ELPC 222

HİDROLİK VE PNOumlMATİK SİSTEMLERİ

Ders Kodu Dersin Adı ZS Te Uy Krd DS AKTS

ELPC 222 HİDROLİK VE

PNOumlMATİK SİSTEMLER S 3 1 4 4 4

28022017 1 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Perşembe Perşembe

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 2

Sayfa 459-524

Bağlantı Elemanları

Hidrolik sistem arızaları

27 Bağlantı Elemanları

Hidrolik devrelerde hidrolik pompadan goumlnderilen

akışkanı devre elemanlarına taşıyan elemanlardır

1048766 Boru ve Hortumlar

1048766 Dağıtım Takozları

1048766 Rekorlar dirsekler

1048766 Kelepccedileler

28022017 3 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 4

Oslash 6 ndash 42 mm arası

Malzeme St 374 DIN 1630

Oumllccediluuml normu DIN 2391 C

Dikişsiz soğuk ccedilekme

Kalibre edilmiş

Fosfatlanmış

Oslash 42 mm uumlzeri

Malzeme St 374 DIN 1630

Oumllccediluuml normu DIN 2448

Dikişsiz sıcak ccedilekme

Paslanmaz borular Malzeme 14541 - 14571 Oumllccediluuml normu DIN 17458

Hidrolik Borular

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 5

httpwwwhksmcomtrtr-TRhizmetlerboru-imalati-ve-montaji

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 6

Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniğindeboru ile bağlantı elemanı dişi arasındaki standart ilişki

Oslash 35 x 3

Boru dış ccedilapı

Boru et kalınlığı

Basınccedil Kademesi Boru Standart Diş Oumllccediluumlsuuml

Hafif ( L ) + Ağır ( S ) Oslash 4 x 1 G 1 8

Hafif ( L ) + Ağır ( S ) Oslash 6 x 1 G 1 8

Hafif ( L ) + Ağır ( S ) Oslash 8 x 1 G 1 4

Hafif ( L ) + Ağır ( S ) Oslash 10 x 15 G 1 4

Hafif ( L ) + Ağır ( S ) Oslash 12 x 15 G 3 8

Ağır ( S ) Oslash 14 x 2 G 1 2

Hafif ( L ) Oslash 15 x 2 G 1 2

Ağır ( S ) Oslash 16 x 2 G 1 2

Hafif ( L ) Oslash 18 x 2 G 1 2

Ağır ( S ) Oslash 20 x 2 G 3 4

Hafif ( L ) Oslash 22 x 2 G 3 4

Ağır ( S ) Oslash 25 x 25 G 1

Hafif ( L ) Oslash 28 x 2 G 1

28022017 7 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 8

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 9

Hidrolik borularhortumlar ve bağlantı elemanları Hidrolik hortum tipleri

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 10

Hidrolik Borular Hortumlar ve Bağlantı Elemanları

Hidrolik hortum standartları

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 11

Hidrolik hortum ve hortum başlığı sıkma tekniği

Hidrolik Borular Hortumlar ve Bağlantı Elemanları

Sistemde kullanılacak boru iccedil ccedilapı

d=(Q21)u

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 12

Oumlrnek Problem Bir hidrolik devrede debisi 40 Idk olan

akışkanın ortalama hızı 6 msndir Sistemde kullanılacak boru

iccedil ccedilapı ne olur

Verilenler

Q 40 litredk

u 6 msn

İstenenler

d

d= (Q21)u = (4021)6 = 118 mmrsquodir

28022017 13 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

BORU RAKORLARI

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 14

No-Skive Presleme (Crimping)

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 2

Sayfa 459-524

Bağlantı Elemanları

Hidrolik sistem arızaları

27 Bağlantı Elemanları

Hidrolik devrelerde hidrolik pompadan goumlnderilen

akışkanı devre elemanlarına taşıyan elemanlardır

1048766 Boru ve Hortumlar

1048766 Dağıtım Takozları

1048766 Rekorlar dirsekler

1048766 Kelepccedileler

28022017 3 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 4

Oslash 6 ndash 42 mm arası

Malzeme St 374 DIN 1630

Oumllccediluuml normu DIN 2391 C

Dikişsiz soğuk ccedilekme

Kalibre edilmiş

Fosfatlanmış

Oslash 42 mm uumlzeri

Malzeme St 374 DIN 1630

Oumllccediluuml normu DIN 2448

Dikişsiz sıcak ccedilekme

Paslanmaz borular Malzeme 14541 - 14571 Oumllccediluuml normu DIN 17458

Hidrolik Borular

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 5

httpwwwhksmcomtrtr-TRhizmetlerboru-imalati-ve-montaji

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 6

Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniğindeboru ile bağlantı elemanı dişi arasındaki standart ilişki

Oslash 35 x 3

Boru dış ccedilapı

Boru et kalınlığı

Basınccedil Kademesi Boru Standart Diş Oumllccediluumlsuuml

Hafif ( L ) + Ağır ( S ) Oslash 4 x 1 G 1 8

Hafif ( L ) + Ağır ( S ) Oslash 6 x 1 G 1 8

Hafif ( L ) + Ağır ( S ) Oslash 8 x 1 G 1 4

Hafif ( L ) + Ağır ( S ) Oslash 10 x 15 G 1 4

Hafif ( L ) + Ağır ( S ) Oslash 12 x 15 G 3 8

Ağır ( S ) Oslash 14 x 2 G 1 2

Hafif ( L ) Oslash 15 x 2 G 1 2

Ağır ( S ) Oslash 16 x 2 G 1 2

Hafif ( L ) Oslash 18 x 2 G 1 2

Ağır ( S ) Oslash 20 x 2 G 3 4

Hafif ( L ) Oslash 22 x 2 G 3 4

Ağır ( S ) Oslash 25 x 25 G 1

Hafif ( L ) Oslash 28 x 2 G 1

28022017 7 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 8

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 9

Hidrolik borularhortumlar ve bağlantı elemanları Hidrolik hortum tipleri

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 10

Hidrolik Borular Hortumlar ve Bağlantı Elemanları

Hidrolik hortum standartları

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 11

Hidrolik hortum ve hortum başlığı sıkma tekniği

Hidrolik Borular Hortumlar ve Bağlantı Elemanları

Sistemde kullanılacak boru iccedil ccedilapı

d=(Q21)u

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 12

Oumlrnek Problem Bir hidrolik devrede debisi 40 Idk olan

akışkanın ortalama hızı 6 msndir Sistemde kullanılacak boru

iccedil ccedilapı ne olur

Verilenler

Q 40 litredk

u 6 msn

İstenenler

d

d= (Q21)u = (4021)6 = 118 mmrsquodir

28022017 13 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

BORU RAKORLARI

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 14

No-Skive Presleme (Crimping)

27 Bağlantı Elemanları

Hidrolik devrelerde hidrolik pompadan goumlnderilen

akışkanı devre elemanlarına taşıyan elemanlardır

1048766 Boru ve Hortumlar

1048766 Dağıtım Takozları

1048766 Rekorlar dirsekler

1048766 Kelepccedileler

28022017 3 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 4

Oslash 6 ndash 42 mm arası

Malzeme St 374 DIN 1630

Oumllccediluuml normu DIN 2391 C

Dikişsiz soğuk ccedilekme

Kalibre edilmiş

Fosfatlanmış

Oslash 42 mm uumlzeri

Malzeme St 374 DIN 1630

Oumllccediluuml normu DIN 2448

Dikişsiz sıcak ccedilekme

Paslanmaz borular Malzeme 14541 - 14571 Oumllccediluuml normu DIN 17458

Hidrolik Borular

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 5

httpwwwhksmcomtrtr-TRhizmetlerboru-imalati-ve-montaji

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 6

Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniğindeboru ile bağlantı elemanı dişi arasındaki standart ilişki

Oslash 35 x 3

Boru dış ccedilapı

Boru et kalınlığı

Basınccedil Kademesi Boru Standart Diş Oumllccediluumlsuuml

Hafif ( L ) + Ağır ( S ) Oslash 4 x 1 G 1 8

Hafif ( L ) + Ağır ( S ) Oslash 6 x 1 G 1 8

Hafif ( L ) + Ağır ( S ) Oslash 8 x 1 G 1 4

Hafif ( L ) + Ağır ( S ) Oslash 10 x 15 G 1 4

Hafif ( L ) + Ağır ( S ) Oslash 12 x 15 G 3 8

Ağır ( S ) Oslash 14 x 2 G 1 2

Hafif ( L ) Oslash 15 x 2 G 1 2

Ağır ( S ) Oslash 16 x 2 G 1 2

Hafif ( L ) Oslash 18 x 2 G 1 2

Ağır ( S ) Oslash 20 x 2 G 3 4

Hafif ( L ) Oslash 22 x 2 G 3 4

Ağır ( S ) Oslash 25 x 25 G 1

Hafif ( L ) Oslash 28 x 2 G 1

28022017 7 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 8

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 9

Hidrolik borularhortumlar ve bağlantı elemanları Hidrolik hortum tipleri

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 10

Hidrolik Borular Hortumlar ve Bağlantı Elemanları

Hidrolik hortum standartları

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 11

Hidrolik hortum ve hortum başlığı sıkma tekniği

Hidrolik Borular Hortumlar ve Bağlantı Elemanları

Sistemde kullanılacak boru iccedil ccedilapı

d=(Q21)u

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 12

Oumlrnek Problem Bir hidrolik devrede debisi 40 Idk olan

akışkanın ortalama hızı 6 msndir Sistemde kullanılacak boru

iccedil ccedilapı ne olur

Verilenler

Q 40 litredk

u 6 msn

İstenenler

d

d= (Q21)u = (4021)6 = 118 mmrsquodir

28022017 13 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

BORU RAKORLARI

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 14

No-Skive Presleme (Crimping)

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 4

Oslash 6 ndash 42 mm arası

Malzeme St 374 DIN 1630

Oumllccediluuml normu DIN 2391 C

Dikişsiz soğuk ccedilekme

Kalibre edilmiş

Fosfatlanmış

Oslash 42 mm uumlzeri

Malzeme St 374 DIN 1630

Oumllccediluuml normu DIN 2448

Dikişsiz sıcak ccedilekme

Paslanmaz borular Malzeme 14541 - 14571 Oumllccediluuml normu DIN 17458

Hidrolik Borular

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 5

httpwwwhksmcomtrtr-TRhizmetlerboru-imalati-ve-montaji

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 6

Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniğindeboru ile bağlantı elemanı dişi arasındaki standart ilişki

