29
145 TSARIN KALMOMIN HAUSA-BADANCI A a a, , , a farke gagjljla a gefe jgm”n a wurin gku a zaune t”jlw a ía aba biyu gbu abinci kln abincin almuru kaisalan aboki kmnn, s‰bn abota mangnkwen abu ben abu na mutum z”n adada ddan adda ddan Adiya Ay ado gdbzn, jgn ado, yi jgtu aduwa gwon = uon agana f”rn, f”ru grau, gdbzn agola gtgsen, kmnn, t”rk”n agwagwa gwgwan agwagwa (iri) tb”lbl”n ahoki mngn aika wnu aiki wann ainihi knc”n ajiye tltu ajiye zuciya m zmu akurki ks‰ kz”n akushi brn, kllam”n akwai zu akwati kwten akwiya fkon, akn akwiya tsohuwa ngfkon alaro alrn alíajabi ajp”n alíamari lamar”n albarkaci barkn albasa rbasamn albasar kura gjmkwan alfadari lpadrn algaita lgtn = lktn Alhamis Lmsuw alheri hrn alhudahuda mln kffun aljanni mlkwn aljihu rpn alalami lkalmin Alurani lkrnn Aluríani kunn, lyn Allah Kka allo llon allura np”rn almajiri lmjrin, pkrn almakashi makasn almubazzari mkwn alwala lwlan alwashi cp”cpi alwashi, yi cpu amana mnn, sartn ambata zgwu amfana pidwtu amfani paidn amini hrm amma mma = mman amsa ngmu, gz”d amsa amo lgwa, blbla, b”l-b”l- b”l, b”ll, brmma, b, bama, bamm, bitta, bukka, bsgi- bsgi, ”nna, rgmma, ”tl- ”tl-”tl, aurum, urum-urum,

Hausa-Bade (Western) Wordlist

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: Hausa-Bade (Western) Wordlist

145

TSARIN KALMOMIN

HAUSA-BADANCI

A

a a, , , a farke gagjl jla a gefe j g m”n a wurin g ku a zaune t”jl w a ía

aba biyu gbu abinci k l n abincin almuru kaisalan aboki k mn n, s‰b n abota mang n kwen abu ben abu na mutum z”n adada d dan adda ddan Adiya A y ado g d b z n, j g n ado, yi j g tu aduwa gw on = u on agana f”r n, f”r u g rau, g d b z n agola g t g sen, k m n n, t”rk”n agwagwa gw gwan agwagwa (iri) t b”lb l”n ahoki m ng n aika w nu aiki wan n ainihi k nc”n ajiye tltu ajiye zuciya mz mu akurki k s‰ k z ”n akushi b r n, k llam”n akwai zu akwati kw ten

akwiya f kon, ak n akwiya tsohuwa ng f kon alaro al r n alíajabi aj p”n alíamari lamar”n albarkaci bark n albasa rbasam n albasar kura gj mkwan alfadari lpad r n algaita lg t n = lk t n Alhamis L m suw alheri h r n alhudahuda m l n k f fun aljanni m l k w n aljihu r p n al alami lkal min Al urani lk r n n Al uríani kun n, l y n Allah K ka allo llon allura n p”r n almajiri lm j rin, p k r n almakashi makas n almubazzari m kw n alwala lw lan alwashi c p”c pi alwashi, yi c pu amana m n n, sart n ambata zgwu amfana p id w tu amfani paid n amini h rm amma mma = mman amsa ng mu, gz”d amsa amo lgwa , b lb la, b”l-b”l-

b”l, b”ll , b r mma, b , bama, bamm , bitta, bukka, b sg i-b sg i, ”nna, rg mma, ”tl-

”tl- ”tl, a urum, urum- urum,

Page 2: Hausa-Bade (Western) Wordlist

146 Hausa-Badanci

c” ”tl-c” ”tl , c” ”ttl , c” en, c” wwa, c p, c”ppa, c”r”t, c , caktl tl , calayy , cappa, carra, catl-catl-catl, catl-catl , cattl , caww , c c , c , c k”mm , cikka, cikup-cikup-cikup , cimus, c tt , coyy = coyya, d nd na, dangaramm = dang r m , an-

an- an, lla, yan, yilut, yirimma, f rra, g” ”kk , g” -

g” -g” , g”r” , gam-gam-gam, gaww , gh m , gh r a, gh r iy gh r r , gi , g g ya, gu , gw rjlayy , hw , jl bjl pa, jl”pp = l”pp , jl”r”pp , jl”re, jl”rgi , k”c”tt , k” kk , k” k-k” kk , k”l pp , k”níyil, k”pp , k”r”ll , k”r”p, k”rtl-k”rtl-k”rtl, ka a-ka a, kac”kka, kaca-kaca, kakcayi-kakc ya, kall , kanka , kapkap , karauu, karm m , katl, kayya-k yy -kayya, k ffa, kipp , kol-kol, ku ”k, k l mma, kum”tl, kunyatl, kup, kurpp , kurut, kuyamm , kw , kw -kw -kw , kwat, kuyy = kw kw , l”pp = l”ppa, lai = layya, l ilayy , l l ya, luksa , lutta, m l t-m l t, m”tta, m lm la, m lm la, ngw ll , niyakk , niyak-niyakk , ny mny ma, nya a, p”d tl, p”kka = b”kka, p l l u, p”r” a, p”r”tt , p”ra , p r (-p r -p r ), p”rrat, pakpaka, palla, papa (p p -papa), p p l -p p l , pap r wwa, papca , p c -papca , p pc , paww = pawwa, pi o , pitta, p‰k [p k], r kw yya, r mma, r mm ka, rungujl”mm , s”ks”k , s”lai, s”lak, s”lakk , s”lak-s”lakk , s”layy , s”lokk , s”m”k, s”rakk , s rr , s”rup, sakwal i-sakwal i, s sir-s sirra, s uw w , saww , s pp , s mma, sulu , s m”rs m”r , t” ”ll , t”k”mm , t”mma, t” a, t”rra, t”rumm , tapp , tass ,

tl”r”t-tl”rta, tla , tlaktlak , tl p-tl p-tl p, tl tl”r-tl tl”r, tuwass ,

gdo - gd , gjl r- gjl r- gjl r, v”rr , va , v wwa, viyu, v tv ta, v v vu, warakk , willa, w kpa, yaww , íy íy íy , z”l”k-z”l”kk , z l nna, z m = z mma, z r m = z r mma, z rk ne-z rk ne, z mb a, z rra, z z z

Amshi m s amya k mpar”n, maz m y n, v w n anya k l m ap ap ap! app , app p r m ara s r tu arautaki burm” n arbaíin g m‰ f” u arewa w la arne k”rd n arziki arz k n, v yan arziki, mai arz k m n Asabar S”bduw asali k nc”n asara sar”n asawaki g kaw n ashe k l = k l n, y = yo = ny ashirin g m‰ s”r”n ashirye d sapar t asiri s r”n asisita s”n = s yan aska b l n askan ruwa wurj k d wan aske sku assha ayy asuba k y t n atishawa, yi w st yu attajiri arz k m n, b”rb n, m d b n au... au w laÖ w la auduga ab kwan auna ng ltu aura n k tu aure am kwen, n kan, patlan auta g j n, ng j aíuzubillahi b bayi awaki g rwon aya av yan ayaba y b n

