78
HAYVANSAL HÜCRELER VE DOKULAR ASLI SADE MEMİŞOĞLU

Hayvansal hücreler ve işlevleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Genel Biyoloji II/2-Hayvansal hücreler ve dokular.pdf•Embriyonik dönemde omurgalıların iskeleti

  • Upload
    others

  • View
    16

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: Hayvansal hücreler ve işlevleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Genel Biyoloji II/2-Hayvansal hücreler ve dokular.pdf•Embriyonik dönemde omurgalıların iskeleti

HAYVANSAL HÜCRELER VE DOKULAR

ASLI SADE MEMİŞOĞLU

Page 2: Hayvansal hücreler ve işlevleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Genel Biyoloji II/2-Hayvansal hücreler ve dokular.pdf•Embriyonik dönemde omurgalıların iskeleti

HAYVAN HÜCRESİ

Granüllü

endoplazmik

retikulum

Granülsüz

endoplazmik

retikulum

Çekirdek

Ribozomlar

Golgi aygıtı

Hücre zarı

Mitokondri

Sentrozom

Lizozom

• Sitoplazmada bulunan

ve hücrenin solunumu,

beslenmesi ve

boşaltımı gibi yaşamsal

olaylarının

gerçekleştiği yapılara

organel denir.

Page 3: Hayvansal hücreler ve işlevleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Genel Biyoloji II/2-Hayvansal hücreler ve dokular.pdf•Embriyonik dönemde omurgalıların iskeleti

Floresan boya ile boyanmış insan epitel hücresiIşık mikroskobunda insan epitel hücresi

Page 4: Hayvansal hücreler ve işlevleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Genel Biyoloji II/2-Hayvansal hücreler ve dokular.pdf•Embriyonik dönemde omurgalıların iskeleti
Page 5: Hayvansal hücreler ve işlevleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Genel Biyoloji II/2-Hayvansal hücreler ve dokular.pdf•Embriyonik dönemde omurgalıların iskeleti

HAYVANSAL DOKULAR VE İŞLEVLERİ

Page 6: Hayvansal hücreler ve işlevleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Genel Biyoloji II/2-Hayvansal hücreler ve dokular.pdf•Embriyonik dönemde omurgalıların iskeleti

• Tek hücreli canlılar yaşamları için gereken ihtiyaçlarını doğrudan çevrelerinden alışverişle karşılarlar.

• Çok hücreli karmaşık organizmalarda her hücre dış çevre ile doğrudan temasta değildir ve besin, oksijen gibi temel ihtiyaçların karşılanması bir sorun teşkil eder.

• Bu sebeple organizmalarda iç çevre denilen ortamlar meydana gelmiş ve bu sayede farklı çevre koşullarında yaşayabilen organizmalar evrimleşmiştir.

• Solunum, dolaşım, boşaltım, sindirim için sistemler oluşmuştur.

• Bu sistemleri oluşturan hücreler de farklı görevler için özelleşmiştir.

Page 7: Hayvansal hücreler ve işlevleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Genel Biyoloji II/2-Hayvansal hücreler ve dokular.pdf•Embriyonik dönemde omurgalıların iskeleti

HÜCREDEN ORGANİZMAYA

Page 8: Hayvansal hücreler ve işlevleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Genel Biyoloji II/2-Hayvansal hücreler ve dokular.pdf•Embriyonik dönemde omurgalıların iskeleti

DOKULAR

• Hücrelerin

• Çoğalma

• Madde alışverişi

• Enerji üretimi gibi özellikleri benzeşir.

• Karmaşık organizmalarda hücreler farklılaşır

• Çoğalma hızları

• Organel sayıları (mitokondri gibi)

• Enerji üretim miktarı

• Yapıları

• Benzer yapı ve görevdeki hücreler dokuları oluşturur.

Page 9: Hayvansal hücreler ve işlevleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Genel Biyoloji II/2-Hayvansal hücreler ve dokular.pdf•Embriyonik dönemde omurgalıların iskeleti

HAYVANSAL DOKULAR

Epitel doku Bağ doku Kas doku Sinir doku

I. Örtü epiteli

II. Bez (salgı) epiteli

III.Duyu epiteli

I. Temel bağ doku

II. Kıkırdak doku

III.Kemik doku

IV. Yağ doku

V. Kan doku

I. Düz kas

II. Çizgili kas

III.Kalp kası

Page 10: Hayvansal hücreler ve işlevleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Genel Biyoloji II/2-Hayvansal hücreler ve dokular.pdf•Embriyonik dönemde omurgalıların iskeleti

EPİTEL DOKU

Vücut yüzeyini örten ve iç boşlukları sınırlayan tabakadır. Dış yüzeyde altındaki bağ doku ile deriyi, iç boşluklarda mukozayı oluşturur.

YAPISI

• Hücreler arası madde yok denecek kadar azdır.

• Kan damarı içermez.

• Bölünme yeteneğine sahip hücrelerden oluşur.

• Hücreleri oldukça farklı görevler üstlenmiştir.

• Beslenme ve solunum, bağ dokusunda bulunan damarlar aracılığı ile difüzyonla yapılır.

• Hücrelerinde yaptıkları işe göre özelleşmeler görülür.

Page 11: Hayvansal hücreler ve işlevleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Genel Biyoloji II/2-Hayvansal hücreler ve dokular.pdf•Embriyonik dönemde omurgalıların iskeleti

GENEL GÖREVLERİ

• Emme (absorbsiyon)

• Salgılama (sekreksiyon)

• Taşıma (transport)

• Kasılma (kontraksiyon)

• Boşaltım

• Koruma

• Duyu

EPİTEL DOKU

Page 12: Hayvansal hücreler ve işlevleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Genel Biyoloji II/2-Hayvansal hücreler ve dokular.pdf•Embriyonik dönemde omurgalıların iskeleti
Page 13: Hayvansal hücreler ve işlevleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Genel Biyoloji II/2-Hayvansal hücreler ve dokular.pdf•Embriyonik dönemde omurgalıların iskeleti

ÖRTÜ EPİTELİ

Tek katlı Çok katlı

Tek katlı yassı epitel

Yassı

Çok katlı yassı epitel

Tek katlı kübik epitel

Kübik

Çok katlı kübik epitel

Tek katlı silindirik epitel

Silindirik

Çok katlı silindirik Yalancı çok katlı silindirik

Yalancı çok katlı

Hücr

e ş

ekline g

öre

Tabakalarına göre

Page 14: Hayvansal hücreler ve işlevleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Genel Biyoloji II/2-Hayvansal hücreler ve dokular.pdf•Embriyonik dönemde omurgalıların iskeleti

I. ÖRTÜ EPİTELİ

• Vücudun iç ve dış yüzeyini örter.

• Kimyasal, fiziksel ve mikrobik etkilere karşı vücudu korur.