Oslash 35 x 3

Boru dış ccedilapı

Boru et kalınlığı

Basınccedil Kademesi Boru Standart Diş Oumllccediluumlsuuml

Hafif ( L ) + Ağır ( S ) Oslash 4 x 1 G 1 8

Hafif ( L ) + Ağır ( S ) Oslash 6 x 1 G 1 8

Hafif ( L ) + Ağır ( S ) Oslash 8 x 1 G 1 4

Hafif ( L ) + Ağır ( S ) Oslash 10 x 15 G 1 4

Hafif ( L ) + Ağır ( S ) Oslash 12 x 15 G 3 8

Ağır ( S ) Oslash 14 x 2 G 1 2

Hafif ( L ) Oslash 15 x 2 G 1 2

Ağır ( S ) Oslash 16 x 2 G 1 2

Hafif ( L ) Oslash 18 x 2 G 1 2

Ağır ( S ) Oslash 20 x 2 G 3 4

Hafif ( L ) Oslash 22 x 2 G 3 4

Ağır ( S ) Oslash 25 x 25 G 1

Hafif ( L ) Oslash 28 x 2 G 1

28022017 7 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 8

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 9

Hidrolik borularhortumlar ve bağlantı elemanları Hidrolik hortum tipleri

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 10

Hidrolik Borular Hortumlar ve Bağlantı Elemanları

Hidrolik hortum standartları

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 11

Hidrolik hortum ve hortum başlığı sıkma tekniği

Hidrolik Borular Hortumlar ve Bağlantı Elemanları

Sistemde kullanılacak boru iccedil ccedilapı

d=(Q21)u

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 12

Oumlrnek Problem Bir hidrolik devrede debisi 40 Idk olan

akışkanın ortalama hızı 6 msndir Sistemde kullanılacak boru

iccedil ccedilapı ne olur

Verilenler

Q 40 litredk

u 6 msn

İstenenler

d

d= (Q21)u = (4021)6 = 118 mmrsquodir

28022017 13 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

BORU RAKORLARI

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 14

No-Skive Presleme (Crimping)

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 5

httpwwwhksmcomtrtr-TRhizmetlerboru-imalati-ve-montaji

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 6

Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniğindeboru ile bağlantı elemanı dişi arasındaki standart ilişki

Oslash 35 x 3

Boru dış ccedilapı

Boru et kalınlığı

Basınccedil Kademesi Boru Standart Diş Oumllccediluumlsuuml

Hafif ( L ) + Ağır ( S ) Oslash 4 x 1 G 1 8

Hafif ( L ) + Ağır ( S ) Oslash 6 x 1 G 1 8

Hafif ( L ) + Ağır ( S ) Oslash 8 x 1 G 1 4

Hafif ( L ) + Ağır ( S ) Oslash 10 x 15 G 1 4

Hafif ( L ) + Ağır ( S ) Oslash 12 x 15 G 3 8

Ağır ( S ) Oslash 14 x 2 G 1 2

Hafif ( L ) Oslash 15 x 2 G 1 2

Ağır ( S ) Oslash 16 x 2 G 1 2

Hafif ( L ) Oslash 18 x 2 G 1 2

Ağır ( S ) Oslash 20 x 2 G 3 4

Hafif ( L ) Oslash 22 x 2 G 3 4

Ağır ( S ) Oslash 25 x 25 G 1

Hafif ( L ) Oslash 28 x 2 G 1

28022017 7 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 8

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 9

Hidrolik borularhortumlar ve bağlantı elemanları Hidrolik hortum tipleri

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 10

Hidrolik Borular Hortumlar ve Bağlantı Elemanları

Hidrolik hortum standartları

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 11

Hidrolik hortum ve hortum başlığı sıkma tekniği

Hidrolik Borular Hortumlar ve Bağlantı Elemanları

Sistemde kullanılacak boru iccedil ccedilapı

d=(Q21)u

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 12

Oumlrnek Problem Bir hidrolik devrede debisi 40 Idk olan

akışkanın ortalama hızı 6 msndir Sistemde kullanılacak boru

iccedil ccedilapı ne olur

Verilenler

Q 40 litredk

u 6 msn

İstenenler

d

d= (Q21)u = (4021)6 = 118 mmrsquodir

28022017 13 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

BORU RAKORLARI

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 14

No-Skive Presleme (Crimping)

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 6

Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniğindeboru ile bağlantı elemanı dişi arasındaki standart ilişki

Oslash 35 x 3

Boru dış ccedilapı

Boru et kalınlığı

Basınccedil Kademesi Boru Standart Diş Oumllccediluumlsuuml

Hafif ( L ) + Ağır ( S ) Oslash 4 x 1 G 1 8

Hafif ( L ) + Ağır ( S ) Oslash 6 x 1 G 1 8

Hafif ( L ) + Ağır ( S ) Oslash 8 x 1 G 1 4

Hafif ( L ) + Ağır ( S ) Oslash 10 x 15 G 1 4

Hafif ( L ) + Ağır ( S ) Oslash 12 x 15 G 3 8

Ağır ( S ) Oslash 14 x 2 G 1 2

Hafif ( L ) Oslash 15 x 2 G 1 2

Ağır ( S ) Oslash 16 x 2 G 1 2

Hafif ( L ) Oslash 18 x 2 G 1 2

Ağır ( S ) Oslash 20 x 2 G 3 4

Hafif ( L ) Oslash 22 x 2 G 3 4

Ağır ( S ) Oslash 25 x 25 G 1

Hafif ( L ) Oslash 28 x 2 G 1

28022017 7 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 8

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 9

Hidrolik borularhortumlar ve bağlantı elemanları Hidrolik hortum tipleri

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 10

Hidrolik Borular Hortumlar ve Bağlantı Elemanları

Hidrolik hortum standartları

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 11

Hidrolik hortum ve hortum başlığı sıkma tekniği

Hidrolik Borular Hortumlar ve Bağlantı Elemanları

Sistemde kullanılacak boru iccedil ccedilapı

d=(Q21)u

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 12

Oumlrnek Problem Bir hidrolik devrede debisi 40 Idk olan

akışkanın ortalama hızı 6 msndir Sistemde kullanılacak boru

iccedil ccedilapı ne olur

Verilenler

Q 40 litredk

u 6 msn

İstenenler

d

d= (Q21)u = (4021)6 = 118 mmrsquodir

28022017 13 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

BORU RAKORLARI

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 14

No-Skive Presleme (Crimping)

28022017 7 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 8

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 9

Hidrolik borularhortumlar ve bağlantı elemanları Hidrolik hortum tipleri

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 10

Hidrolik Borular Hortumlar ve Bağlantı Elemanları

Hidrolik hortum standartları

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 11

Hidrolik hortum ve hortum başlığı sıkma tekniği

Hidrolik Borular Hortumlar ve Bağlantı Elemanları

Sistemde kullanılacak boru iccedil ccedilapı

d=(Q21)u

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 12

Oumlrnek Problem Bir hidrolik devrede debisi 40 Idk olan

akışkanın ortalama hızı 6 msndir Sistemde kullanılacak boru

iccedil ccedilapı ne olur

Verilenler

Q 40 litredk

u 6 msn

İstenenler

d

d= (Q21)u = (4021)6 = 118 mmrsquodir

28022017 13 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

BORU RAKORLARI

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 14

No-Skive Presleme (Crimping)

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 8

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 9

Hidrolik borularhortumlar ve bağlantı elemanları Hidrolik hortum tipleri

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 10

Hidrolik Borular Hortumlar ve Bağlantı Elemanları

Hidrolik hortum standartları

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 11

Hidrolik hortum ve hortum başlığı sıkma tekniği

Hidrolik Borular Hortumlar ve Bağlantı Elemanları

Sistemde kullanılacak boru iccedil ccedilapı

d=(Q21)u

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 12

Oumlrnek Problem Bir hidrolik devrede debisi 40 Idk olan

akışkanın ortalama hızı 6 msndir Sistemde kullanılacak boru

iccedil ccedilapı ne olur

Verilenler

Q 40 litredk

u 6 msn

İstenenler

d

d= (Q21)u = (4021)6 = 118 mmrsquodir

28022017 13 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

BORU RAKORLARI

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 14

No-Skive Presleme (Crimping)

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 9

Hidrolik borularhortumlar ve bağlantı elemanları Hidrolik hortum tipleri

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 10

Hidrolik Borular Hortumlar ve Bağlantı Elemanları

Hidrolik hortum standartları

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 11

Hidrolik hortum ve hortum başlığı sıkma tekniği

Hidrolik Borular Hortumlar ve Bağlantı Elemanları

Sistemde kullanılacak boru iccedil ccedilapı

d=(Q21)u

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 12

Oumlrnek Problem Bir hidrolik devrede debisi 40 Idk olan

akışkanın ortalama hızı 6 msndir Sistemde kullanılacak boru

iccedil ccedilapı ne olur

Verilenler

Q 40 litredk

u 6 msn

İstenenler

d

d= (Q21)u = (4021)6 = 118 mmrsquodir

28022017 13 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

BORU RAKORLARI

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 14

No-Skive Presleme (Crimping)

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 10

Hidrolik Borular Hortumlar ve Bağlantı Elemanları

Hidrolik hortum standartları

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 11

Hidrolik hortum ve hortum başlığı sıkma tekniği

Hidrolik Borular Hortumlar ve Bağlantı Elemanları

Sistemde kullanılacak boru iccedil ccedilapı

d=(Q21)u

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 12

Oumlrnek Problem Bir hidrolik devrede debisi 40 Idk olan

akışkanın ortalama hızı 6 msndir Sistemde kullanılacak boru

iccedil ccedilapı ne olur

Verilenler

Q 40 litredk

u 6 msn

İstenenler

d

d= (Q21)u = (4021)6 = 118 mmrsquodir

28022017 13 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

BORU RAKORLARI

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 14

No-Skive Presleme (Crimping)

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 11

Hidrolik hortum ve hortum başlığı sıkma tekniği

Hidrolik Borular Hortumlar ve Bağlantı Elemanları

Sistemde kullanılacak boru iccedil ccedilapı

d=(Q21)u

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 12

Oumlrnek Problem Bir hidrolik devrede debisi 40 Idk olan

akışkanın ortalama hızı 6 msndir Sistemde kullanılacak boru

iccedil ccedilapı ne olur

Verilenler

Q 40 litredk

u 6 msn

İstenenler

d

d= (Q21)u = (4021)6 = 118 mmrsquodir

28022017 13 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

BORU RAKORLARI

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 14

No-Skive Presleme (Crimping)

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 12

Oumlrnek Problem Bir hidrolik devrede debisi 40 Idk olan

akışkanın ortalama hızı 6 msndir Sistemde kullanılacak boru

iccedil ccedilapı ne olur

Verilenler

Q 40 litredk

u 6 msn

İstenenler

d

d= (Q21)u = (4021)6 = 118 mmrsquodir

28022017 13 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

BORU RAKORLARI

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 14

No-Skive Presleme (Crimping)