Page 3: Hausa-Bade (Western) Wordlist

Hausa-Badanci 147

azaba z b n azahar duw r azumi s y m n azurfa g r z”n

B

ba m = p”m, p”m = -m ba kome g o ba kyau b kso ba lafiya g t v ba shakka d ye = d ge baía tlag n baba b ba, b b n, p ba Babade Bad n Babarbare Z n”n babba g gar , g r , k rgo, m r”m babba da jaka gz mt m”n babbake f f u, f v yu babban mutun g r n babbar riga b l n Babole B‰l w n babu g‰-, n be Badanci g b den bado ag˘gon, g p z n baduku m”d lm n, m”n lm n ba i w ya bafade kwakwan n, l kw n m n Bafillatani P”l t n baga sp t”n = sf t”n bagajimi g p c”m”n bagaruwa gv r kon bagayi ng n kon bahago g m m n Bahaushe p non baibaya t mb gwu = t mb wu baiwa k d ren, gz f”n baje bd zu baka b n, b n baki mny n bakwai g tkas ba i p”lka ba in ciki k r k tlan ba o mag r v n

balbela m kw kw r n balle b lle Bamanga M ng n bambami m s k b wan bana t v na bana (kifi) k l p n banda b nd n banza b t , s l y bar a gurbi m” g m”n bara l˘kon, m tav n bara, yi l˘k˘tu barami aram n, g r man barba a w w u barbara dg zan barbara, yi dg zu Barbarci g z n, g z n”n barci w n”n bardo kacakuron bare z d n n barewa y n bargi koloriyon, vd kon, al j ban,

k ns k rwan, k‰l˘riyon bari bzu = bz”d , rmu = rm”d barkono c t n Basakkwace K w n bashi bas n basur jlaya maskw n batauye k k w n Bature Nasar n baushe m r m”n bawa mv n, gz f”n bawa mace k zv”n baya kon, b y n, d”md m”n bayan kon bayan gida kok taw bayar b ru Bayarabe Yarab w n baza bd zu, tl k nu bazara b z r n bazawara g dba beguwa s ken = amayin, m yin bi gu, k d tu bi rana gafan, gaf n bi ta s rtu bi ta da zugu b d sk l n bijimi kw m”n biki (iri) f” n

Page 4: Hausa-Bade (Western) Wordlist

148 Hausa-Badanci

bikin aure patlan bindiga b nd”g n binne t gbu binne, yi s wu binnewa, mai m t gb n birbiro b t n birgima b rb rtu biri vj n birki a b rb rtu bisa w kan bishiya w kan bishiya (iri) c k n, g wast n,

j g m z n, t”r n biya gmu biya tara jl ptu biyar v biyu s”r”n Bizi bz bodari k l n boka b‰k n Bolanci g b˘len bololo mb˘l˘lon bubbuga f vdu buci kura k r b k˘r n budurwa kaz m”n bu a e garb ca bu e rb cu, rb cu, d”rb c , gh ,

h mtu bu in cizo b”rm”d n buga vdu, p mu buge gh ptu bulaguro mt g m”n, b w n bulala ng rt”men bultu z rt”n bunsuru b z r n bunu b n n bununu g n n , k b”mb n, p”b t”n bura g ny n burabusko s inon burar Buzu p t”ma k r r n burbunbuma s”kw gun burburwa b”n tan burdo bugz m”n burduddigi majl rkuw n burduddugi g p”rdadg n, g z b n,

g rd din, k n n n, ng rd d n burga s b nu

burugali m sab n n busa b ktu, s ftu busasshe g h a bushe h wu bushiya atakwaz m”n, kumny n =

kumy n buta g rawan, s h n”n butar arfe k b r s”n buwaya j u Buzu K nd m n buzuzu jl gjl”g n

a ace p p tu aci kw u acin rai k r k n n acin rai, yi k mz z ru acin zuciya k l -k l m n algaje mb lu alijage mb lu am are r ru antare mb lu arawo akar n are ru argo siy n ari, yi s nv u, t zu ariya kab l”n arna, yi l ktu ata kw u, p tu atacce g kw a, g pat atar hwu auna k d n n aure ay n awo tlkw kw r n, bson, k w lan,

rban awo busasshe tlatl”r n era k m”n eran daji s tin oye d psu urme rb ghu, rb ghu usa f r f r tu uya b su

Page 5: Hausa-Bade (Western) Wordlist

Hausa-Badanci 149

C

ca a jl k u caccakai kayam”n cafe mtlu cafke rpu caka tk u cake j k u cakwaikwaiwa d yon campi m jlan can wajen inn canka c nku cara k rk ru carki c r”n, p r”n casaíin g m‰ wuray ce lhu, z nu ce iya r b”n ceta h ru cewa ma = n ma ci to ci (mace) ngu ci (nama) k u ci abinci k lo cibiya nk r”n cida ad md m”n, g” g ”n cika j kpu = j pku, n hwu, nhwu cika (hali) gw tu cikakke g nahwa ciki k n n cikin mace madon cilakowa ciy k n cilakowa mai jan baki t”kp n cimola tak d ren cinya g m n cinye m lku cire cku cirnaka m vg”ry n = m gv”ry n ciwo t”t kwen ciyar tl u ciyar da mp tu ciyawa z m”n ciyawa (iri) g cak ken, jl rb b”n,

k k”ren, kajl kw rca ”n ciyawa busasshiya t s”n”n

ciyawar jinka av n ciza h du cu a t nkw k u cura m u cusa dg ru cuta s m ktu

D

da b , c g , - = n -, Ök Ök = Öw Öw , m n = yaum n, y um n = m n

da can nd b da ciwo t”t da gangan g kad da anshi v rv ra da kyar d pca da matsi mama da sauri w ta, w t”-w ta da wuya t”t da yawa g wa da yawa sosai g wayy da yunwa g may daa c , d ten, gand , kak c daa ma c , c m nka daba dab n, dab n dabaibaya t rb gbu dabam b l daban b m dabara d b ran dabbar gida darb n dabgi hurg m”n dabino d b n n da a s b nu Daciya D ciya daddage j kw ru, k rc c yu da e skw kwu da i k l kwen da i, mai k li dafa rg u, b nu dafawa, mai mab n n dafe d”rg daffe gargw a dafi kaz kun

Page 6: Hausa-Bade (Western) Wordlist

150 Hausa-Badanci

dafu rgw u daga d dagargaje rt u dage m g yan Dagona Dak‰n dagule g rzaz ”n daidai kalkal daji pat n daka gb u daka gari z ku dakali d g rin dakan gari z ”n dake d”gb a da ashi ”g n dalili d l l n, p t n, wuz n dama am”k l = am”k tan, c mtlu,

d m ntu, k mo, l mb tu, t mtlu damagi wup”lak n damina d m n”n damisa r k”n damo m gb n danda e dg g ru = d g g ru, t dgu dandake yu dandali vdan danga dankan dankali d ngal n dan a k mu dan o anay n danna dg g ru = d g g ru, r ktu,

t nk ku, t m u danya maw n dara k ren darbejiya m in n dare gv ”n, vg ”n, ru dare, yi vg tu dari rg m”n dariya g m s”n dariya, yi g msu dasa dbu dasashi g”ras”n dashi m skan dau a ny m”n daure h m u, m rtu, r ktu dawa m j n dawa-dawa tamz n dayi g cak k n diga d”g n

dila d”l n dinga t kt kwu dinya s gvan dira zd vu, m r tu diri g” g ”n, k jl wan diri, yi d r tu dirko zd vu, nj vu dogo vg”r, zv”r, z riy doka tku doki d wun dokin wuya dagwz gwz n dole d‰l domin n = m n , g don haka g au don me g ak m dorina ns n doro d‰ron doro, yi j ng rtu duba, mai mag nan, mag rm n dubu d”bu duddugi c”gj k”n duhu g siyon duhuwa karag n duka t”n, d”kk , tala, z kka dukiya v yan dukiya, mai v y m n dukushi kw st n duma a ay n duman rafi karad d n dumno m dgon Dumsai a m da dundu j mbin dundukuni w s n duniya d niyan duri wuy n Durin uwaka s”tk”m” me durumi m z n dusa p”j n dushe az m n dutse b nyin dutsen ni a b nyin duwu g jl gd r kon = wurj

g jl gd r kon

Page 7: Hausa-Bade (Western) Wordlist

Hausa-Badanci 151

a f v n, w n”n aci jl ra a oya g gv r mag nan afe m y lu aga h ptu aki k son akin ba i pukum n akwara kawalwal n amara mar n ame s ptu, t nku an tayi d n an Adam md”n p”lk an duba m tu an fari kar n an uri t n = g j aikw n an ri o k m g n n an ruwa b w n ana ng u, t t wu an ana k mo ani g tl”n n anuwa m b t”n, m zv n, y g n n anye g tla, g y anye- anye d n a, d n -d n a ari l m n, miy auka ktu auke h rtu aura sirdi k stu aure m u, t ksu aure fuska j utu aurin guga ku m m”n aya g ag = g e, g e = w e, k ntu