• Tabakalaşma durumuna göre tek katlı epitel ve çok katlı epitel olmak

üzere ikiye ayrılır.

Page 15: Hayvansal hücreler ve işlevleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Genel Biyoloji II/2-Hayvansal hücreler ve dokular.pdf•Embriyonik dönemde omurgalıların iskeleti

1. Tek katlı epitel

Hücre şekillerine göre 3 grupta incelenir

a. Tek katlı yassı epitel

• Tek sıralı dizilmiş yassı şekilli hücrelerden oluşmuştur.

• Çekirdekleri hücrenin ortasındadır. Hücreler arası

madde çok azdır.

• Difüzyon ve süzülmenin olduğu yerlerde görülür

• Kan damarlarının iç yüzeyinde, akciğer alveollerinde, lenf

damarlarının iç yüzeyinde bulunur.

I. ÖRTÜ EPİTELİ

Page 16: Hayvansal hücreler ve işlevleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Genel Biyoloji II/2-Hayvansal hücreler ve dokular.pdf•Embriyonik dönemde omurgalıların iskeleti

b. Tek katlı kübik epitel

• Küp şeklinde hücreleri bazal membran üzerinde

tek sıra halinde dizilmiştir.

• Çekirdekleri hücrenin ortasında bulunur.

• Örtü korumanın yanı sıra böbrek tübüllerinde

salgılama ve emme işlevi de görür.

• Böbrek kanalında, tiroid bezinde, salgı

bezlerinin iç yüzünde bulunur.

I. ÖRTÜ EPİTELİ

Page 17: Hayvansal hücreler ve işlevleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Genel Biyoloji II/2-Hayvansal hücreler ve dokular.pdf•Embriyonik dönemde omurgalıların iskeleti

c. Tek katlı silindirik epitel

• Hücreleri silindir şeklindedir.

• Hücrelerin serbest yüzeyinde mikrovillus, sil gibi yapılar

bulunur.

• Salgıların salınması ve besinlerin emiliminde rol oynar.

• Mide, safra kesesi, ince bağırsak duvarında, üreme

kanallarında bulunur.

I. ÖRTÜ EPİTELİ

Page 18: Hayvansal hücreler ve işlevleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Genel Biyoloji II/2-Hayvansal hücreler ve dokular.pdf•Embriyonik dönemde omurgalıların iskeleti

Yalancı çok katlı epitel

• Yapısında bulunduğu yere göre mukus salgılayan hücrelerle,

silli hücrelerde bulunur.

• Salgı bezlerinin büyük kanallarında, paratroid bezde, erkek

uretrasında bulunur.

• Silli olanları trake ve bronşlarda, gözyaşı bezinde bulunur.

• Görevi solunum kanallarına giren toz ve mikroorganizmaları

makusla yakalayıp sillerle dışarı itmektir.

I. ÖRTÜ EPİTELİ

Page 19: Hayvansal hücreler ve işlevleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Genel Biyoloji II/2-Hayvansal hücreler ve dokular.pdf•Embriyonik dönemde omurgalıların iskeleti

2. Çok katlı epitel

• Hücreleri birden fazla tabaka oluşturacak şekilde dizilmiştir.

• En üst sıradaki hücrelerin şekline göre 3’e ayrılır

a. Çok katlı yassı epitel

• Koruma işlevi yürütür

• Üst yüzeydeki hücreleri yassıdır.

• Deri, yemek borusu, yutak ve ağız boşluğunda bulunur.

• Vücudun dış yüzeyine bakan hücreler difüzyonla besin alamadıkları için ölür, keratin maddesi birikir.

• Bu hücreler, altta kalan canlı hücreleri dış etkilere karşı korur, vücuttan suyun çıkışını azaltır ve mikroorganizmaların vücuda girmelerini engeller.

• Kıl, tırnak, boynuz, tüy gibi yapılar keratinleşme sonucu oluşur.

• Vücudun nemli bölegelerindeki çok katlı yassı epitel hücreleri, canlı ve çekirdeklidir. Keratin biriktirmeyen bu türe, keratinsiz çok katlı yassı epitel denir.

I. ÖRTÜ EPİTELİ

Page 20: Hayvansal hücreler ve işlevleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Genel Biyoloji II/2-Hayvansal hücreler ve dokular.pdf•Embriyonik dönemde omurgalıların iskeleti

• HTTPS://WWW.YOUTUBE.COM/WATCH?V=OKOSGSM7PS4

Page 21: Hayvansal hücreler ve işlevleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Genel Biyoloji II/2-Hayvansal hücreler ve dokular.pdf•Embriyonik dönemde omurgalıların iskeleti

b. Çok katlı kübik epitel

• Üst yüzeydeki hücreler küp

şeklindedir.

• Ter ve yağ bezlerinin salgı

kanallarında, ovaryum ve testisin iç

yüzeyinde bulunur.

I. ÖRTÜ EPİTELİ

Page 22: Hayvansal hücreler ve işlevleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Genel Biyoloji II/2-Hayvansal hücreler ve dokular.pdf•Embriyonik dönemde omurgalıların iskeleti

c. Çok katlı silindirik epitel

• Üst yüzeyde bulunan hücreleri

silindir şeklindedir.

• Tükürük bezlerinin ve süt

bezlerinin salgı kanallarında,

boşaltım kanallarında bulunur.

I. ÖRTÜ EPİTELİ

Page 23: Hayvansal hücreler ve işlevleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Genel Biyoloji II/2-Hayvansal hücreler ve dokular.pdf•Embriyonik dönemde omurgalıların iskeleti

d. Çok katlı değişken sıralı epitel

• Bazal membran üzerinde bulunan hücreleri

silindir şeklindedir.

• Bu hücrelerin üzerinde de birkaç sıra

halinde dizilmiş silindir şekilli hücreler yer

alır.

• Üst yüzeyde bulunan hücreler bulunduğu

organın işlevine göre şekil değiştirir.

• Böylelikle değişen miktarlarda sıvıyı

hapsedebilirler

• İdrar kesesinin iç yüzeyini döşeyen epitel

doku

I. ÖRTÜ EPİTELİ

Page 24: Hayvansal hücreler ve işlevleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Genel Biyoloji II/2-Hayvansal hücreler ve dokular.pdf•Embriyonik dönemde omurgalıların iskeleti
Page 25: Hayvansal hücreler ve işlevleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Genel Biyoloji II/2-Hayvansal hücreler ve dokular.pdf•Embriyonik dönemde omurgalıların iskeleti

• Salgı yapan epitel doku çeşididir.

• Epitel dokudan özelleşir.

• Salgılanacak olan makromoleküller hücre içinde sentezlenir ve keseciklerde depolanır.