28022017 13 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

BORU RAKORLARI

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 14

No-Skive Presleme (Crimping)

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 14

No-Skive Presleme (Crimping)

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 15

s

s

s

s

G W T K

EO G 16 S A3C W 18 L A3C T 20 S A3C K 22 L A3C

EO2 G 16 Z S A3C W 18 Z L A3C T 20 Z S A3C K 22 Z L A3C

ERMETO UumlRUumlN TANIMA

Nipel Dirsek Te Kuruva

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 16

EO SV 18 L A3C WSV 20 S A3C

EO2 SV 18 ZL A3C WSV 20 ZS A3C

WSV SV

Perde geccediliş nipeli Perde geccediliş dirseği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 17

EO GE 16 S R A3C GE 18 L R ED A3C WE 20 S R A3C TE 22 L R A3C

EO2 - GE 18 Z L R ED A3C - -

GE 16 S R38 A3C GE 18 Z L R34 ED A3C

GE GE-ED WE TE

EVGE EGE

EO EVGE 16 S R ED A3C -

EO2 - EGE 18 Z L R ED A3C

Ters Rakorlar

Duumlz rakor Dişli dirsek Dişli Te

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 18

EO

EO2

EVW 16 S A3C EVT 20 S A3C EVL 22 L A3C

EVW ( Ters dirsek )

EVW 16 S A3C ET 20 S A3C EL 22 L A3C

EW

EVT ( Orta bacak Te )

EVL ( Yan bacak Te )

ET

EL

TERS BAĞLANTILAR

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 19

DOumlNER BAĞLANTILAR

WE 16 S R A3C GE 16 S R ED OMD A3C WH 16 S R KDS A3C WEE 16 Z S R A3C + EW 16 S A3C

Doumlner dirsek Ayarlı dişli dirsek

EW 16 S A3C

GE 16 S R ED OMD A3C

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 20

WE GE + EW WEE WH GE

Değişik doumlnme şekillerinin karşılaştırılması

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 21

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 22

Ayarlı dişli dirsek Ayarlı orta bacak dişli Te Ayarlı yan bacak dişli Te

WEE 16 Z S R A3C TEE 16 Z S R A3C LEE 16 Z S R A3C

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 23

Ayarlı yan bacak dişli Te

Ayarlı dişli dirsek

LEE

WEE

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 24

RED KOR

Duumlşuumlruumlcuumller

EO EO2

KOR 3016 S A3C RED 3522 L A3C

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 25

Uzatma rakoru

DA 30 S A3C

Nipelrsquoin bullBir tarafı duumlz bullBir tarafı ters şeklidir

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 26

Nipel duumlşuumlruumlcuuml Te duumlşuumlruumlcuuml

GR 2818 L A3C

GR 3020 Z S A3C

EO

EO2

TR 281828 L A3C

d1

d2

d3

TR 202520 Z S A3C

Boru uumlzeri duumlşuumlruumlcuumller

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 27

Boru uumlzeri ters ekleyici ve duumlşuumlruumlcuumller

GZ

GZ 28 L A3C GZR 2818 L A3C

GZR

Nipelrsquoin iki tarafı da ters olan şeklidir EO 2 formatında

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 28

Manometre rakorları

MAV MAVE

Duumlz Ters

EO MAV 08 L R A3C ( G frac14 ) MAVE 08 L R A3C ( G frac14 )

EO MAV 08 S R A3C ( G 12 ) MAVE 08 S R A3C ( G 12 )

EO2 MAV 08 Z L R A3C ( G frac14 ) MAVE 08 L R A3C ( G frac14 )

EO2 MAV 08 Z S R A3C ( G 12 ) MAVE 08 S R A3C ( G 12 )

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 29

AS SKA WAS

EO AS 25 S WAS 22 L SKA 25x3

Kaynaklı bağlantılar

EO2 AS 25 Z S WAS 22 Z L

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 30

RHD RHDI

EO RHD 25 S A3C RHDI frac34 A3C

EO2 RHD 25 Z S A3C

EO RHZ 22 L R ED A3C RHV 22 L R ED A3C

EO2 RHZ 22 Z L R ED A3C RHV 22 Z L R ED A3C

Ccedilekvalfler

RHZ RHV

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 31

EMA3 R14 ED

SMA 3 - 2000

MAV frac14 MA3

( MAV 12 MA3 )

Manometre bağlantı rakoru

Basınccedil oumllccedilme hortumu

Basınccedil oumllccedilme rakoru

Basınccedil oumllccedilme sistemleri

MAVMD frac14 MA3

MAVMD 12 MA3

M 16 x 2 sistem iccedilin

Ters manometre bağlantı rakoru

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 32

Boru ucu koumlrleme rakorları

VKA VKAM

VKAM 28 L A3C VKA 20 A3C

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 33

GE 18 L R ED A3C

GE 18 L R ED OMD A3C + PSR 18 L X + M 18 L A3C X

G 18 L A3C X + 2 x PSR 18 L X + 2 x M 18 L A3C X

G W T K WE vs

EO

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 34

GE 18 Z L R ED A3C

EO2

GE 18 L R ED OMD A3C + FM 18 L A3C

G 18 L A3C X + 2 x FM 18 L A3C

G W T K vs

DOZ 18 L Yedek sızdırmazlık ringi

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 35

DİKKAT Somun ve yuumlksuumlğuuml olmayan tuumlm bağlantı elemanlarında İster EO 1 ister EO 2 olsun Goumlvde Sipariş numaraları EO 1 iccedilin de EO 2 iccedilin de

AYNIDIR

28022017 36 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 37

Hidrolik boruları kelepccedileleme tekniği

Plastik boru kelepccedileleri

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 38

Hidrolik boruları kelepccedileleme tekniği

28022017 39 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 40

Yuumlksuumlkluuml bağlantı elemanlarının ISO standartları

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 41

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 42

Konvansiyonel tek yuumlksuumlkluuml bağlantı

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 43

Hidrolik Borular

Hidrolik boruların montaja hazırlanması

Konvansiyonel tek yuumlksuumlkluuml bağlantı

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 44

1frac12

1 Boruyu ısırma fonksiyonu

- Yuumlksuumlk borunun iccediline işleyerek

sızdırmazlık sağlanır

2 Boruyu tutma fonksiyonu

- DPR yuumlksuumlğuumlarka tarafı boruyu sıkı bir

şekilde tutacak şekilde dizayn edilmiştir

Yuumlksuumlğuumln ısırılan boumllgesinde vibrasyonların

sebep olduğu ccedilatlakların oumlnlenmesinde etkili

olur

3 Yaylanma etkisi

- Montaj sonuna doğru yuumlksek elastik

deformasyonların oluşmasına muumlsaade eder

bull Sızdırmazlık

bull Boruyu tutma

bull Yay etkisi

Konvansiyonel tek yuumlksuumlkluuml bağlantı

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 45

Somun sıkılmadan oumlnce Somun sıkıldıktan sonra

bull ISO 8434-1 DIN 2353 DIN 3861 std uygun

bull 24deg ağız konikliği accedilısına sahip ısırmalı tip bağlantı ( Bite Type Fittings )

Ccedilift Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği EO 2

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 46

Sızdırmazlık ringi

(ELASTİK kısım

NBR-Nitril)

Goumlvde Sızdırmazlık ringi

(ccedilelik kısım)

Somun

Tutma (ısırma) ringi

Boru

Fonksiyonel somun

Ccedilift Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği EO 2 ( YENİ )

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 47

BSP Diş Şekilleri BSPT ve BSPP boru dişleri

bull BSPT ve BSPP boru dişleri 55degrsquolik accedilıya sahiptir

bull Hidrolik ve pnoumlmatik uygulamalarda yaygın olarak kullanılır

bull BSPP(British standart pipe paralell-Duumlz diş) Sızdırmazlığın diş uumlzerinde yapılmadığı yerlerde kullanılır Sızdırmazlık elemanı ile sızdırmazlık sağlanır

bull BSPT(British standart pipe taper-Konik diş) Sızdırmazlığın diş uumlzerinde sağlandığı yerlerde kullanılır

Diş standartları

bull BSPP diş

ISO 228-1

DIN 3852-2 ABE

BS2779

NFE03005 BSPP G

BSPT R PORTS DIN 3852 XZ

BSPP

Sızdırmazlık elemanı ile sızdırmazlık

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 48

METRİK Diş Şekilleri

ISO-Metrik boru dişleri

bull Metrik dişler 60degrsquolik diş accedilısına sahiptir

bull Pnoumlmatik uygulamalarda yaygın olarak kullanılır

bull Otomotiv sektoumlruumlnde geniş olarak

kullanılmaktadır

bull Metrik dişlerde iki tip sızdırmazlık sağlanır

-O-ringli sızdırmazlık (ISO 6149)

-Sızdırmazlık Elemanı (Metal) ile sızdırmazlık

(ISO 261 ve 262)

Diş standartları

bull O-ringli sızdırmazlık

ISO 6149

DIN 3852-F

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 49

UNF Diş Şekilleri

UNF dişler (Unified Fine Threads)

bull UNF dişler 60degrsquolik diş accedilısına sahiptir

bull Hidrolik uygulamalarda (oumlzellikle Amerikarsquoda)

yaygın olarak kullanılır

bull UNF diş şekilleri ISO-inch olarak da anılır

bull UNF dişler sızdırmazlığın diş uumlzerinde

yapılmadığı yerlerde kullanılır

bull Sızdırmazlık O-ring ile sağlanır

Diş standartları

SAEJ 514 (Erkek diş)

SAEJ 1926 (Dişi port)

UNF 38rdquo-24

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 50

NPT Diş Şekilleri

NPT dişler (National Pipe Taper)

bull NPT dişler 60degrsquolik diş accedilısına sahiptir

bull Petrokimya proses enduumlstrisi ve

hidrolik uygulamalarda (oumlzellikle

Amerikarsquoda) yaygın olarak kullanılır

bull NPT dişler sızdırmazlığın diş uumlzerinde

sağlandığı yerlerde kullanılır

Diş standartları

SAEJ 476-B2

NF E 03-061

625deg konik accedilı

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 51

FP

FM

FP

FM

F P F

M

GE GE ED GEO

Form B Form E Form F

28022017 52 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 53

Diş Sızdırmazlık Şekilleri

Teflon bant Sıvı sızdırmazlık elemanı Teflon esaslı kaplama

İlk iki dişe teflon sarılmamalıdır ( LOCTITE ) ( PRESTOLOK Pnoumlmatik fittings

Akrilik esaslı teflon pudra

5 defaya kadar soumlkuumlluumlp takılabilir )

