Embed Size (px)
Citation preview
İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ PROGRAMI
HAVZA MESLEK YÜKSEKOKULU
ISG 206 – İŞ HİJYENİ
Dr. Cihan YAYLACI
GİRİŞ
Hafta-1
ISG 206 – İŞ HİJYENİ
1. İŞ HİJYENİ DERS İÇERİĞİ
3
1.1. İş Hijyeni Ders Kaynakları
1.2. İş Hijyeni Ders İçeriği
Kaynaklar
Konuya özgü kavramlar
4
TEHLİKE
• İnsanların yaralanması veya sağlığının bozulmasına,
• Ölümüne sebep olan veya sebep olabilecek potansiyele sahip olaylar,
RİSK
• Tehlikeli bir olayın meydana gelme olasılığı,
• Yol açabileceği yaralanmanın ciddiyet derecesinin bileşimi,
RİSK
Ş İ D D E T
O
L
A
S
I
L
I
K
Risk = OLASILIK x ŞİDDET (ZARARIN DERECESİ)
5
Tehlike Midir ?
TEHLİKE VE RİSK
KAVRAMLARI
6
Köpek balığı;
Risk midir?
TEHLİKE VE RİSK
KAVRAMLARI
7
TEHLİKE :
KÖPEK BALIĞI
SUYA GİRERSE
KÖPEK BALIĞI : RİSK
1.1. İş Hijyeni Kaynakları TAYAR, Mustafa, “Gıda Endüstrisinde Hijyen ve Sanitasyon”, Dora Yayıncılık, 2014
Hijyen ile ilgili yönetmelikler
1.2. İş Hijyeni Ders İçeriği
11
Hijyenin Tanımı Ve Önemi
İş Ortamlarında Hijyen
Araç, Gereç, Malzeme, Koruyucu Ekipman Ve Teçhizatta Hijyen,
Zararlı Kimyasallara Karşı Korunma
Mikroorganizmalar,
Mikropların Dünyası
El Hijyeni
Tuvalet Hijyeni
İş Hijyeni Ders İçeriği
İnsan sağlığını korumak, geliştirmek, devamlılığını sağlamak
için gereken önlemler ile sağlık konularını kapsayan bir bilim
dalı,
Hijyen, sağlık güvenliği ve kalitenin devamlılığını sağlamak
için gerekli önlemler ile koruyucu hekimliği kapsar,
HİJYEN
Hijyen, temizliği ve sağlığı temin edecek uygulamaların
bütünü,
Hijyen, sağlıklı yaşamanın sürekliliğini sağlar,
Hijyen, kişisel, yaşam ve çalışma alanlarının toplum
sağlığına uzanan etkinlik alanını kapsar,
HİJYEN
Kir Kullanılan
Temizleyici
Suda Çözünme Isıdan
Etkilenme
Karbonhidrat Kolay/alkali İyi Karamelleşme
Protein Zor/klorlu alkali Düşük Yapısal
Değişiklik
Yağ Zor/alkali Çözünmez Yapısal
Değişiklik
Madeni Yağ Zor/çözgen Çözünmez Düşük Etkilenme
Tuz Kolay/asit İyi Düşük Etkilenme
Süt Taşı Zor/asit Çözünmez Çökme
Kireç Taşı Kolay/asit Çözünmez Çökme
Gıda işletmelerinde olabilecek kirler ve bu kirlerin özellikleri
Kir Çeşidi Kirin Görünüşü Oluşum Nedeni Uzaklaştırma
Yöntemi
Süt taşı Kirli beyaz Su ve gıda kökenli
mineraller,
Uygun olmayan deterjan
kullanımı,
Asidik deterjan
kullanımı
Protein kalıntısı Mavimsi pıhtı Klor miktarının yetersizliği,
Hatalı deterjan seçimi
Klorlu alkali kullanımı
Silikatlar Parlak beyaz/gri Yetersiz durulama,
Asidik deterjan
Isıtılmış gıda Kahverengi tortu Etkin olmayan temizleme Klorlu alkali kullanımı
Yağ kalıntısı Kaygan Temizleme sıcaklığının
yetersizliği
Uygun deterjan ve
sıcaklık seçimi
Kirlerin görünüşleri ve seçilebilecek deterjan
İŞ HİJYENİ OHSA’ya göre iş yerinde oluşan hastalığa ve yaralanmalara neden olan sağlı k ve iyilik halini
bozan ortam koşullarını yaratan etmenlerin öngörülmesi, gözlemlenmesi, belirlenmesi ve
değerlendirilmesi ve kontrol altına alınması bilimidir.