azu gd n iba ngwu iba ruwa zo imama rg mu in tku inka k mu inka buhu tl r u, tl vu inya nyam n, y ma n umame m”gv s”n umi k jl wan

umi, yi rgw mu un u bj n ura su uwawu s s yon, s s wen anka afi t an n

F

fa ye fada m irin fadanci l kwanan fa a lhu, b su, jl ran, r ng zu, z nu fa a, yi jl ru fa ar gv”d fa i gvu, vgu fa i daga sama b r b ru fa i, mai m ar n fa uwar mutuwa b gz”r, bugz riyy fafe ru fahimta h ntu, h ntu faifai t”b n fakara d wan fa o f”rkw n, folfoll fallasa b zaran, b z rtu, l ntu,

p l stu fangami pangam”n fansa tl gdu fara p”rd n, tug ren farar daka tl w yan farar aya g maw n farauta baran farauta, yi b ru farce tl”b r”n far a h r tu, h r u farfa o gjl jlu, sak t”d m”n farfasa p bgu = p gbu farfashe t tl tlu fari sk ru, baktan, g b g n, h ta,

k skur fari sol heth t farin ciki kaz”h tay kw n farin ciki, yi l yu farin fata uw kwen farin jini yan

Page 8: Hausa-Bade (Western) Wordlist

152 Hausa-Badanci

farin maciji m”tl”rm n farka gjl jlu, m ng n farkar gjl jlu fartanya k len faru gjll gjlu, s du, s tu, w yi

kad nan fasa ftu, gbu, ktlu, p rtu, t tlu fasasshe g paga, g tatl fashe p gu faskararre tl” ”r n faso g nas n fata rv k”n, alm n fatara lamb n fate-fate d pt n faya (?) t gdon fe e h nu fesa p zwu fi k o fid da tsammani t ptu fidd kwantsa d y g y n fi a z y m”n fi e p u Filatanci g b˘r kwen, g b˘ren firfita f v ru firgita gb du, g r u, g rb ptu,

g rg ptu firi s f”n fita v ru fitar do fitinanne r t m n fito f fiy n fito, yi f f yu fitsari v on fura b˘bon, p r r wan fure g mp l n furen kuka t mb”gn n furfura kw r”n fusata jl rtu fushi ajl rt”n fuska buksan, nv”d n fyace majina f rtu, tl nu

G

ga ga ga (shi can) ms ga (shi nan) ms (ni), ms”n = ms”n ni ga (su can) md ga (su nan) md (ni), md”n =

md”n ni ga (ta nan) mc (ni), mc”n = mc”n ni ga (ta) can mc ga ta nan t rz”n ko gaba k”m n Gabaruwa gv rw gabas gdi ga a dan gaci zgan, g ft n gada kad w n, w r tu gadagi g d g r n gadali (iri) gj mkwan gadawa pag lan, tab ran gado k d kun, kaskan, raken gado, arshen f”ny”n gadon baya k rz”n gadon fito kad r n, m karan gadu g d n gafara nts = nts mb n =

nts mb n d”nam gafiya d guren, v v gw r”n =

b b gw r”n gagara bd m kwen, bd mu,

gd mu gagararre gabd m gaggafa d”muwan gaggawa, mai g gw a gahi, mai ng m -ng ma gaho kav r”n gaigaiya k g u gaigaye kag ”n gaisuwa l fiy n gaiwa mbun gajere k dar , k gv”n gajeren wuya, mai g ur g kw tlam n gaji w tlu gajimare g r wan

Page 9: Hausa-Bade (Western) Wordlist

Hausa-Badanci 153

galadima G l d m n gama tk ru, tk ru gama i i z zun gamba m jlb n Gambo Kab gamji ng b r n gammo kac n gamu g mu gan a h h n gane h ntu, s n utu ganga g ngan ganga doguwa g ngazv ran ganga, mai g ng m n gangan k de gangara s rtu gani aik n, ko gansarwa tunkum n ganshe a g was n ganuwa b gan ganye am n gara ngalk , taruw n garafuni g tag kwan garaya g r yan garaya, mai g r y m n gare ga, mb l”l”n garga a h bu garga i, yi kw gw u gargajiya kak c gari lk riyan, apt n, n garin goruba b r n garke gz gan, b r n garkuwa ngarakun gartsa aw n Garvagal G f”rag tlai garwashin wuta v nyin garwaya ps kwu, w sku gasa b ku gasasshe gab ka gasaya ”mb n gashe d”b k gashi c”n gashin ido v d n gashin tsuntsu gapt n Gashuwa Gas w gaskiya j”r n gatari r p n gatari babba s k t non

gatse, yi s wu gau e g yin gauraka gv r n = vg r n gawa gv n gawayi k nk s n gawo gw y n gawurta b˘r tu gaya lhu, z nu gayan tuwo s r gayar l l tu, l p y tu = l f y tu gayi g y n gayya g yyan gaza g mb˘tu gazari y w n gefe g ft n, suwen gefen r n gemu m l”n, m r”n gero wun gewaya v rku, z gu gewaya gida b r u gewaye d”b”r gida mad wan, ngw - gidan tururuwa a amnyak n giginya k n m”n gima gmu gina lmu gindi s”n gindin bishiya gv n ginshi i g rkukon gira gz”d n Girgir K g” girka dvu girma gb ru, g r tu, g rg n tu gishiri d s n giwa g w n, g y nw n, ng w n n giwar ruwa kab l”n giya k m l n, mb l”n giyayya g n n n gizago k n f”n gizo-gizo arar w n gobe s na gode g˘d tu go iya d kwan, w zan goga-masu uks n goge c ntu, s zgwu golo n n”n goma gum

Page 10: Hausa-Bade (Western) Wordlist

154 Hausa-Badanci

goma sha aya gum v r n g e gona k m n gonakai k”r ban gora g˘ran ay n, gwara = zaw

gwaran, gd n Gorgoram G‰karam goro g‰r n goruba g r m”n goshi puksan goya k vu goyo gwd f”n gudanar da r w”d gudu r wu gu a wurwur n gu e-gu e k‰rotk” p p =

w z tk” p p guga g jl non, g gan, karf n guguwa t w wun gujiya gang l n gulma, yi s wu gumba mb˘l˘lon, ng mdan gunaguni, yi g ng nu gungume tag r n gur ace k r nu, k nt u gur ata k nt u gurgu d”nkw n, d r”n, gd n gurji ng rjlin gusa k r tu, s gwu, t bu gusar s gwud gutsura pc ku guza gz n”n gwada k ktlu gwa ayi m kw n gwafa kag f wan, k‰f wan gwaggon biri vj n a g b nyin gwaiduwa an kw n = an w n gwaigwaya mtl r n gwaiwa kwan, n n”n, kuz y n gwale ntu gwambaza bangw z n gwamki gasken gwandar daji un kon gwangwani kumb n gwani m zgw n gwanince j bu gwano s s”n gwara m g ran

gwatso mag an, yakwa n gwatso, yi m g u, y kw u gwauro b z n n gweba g‰b n = gw b n gwigwiya g rm m u, tl jlgu gwiwa a kf n gwiwar hannu s” am n gya a j n = nj n gyambo anj n gyangya a z p nu, z p nu gyangya i az pan”n gyara lmu gyatsa g tl n gyatsa, yi g tlu gyauro tl r”n gyauto jauton gyazbi g l” g l” in

H

habaici ng r n ha a g mc”n, hum an,

mahwarhwar”n ha o d n hadiri d l k n, kaj r”n ha a g mtu = g mtu, l mtu, nd pu,

nd bu, p kwtu, r ptu ha a aiki jlg”d ha ama s ktu ha ama, mai g sakt n ha iye b nk u, ntu ha u jlgu hagu g m e, majl w i, majl we,

m e haifuwa y y n haihu y wu haka n nu = nno, n nuww ha ar ari ar rg n”n, jlabjl p”n”n,

tlatliy n ha ori ny nyin ha ura m rtu ha uri k m r”n, k nad n hali l n halin Barebare g z n kwen

