selma

SAVREMENE TEHNOLOGIJE TRANSPORTA Pitanja za I provjeru1. ESDP skicirati trokut ciljeva za primjenu odrivog i uravnoteenog prostornog razvoja, definirati podruja djelovanja (3) za provoenje generalne strategije razvoja?

Planiranje prostora treba staviti u iri kontekst rasprave o buduem razvoju ne samo u okviru dravnog prostora, ve i znatno ire i uz primjenu principa Odrivog i uravnoteenog razvoja odnosno razvoja koji brine o prostoru i okoliu, koji je tehniki podoban, ekonomski provodiv i drutveno prihvatljiv. Generalna strategija koja vodi primjeni ovoga principa na itavom teritoriju ujedinjene Evrope, razlikuje tri podruja djelovanja i to:

1. Uravnoteen i policentrian prostorni razvoj pri emu se ne misli na jedinstvene urbane procese na cijelom evropskom prostoru, ve na povezivanje gradova i regija u urbanu mreu uz inzistiranje na racionalnom koritenju prostora. 2. Jednakopravnost u pristupu infrastrukturi i znanju pri emu se podrazumijeva promjena tradicionalnog shvaanja infrastrukture i ukljuivanje novih oblika komunikacija u planove razvoja. Promovira se izgradnja transevropske infrastrukture (TEN), koja e omoguiti razvoj svih regija, ali uz istovremeno ogranienje suvereniteta u planiranju takve infrastrukture i uz zahtjev da se dugorono smanji pritisak infrastrukture na okoli. 3. Razborito upravljanje evropskom kulturnom batinom pri emu treba prepoznati princip integralne konzervacije, ali se moraju prepoznati i koristi od takve batine koja pretstavlja sastavni dio svakodnevnog ivota drutva. 2. ESDP naela koja se odnose na razvoj saobraajnog sistema?

Ciljevi razvoja saobraajnog sistema determinisani su osnovnim naelima organizacije prostora. Prvo naelo, kojeg se treba pridravati i koje je jednako vano za sve segmente planiranja (tako i za saobraajno planiranje), jeste naelo odrivog razvoja.Ostala opa naela organizacije prostora mogla bi biti klasificirana na sljedei nain:

1. Regionalni koncept osnovni je koncept organizacije prostora regionalni.

2. Policentrizam razmjetaj ljudi i dobara u prostoru treba biti temeljen na policentrinom naelu, a to znai da regionalni prostor ima vie sredita iz kojih se na odreenom nivou utjee na razvitak gravitacionog prostora. Meuodnos pojedinih sredita u prostoru regije treba da poiva na saradnji i konkurenciji. Policentrizam pretpostavlja jaku inicijativu pojedinih sredita, vei dinamizam i privlaenje kvalitetne privredne i uslune strukture, to sve zajedno postavlja vrlo stroge zahtjeve u pogledu saobraajne dostupnosti.

3. Otvorenost prostora prostor regije je omeen upravnim granicama to ne treba da bude prepreka za otvaranje toga prostora kako za meunarodnu, tako i za interregionalnu saradnju. Otvorenost regije treba da bude osnovni inilac reprodukcije i razvoja. Organizacija prostora po naelu otvorenosti mora se ogledati u svim elementima organizacije privrednih, uslunih, intelektualnih, saobraajnih i drugih funkcija.

4. Integracija prostora neposredno je vezana za otvorenost prostora.Najvaniji preduslov za integraciju prostora jesu kvalitetni komunikacijski sistemi kojim treba pokriti regijon, a zatim ostvariti kvalitetne veze sa obodnim prostorima. 5. Prostor kao resurs racionalno koritenje i zatita prostora je razvojno naelo organizacije prostora. Prostor jednog regijona esto se oituje u vieznanosti namjene, u velikoj raznolikosti, ljepoti i sa specifinim geoprometnim poloajem. Prostor se tada pojavljuje kao vrijedan resurs date sredine sa prirodnim ljepotama, planinama i obiljem voda, to uveava znaaj prostora kao inioca budueg razvoja.

3. Definisati pojam globalizacije i navesti procese kroz koje se odvija globalizacija svjetske privrede?

Globalizacija je proces povezivanja ljudi, naroda, regiona, drava i civilizacija koji se odvija u raznim oblastima i vremenima, razliitim brzinama i koji je imao ili ima tendenciju da obuhvati cijeli svijet.

Globalizacija svjetske privrede odvija se kroz tri simultana procesa:

1) Proces ubrzavanja meunarodnih tokova robe i kapitala;

2) Proces ubrzavanja integracije svjetske privrede, proizvodnje, distribucije i transporta, i sve vie primjena logistikih naela i strategije;

3) Ubrzani proces homogenizacije i standardizacije privrednih sistema irom svijeta uz neprekidno poveanje kvaliteta proizvoda, usluga i zatita okoline.

4. Navesti faktore koji su doveli do sutinskih promjena u transportu i logistici tokom posljednjih godina?

Moe se tvrditi da su tri bitna faktora dovela do sutinskih promjena u transportu i logistici tokom posljednjih godina i to:

1) Intezivna meunarodna saradnja i porast tokova (primjenom standardizovanih tovarnih jedinica),

2) Tehnoloki razvoj, posebno u oblastima transporta, komunikacija i informatike tehnologije (interneta u posljednjoj dekadi),

3) Profesionalizacija upravljanja preduzeima i primjena u svijetu, odnosno transfer upravljanja know-how-a (kako zna), izvan nacionalnih granica suverenih drava baziran na integraciji i logistikim naelima homogenizacije i standardizacije irom svijeta gde je standardizovana tovarana jedinica postala integrum transportnog lanca i tehnoloke revolucije u transportu.

5. Koji procesi igraju znaajnu ulogu u procesu globalizacije i na koji nain?

Savremena, a posebno informatika tehnologija igra vrlo znaajnu ulogu u procesu globalizacije svjetske privrede. S jedne strane, razvoj tehnologije uopte, a posebno informacione i telekomunikacione tehnologije, omoguio je globalizaciju finansijskog trita, decentralizaciju industrijske proizvodnje, revoluciju u menadmentu, pojavu i razvoj kvalitetno novih logistikih usluga. S druge strane, proces globalizacije je vidno uticao na pravce razvoja, organizaciju i finansiranje tehnolokog razvoja irom svijeta uz visok stepen standardizacije i kvaliteta proizvoda i usluga.6. Najznaajniji dokumenti CEMT-a koji tretiraju problematiku kombinovanog transporta?

CEMT- Evropske konferencije ministara transporta

Najznaajniji dokumenti CEMT-a koji tretiraju problematiku kombinovanog transporta su:

Deklaracija o kombinovanom transportu iz Budimpete 1996. koja se odnosi na promociju i razvoj kombinovanog transporta;

Rezolucija iz 1994. koja se odnosi na stvarne trokove transporta te sadri i niz preporuka iz oblasti kombinovanog transporta; Rezolucija iz Berlina 1997. koja se odnosi na uspostavljanje zajednikih pravila iz oblasti kombinovanog transporta meu lanicama kao i aspekte irenja EU i dr.

7. ta su generike tehnologije i koje su njihove bitne karakteristike?

U svakom historijskom trenutku mogu se identifikovati kljune tehnologije i industrijski sektori u kojima su one nastale, a koje veoma utiu na sve ostale privredne sektore. Takve tehnologije se nazivaju generikim tehnologijama. Bitne karakteristike generikih tehnologija su:

a) da su zasnovane na naunim i tehnikim znanjima,

b) da zahtjevaju veoma intenzivne istraivake i razvojne napore uz veliku neizvjesnost budue primjene, i

c) da znaajno utiu na sve ostale sektore privrede, mijenjajui nain zadovoljenja ljudskih potreba i faktor su transfera tehnologije kako izmeu privrednih sektora tako i na meunarodnom planu.

Smatra se da su kljune generike tehnologije u sadanjem momentu, pored kompjutera i informacione tehnologije, robotika, mikroelektronika, novi materijali, avio i svemirska tehnologija i biotehnologija.

Noviji pristup u istraivanjima generikih tehnologija povezuje se sa sistemskim osobinama tehnologije tako da se svaki tehnoloki element procjenjuje na osnovu funkcije koju ostvaruje u okviru kompletnog sistema. Procjenjuje se kombinacija tehnologija i njen uticaj na tehnoloki sistem. Ta kombinacija generikih tehnologija predstavlja tehnoloku paradigmu, u datom historijskom momentu.8. Definirati tri osnovna principa razvoja transportnog sistema koje je postavila Evropska Komisija i opisati osnovne probleme u realizaciji intermodalizma u EU?

''Tri I'' princip (Three I interconnectivity, intermodality, interoperability). Interconnectivity meusobna povezivost razliitih saobraajnih mrea , Intermodality meugranska povezivost usluga,

Interoperability unutargranska i meugranska povezivost usluga, (to je osnova filozofije odrivog razvoja na podruju transporta)Three I princip podrazumijeva stavljanje odreenih atributa kvaliteta na najvii nivo, tj. koncept sistema bi trebalo da proizilazi iz koncepta usluga. Dakle, razumjevanje principa se ne smije svoditi na samo tehniko- tehnoloki nivo, ve je dostizanje tehniko- tehnolokog nivoa preduslova za ponudu usluga eljenog sistema kvaliteta.