Biyolojik Etmenler
Psikolo-sosyal
Etmenler
Ergonomik
Etmenler Fiziksel
Etmenler
Kimyasal Etmenler
İŞVERENİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ
İş hijyeni ölçüm, test ve analizlerini risk değerlendirmesine
bağlı olarak yaptırır,
İşyeri ortamının veya işin gereği olarak kişisel marufiyetlerde
farklılık oluştuğunda, işyeri hekimi veya iş güvenliği uzmanının
gerekli görmesi halinde iş hijyeni ölçüm, test ve analizleri
tekrarlanır.
GIDA İŞLETMECİSİNİN GENEL
SORUMLULUKLARI
Gıda işletmecisi için gıda hijyenine ilişkin genel ilkeler dikkate alınarak belirlenmiş;
a) Gıda güvenilirliğinin sağlanmasında sorumluluk öncelikle gıda işletmecisindedir.
b) Gıda güvenilirliğinin birincil üretimden başlayarak son tüketiciye kadar gıda zinciri boyunca
sağlanması gereklidir.
c) Ortam sıcaklığında güvenilir bir şekilde muhafaza edilemeyen özellikle soğukta
muhafazası gereken gıdalarda, soğuk zincirin korunması gereklidir.
ç) Tehlike analizi ve kritik kontrol noktaları/HACCP ilkelerine dayanan prosedürlerin iyi hijyen
uygulamaları ile birlikte uygulanmasından gıda işletmecisi sorumludur.
Biyosidal Ürünleri İçin İzin Alma ve
Başvuru Şartları
Kurum tarafından uzman nezaretinde kullanılması şartıyla izin verilen;
biyosidal ürün kullanarak zararlılar ile mücadele etmek isteyen gerçek ve
tüzel kişiler ile ücretli olarak bu hizmeti vermek isteyen kamu kurum ve
kuruluşları tarafından, bilgi ve belgelerle faaliyet gösterecekleri ilin
Müdürlüğüne müracaat ederek izin alması zorunludur.
BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ NEDİR
“Biyolojik Etkenlere Maruziyet Risklerinin Önlenmesi Hakkında Yönetmelik”
Kapsamınca biyolojik etkenler, herhangi bir enfeksiyona, alerjiye veya
Zehirlenmeye neden olabilen, genetik olarak değiştirilmiş olanlar da dâhil
mikroorganizmaları, hücre kültürlerini ve insan parazitleri şeklinde tanımlanır,
BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ NEDİR
Gıda üretilen fabrikalarda çalışma
Tarımda çalışma
Hayvanlarla ve/veya hayvan kaynaklı ürünlerle çalışma
Sağlık hizmetlerinin verildiği yerlerde, karantina dahil morglarda çalışma
Veterinerlik ve teşhis laboratuarlarındaki çalışma
Atıkları yok eden fabrikalarda çalışma
Kanalizasyon, arıtma tesislerindeki çalışma
VETERİNER HİZMETLERİ, BİTKİ SAĞLIĞI,
GIDA VE YEM KANUNU
1. Gıda ve yem güvenilirliğini, halk sağlığı, bitki ve hayvan sağlığı ile
hayvan ıslahı ve refahını, tüketici menfaatleri ile çevrenin korunması
da dikkate alınarak korumak ve sağlamak,
2. Gıda ile temas eden madde ve malzeme ile yemlerin üretim, işleme
ve dağıtımının tüm aşamalarını,
3. Bitki koruma ürünü ve veteriner tıbbî ürün kalıntıları ile diğer
kalıntılar ve bulaşanların kontrollerini,
1. İnsani tüketim amaçlı suların teknik ve hijyenik şartlara
uygunluğu,
2. Suların kalite standartlarının sağlanması, kaynak suları
ve içme sularının istihsali, ambalajlanması,
etiketlenmesi, satışı, denetlenmesi ile ilgili usul ve
esasları düzenlenmesi,
İNSANİ TÜKETİM AMAÇLI SULAR
HAŞERELERE KARŞI İLAÇLAMA Halk sağlığını ve huzurunu bozan zararlılara karşı insektisit, rodentisit, mollusisit, gibi
