1

maart 2013jaargang 5, nummer 6

FOOD DESIGN EXPERIENCEmet thema FoodManShip

VERSLAG IN BEELDvan Grüne Woche Berlin

KICK-OFFExpeditie Innovatieklas

MASTERCLASSMetropolitan Food Security

5 jaar!

hogeschoolgeluiden

2

food design experiencemet thema FoodManShip

10-11

verslag in beeld van Grüne Woche Berlin

12-13

rubriekeneditiorialnieuws & agendaestafettecolumnmarc & perryheartbeat HAS in het nieuwsnieuw gezicht

inhoudsopgave

34-5

789

2223

merkstrategie Huisstijl HAS Kennistransfer en Bedrijfsopleidingen

has united nieuwe club voor oud-HAS’ers

managementteamToine Hattink nu bijna twee jaar sectordirecteur van IFA en TA

fotowedstrijdFotowedstrijd brengt stage-ervaringen tot leven

6

7

18

20

kick-offExpeditie Innovatieklas

14-15

masterclassMetropolitan Food Security

16-17

fsc-logo

3

editorial

has beats hogeschoolgeluiden • jaargang 5 • nummer 6 • maart 2013Colofon HAS Beats hogeschoolgeluiden is het personeelsmagazine van HAS Hogeschool. Het verschijnt acht keer per jaar. Hoofdredacteur Florieke Koers Aan deze uitgave werkten mee Marc Maas, Perry van Kerkhoven, Johan Vriezekolk, Annika Dossow, Esther Mauriks, Margarita Millenaar en Marieke Jager Tekstcorrectie Marijke Wolfs Vormgeving Yell & Yonkers Drukwerk Drukkerij Tielen Vragen en/of opmerkingen? hasbeats@hasdb.nl

Tekst: Florieke KoersFoto: Margriet Hoffmans

Ook dit jaar was de Food Design Experience weer een groot succes. Het thema was FoodManShip en voor de eerste keer werd de FoodManShip Award uitgereikt. Lees er meer over op pagina 10-11 en bekijk daarnaast de video met Layar.

ekijk video’s voortaan met LayarBpagina’s extra informatie zoals video’s kunt zien. Je herkent deze pagina’s aan de toevoeging van het Layar-logo. Regelmatig maken we bij evenementen video’s en deze linken we voortaan met Layar aan het artikel over het desbetreffende evenement. Hoe werkt Layar? Download de gratis Layar-app in de Android Market of de App Store. Heb je de Layar-app al op je smartphone of tablet, zorg dan dat je de laatste versie hebt (check updates). Open de Layar-app en klik op het scanicoon links naast de zoekbalk. Houd je smartphone of tablet boven de pagina en klik op de scanknop onderin het scherm. Nu opent de digitale laag vanzelf. Natuurlijk weten we dat niet iedereen een smartphone of tablet heeft of wil. Daarom staan er ook nog gewoon waar nodig links naar waar je de video’s online kunt vinden.

In de vorige HAS Beats hogeschoolgeluiden kon je lezen dat digitale media steeds belangrijker worden. Daarom hebben we niet alleen een personeelsblad, maar ook een digitale nieuwsbrief en een nieuwsvoorziening op intranet. Dit doen we ook extern: we maken de HAS Beats business edition, daarnaast versturen we naar belangstellenden een digitale nieuwsbrief en natuurlijk hebben we onze website met daarop nieuws. Afgelopen najaar zijn we in de HAS Beats business edition begonnen met Layar. Layar is eigenlijk het vervolg op de QR-code, zo’n gekke streepjescode met een link erachter die je met je smartphone moest scannen. Met Layar heb je die lelijke codes in je blad niet meer nodig. Layar is een app voor je smartphone of tablet. Deze app bevat verschillende lagen (layers) die artikelen in de HAS Beats via je telefoon of tablet tot leven brengen. Dat betekent dat je bij sommige

4

Dier- en veehouderij start pilotproject e-learningUitgeverij Pearson start komend blok samen met de op-leiding Dier- en veehouderij een pilotproject e-learning. De pilot wordt opgestart binnen een eerstejaars marketing-module. De e-learningmodule wordt opgezet met behulp van het marketingboek dat normaal ook al voor de module wordt gebruikt: ‘Marketing, de essentie’, van Kotler en Armstrong. Studenten krijgen bij aanschaf van het boek een code waarmee ze op een digitale omgeving kunnen inloggen. DV doet met de pilot mee omdat zij graag mee willen gaan met nieuwe manieren van leren. E-learling heeft veel voordelen, onder meer de mogelijkheid om het leerproces te analyseren waardoor het beter te sturen is.>>> Lees het hele bericht op intranet

nieuwsnewS beatS

Wil je op de hoogte blijven van wat er allemaal speelt in en om HAS Hogeschool? Kijk regelmatig op intranet en de website en lees het nieuws als eerste! Ook sturen wij het nieuws naar je toe via de nieuwsbrief HAS Beats online. Of hou ons in de gaten op Twitter en Facebook: @HAShogeschool en Facebook.com/hashogeschool

Noordoost-Brabant investeert fors in innovatief ondernemerschap HAS Hogeschool, ZLTO, acht lokale Rabobanken, Stichting Ondernemerslift, Starters Succes Oss, Startersmarktplaats Veghel-Uden-Schijndel, ROC de Leijgraaf en ROC Koning Willem 1 College, en de 20 regiogemeenten in Noordoost-Brabant hebben het initiatief genomen voor een groot programma specifiek gericht op startende innovatieve ondernemers. De komende zes jaar bundelen zij in ‘Valorisatieplan 5-sterren Noordoost Brabant’ hun krachten. >>>www.hbo-raad.nl

Meer studenten kiezen voor technische hbo-opleiding Het aantal nieuwe studenten aan technische opleidingen van hogescholen is aanzienlijk toegenomen. In 2012 trok-ken technische studies 20.579 studenten. Dat is 716 (3,6%) meer dan in 2011. Het aantal techniekstudenten dat een diploma haalde nam met bijna 650 (6,5%) procent toe. Dat blijkt uit de definitieve studentenaantallen 2012-2013 van de HBO-raad, de vereniging van hogescholen. Het aantal studenten aan een technische opleiding neemt al sinds 2006 gestaag toe.>>>Lees het hele bericht op de website