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 54

Paralel Diş Sızdırmazlık Şekilleri

Metal (duumlz) sızdırmazlık

Cu Al fiber plastik pul Elle sıkmadan sonra anahtarla max14 tur sıkılmalıdır

O-ringli sızdırmazlık

Back-up O-ring O-ring Destekli O-ring

Hidrolik Sistemde Kullanılan Sızdırmazlık Elemanları

Hidrolik devrede kullanılan sızdırmazlık elemanlarının yağ kaccedilaklarını ve verim

kayıplarını azaltmak uumlzere iki goumlrevi vardır Sızdırmazlık elemanlarının

seccediliminde akışkan cinsi ccedilalışma sıcaklığı ccedilalışma basıncı dikkate alınmalıdır

Yapıldıkları malzemeye goumlre sızdırmazlık elemanları

Bezli Malzemeden Yapılan Sızdırmazlık Elemanları

bull Bezli NBR Pamuklu beze nitril emprenye edilerek hazırlanır

bull Bezli FKM Pamuklu beze viton emprenye edilerek hazırlanır

28022017 55 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Esnek Malzemeden Yapılan Sızdırmazlık Elemanları

bull Silikon

bull Nitril

bull Viton

Poli

Neoprenuumlretan

Etilen propilen kauccediluk

Doğal kauccediluk

Neopren

Sızdırmazlık elemanları

Sızdırmazlık Elemanları Kullanıldığı Yere Goumlre

Statik sızdırmazlık elemanları

bull Contalar

bull O-ring (halkalar)

Dinamik sızdırmazlık elemanları

bull Toz keccedileleri

bull Piston kolu keccedileleri

bull Piston keccedileleri

28022017 56 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 57

Uygulamada Sızdırmazlık Elemanları

Parker-Praumldifa Hidrolik Sızdırmazlık Elemanları (Hidroser)

Piston sızdırmazlık elemanları

Mil sızdırmazlık elemanları

Toz sıyırıcılar

Kayıcı halkalar

Parker-Praumldifa O-Ringler

Col-O-Rings tipi değişik renklerde O-ringler

Ekstruumlzyondan elde edilen şerit O-ringler

Teflon O-ringler

Parbak tipi O-ring destek halkaları

Bilindiği uumlzere akışkan guumlcuuml devrelerinde akışkanın hareketli

olduğu iki nokta arasında basınccedil farkı oluşur Eğer kesit farkı gibi

akışın oumlnuumlndeki direnci arttıran etkenler var ise bu basınccedil farkı

daha da artar

Orifis Nedir Ne İşe Yarar

28022017 58 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Orifis pkalası

Ama akışkanın hareketi durduğunda (bu duruma oumlrnek olarak hidrolik

devrede silindirlerin valfler aracılığı ile ya da strok sonuna geldiği iccedilin

durduğu bir anı duumlşuumlnebiliriz) aradaki kesit farkına rağmen iki nokta

arasındaki basınccedil değeri eşit olacaktır Dolayısıyla eğer hidrolik devrede

bir yerde basıncın algılanması gerekiyorsa yada hattaki debiden daha

duumlşuumlk miktarda bir debiye ihtiyaccedil varsa bu noktaların beslemesini ana

hatlardan ccedilekilecek bir hatta orifis takılarak yapabilir

28022017 59 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Lojik valflerin kapaklarına pilot valfin besleme yada boşaltma

hattına orifisler yerleştirerek lojik valfin accedilma ve kapanma suumlreleri

kontrol edilir

28022017 60 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Pilot kumandalı emniyet valflerinde de yukarıdaki pilot valfle

basınccedillı yağ ana goumlvdeden orifislerden geccedilirilerek aktarılır

Değişken deplasmanlı pompaların kontrol organlarında da orifisleri

goumlrmek muumlmkuumlnduumlr

28022017 61 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Hidrolik devre elemanları ccedilalışma prensipleri gereği dar toleranslarda ccedilalışırlar

bu yuumlzden de yağ kirliliğine karşı ccedilok hassastırlar Dolayısıyla hidrolik tahrikli

makinaların performanslarını uzun suumlre suumlrduumlrebilmelerinin temel koşullarından

birisi uumlreticilerin belirlediği standartta temiz bir yağ ile ccedilalışmasıdır Sanayide

ccediloğu kez bu konunun goumlz ardı edilmesi sebebiyle olması gerekenden ccedilok daha

kısa suumlrede makine arızaları ve bunun sonucunda gereksiz parccedila değişimleri ve

uumlretim kayıpları ile karşılaşılmaktadır

Hidrolik Sistem Arızaları

28022017 62 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 63

Hidrolik devrelerde oluşan arızaların birccediloğu hidrolik yağların yanlış

tercihinden kaynaklanır Bu sebeple hidrolik yağlarının seccediliminin iyi

yapılması ve ccedilalışma şartlarına uygun tercih edilmesi gerekir Hidrolik

devrelerin bakımının duumlzenli olarak yapılması gerekir

Sistemde ccedilalışma sırasında guumlruumlltuuml

Pompa arızalıdır

Pompadaki yağ seviyesi duumlşuumlktuumlr

Yağ iccedilinde ve sistemde hava vardır

Yağda buharlaşma olmaktadır

Emniyet valfinde arıza vardır

Motor pompa ve elektrik motoru montaj bağlantıları iyi değildir

Ccedilek valfın yayı kırılmıştır

Borularda dirsek ve kıvrım sayısı fazladır

Emiş borusu ccedilapı kuumlccediluumlktuumlr

Emiş hattı filtresi tıkalıdır

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 64

Hidrolik devre basıncının duumlşmesi veya yuumlkselmesi

Devre Basıncı Duumlşuumlkse

o Hidrolik pompa arızalıdır

o Basınccedil duumlşuumlrme valfi ayarı duumlşuumlktuumlr veya bozulmuştur

o Hidrolik devrede kaccedilak ve sızıntılar vardır

o Silindir keccedilelerinde kaccedilak vardır veya keccedileler arızalıdır

Devre Basıncı Yuumlksekse

o Doumlnuumlş hattı filtresi kirlenmesinden dolayı akışkan kirlenmiştir

o Basınccedil kontrol valfi arızalıdır veya ayarı iyi yapılmamıştır

o Akışkanın iccedilinde hava vardır

o Pompa yataklarında boşluk vardır

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 65

Hidrolik devre debisinin duumlşmesi veya yuumlkselmesi

Devre debisi duumlşuumlk ise (Hareket yavaştır)

o Emniyet valfinin basınccedil ayarı ccedilok duumlşuumlktuumlr

o Hareket eden yuumlzeylerde yağ azalmıştır

o Silindir veya elektrik motoru arızalıdır

o Sıvının viskozitesi yuumlksektir (yağ kalmamıştır)

o Sıvı seviyesi duumlşuumlktuumlr

o Akış kontrol valfinin ayarı yetersizdir

o Sıvının buumltuumlnuuml emniyet valfinden depoya geri doumlnmektedir

o Elektrik motorunun doumlnme youmlnuuml terstir

o Pompa arızalıdır veya tıkalıdır

o Pompanın hızı yetersizdir

Debi yuumlksek ise (Hareket hızlıdır)

o Basınccedil kontrol valfi ayarı fazladır

o Akış kontrol valfi ayarı fazladır

o Elektrik motoru devir sayısı uygun değildir

o Pompanın guumlcuuml gerekenden ccediloktur

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 66

Valflerde Meydana Gelen Arızalar

Youmln kontrol valflerinde meydana gelen arızalar

Valfin suumlrtuumlnme yuumlzeylerinde aşıntı oluşmuştur

Valf iccedilindeki geri doumlnuumlş yayı kırılmıştır

Valf iccedilinde pislik vardır

Valfin selenoid bağlantıları yanlıştır

Valf istenilen konuma gelmiyordur

Valf ayarı iyi değildir

Emniyet valflerinde basınccedil duumlşuumlkse

Sıvı kirlidir

Valfin iccedilindeki yay kırıktır

Havalandırma kapağı accedilık olabilir

Valf ayar yayı bozulmuştur

Basınccedil ayarı bozulmuştur

Emniyet valfi kapalı olabilir

Hava boşluklu bobinlerde bobin iccedilerisine yağ girmezken ıslak bobinlerde tam tersi armatuumlr

tank hattına bağlı olan yağın iccedilerisinde yuumlzer Islak pimli bobinleri oumlzellikle accedilık havada ya

da nemli ortamlarda ccedilalışan makinalarda yağın koruyucu oumlzelliği sayesinde korozyona karşı

dayanıklılığı daha fazladır bunun yanı sıra sıvıyla temastan dolayı ısı transferi daha fazla

olacağı bobinin kendini daha iyi soğutabileceğini soumlyleyebiliriz Bir diğer avantajda bobin

iccedilerisindeki yağın armatuumlruumln yastıklanmasını sağlamasıdır

Doğru akım bobinleri oumlzellikle duumlşuumlk voltajlarda ccedilalışıldığında yuumlksek ccedilalışma guumlvenliğine

sahiptir Aynı zamanda yuumlksek frekanslı ccedilalışmalar iccedilin uygundur Bir diğer oumlzelliği ise

bobine elektrik uyarısı verildiğinde herhangi bir nedenden dolayı suumlrguuml hareket etmez

takılırsa bobinde yanma meydana gelmez Alternatif akımlı bobinler aynı durumda yanarlar

(ıslak pimli bobinler iccedilin bu suumlre yaklaşık 1-15 saattir)

28022017 67 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Valf Bobin Tipleri

Enduumlstriyel otomasyonda en yaygın kullanılan kumanda tipi olan

elektrik kumandalı valflerin piyasada birccedilok değişik ccedileşidi ile

karşılaşmak muumlmkuumlnduumlr Bununla birlikte en yaygın kullanılan

bobin (Selenoid- solenoid ing) ccedileşitlerini doğru akımla ccedilalışan

hava boşluklu veya ıslak pimli alternatif akımla ccedilalışan hava

boşluklu veya ıslak pimli olarak sayabiliriz

Hidrolik Valf Bobinleri ve Arızaları

28022017 68 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Valf Bobinleri Neden Yanar