maddeler kullanarak mücadele etmek isteyen gerçek ve tüzel kişilere ait işyerleri ile resmi
kurum ve kuruluşların ilaçlama usûl ve esaslarının belirlenmesi,
Halk sağlığı alanı: Ev, otel, okul, hastane, işyeri, üretim
yeri, fabrika benzeri; halkın yemesi, içmesi, eğlenmesi, spor
yapması gibi insan yerleşim ve çalışma yerleri ve gündelik
yaşamıyla ilgili fiziki mekanlar ve çevreyi,
Zararlı organizma: İnsanlara, insan faaliyetlerine
veya insanların kullandıkları veya ürettikleri
ürünlere; hayvanlara yada çevreye yönelik
istenmeyen veya zararlı etkileri olan her türlü
organizmayı,
Biyosidal ürün: Bir veya birden fazla aktif madde içeren,
kullanıma hazır halde satışa sunulmuş, kimyasal veya
biyolojik açıdan herhangi bir hedef organizma üzerinde
kontrol edici etki gösteren veya hareketini kısıtlayan, zararsız
kılan, yok eden aktif madde ve preparatları,
İnsektisit: Haşere mücadelesinde kullanılan biyosidal ürünü,
ÖLÇÜM
VE
DEĞERLENDİRMELER
İŞ HİJYENİ İş yerinde oluşan hastalığa ve yaralanmalara neden olan sağlık ve iyilik
halini bozan ortam koşullarını yaratan etmenlerin öngörülmesi,
gözlemlenmesi, belirlenmesi ve değerlendirilmesi ve kontrol altına alınması
bilimidir.
Biyolojik Etmenler
Psikolo-sosyal
Etmenler
Ergonomik Etmenler
Fiziksel Etmenler
Kimyasal Etmenler
Fiziksel Etmenler:
Gürültü,
Titreşim,
Termal Konfor,
Aydınlatma,
Toz,
Manyetik Alan,
Radyasyon Ölçümleri
Kimyasal Etmenler:
VOC,
Hidrokarbon,
Formaldehit,
Ağır Metal,
Asbest,
Siyanür,
Benzen,
Toluen ölçümleri
VOC:
Uçucu Organik Madde,
Çevreye ve insan sağlığına zarar
verebilir özellikte kimyasallar,
Emisyon miktarını azaltmak, çevre ve
insan sağlığını korumak için
uluslararası düzeyde çeşitli
düzenlemeler yapılmış ve kanunlar
çıkartılmıştır,
Biyolojik Etmenler:
Virüsler,
Bakteriler,
Parazitler,
Mantarlar,
GÜRÜLTÜ :
İstenmeyen ve hoşa gitmeyen ses,
Sanayide ve çalışma hayatında ise gürültü tanımı: Hoşa
gitsin ,veya gitmesin, belirli düzeyin üzerinde basınç yaratan
ve zaman içinde işitme sistemini olumsuz etkileyen sesler,
Kolaylık açısından günlük uygulamalarda gürültü ölçmek için
“ basınç düzeyi “ yani decibell ölçen cihazlar
32
Gürültü Kaybına Etki
Eden Faktörler
Şiddet
Frekans
Etkilenme Süresi
Kişisel Faktörler
34
Titreşim:
Potansiyel enerjinin kinetik
enerjiye, kinetik enerjinin
potansiyel enerjiye
dönüşmesi olayına titreşim
(vibrasyon),
Taş kırma makinaları, kömür ve
madencilikte kullanılan pnömatik çekiçler,
ormancılıkta kullanılan taşınabilir
testereler
El – kol titreşimi
Sekiz saatlik çalışma süresi için;
günlük maruziyet sınır değer 5 m/s2,
Sekiz saatlik çalışma süresi için; günlük maruziyet etkin değeri 2,5 m/s2.
Bütün Vücut Titreşimi
Sekiz saatlik çalışma süresi için;
günlük maruziyet sınır değeri 1,15 m/s2
Sekiz saatlik çalışma süresi için; günlük maruziyet etkin değeri 0,5 m/s2
35
Termal Konfor
İşyerinde çalışanların büyük çoğunluğunun
sıcaklık,
nem,
hava akımı gibi iklim koşulları açısından
gerek bedensel, gerekse zihinsel faaliyetlerini sürdürürken belli bir rahatlık
içinde bulunmalarını ifade eder.
İşyeri atmosferinin
sıcaklığı,
nemi,
hava akım hızı
ve radyant ısısı akla gelmelidir.