Pored jasno definisanih ciljeva nove saobraajne politike EU, intezivni razvoj intermodalizma prati niz tekoa koje su rezultat djelovanja razliitih faktora kao to su:

1) Neujednaeno razvijena infrastruktura po razliitim standardima,2) Problem dimenzija intermodalnih jedinica,3) Problem primjene jednostavne, kompatibilne i standardizovane informatike voenja statistikih podataka i dr.Najee se navode dva razloga zbog kojih je usporen razvoj intermodalizma u prostoru itave Evrope, a to su:1) Zatvorenost eljeznice ija se mrea razvijala unutar teritorije svoje drave, a ne po "modelu" kontinuiranog razvoja integralne mree i,

2) Tradicionalno uspjean drumski transport na tritu transportnih usluga.Prvi razlog je razumljiv, jer je rezultat istorije razvoja sistema, tj. rije je o naslijeu. Ali nedopustivo je odravanje takvog stanja. U pojedinim dijelovima Evrope se takvo stanje odrava iz materijalnih ili politikih razloga. Ovi problemi prevazilaze okvire pojedinih drava. Jedan od naina razrjeenja ovih problema lei u konceptu razvoja mree Panevropskih intermodalnih koridora (o koridorima i baznoj mrei eljeznica Evrope u narednim poglavljima).

Drugi problem je sutinski vezan za nemogunost izvoenja potpune "vertikalne" koordinacije pri realizaciji intermodalnih operacija. U multimodalnom lancu se gubi dio "identiteta", profit postaje neizvestan.

9. ta je Bijela knjiga i koja je njena uloga za zemlje centralne i istone Evrope?

Shvatajui saobraaj kao integrator privrede razvijenih zemalja Evropska unija je Bijelom knjigom definisala jedinstvenu saobraajnu politiku. Evropska unija izdala je Bijelu knjigu 2 kojom se definie nain harmonizacije privrednog zakonodavstva ukljuujui i oblast saobraaja zemalja centralne i jugo-istone Evrope s regulativom ove Unije. Zemlje koje ele da se ukljue u evropske mree saobraajnica i jedinstveno trite saobraajnih usluga Evropske unije moraju da prihvate elemente harmonizacije saobraajnih propisa definisanih ovom knjigom po pojedinim saobraajnim granama.

Bijela knjiga je dokument Evropske komisije koji sadri prijedloge buduih aktivnosti Zajednice u odreenim oblastima. Bijela knjiga, u odreenim sluajevima, slijedi zelenu knjigu, dokument koji Evropska komisija izdaje kako bi poela savjetovanje o odreenom pitanju na evropskom nivou. U kontekstu pribliavanja zemalja srednje i istone Evrope evropskim integracijama, Komisija je izdala Bijelu knjigu o pripremi zemalja srednje i istone Evrope za integraciju na unutranje trite. Taj dokument obrauje 22 poglavlja od ukupno 31. Pridruene zemlje treba da uspostave zakonski okvir i okvir za propise, standarde i metode certificiranja kompatibilne onima u Evropskoj uniji, a Bijela knjiga potcrtava i opisuje strukture koje e biti neophodne da bi legislativa bila djelotvorna. Iako je glavna svrha Bijele knjige pruanje pomoi zemljama Centralne i Istone Evrope u planiranju i programiranju ona je samo dio pretpristupne strategije. Zemlje koje se pripremaju za pristupanje Uniji morat e takoer provesti privredne reforme i jasnu makroekonomsku politiku.

10. Koje su osnovne karakteristike postojeeg stanja zatite ivotne sredine i transporta?

Osnovne karakteristike postojeeg stanja zatite ivotne sredine i transporta su:

1) Potranja za prevozom biljei visoku stopu porasta koja se pribliava onoj u zemljama EU. Porast se biljei kako u prevozu putnika, tako i u prevozu proizvoda, posebno u drumskom i vazdunom saobraaju. to je jo znaajnije, uee cestovnog transporta u transportnom sektoru se poveava veoma brzo.

2) Porast urbane mobilnosti i stepena motorizacije. Meutim, razvoj infrastrukture ne prati ovaj trend. Ova situacija dovodi do pogoranja kvaliteta ivotne okoline, posebno u urbanim sredinama, gdje su problemi zaguivanja saobraaja, smog i buka veoma aktuelni.

3) Vozni park ostaje relativno star. Ovo se posebno odnosi na putnika vozila koji su najvei generatori emisije tetnih gasova u transportnom sektoru. Veoma mali broj vozila ima katalizator to rezultira u visokim emisijama, a ova vozila su i bunija.

4) Kvalitet goriva u znaajnom broju zemalja centralne i istone Evrope je na neodgovarajuem nivou, to dovodi do vieg nivoa emisije, upotrebe olovnog benzina i poveanja habanja motora.

5) Dugorono, oekuje se intenzivna izgradnja infrastrukture kao posljedica porasta upotrebe motornih vozila. Izgradnja infrastrukture utjecat e na ivotnu okolinu zbog oduzimanja zemljita i unitavanje ekosistema.

11. Kroz koje se aspekte mogu posmatrati okoline dimenzije transporta?

Okoline dimenzije transporta mogu se posmatrati kroz sljedee aspekte:

Uzroci. Dva glavna faktora utiu na nivo transportnih aktivnosti. Ekonomski, koji se odnose na opti nivo razvoja, dohodak po glavi stanovnika i transportne usluge. Imuniji dio stanovnitva proizvodi vie transportnih aktivnosti nego oni manje imuni. Koritenje zemljita odnosi se na prostorno koritenje i lokaciju transportnih zahtjeva.

Aktivnosti. Ukljuuju irok spektar faktora pokazujui koritenje transportne infrastrukture i svih usluga koji se odnose na transport.

Izlazi. Nekoliko je faktora koje treba razmotriti. Prvi izlaz transportnih aktivnosti su emisije ili sve vrste izduvnih materija (ugljenmonoksid, oksidi azota, estice itd.). U vezi sa geografskim karakteristikama zone gdje se emisije deavaju (slike vjetrova) stvoreni su ambijentalni nivoi. Jednom ako su ovi nivoi povezani sa lokalnim stanovnitvom, nivoi izloenosti prema ambijentalnim nivoima su napravljeni. Ova izloenost uglavnom ima posljedice.

Krajnji rezultati. Oni ukljuuju sve zdravstvene, okoline i socijalne efekte izloenosti emisijama od strane transportnih aktivnosti.

12. Pored zakrenosti, koji su to drugi nepovoljni efekti saobraaja koji dovode u opasnost ljude i materijalne vrijednosti?

Osim problema zakrenosti, u saobraaju je prisutno i niz drugih nepovoljnih inioca koji dovode u opasnost ljudske, ivotne i materijalne vrijednosti. Kao glavni inioci smetnji moglo bi se istai sljedee :

Nedostatak bezbijednosti u saobraaju

Saobraajna buka

Vrena optereenja u gradovima

Ograniena dostupnost i mobilnost

Uticaj na prirodnu okolinu

Zagaenje vazduha

Drutvene vrijednostiNedostatak bezbijednosti u saobraaju

Sigurnosni aspekt vrlo esto je zanemaren. Pitanje sigurnosti naroito je vano, posebno u drumskom saobraaju, jer je broj poginulih u saobraajnim nezgodama u zemljama Evropske Unije vei od 42 000 osobe godinje. Istovremeno, svake godine u saobraajnim nesreama povrijeeno je preko 3 milona stanovnika EU.

Saobraajna buka

Saobraaj je izvor buke i raznih vibracija koje konstantno rastu u odnosu na rast saobraaja. U nekim podrujima ove smetnje su toliko izraene da spreavaju normalan rad i ivot stanovnitva, i zato umjesto da ujedinuje ljude, saobraaj ih sada zapravo razdvaja. Izmeu 60 i 80 miliona graana Evropske unije izraeno je stalnom dnevnom saobraaju i buci automobila i aviona iznad opteg nivoa prihvtljivosti od 65 dB. Saobraaj je pojedine dijelove naselja pretvorio u neprikladne za zdrav ivot ovjeka naroito ako njima prolaze glavne saobraajne arterije autoputeva, eljeznikih pruga i vazdunih luka.

Vrna optereenja

Svakodnevno je previe zahtjeva za koritenjem saobraajnica istovremeno, posebno vremenu odlaska i povrtaka sa posla u velikim gradovima i prilaznim saobraajnicama. Saobraajnice sa velikom gustinom saobraaja mogu uiniti slobodno kretanje opasnim ili ga ograniiti i naruiti mogunost izbora svakog pojedinca kod biranja odredita oblika prevoza.

Ograniena dostupnost i mobilnost

Bez obzira na razvoj saobraajnog sistema, pojedine kategoije stanovnitva jo uvijek nisu povezane odgovrajuom mreom saobraajne infrastrukture i potrebnim nivoom kvaliteta saobraajnih usluga. To se prije svega odnosi na starije i invalidne osobe kao i na nezaposlene kojima su ograniene svakodnevne mogunosti uestvovanja u saobraajnom sistemu.