5

Hans Hilbrands nieuwe directeur food-opleidingen HAS Hogeschool heeft vanaf 15 april 2013 een nieuwe sec-tordirecteur voor de opleidingen Food Design & Innova-tion en Voedingsmiddelentechnologie: Hans Hilbrands. Hij vervangt hiermee Evert-Jan Ulrich, die eind vorig jaar werd benoemd tot lector Innovatie en Ontwikkeling. De food-opleidingen zijn voor HAS Hogeschool van groot belang en met de aanstelling van Hilbrands wordt vol ingezet op de ontwikkeling van deze opleidingen en de interactie met het werkveld. >>> Lees het hele bericht op intranet

Agenda16 maart Open dagen in Den Bosch en Venlo

20 maart Carrièredag

2 april Debatsessie de Rode Hoed

4 april Jubileum Milieukunde

23 april Fietstocht Den Bosch - Venlo

25 april HAS Ondernemend Café

3-5 mei Animal Event

nieuws & agenda

HAS KennisTransfer haalt hoge score in onderzoek CedeoIedere twee jaar toetst Cedeo de klanttevredenheid onder cursisten van HAS KennisTransfer. Bij een goede beoordeling krijgt HAS KennisTransfer een CEDEO-erkenning, een belangrijk keurmerk om de kwaliteit van de cursussen aan te tonen. Net als twee jaar geleden heeft HAS KennisTransfer weer een hoge score behaalt: een 8,6 voor de incompany-cursussen en een 8,8 voor de cursussen met open inschrijving. Om zicht te bieden op instituten die aantoonbaar naar tevredenheid van bedrijven en organisaties cursussen, trainingen, opleidingen, organisatieadvies of coaching hebben verzorgd, voert Cedeo klanttevredenheidsonderzoeken uit. Op dit moment zijn op deze wijze zo’n 800 instituten op basis van marktwaardering geselecteerd en in het Cedeo-bestand opgenomen.>>> Lees het hele artikel op intranet

Studente Amber van Iwaarden wint DuurzaamheidsawardDe Duurzaamheidsaward 2012-2013 is een award die uitgereikt werd onder tweedejaars studenten Voedings-middelentechnologie in het kader van hun oriëntatie- stage. Binnen deze stage voerden ze twee duurzaamheids- opdrachten uit: het afnemen van een duurzaamheidsscan binnen het bedrijf en naar aanleiding van de scan het productieproces bestuderen en drie maatregelen voor-stellen om de productie duurzamer te maken. Studente Amber van Iwaarden heeft deze award gewonnen. De jury loofde de manier waarop zij de scan heeft uitgevoerd, haar analytische vermogen waardoor zij in staat was om zaken te signaleren in het productieproces die duurzamer kunnen en het niveau van haar presentatie.>>> Lees het hele artikel op intranet

6

Huisstijl HAS Kennistransfer en Bedrijfsopleidingen

merkstrategie

7

Nieuwe club voor oud-HAS’ersHet heeft even geduurd, maar nu is het zover! Er is een club van oud-HAS’ers (en niet alleen knarse knarren!): HAS United. Tjeu Foppele en Jan Mantel hebben het initiatief genomen, gesprekken gehad met oud-medewerkers en mailcontact met ‘nog zittende HAS’ers’. Medewerking wordt verleend! Er zijn een aantal enquêtevragen rondgestuurd naar alle mensen die vier jaar of langer bij de HAS gewerkt hebben en de resultaten hiervan zijn inmiddels bekend. 40% van de 160 die we hebben aangeschreven, hebben de enquête ingevuld. Daarvan hebben 56 mensen te kennen gegeven lid te willen worden van HAS United. Meer dan voldoende om ons initiatief te vervolgen. We hebben al deze mensen uitgenodigd voor de eerste bijeenkomst van HAS United op 3 april op HAS Hogeschool. Maar ook oud-HAS’ers die nog geen lid zijn, zijn natuurlijk welkom en zij kunnen zich via de website van HAS Hogeschool alsnog opgeven voor HAS United.

Programma 3 aprilHet programma op 3 april staat nog niet helemaal vast maar in grote lijnen ziet het er als volgt uit. Om 13.30 uur is er een ontvangst met koffie en thee, gevolgd door een welkom door Dick Pouwels, voorzitter van het College van Bestuur. Jan Denissen, lid College van Bestuur, geeft een toelichting op de nieuwe ontwikkelingen zoals de HAS-vestiging in Venlo, het nieuwe managementteam, de nieuwe opleidingen en de Stoas die is vertrokken. Verder maken we een rondwandeling door gebouw en schooltuin. Uiteraard nemen we ook even een moment om gezamenlijk te praten hoe we verder zullen gaan als club. Wat zijn de plannen voor de toekomst? Om 16.00 uur biedt de HAS een borrel en een hapje aan waarbij wij het leuk zouden vinden als ook medewerkers die al lang bij de HAS werken willen aanschuiven. De bijeenkomst eindigt rond 17.30 uur. Wij hopen op een goede opkomst en een gezellig en bekend weerzien!

estafettecolumn

Ontploft

Tekst: Johan Vriezekolk

De kerststress is vorig jaar door de griep compleet aan mij voorbij gegaan, Janneke. Maar natuurlijk heb ik ook weleens stress en dan is het tijd voor: ontspanning! Voor mij is niets fijner ontspannen dan in mijn eigen tuin te gaan zitten wroeten. Dat was vóór mijn ‘groene’ opleidingen al zo en dat is na 25 jaar nog steeds niet veranderd. Een verschil is wel, dat ik destijds alles op gevoel deed. Terwijl ik nu soms denk dat ik keuzes in mijn eigen tuin moet kunnen verantwoorden. Je hebt er toch voor geleerd? Hoe vaak heb ik het verhaal niet aan moeten horen dat ik ooit als kleuter de jonge andijvieplanten uit mijn vaders tuin heb gehaald en vervolgens netjes in m’n zandbak had geplant. Dat hoef ik nu niet meer te doen. Blijkbaar nog zoiets onverantwoords, het gebruik van plofplanten. Ik las er laatst over en wist gelijk wat de schrijver bedoelde. Jaren geleden was het ineens heel hip om lavendel in de tuin te planten. Dus zie je als kweker gouden tijden aanbreken. De planten werden in een gigantisch tempo opgekweekt door het gebruik van een flinke dosis stikstof en bestrijdingsmiddelen. Prachtig van kleur en met een etiket nog groter dan de plant zelf…! Eenmaal in de tuin was het echter gedaan met die ‘ideale’ omstandigheden. Dan maar weer nieuwe lavendel kopen. Alleen dit keer liever geen plofexemplaar meer, maar eentje van de kleine kweker op de hoek. Misschien tijd voor ons om de tuin te ‘ontploffen’ en voor duurzaam te gaan? Nu hebben we (nog) geen grote ambities qua duurzaamheid in onze eigen tuin, maar we proberen het wel in het klein. En daarbij vooral niet elke keer meegaan in iedere modegril. Veel materialen kunnen immers jaren mee. Weg met al die trends, gewoon lekker iets wat we zelf leuk vinden, iets wat bij ons en de situatie past. Zonder al die ballast aan kennis. Een tuin om te ontspannen. Klinkt al best duurzaam toch? Onze eigen verantwoorde, ontplofte ontspanningsplek! Zeg Marie-Jeanne Groffen, wat kocht jij bij je laatste bezoek aan het tuincentrum?