• Salgı hücrleri görevlerine göre farklı makromoleküller sentezler:

• Sindirim enzimleri (pankreas)

• Lipid (yağ bezleri)

• Glikoprotein = karbonhidrat+protein (tükürük bezleri)

• Süt (meme bezleri)

• Devamlı veya kesintili salgılama yapılabilir.

• Salgı epitel hücreleri bir araya gelerek salgı bezlerini oluşturur.

II. SALGI EPİTELİ

Page 26: Hayvansal hücreler ve işlevleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Genel Biyoloji II/2-Hayvansal hücreler ve dokular.pdf•Embriyonik dönemde omurgalıların iskeleti

• Hücre sayısına göre tek hücreli ve çok hücreli bez epiteli olarak ikiye ayrılır.

1. Tek hücreli salgı epiteli

• Tek katlı silindirik epitel hücresidir.

• Salgı üreten bu hücreye goblet (kadeh) hücresi denir.

• Goblet hücreleri mukus salgılar.

• Mide ve bağırsak duvarında, ayrıca kurbağa ve solucan derisinde de bulunur.

• Goblet hücrelerinin salgı maddesi yağ ya da glikoproteinyapıdadır.

• Bundan dolayı bu hücrelerde mitokondri, endoplazmik retikulum, golgi aygıtı fazladır.

II. SALGI EPİTELİ

Page 27: Hayvansal hücreler ve işlevleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Genel Biyoloji II/2-Hayvansal hücreler ve dokular.pdf•Embriyonik dönemde omurgalıların iskeleti

2. Çok hücreli salgı epiteli

• Birçok bez hücresinin birleşmesiyle meydana gelen bez epiteli çeşididir.

• Salgılama şekillerine göre üç gruba ayrılır.

a. Endokrin bezler (iç salgı bezleri)

• Salgılarını doğrudan kan veya lenf damarlarına veren iç salgı bezleridir.

• Bu bezlerde kanal yoktur.

• Bu bezlerin salgısına hormon denir.

• Hormonlar hedef organa kanla taşınır.

• hipofiz, tiroid, paratiroid bezi.

b. Ekzokrin bezler

• Salgılarını doğrudan ya da bir kanalla vücut boşluğuna ya da vücut dışına boşaltırlar.

• tükürük bezi, ter bezi, bağırsak duvarı.

II. SALGI EPİTELİ

Page 28: Hayvansal hücreler ve işlevleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Genel Biyoloji II/2-Hayvansal hücreler ve dokular.pdf•Embriyonik dönemde omurgalıların iskeleti

• Örtü epitelinden endokrin

ve ekzokrin bezlerin

oluşumu

Page 29: Hayvansal hücreler ve işlevleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Genel Biyoloji II/2-Hayvansal hücreler ve dokular.pdf•Embriyonik dönemde omurgalıların iskeleti

c. Karma bezler

• Hem ekzokrin hem de endokrin salgı özelliğine

sahip bezlerdir.

• Bu bezler hem enzim hem de hormon salgılar.

• Pankreas, mide

II. SALGI EPİTELİ

Page 30: Hayvansal hücreler ve işlevleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Genel Biyoloji II/2-Hayvansal hücreler ve dokular.pdf•Embriyonik dönemde omurgalıların iskeleti

• Çevrelerindeki değişikliklikleri algılayarak sinir sistemine bilgi iletirler

• Dış yüze bakan kısımlarına reseptör denir.

• Duyu epiteli hücreleri, epitel hücrelerinin farklılaşmasıyla oluşmuştur.

• Örtü epiteli içine yerleşmiştir.

• Nöroepitel hücre olarak adlandırılırlar

• Kendini yenileme özelliği yoktur.

III. DUYU EPİTELİ

Page 31: Hayvansal hücreler ve işlevleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Genel Biyoloji II/2-Hayvansal hücreler ve dokular.pdf•Embriyonik dönemde omurgalıların iskeleti

• 3 çeşit duyu epiteli vardır

1. Primer (birincil) duyu hücreleri

• Aldıkları uyarıyı kendi uzantıları ile nöronların dendritlerine iletirler.

• koku alma hücreleri, retinadaki uzantılar.

III. DUYU EPİTELİ

Page 32: Hayvansal hücreler ve işlevleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Genel Biyoloji II/2-Hayvansal hücreler ve dokular.pdf•Embriyonik dönemde omurgalıların iskeleti

2. Sekonder (ikincil) duyu hücreleri

• Aldıkları uyarıyı nörona ulaştıracak uzantısı yoktur.

• Nöronların dendritleri epitel hücresine kadar uzanarak uyarıyı doğrudan alır.

• tat alma hücreleri.

3. Serbest sinir uçları

• Bazı dendritler serbest olarak epitel doku içine kadar uzanmıştır. Bu uçlar almaç

olarak görev yapar .

• Ağrı, acı, basınç

III. DUYU EPİTELİ

Page 33: Hayvansal hücreler ve işlevleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Genel Biyoloji II/2-Hayvansal hücreler ve dokular.pdf•Embriyonik dönemde omurgalıların iskeleti

Dokunma

SoğukSıcak

Basınç

Basınç

Page 34: Hayvansal hücreler ve işlevleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Genel Biyoloji II/2-Hayvansal hücreler ve dokular.pdf•Embriyonik dönemde omurgalıların iskeleti

BAĞ VE DESTEK DOKU

• Bu dokunun hücre sayısı az, ara madde miktarı fazladır.

• Epitel dokudan farklı olarak hücreleri birbirine temas etmez.

• Kendine özel hücreleri, hücreler arası zemin maddesi ve protein liflerden oluşur

• Bu dokudaki ara maddenin sertleşmesiyle kıkırdak ve kemik dokular oluşur.

• Görevi:

• çeşitli organ ve dokuları birbirine bağlamak

• içerdiği kan damarlarıyla hücreleri beslemek

• yumuşak dokuların dış etkenlerden korunmasını, desteklenmesini sağlamak

• savunma

• Temel bağ doku, kıkırdak doku, kemik doku, yağ doku, kan doku olarak ayrılırlar.

Page 35: Hayvansal hücreler ve işlevleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Genel Biyoloji II/2-Hayvansal hücreler ve dokular.pdf•Embriyonik dönemde omurgalıların iskeleti

I. TEMEL BAĞ DOKU

• Organların etrafını sarıp destek sağlar

• Vücut savunmasında görevlidir

• Dokunun hücreleri az, hücreler arası maddesi fazladır.

• Bu dokuda 4 çeşit hücre bulunur.

1. Dokunun esas hücresi fibroblasttır. Bu hücreler dokunun ara maddesini ve lifleri üretir.

2. Mast hücresi: heparin ve histamin salgılar.

• Heparin kanın pıhtılaşmasını engeller, histamin ise kan damarlarının geçirgenliğini arttırır.