Uticaj saobraaja na prirodnu okolinu

Neplanska izgradnja saobraajne infrastrukture i nepotovanje planova prostornog ureenja sve vie naruava izgled prirodne okoline. inioci koji se pojavljuju utiu na prirodnu okolinu ljudi, floru i faunu i ravnoteu izmeu ouvanja okoline i poveane tenje za mobilnou.

Zagaenost vazduha

Saobraaj je odgovoran za znatan dio ukupnog zagaenja vazduha, a od toga dijela oko 80% otpada na drumski saobraaj. Zagaenost vazduha u velikoj mjeri ima uticaj na zdravlje stanovnitva i direktno utie na porast trokova zdravstva. On smanjuje prinos u poljoprivredi i izaziva efekat staklene bate, to u cjelini ugroava kvalitet ivota.

Drutvene vrijednosti

Na globalne probleme saobraajnog sistema mogue je uticati direktnim mjerama, kao to su:

Edukacija i javno miljenje

Razvoj inteligentnih saobraajnih sistema

Razvoj savremenih transportnih tehnologija

Tehnoloki napredak vozila i nauna istraivanja

Prilagoeni sistem cijena uz uvaavanje spoljnjih trokova saobraaja

Liberalizacija i harmonizacija saobraaja

Ekoloki naglasak u saobraajnoj strategiji primjenom naela intemodalnosti i city logistike

13. Opisati deset mjera za postizanje ciljanog smanjenja nivoa isputanja staklenikih plinova za 60% - EU Bijela knjiga?

Deset ciljeva za konkurentni prometni sustav u kojem se resursima koristi na uinkovit nain: mjerila za postizanje ciljanog smanjenja razine isputanja staklenikih plinova za 60%

Razvoj i upotreba novih odrivih goriva i pogonskih sustava

(1) Do 2030. godine prepoloviti koritenje automobila na uobiajena goriva u gradskom prometu; prestati ih koristiti u gradovima do 2050. godine; do 2030. godine uspostaviti u glavnim gradskim centrima logistiku koja bi bila gotovo sasvim bez isputanja CO2(2) Do 2050. godine dosei 40-postotni udjel odrivih goriva s niskim udjelom ugljika u zranom prometu, takoer do 2050. godine za 40% (ako bude izvedivo 50%) smanjiti isputanje CO2 iz brodskih goriva u EU-u.

Dovesti uinak multimodalnih logistikih lanaca na najviu moguu razinu, meu ostalim i veim koritenjem energetski uinkovitijih grana prometa

(3) 30% teretnog cestovnog prijevoza duljeg od 300 km potrebno je do 2030. godine preusmjeriti na druge naine prijevoza kao to su eljezniki i vodeni promet; a do 2050. godine i vie od 50%, to bismo trebali olakati uspostavljanjem uinkovitih i zelenih koridora za teretni prijevoz. Za postizanje ovog cilja e takoer biti potrebno razviti odgovarajuu infrastrukturu.

(4) Do 2050. godine dovriti europsku mreu eljeznikih pruga za velike brzine. Utrostruiti duinu postojee mree do 2030. godine i odrati gustou eljeznike mree u svim dravama lanicama. Do 2050. godine vei dio putnikog prijevoza na srednje udaljenosti trebao bi se odvijati eljeznicom.

(5) Potpuno funkcionalna multimodalna osnovna TEN-T mrea na itavom teritoriju EU-a do 2030. godine, s visokokvalitetnom i visokokapacitetnom mreom do 2050. godine i odgovarajuim paketom informacijskih usluga.

(6) Do 2050. godine povezati sve zrane luke iz osnovne mree sa eljeznikom mreom, po mogunosti eljeznikim prugama za velike brzine; osigurati dostatnu povezanost svih morskih luka iz osnovne mree s eljeznikim prugama za prijevoz tereta, i, gdje je mogue, sustavom unutarnjih plovnih putova.

Poveati uinkovitost prometa i infrastrukture pomou informacijskih sustava i trino usmjerenih inicijativa

(7) Uspostaviti moderniziranu infrastrukturu za upravljanje zranim prometom (SESAR) u Europi do 2020. godine i dovriti Zajedniki europski zrani prostor. Uvesti odgovarajue sustave za upravljanje kopnenim i vodenim prometom (ERTMS, ITS, SafeSeaNet i LRIT, RIS). Uspostaviti Europski globalni navigacijski satelitski sustav (Galileo).

(8) Do 2020. godine uspostaviti okvir za europski multimodalni prometni sustav za obavjetavanje, upravljanje i plaanje.

(9) Do 2050. godine pribliiti nuli broj cestovnih nesrea sa smrtnim posljedicama. U skladu s tim ciljem, EU eli do 2020. godine prepoloviti broj rtava na cestama. Osigurati vodeu ulogu EU-a u sigurnosti i sigurnosnoj zatiti prijevoza u svim granama prometa.

(10) Pomak prema punoj primjeni naela korisnik plaa ili zagaiva plaa i ukljuivanju privatnog sektora u rjeavanje problema vezanih uz naruavanja trinog natjecanja, ukljuujui tetne subvencije, stvaranje prihoda i osiguravanje financiranja za budua prometna ulaganja.

14. Koji su osnovni ciljevi strategije Transport 2050?

Europska komisija je 28.03.2011.godine usvojila sveobuhvatnu strategiju (Transport 2050) za konkurentne prevozne sisteme kojom namjerava poveati mobilnost, ukloniti glavne prepreke u kljunim podrujima, smanjiti upotrebu goriva i poveati zaposlenost. Istovremeno, prijedlog bi trebao znaajno smanjiti ovisnost Europe o uvozu nafte te smanjiti emisije ugljinog dioksida u prometu za 60% do 2050. Kako bi se postigao ovaj cilj, potrebna je transformacija trenutnog Europskog transportnog sustava.

Do 2050. kljuni ciljevi e biti:

prestanak koritenja automobila pogonjenih na konvencionalna goriva u gradovima;

koritenje barem 40% odrivih niskougljinih goriva u zrakoplovstvu; smanjenje emisija za barem 40% u brodarstvu;

pomak od najmanje 50% ukupne koliine meugradskog putnikog i teretnog prijevoza sa cestovnog na eljezniki i brodski prijevoz;

a sve to e pridonijeti smanjenju emisija u prometu za 60% do sredine stoljea;

smanjenje broja smrtnih sluajeva za dva puta do 2020. godine, a do 2050. godine na 0 smrtnih sluajeva.

Plan Transport 2050 strategije prema Jedinstvenom europskom prometnom prostoru nastoji ukloniti najvee prepreke i zastoje u mnogim kljunim podrujima; od prometne infrastrukture i ulaganja, do inovacija i unutarnjeg trita. Cilj je stvaranje Jedinstvenog europskog prometnog prostora koji bi bio konkurentniji uz potpuno integrirane prometne mree koje povezuju razliite naine prijevoza i omoguuju duboke promjene prometnih uzoraka putnika i tereta. U tu svrhu, planom je predstavljeno 40 konkretnih inicijativa za sljedee desetljee. Plan Transport 2050 postavlja razliite ciljeve za razliite naine putovanja - unutar gradova, izmeu gradova i na duge udaljenosti.15. Definisati pojmove:

A ) Kombinirani transport sa pratnjom

Transport kompletnih vozila drumskog transporta zajedno sa voznim osobljem na sredstvima drugog vida transporta (npr. trajekt ili voz).

B ) Kombinirani transport bez pratnjeTransport kompletnih vozila drumskog transporta ili jedinica intermodalnog transporta (JIT), na sredstvima drugog vida transporta (npr. trajekt ili voz), ali bez pratnje voznog osoblja, odnosno vozaa kamiona.

C ) Horizontalni sistem pretovara ( RO RO)

Utovar i istovar drumskih vozila, eljeznikih vagona ili JIT na brod, odnosno s broda navoenjem na njihovim vlastitim voznim postoljem ili primjenom za tu svrhu, odnosno konstruiranih voznih postolja.

U sluaju pokretne auto - strade, teretna vozila drumskog saobraaja mogu se utovariti i istovariti sa voza primjenom ovog sistema.

D ) Vertikalni sistem pretovara ( LO LO)

Utovar i istovar jedinica intermodalnog transporta (JIT) upotrebom mehanizacije za vertikalni pretovar.

E) JIT

Proizvodni sistem koji osigurava dostavu materijalnih dobara na osnovu planiranih potreba uz maksimalno reduciranje zaliha.

F) ILIKontejneri, izmjenjivi transportni sudovi ili sedlaste prikolice koje su podobne za primjenu u intermodalnom transportu.

F ) Transportno manipulativna jedinica TMJ

Palete ili paletizovane ukrupnjene robne jedinice koje odgovaraju dimenzijama standardne palete (modulsko usklaivanje pakovanja sa paletnim sistemom) i koje su prilagoene za utovar u JIT (JIT - jedinica intermodalnog transporta).

16. Bazna infrastruktura za realizaciju intermodalnog transporta (navesti i definirati min. 5 infrastrukturnih objekata)?