Tekst: Jan MantelFoto: Margriet Hoffmans

Tjeu Foppele en Jan Mantel

8

marc & perry

Beste Perry,Het gebouw is ons visitekaartje. Veel glas en daardoor een zee van licht dat de transparantie van de organisatie weergeeft. Het gebouw is natuurlijk dood zonder de warmte van de mensen die er hun vaste routes lopen. Het belangrijkste kapitaal, toch? Gelukkig wordt de warmte wat geholpen door de kachel, maar toch. Het blijft af en toe wat kil, maar we dragen het. We streven niet naar perfectie. “Wat de mens werkelijk zoekt, is niet de perfectie in de toekomst maar voldoening in elk heden (N. Sri Ram)”. Dit illustreert de beleving van onze ‘ziel’, en het ‘ondergaan’ van de afsluiting van de (achter)hoofdingang. Niemand klaagt. We vinden voldoening. We verdragen het ongemak. We streven niet naar een perfecte toekomst. We leven mee, omdat we weten dat het secretariaat, in een zeg maar, niet ideale plek haar jongleerballen moet hooghouden. Voor de architect is onze oplossing een gruwel. Voor de KAM-medewerker natuurlijk ook. Een half jaar de hoofdingang sluiten kán niet, toch? Maar moet het anders? Moet er een bouwcommissie komen die het entree aan de achterkant gaat onderzoeken? Een jaarrondoplossing gaat zoeken. Of is het juist dit medeleven wat onze organisatie zo mooi illustreert. Het gebouw is ons visitekaartje.

Marc

Visitekaartje

Amigo, Ons gebouw is ons visitekaartje.

Een gebouw zou er voor de mensen, de gebruikers, moeten zijn. Ik heb al honderd keer gezegd dat de

auto’s wat mij betreft morgen in parkeergarage mogen. Die is daar voor. Ons spaarzame groen eigenlijk niet.

Wat een ruimte krijgen we dan. Misschien weerspiegelt dat meer ons streven naar

duurzaamheid en groene ruimte. Misschien dat we dan ook een definitieve fietsenstalling kunnen

bouwen. Of een restaurant dat ons imago weerspiegelt. Ik wil een gebouw dat koel in de zomer en warm in de

winter is. En ik wil ateliers in plaats van lokalen. Ik pleit niet voor een bouwcommissie. Ik pleit voor

actie, gezond verstand, authenticiteit. We hebben hier in huis architecten, designers,

activisten, intellectuelen, wetenschappers. ALS DIE EENS AAN DE SLAG GAAN.

Geef de bedrijfsmannen niet de touwtjes in handen, laat het over aan de denkers, de vormers,

de dromers. Die weten een oplossing voor een voordeur die niet open mag. En een fietsenstalling.

En een catering van de toekomst. Ons gebouw is ons visitekaartje.

Perry

Tekst: Marc Maas en Perry van KerkhovenFoto: Margriet Hoffmans

9

In onze rubriek Heartbeat vragen wij aan medewerkers van HAS Hogeschool waar ze voor leven, wat hun ultieme passie is. Deze keer vroegen wij aan kamer 2C 18: “Waar gaat jouw hart sneller van kloppen?” Op deze kamer zit maar één persoon: vitaliteitscoach Marjolein van Veenendaal.

“Mijn hart gaat allereerst sneller kloppen van Mees, mijn zesjarige zoon. Hij heeft nu een heel leuke leeftijd en is een onderzoekend jongetje. Hij wil overal alles van weten en zoveel mogelijk ontdekken. We gaan graag met zijn drieën op pad. Dan gaan we naar het museum, naar de film of doen een stedentrip. Daar genieten we heel erg van. In mijn werk ben ik begaan met hoe het met mensen gaat. Het doel van mijn functie als vitaliteitscoach is om samen met iemand te kijken wat er nodig is om vitaal te blijven of om het weer te worden. Bij de HAS ligt op dit moment de nadruk op dat laatste. Er verandert momenteel een en ander bij de HAS en dat heeft invloed op medewerkers. Ook het combineren van werk en privé geeft soms extra druk. Mensen kunnen heel veel aan heb ik gemerkt. Maar soms wordt de druk te groot en dan gaat het even niet meer.”

Eigen verhaal“Ik ga met mensen in gesprek en luister naar ze. Ieder

Waar klopt het hart van kamer 2C 18 sneller van?

Tekst en foto: Florieke Koers

mens heeft z’n eigen verhaal en ik voel me vereerd dat ze hun verhaal met me willen delen. Als iemand bij mij een traject ingaat, gaan we samen kijken wat er voor nodig is om het weer beter te hebben. Hoe krijg je weer meer energie om de dingen te doen die je wilt en moet doen. Dóe je ook de dingen die je wilt doen. Doe je de dingen waar je góed in bent. Ik zie veel in eigen verantwoordelijkheid. Ik onderzoek met een persoon altijd wat in zijn of haar vermogen ligt om weer vitaal te worden. Je kunt je omgeving vaak niet veranderen, wel je eigen gedrag. Daar ligt ook iemands kracht en daar ligt de focus. In gesprek gaan is de basis. Op tijd uitspreken waar je mee zit kan niet alles voorkomen, maar wel veel. En dat praten mag je leidinggevende of collega’s, maar dat mag ook met mij, áls je het er maar over hebt! Mijn visie is dat mensen ongelijk zijn. Zorgen dat iemand zich weer vitaal gaat voelen, is altijd maatwerk. Ieder mens zit namelijk anders in elkaar. Plezier in je werk en doen waar je goed in bent, staan daarbij centraal.”

heartbeat

10

perience met een stand zien wat zij in huis hebben. De ruim vierhonderd bezoekers konden de gehele dag door alle stands bekijken en aan het einde van de dag een stembiljet inleveren met daarop op hun favoriet. Uit alle inzendingen werd na afloop de winnaar van de FoodManShip Award gekozen: Els van der Kruijs. Zij bedacht Gurk & SELIE, een mobiele conceptstore voor de horea. Op een interactieve manier helpt ze horeca-eigenaren met vernieuwen. Er zijn ontzettend veel mogelijkheden en die wil ze met haar mobiele conceptstore laten zien. Horecagelegenheden zullen zich moeten onderscheiden om zich staande te houden in deze tijd van crisis en daar kan zij een handje bij helpen. Als extra prijs naast de FoodManShip Award mag Els een promotiefilmpje laten maken.