Page 11: Hausa-Bade (Western) Wordlist

Hausa-Badanci 155

halin Turawa g n s r kwen hamata yaw n hambu a b mu hamma h m n, h mat”n hamsin g m‰ v hana gu = g”d , t gu hanawa, mai m g d n hanci tlk n”n hangun c”jg tl”m”n hanji d t”n hankaka gh n hankali ankal n hankali, yi nk ltu hankufa g sask n han a h h n hannu am n, z n hannun hagu g m en hanta n v w n hantsa uhw n hantsi balt n hanya bd m”n, dv n har har, sakam har yanzu nik , n n harar b nu harba vo harba da afa s g mu har iya zg r vj n harshe m r ny”n Hasana C kw haska ltu Hassan Kav yo hatsi wun hatsi nunanne g mp ram hau g yu hau da ruwan ciki s mfu haukace d mb yu, tl kp ru hauri, mai mag y n Hausa g p no Hausance g p n kwen haushi afuw n haushi, yi gh ugh utu hawainiya k ng”j n = k nj j n hawaye s˘r n, s w ren haya i z kw n hayar da ktl”d haye ruwa s vu hayi g ft n

hazbiya b gjlan hazo gb nt nen hininiya, yi m m yu hira m d wun hoge buks”r n hora zd nu horarre gazd na huce l yu huda pc tlu, zg tu, tl kwu hudajje gazg ta hu u f” u huhu kukkuf”n huje zg tu hula j kuwan hura wuta f tu Husaini K k huta f t tu

I

i wu = idan c ndu, kw y , n ido dan idon sawu d zg r”n = d zg r”n igiya z y n igiyar ruwa av w n ihu kurw n ihu, yi k k wu, w ltu iko m”n n in n , na, n , n , n ina n = r n, na, n , r n = n ingidido ag yon inna doguwa b d”n inuwa r”rwan, s”rwak n, s”rwan,

suwak n inyawara tak d ren iri sad n isa b to, k d tu iska k s m”n, kwakwt n,

m l k w n, z w n ita at itace d m n itatuwa d m”n iya b to, iy , yo

Page 12: Hausa-Bade (Western) Wordlist

156 Hausa-Badanci

iyaka y gan iyakacin gona akwayan iyali y l n izga ven

J

ja b tla, uwa, t r u ja a asa p su ja jiki s mfu ja kunne nd tu ja a nguz m”n jagwalgwale c mtlu jaka ng”rk n jaka (ku i) j kan jaki k‰ron jalibebe ng ng n jamaía j m jan baki b nuwan jangala jl v n jante k m”llon jarababbe kwalam n jargi sawar n jari l n jarraba k ktlu jarumi b‰riy = ngurj m jaura jlamran Jawur Jl w”r je ju jefa f tu, tl bdu jefa uriía k rtu jefe d ta jema k yan jemage j m g n jera ji d kwu jibi mz ri jida zgu jifa, mai m fat n jigida c pin, g r n jijiya zd n jika k k n jiki tkwan ji a gw u, r jlu, g u

ji a e gagw a jim ka an l mman jima skw kwu jimina z y m”n jimre r ktu jingina d nsu jini t”d m”n jinjiri kan n jinya, yi d nd tu jira k mnu, k yu, mnu jira har gajiya c j nu jira ruwa d ru jiya kad wo juji a bz k”n Jumaía J”m w juna a n juya b rt nu, kw rkw rtu, m sk tu,

t zu, v r r tu juya baya v˘tu juye k to, s zvu

K

ka g”, g , ga, g , g , g , g ka da k r u kaba yuwak n, ara yuwak n,

ng ron kabarai dal n kabari au ”n kabewa k biy n kacici-kacici m m n kaciya k d mu, kad m”n, k d mu kada gd m”n kadafkara t” z y n ka a ganga r rmu ka a nono s b nu ka a zare t b ru ka ai d m- <>+ possessive pronoun<> ka an g na, jabj pa, jap , japp ,

jappan ka e v mu kafa dbu, tku, k ktu kafa a gapt n, p r an kafe jbu, k ktu

Page 13: Hausa-Bade (Western) Wordlist

Hausa-Badanci 157

kafin k bd r kai a n, ag , j”d , k k ru kaikaice gj u kaikaita gj u kaiwa n d”n kajiji j j n kaka k k n, k k n, tl r m”n kaka, yi zuwan tl r m tu kaki anay n, k k kin, tlatlaw n kaki, yi h rku, tl tl wu kalacin anzo j”gj”g n kali k l”n kallo aik n kaluluwa markw kwa ”n kalwa kalw n kam k , k m, m nk kama ksu, g fo, su kama hanya z rnu kama, yi ru kamanni c p n, c p n kwen kamar k ma, k di kamawa, mai mag f n kambu k mbun kam orin kifi tlkw kw r n kame k n wu kana ya, y , y , y kananzir k n nz r”n kankana p rin kankare h u, k sk stu kantakara atakar n = takur n kanti k nt n kanwa m nkon kanya v”r am n kanzagi kalon = kallon kanzayi aníy”r”n kara asak n, t suw k n karamiski s g nab˘bon = s nab˘bon karamshin kaba k mb b wan ~

k mb b w n karan hanci matlkakar”n,

zaw tlk”n n karanta k r tu karaya gb du kar a gnu, g nu kare j n, wun j n karen ruwa il‰lilon, wun”j g duwan karfasa and lon, k v kun, p rc”n

kargo pson karin magana ng r n karkace gd bu, gjlu karka a b rm mtu karkanda parton karkara ng r‰d n karkarwa ag g ”n, aj gj k”n,

araprap n karkarwa, yi g g tu, j gj ktu,

r pr ptu karkashin s”n karmami sask”n n karo, yi vdu karta p rdu, tl rdu karuwa k rw n karya ktlu, t tlu karya tambaya kany n karye t tlu kasa ab r”n kashala k cal n kashe tku kashedi, yi kw gw u kashi b n, son kashi, yi ska b n kashin Yawo k s y won kaska v v”n kasko kask n, ngay n kasuwa sk”n katanga katank n, tl rpapt n katantanwa g tantaw n, t gd kon katsari g s kam n kauci b w n kausa k sk s n kawai b ya, y u kawo j wad kawowa n yid n kawu k k n kaya k cimon, kak”ran, karen kayar k r u kaza k da, k z kon, k z n kaza bingi d kwc n ke ag m kece tl mp tu kere m p ren kewar kifi d”mnan kewaya r ru ki ”m, g”, g , g m, ga, g , g , g

Page 14: Hausa-Bade (Western) Wordlist

158 Hausa-Badanci

kibiya d g n kibiyar baduku gan kiciciya d gbon ki a b iy n ki a, yi h l mu kife bj mu, bj mu, zb tu, zb tu,

c pu kifi v n kon kifi (iri) m s”k tlan”n kififiya arawun kin g”, g kina ma, m , m , m kindai k nden kindirmo k nd”rmon kira g ru, k˘tu kirari, yi c pu kir a jl k u kir a fura kw msu kishi g ran kishi, mai mag r n kishiya am ngwan kiskiri k jlgen kitse ny m”n kiwato mp tu kiwo, yi d wu kiyashi r w n ko d ma = d , k , ko, y ye ko a g ltu ko e s sku kofi s y n kogi duwan Kogin Yo ngaram n kogo g r n koina nk kokkoriya jl kwalen kokowa awar n koma k l ktu, gzu koma (na suu) c rp n, k‰m n koma a e gajlg ma koma e jlg mu, jlg mu komayya b”n tan kome k nka, t mka kora g ma ma on, p rd”n, r ku,

r rku korar aljannu z kwc m”n kore tl”rta, tl”rtl”rt kore tsuntsaye l

kowa k ka, t ka kowane t w nka koy von koya k zg zu koyar k zg zu koyaushe g hank ku aw n, k , n = aw n , w n ku ewa kag wan ku uce p r tu, p rd gu, p tku,

s mp u kucika m gun = m zgun, v y n kudu n”m kududdufi h r b y n ku i t gd n, z ngun kufai g t r n kufila k mz z ru kuftiri zd n kujera kwaj r n kuka an”n, a n n, h ya-h yan,

kukon kuka, yi nu, w rdu kukuki tlk íyin kul kul kul a m”ksalal n = m ks”nyan =

m”s”ny n kullum d r , d ra-d ra, sara kaiw kullum-kullum cakcak = cacak kuma k˘r‰ = k˘ri kumallo k l -k l m n kumbura n ntu, tu, w su kumbura (ciki) gb mtu kumburarre gagb mta kumfa apakwan kumurci g was n kun n = aw n kuna na, n , n , n = aw na, aw n kunama w rj”n kunci g tler”n, hw n kunkumi gjl r gjl r”n kunkunniya kaz k k w n kunkuru kar gon, k n = ayakun kunna c fu, wu kunna toci ltu kunne g t n kunu akurn n kunuguru m s ft lon kunya a mny n, nang wan