Aerodrom podruje u kojem se izvode vojne i civilne aktivnosti vezane za zrakoplovni saobraaj. Opremljeni su postrojenjima i uslugama za odravanje i smjetaj aviona, promet putnika i/ili robe. U savremenoj integriranoj logistici se ovi objekti posmatraju u smislu njihove veze sa eljeznikim stanicama, autoputevima itd., kao i robno-transportnim centrima.

Free port podruje u kojem roba moe biti skladitena bez plaanja odgovarajui naknada i taksi prije daljeg otpremanja.

Gateway terminal intermodalni terminal koji slui za pretovar s jednog naina transporta na drugi, a s ciljem nastavka putovanja.

Luka/pristanite zatieni pojas mora, rijeke ili jezera u koji brodovi mogu pristati i sigurno ekati na utovar/istovar tereta/putnika ili, po potrebi, na odravanje i/ili opravku.

Robno-distributivni centar ( hub koncept ) centralno mjesto (taka) za sabiranje, sortiranje, pretovar ( preradu ) i distribuciju robe za odreenu regiju ( prostorni obuhvat ).

Terminal ( intermodalni terminal ) mjesto opremljeno za prijem, manipulaciju i otpremu ITU. To je, dakle, podruje u kojem se vri promjena modaliteta transporta i privremeno skladitenje ITU. Obino ne sadri skladita, ukoliko to specifina vrsta usluge ne zahtijeva.

Transit point ( otvorena ) podruja i skladita u kojim se prikuplja roba iz razliitih taaka, sortira i upuuje za razliita odredita.

Carinski centar usluni centar ( tipian za zemlje EU ) lociran u blizini dravne granice, i posebno projektiran da olaka carinske procedure s vozilima.

17. Nabrojati i definisati uesnike u realizaciji intermodalnog transporta?

Poiljalac (isporuilac) Lice ili kompanija koja daje (predaje) robu drugome (pediter ili prijevoznik), kako bi se ista isporuila (dostavila) primaocu.pediter Lice (kompanija) koje kao posrednik u ugovoru o isporuci organizira transport robe i / ili sudjeluje u obavljanju ostalih aktivnosti vezanih za proces isporuke.Primalac Lice, koje je naznaeno za prijem (preuzimanje) dostavljene robe.Nosilac prevoza (prevoznik) Lice, koje je odgovorno za transport poiljke, bilo da transport realizira vlastitim sredstvima ili angairanjem tree strane.Izvrilac prevoza Lice, koje od nosioca prijevoza djelimicno ili u potpunosti preuzima obavezu prijenosa poiljke.Naruilac Lice, koje prenosi odreene ovlasti na tree lice, odnosno agenta.Operator multimodalnog transporta Lice, koje zakljuuje ugovor za realizaciju multimodalnog transporta i koje preuzima odgovornost za njegovu realizaciju.

18. Tehniko tehnoloko i organizaciono povezivanje transportnih lanaca?

U tehnolokom smislu trans. lanac predstavlja niz meusobno usklaenih TPS operacija

Transportni lanac karakteriu dva glavna obiljeja, i to: tehniko-tehnoloko povezivanje (TMJ) i organizaciono povezivanje. Osnove tehniko-tehnolokog povezivanja transportnog lancaUspjeno tehniko-tehnoloko povezivanje transportnog lanca uslovljeno je:

sastavljanjem malih komadnih poiljaka u mjestima za pretovar u velike jedinice, u tzv. tovarne jedinice. Sastavljanje tovarnih jedinica omoguava realizaciju uteda u trokovima za pretovar, ubrzanje pretovara i poveanje stepena preglednosti i kontrole manipulisanja; smanjenjem velikog broja sastavljenih jedinica robe na manji broj standardizovanih tovarnih jedinica. Na ovaj nain obezbeuju se neophodni preduslovi za mehanizovanu i automatizovanu manipulaciju robe.

Osnovu za tehniko-tehnoloko povezivanje predstavlja uvoenje tovarnih jedinica, i njihova standardizacija Osnove organizacionog povezivanja transportnog lancaOrganizaciono povezivanje transportnog lanca karakterie: 1. koordinirano upravljanje transportom, 2. koordinirano informisanje u transportu, 3. koordinirano transportno pravo i 4. koordinirane transportne tarife.

1.Redovi vonje usklaeni i koordinirani sa transportnim kapacitetima; 2. Jedinstveni dokument u transportnom lancu; 3. Odgovornost i nadoknada eventualne tete; 4. Primjena jedinstvenog kriterija za formiranje tarifa) 19. Tehnologije koje obuhvata kontejnerski sistem transporta i tehnika baza kontejnerskog sistema transporta?

Kontejnerski sistem transporta obuhvata sljedee tehnologije:

tehnologija kopnenog transporta kontejnera;

tehnologija kopneno-rijenog transporta kontejnera;

tehnologija kopneno-pomorskog transporta kontejnera;

tehnologija kopneno-vazdunog transporta kontejnera;

tehnologija kopnenih kontejnerskih mostova

Tehniku bazu cine;

pretovarna i pretovarno transportna mehanizacija

transportna sredstva

ureaji I oprema za formiranje I rasformiranje kontejnera

kontejnerski terminali sa svom potrebnom infrastrukturom

20. Metodoloki pristup formiranju kontejnerskog transportnog lanca?

Da bi doli do optimalnog tehnolokog rjeenja treba da koristimo metodoloki pristup koji se sastoji iz etri koraka:

Prvi korak planiranja obuhvata utvrivanje osnovne strukture transportnih zahtjeva odnosno faza realizacije kontejnerskog transportnog lanca, kao to su:

priprema i utovar robe u kontejner

obezbjeivanje robe u kontejneru

uskladitenje kontejnera

utovar kontejnera na transportno sredstvo

privrivanje kontejnera na transportno sredstvotransport kontejnera,

pretovar kontenera

istovar kontejnera sa transportnog sredstva

uskladitenje kontejnera

pranjenje kontejnera

Drugi korak istraivanja podrazumljeva definiranje parcijalnih tehnolokih reenja faza realizacije kontejnerskog transportnog lanca.

Trei korak je formiranje varijantnih tehnolokih rjeenja realizacije kontejnerskog transportnog lanca.

U etvrtom koraku istraivanja obuhvaa se vrijednovanje varijantnih tehnolokih rjeenja i izbor optimalnog tehnolokog rjeenja kontejnerskog transportnog lanca.

21. Skicirati elemente i navesti uslove za formiranje paletnog transportnog lanca?

Racionalna primjena paleta u paletnom lancu postavlja odreene zahtjeve u odnosu na druge elemente lanca kao to je, na primjer, usklaenost:

paleta i dijelova koji je sanjavaju

paleta sa drugim tovarnim jedinicama

paleta sa transportnim sredstvima i opremom za manipulisanje i skladitenje.

Ovo je redosljed kojim se vri usklaivanje palete sa ostalim elementima paletnog lanca.

22. Navesti varijantne tehnologije i tehniku bazu u intermodalnom sistemu VOZILO-VOZILO?

U zavisnosti od vida transporta i tovarne jedinice postoje etiri osnovne vrste prevoza u tehnologiji vozilo vozilo:

Drumsko-eljeznika tehnologijaprevoz kompletnih drumskih vozila ili dijelova drumskih vozila (prikolice, polu-prikolice, izmenjivi transportni sudovi) sredstvima eljeznikog saobraaja;

eljezniko-drumska tehnologijaprevoz eljeznikih vagona sredstvima drumskog saobraaja;

Kopneno-reno, pomorska tehnologijaprevoz drumskih i eljeznikih vozila sredstvima rijenog i pomorskog saobraaja;

Rijeno-pomorska tehnologija prevoz sredstava rijenog saobraaja (bari) sredstvima pomorskog saobraaja;

Najpoznatije tehnologije sistema VOZILO VOZILO su HUCKE PACK tehnologije.

Pod pojmom HUCKE PACK sistem podrazumjeva se kombinovani drumsko eljezniki transport, gdje se drumska vozila ili dijelovi vozila na jednom dijelu puta prevoze transportnim sredstvima eljeznikog saobraaja.

Hucke-pack sistem transporta uglavnom sainjavaju sljedee tehnologije: 1.tehnologija transporta izmjenjivih transportnih sudova na eljeznikim teretnim kolima C

2.tehnologija transporta sedlastth prikolica B 3.tehnologija transporta kompletnih vozila drumskog saobraaja na eljeznikim teretnim kolima A ("pokretna auto-strada ili Rollende Landstrasse).

TEHNIKA BAZA HUCKE-PACK TEHNOLOGIJE

Specijalizovana drumska vozila (ili dijelovi vozila)

Specijalna eljeznika teretna kola i druga pratea oprema

Terminali multimodalnog transporta sa postrojenjima i opremom neophodnom za horizontalni i/ili vertikalni pretovar drumskih vozila

23. Navesti osnovne prednosti i nedostatke sistema VOZILO-VOZILO?

Funkcije cestovnog saobracaja;

1. nakupljanje i pretovar

2. opsluzivanje korisnika

3. komunikacije

Prednosti;

ustede u prevozu

ustede u naknadama za voznju vozaca

ustede u pogonskom gorivu

ustede u prevozu voznog osoblja

ustede u varijabilnim troskovima koji zavise od ostvarenih prevoza

ustede investicijama, tako sto se produzava vijek trajanja transportnog sredstva

ustede vezanog transportnog kapitala

Nedostatci;

produzenje rastojanja prevoza u odnosu na direktni cestovni transport

dopunski troskovi za dva terminala

troskovi pretovarne mehanizacije

troskovi prilagodjavanja postojeceg voznog parka HUCKE-PACK tehnologiji.