Vijfde Food Design Experience in teken van FoodManShip

Tekst: Florieke KoersFoto’s: Karin Jonkersfoodmanship

“De Food Design Experience heeft ieder jaar een ander thema”, vertelde organisator Antien Zuidberg tijdens de openingsshow om 13.00 uur. “Dit jaar wilden we een thema dat dicht bij de studenten stond en dat werd FoodManShip, een woord dat eerder nog niet bestond. FoodManShip is volgens ons de x-factor voor succes in de food-sector. Het is een powermix van vakkennis en ondernemerschap met een stevige scheut creativiteit erdoorheen. Mensen weten vaak niet meer welke keuzes ze moeten maken om in te spelen op een veranderende wereld. Je moet tegenwoordig vechten voor een plekje in het voedselschap. Studenten met FoodManShip laten je zien hoe. We denken dat zij heel ver zullen komen: zij gaan de innovaties van de toekomst bedenken.” Bijna veertig studenten lieten tijdens de Food Design Ex-

HAS Hogeschool hield op 5 februari voor de vijfde keer de jaarlijkse Food Design Experience. Studenten van de opleiding Food Design & Innovation kunnen tijdens het evenement laten zien wat ze in huis hebben. Centraal staan creativiteit, food know-how en onder-nemerschap. Het thema dit jaar was FoodManShip. Voor het eerst werd aan studenten de FoodManShip Award uitgereikt.

“We zitten nu op een kantelpunt”

Bijna veertig studenten lieten op de catwalk en in hun stand zien wat ze in huis hebben.

11

Stel je oordeel uitGedurende de middag konden de bezoekers luisteren naar drie sprekers. Kim van Velzen van KIMspiration hield een lezing over food, reizen, social media en social business. Hij liet vooral veel goede voorbeelden zien van bedrijven die het op dit moment goed voor elkaar hebben en bijvoorbeeld door de de consument actief te betrekken bij de producten die ze maken. “Degene die zich het beste kan aanpassen aan veranderingen, heeft de meeste kans te overleven”, zo stelde hij. Erik op ten Berg van Pioen Consult liet zien hoe je snel veel verschillende ideeën kunt genereren. Deze creatieve denker liet het publiek op verschillende manieren brainstormen en zette ze aan tot het verder denken dat je neus lang is. “Bedenk als je brainstormt vooral véél ideeën”, zei hij, “en stel je oordeel uit.” Tot slot vertelde Henk Grebers van het merk Bio+ hoe dit biologische merk in 2004 als tegenhanger op de lijn Puur & Eerlijk van Albert Heijn ontstond door kennis, visies en ondernemingen te delen en hoe het is uitgegroeid tot een groot samenwerkingsverband tussen boeren, producenten en retail. “In 2004 was het nog maar de vraag of biologisch eten in het voedselschap iets zou worden. Nu is het niet meer weg te denken. We willen biologisch eten betaalbaar, bereikbaar en herkenbaar maken. Onze producten zijn lifestyle gepositioneerd en natuurlijk geproduceerd.”

Kantelpunt Antien en het hele organisatieteam vonden de dag een geweldig succes. “We kregen veel complimenten over de sterke verbeteringen van de stands en de kwaliteit van de getoonde concepten. Een aantal concepten zijn al ready to market zoals Kim van Velzen ook al zei tijdens zijn lezing, zoals Eefs bollen en Pitz. Ook het concept WEIN heeft veel complimenten gehad. We hebben het idee dat we op een kantelpunt zitten: eerst Els van der Kruijs won met Gurk & SELIE de FoodManShip Award.

kwamen de bezoekers voor de sprekers en waren de studenten een leuk extraatje, nu is dat andersom. Veel enthousiaste reacties waren er ook over de nieuwe catwalk: de studenten werden door met hun concept over de catwalk te lopen extra in het zonnetje gezet. De studenten voelden hoe trots we op hen zijn en ze waren verbaasd over alle positieve aandacht die ze tijdens de Food Design Experience kregen.”

Bekijk de video van het event met Layar of via intranet.has.nl/hasbeats

Scan deze hele pagina met Layar en bekijk de video

12

verslag in beeld

3. Ook voor entertainment ‘op z’n Holland’s’ werd gezorgd: Frans Bauer deed voor een muzikaal intermezzo tijdens de offi ciële opening van de beurs.4. Bondskanselier Angela Merkel bezocht samen met de Duitse

landbouwminister Ilse Aigner het Holland Paviljoen voordat de

beurs haar deuren voor de bezoekers opende.

5. Sharon Dijksma brachtt een bezoek aan het Holland Paviljoen en

liet zich bij de stand van HAS Hogeschool uitgebreid door Lindsay

Kemps en Dick Pouwels over onze innovatieve opleidingen

informeren.

6. Niet alleen Nederlandse politici waren geïnteresseerd in de onder led geteelde tuinkers van KoppertCress die bij de HAS te bewonderen was. Ook de fractievoorzitter van Bündnis ‘90/Die Grünen Renate Künast was onder de indruk.

2. Met veel charme en humor sprak Staatssecretaris Sharon Dijksma

tijdens de opening van de Internationale Grüne Woche in Berlijn over

het belang van het Duits-Nederlandse (handels)partnerschap.

1. Nederland was dit jaar partnerland van de Grüne Woche met

het motto ‘Qualität wächst in Holland’. Het Holland Paviljoen is

al 60 jaar een vast onderdeel van de beurs en krijgt ieder jaar

bijzonder veel bezoekers.

13

verslag in beeldGRÜne wOChe beRLiJn

10. Ook duurzaamheid in de voedingsmiddelindustrie was een belangrijk onderwerp in de HAS-stand. De bezoekers konden een quiz over een duurzame koffi eketen doen om een kopje UTZ gecertifi ceerde koffi e van Douwe Egberts te winnen.