Page 15: Hausa-Bade (Western) Wordlist

Hausa-Badanci 159

kura bjl m”n, gjl m”n kur a rvu, h r u kurciya t t”rak n kurege k y n kuregen bisa c r ron kurengen bisa an yowal n kurkunu zd n kurkura baki k k u kurma akuy n kurna kwarn n kurtu kolban kurum b ya kusa jg m”n, d mto, della, j g m”n kusa, yi d mt˘tu kuskura ft wu kuskure ft wu kuturta r”rwan kuturu d ngw n, kuwa k , k wa kuwwa kurw n kwabo ka n kwa a s yu kwa e mb lu kwa e antare mb lu kwa ayi ku yak n, makwas”n,

s”ma ”n kwa ayi, mai g s”ma kwa o ng c n kwa o na kogi kokon kwafsa tlkw kw r n kwaikwaya ng”d , s rku kwakwa kw kw n kwakwata c ng r”n kwalekwale k gr n kwalfe tl g u kwambami ku n, m kf”t n kwana w n”n, k bun, nu, w non kwance st kwu, st kwu kwanso tlkw kw r n, k l lp n kwanta v du = v ju kwanta kan wai b mu kwanta rafi atl”r n, gap gz n kwantacce g stakwa kwantar s nu, s ru kwantsa g y n kwara gar n kwari jag”r n, t n m”n

kwartanci d gw nan kwasa-kwasa g d mban kwashe zgu, ngwu kwata m s d”n kwatangwalo d g nen, g nen kwi i h”ny” n kwikwiyo k t r n kyakkyawan abu van kyanwa p t”n, takajl ren kyarkeci m ic kon = m c kon kyau va, v kwen kyauro s”n m n

aba kuz y n adago kw kw sin adandoniya d s n adangare k r g m n adauniya atl”r n afa zg r”n afo f w n agowa wuz n aguwa tak jlg jlg ”n aidajini ka g yon ai ayi k sk sa, r”v wan aimi j g n n aji gap gz n anana pa ” a ane d raken, l k n an ane in la an ara ay n anshi hawan ansuwa p r r wan anuwar uba b b n”n anuwar uwa datkw n anwa d raken, l k n anzo wurn n ara sk nu ara fa i yu arami g na, jabj pa, jap , l gl k , l k

arangiya ap w n = apap w n arar wani, yi b rk tu

Page 16: Hausa-Bade (Western) Wordlist

160 Hausa-Badanci

arato k r ntu araya am m w n, g jl k n, k dug rs”n

are tk ru, tk ru, d mu, su arfe hwiy n arfi d non ar ara g rang ram”n aro m”dg l”n arshen d r ken aru skw nu arya p c”n asa ais n, han, kiy ”n ashi s l n ato b kw tkw ta, b‰riy = ngurj m, b gd r ya, ngurz m

aura rgu auyen noma jang n awa kwaitan, m ng n awara g˘d m”n, jl ron, s s d n, zantar n

awura s r n aya j j m”n, j j m kon azwa s kt wan e uwa f”rkw n era z mu eya m in, gj kw r n i k ru irare y y n irga n irgi rfon iri- iri g pag m n = g yaw m n irinjijiya cuwulwulon irji kuvan ir a vj n p”lk ir ira f yu irya s”ms”m n ishirwa gj n oda kursasiy n odago mb r m n ofa mny k s n ofa hatsi t nsu = t rsu ofa tabarma su ofar fada kaisalan ofar gida m gv n = m vg n ofar waje mny m vg n oki- o i m ku v bjl m”n

okíon ido gu kw gdan = gu kw dan

onanne gab ka one stu, d”b k orama z rk n oshi w yu ota gj n, mag f”n uda j w n udan doki g jl v n udan zuma c”v wan udiji nd l n ugiya m”rim”r n ugu ng ngon uli- uli kul kul n ulle nd bu ulli k”rkatl”n uma s s n, ny mny m”n undume yu ungurguma sukw gun unsa hw yu unshe kw yu ura b”rb r”n, kumb ton, zukt”l n urji jlay n urun us d”nguruf wabri p”r m n wai gwen, gw y n wa walwa jl n”n wallon goruba kw kw sin wanda g k n ware dg ru waro g skw n waro (iri) f t”n warya warya (itace) mab g d m”n warya arama zakkan waryar cin tuwo iy n waryar shan ruwa ar n wauri s m”n wayar ido ay w gdan, c lan yale y ntu yanda f”r n, f”r u l kau yan yashe ktlu yastu j n d”n yaure kan ban, karawun yazbi k”v ron

Page 17: Hausa-Bade (Western) Wordlist

Hausa-Badanci 161

L

laíasar l s r labari l b r”n, s mmanan lada ag rin lafiya k lapiy n, ng Lahadi L duw lahira Mazg laifi yap”n laka gankwankw n lakuta jl nu lalace k k tu lalata l ktu lale l le lallama l pu lallashe c˘c˘tu = r˘r˘tu, l il itu, l pu lalle lall n lalo ku b n”n lamsa (?) t gdon lan wasasshe g gd bayy , g gjla lan washe gd bu, k r y mu Laraba L r ba lardi k rken, l rd n lasa p lku lauje l w rjen laya l y n le e na asa mny han = mny k han le e na sama mny sk n le a mu, wu lemo l mon li e tl u lilo s gwd n linzami l nj m n Littinin L t r n lokaci gand n, m n, san = sagan =

sakan ludayi z n n lufa t lmon lulu g non lumfashi amfow n lusur gh pgh p n

M

ma k n , m nk maauni mang lt n mabiyi m g n mabu i marb c”n, marb c n mace g man maciji kuw n maciyi m t n Madamuwa M da m madubi k t”ram n ma aci ag m”n ma aciya mav wan ma inki m akm n mafa a m gv”n mafarauci mab r m n, mz m”n mafari m tak”m n mafarki suwan”n mafi girma g ru mafita mav r”n magana alh n magana (mai) m lh n magana, yi ru magandaci m sauy n magani k rg n”n magariba mag r p”n magarya h y kon magaryar kura h y k bjl m”n mage takajl ren magen jibda jibd n maginiya d k”ram n magirbi d b n, s k t non magiya, yi m rtu maguji m raw n mahaifa ad f”n, tl rv n mahaifi maíyaw n mahauci m son, m s m n mahaukaci g tl”kpar n mahuci v ft n mahuri kwart n mai b c n, m l n, m tluwan mai ado d”j g t mai aurin zuciya g kaz”g gw n mai ceto m h”r n