Prednost zeljeznickog prometa;

1. masovan prevoz rada

2. snizenje transportnih troskova

3. rasterecenje cestovnih prometnica od teskih vozila

4. povecava se bezbjednost

5. snizavanje troskova izgradnje puteva

6. poboljsanje uslova zastite okoline

7. bolje koristenje zelj.voznog parka

8. smanjenj nelojalne konkurencije u odnosu na cestu

Nedostatci zeljeznickog prevoza su;

1. zeljeznicki tovarni profil

2. velike investicije u vagone specijalne izvedbe

3. poteskoce prilagodjavanja klasicnih tehnologija HUCKE-PACK sistema

4. veliki tereti i nerasporedjenost

24. Opisati varijantne tehnologije i tehniku bazu sistema RO-RO transporta.

Postoje tri kategorije tehnologije RO-RO sistema:

1.Prva kategorija-produavanje relacije kopnenog transporta preko moreuza,

2.Druga kategorija-prevoz prikolica i poluprikolica cestovnog saobraaja bez vunih vozila i bez njihovih vozaa na srednjim relacijama prevoza,

3.Trea kategorija-prevoz razliitih tovarnih jedinica koje se na podruju pomorskih luka tovare na odgovarajue pokretne nosae, primjena na dugim relacijama prevoza

Tehniku bazu RO- RO sistema transporta ine:

1.RO-RO brodovi

2.Pretovarna oprema

3.RO-RO terminali

25. Tehnika baza i specifinosti tehnologije transporta bari rijenog transporta.Elementi tehnike baze:

1. Bare kao tovarne jedinice

2. Matini brod - nosa bari

3. Pretovarna postrojenja i oprema

4. Brodovi tegljai remorkeri

Osnovne specifinosti bari kao tovarnih jedinica Po transportnoj funkciji, bara je dio skladinog brodskog prostora, a moe se odvojiti od broda (kao i kontenjer) i predstavljati samostalno rijeno plovilo koje nema vlastiti pogon

Koriste se sljedee vrste bari:

1.BACAT BARE

2.LASH BARE

3.SEA BEE BARE

4.RO-RO BARE (plovee platforme kapaciteta do 260 prikolica.

U upotrebi najee LASH i SEA BEE bare.

U bare se moe slagati razliita komadna roba, paletizovana, kontejneri, rasuti teret, hlaeni ili bilo kakav suvi teret, kao i teni teret.

SEA BEE-BARE su vre graene, imaju samostalan sistem za ventilaciju, nezavisan od matinog broda, dvostruku oplatu koja je pojaana elinim okvirima. U njihovoj unutranjosti mogu se za manipulisanje upotrebljavati i viljukari, to olakava slaganje tereta. 26. Karakteristike matinih brodova i pretovarne mehanizacije u sistemu transporta bari rijenog transporta.

Osnovne specifinosti brodova-nosaa bari Brodovi koji su namijenjeni za prevoz bari, izmeu zemalja sa razvijenim unutranjim plovnim putevima, prema nainu njihovog utovara mogu se podijeliti u dve osnovne kategorije i to:

sa vertikalnim nainom pretovara LASH sistem sa horizontalnim nainom pretovara - SEA BEE sistem, U prvoj kategoriji pretovar bari vri se velikom mostnom dizalicom, a u drugoj liftom velikog kapaciteta.

LASH BRODOVI Ovi brodovi opremljeni su mosnom dizalicom nosivosti 500 tona, koja je najee postavljena na sredini broda, ime se poveava stabilnost broda za vrijeme utovara i istovara.

- iroka krma bez meupalublja

- Kapacitet: 75 bari

- Nosivost: 30 000 (t)

- Brzina: 23 (Mi/h)

Trup broda: jedno skladite, zapravo otvoreni prostor sa jakim vertikalnim voicama na ivicama grotla, koje slue za smjetanje bari (jedna iznad druge)

Trajanje robnih operacija: 1 dan

SEA BEE BRODOVI Brodovi ovoga sistema nisu opremljeni dizalicama, ve lift platformom kapaciteta od 2.000 t, koja se nalazi na zadnjem dijelu broda; Svaka od tri palube ovih brodova opremljene su sistemom za vuu bari po inama; Jedinini kapacitet bari iznosi 850 (t) Maksimalan transportni kapacitet broda je 39 bari.

To su najvei brodovi-nosai na svijetu, ija duna iznosi 875 stopa, a irina 106 stopa.

Kapacitet pretovarne mehanizacije iznosi oko 2.500 t/h, pretovar broda traje 13 sati

Nosivost: 43 000 (t); Brzina 22-26 (Mi/h)

BACAT BRODOVI KATAMARAN Barges Aboard Catamaran

Dvotrupni brodovi 2 meusobno povezana korita izmeu kojih se smjeta 10 bacat ili 3 lash bare

Sistem pretova: FLOAT IN FLOAT OUT

Nosivost: 2 600 (t); Brzina: 20 (Mi/h)

Trajanje pretovara: 6 sati

Dimenzije: 103,5 (m) x 20,7 (m); Gaz: 5,4 (m)

Saobraaju izmeu engleskih i holandskih luka

FIDER BRODOVI

Danas se u svijetu najvie koriste sljedee vrste FIDER-brodova:

1. FIDER tegljai,

2. FIDER-kontejnerski brodovi,

3. FIDER-RO-RO brodovi i

4. FIDER-LASH brodovi

- FIDER tegljai slue za prevoz RO-RO bari;

- FIDER-kontejnerski brodovi su slini velikim kontejnerskim brodovima. Imaju manji gaz i manju nosivost (50-120 TEU)

- FIDER-RO-RO brodovi imaju dobra manevarska svojstva: gaz 2-3 m i kapacitet 22 poluprikolice duine 12 m, ili 80-100 automobila, ili 1.300 t generalnog tereta

FIDER-LASH brodovi imaju izgled ploveeg doka duine oko 80 m, irine oko 24 m, brzine oko 8 (Mi/h), imaju mali gaz - oko 3,5 m. Punjenjem balastnih tankova omoguuje se prihvat LASH-bari. Zahvaljujui punjenju i pranjenju balasta u specijalnim tankovima, omogueno je FIDER-LASH brodu da uroni do odreenog gaza i da prihvati LASH-baru; kapacitet 12 bari

Postrojenja i oprema za pretovar bari Od poetkaje bilo jasno da je kljuni problem brodova nosaa bari dobro funkcionisanje dizalica jer od brzine i preciznosti njihovog rada zavisi ne samo ekonominost ve i sigurnost itavog sistema, faktor sigurnosti mora pri tome biti vaniji od faktora ekonominosti . Rijec je naime, izuzetno snaznim dizalicama, kakvih do sada na brodovima nije bilo. Dizalica na LASH brodovima su portalnog tipa, radnog kapacite ta oko 500 (t/h), utovar se vri na krmi.

Transport utovarenih i zatvorenih bari posebnim, matinim brodom znatno skrauje utovar i istovar tereta, a ujedno omoguuje da se ti radovi obave na sidritu. Za uspesno izvrenje takvog pomorskog transporta potrebna su tri meusobno povezana osnovna elementa: posebno graen matini brod, potreban broj potisnica i brodske dizalice odgovarajueg radnog kapaciteta.

Danas, u svijetu postoje etiri kategorije tehnologije prevoza bari rijenog saobraaja brodovima duge plovidbe, i to:

sistem LASH

sistem SEA B

sistem BACAT

sistem FIDER.27. Logistiki principi, njihova uloga u razvoju transportne tehnologije, osnovni uslovi za primjenu principa.

Principi logistike: I TEHNIKO-TEHNOLOKO POVEZIVANJE II ORGANIZACIONO POVEZIVANJE III INFORMACIONO POVEZIVANJE IV KOORDINIRANO UPRAVLJANJE

28. Skicirati strukturu mikrologistikog sistema u okviru materijalne proizvodnje?

29. Osnovni ciljevi praenja i utvrivanja trokova logistike.Osnovni ciljevi praenja i utvrivanja trokova logistike:

dobivanje informacija o udjelu trokova logistike u ukupnim trokovima jednog proizvoda obezbjeenje elemenata za kalkulaciju trokova proizvodnje i cijenu proizvoda.

Trokovi logistike za pojedine prizvode predstavljaju instrument za planiranje optimalnog proizvodnog programa.

Izmjene u obimu proizvodnje, asortimanu proizvoda, prostornom razmjetaju, vremenskoj strukturi proizvodnog procesa uzrokuju izmjene u nizu trokova logistike ije praenje i analiza utjeu na izbor osnovnih parametara proizvodnog procesa.