9. De HAS-stand viel bij de studenten van morgen erg in de smaak.

Bijzonder populair was de appelmoes met Cointreau en sinaas-

appels, gemaakt door onze studenten Voedingsmiddelentechnologie!gecertifi ceerde koffi e van Douwe Egberts te winnen.

12. Ook Secretaris-Generaal Chris Buijink was dit jaar weer erg enthousiast over de stand van HAS Hogeschool. Tijdens de ondernemersborrel noemde hij de HAS meerdere keren als voorbeeld voor innovatief en ondernemend onderwijs.

12. Ook Secretaris-Generaal Chris Buijink was dit jaar weer erg enthousiast over de stand van HAS Hogeschool. Tijdens de

11. Een groep Duitse journalisten luisterde aandachtig naar het

HAS-verhaal van Annika Dossow en Lindsay Kemps tijdens de

perslunch over innovatief onderwijs uit Nederland.

7. De Grüne Woche is een consumentenbeurs en voor de

consument is de Grüne Woche vooral een leuk dagje uit.

Ook schoolklassen bezoeken de beurs om de agri-food

sector te leren kennen.

Tekst en foto’s: Annika Dossow

8. De maquette van drie tweedejaars studenten van Landscape

Design trok veel aandacht, vooral van jonge bezoekers. Maar

ook professionals waren erg enthousiast over het innovatieve en

creatieve ontwerp.

14

Delen van kennis staat centraal op kick-off Innovatieklas

Tekst: Annika DossowFoto’s: Annemarie Kerkhofexpeditie innovatieklas

Evert-Jan Ulrich, lector Innovatie en Ontwikkeling, opende de kick-off met zichtbaar enthousiasme: “Ik geloof in jonge mensen en dat zij degene zijn die innovatie aandrijven. De Expeditie Innovatieklas is een learning community waar het delen van kennis centraal staat. De energie straalt ervan af en dat is helemaal top!” Het belang van het delen van kennis voor innovatie was een terugkerend thema tijdens de kick-off. Ook de twee sprekers gingen erop in. “We leven in een tijdsperk van crowdsourcing waar kennis open gedeeld wordt en voor iedereen toegankelijk is”, zei Education Futurist John Moravec van de Universiteit van Minnesota in zijn presentatie. “Iedereen kan meedoen. De jongeren van vandaag delen alles, zij nemen nieuwe ideeën snel aan, ze zijn geglobaliseerd en zijn niet bang om te falen. 1.0-scholen zijn niet meer geschikt om deze 3.0-scholieren te onderwijzen. Het is nu aan ons om te bepalen hoe wij deze knowmads met informatie voeden.”

Hoe stimuleren wij innovatie in het groene domein? Dat is de centrale vraag binnen de Expeditie Innovatieklas. Op 21 februari 2013 vierden de veertien studenten uit de Innovatieklas en het docententeam samen met collega’s en gasten uit het bedrijfsleven de aftrap van dit nieuwe afstudeerconcept van HAS Hogeschool.

“Innoveren doe je over disciplines heen”

Veertien studenten zitten in de Innovatieklas, on-der wie Thijs Maessen van de opleiding Bedrijfs-kunde en agribusiness. “We starten echt vanaf nul en mogen zelf nadenken over hoe wij de komende twintig weken willen invullen, ook over hoe wij bij-voorbeeld beoordeeld willen worden. Om met echt nieuwe ideeën te komen is lastiger dan je denkt. Maar het begint nu wel langzaam vorm te krijgen. We zijn begonnen met een paar dagen op de hei. Dat was geweldig. Het was een moment om alles even ‘leeg te maken’ en elkaar en onszelf beter te leren kennen. Wij hebben samen gemediteerd en veel persoonlijke gesprekken gevoerd. Ook moest iedereen een ingrediënt meenemen voor het ge-zamenlijke avondeten, en toen moesten wij uit het niets iets maken. En het was uiteindelijk superlek-ker! Ik heb voor de Innovatieklas gekozen omdat verandering noodzakelijk is. Ik wil iets ontwikkelen waar ik, de HAS en het bedrijfsleven iets aan heb-ben. Iets wat nieuw is en waar ik blij van word. Het moet iets te maken hebben met duurzaamheid in de veehouderij in Limburg, waar ik vandaan kom.”

Student Thijs Maessen vindt verandering noodzakelijk

Joris van de Loo, Nicole Segers en Roeland Uijtdenwilligen verzorgden het muzikale intermezzo.

Thijs Maessen

15

Sociale interactieToen was het tijd voor de gasten om het delen van kennis direct toe te passen, namelijk in een dialoog over het vraagstuk ‘Wat is jouw droom voor leren en werken?’ Daarna mocht iedereen even genieten van een drankje en een gezellig muzikaal intermezzo, verzorgt door docenten van de Innovatieklas. De tweede spreker, de nieuwe ZLTO-directrice Elies Lemkes-Straver, legde bijzondere nadruk op het belang van het delen van

De aanwezigen vroegen zich af: hoe stimuleren wij innovatie in het groene domein?

kennis tussen verschillende sectoren. “Innoveren doe je over disciplines heen. De Innovatieklas is hiervoor een goede aanzet. Maar laat de studenten ook afspreken met chemiestudenten uit Eindhoven, of psychologiestudenten uit Tilburg. Zorg voor een cross-over tussen alfa- en gamma-disciplines. Deel je faciliteiten en kennis maar vergeet ook de sociale interactie niet. Zo maak je de transitie tussen gesloten naar open innovatie.”

16

van Empel: “Niets is te gek, waar men gisteren over fantaseerde, is vandaag de dag al mogelijk. Wat zal het morgen zijn?”