Page 18: Hausa-Bade (Western) Wordlist

162 Hausa-Badanci

mai dabara d b r m n mai ganganci gv v m n mai gida p t˘m n mai hawan doki m skw n mai kai dubu k”l m y wan mai kauri d”nk r, d”nk”rr mai arfi d n˘m n mai nauyi d ksi mai rabiya mag f t n mai sara makarm n mai suna c b”n n mai tsabta m l w mai wasan dara k r m n mai zafi b tla maimai kub t”n maimaita g d mzu maina g nyen, m in n majanyi m k van majina tl n”n maka g maka i kal‰m n = kallom n,

m h lm n makaho jlg n makami mb˘r n = mb l”men makankari b r”n, tlar n makanta jlg yu makara b ib itu, b ib yin makaranta makarantan makasa nd l n makitsiya maj pt”n makiyaya mad wun makiyayi mad w n mako m k n makokoci m war n makwa aici g makwas ma ale k rc u ma aryaci g p c n, m p c n ma ata kam gm n [kam m n] ma era d”man ma eri d k n, d m ru, maz m n ma esu kwall ram”n ma ogwaro makwas”n,

ngw rgw jlon ma wabci k m skin, m takwaz n ma wa wafi makarm” d man malam m lam”n mama iy

mamaki aj p”n mana , d ye = d ge, j , w , k le maniyyi m wan manjakara g kok n, tl w n manna c u manomi m r y n, marwiy n manta t w yu manuniya marv n manzo k d k m n, m w n n mara r n, m”gb ”n, m r n mara aure b z n mara nauyi k mpoyya maraba l le mara i askiyan maras ha uri m nd nan maraya ganam”n marayan t rkw n maregi c kc kw n mari a gadon baya g jl rin marina mad lt”n marini mad lt n mariri m r r n marka e jl k u marke an”m n maro i ng l n, l˘k˘m n, y l m n maro in ruwa dg mt”llen marufin ofa kan ban marufin tukunya ngay n masa ci masaba m t rag n masaki kad kwan, mab n = m b n masa i c k m n, m c k n masallaci masall cin masaniya y k n”n masara g r san n, w n n sar n,

m sarm n mashaya b ran mashayi m s n mashi c c n, ng s”n mashiga m kf n = m f”n masilla m s llon masoyi maig n n masunci m s y n mata aman, m t”n, tu matacce g mta mataci s w den matafiyi m r k”n n

Page 19: Hausa-Bade (Western) Wordlist

Hausa-Badanci 163

matakala mag yin mataki m t g ”n matar anuwa t kw n matar jego m w n matari m capt n matashinkai b r n matattu md gd w matauni c gnan matoni maz an matsa c mtlu, t m u matsala j w p”n matsattsagi asas w n matsattsaku don matse j m u, m wu, m m u,

m u, p tltu matse jiki ptu matsiyaci ng d n, p”tk”n matsoraci gagb d n, gh gh n matsuki ng r ng rin mayar gz”d mayawuya t”rs n maye k r m n, pad r n, tugwz r n mayunwaci g may n, k n m n mayya k r m n, tugwz r n maza ms t”n mazinaci k nz n m n, kwalam n mazo z r n me k m, n m, t m mesa k van miji ms”n mijin íyaruwa t kw n miki g m mikiya zakwt n mi e st ru, t rt ru mini y = y n minjirya mj n minshari jl nk‰r n mintsire rj gwu = rj wu mirgina m rg u miya wen miyar anyen kifi c kwa ”n miyar kuka ik kw n miyau l l wen mo a kumb n, ma akw n mota m‰t n motsa r u motse mc wu

motsi ar n mu agw , aj , j , j , w , w , w = -

gw <>after<> , w muciya v n”n mu uwa k van mugu b kso, h r m, k l don,

k mang r mugunta b kson, h r makwen mugunya an n Mugza M kza mujiya d z n muku w n mu amu i ham n mun j , w muna ja, j , j , j , wa, w , w , w munafuki m n f k, m n f”k n munafunci g nden muni j ng jl m murgina v rn n yu murhu gv gn”n, hurb b n murje m u murna antl n murna, yi ntlu murya makwas”n murya babba g makwas musaya p ltu mushe r pan musko ab n nen, m samanen musu kci, k mp k”n mutane mdan mutu mtu mutum md”n, md”n p”lk mutumin b c n, w r w mutuwa m t”n muzuru ngayam”n

N

n -, g, k, n, , w na = - n , n” -na a, , , na bakwai m g tk san na biyar m v nu, m v n na biyar, ta biyar kag v = kavg

Page 20: Hausa-Bade (Western) Wordlist

164 Hausa-Badanci

na biyu kak s”r”n, m s”r”n , m s”rn n

na ari m miy u na farko k skur”n na gode s m bark na goma m g mau na hu u kak f” u, m f” ”n n,

m f” ”n na shida k zdu = ka zdu, m zd n na takwas m tl”d kw nu na tara m wurayan na uku ka kwan, m kwan n,

m kwan naíam gh , w i na e u na e tabarmar kunya mb t m kwen Naira N r n naka k i naki k m nakiya n kiy n naku k wun nama s s n naman daji babba bund n naman kaza aka y n namiji g ms”n namu k j , k w nan r nanna e k r y mu narke r yu, r yu nasa k ri nasara, yi n s rtu nasu k kci nauyi d ks kwen nawa k n , naw n nema m ku neman magana y yin neman magani rg n”n Ngizim g”z m”n ni = - n , ay , yu ni a n yu nin aya, yi n yu nisa catt , mfu, mz mu, param,

paramm nishi amf n nitse mu niyya niy n nka

nki ”m nku wun nmu j , w = -gw <>after<> noma rwen, r yu nono any n nono (na mace) f fon nonon kurciya g nyin nsa ri nsu kci nta ra nufa tlo nuna rv u, n wo, t tk u nunanne g nawa

R

r -, g, k, , tk , tk” + k, w raba jl jl tu, r tu raba fa a h h ru rabi r t n rabon gado w r tan rabu cku ra a ma w n ra a s s wu ra a suna stu ra a, yi ny wu rafani kwata n ragaya r gay n rage jl ktu, nzu, p l tu, z ru rago gh pgh p n, gw m n, t”sk”n n ragon maza m z w n rahusa m l mpan, m lamp”n rai ron rai a ace g kur rairayi aison raka k rvu rake r ken rakuwa m”k”non, m”vg r”n =

m”gv r”n ra umi jl gmon [jl mon] ra umin dawa k”nc”r n rama gmu, k g mu [k mu] rame rkw yu, s ks ktu rami v k”n

Page 21: Hausa-Bade (Western) Wordlist

Hausa-Badanci 165

rana afan ranar gafan randa patlak n, patlake m n,

s w n rani k”z ren ran wasa ng jlu rantse h h nu rarake h rdu, hw rbu rarraba p kpu rarrafe rdu rasa wo rashin gata b t kw n rashin hankali, yi tlkw mtu rashin kunya, mai mf n, ns rashin kyau b kson rashin lafiya dond n, d kwak

d m n”n, g t v n, k l m n, k s w n

rashin lafiya, yi f ru rasu n b tu rataya yu rataya a wuya r utu ratsa tl rmu ratse tl gdu rau da r ”d rauni matl n, w lak n rauni, yi l r˘tu rawa skw r n, jl yu rawani liy p n, p n n rawarwa, mai m r ”d n raya kp pu, h tu rayu h tu rayuwa k bun rena r tu reni h‰rakt n reno, yi c c u reto az w rton reto, yi p l ip l itu riga s ru, s s ru, zanen riga irin na da kwararapc n rigingine g n rijiya s”r n riki a k to ri e g fo, mtlu rina d ltu rishin lafiya d m n”n rka

rki ”m rku wun rmu j , w = -gw <>after<> roba awuwon ro i-ro i b˘l -b‰l n, j l -jole rogo dauy n ro a l˘k˘tu ro on Allah l nk˘ron rowa, yi s ktu rsa ri rsu kci rta ra rub da ciki t”r m ru a e gavg a ru e gb kw tu, zgw u, r u ru a s ru rufa ganga s lmu rufaffe g ku rufe d”k , k u rufe ganga hw yu ruku u gwale-gwalen, gw ragw r n ruma-fada d m r m”n rumbu b r b ran rumfa pag n runhu b”rw n rurrushe tl rg gdu rusasshe g tl”rg da rushe jl rb bu, tl rg du, tl rg du ruwa m n ruwa-ruwa m nk w n ruwan gatari m”gr p n ruwan shuka am”zg m”n ruwan tsari m”ktlaram”n ruwan tsirki m n dugz r ruwan wani l mben

S

sa dg nu, hwu saba ks”d = ksu sabaíin g m‰ g tkas sabara m s s w n sabo h”r saboda n = m n , g