3. Makrofajlar: vücuda giren toz, kir parçacıkları, mikroorganizma gibi yabancı maddeleri

fagositozla yok eder.

4. Melanositler: Sitoplazmalarında taşıdıkları melanosit pigmenti ile dokuya renk verirler

Page 36: Hayvansal hücreler ve işlevleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Genel Biyoloji II/2-Hayvansal hücreler ve dokular.pdf•Embriyonik dönemde omurgalıların iskeleti

• Ara maddesinde bol miktarda lif bulunur.

• Lifler, proteinden oluşur ve dokunun hücrelerini ve ara maddesini bir arada tutar

• Kollajen, elastik ve retiküler olmak üzere, üç çeşit lif vardır.

I. TEMEL BAĞ DOKU

Amino asit zinciri

Alfa zinciri

Kollajen molekülü

Üçlü sarmalKollajen lifçiği

Kollajen lifi

1. Kollajen Lifler• Yapısındaki esas protein kollajendir. Beyaz

renkte,demetler halinde bulunur.• Bağ ve kıkırdak dokuda bulunur. • Eğilip bükülebilirler, oldukça kuvvetli ve dirençli

tellerdir. • Deriye, kemikler arası ve kemik-kas arası

bağlantılara güç verirler• Organlar arasında ağsı bir çerçeve oluşturur ve

koruma sağlarlar.

Page 37: Hayvansal hücreler ve işlevleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Genel Biyoloji II/2-Hayvansal hücreler ve dokular.pdf•Embriyonik dönemde omurgalıların iskeleti

2. Elastik Lifler

• Esneme özelliği vardır.

• Sarı renklidir.

• Esas proteini elastindir.

• Bu özelliği sayesinde vücutta en çok esnemeye ihtiyaç olan yerlerde bulunurlar.

• Aort çeperi, kulak kepçesi, deri gibi…

3. Retiküler (Ağsı) Lifler

• Ağsı yapıdadır ve dallar oluştururlar.

• Kan damarları sinir telleri gibi bağ dokunun birbirine bağlanması gereken dokuları arasında, lenf düğümü, dalak, kırmızı kemik iliği ve karaciğerde bulunur.

• Elastik lifler kollajen liflerden daha incedir. Retiküler lifler ise ikisinden de incedir.

I. TEMEL BAĞ DOKU

Page 38: Hayvansal hücreler ve işlevleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Genel Biyoloji II/2-Hayvansal hücreler ve dokular.pdf•Embriyonik dönemde omurgalıların iskeleti

Sinir

lifi

Elastik

lifMast

hücresi

MakrofajLenfosit

Kollajen lifi

Nötrofil

Plazma hücresi

Yağ hücresi

Retiküler lif

Kılcal damar

Fibroblast

Page 39: Hayvansal hücreler ve işlevleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Genel Biyoloji II/2-Hayvansal hücreler ve dokular.pdf•Embriyonik dönemde omurgalıların iskeleti

• Görevi:

• Bazı organların şekil kazanması (burun , kulak vb.)

• Bazı organların yapı ve şekillerinin bozulması (Trake , bronş , östaki borusu )

• Kemiklerin eklem bölgelerinde tahribatın önlenmesi , kayganlığın sağlanması

• Kemikleşme (Kemiklerde boyca büyümenin sağlanması )

• Kıkırdağın rejenerasyonu, büyümesi ve beslenmesi, yapısında bol miktarda kan

damarı ve sinirler taşıyan perikondrium isimli kıkırdak zarı ile gerçekleşir.

• Embriyonik dönemde omurgalıların iskeleti kıkırdak dokudan oluşur.

• Ergin omurgalıların iskeletinde bazı bölgelerde bulunur.

• Kıkırdaklı balıkların hem embriyonik hem de ergin dönemdeki iskeleti kıkırdak

dokudan oluşmuştur (köpek balığı).

• Omurgasızlardan sadece yumuşakça ve kafadanbacaklılarda bulunur.

II. KIKIRDAK DOKU

Page 40: Hayvansal hücreler ve işlevleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Genel Biyoloji II/2-Hayvansal hücreler ve dokular.pdf•Embriyonik dönemde omurgalıların iskeleti

• Hücreler: Kondrosit

• Kondrositler lakün denilen kapsüller

içinde tek tek veya gruplar

halinde bulunur.

• Birden fazla kondrositi kapsül ile bir

arada tutan yapılara kondron denir

• Ara madde:

• Şekilsiz eleman: kondrin

• Şekilli eleman: elastik ve kollajen lifler

II. KIKIRDAK DOKU

Page 41: Hayvansal hücreler ve işlevleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Genel Biyoloji II/2-Hayvansal hücreler ve dokular.pdf•Embriyonik dönemde omurgalıların iskeleti

Kıkırdak doku ara maddesine göre üçe ayrılır.

1. Hiyalin kıkırdak: kollejen lifler taşımasına karşın homojen yapı gösterir.

• Kıkırdaklı balıklarda iskelet, embriyonal dönemde iskelet, burun, trake, kaburga uçlarında bulunur.

• Metabolizması çok düşük ve rejenerasyon yeteneği yoktur.

2. Elastik kıkırdak: ara madde elastik lifler taşırlar.

• Kulak kepçesi, ses telleri, östaki borusu, dış kulak yolunda bulunur.

3. Fibröz (lifli) kıkırdak: bol miktarda kollejen lifler taşırlar.

• Omurlar arasındaki diskte, diz kapağında, göğüs ve köprücük kemiğinin oynak (eklem) yerlerinde bulunur.

II. KIKIRDAK DOKU

Page 42: Hayvansal hücreler ve işlevleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Genel Biyoloji II/2-Hayvansal hücreler ve dokular.pdf•Embriyonik dönemde omurgalıların iskeleti
Page 43: Hayvansal hücreler ve işlevleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Genel Biyoloji II/2-Hayvansal hücreler ve dokular.pdf•Embriyonik dönemde omurgalıların iskeleti

• Vücudun en sert yapılarıdır.

• Embriyonik dönemde kıkırdak dokuda mineral birikmesiyle oluşur.

• Yapısında kan damarları ve sinirler bulunur.

• Ara madde sert ve geçirimsizdir; beslenme, solunum ve boşaltım doku içine kadar

özel kanal sistemi ile ulaşan kan damarlarından difüzyonla olur.

• Yaşam boyu metabolik ve hormonal etkilerle; yenilenme, büyüme ve küçülme görülür.

• Görevleri

• Kaslara ve iç organlara bağlanma ve tutunma yüzeyi sağlar.

• Kaslarla birlikte hareketi sağlar.

• Kan dokusunun bütün hücreleri kırmızı kemik iliğinde oluşur.