Real-life casestudiesParallel aan de colleges werken de studenten gedurende tien weken aan real-life cases die alle gerelateerd zijn aan de realisatie van stadslandbouw in leegstaande gebouwen of braakliggende terreinen. In multidisciplinaire adviesteams wordt intensief samengewerkt om op 21 maart 2013 tot een conceptuele eindpresentatie van hun projectvoorstellen te komen. De studenten streven hierbij naar innovatieve oplossingen met bestaande

Studenten bedenken innovatieve concepten voor stadslandbouw

Tekst: Esther MauriksFoto: Annemarie Kerkhofmasterclass

Deze eerste editie van de Masterclass, die mede mogelijk werd gemaakt door LIB, ZLTO, Pure Hubs, Gemeente Eindhoven, Gemeente Tilburg en The Greenery, is ontwik-keld op initiatief van het HAS lectoraat Duurzame Wereld Voedselvoorziening onder leiding van lector en lid van College van Bestuur, Frederike Praasterink. Het initiatief past binnen de door het lectoraat geformuleerde kerndoe-len, waaronder onderwijsvernieuwing, professionalisering van docenten versterking van kennisontwikkeling en kennis-circulatie. De Masterclass is bedoeld voor vierde-jaars topstudenten van alle studierichtingen van HAS Hogeschool, die zich verder willen verdiepen in én mee-denken over oplossingen ten aanzien van het thema metropolitane voedselzekerheid. Op deze manier wordt aan de studenten, die speciaal door hun docenten zijn geselecteerd vanwege hun uitmuntende prestaties, een extra uitdaging geboden naast hun reguliere opleiding. De docenten en andere HAS medewerkers die wekelijks de colleges bijwonen, krijgen de gelegenheid hun kennis én netwerk te ontwikkelen. Bovendien profileert de HAS zich op een maatschappelijk relevant en actueel thema.

Buiten de eigen kadersThema’s die de revue passeren zijn mondiale uitdagingen én mogelijke oplossingen ten aanzien van voedselzeker-heid, organisatie van wereldwijde primaire voedselpro-ductie, innovatieve voedselsystemen (zowel hightech als lowtech), ontwikkelingen en verantwoordelijkheden in de voedselketen en de relatie tussen voeding en gezondheid. Door het centrale thema vanuit diverse invalshoeken te belichten, worden cross-sectorale links gesmeed die zowel docenten als studenten stimuleren om ‘buiten de eigen kaders’ te denken. Ze kunnen zich daarbij laten inspireren door een breed scala aan bijzondere sprekers. Vierdejaars studente Dier- en Veehouderij Mireille

Hoe gaan we voedselproductie realiseren voor 9 miljard mensen binnen de limieten van het ecosysteem van de aarde? Welke innovaties zijn nodig om het hoofd te bieden aan de toenemende vraag naar food, feed, fuel en fiber bij een groeiende schaarste van grondstoffen? Hoe voed je de stad anno 2050, wanneer naar verwachting 70% van de wereldbevolking in steden zal wonen? Deze vragen staan centraal tijdens de Masterclass Metropolitan Food Security, die op 10 januari 2013 bij HAS Hogeschool in ’s-Hertogenbosch van start is gegaan.

“Hoe langer we met het project bezig zijn,

hoe leuker het wordt”

middelen die bovendien de maatschappelijke verbinding en sociale cohesie bevorderen. Masterclass student Tuin- en Landschapsmanagement Daan Hollemans: “In de verscheidenheid aan interesses en achtergronden van iedereen die deelneemt aan deze masterclass schuilt een enorme potentie om tot creatieve, innovatieve en bovenal hoogwaardige oplossingen te komen.” Ook groepsgenoot Mireille van Empel is enthousiast. “Hoe lan-ger we met het project bezig zijn, hoe leuker het wordt.”

Meer weten? Neem dan contact op met Marjo Baeten, docent HAS Hogeschool en coördinator organisatie Masterclass, m.baeten@has.nl of 073-6923624

1717

Masterclass studenten Daan Hollemans (TLM) en Mireille van Empel (DV) bezig met hun ontwerp voor een braakliggend terrein in het Eindhovense stadsdeel Strijp S.

18

mogelijkheden waar je voor kunt kiezen of juist niet. Zo ben ik naast docent ook lang beleidsmedewerker geweest en deed ik een aantal grote projecten voor HAS KennisTransfer in de golfsector. Ik hield er een hobby aan over: golfen. Wat me erg bevalt aan het hbo is de positie die we bekleden tussen theorie en praktijk. We leren studenten op een bepaalde manier denken en centraal staat daarbij praktisch nut. We proberen altijd de connectie tussen het onderwijs en de praktijk te maken. Dat maakt ons zo krachtig. In veel landen is een bachelor geen eindopleiding en bij ons wel. Dat maakt ons uniek. We vullen een gat tussen academici en beroepsbeoefenaren.”

Ineens solliciterenToine was nooit van plan een managementfunctie te gaan vervullen. Drie jaar geleden ging het bij hem wel weer kriebelen en raakte hij betrokken bij de ontwikkeling van de nieuwe opleiding International Food & Agribusiness. “Dat vond ik iets heel moois, want IFA zit in een hoek die perfect past bij de opleiding die ik ooit heb gedaan en het idealisme daarachter. En toen gaf Tjeu Foppele aan ermee te stoppen. Binnen drie dagen had ik besloten te solliciteren. Ik had maar één of twee pakken, met een snit van acht jaar geleden. Ik moest dus echt een nieuw pak hebben. Ik ben er toen maar meteen drie gaan kopen en zei tegen de winkelbediende dat ik nu wel aangenomen moest worden, anders zou ik ze op Marktplaats moeten zetten. Dat was gelukkig niet nodig. Ik kreeg de kans om iets heel anders te gaan doen dan wat ik tot nu toe gedaan had en ik heb die kans gegrepen. Het is een uitdagende baan waarin ik nog veel kan leren. Ik doe het nu bijna twee jaar en vind het nog steeds een cadeau.” Toine was het eerste jaar sectordirecteur van Tuinbouw en akkerbouw, Plattelandsvernieuwing en Geo Media & Design. Van die laatste twee moest hij na een jaar afscheid nemen toen de sectoren opnieuw ingedeeld werden. Daarmee kreeg hij wel International Food & Agribusiness weer terug. “Beide opleidingen passen goed

Toine Hattink nu bijna twee jaar sectordirecteur van IFA en TA

Tekst: Florieke KoersFoto: Annemarie Kerkhofmanagementteam

Toine Hattink (50) werd in Zwolle geboren, maar verhuisde naar Noord-Brabant toen hij vijf was. En in Brabant voelt hij zich nog steeds thuis. Idealisme zorgde ervoor dat hij carrièretechnisch gezien op de plek terecht is gekomen waar hij nu zit. “Vanaf toen ik een jaar of tien was, keek ik met mijn ouders mee naar het nieuws. De sahelramp die ik daar zag, trok ik me erg aan en vanaf dat moment wilde ik medicijnen gaan studeren zodat ik als arts naar ontwikkelingslanden kon om te helpen. Ik werd uitgeloot

en besloot landbouwer te worden, want ook daarmee kon ik in ontwikkelingslanden aan de slag. Het werd Tropische Cultuurtechniek aan Wageningen University. Na mijn studie moest ik een tijdje wachten op een mogelijkheid om naar het buitenland te gaan en in de tussentijd besloot ik les te gaan geven op de middelbare tuinbouwschool in Nijmegen. En dat beviel erg goed. Ik bleef er elf jaar. Daarna ging het kriebelen. Ik wilde wat anders. Ik woonde inmiddels met mijn vrouw Mirjam in Den Bosch en toen ik een vacature voor docent bij HAS Hogeschool zag, ben ik direct gaan solliciteren. Ik werd aangenomen en inmiddels zijn we dertien jaar verder.”