36
37
Işık :
Maddenin fiziksel yapısındaki atomik etkileşim sonucu meydana gelen ,
Işıyan bir enerji türüdür .
Aydınlatma
38
Ölçümler:
Anlık bir nokta ya da belli bir süredeki ortalama değer olarak ölçülür,
Işık Ölçme:
Işık ölçer (lüksmetre) ile yapılır,
Anlık aydınlık düzeyi ölçmeleri:
Ölçme anındaki koşulların o anda oluşturduğu aydınlığın ölçülmesi,
Aydınlatmayı ölçen alet:
Lüxmetre
Aydınlatma Ölçümleri
TOZ
39
Fibrojen Toz: Solunumla akciğerlere ulaşarak biriken ve bunun
sonucunda dokusal değişim oluşturarak akciğerlerde fonksiyonel
bozukluk yapan tozları,
İnert Toz: Solunumla akciğerlere ulaşmalarına rağmen akciğerlerde
fonksiyonel bozukluk yapmayan tozları,
Kristal yapıda SiO2: Kuvars, tridimit ve kristobaliti,
TOZ
40
Pnömokonyoz (Akciğer Toz Hastalığı): Akciğerlerde
tozun birikmesi sonucu ortaya çıkan doku reaksiyonu ile
oluşan hastalığı,
Standart göğüs radyografisi: En az 35x35 cm. ebatında
ILO sınıflandırma kriterlerine göre değerlendirilebilir akciğer
radyografisini veya dijital akciğer radyografisini,
41
Kimyasal özelliklerine göre tozlar ikiye ayrılır:
1. Organik tozlar : bitkisel (pamuk/un tozu vb) veya
hayvansal (tüy vb.) kökenli olabilecekleri gibi sentetik
bileşenlerden de kaynaklanabilir,
2. İnorganik tozlar, metalik tozlar (demir/çinko tozu vb.),
metalik olmayan tozlar (kükürt tozu), kimyasal bileşiklerin
tozları (manganez oksit vb.) ve doğal bileşiklerin tozları
(mineraller, maden cevherleri vb.) olarak sınıflanabilir, .
RADYOAKTİF MALZEMELER
42
Bölünebilen nüklidler, uranyum-233, uranyum-235, plütonyum-239 and plütonyum-241,
Bölünebilen malzeme, bu bölünebilen nüklidlerden herhangi birini içeren malzeme,
Bölünebilen malzeme tanımı haricindeki:
(a) Işın saçmayan doğal uranyum veya tükenmiş uranyum
(b) Yalnızca termal reaktörlerde ışınıma uğramış doğal uranyum veya tükenmiş
uranyum,
Düşük yayılımlı radyoaktif malzeme, katı radyoaktif malzeme veya mühürlenmiş kapsül
içindeki katı radyoaktif malzeme,
KİMYASAL RİSK ETMENLERİ
Kimyasal:
a) doğal halde bulunan,
b) üretilen,
c) herhangi bir işlem sırasında veya atık olarak ortaya çıkan,
d) kazara oluşan,
e) ürünün kalitesini artırmak için katkı maddesi olarak eklenen,
f) işlem sırasında ortaya çıkan her türlü safsızlıkları,
içeren her türlü element, bileşik veya karışımlardır.
43
KİMYASAL RİSK ETMENLERİ
Tehlikeli Kimyasal Madde : Patlayıcı, oksitleyici, çok
kolay alevlenir, kolay alevlenir, alevlenir, toksik, çok toksik,
zararlı, aşındırıcı, tahriş edici, alerjik, kanserojen, mutajen,
üreme için toksik ve çevre için tehlikeli özelliklerden bir
veya birkaçına sahip maddeler,
44
Biyolojik etkenler: Herhangi bir enfeksiyona,
alerjiye veya zehirlenmeye neden olabilen, genetik
olarak değiştirilmiş olanlar da dahil
mikroorganizmaları, hücre kültürlerini ve insan
parazitlerini,
46
BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ
Mikroorganizma: Genetik materyali replikasyon veya
aktarma yeteneğinde olan hücresel veya hücresel olmayan
mikrobiyolojik varlığı,
Hücre kültürü: Çok hücreli organizmalardan türetilmiş
hücrelerin in–vitro olarak geliştirilmesini,
47
BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ
BİYOLOJİK ETKENLER, ENFEKSİYON RİSK DÜZEYİNE
GÖRE 4 RİSK GRUBUNDA SINIFLANDIRILIR;
GRUP 1 BİYOLOJİK ETKENLER:
İnsanda hastalığa yol açma ihtimali
bulunmayan biyolojik etkenler.