• Mineral depolar

III. KEMİK DOKU

Page 44: Hayvansal hücreler ve işlevleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Genel Biyoloji II/2-Hayvansal hücreler ve dokular.pdf•Embriyonik dönemde omurgalıların iskeleti

• Hücreleri:

1- osteoblastlar: kemik dokusu ara maddesini oluşturan hücrelerdir.

• periost denen zarın hemen altında bulunurlar.

• Olgunlaştıklarında ara madde içinde kalıp osteositlere dönüşürler.

2-osteoklastlar: kemik kanalı ve boşlukların iç yüzeyinde bulunurlar.

• Fagositoz yetenekleri olup ara maddenin yıkılmasına neden olurlar.

• Kanda kalsiyum dengesinin sağlanmasında rol oynarlar.

• Ara madde: osein denir. organik ve inorganik olmak üzere iki kısımdan oluşur.

1-organik: kollajen lifler ve şekilsiz proteinsel yapılardan meydana gelirler.

• Osteositler tarafından üretilir

2-inorganik: dokuya sertlik veren esas kısımdır.

• Kalsiyum fosfat, kalsiyum karbonat, magnezyum fosfat, kalsiyum florid vb. maddelerden oluşur.

• sert olan ara maddenin kolay kırılmasını önleyen ara maddede bulunan kollejen liflerdir.

III. KEMİK DOKU

Page 45: Hayvansal hücreler ve işlevleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Genel Biyoloji II/2-Hayvansal hücreler ve dokular.pdf•Embriyonik dönemde omurgalıların iskeleti

• HTTPS://WWW.YOUTUBE.COM/WATCH?V=78RBPWSOL08

Page 46: Hayvansal hücreler ve işlevleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Genel Biyoloji II/2-Hayvansal hücreler ve dokular.pdf•Embriyonik dönemde omurgalıların iskeleti

• Tüm kemik çeşitlerinin dışında periost

adında bir kemik zarı vardır.

• Periost zarı kemiklerin kalınlaşmasını ve

onarımını sağlar.

III. KEMİK DOKU

Page 47: Hayvansal hücreler ve işlevleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Genel Biyoloji II/2-Hayvansal hücreler ve dokular.pdf•Embriyonik dönemde omurgalıların iskeleti

• Kemik doku, hücrelerinin dizilişine ve ara madde miktarına göre iki çeşittir.

1. Sert Kemik Doku

• Kısa ve yassı kemiklerin dış yüzeyinde, uzun kemiklerin gövdesinde bulunur.

• Osteositler birbirine sitoplazmik uzantılar ile bağlanarak iç içe daireler oluşturur.

• Bu dairelerin ortasında boyuna uzanan Havers kanalları bulunur.

• Havers kanallarını birbirine bağlayan ve enine uzanan kanallara Wolkman kanalı adı verilir. Bu kanallarda kan damarları ve sinirler bulunur.

• Hücreler gerekli olan besin ve oksijeni bu kanallardaki kan damarlarından difüzyonla alır, artık maddeleri de aynı şekilde uzaklaştırır.

• Uzun kemik içerisinde gövde boyunca uzanan sert kemik doku içerisinde sarı kemik iliği bulunur.

III. KEMİK DOKU

Page 48: Hayvansal hücreler ve işlevleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Genel Biyoloji II/2-Hayvansal hücreler ve dokular.pdf•Embriyonik dönemde omurgalıların iskeleti

2. Süngerimsi kemik doku

• Kısa ve yassı kemiklerin iç

kısmında uzun kemiklerin

uçlarında bulunur.

• Osteositler sert kemik

dokudakinden daha azdır ve

dağınık halde yerleşim gösterir.

• Kemiklerde gözenekli yapının

oluşmasını sağlar. İçerisinde

kırmızı ilik bulunur.

III. KEMİK DOKU

Page 49: Hayvansal hücreler ve işlevleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Genel Biyoloji II/2-Hayvansal hücreler ve dokular.pdf•Embriyonik dönemde omurgalıların iskeleti

• Bağ dokunun özel bir şeklidir.

• Görevleri

• Vücudu mekanik etkilerden korur.

• Besin depolar

• Vücut ısısını korur.

• Yağların solunumla yıkılması sonucu çok fazla miktarda metabolik su açığa çıkar

• bu şekilde kış uykusuna yatan hayvanların su ihtiyacı sağlanır çöl hayvanları ve göç

hayvanlarında bol depolanır.

• Yağlar hafif ve az yer kapladığı için göç eden kuşların depo besinidir.

IV. YAĞ DOKU

Page 50: Hayvansal hücreler ve işlevleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Genel Biyoloji II/2-Hayvansal hücreler ve dokular.pdf•Embriyonik dönemde omurgalıların iskeleti

• Hücreleri:

• Dokunun yağ sentezi yapan hücrelerine

lipoblast denir.

• İlk olarak hücrenin içinde küçük bir yağ

damlacığı oluşur. Daha sonra oluşan yağlar

birleşerek büyük bir yağ damlacığına dönüşür.

• Sitoplazma bu yağ damlacığının etrafında ince

bir tabaka olarak kalır.

• Ara madde:

• Yağ hücrelerinin arasında ağsı ve

kollagen lifler vardır.

IV. YAĞ DOKU

Page 51: Hayvansal hücreler ve işlevleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Genel Biyoloji II/2-Hayvansal hücreler ve dokular.pdf•Embriyonik dönemde omurgalıların iskeleti

• Akışkandır. Damar ve kalp sistemi gibi kapalı ortamda bulunur. Vücutta kaybı görülebilen tek dokudur.

• Akışkan olan dokuda hareket kalbin etkisiyle sağlanır.

• Tek hücreli ve mikroskobik organizmalarda bu doku bulunmaz.

• Hücreleri kısa ömürlüdür. Doku devamlı yenilenir.

• Görevleri:

• Besin ve oksijen taşır.

• İç salgı bezlerinden hedef dokuya hormon taşır.

• Vücudun pH, su ve sıcaklığını düzenler.

• Mikroplara karşı vücudu korur.

• Yaralanma durumunda kanın pıhtılaşmasını sağlar

V. KAN DOKU

Page 52: Hayvansal hücreler ve işlevleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Genel Biyoloji II/2-Hayvansal hücreler ve dokular.pdf•Embriyonik dönemde omurgalıların iskeleti

Hücreleri

1. Alyuvarlar (Eritrositler)

• Kanda en fazla bulunan hücredir.

• Sağlıklı erkeklerin 1 mm3 kanında 5 – 5,5 milyon,

• kadınların 1 mm3 kanında 4,5 – 5 milyon alyuvar bulunur.

• Embriyonik dönemde karaciğer ve dalakta üretilir.

• Ergin bireyde kırmızı kemik iliğinde üretilir.

• Alyuvarlar ilk üretildiğinde çekirdeklidir. Olgunlaşıp kana karışırken çekirdeğini ve

endoplazmik retikulum, golgi, mitokondri gibi organellerini kaybeder.