Contact met bedrijfslevenDocent worden bij de HAS bleek een goede keuze. “Op het mbo ben je leraar en begeleid je stages. Het hbo bood meer. Een niveau hoger, dat sowieso. Maar ook kreeg ik bij de HAS veel meer contact met het bedrijfsleven dan op het mbo. Ik heb het idee dat je bij de HAS je eigen baan kunt creëren. Er is altijd werk zat en er zijn allerlei

Dit studiejaar in de HAS Beats een serie interviews met het managementteam van HAS Hogeschool. Wat is hun visie op het werk en wat zijn hun drijfveren? Maar ook: wat is hun achtergrond? De volgende in deze serie is Toine Hattink, nu bijna twee jaar sectordirecteur van de opleiding Tuinbouw en akkerbouw en sinds 1 augustus 2012 ook van International Food & Agribusiness.

“Het verhaal van deze opleidingen is ook mijn verhaal”

19

bij mij. TA is een internationaal georiënteerde, technische opleiding waarbinnen veel contact is met de markt. Vijf jaar geleden bereikten we een dieptepunt wat betreft instroom: 25 nieuwe studenten. Nu zijn we weer flink gegroeid en gaan naar de 70 nieuwe studenten per jaar. Het zijn nuchtere studenten die weten wat ze willen.”

Het verhaal vertellenInternational Food & Agribusiness is een opleiding met veel facetten, vindt Toine. “De opleiding is net ge-accrediteerd. We hebben nu 25 studenten in het eerste jaar waarvan een derde uit het buitenland komt. We

streven naar het dubbele waarvan de helft internationaal is. De eerste studentengroep is erg tevreden. Het zijn gewone jongeren die ook iets bijzonders hebben. Het zijn ook precies de jongeren die wij ook binnen wilden halen: pragmatisch en idealistisch tegelijk.” Voor beide opleidingen geldt dat we blijven nadenken over hoe we de kwaliteit kunnen waarborgen. Een gevarieerd team en een goede sfeer zijn daarbij heel belangrijk. Ik wil graag de randvoorwaarden creëren. Maar ik wil meer: ik wil ook zelf het verhaal van de opleidingen aan de buitenwereld vertellen. Want het verhaal van deze opleidingen is ook mijn verhaal: ik voel me er sterk mee verbonden.”

Toine Hattink

20

Fotowedstrijd brengt buitenlandsestage-ervaringen tot leven

Tekst: Florieke KoersFoto’s: Judith Dirven, Jens Renders en Ellen Doornbuschfotowedstrijd

Mooie verhalen en foto’s verzamelen over de buiten-landperiodes van studenten. Dat was het doel van de fotowedstrijd. “We wilden graag meer verhalen hebben van studenten over de tijd dat zij in het buitenland zitten”, vertelt mobiliteitscoördinator Laura Lap. “Deze verhalen kunnen als voorbeeld dienen voor de voorlichting aan studenten die nog op stage moeten gaan. We wilden het liefst een combinatie van beeld en tekst binnenkrijgen en dus schreven we in 2011 voor het eerst een fotowedstrijd uit. Dat was een succes en vandaar dat we het in 2012 herhaald hebben.” Zesentwintig inzendingen kwamen er en dus was het best moeilijk een winnaar te kiezen.

“We hebben goed gekeken naar de combinatie van de foto met het verhaal. Sommige studenten leverden namelijk een hele mooie foto in, maar dan was de toelichting minder relevant. Winnares werd uiteindelijk Judith Dirven. Zij vertelde in haar verhaal niet alleen waarom ze haar foto mooi vond, maar ook hoe deze foto de toegevoegde waarde van haar buitenlandse stage liet zien.” Alle ingezonden foto’s zijn te zien in de gang 1C en op Flickr. Ook werden de foto’s tentoongesteld op de Wil Weg Markt op 29 november jongstleden. Jens Renders en Ellen Doornbusch haalden de eerste plaats net niet. Jens Renders Jens Renders van de opleiding Landscape Design ging naar de Verenigde Staten. “De meest unieke foto van mijn stage in New York City stuur ik jullie nu toe. Deze foto is zo speciaal omdat het zoveel in zich heeft. De kilte van de winter, de typische Yellowcab en de dynamiek van de stad New York, welke in verschillende aspecten terug te vinden is, maakt deze foto voor mij zo bijzonder. Als ik deze foto zie, komt mijn stage ervaring weer tot leven en komt het gevoel van dat moment weer even terug.”

Afgelopen najaar hield de afdeling Communicatie & Internationalisering voor de tweede keer een fotowedstrijd voor studenten. Zij konden hun favoriete foto van hun buitenlandse stage- of studie-ervaring inleveren met een toelichting erbij. De prijs was een foto naar keuze afgedrukt op canvas. De gelukkige winnares dit jaar is Judith Dirven van de opleiding Tuin- en landschapsmanagement.

Jens Renders

21

Ellen DoornbuschOok Ellen Doornbusch van de opleiding Voedingsmid-delentechnologie ging naar Australië. “Vanaf mijn eerste grote reis alleen wist ik dat ik verkocht ben aan het rei-zen, het ontdekken en het beleven. In het derde jaar gaat iedere studente stage lopen in het buitenland. Meteen toen ik dat hoorde, begon ik met fantaseren over deze stage. Australië was het land waar ik heen moest! Deze foto staat voor mij voor de vrijheid die een vogel heeft om te gaan naar waar hij maar wil. Door deze foto krijg ik het gevoel dat mijn grote droom werkelijkheid kan worden: het vinden van een baan in het buitenland.”

Judith DirvenJudith Dirven van de opleiding Tuin- en landschaps-management ging op stage naar Australië. “Als geel afstekend wezen tussen de woeste zee, zo voelde ik me namelijk ook als Dutchie tussen de Australiërs”, vertelt ze in haar verhaal. “Zo dapper als deze man alleen tussen de grote golven van de Tasman Sea staat, zo ging ik het avontuur aan om in m’n eentje naar de ander kant van de wereld reizen. En na afloop kan ik zeggen dat ik al het goede uit deze stage heb weten te vissen.”