Valf bobinine enerji verildiğinde ilk olarak suumlrguuml hareketini başlatmak iccedilin daha

yuumlksek direnccedil olacağından dolayı bobinden yuumlksek akım geccediler ve suumlrguuml hareket

etmeye başladığında bu akım değeri duumlşer eğer suumlrguuml hareket edemez ise akım

yığılması oluşarak bobinin aşırı ısınıp yanmasına ve işe goumlrmez duruma gelmesine

sebep olur

Bu şekilde yanan valf bobinlerinde bazı plastik tuumlrevi malzemeler eriyerek bobin

goumlvdesindeki boşlukların dolmasına ve bobin iccedilerisindeki armatuumlruumln hareket

edememesine sebep olabilir

Ortam sıcaklığının yuumlksek olması bobinin uumlzerinde oluşan ısıyı ortama vermesinde

sıkıntı yaratacağından dolayı bobin sıcaklığı artarak direncin artmasına akım ve

bobin kuvvetinin duumlşmesine sebep olacaktır Bunun sonucunda suumlrguuml kuvvetleri

yenilemeyebileceği iccedilin bobinde yanma tehlikesi oluşacaktır Besleme hattındaki

voltaj duumlşuumlkluumlklerinde hareketi başlatacak kuvveti bobinin uumlretememesine va

takılıp kalıp yanmasına sebep olabilecek etkenlerden birisidir Yine bir diğer olası

etkende valfin ccedilalışma ccedilevriminin sıklığıdır izin verilen katalog değerinin uumlzerinde

ccedilevrim suumlresinde ccedilalışan valf bobinleri kısa suumlre iccedilerisinde ccedilok sayıda ilk kalkış

akımına maruz kalacaklardır 28022017 69 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Nadiren de olsa karşılaşılan bir durum ise bobin uumlzerine goumlnderilecek aşırı

voltajdır Bobinde oluşan ekstra kuvvet sebebiyle bobin accedilma ve kapamada

problem olmaz ama yuumlksek voltaj sebebiyle bobinde yuumlksek akım tutulurBu da

sargının aşırı ısınmasına ve bobinde erimeye sebep olabilir

Bir diğer neden olarak da bobinin kısa devre yapmasını sayabiliriz Bobine

girebilecek herhangi bir iletken sıvı kısa devreye ve bobinde yanmaya sebep

olabilir Son olarak mekanik darbeler sonucu hasarlar sebebiyle oluşacak

deformasyonlarda bobinlerde arızalara sebep olacaktır Arıza sebebiyle ccedilıkartılan

bobin uumlzerinde ccedilalışarak arıza kaynağı tespit edilmelidir Aksi taktirde tekrar

benzer şekilde arızalar ile karşılaşabiliriz 28022017 70 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Hidrolik İş Guumlvenliği-1 (Hortumlarda İğne Deliği Fışkırması)

Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile meydana gelen

yaralanmalar doku hasarı uzuv kaybı hatta oumlluumlme bile sebebiyet

verebilir Sorumlular bu tip yaralanmaları engellemek iccedilin ve olası

kazaya nasıl muumldahale edileceğine youmlnelik oumlnceden plan

yapmalıdırlar Kaza meydana geldikten sonra ne yapılacağına dair

karar vermek iccedilin yeterli suumlre olmayabilir

Hortumların eskimesi kullanılan hidrolik

yağa uygun hortum seccedililmemesi hortumların

burulmaya maruz kalması minimum buumlkuumlm

yarıccedilapından daha duumlşuumlk ccedilapta buumlkuumllmesi gibi

sebeplerden dolayı hortumlarda oluşabilecek

ccedilok kuumlccediluumlk deliklerden iğne deliği fışkırması

oluşabilir

28022017 71 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Bu ccedilok kuumlccediluumlk delikten meydana gelen iğne deliği sızıntıları bir mermi gibi

ccedilok yuumlksek hızlara ulaşıp su jeti gibi dokuları delip geccedilebilir ve kan

dolaşım sistemine karışabilir Bu tip yaralanmaya maruz kalan kişi ccedilok

nadiren ciddi miktarda bir acı hissi duyar ccediloğunlukla hafif bir elektrik

ccedilarpması yada bir iğne batması hissi algılar

Hidrolik yağ iccedilerisinde canlı dokulara zarar veren ccedilok sayıda kimyasal

bileşim mevcuttur Hidrolik yağın vuumlcuda enjekte olduğu yaralanmalar

hızla dokuları tahrip ederek kangrene sebep olur bu yuumlzden suumlratle tıbbi

muumldahale gerekir Yaranın ilk anlardaki goumlruumlnuumlmuuml zararsız gibi durduğu

iccedilin kesinlikle oumlnemsiz goumlruumllmemelidir ve en hızlı şekilde cerrahi

muumldahale ile tedavi edilmelidir aksi taktirde yaralanan kişide kalıcı

hasarlar oluşabilir

Bir ccedilok doktorun hidrolik yağ enjekte olması sonucu meydana gelen

yaralanmalar konusunda deneyimli olmadığı dikkate alınmalıdır Bu

konuda nitelikli bir tıbbi profesyonel bulmak saatler suumlrebilir Bu suumlre

yaralının uzvunu yada hayatını kaybetmesine sebep olabilir o yuumlzden

mutlaka oumlnceden bununla ilgili bir planlama yapılması gerekir 28022017 72 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Şekil-2 İğne deliği fışkırması

Şekil-3 (İğne deliği enjeksiyon yaralanması ve tedavi etmek iccedilin yapılan

muumldahale-

FPSI Akışkan Guumlcuuml Guumlvenliği Enstituumlsuuml Salt Lake City ABD)

28022017 73 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Parker hannifin hidrolik valf satış muumlduumlruuml ROB SHIMKO bir guumln sol elimi

valfe uzattığımda goumlz accedilıp kapayıncaya kadar geccedilen suumlrede elimde bir iğne

batması hissettim elime baktığımda sadece kırmızı bir nokta goumlrduumlm ve

herhangi bir acı yoktu doktora gittiğimde doktor merhem suumlruumlp bandajlayıp geri

goumlnderdi fakat daha sonra Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile

meydana gelen yaralanmalarda neler yapılması gerektiğini iccedileren okuduğum eski

bir manuel aklıma geldi manueli alıp hemen aynı doktora gittim o beni başka

bir doktora youmlnlendirdi ve neyse ki sonunda tedavi olabildim fakat geccedil

kalındığından dolayı elimde oluşan hasarı duumlzeltebilmek iccedilin 6000 dolarlık bir

deri nakil operasyonu geccedilirmem gerekti

Malasef ki bu tip yaralanmalar ccedilok nadir goumlruumllen bir durum değildir Uumllkemizde

de bir ccedilok kişi bu şekilde oluşan iş kazaları sonucu ciddi şekilde yaralanıp uzuv

kaybı yada uzuvlarda fonksiyon kaybı ile karşılaşmışlardır Bu tip

yaralanmalardan korunmak iccedilin eski yıpranmış hidrolik hortumları standartlara

uygun ccedilalışma şartlarına goumlre doğru seccedililmiş ve kaliteli hortumlar ile

değiştirmek gerekmektedir Ayrıca oumlzellikle basınccedil hatlarında yer alan

hortumlarda koruyucu kılıf kullanılması da alınabilecek guumlvenlik oumlnlemlerinden

birisidir

YAŞANMIŞ BİR OLAY

28022017 74 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

BİTTİ

28022017 75 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Video 17a

Robot

Introducing

Spot

Video 17b

Robot Boston

All Prototypes

Video 17c

Tuumlyap 2012 elekt-

elektrootomasyon

hidro ve pnouml fuarı

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 16

EO SV 18 L A3C WSV 20 S A3C

EO2 SV 18 ZL A3C WSV 20 ZS A3C

WSV SV

Perde geccediliş nipeli Perde geccediliş dirseği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 17

EO GE 16 S R A3C GE 18 L R ED A3C WE 20 S R A3C TE 22 L R A3C

EO2 - GE 18 Z L R ED A3C - -

GE 16 S R38 A3C GE 18 Z L R34 ED A3C

GE GE-ED WE TE

EVGE EGE

EO EVGE 16 S R ED A3C -

EO2 - EGE 18 Z L R ED A3C

Ters Rakorlar

Duumlz rakor Dişli dirsek Dişli Te

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 18

EO

EO2

EVW 16 S A3C EVT 20 S A3C EVL 22 L A3C

EVW ( Ters dirsek )

EVW 16 S A3C ET 20 S A3C EL 22 L A3C

EW

EVT ( Orta bacak Te )

EVL ( Yan bacak Te )

ET

EL

TERS BAĞLANTILAR

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 19

DOumlNER BAĞLANTILAR

WE 16 S R A3C GE 16 S R ED OMD A3C WH 16 S R KDS A3C WEE 16 Z S R A3C + EW 16 S A3C

Doumlner dirsek Ayarlı dişli dirsek

EW 16 S A3C

GE 16 S R ED OMD A3C

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 20

WE GE + EW WEE WH GE

Değişik doumlnme şekillerinin karşılaştırılması

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 21

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 22

Ayarlı dişli dirsek Ayarlı orta bacak dişli Te Ayarlı yan bacak dişli Te

WEE 16 Z S R A3C TEE 16 Z S R A3C LEE 16 Z S R A3C

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 23

Ayarlı yan bacak dişli Te

Ayarlı dişli dirsek

LEE

WEE

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 24

RED KOR

Duumlşuumlruumlcuumller

EO EO2

KOR 3016 S A3C RED 3522 L A3C

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 25

Uzatma rakoru

DA 30 S A3C

Nipelrsquoin bullBir tarafı duumlz bullBir tarafı ters şeklidir

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 26

Nipel duumlşuumlruumlcuuml Te duumlşuumlruumlcuuml

GR 2818 L A3C

GR 3020 Z S A3C

EO

EO2

TR 281828 L A3C

d1

d2

d3

TR 202520 Z S A3C

Boru uumlzeri duumlşuumlruumlcuumller

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 27

Boru uumlzeri ters ekleyici ve duumlşuumlruumlcuumller

GZ

GZ 28 L A3C GZR 2818 L A3C

GZR

Nipelrsquoin iki tarafı da ters olan şeklidir EO 2 formatında

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 28

Manometre rakorları

MAV MAVE

Duumlz Ters

EO MAV 08 L R A3C ( G frac14 ) MAVE 08 L R A3C ( G frac14 )

EO MAV 08 S R A3C ( G 12 ) MAVE 08 S R A3C ( G 12 )

EO2 MAV 08 Z L R A3C ( G frac14 ) MAVE 08 L R A3C ( G frac14 )

EO2 MAV 08 Z S R A3C ( G 12 ) MAVE 08 S R A3C ( G 12 )