Pored navedenog, evidencija praenja i analiza trokova logistike obezbjeuju:

Utvrivanje optimalnog kvaliteta logistike usluge

Izradu kalkulacije za vei vei broj varijantnih postupaka

Obezbjeenje relevantnih parametara za izbor optimalnog logistikog postupka

Opredjeljenje za najpovoljnije tehnoloko rjeenje transportnog procesa ili transportnog lanca

Rjeenje velikog broja prizvodno ekonomskih problema planiranja.

30. Postupak utvrivanja sume trokova logistike u proizvodnoj organizaciji.

Bazu za utvrivanje iznosa trokova logistike u svakom logistikom sistemu predstavlja analiza funkcionalnih elemenata svakog od podsistema logistike (nabavne, intrasistemske, marketing logistike).

Funkcionalni elementi logistikih sistema su:

1.Transport 2.Skladitenje 3.Manipulacija (pretovar, pakovanje, formiranje tovarnih jedinica, sortiranje i sl.)

Svrhisodna analiza i mogunosti redukovanja trokova u domenu transportno manipulativne djelatnosti omoguena je poznavanjem i primjenom savremenih sistema multimodalnog transporta.

Skladitenje je meutim, kao integrativni element procesa reprodukcije i kao jedna od znaajnih stavki trokova logistike, posebna oblast istraivanja i planiranja.

Osnovna funkcija skladitenja je da ublai neravnomjernosti izmeu vremenski i koliinski razliitih robnih tokova.

Just in time (JIT) sinonim za efikasan i racionalan logistiki sistem. 31. Uee trokova logistike u ukupnim proizvodnim trokovima, razlozi za poveanje i struktura ovih trokova.

Trokovi koji nastaju kretanjem (realizacijom robnih tokova) se nazivaju trokovima logistike. Uee tih trokova u cijeni proizvoda u mnogim granama privrede je dostiglo visok nivo i ima tendenciju daljeg rasta.

Razlozi poveanja trokova logistike:

Poveanje manipulacijske mase robe (1950. godina 1t proizvedene robe = 35 manipulativnih tona; 1972. Godina 1t proizvedene robe = 100 manipulativnih tona) Svakih 5 8 godina oko 40% novih proizvoda Poveanje prevoznog puta robe, sa logistikog aspekta loe oblikovani proizvodi Poveanje vrijednosti robe to vezuje veu koliinu kapitala U prometu robe danas se postavlja zahtjev 70% po principu danas sutra, 30% u roku 36 48 sati.

32. Definirati logistiku u najirem smislu i tri globalna cilja logistike.

Logistika ini sistem aktivnosti koje omoguavaju oblikovanje, projektovanje, usmjeravanje, voenje i regulisanje tokova sirovina, materijala, proizvoda, energije i informacija unutar sistema i izmeu sistema. Cilj svih logistikih aktivnosti jeste zadovoljenje potreba potroaa, s razliitim proizvodima na razliitim mjestima potronje. U logistici se mogu uoiti tri globalna cilja logistike a to su:

Smanjenje trokova logistikih procesa

Poboljanje kvaliteta logistikih procesa usluga (brzina, pouzdanost i ponuda servisa korisnicima usluga, odnosno kupcima-npr.vraanje ambalae, elektronske informacije o robama na putu, pakovanje robe za slaganje u regale, elektronski prijenos informacija, itd).

Zatita okoline (zrak, voda, humanizacija logistikih operacija, pakovanje materijalom za reciklau, itd.)

Sva tri cilja logistike se poklapaju sa ciljevima i naelima savremene strategije razvoja saobraajnog sistea u Evropi. U odnosu na Evropu stanje kod nas i nije ba zadovoljavajue:

33. Definirati sistem savremenog kombinovanog transporta (KT), kao i elemente koje taj sistem obuhvata.

Kombinovani tansport (KT): Podrazumijeva transport jedinica intermodalnog transporta (JIT) od vrata do vrata, korienjem najpogodnijih naina transporta, tako da se drumski tansport koristi iskljuivo u dovozu/odvozu do i od terminala

ELEMENTI SISTEMA KOMBINOVANOG TRANSPORTA 1.Terminali i logistiki centri sa svojom infrastrukturom i opremom

2.Saobraajnice za meusobno povezivanje terminala sa pripadajuom infrastrukturom i opremom

3.Saobraajnice opslunih podruja terminala

4.Transportna sredstva i jedinice intermodalnog transporta (JIT)

5.Telematska infrastruktura i

6.Multimodalni operatori 34. Zajednike karakteristike terminala i logistikih centara kao podsistema KT-a.

U uem smislu, terminal je mjesto u kome se obavlja konverzija tokova jednog vida transporta u tokove drugog. Primarni zadatak ovog dijela sistema za KT je: obaviti proces konverzije u to kraem vremenu, na to bezbjedniji nain i uz to je mogue manje negativno djelovanje na ivotnu sredinu. To je najznaajniji dio sistema.

Osobina: multifunkcionalnost Zajednike karakteristike terminala i logistikih centara:

primjena logistikih principa i savremene nauke,

fiziko integrisanje razliitih vidova transporta,

postizanje ekonominosti rada kroz kooperaciju,

ostvarivanje koncentracije robnih tokova kao baze za uspostavljanje efiksnih meunarodnih transportnih linija,

kreiranje razvojnog okruenja za transportni sektor,

oslobaanje dijela kapitala koji bi bio namijenjen ulaganjima u vlastitu infrastrukturu (skladita, mehanizacija, prevozna sredstva i dr.).

35. Zahtjevi koje moraju zadovoljiti transportna sredstva, JIT i pretovarna mehanizacija u savremenom KT-u?

Prilagoenost mobilnog dijela sistema je vrlo znaajna komponenta uspjenosti izvoenja intermodalnih operacija. Prilagoenost (i dovoljnost) voznog parka eljeznice (specijalni vagoni u zavisnosti od tipa tehnoloke varijante KT), strukture intermodalnih jedinica (poluprikolice, izmenljivi sanduci, konteneri), strukture drumskih vozila uz odgovarajuu pretovarno-manipulativnu mehanizaciju u terminalima su osnova uspjenog izvoenja intermodalnih operacija. Ovo je i "najranjiviji" dio sistema, jer mora da udovolji nizu heterogenih zahtjeva: da odgovori potranji u kvalitativnom i kvantitativnom smislu i istovremeno, udovolji tehniko-tehnolokim zahtjevima intermodalizma.36. Navesti zadatke, odnosno funkcije iju realizaciju omoguava telematska infrastruktura u savremenom KT-u.

Telematska infrastruktura omoguava realizaciju sljedeih funkcija: Elektronsku razmijenu podataka (EDI);

Komuniciranje izmeu vozila i baze u realnom vremenu;

Komuniciranje izmeu korisnika usluga i nosioca izvoenja usluga u realnom vremenu;

Prikupljanje i prenos podataka o stanju saobraaja na putevima, kao i drugih informacija vanih za upravljanje procesom u cilju ostvarenja to vee predvidivosti realizacije usluga visokog kvaliteta;

Komuniciranje sa organima vlasti i uprave na razliitim nivoima u realnom vremenu;

Efikasan nadzor nad itavim procesom na cijelom prostoru (naroito vano pri prevozu opasnih materija i rukovanju sa njima);

Povezivanje sa rezervacionim sistemima;

Obavljanje berzanskih poslova i dr.

37. Zadatak i funkcija multimodalnih operatora u sistemu savremenog KT-a.

Multimodalni operator (MTO) podrazumijeva pravno lice koje u svoje ime ili posredno zakljuuje multimodalni transportni ugovor.

Najvaniji ivi dio sistema KT, nosilac preduzetnitva pri proizvodnji multimodalnih usluga u sistemu KT.

Pod MTO se podrazumijeva svako ko organizuje cjelokupan transport, odnosno transportni lanac koji se obavlja sa najmanje dva vida prevoza i izdaje jedan transportni dokument - to znai i jedinstvenu odgovornost.

Kontrolie cijelu operaciju od vrata do vrata predviajui i prihvatajui sve rizike.

MTO mora dobro poznavati pored ostalog, performanse svih uesnika u transportnom lancu.

Neophodna su kompleksna znanja, odnosno kadrovi koji raspolau njima. Nedostatak kadrova jedan je od glavnih razloga nedovoljne razvijenosti kombinovanog transporta, odnosno intermodalizma u Evropi.

38. Koja je strategija city (gradske) logistike?

City logistika ima strategiju koja podrazumijeva rjeavanje problema teretnog saobraaja u gradovima, uzimajui istovremeno u obzir faktor ekologije, ekonomije i bezbjednosti. City logistika podrazumjeva sve koordinirane dispozitivne i operativne djelatnosti kojima se rjeava snabdjevanje grada potrebnom robom, kao i snabdjevanje specijalizovanih deponija materijalima i sekundarnim sirovinama.

Jedan od dijelova strategije su city logistiki centri, koji se lociraju na obodu prenaseljenih gradova i tee integraciji, koncentraciji i koordinaciji protoka robe, u oba smjera uih, gradskih. trgovakih zona. Logistiki centar dozvoljava oslanjanje na multimodalne transportne operacije i jo opije, kompleksne logistike operacije ije su osnovne karakteristike ukljuivanje u globalne logistike postupke organizacije i upravljanja fizikom cirkulacijom robe sredstvima koja pripadaju istom logistikom lancu.