Judith Dirven

Ellen Doornbusch

22

Verdere vernieuwing HAS HogeschoolHAS Hogeschool gaat verder vernieuwen. De hogeschool had al een intensieve samenwerking met het bedrijfsle-ven, maar nu wordt ook de samenwerking gezocht met innovators. De school kijkt daarbij vooral naar bedrijven die een voorlopersfunctie vervullen. Volgens Dick Pou-wels, voorzitter van het College van Bestuur bij HAS Ho-geschool, is het doel om aan te sluiten bij de koplopers in het mkb-bedrijfsleven. Op die manier kan vernieuwings-kracht toegevoegd worden aan het profiel van HAS’ers.Van: profnews.nl, 18 februari 2013

Eigen onderzoekEen unieke kans voor Kevin Broeren, Lenny Droesen, Kelsy Waijenberg en Danique Zegers van het Raayland College in Venray. Zij mochten voor een onderzoeksop-dracht op de technasium-opleiding van havo 4 hun eigen onderzoek uitvoeren in de milieuhal van HAS Hogeschool. PH-metingen, microscopisch onderzoek, begeleiding, materialen en benodigdheden zijn belangeloos ter be-schikking gesteld. Uit: Nieuwsblad voor Venray en omgeving, 7 februari 2013

nieuwsHAS Hogeschool komt regelmatig in het nieuws. In deze rubriek lichten we er iedere uitgave een paar uit. Lees de volledige artikelen op intranet onder HAS in het nieuws.

Hbo trekt minder studentenEr zijn in september minder eerstejaars aan een hbo-opleiding begonnen dan vorig jaar. De pabo en bedrijfs-economie krimpen, terwijl verpleegkunde en informatica juist meer belangstelling trekken. Op 1 oktober 2012 telden de hogescholen twee procent minder eerstejaars dan het jaar ervoor, blijkt uit nieuwe instroomcijfers van DUO. HAS Hogeschool is een van de grote stijgers.Van: profielen.hr.nl, 28 januari 2013

Sleeve ’n Slide wint Bunzl AwardMilou van Empel, studente HAS Hogeschool (hogeschool voor studies op het gebied van onder andere Food), heeft de Bunzl Food Packaging Award 2012/2013 in ontvangst mogen nemen. Haar gebaksverpakking Sleeve ’n Slide is tijdens de finale op 7 februari jl. verkozen tot winnaar. De gebaksverpakking werd ontworpen in opdracht van Bunzl en in nauwe samenwerking met Bakkersland, zegt Bunzl.Van: verpakkingsmanagement.nl, 18 februari 2013

haS in het nieuwS

@JorisFiers Ssssst, we gaan beginnen met de 2e Masterclass Metropolitan #Food Security #hashogeschool @wethouderfiers pic.twitter.com/f7s5zXXj 16 januari

@dekennismakerDeze week heb ik, Matty van Tilburg, de rol van @AnnetvdAkker overgenomen. Ik studeer af als 7e Kennismaker Varken aan #HAShogeschool!20 februari

@MarianvdAssem @lexhupe heb je morgen tijd? Dan is de ope-ning van de innovatieklas 14.30 uur HAShoge-school. Mooi programma. Kun je ze allemaal ontmoeten.20 februari

@MarjoBaeten Romantisch onvangst bij denkavond stad Turnhout #purehubs. Goede start met studenten #HAShogeschool Het borrelt! pic.twitter.com/75w4YawE19 februari

@HaShogeschool

23

Volgende keer in de HAS Beats hogeschoolgeluiden

De HAS Studiedag • Interview managementteam: Godfried Hijl

Open data estafette • Achtergrond internationaliseringsbeleid

Tekst: Toon KeijsersFoto: Margriet Hoffmans

In de rubriek Nieuw gezicht zetten we iedere uitgave een nieuwe medewerker in de spotlight. Deze keer is het de beurt aan Toon Keijsers uit Heeze, sinds 1 oktober 2012 in dienst bij HAS Hogeschool als hogeschooldocent bij International Food & Agribusiness.

Wat heb je gedaan voordat je bij de HAS kwam werken?“Ik heb als technisch bedrijfskundige voor de Nederlandse Internationale Samenwerking gewerkt, in projecten gericht op de ontwikkeling van ondernemerschap in Afrika, Azie en Latijns Amerika.” Wat breng je naar de HAS? Hoe ga je de HAS versterken?“Mijn internationale ervaring. Ik wil met mijn kennis en ervaring graag bijdragen aan de internationale ambities van de HAS, er is hier veel waardevolle expertise aanwe-zig!”

Welk HAS-woord past bij jou…• ambitieus • betrokken

• down-to-earth • bevlogen

• innovatief • eigenwijs

• inspirerend • veelzijdig

• ondernemend • ongedwongen

• internationaal

… en waarom?“Een passie voor een mooie rol van de HAS, maar ook Nederland in het grote buitenland…”

Waar gaat jouw hart sneller van kloppen?“Natuurlijk voor mijn vrouw :-) Maar ook voor een nieuwe generatie studenten met mooie (internationale) ambities en voor een persoonlijke passie: de handboogsport.”

Hoe ziet jouw ideale vakantie er uit?“Wij hebben de afgelopen twintig jaar Afrika, Azië en Latijns-Amerika mogen ontdekken en genieten nu erg van een (her)ontdekking van mooie steden in Europa en mooie plekjes in Nederland.”

Als je tien miljoen euro had dan...“Zou ik die graag willen investeren in een fonds voor jonge innovatieve ondernemers die bedrijven starten in opkomende economieën.”

De HAS is een groene school. Waarin ben jij zelf ‘groen’ bezig?“Ik ben getogen op een melkveehouderij en heb door mijn familie inspiratie voor ‘groen’ ondernemerschap meegekregen. Daarnaast genieten wij van mooie wande-lingen en fietstochten door het ‘groen’!”

Toon Keijsers draagt met kennis en ervaring bij aan internationale ambities

nieuw gezicht

24

Wanneer: 23 mei 2013

Waar: HAS Hogeschool

HAS Year Event met uitreiking HAS Awards 2013

Sprekers: Jan Klerken van Scelta Mushrooms

Moniek Pieters van het RIVM

Dick Pouwels van HAS Hogeschool