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 29

AS SKA WAS

EO AS 25 S WAS 22 L SKA 25x3

Kaynaklı bağlantılar

EO2 AS 25 Z S WAS 22 Z L

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 30

RHD RHDI

EO RHD 25 S A3C RHDI frac34 A3C

EO2 RHD 25 Z S A3C

EO RHZ 22 L R ED A3C RHV 22 L R ED A3C

EO2 RHZ 22 Z L R ED A3C RHV 22 Z L R ED A3C

Ccedilekvalfler

RHZ RHV

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 31

EMA3 R14 ED

SMA 3 - 2000

MAV frac14 MA3

( MAV 12 MA3 )

Manometre bağlantı rakoru

Basınccedil oumllccedilme hortumu

Basınccedil oumllccedilme rakoru

Basınccedil oumllccedilme sistemleri

MAVMD frac14 MA3

MAVMD 12 MA3

M 16 x 2 sistem iccedilin

Ters manometre bağlantı rakoru

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 32

Boru ucu koumlrleme rakorları

VKA VKAM

VKAM 28 L A3C VKA 20 A3C

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 33

GE 18 L R ED A3C

GE 18 L R ED OMD A3C + PSR 18 L X + M 18 L A3C X

G 18 L A3C X + 2 x PSR 18 L X + 2 x M 18 L A3C X

G W T K WE vs

EO

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 34

GE 18 Z L R ED A3C

EO2

GE 18 L R ED OMD A3C + FM 18 L A3C

G 18 L A3C X + 2 x FM 18 L A3C

G W T K vs

DOZ 18 L Yedek sızdırmazlık ringi

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 35

DİKKAT Somun ve yuumlksuumlğuuml olmayan tuumlm bağlantı elemanlarında İster EO 1 ister EO 2 olsun Goumlvde Sipariş numaraları EO 1 iccedilin de EO 2 iccedilin de

AYNIDIR

28022017 36 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 37

Hidrolik boruları kelepccedileleme tekniği

Plastik boru kelepccedileleri

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 38

Hidrolik boruları kelepccedileleme tekniği

28022017 39 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 40

Yuumlksuumlkluuml bağlantı elemanlarının ISO standartları

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 41

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 42

Konvansiyonel tek yuumlksuumlkluuml bağlantı

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 43

Hidrolik Borular

Hidrolik boruların montaja hazırlanması

Konvansiyonel tek yuumlksuumlkluuml bağlantı

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 44

1frac12

1 Boruyu ısırma fonksiyonu

- Yuumlksuumlk borunun iccediline işleyerek

sızdırmazlık sağlanır

2 Boruyu tutma fonksiyonu

- DPR yuumlksuumlğuumlarka tarafı boruyu sıkı bir

şekilde tutacak şekilde dizayn edilmiştir

Yuumlksuumlğuumln ısırılan boumllgesinde vibrasyonların

sebep olduğu ccedilatlakların oumlnlenmesinde etkili

olur

3 Yaylanma etkisi

- Montaj sonuna doğru yuumlksek elastik

deformasyonların oluşmasına muumlsaade eder

bull Sızdırmazlık

bull Boruyu tutma

bull Yay etkisi

Konvansiyonel tek yuumlksuumlkluuml bağlantı

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 45

Somun sıkılmadan oumlnce Somun sıkıldıktan sonra

bull ISO 8434-1 DIN 2353 DIN 3861 std uygun

bull 24deg ağız konikliği accedilısına sahip ısırmalı tip bağlantı ( Bite Type Fittings )

Ccedilift Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği EO 2

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 46

Sızdırmazlık ringi

(ELASTİK kısım

NBR-Nitril)

Goumlvde Sızdırmazlık ringi

(ccedilelik kısım)

Somun

Tutma (ısırma) ringi

Boru

Fonksiyonel somun

Ccedilift Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği EO 2 ( YENİ )

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 47

BSP Diş Şekilleri BSPT ve BSPP boru dişleri

bull BSPT ve BSPP boru dişleri 55degrsquolik accedilıya sahiptir

bull Hidrolik ve pnoumlmatik uygulamalarda yaygın olarak kullanılır

bull BSPP(British standart pipe paralell-Duumlz diş) Sızdırmazlığın diş uumlzerinde yapılmadığı yerlerde kullanılır Sızdırmazlık elemanı ile sızdırmazlık sağlanır

bull BSPT(British standart pipe taper-Konik diş) Sızdırmazlığın diş uumlzerinde sağlandığı yerlerde kullanılır

Diş standartları

bull BSPP diş

ISO 228-1

DIN 3852-2 ABE

BS2779

NFE03005 BSPP G

BSPT R PORTS DIN 3852 XZ

BSPP

Sızdırmazlık elemanı ile sızdırmazlık

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 48

METRİK Diş Şekilleri

ISO-Metrik boru dişleri

bull Metrik dişler 60degrsquolik diş accedilısına sahiptir

bull Pnoumlmatik uygulamalarda yaygın olarak kullanılır

bull Otomotiv sektoumlruumlnde geniş olarak

kullanılmaktadır

bull Metrik dişlerde iki tip sızdırmazlık sağlanır

-O-ringli sızdırmazlık (ISO 6149)

-Sızdırmazlık Elemanı (Metal) ile sızdırmazlık

(ISO 261 ve 262)

Diş standartları

bull O-ringli sızdırmazlık

ISO 6149

DIN 3852-F

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 49

UNF Diş Şekilleri

UNF dişler (Unified Fine Threads)

bull UNF dişler 60degrsquolik diş accedilısına sahiptir

bull Hidrolik uygulamalarda (oumlzellikle Amerikarsquoda)

yaygın olarak kullanılır

bull UNF diş şekilleri ISO-inch olarak da anılır

bull UNF dişler sızdırmazlığın diş uumlzerinde

yapılmadığı yerlerde kullanılır

bull Sızdırmazlık O-ring ile sağlanır

Diş standartları

SAEJ 514 (Erkek diş)

SAEJ 1926 (Dişi port)

UNF 38rdquo-24

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 50

NPT Diş Şekilleri

NPT dişler (National Pipe Taper)

bull NPT dişler 60degrsquolik diş accedilısına sahiptir

bull Petrokimya proses enduumlstrisi ve

hidrolik uygulamalarda (oumlzellikle

Amerikarsquoda) yaygın olarak kullanılır

bull NPT dişler sızdırmazlığın diş uumlzerinde

sağlandığı yerlerde kullanılır

Diş standartları

SAEJ 476-B2

NF E 03-061

625deg konik accedilı

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 51

FP

FM

FP

FM

F P F

M

GE GE ED GEO

Form B Form E Form F

28022017 52 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 53

Diş Sızdırmazlık Şekilleri

Teflon bant Sıvı sızdırmazlık elemanı Teflon esaslı kaplama

İlk iki dişe teflon sarılmamalıdır ( LOCTITE ) ( PRESTOLOK Pnoumlmatik fittings

Akrilik esaslı teflon pudra

5 defaya kadar soumlkuumlluumlp takılabilir )

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 54

Paralel Diş Sızdırmazlık Şekilleri

Metal (duumlz) sızdırmazlık

Cu Al fiber plastik pul Elle sıkmadan sonra anahtarla max14 tur sıkılmalıdır

O-ringli sızdırmazlık

Back-up O-ring O-ring Destekli O-ring

Hidrolik Sistemde Kullanılan Sızdırmazlık Elemanları

Hidrolik devrede kullanılan sızdırmazlık elemanlarının yağ kaccedilaklarını ve verim

kayıplarını azaltmak uumlzere iki goumlrevi vardır Sızdırmazlık elemanlarının

seccediliminde akışkan cinsi ccedilalışma sıcaklığı ccedilalışma basıncı dikkate alınmalıdır

Yapıldıkları malzemeye goumlre sızdırmazlık elemanları

Bezli Malzemeden Yapılan Sızdırmazlık Elemanları

bull Bezli NBR Pamuklu beze nitril emprenye edilerek hazırlanır

bull Bezli FKM Pamuklu beze viton emprenye edilerek hazırlanır

28022017 55 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Esnek Malzemeden Yapılan Sızdırmazlık Elemanları

bull Silikon

bull Nitril

bull Viton

Poli

Neoprenuumlretan

Etilen propilen kauccediluk

Doğal kauccediluk

Neopren

Sızdırmazlık elemanları

Sızdırmazlık Elemanları Kullanıldığı Yere Goumlre

Statik sızdırmazlık elemanları

bull Contalar

bull O-ring (halkalar)

Dinamik sızdırmazlık elemanları

bull Toz keccedileleri

bull Piston kolu keccedileleri

bull Piston keccedileleri

28022017 56 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 57

Uygulamada Sızdırmazlık Elemanları

Parker-Praumldifa Hidrolik Sızdırmazlık Elemanları (Hidroser)

Piston sızdırmazlık elemanları

Mil sızdırmazlık elemanları

Toz sıyırıcılar

Kayıcı halkalar

Parker-Praumldifa O-Ringler

Col-O-Rings tipi değişik renklerde O-ringler

Ekstruumlzyondan elde edilen şerit O-ringler

Teflon O-ringler

Parbak tipi O-ring destek halkaları

Bilindiği uumlzere akışkan guumlcuuml devrelerinde akışkanın hareketli

olduğu iki nokta arasında basınccedil farkı oluşur Eğer kesit farkı gibi

akışın oumlnuumlndeki direnci arttıran etkenler var ise bu basınccedil farkı

daha da artar

Orifis Nedir Ne İşe Yarar

28022017 58 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Orifis pkalası

Ama akışkanın hareketi durduğunda (bu duruma oumlrnek olarak hidrolik

devrede silindirlerin valfler aracılığı ile ya da strok sonuna geldiği iccedilin

durduğu bir anı duumlşuumlnebiliriz) aradaki kesit farkına rağmen iki nokta

arasındaki basınccedil değeri eşit olacaktır Dolayısıyla eğer hidrolik devrede

bir yerde basıncın algılanması gerekiyorsa yada hattaki debiden daha

duumlşuumlk miktarda bir debiye ihtiyaccedil varsa bu noktaların beslemesini ana

hatlardan ccedilekilecek bir hatta orifis takılarak yapabilir

28022017 59 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Lojik valflerin kapaklarına pilot valfin besleme yada boşaltma

hattına orifisler yerleştirerek lojik valfin accedilma ve kapanma suumlreleri

kontrol edilir

28022017 60 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Pilot kumandalı emniyet valflerinde de yukarıdaki pilot valfle

basınccedillı yağ ana goumlvdeden orifislerden geccedilirilerek aktarılır

Değişken deplasmanlı pompaların kontrol organlarında da orifisleri

goumlrmek muumlmkuumlnduumlr

28022017 61 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Hidrolik devre elemanları ccedilalışma prensipleri gereği dar toleranslarda ccedilalışırlar