U okviru kooperacije izmeu eljeznikih i cestovnih organizacija sve vie preovladava miljenje i ubjeenje da se eljezniki transport robe na dugim relacijama prevoza moe ekonominije i kvalitetnije organizovati.

Takoe ciljevi city logistike su i zatita prirodne i ivotne sredine: rastereenje gradskih saobraajnica, prenoenjem procesa transporta i pretovara na logistike centre smanjuje se zagaenost i buka u stambenim i drugim podrujima grada, smanjuje se nono parkiranje teretnog cestovnog saobraaja u stambenim podrujima rada i drugo.

Iako je uee integralnog transporta u ukupnom transportu robe malo, tek nekih 12%, njegov doprinos u pozitivnim efektima kada se govori o smanjenju zagaenja ivotne sredine je izuzetno velik.

Sa aspekta city logistike zatita ivotne sredine teretna cestovna vozila na elektro pogon - "ekoloka vozila" postaju sve interesantnija. Glavna njihova karakteristika je da su tiha i da ne zagauju ivotnu sredinu tetnim gasovima.

Osnovna funkcija gradskog logistikog centra je koordinacija protoka roba pri snabdjevanju i odvoenju iz gradskih trgovina, koja se bazira na prevozu kamionima.39. Na ta su orjentisane osnovne mjere u racionalizaciji gradskog robnog transporta?

Osnovne mjere u racionalizaciji gradskog transporta rjentisane sun a:

1. smanjenju zagaenja vazduha

2. smanjenu buke

3. smanjenju potronje energije

4. optimizacija robnog gradskog transporta primjenom modernih logistikih metoda, bolje kooperacije magistralnog i gradskog robnog prostora putem logistikih centara kao mjesto koncentracije tokova i kao preduslov jedinstvenog opsluivanja potroaa

5. preciziranje odgovarajuih stimulativnih i administrativnih mjera za rjeavanje ovih problema.

40. Osnovna struktura razvijenih logistikih centara u evropskim gradovima?

U Minhenu robno trgovaki centar lociran je na saobraajnom prstenu grada, on je jedan od najznaajnijih trgovakih transportnih, uvozno-izvoznih terminal (za voe i povre) u Minhenu.Povoljnost centra je njegova direktna povezanost sa eljeznikom robnom stanicom i dobri prikljuci na auto-putevima.

Centar raspolae sa vie ekonomskih podsistema:

1. podsistemi za prihvat i otpremu teretnih drumskih vozila, eljeznikih vagona i potrebnih manipulativnih povrina,

2. pretovarne frontove sa najsavremenijom opremom

3. sistem za pakovanje, sortiranje i skladitenje

4. sistem za servisiranje svih prisutnih transportno manipulativnih sredstava

5. benzinske pumpe

6. povrine za parkiranje teretnih i putnikih vozila

7. pratee pomone djelatnosti koje ine obavezan sadraj razvojnog logistikog centra

Logistiki centar u Veroni lociran je u blizini auto-puta, eljeznike stanice i aerodrome. Zauzima povrinu od 150 ha. Sa funkcijom industrijske proizvodnje i trgovake djelatnosti zauzima bruto povrinu od 400 ha. U okviru ovog centra se nalaze sljedei podsistemi:

1. Veliki eljezniki terminali

2. Kontejnerski terminali

3. Hucke-pack terminali

4. Kamionski terminali

5. Carinska zona

6. Veliki skladini podsistemi razliite namjene i structure

7. Distributivni centri industrije i trgovine

8. Skladita sa elijama u kojima se kontrolie temperature ( zagrijavanje ili hlaenje robe)

9. Berza tereta

10. Informacione i telekomunikacione slube unutar centra kao i veza sa okruenjem

11. Istraivake laboratorije

12. Poslovni prostor centra

13. Poslovni prostor prateih djelatnosti peditera, carine, fitopatologija i dr.

14. Ostali pratei sadraj

41. Koje su strateke take i glavni potencijal za razvoj multimodalnog transporta u koridoru Vc?

Strateske tacke i glavni potencijal za razvoj multimodalnog transporta u koridoru Vc su luka Ploce i terminal u Doboju za zeljeznicki transport. BiH zeljeznicka mreza preko luke Ploce ima izlaz na Jadransko more i luka Ploce jedina na ovom prostoru ima znacajnije kapacitete za kargo transport. Luka Ploe ima veoma ugodnu poziciju u odnosu na jugo-istone ekonomske centre u drzavi i predstavlja prirodan izlaz BiH za prekomorsku trgovinu. Od 1982. luka Metkovi je sastavni dio luke Ploe. Luka Ploe je povezana sa gradovima Mostar i Sarajevo drumom i zeljeznicom.. Njeni kapaciteti141 su daleko ispod dananjeg prometa. Luka raspolaze i sa 70.000 m2 zatvorenog skladita, 50.000 m2 natkrivenog skladita i 300.000 m2 otvorenog skladita. Luka Ploe do neke mjere upotrebljava kontejnere za transport robe, ali je suoena sa jakom konkurencijom luka Trst i Kopar. Sporazumom izmedju FBiH i Hrvatske iz maja 1995. BiH je odobren izlaz na Jadransko more kroz hrvatsku teritoriju preko luke Ploe. Godine 1998. iste strane su potpisale sporazum o slobodnom protoku robe kroz hrvatsku teritoriju izmedju BiH i luke Ploe, kao i kroz teritoriju BiH izmedju Neuma i Ploa.42. Geografsko- demografske pogodnosti Evrope za razvoj mree pruga za velike brzine?

Postojanje urbanih centara, stanbenih i poslovnih sredita, sa trgovinom koja se u uslovima zajednikog trita brzo razvija, evropska geografija, demografija i drave, izdvajaju Evropu kao regiju vrlo pogodnu za razvoj mree eljeznikih pruga za velike brzine. Vozovi za velike brzine nude pogodnosti koje u cijeloj Evropi prate potrebe i zahtjeve ljudi u pogledu njihove pokretljivosti, sigurnosti kao i zatite prirodne okoline. Evropski reljef, naseljenost i priroda vrlo su pogodne za razvoj pruga za velike brzine. U Evropi 40% stanovnitva ivi u gradovima sa vie od 100.000 stanovnika, udaljenim izmeu 200 i 800 km. Budui da vozovi saobraaju brzinom izmeu 200 i 300 km/h znatno se smanjuje vreijme putovanja. Nudi se visok kvalitet usluga i to je najvanije, veoma visok stepen saobraajne sigurnosti. To su kljuni elementi u razvoju evropske pokretljivosti (mobilnosti).Prednost vozova za velike brzine je i to to su siguran i ekoloki prihvatljiv nain prevoza (sa niskom energetskom potronjom i emisijom tetnih gasova).

Sve vei stepen evropskog integrisanja dovodi do zakrenosti u drumskom saobraaju. U vazdunom saobraaju dolazi do poveanja rizika i tete na ovjekovu okolinu, to sve zajedno podie cijenu spoljnih trokova. Vozovi za velike brzine su prevozna sredstva najpogodnija za rjeenje evropskih saobraajnih tekoa. Oni e se najbolje prilagoditi evropskim uslovima, pri emu u prvom redu valja rei da e oni biti evropski ujedinitelj.

43. Definisati tri prostorne zone pruga za velike brzine u Evropi.

U Evropi postoje prilino velike drutvene i privredne razlike pa je u tom smislu sa aspekta razvoja mree pruga za velike brzine mogue razlikovati tri velike prostorne zone:1) Zapadna Evropa u geografskom smislu, koja uglavnom "pokriva" Evropsku uniju (ali se ne poklapa s njom) obuhvata zemlje EU lanice, osim Grke , kojima treba dodati Norveku i vajcarsku, to ini ukupno esnaest zemalja. Zbog male razlike kvaliteta ivota i razvoja, ta cjelina je relativno ujednaena zona razvijenih. Zato je logino da je u toj zoni izgradnja pruga za velike brzine ostvarena prvo i da se ovdje rade gotovo svi projekti za izgradnju takvih novih pruga u kratkoronom i srednjeronom vremenu.

2) Srednju i Istonu Evropu mogue je podijeliti na dvije podzone. Jedna od njih prolazi kroz fazu usklaivanja i u nju spadaju: Poljska, eka, Slovaka, Maarska, Slovenija. Neke od tih zemalja u dogledno vreme bie primljene u Evropsku uniju. Druga je balkanska zona koju mue velike drutvene i politike tekoe i u kojoj nema finansijskih sredstava za modernizaciju . sistema. Posljedica toga, sa . aspekta je jo jaa geografska izolacija Grke u odnosu na ostatak EU. Baltike zemlje, sa svoje strane, nedvosmisleno e se pribliiti zemljama u prvoj zoni, ali zbog njihovog geografskog poloaja i demografskog stanja koje vlada u njima njihovo spajanje na mreu pruga za velike brzine u skoroj budunosti je veliko pitanje.