• Bundan dolayı alyuvarlar bölünemez.

• Memeliler hariç diğer omurgalılarda çekirdeklidir. (Ancak çekirdek görev yapmaz.)

V. KAN DOKU

Page 53: Hayvansal hücreler ve işlevleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Genel Biyoloji II/2-Hayvansal hücreler ve dokular.pdf•Embriyonik dönemde omurgalıların iskeleti

Alyuvarlar (devam)

• Yaşlı alyuvarlar dalak, karaciğer ve lenf düğümlerinde yıkılır. Ortalama ömürleri 120

gündür.

• Alyuvarların esas yapısını hemoglobin oluşturur.

• Hemoglobin demir içeren solunum pigmentidir.

• Kana kırmızı renk verir,

• Oksijen ve karbondioksit hemoglobindeki demire bağlanarak taşınır.

• Eritrositler hemoglobin aracılığıyla asit baz dengesinin düzenlenmesini sağlar.

• Deniz seviyesinden yükseklere çıkıldıkça kandaki alyuvar sayısı artar.

• Eritrositlerin hücre zarında bulunan antijenler, (aglütinojenler) kan grubunu belirler

V. KAN DOKU

Page 54: Hayvansal hücreler ve işlevleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Genel Biyoloji II/2-Hayvansal hücreler ve dokular.pdf•Embriyonik dönemde omurgalıların iskeleti

2. Akyuvarlar (Lökositler)

• Çekirdekli beyaz kan hücreleridir.

• Aktif (amipsi) hareket eder.

• Sağlıklı bir insanın 1 mm3 kanında yaklaşık 6 – 10 bin kadar akyuvar bulunur.

• Vücudun savunma sistemine dahildir.

• Enfeksiyon, alerjik durum, beslenmeden sonra sayısı artar.

• Akyuvarlar kemik iliği, lenf bezleri ve dalak, timüs, bademcik gibi lenfatik organlarda üretilirler.

• Ömürleri 3 – 4 saat ile 3 – 4 gün arasında değişir.

• Damarların dışına çıkabilirler.

• Kan dışında bağ doku ve diğer dokularda da görülürler.

• Kan dokusunu geçici süre kullanırlar. Bağ dokusunda daha uzun süre kalırlar.

• Lenf dolaşımında bulunurlar.

V. KAN DOKU

Page 55: Hayvansal hücreler ve işlevleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Genel Biyoloji II/2-Hayvansal hücreler ve dokular.pdf•Embriyonik dönemde omurgalıların iskeleti

V. KAN DOKU

Page 56: Hayvansal hücreler ve işlevleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Genel Biyoloji II/2-Hayvansal hücreler ve dokular.pdf•Embriyonik dönemde omurgalıların iskeleti

a. Agranulositler (Granülsüz):

i) Lenfositler:

• En küçük akyuvarlardır.

• Çekirdek büyük ve düzdür.

• Hareket az veya hiç yoktur

• Vücudun savunulmasında görev alırlar.

• Bağ dokusuna geçip fibroblastlaradönüşebilirler.

• Merkezi sinir sistemi hariç her dokuda görülürler.

• Uzun ömürlü hücrelerdir.

• Fagositoz yetenekleri yoktur.

V. KAN DOKU

Lenfosit

Fibroblast

Page 57: Hayvansal hücreler ve işlevleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Genel Biyoloji II/2-Hayvansal hücreler ve dokular.pdf•Embriyonik dönemde omurgalıların iskeleti

V. KAN DOKU

ii) Monositler

• En büyük akyuvarlardır.

• Çekirdek yuvarlak, atnalı veya fasulye

şeklinde olabilir.

• Sitoplazma granulsüz ve boldur.

• Çok hareketlidirler.

• Bakteri, yabancı cisim ve hücre atıklarını

fagositozla yok ederler.

• Gereğinde bağ dokusuna geçerek

makrofajlara dönüşürler.

Monosit

Makrofaj

Page 58: Hayvansal hücreler ve işlevleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Genel Biyoloji II/2-Hayvansal hücreler ve dokular.pdf•Embriyonik dönemde omurgalıların iskeleti

b. Granülositler(Granüllü): Sitoplazmalarında tanecikler bulunur

i)Nötrofiller:

• Çekirdekleri parçalıdır

• Çok hareketlidirler.

• Bakteriyel enfeksiyonlarda sayıları artar.

• Ameboid hareketlerle yabancı cisimleri fagositozla yok ederler.

• Fagositoz yeteneği en güçlü granülosit

• Gereğinde damar dışına çıkıp diğer dokularda fagositoz yaparlar.

V. KAN DOKU

Page 59: Hayvansal hücreler ve işlevleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Genel Biyoloji II/2-Hayvansal hücreler ve dokular.pdf•Embriyonik dönemde omurgalıların iskeleti

• HTTPS://WWW.YOUTUBE.COM/WATCH?V=YGKVXT1BMAA

Page 60: Hayvansal hücreler ve işlevleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Genel Biyoloji II/2-Hayvansal hücreler ve dokular.pdf•Embriyonik dönemde omurgalıların iskeleti

V. KAN DOKU

ii) Eozinofiller:

• Çekirdekleri genelde iki parçalıdır

• Ameboid hareket ederler

• Kanda ve bağ dokusunda fagositoz yaparlar.

• Fagositoz yetenekleri nötrofil ve monositlere

göre daha azdır

• Alerji ,paraziter hastalıklarda ve aşırı

duyarlılıkta sayıları artar.

iii)Bazofiller:

• Heparin içerirler.

• Heparinin kan sulandırıcı özelliği vardır

• Bağ dokusu mast hücrelerine çok benzerler.

• Yangı oluşumunda rol oynarlar.

Page 61: Hayvansal hücreler ve işlevleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Genel Biyoloji II/2-Hayvansal hücreler ve dokular.pdf•Embriyonik dönemde omurgalıların iskeleti

3. Trombositler (Kan pulcukları)

• Kemik iliğinde büyük çekirdekli hücrelerin (megakaryosit) parçalanmasıyla oluşurlar.

• Balık,kurbağa,sürüngen ve kuşlarda çekirdekli ve gerçek hücresel yapılardır.

• Memelilerde sitoplazmik partiküllerdir. Gerçek hücre değillerdir.

• Omurgalılarda trombositlerin yaptığı işi omurgasızlarda akyuvarlar yapar.

• Normalde ömürleri 8-10 gündür.

• Çekirdekleri yoktur, renksiz ve küçüktürler.

• Pasif hareketlidirler, ömürleri birkaç gündür.

• Görevleri

• Kanın pıhtılaşmasını sağlarlar.

• Trombositler kan damarlarının duvarı, bütünlüğü bozulan yerde birikir ve damar duvarına yapışarak tıkaç oluşturur.