bu yuumlzden de yağ kirliliğine karşı ccedilok hassastırlar Dolayısıyla hidrolik tahrikli

makinaların performanslarını uzun suumlre suumlrduumlrebilmelerinin temel koşullarından

birisi uumlreticilerin belirlediği standartta temiz bir yağ ile ccedilalışmasıdır Sanayide

ccediloğu kez bu konunun goumlz ardı edilmesi sebebiyle olması gerekenden ccedilok daha

kısa suumlrede makine arızaları ve bunun sonucunda gereksiz parccedila değişimleri ve

uumlretim kayıpları ile karşılaşılmaktadır

Hidrolik Sistem Arızaları

28022017 62 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 63

Hidrolik devrelerde oluşan arızaların birccediloğu hidrolik yağların yanlış

tercihinden kaynaklanır Bu sebeple hidrolik yağlarının seccediliminin iyi

yapılması ve ccedilalışma şartlarına uygun tercih edilmesi gerekir Hidrolik

devrelerin bakımının duumlzenli olarak yapılması gerekir

Sistemde ccedilalışma sırasında guumlruumlltuuml

Pompa arızalıdır

Pompadaki yağ seviyesi duumlşuumlktuumlr

Yağ iccedilinde ve sistemde hava vardır

Yağda buharlaşma olmaktadır

Emniyet valfinde arıza vardır

Motor pompa ve elektrik motoru montaj bağlantıları iyi değildir

Ccedilek valfın yayı kırılmıştır

Borularda dirsek ve kıvrım sayısı fazladır

Emiş borusu ccedilapı kuumlccediluumlktuumlr

Emiş hattı filtresi tıkalıdır

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 64

Hidrolik devre basıncının duumlşmesi veya yuumlkselmesi

Devre Basıncı Duumlşuumlkse

o Hidrolik pompa arızalıdır

o Basınccedil duumlşuumlrme valfi ayarı duumlşuumlktuumlr veya bozulmuştur

o Hidrolik devrede kaccedilak ve sızıntılar vardır

o Silindir keccedilelerinde kaccedilak vardır veya keccedileler arızalıdır

Devre Basıncı Yuumlksekse

o Doumlnuumlş hattı filtresi kirlenmesinden dolayı akışkan kirlenmiştir

o Basınccedil kontrol valfi arızalıdır veya ayarı iyi yapılmamıştır

o Akışkanın iccedilinde hava vardır

o Pompa yataklarında boşluk vardır

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 65

Hidrolik devre debisinin duumlşmesi veya yuumlkselmesi

Devre debisi duumlşuumlk ise (Hareket yavaştır)

o Emniyet valfinin basınccedil ayarı ccedilok duumlşuumlktuumlr

o Hareket eden yuumlzeylerde yağ azalmıştır

o Silindir veya elektrik motoru arızalıdır

o Sıvının viskozitesi yuumlksektir (yağ kalmamıştır)

o Sıvı seviyesi duumlşuumlktuumlr

o Akış kontrol valfinin ayarı yetersizdir

o Sıvının buumltuumlnuuml emniyet valfinden depoya geri doumlnmektedir

o Elektrik motorunun doumlnme youmlnuuml terstir

o Pompa arızalıdır veya tıkalıdır

o Pompanın hızı yetersizdir

Debi yuumlksek ise (Hareket hızlıdır)

o Basınccedil kontrol valfi ayarı fazladır

o Akış kontrol valfi ayarı fazladır

o Elektrik motoru devir sayısı uygun değildir

o Pompanın guumlcuuml gerekenden ccediloktur

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 66

Valflerde Meydana Gelen Arızalar

Youmln kontrol valflerinde meydana gelen arızalar

Valfin suumlrtuumlnme yuumlzeylerinde aşıntı oluşmuştur

Valf iccedilindeki geri doumlnuumlş yayı kırılmıştır

Valf iccedilinde pislik vardır

Valfin selenoid bağlantıları yanlıştır

Valf istenilen konuma gelmiyordur

Valf ayarı iyi değildir

Emniyet valflerinde basınccedil duumlşuumlkse

Sıvı kirlidir

Valfin iccedilindeki yay kırıktır

Havalandırma kapağı accedilık olabilir

Valf ayar yayı bozulmuştur

Basınccedil ayarı bozulmuştur

Emniyet valfi kapalı olabilir

Hava boşluklu bobinlerde bobin iccedilerisine yağ girmezken ıslak bobinlerde tam tersi armatuumlr

tank hattına bağlı olan yağın iccedilerisinde yuumlzer Islak pimli bobinleri oumlzellikle accedilık havada ya

da nemli ortamlarda ccedilalışan makinalarda yağın koruyucu oumlzelliği sayesinde korozyona karşı

dayanıklılığı daha fazladır bunun yanı sıra sıvıyla temastan dolayı ısı transferi daha fazla

olacağı bobinin kendini daha iyi soğutabileceğini soumlyleyebiliriz Bir diğer avantajda bobin

iccedilerisindeki yağın armatuumlruumln yastıklanmasını sağlamasıdır

Doğru akım bobinleri oumlzellikle duumlşuumlk voltajlarda ccedilalışıldığında yuumlksek ccedilalışma guumlvenliğine

sahiptir Aynı zamanda yuumlksek frekanslı ccedilalışmalar iccedilin uygundur Bir diğer oumlzelliği ise

bobine elektrik uyarısı verildiğinde herhangi bir nedenden dolayı suumlrguuml hareket etmez

takılırsa bobinde yanma meydana gelmez Alternatif akımlı bobinler aynı durumda yanarlar

(ıslak pimli bobinler iccedilin bu suumlre yaklaşık 1-15 saattir)

28022017 67 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Valf Bobin Tipleri

Enduumlstriyel otomasyonda en yaygın kullanılan kumanda tipi olan

elektrik kumandalı valflerin piyasada birccedilok değişik ccedileşidi ile

karşılaşmak muumlmkuumlnduumlr Bununla birlikte en yaygın kullanılan

bobin (Selenoid- solenoid ing) ccedileşitlerini doğru akımla ccedilalışan

hava boşluklu veya ıslak pimli alternatif akımla ccedilalışan hava

boşluklu veya ıslak pimli olarak sayabiliriz

Hidrolik Valf Bobinleri ve Arızaları

28022017 68 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Valf Bobinleri Neden Yanar

Valf bobinine enerji verildiğinde ilk olarak suumlrguuml hareketini başlatmak iccedilin daha

yuumlksek direnccedil olacağından dolayı bobinden yuumlksek akım geccediler ve suumlrguuml hareket

etmeye başladığında bu akım değeri duumlşer eğer suumlrguuml hareket edemez ise akım

yığılması oluşarak bobinin aşırı ısınıp yanmasına ve işe goumlrmez duruma gelmesine

sebep olur

Bu şekilde yanan valf bobinlerinde bazı plastik tuumlrevi malzemeler eriyerek bobin

goumlvdesindeki boşlukların dolmasına ve bobin iccedilerisindeki armatuumlruumln hareket

edememesine sebep olabilir

Ortam sıcaklığının yuumlksek olması bobinin uumlzerinde oluşan ısıyı ortama vermesinde

sıkıntı yaratacağından dolayı bobin sıcaklığı artarak direncin artmasına akım ve

bobin kuvvetinin duumlşmesine sebep olacaktır Bunun sonucunda suumlrguuml kuvvetleri

yenilemeyebileceği iccedilin bobinde yanma tehlikesi oluşacaktır Besleme hattındaki

voltaj duumlşuumlkluumlklerinde hareketi başlatacak kuvveti bobinin uumlretememesine va

takılıp kalıp yanmasına sebep olabilecek etkenlerden birisidir Yine bir diğer olası

etkende valfin ccedilalışma ccedilevriminin sıklığıdır izin verilen katalog değerinin uumlzerinde

ccedilevrim suumlresinde ccedilalışan valf bobinleri kısa suumlre iccedilerisinde ccedilok sayıda ilk kalkış

akımına maruz kalacaklardır 28022017 69 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Nadiren de olsa karşılaşılan bir durum ise bobin uumlzerine goumlnderilecek aşırı

voltajdır Bobinde oluşan ekstra kuvvet sebebiyle bobin accedilma ve kapamada

problem olmaz ama yuumlksek voltaj sebebiyle bobinde yuumlksek akım tutulurBu da

sargının aşırı ısınmasına ve bobinde erimeye sebep olabilir

Bir diğer neden olarak da bobinin kısa devre yapmasını sayabiliriz Bobine

girebilecek herhangi bir iletken sıvı kısa devreye ve bobinde yanmaya sebep

olabilir Son olarak mekanik darbeler sonucu hasarlar sebebiyle oluşacak

deformasyonlarda bobinlerde arızalara sebep olacaktır Arıza sebebiyle ccedilıkartılan

bobin uumlzerinde ccedilalışarak arıza kaynağı tespit edilmelidir Aksi taktirde tekrar

benzer şekilde arızalar ile karşılaşabiliriz 28022017 70 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Hidrolik İş Guumlvenliği-1 (Hortumlarda İğne Deliği Fışkırması)

Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile meydana gelen

yaralanmalar doku hasarı uzuv kaybı hatta oumlluumlme bile sebebiyet

verebilir Sorumlular bu tip yaralanmaları engellemek iccedilin ve olası

kazaya nasıl muumldahale edileceğine youmlnelik oumlnceden plan

yapmalıdırlar Kaza meydana geldikten sonra ne yapılacağına dair

karar vermek iccedilin yeterli suumlre olmayabilir

Hortumların eskimesi kullanılan hidrolik

yağa uygun hortum seccedililmemesi hortumların

burulmaya maruz kalması minimum buumlkuumlm

yarıccedilapından daha duumlşuumlk ccedilapta buumlkuumllmesi gibi

sebeplerden dolayı hortumlarda oluşabilecek

ccedilok kuumlccediluumlk deliklerden iğne deliği fışkırması

oluşabilir

28022017 71 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Bu ccedilok kuumlccediluumlk delikten meydana gelen iğne deliği sızıntıları bir mermi gibi

ccedilok yuumlksek hızlara ulaşıp su jeti gibi dokuları delip geccedilebilir ve kan

dolaşım sistemine karışabilir Bu tip yaralanmaya maruz kalan kişi ccedilok

nadiren ciddi miktarda bir acı hissi duyar ccediloğunlukla hafif bir elektrik

ccedilarpması yada bir iğne batması hissi algılar

Hidrolik yağ iccedilerisinde canlı dokulara zarar veren ccedilok sayıda kimyasal

bileşim mevcuttur Hidrolik yağın vuumlcuda enjekte olduğu yaralanmalar

hızla dokuları tahrip ederek kangrene sebep olur bu yuumlzden suumlratle tıbbi

muumldahale gerekir Yaranın ilk anlardaki goumlruumlnuumlmuuml zararsız gibi durduğu

iccedilin kesinlikle oumlnemsiz goumlruumllmemelidir ve en hızlı şekilde cerrahi

muumldahale ile tedavi edilmelidir aksi taktirde yaralanan kişide kalıcı

hasarlar oluşabilir

Bir ccedilok doktorun hidrolik yağ enjekte olması sonucu meydana gelen

yaralanmalar konusunda deneyimli olmadığı dikkate alınmalıdır Bu

konuda nitelikli bir tıbbi profesyonel bulmak saatler suumlrebilir Bu suumlre

yaralının uzvunu yada hayatını kaybetmesine sebep olabilir o yuumlzden

mutlaka oumlnceden bununla ilgili bir planlama yapılması gerekir 28022017 72 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Şekil-2 İğne deliği fışkırması