Page 22: Hausa-Bade (Western) Wordlist

166 Hausa-Badanci

saboda haka g au sabon ruwa aur”n sabulu s b l n sa i p man sace mp stu sadaka s d kan safe p” ”ku sai s saiwa haron saiwar goruba zon saka t u sakaina jl”gd r kon, tl”gd r”n =

tl”gd r kon sake p ltu sake yi gzu saki jiki p ru sakiya and lon sa a faifai tl u sa a igiya t lmu sa a tabarma lp tu sa a yadi c ku sa a zana g unu salka s tk n = sark n sallam sallaman sallama s l mtu, salank sallar asuba salak p” ”k sama skun sama da skun samho k jlgen sami daman yi pt kwu sami sau i ng tu sammako, yi s nku, t w tu samu bo, t su sanda zawan sandan sarauta zawagd m”n san a s m u sani zgo, s g”n saniya ktlan san o p nnan sannu us , us n sansami w ry n sansana h wu santsi t b”rnon sanyi lay n sanyin jiki, yi k mp itu saran asa t kpu sarauniyar mata m gin

sarauta k rm yin, k rvan sarautu K call n, K igam sare c ktlu sarki dg m”n, m y n Sarki, zama m itu sarkin gari b”l m n sar afa jlg utu sar a iya aur n saro g˘d m”n, s r n, s s d n sassabe, yi s v yu sassa a h , s ks ktu, tl tl ru sassame k mu sassauta s ks kwu sata k ru sauka zd vu, p wu saukar zd v”d , p wud sauke tltu sau i mpon, k ske, k s m”n sau i, yi k mp itu saura g pt ku, g ptu saurara ng”d saurare k r ntu saurayi m kw t n, m p”nd n sauri da, yi g ”d , g u sauro vd d wan sawaya t rwan sawu t g ”n sawun maciji t mpasan saya m su sayar bdu saye d mas sha s sha dare kwaz n shaíani wuj”r”n shadda jaw n shafa l mb tu shafe z wu shafe (da ruwa) lm yu, lm yu shaho gw sav n shaida s n utu, s idan shakiyyi n nk m n shamuwa s ng r r n = s ng lan =

t mak kan shanshani s w l wanjen shanya r nu shara a gona aj k won shara fage y lon

Page 23: Hausa-Bade (Western) Wordlist

Hausa-Badanci 167

share sfu share gona p r tu sharewa t r dbon shariía s r yan shashatau ckw d g n,

n nk l p yan shata k rtu shawara z nten, z ntu shayar d u shayi s y n She an Dal y j m shegantaka r t m kwen shege d ngw y , ng r p n shekara m n”n, k rb n, m nu shekaran jiya w na mdo shekararre g m na she a sak n shela v rku shi ac , ci shida zd shiga fu, fku, kfu, sfu shigar f”d , kf”d shige z mu shikenan d ci, gwel, want shi iyanci tlag n shimfi a p rtu shinge g rg r n shinkafa s nk f n shiri mar n, sapar n shirinya s n shiru s”riyu, s”riyuww shiru, yi s m yu shirwa kw l n shirya s p r tu shiryayye g sapar t shisshigi c k m kwen shisshigi, mai c k m n shisshike g bac”m”n shugaban b c n shugabanci g rg n kwen shuka s g mu shuna s ktu shuri da afa k fankan n shuwaki g kaw n sille w l ku, w l ku sinkiya m r kon sirdi s rd n

siriri iu wa sisi s sin sissille w lalku sitira tab n sittin g m‰zd siyaki k mb lt”n so ncu soka c k u, s g mu, s kfu, tl vu soma t kp su, t k mu = t nk mu, vo sosa h u sosai gwella, h wa soso s ton, kw tl n, s˘son soya k uyu soyayya ncon soyayye g kauy soye d kauy su akc , da, d , d , d , kci su Wane j = nj su, yi s yu subahanallahi s ban ll i subhana sub n su uce p r tu suda akwasin Sugum sk m sukuwa p”rt n sukuwa, yi p rtu sule s”l n sulhu, yi lm yu, s l utu sulle s kws kwu sullu e s nkw u suma m s nu, s v ru, z n u suna m ”n suna, yin sta m n sunan mace Pasuma, S - sunan namiji w -, Dal , J j ,

K r”zg m sunan namiji ko mace A bz k ,

D d , G pajl , K gwdu, T w sungumi sug m”n sunkwiya d n nkwu, d nkw u,

d nu sura z mtu surfa s p u suri a ks”r n suruki, suruka s w r n surutu, mai m ar n, m n m n sussuka c k u

Page 24: Hausa-Bade (Western) Wordlist

168 Hausa-Badanci

suu mny ma, siy n

T

ta = - n , da, d , d , d , tu ta biyar m v n ta biyu kak s”r”n, m s”rn n ta da ura b stu ta farko k skur”n ta hu i kak f” u ta hu u m f” ”n n ta shida m zd n ta uku ka kwan, m kwan n ta zo ta wuce saksak ta, yi awar n, niy = niyy taíaziyya t z n taba t ban tabar kogi t b g d wan tabarma fc n, k b n, kw ntan tabarma babba b cikuran tabbare-tabbare d al tab i d mb r m tabka g rtu, tl g u tabki k mb n tabo b lon, p lw n ta a k mo, ng lte, p r tu, t mbu,

gjlu ta arya nkun ta o t”l n tace c c tu tafasa g t ven, r p u, r p u tafasasshe g rapa a tafi st ru, pakp n tafi, yi mtlu tafin hannu kunu am”n tafiya n n = y n n, r kan n =

ar kan”n tafiya, yi r k nu Tagali T g li tagulla ng k”men tagumi db k tl”m”n tagwaye m n”n taimaka mb n tu taimako mb nan

taje kai s rtu taka k i, t g u taka a bado g skam”k d wan takaba, mai ku g m”n takaba, yi tl wu takalmi h n mj n, hw y mj n”n =

h n mj n”n takan ar giwa wu d wun takarda kakkad”n taki k m takobi k nsakar n = gasakar”n taku k wun takwas tl”d kw Talata T l kuw talatin g m‰ kw n tama t”f n tamanin g m‰ tl”d kw tambaya bdu, ck˘ru tamu k j , k w tamuno ka yak yak n tanka a ankab n tanka e c kc ku Tanko Jl wi tankware t nku tantabara t t b r”n tara c ptu, wuray tarar t su tare gu = g”d , t gu, tu tari kuvan tari, yi tl tl wu tarihi s mmanan tarko c r mp yin, k l”n, kw ntar n tarkon kurege g b rman, k b rman tarna i t rbu taro cap”n n, taron taru k”rc n tarwa a m”s n tasa k ri tashi tlo tasu k kci tatar kurny n tatsa w nyu tatsuniya m m n, t rz”nan tattare g cacapt tattasai t t shen tattauna g rm m u tattone c kc kwu

Page 25: Hausa-Bade (Western) Wordlist

Hausa-Badanci 169

tauna d rtlu, g rm u, j m u tauna ashi r gjlu tauraro s”sakon taure maz r”n tauri h m tausa m ksu tausayi k nc n w , k nc nuw kw n tawa k n tayar gjl jlu tebur t b r”n tirke way n tisa j rtu to n , t˘ tofa p s w n tofu w yu Toka G pciy tokare s kfu toliya kws”n tona z u tona aramin rami bjlu tona tuwo n tona waÖ asiri s r r tu tone k ck cu toshe d su totuwa an kw n = an w n tozali s”nt”ram”n tsa yuw zgan tsabta m l w kwen tsabura c kwtlu, m cakwtl n tsada dand non tsafi sanam n tsafi, yi k c ktu tsaga ru, p tu, s tu tsagagi m a g b ron tsage jl y n tsagu s t n tsaiko p llon tsaka kalalakamp n tsakar dare d”rten tsaki hiy n, mc wan tsaki, yi mc yu tsakiya d”mb n, d b”n, kaz n tsakura j ptu tsakuwa v r n tsallake c llen, y”l n, m kwu tsame c c yu tsami c

tsamiya m”s k n tsamiyar biri m s k‰vj n tsammani t man tsammani, yi t m tu tsana pt kwu tsani mag yin, tl”tl n tsankwaka a akatlon tsaraba zg g n tsaraka z man tsare mnu, t ru tsarnu p t sken, z r n tsatso m r wun tsattsewa g c b len tsauce jl rtu tsaure av wan tsawa ajl rt”n tsawatar hw ltu, w ltu tsawo d t”n tsaya l gu tsaya (wata) l wo tsayar l g”d tsaye d”l gi tsefe s rtu tsere wa rmu = rm”d tsibiri gw r”n, rgw ”n tsidau k yayan tsine ptu tsingaro dung rin, m h l n tsinke gdu, y w n, k du tsinke don tsire alk”n tsinta k mu tsintsiya yuw n tsira p rt tku tsirara sulla tsire caren tsire, mai c r m n tsirka gz ru tsirkakke gagwz ra tsirke dugz r tsirkiya ark”n tsirta c ku tsirya k lon tsitaka c tak n tsiyace gb mu tsiyatar gb mu tsofaffi ng rcini tsoffi ng rcin”n