• Pıhtılaşma mekanizmasını başlatan tromboplastin enzimini yapar.

• Gerçek pıhtılaşma mekanizması omurgalılarda görülür.

• Karaciğer ve dalakta ile fagositozla yok edilirler.

V. KAN DOKU

Page 62: Hayvansal hücreler ve işlevleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Genel Biyoloji II/2-Hayvansal hücreler ve dokular.pdf•Embriyonik dönemde omurgalıların iskeleti
Page 63: Hayvansal hücreler ve işlevleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Genel Biyoloji II/2-Hayvansal hücreler ve dokular.pdf•Embriyonik dönemde omurgalıların iskeleti

Ara madde: Kan plazması

• Kan dokunun sıvı olan ara maddesidir. Plazmanın % 90– 92 si su, % 7 – 8 i protein,

geri kalanı ise inorganik maddelerden oluşmuştur.

• Plazmada bulunan proteinler albumin, fibrinojen ve globulinlerdir.

• Fibrinojen, yaralanma durumunda kanın pıhtılaşmasını sağlar.

• Albumin, kan ve vücut sıvısının osmotik basıncını düzenler.

• Globulinler, antikorların yapısını oluşturur.

• Kan pıhtılaştıktan sonra, hücrelerinden ayrılmış açık renkli kısmına serum denir.

Serumda aminoasitler, monosakkaritler, steroit, vitaminler, antikorlar, hormonlar,

madensel tuzlar ve azotlu artıklar bulunur.

V. KAN DOKU

Page 64: Hayvansal hücreler ve işlevleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Genel Biyoloji II/2-Hayvansal hücreler ve dokular.pdf•Embriyonik dönemde omurgalıların iskeleti

KAS DOKU

• İskelet sistemi ile birlikte vücudun hareketini sağlayan dokudur.

• İç organların yapısında da bulunur.

• Dokunun bölünme ve rejenerasyon yeteneği yoktur.

• Uyarı aldıklarında kimyasal bağ enerjisini mekanik enerjiye çevirirler.

• Uyarı alma, uyarı iletme ve uyarma yetenekleri vardır.

Page 65: Hayvansal hücreler ve işlevleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Genel Biyoloji II/2-Hayvansal hücreler ve dokular.pdf•Embriyonik dönemde omurgalıların iskeleti

• Hücreleri:

• Kas hücrelerinin sitoplazmasına sarkoplazma, zarına sarkolemma denir.

• Hücreler mitokondri ve endoplazmik retikulum bakımından zengindir.

• Hücrelerde kasılıp gevşeme özelliğine sahip çok sayıda filament bulunur.

• Proteinden yapılmış bu telciklere miyofibril denir.

• Miyofibriller aktin ve miyozin olmak üzere iki çeşittir.

• Miyofibriller bir araya gelerek kas demetlerini oluşturur.

• Ara madde:

• Hücreler arası madde bağ dokusundan oluşur.

• Kas demetlerinin etrafını saran bağ dokuda bol miktarda kan damarı ve sinir bulunur.

KAS DOKU

Page 66: Hayvansal hücreler ve işlevleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Genel Biyoloji II/2-Hayvansal hücreler ve dokular.pdf•Embriyonik dönemde omurgalıların iskeleti

• Yüksek yapılı (omurgalılarda) iskelet kası (çizgili kas) dokusu, organ kası (düz kas) dokusu ve kalp kası dokusu olmak üzere üç tip kas dokusu vardır.

1. Çizgili kas

• İstemli çalışırlar.

• Motor sinirlerle uyarılır.

• İskelet sistemi üzerinde bulunur; vücudun hareketini sağlar.

• Hücrelerin kaynaşması sonucu çok çekirdekli görünürler.

• Kasılmaları hızlı ve şiddetlidir.

• Gerektiğinde oksijensiz solunum yaparlar; yorgunluk görülür.

• Glikojen depolarlar.

• Actin ve miyozin flamentleri düzgün sıralanış ( bantlaşma) gösterir.

• Yapısındaki miyoglobulin den dolayı kırmızı renkte görülürler. (Beyaz çizgili kaslar da vardır.)

• Bütün hücreleri sinirlerle temas halindedir. Gelen uyarı aynı anda temas ettiği bütün hücrelerde kasılma meydana getirir.

KAS DOKU

Page 67: Hayvansal hücreler ve işlevleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Genel Biyoloji II/2-Hayvansal hücreler ve dokular.pdf•Embriyonik dönemde omurgalıların iskeleti

KAS DOKU-Çizgili kas

Page 68: Hayvansal hücreler ve işlevleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Genel Biyoloji II/2-Hayvansal hücreler ve dokular.pdf•Embriyonik dönemde omurgalıların iskeleti

• İki çeşit çizgili kas vardır:

a. Beyaz kaslar: tavukların göğüs kasları, tavşanda bacak, insanda kol kasları büyük ortanda beyaz kaslardan meydana gelmiştir.

• Çok az miyoglobulin içerirler.

• Enerjilerini glikojenin oksijensiz solunumla yıkımından üretirler.

• Kasılmaları hızlı ve büyük güç üretirler.

• Çok kısa sürede yorgunluk gösterirler.

• Mitokondri oranı azdır.

• Kanlanma oranı azdır.

• Ani hareketler (kaçma, kurtulma vb.) için uygundur.

b. Kırmızı kaslar:insanda bacak kasları, uçan kuşlarda kanat kasları gibi.

• Miyoglobulin çoktur.

• Enerjilerinin çoğunu öncelikle yağ asitlerinden karşılar.

• Yavaş kasılırlar.

• Uzun süre yorulmadan çalışırlar.

• Mitokondri sayısı çoktur.

• Kanlanma oranı fazladır.

• Uzun süreli hareketler (koşma , yürüme , uçma ) için uygundur.

KAS DOKU-Çizgili kas

Page 69: Hayvansal hücreler ve işlevleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Genel Biyoloji II/2-Hayvansal hücreler ve dokular.pdf•Embriyonik dönemde omurgalıların iskeleti

• HTTPS://WWW.YOUTUBE.COM/WATCH?V=0KFMBRRJQ4W

Page 70: Hayvansal hücreler ve işlevleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Genel Biyoloji II/2-Hayvansal hücreler ve dokular.pdf•Embriyonik dönemde omurgalıların iskeleti

2) Düz kas

• İğ şeklinde hücrelerden oluşur.

• Çekirdek tek ve ortadadır.

• Pembe renklidir.

• Kalp hariç organların yapısında bulunur.

• Otonom sistemin kontrolünde çalışır. İstemsiz hareket ederler.

• Çalışmaları yavaş olup yorgunluk göstermezler.

• Oksijensiz solunum yapılmaz.

• Glikojen depolanmaz.

• Omurgalılarda organ hareketini sağlar.