3) Treu prostornu zonu ine Zajednica Nez. Drava(zemlje nastale raspadom biveg SSSR-a), gdje zbog spore tranzicije novi infr. projekti su u znatnom zakanjenju.

44. Osnovni podsistemi zapadno evropske eljeznike mree pruga za velike brzine?

Imajui u vidu ono to je do sada reeno, mogue je utvrditi da u sadanjim uslovima kompletna evropska zajednika mrea pruga za velike brzine ne postoji. Sadanji razvoj na evropskom podruju ini pet podsistema, odvojenih jedan od drugoga, i to:

1) Zapadni podsistem TGV (Eurostar/Thalys ije je jezgro francuski podsistem i koji obuhvata produetke prema susjednim zemljama ima radijalno obiljeje sa sjeditem u Parizu (osim pruge London-Brisel).

2) Njemaki podsistem ICE koji je za sada ogranien na Njemaku, tako ukljuuje nekoliko produetaka prema njemakom dijelu vajcarske i prema Austriji.

3) Italijanski podsistem (Eurostar Italia) za unutranji saobraaj po italijanskim prugama.4) vedski podsistem koji je za sada isto tako ogranien unutar vedske.5) panski podsistem AVE nastao od TGV-a sa dva prikljuka, i to Madrid - Andaluzija i Euromed izmeu Barcelone i Valencije.Nivo njihovog razvoja i osnovne specifinosti pokazaemo u narednim izlaganjima.

45. Definisati pojam E poslovanja i navesti na emu se temelji i ta omoguuje.

Pojam elektronsko poslovanje proizilazi iz engleskog izraza "electronic commerce" koji je nastao u trgovini i industriji i koji se u poetku odnosio na sve ekonomske, odnosno poslovne, odnose

Elektronsko poslovanjeiliE-businesssistem je izvravanja svih elemenata poslovnih aktivnosti ekonomskogprocesa elektronskim putem, odnosno stvaranje dodatnih vrijednosti koristei se ICT tehnologijama.

E-poslovanje je poslovna transformacija temeljena na:

Udruivanju poduzea (integracija),

Procesu suradnje(kolaboracija)

Globalnommrenom povezivanju upotrebominternetakao medijaInternetsko i elektronsko poslovanje omoguuje:

Povezivanje dobavljaa

Brzu, trenutnu razmjenu informacija

Integriranje svih procesa unutar lanca vrijednosti

Znaajno sniavanje trokova, a time i cijena.

46. Opisati efekte koritenja interneta za poboljanje dobavljakog lanca, na osnovu i na primjeru praktinih iskustava u preduzeima.

Internet je u tri godine dosegao jednak broj korisnika kao i televizija u posljednjih petnaest godina. Na osnovu iskustava preduzea koja upotrebljavaju Internet za poboljanje svog dobavljakog lanca moemo izdvojiti koristi koje Internet donosi: .

Vremenski pogodniji razvoj proizvoda zbog boljeg komuniciranja i saradnje izmeu funkcijskih, dobavljakih, potroakih odjeljenja i dravnih institucija.

Smanjenje zaliha i zastarjelosti proizvoda zbog vee povezanosti dobavljakog lanca i lakeg lociranja promjena. To utie na planiranje proizvodnje i preduzeima olakava proizvodnju u skladu sa potrebama korisnika.

Smanjivanje komunikacijskih trokova i trokova servisiranja kupaca na osnovu interaktivnih sposobnosti Interneta.

Mogunost obrade novih trita potroaa i dalje iskoritavanje postojeih trita.

Sposobnost poboljanja tradicionalnih 'proizvoda i odnosa do kupaca sa prilagoenim potrebama.

47. Definisati pojam bar kod simbola i navesti elemente koji ine njegovu osnovnu strukturu (shematski prikaz).

Bar kod je smisleni niz tamnih crta i svijetlih meuprostora koji omoguavaju elektronskoj opremi da oitaju u njima sadranu loginu poslovnu informaciju o proizvodu.

Osnovnu strukturu bar kod simbola ini kombinacija sljedeih znakova odnosno karaktera:

Margina

START/ STOP karakteri (znaci). Sastoje se iz niza linija i razmaka kojima se predstavlja poetak, odnosno kraj bar kod simbola. Oni, takoe, na dekoderu ukazuju u kojem je pravcu skeniranje obavljeno.

Kontrolni karakter je karakter za detekciju greke,

Karakteri podataka. Njima je predstavljen sadraj podataka.

48. Objasniti svrhu EAN etikete i navesti ta ona sadri?

Svrha EAN etikete je da obezbjedi jasnu i saetu informaciju o jedinici na koju je stavljena. Sr informacije na etiketi treba da bude predstavljena i u mainski i za ovjeka itljivoj formi. Mogue je i prisustvo drugih informacija koje su predstavljene samo u ovjeku itljivoj formi Podaci na EAN etiketi, pored informacije o jedinici isporuke odnose se i na informacije o transportu i kupcu. U nekim aplikacijama mogu se zahtjevati podaci koji se odnose na pojedinane isprune jedinice. Tada svaka isporuka treba da bude pogodna za identifikaciju na razliitim takama i u razliitim momentima du lanca distribucije.

EAN etiketa sadri:

Informacije o jedinici koje sadre: obavezan element, uslovne elemente i opcione elemente

Informacija o transportu ukljuuje: obavezan element i opcione elemente

Informacija o kupcu je informacija koju kupac zahtjeva da bude oznaena na jedinici isporuke, kao npr. broj kupeve narudbenice.

49. Nacrtati emu: Oitavanje bar koda u procesu praenja poiljaka u terminalima i robno transportnom sistemu.

50. Koje su osobine EAN bar koda koje ga ine pogodnim za primjenu u transportu i logistici?

Bar kod tehnologija je iz vie razloga pogodna za primjenu u svim vidovima transporta. I to u razliitim aktivnostima za otpremu i distribuciju robe, za praenje robe (poiljke), za praenje transportnih sredstava. Za tako raznovrsnu primjenu od bitnog znaaja su sljedee karakteristike:

Mogunost obiljeavanja karakteristinih entiteta

Mogunost itanja bar kodova

Mogunost obuhvatanja i prenosa podataka

Niska cijena

Efikasnost primjene

Mogunost obiljeavanja karakteristinih entiteta u transportnom i logistikom lancu

Koritenjem simbolizacije mogue je obiljeiti, praktino, svaki entitet i uesnike u transportnom logistikom lancu, ishodite i odredite, pratee dokumnte , vrstu robe i pakovanje (pojedinana pakovanja, jedinice isporuke, palete, kontejneri) sa svim prateim informacijama (broj, jedinica mjere, datum proizvodnje, rok trajanja,...) i mnogo drugih podataka.

Razliite mogunosti itanja bar kodova u transportnim i logistikim lancima Za itanje bar kod simbola razvijeni su odgovarajui itai. esto se kao zajedniko ime koristi naziv skener. U praksi se koriste: Prenosivi skeneri

Fiksni skeneri

Paralelno sa itaima, razvijeni su i odgovarajui ureaji za obuhvatanje i prenos podataka. U tu svrhu koriste se specijalni runi terminali koji se kablom povezuju sa itaem ili koji ve imaju kao integralni dio ugraeni ita. Simbologije pogodne za primjenu u transportnim i logistikim lancima su:

Simbologija EAN-13

Simbologija ITF-14

Simbologija UCC/EAN-128

51. Navesti i opisati osnovne uinke koji se postiu uvoenjem ITS a u transportne terminale?

Uvoenje ITS funkcionalnosti u transportne terminalne sisteme moe bitno podii nivo performansi kvaliteta usluga to se moe mjeriti :

veom produktivnou prijevoznika i davatelja terminalnih usluga

smanjenjem ekanja i vremenskih gubitaka za putnike

smanjenje zaguenja saobraajnica

poveanje sigurnosti i zatienosti putnika i tereta.

Koristi i uinci ITS rjeenja:

sigurnost (safety)

uinkovitost protoka (flow efficiency)

produktivnost i reduciranje trokova (productivity and cost reduciton)

koristi za okoli (environment benefits).

52. Sutina primjene ITS sistema u intermodalnom transportu.Intermodalni transport ve odavno ima veliki znaaj u sistemu kretanja roba. Tranja za transportnim uslugama u konkretnom regionu zavisi od razvijenosti svih oblika transporta, njihove integrisanosti u jedinstvenu cjelinu, nivoa cijena po oblicima transporta , asortimana i kvaliteta usluga koje se obavljaju potencijalnim klijentima, prilagoenosti specifinim zahtjevima klijenata i sl.

Transport je posljednjih 20-tak godina uz pomo tehnolokih i informacionih promjena znaajno doprinio dinamizaciji privrednog ivota, re

alizaciju integracijskih procesa na logistikim principima. Transportni lanac se transformie u logistiki lanac. Sutina transportne logistike usluge je u :

Stvaranju dodatne vrijednosti preko brzog, efikasnog, pravovremenog, kvalitetnog prijevoza treta i

Rjeavanju zadataka koji su povezani s premjetanjem tereta razliitim transportnim sredstvima.

FSK Sarajevo Prof dr F. Kiso

2

_1234567890.unknown