Page 26: Hausa-Bade (Western) Wordlist

170 Hausa-Badanci

tsoho d n = d nu, gag ra, gag r n tsoho, tsohuwa ng r”n tsohon ciki ga watl tsokana s kwtu tsoma c vu tsorata m r yu tsoratacce g marwe tsoro m rwen tsotsa mc c wu tsufa g ru tsugunanne g c”kpap tsuliya m b”n tsumangiya hw p n tsumaya ng”d tsumma d n n tsunguna c kp pu tsuntsu ton, tan tsutsa g skw n tu e r ntu tudu gw r”n, rgw ”n tufafi k cimon tuje bad n tuka igiya lmu tukuna d won( ), nik tukuno jlgw n”n tukunya gu kwan tukunya babba b rb ram”n tukunyar dafa tuwo gu kw b”n n tukunyar miya s”nt”l”n tu a (tuwo) jl w rtu tulu t l n tuma m y lu, kc ru tumatir t m t”r”n tumbi b kan, b z n tumfus f”r u l kau tumu v r n tun kaiw tun (da) t”n (b ) tunatar gv”d tunfafiya pc r kon tunfafiya, ruwansa any”pc rakon tunkiya t m kun = t man tunku bad len, masan n tunkwiya vdu tuntu e g p m n tura t b yu, t mb lu tura wuta r kwsu

Turanci g n s ran turara c c tu turare ward n ture t gv u, t bu ture ruwa k rtu, k tu turmi t”m n turu d”mb l”n tururuwa mny kon tusa w ”n tushiya g takws n tutsu w st n tutsu, yi w stu tuwo kajl w n tuwon laushi g dan tuwon tsari gb rnon

U

uba f n uku kwan ungo ”m ungulu jigan unguwa k r”n Usaina Y = T v = d”g uwa men uwaka! M me uwan fartanya m”k len

W

wa g r n, , k , t , y <>+ proper name<>, y ya = y y y

w azi w zin waccan mc wace t w n wacila w c”l n wa ancan md wa annan md”n , mdo wahala f m”n, p s d”n wai ma = n ma waina t b”sk n, w inan

Page 27: Hausa-Bade (Western) Wordlist

Hausa-Badanci 171

wainan goruba b r n waiwaya m lu, v˘tu, z gu waje vay n wake alcin = l c”n wake anye g rs n waken damo kam gen wa a, yi rwu wa ar mutuwa zayan wal iya, yi m l ktu wan baba b ba g ra, b r n wancan ms Wance k w n n = kw gw n n wando w ndon Wane k w n n = kw gw n n wani g e = w e wani abu ben wani gari man”m n wanka, yi psu wanke s u wanke hannu da afa l ml mtu wanke hatsi zv v yu wanna (namiji) mso wannan ms”n wannan (mace) mc”n , mco wannan in w r w wanzami w nz m n = w nj m n ware k rtu, p rtu, tl ru warhaka ann wari hawan wari, yi gv u, vg u warkar rg ntu warke ng tu warta z mtu warware p rp ru warwatse a guje p r mu wasa skw r n, g ltu, jl rtu wasa, mai m skw r n wasan kokawa saw n wasan urya, yi s ru wasan langa m n wasan ruwa anc v s”n wasan yara p n wasu g kfag = w kfag , g kfe =

w kfe wata g e = w e, t”l n watakila w ng ba wato rabd

watsar bd zu, tl k nu watse bd zu, d t v v , tl k nu wauta k k b kwen wauta, mai k k b wawa tlkw m”n = tlk m”n,

gad mb ya, k k b n wawanci tlkw mnan wayar gr yu waye (gari) tl nu waye kai tl du wayo b”rg n, k ndon wayo, mai k rw n wayo, yi gr yu wayyo ururu wuce n utu, n˘tu, v ntu wu a wud n wuni h nu wuri nk m, ren, t n n wushirya jlakiy n wuta ak n wuta-wuta nd l n wutar barewa aka y n wutsiya kt r”n wuya t”t kwen, r n wuyan kogi r n

Y

ya da, d , d , d , d da = d d d , g r n, wuny n

ya, yaya d <>+ proper name<> yaba kt an ya a c u ya a aya s mu yadu rdu ya iya ariyon yaga p tu yage tl mp tu, tl rku yaji y j n yaji, yi st ru yakuwa r s”n ya e-ya e, yi z y yu ya i z y n ya i, yi z yu

Page 28: Hausa-Bade (Western) Wordlist

172 Hausa-Badanci

yalo y lon yam ururu l y b vj n yamma p te yanka rtlu, s du yanka (lokaci) stu yanke gdu, rtlu yanke da lauje tl ptu yanke kan hatsi v˘nu yankwana s m ru yankwananne g s mamar n yankwanar s m ru yanyawa ad yon yanzu n , nn = nn n , t”n yara y r n Yarabanci Yarabanc n yarda rd tu, k s ktu yarinya wuny g man = wunyag man,

wuny n yarinyar wani wuny ny yaro m ny”m”n yarontaka m ny”m kw n yatsa aikw n yau s bu yau i, mai g l g l a yauni am m w n, k dug rs”n yaushe ah n yawa, yi g w tu yawanci g w kwen yawo, yi r k nu yawon duniya barg n yawu h n yawwa y wwa yaya n n w n, ktlen yaye cku yayi g ten yayyanke g rtlu, k gdu yi sku, jl mu Yin y n yiwu tkw , t po yoye tlku yum u ar wan yunwa mayan

íY

íyan mata m ny amat n íyaruwa g luw n íyaíya mata ktle amat”n íyaíya maza ktl ms t”n íyaíyan itace y n

Z

zabo s v nyin za a ru zafi, yi jl ru zafin zuciya jl ra zaga c fku, ngwu zago g jlg jl m n zakara g skam n zakaran e uwa k r k r n zaki zgy n, m nan zaku a s gwu za i-banza gw ragw r n za i, mai lamlama zalaidu w nj m”k ton zal e jl w n zama jl wu, k to zama gyambo kw lkw ltu zama ja b tl tu zamani z m n”n zana c ktlu, g rtu, k rtu, s tu,

tagw n = taw n zance z nten zance, yi z ntu zane j ptlan zane na gargajiya t”rku y”n zanen goyo m k van zarafi wuj”r”n zare z mtu, z ryan zarya c p n zauna jl wu zaunanne gajlawa zaune d”jl wi

Page 29: Hausa-Bade (Western) Wordlist

Hausa-Badanci 173

zaure zauren zawayi z wat n zawayi, yi z utu zawo m z m n zaza gzen zazza i g t v n zazzaga ng gwu zina k”nz nan zinariya z n r n, z n riy n zirman k l k lan zo j wo zobe g˘g”r n zogalai h l”nk n zogi kiya n zomo g ren = gwren zuba po zube s zvu zuciya kaz n zuffa kamb˘r n zuga s ktu, v v tu zugazugi v v tan zuma c”v wan, kul n zungura s kwtu zunku a s ks kwu zunku ar s gwud zurfi zv”r zuwa , n n = y n n, n y n zuwo z w w n