• Bazı omurgasızlarda (yumuşakça,toprak solucanı vb.) vücut hareketini de sağlar. O nedenle bu canlılarda hareket oldukça yavaştır.

• Bantlaşma göstermezler.

• Uterus hariç rejenerasyon (yenilenme) yetenekleri yoktur.

• Sinirler bir grup hücreyi uyarır, uyartı diğer hücrelere bu hücrelerden yayılır.

• bu kaslarda uyartıya verilen cevap yavaştır ve uzun sürelidir.

KAS DOKU-Düz kas

Page 71: Hayvansal hücreler ve işlevleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Genel Biyoloji II/2-Hayvansal hücreler ve dokular.pdf•Embriyonik dönemde omurgalıların iskeleti

3) Kalp kası

• Bantlaşma gösterirler.

• Sadece kalbin yapısında bulunur.

• Otonom sistem tarafından kontrol edilir.

• Çalışma şekli olarak düz kaslara, yapı olarak çizgili kaslara benzer.

• Bir veya iki çekirdekli olup çekirdekler merkezde bulunur.

• Mitokondri sayısı oldukça fazladır.

• Nöronlar belli noktalarda sinir düğümleri yaparlar;uyartılar hücrelere buradan yayılır.

• Çalışma temposu sinirlerle ve hormonlarla kontrol edilir.

• Kas telleri yan demetlerle birbirine bağlanır.( Sadece kalp kasında görülen özellik)

• Demetlerin arasını bağ dokusu doldurmuş olup bol miktarda kan damarları içerir.

• Ritmik ve otomatik olarak çalışır.

• Rejenasyon yetenekleri yoktur.

KAS DOKU-Kalp kası

Page 72: Hayvansal hücreler ve işlevleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Genel Biyoloji II/2-Hayvansal hücreler ve dokular.pdf•Embriyonik dönemde omurgalıların iskeleti

• Dış ve iç çevreden gelen uyartıları alan, merkezi sinir sistemine ileterek değerlendiren ve oluşan yanıtı tepki organlarına ileten dokudur.

• Nöron ve glia hücrelerinden oluşmuştur.

• Organizmada iç ve dış değişmelere karşı uygun tepkilerin oluşumunu sağlar.

• Gelişkin şekil omurgalılarda olmakla beraber, süngerler hariç diğer omurgasızlarda da bulunur.

• Nörotransmiter madde (sinirsel hormon) üreterek salgı bezleri gibi çalışır.

• Rejenerasyon yetenekleri yoktur.

• Ancak çevresel sinirlerde aksonları saran schwann hücrelerin etkisi ile aksonlarında oluşan dejenerasyon onarılabilir.

• Organizmada merkezi(beyin ve omurilik) ve çevresel sinir sistemini oluşturur.

• Çevresel sistemde ara madde bağ dokusundan oluşurken , merkezi sistemde ara madde nöroglia tarafından oluşturulur.

SİNİR DOKU

Page 73: Hayvansal hücreler ve işlevleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Genel Biyoloji II/2-Hayvansal hücreler ve dokular.pdf•Embriyonik dönemde omurgalıların iskeleti

Hücreleri: (nöronlar)

• Nöronda, hücre gövdesi, dendrit ve akson olmak üzere üç kısım vardır.

• Hücre gövdesinden çıkan kısa ve çok sayıda uzantılara dendrit denir.

• Dendritler uyarıların alınıp hücre gövdesine iletilmesini sağlarlar.

• Hücre gövdesinden çıkan uzun ve tek olan uzantıya akson denir.

• Aksonların üzerinde ince bir zar, ortasında ise yarı sıvı akıcı plazma bulunur.

• Aksonun dış kısmında Schwann hücrelerinden oluşan kılıf bulunur.

• Bazı aksonlarda Schwann hücreleri tarafından oluşturulan ve sinir hücrelerinde yalıtımı sağlayan bir örtü bulunur.

• Bu örtüye miyelin kılıf denir.

• Miyelin kılıf impulsun iletimini hızlandırır.

• Nöronda uyartı sırasıyla dendrit, hücre gövdesi ve aksondan geçer.

• Nöron aldığı uyartıyı aynı şiddetle bir sonraki nörona aktarır.

• Bir nöronun dendriti ile diğer nöronun aksonunun karşılaştığı yere sinaps denir.

• Sinapslarda bir nörondan diğerine uyartı geçişi nörotransmitter denilen aracı moleküller ile sağlanır.

SİNİR DOKU

Page 74: Hayvansal hücreler ve işlevleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Genel Biyoloji II/2-Hayvansal hücreler ve dokular.pdf•Embriyonik dönemde omurgalıların iskeleti
Page 75: Hayvansal hücreler ve işlevleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Genel Biyoloji II/2-Hayvansal hücreler ve dokular.pdf•Embriyonik dönemde omurgalıların iskeleti

Görevlerine göre üç çeşit nöron vardır.

A. Duyu nöronu

• Duyu reseptörlerinden aldıkları uyartıları merkezi sinir sistemine iletir.

B. Ara nöronlar

• Merkezi sinir sisteminde bulunan nöronlardır. Gelen uyartıları değerlendirip cevap oluşturur.

C. Motor nöronlar

• Merkezi sinir sisteminden gelen uyartıyı kas ve salgı bezi gibi tepki organlarına iletirler.

SİNİR DOKU

Page 76: Hayvansal hücreler ve işlevleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Genel Biyoloji II/2-Hayvansal hücreler ve dokular.pdf•Embriyonik dönemde omurgalıların iskeleti

Ara madde (nöroglia dokusu)

• Glia ve schwann hücreleri tarafından

oluşturulur.

• Nöronların arasını, nöron hücrelerinin uzantıları

ve glia hücreleri hücreler arası boşluk

kalmayacak şekilde doldururlar.

• Glia hücreleri; sinir dokusunun, beslenmesinde,

solunumunda ve desteklenmesinde rol oynar.

• Dokuda ölen sinir hücrelerinin yerini doldurur.

• Ara maddesinden izole edilen sinir hücresi ölür.

SİNİR DOKU

Page 77: Hayvansal hücreler ve işlevleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Genel Biyoloji II/2-Hayvansal hücreler ve dokular.pdf•Embriyonik dönemde omurgalıların iskeleti

• HTTPS://WWW.YOUTUBE.COM/WATCH?V=FT44XI92LCU

Page 78: Hayvansal hücreler ve işlevleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Genel Biyoloji II/2-Hayvansal hücreler ve dokular.pdf•Embriyonik dönemde omurgalıların iskeleti

ORGANLAR

• Bir veya daha çok çeşit doku, organı oluşturur

Epitel

doku

Bağ doku

Kas doku

Sinir

doku

Bir organda dokular belirli bir düzende

organize olur

Mide