48
BİYOLOJİK ETKENLER, ENFEKSİYON RİSK DÜZEYİNE
GÖRE 4 RİSK GRUBUNDA SINIFLANDIRILIR;
GRUP 2 BİYOLOJİK ETKENLER: İnsanda hastalığa
neden olabilen, çalışanlara zarar verebilecek, ancak
topluma yayılma olasılığı olmayan, genellikle etkili
korunma veya tedavi imkanı bulunan biyolojik etkenler.
49
BİYOLOJİK ETKENLER, ENFEKSİYON RİSK DÜZEYİNE
GÖRE 4 RİSK GRUBUNDA SINIFLANDIRILIR;
Grup 3 biyolojik etkenler: İnsanda ağır
hastalıklara neden olan, çalışanlar için ciddi
tehlike oluşturan, topluma yayılma riski
bulunabilen ancak genellikle etkili korunma veya
tedavi imkanı olan biyolojik etkenler.
50
BİYOLOJİK ETKENLER, ENFEKSİYON RİSK DÜZEYİNE
GÖRE 4 RİSK GRUBUNDA SINIFLANDIRILIR;
Grup 4 biyolojik etkenler: İnsanda ağır
hastalıklara neden olan, çalışanlar için ciddi
tehlike oluşturan, topluma yayılma riski yüksek
olan ancak etkili korunma ve tedavi yöntemi
bulunmayan biyolojik etkenler.
51
Ortam Ölçüm Cihazları
Ortam sıcaklığı ölçümü
Ortam Ölçüm Cihazları
Termometre: Ortam sıcaklığı ölçümü
Ortam Ölçüm Cihazları
Nem ölçümü
Ortam Ölçüm Cihazları
Higrometre : Nem ölçümü
Ortam Ölçüm Cihazları
Sıcaklık + Nem ölçümü
Ortam Ölçüm Cihazları
Termohigrometre: Sıcaklık + Nem ölçümü
Ortam Ölçüm Cihazları
Hava basıncı ölçümü
Ortam Ölçüm Cihazları
Barometre :Hava basıncı ölçümü
Ortam Ölçüm Cihazları
Rüzgar hızı ölçümü
Ortam Ölçüm Cihazları
Anemometre : Rüzgar hızı ölçümü
Ortam Ölçüm Cihazları
Ses Ölçümü
Ortam Ölçüm Cihazları
Desibelmetre : Ses Ölçümü
Ortam Ölçüm Cihazları
Işık Şiddeti ölçümü
Ortam Ölçüm Cihazları
Luxmetre : Işık Şiddeti ölçümü
Ortam Ölçüm Cihazları
Elektromanyetik alan ölçümü
Ortam Ölçüm Cihazları
Gaussmetre : Elektromanyetik alan ölçümü
Ortam Ölçüm Cihazları
Radyasyon ölçümü
Ortam Ölçüm Cihazları
Dozimetre :Radyasyon ölçümü
KAYNAKLAR
İş Güvenliği Mühendisliği Eğitimi Ders Notları MMO, 2008
ÇAĞLAYAN Yücel, Ahmet KILINÇ, İş Güvenliği Millî Eğitim Basımevi, İstanbul, 1992.
Meslek Hastalıkları, ÇASGEM, Ankara, 2013
Prof. Dr. GEREK N, İş Sağlığı ve İş Güvenliği, Anadolu Üniversitesi
MEB Erkek Teknik Öğretimi Genel Müdürlüğü, İş Güvenliği, Ankara, 2001.
https://www.baskentsaglik.com/ortam-gurultu-olcumu/
70
KAYNAKLAR
İş Güvenliği Mühendisliği Eğitimi Ders Notları MMO, 2008
ÇAĞLAYAN Yücel, Ahmet KILINÇ, İş Güvenliği Millî Eğitim Basımevi, İstanbul, 1992.
Meslek Hastalıkları, ÇASGEM, Ankara, 2013
Prof. Dr. GEREK N, İş Sağlığı ve İş Güvenliği, Anadolu Üniversitesi
MEB Erkek Teknik Öğretimi Genel Müdürlüğü, İş Güvenliği, Ankara, 2001.
https://www.baskentsaglik.com/ortam-gurultu-olcumu/
71