Şekil-3 (İğne deliği enjeksiyon yaralanması ve tedavi etmek iccedilin yapılan

muumldahale-

FPSI Akışkan Guumlcuuml Guumlvenliği Enstituumlsuuml Salt Lake City ABD)

28022017 73 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Parker hannifin hidrolik valf satış muumlduumlruuml ROB SHIMKO bir guumln sol elimi

valfe uzattığımda goumlz accedilıp kapayıncaya kadar geccedilen suumlrede elimde bir iğne

batması hissettim elime baktığımda sadece kırmızı bir nokta goumlrduumlm ve

herhangi bir acı yoktu doktora gittiğimde doktor merhem suumlruumlp bandajlayıp geri

goumlnderdi fakat daha sonra Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile

meydana gelen yaralanmalarda neler yapılması gerektiğini iccedileren okuduğum eski

bir manuel aklıma geldi manueli alıp hemen aynı doktora gittim o beni başka

bir doktora youmlnlendirdi ve neyse ki sonunda tedavi olabildim fakat geccedil

kalındığından dolayı elimde oluşan hasarı duumlzeltebilmek iccedilin 6000 dolarlık bir

deri nakil operasyonu geccedilirmem gerekti

Malasef ki bu tip yaralanmalar ccedilok nadir goumlruumllen bir durum değildir Uumllkemizde

de bir ccedilok kişi bu şekilde oluşan iş kazaları sonucu ciddi şekilde yaralanıp uzuv

kaybı yada uzuvlarda fonksiyon kaybı ile karşılaşmışlardır Bu tip

yaralanmalardan korunmak iccedilin eski yıpranmış hidrolik hortumları standartlara

uygun ccedilalışma şartlarına goumlre doğru seccedililmiş ve kaliteli hortumlar ile

değiştirmek gerekmektedir Ayrıca oumlzellikle basınccedil hatlarında yer alan

hortumlarda koruyucu kılıf kullanılması da alınabilecek guumlvenlik oumlnlemlerinden

birisidir

YAŞANMIŞ BİR OLAY

28022017 74 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

BİTTİ

28022017 75 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Video 17a

Robot

Introducing

Spot

Video 17b

Robot Boston

All Prototypes

Video 17c

Tuumlyap 2012 elekt-

elektrootomasyon

hidro ve pnouml fuarı

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 17

EO GE 16 S R A3C GE 18 L R ED A3C WE 20 S R A3C TE 22 L R A3C

EO2 - GE 18 Z L R ED A3C - -

GE 16 S R38 A3C GE 18 Z L R34 ED A3C

GE GE-ED WE TE

EVGE EGE

EO EVGE 16 S R ED A3C -

EO2 - EGE 18 Z L R ED A3C

Ters Rakorlar

Duumlz rakor Dişli dirsek Dişli Te

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 18

EO

EO2

EVW 16 S A3C EVT 20 S A3C EVL 22 L A3C

EVW ( Ters dirsek )

EVW 16 S A3C ET 20 S A3C EL 22 L A3C

EW

EVT ( Orta bacak Te )

EVL ( Yan bacak Te )

ET

EL

TERS BAĞLANTILAR

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 19

DOumlNER BAĞLANTILAR

WE 16 S R A3C GE 16 S R ED OMD A3C WH 16 S R KDS A3C WEE 16 Z S R A3C + EW 16 S A3C

Doumlner dirsek Ayarlı dişli dirsek

EW 16 S A3C

GE 16 S R ED OMD A3C

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 20

WE GE + EW WEE WH GE

Değişik doumlnme şekillerinin karşılaştırılması

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 21

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 22

Ayarlı dişli dirsek Ayarlı orta bacak dişli Te Ayarlı yan bacak dişli Te

WEE 16 Z S R A3C TEE 16 Z S R A3C LEE 16 Z S R A3C

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 23

Ayarlı yan bacak dişli Te

Ayarlı dişli dirsek

LEE

WEE

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 24

RED KOR

Duumlşuumlruumlcuumller

EO EO2

KOR 3016 S A3C RED 3522 L A3C

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 25

Uzatma rakoru

DA 30 S A3C

Nipelrsquoin bullBir tarafı duumlz bullBir tarafı ters şeklidir

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 26

Nipel duumlşuumlruumlcuuml Te duumlşuumlruumlcuuml

GR 2818 L A3C

GR 3020 Z S A3C

EO

EO2

TR 281828 L A3C

d1

d2

d3

TR 202520 Z S A3C

Boru uumlzeri duumlşuumlruumlcuumller

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 27

Boru uumlzeri ters ekleyici ve duumlşuumlruumlcuumller

GZ

GZ 28 L A3C GZR 2818 L A3C

GZR

Nipelrsquoin iki tarafı da ters olan şeklidir EO 2 formatında

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 28

Manometre rakorları

MAV MAVE

Duumlz Ters

EO MAV 08 L R A3C ( G frac14 ) MAVE 08 L R A3C ( G frac14 )

EO MAV 08 S R A3C ( G 12 ) MAVE 08 S R A3C ( G 12 )

EO2 MAV 08 Z L R A3C ( G frac14 ) MAVE 08 L R A3C ( G frac14 )

EO2 MAV 08 Z S R A3C ( G 12 ) MAVE 08 S R A3C ( G 12 )

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 29

AS SKA WAS

EO AS 25 S WAS 22 L SKA 25x3

Kaynaklı bağlantılar

EO2 AS 25 Z S WAS 22 Z L

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 30

RHD RHDI

EO RHD 25 S A3C RHDI frac34 A3C

EO2 RHD 25 Z S A3C

EO RHZ 22 L R ED A3C RHV 22 L R ED A3C

EO2 RHZ 22 Z L R ED A3C RHV 22 Z L R ED A3C

Ccedilekvalfler

RHZ RHV

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 31

EMA3 R14 ED

SMA 3 - 2000

MAV frac14 MA3

( MAV 12 MA3 )

Manometre bağlantı rakoru

Basınccedil oumllccedilme hortumu

Basınccedil oumllccedilme rakoru

Basınccedil oumllccedilme sistemleri

MAVMD frac14 MA3

MAVMD 12 MA3

M 16 x 2 sistem iccedilin

Ters manometre bağlantı rakoru

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 32

Boru ucu koumlrleme rakorları

VKA VKAM

VKAM 28 L A3C VKA 20 A3C

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 33

GE 18 L R ED A3C

GE 18 L R ED OMD A3C + PSR 18 L X + M 18 L A3C X

G 18 L A3C X + 2 x PSR 18 L X + 2 x M 18 L A3C X

G W T K WE vs

EO

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 34

GE 18 Z L R ED A3C

EO2

GE 18 L R ED OMD A3C + FM 18 L A3C

G 18 L A3C X + 2 x FM 18 L A3C

G W T K vs

DOZ 18 L Yedek sızdırmazlık ringi

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 35

DİKKAT Somun ve yuumlksuumlğuuml olmayan tuumlm bağlantı elemanlarında İster EO 1 ister EO 2 olsun Goumlvde Sipariş numaraları EO 1 iccedilin de EO 2 iccedilin de

AYNIDIR

28022017 36 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 37

Hidrolik boruları kelepccedileleme tekniği

Plastik boru kelepccedileleri

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 38

Hidrolik boruları kelepccedileleme tekniği

28022017 39 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 40

Yuumlksuumlkluuml bağlantı elemanlarının ISO standartları

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 41

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 42

Konvansiyonel tek yuumlksuumlkluuml bağlantı

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 43

Hidrolik Borular

Hidrolik boruların montaja hazırlanması

Konvansiyonel tek yuumlksuumlkluuml bağlantı

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 44

1frac12

1 Boruyu ısırma fonksiyonu

- Yuumlksuumlk borunun iccediline işleyerek

sızdırmazlık sağlanır

2 Boruyu tutma fonksiyonu

- DPR yuumlksuumlğuumlarka tarafı boruyu sıkı bir

şekilde tutacak şekilde dizayn edilmiştir

Yuumlksuumlğuumln ısırılan boumllgesinde vibrasyonların

sebep olduğu ccedilatlakların oumlnlenmesinde etkili

olur

3 Yaylanma etkisi

- Montaj sonuna doğru yuumlksek elastik

deformasyonların oluşmasına muumlsaade eder

bull Sızdırmazlık

bull Boruyu tutma

bull Yay etkisi

Konvansiyonel tek yuumlksuumlkluuml bağlantı

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 45

Somun sıkılmadan oumlnce Somun sıkıldıktan sonra

bull ISO 8434-1 DIN 2353 DIN 3861 std uygun

bull 24deg ağız konikliği accedilısına sahip ısırmalı tip bağlantı ( Bite Type Fittings )

Ccedilift Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği EO 2

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 46

Sızdırmazlık ringi

(ELASTİK kısım

NBR-Nitril)

Goumlvde Sızdırmazlık ringi

(ccedilelik kısım)

Somun

Tutma (ısırma) ringi

Boru

Fonksiyonel somun

Ccedilift Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği EO 2 ( YENİ )

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 47

BSP Diş Şekilleri BSPT ve BSPP boru dişleri

bull BSPT ve BSPP boru dişleri 55degrsquolik accedilıya sahiptir

bull Hidrolik ve pnoumlmatik uygulamalarda yaygın olarak kullanılır

bull BSPP(British standart pipe paralell-Duumlz diş) Sızdırmazlığın diş uumlzerinde yapılmadığı yerlerde kullanılır Sızdırmazlık elemanı ile sızdırmazlık sağlanır

bull BSPT(British standart pipe taper-Konik diş) Sızdırmazlığın diş uumlzerinde sağlandığı yerlerde kullanılır

Diş standartları

bull BSPP diş

ISO 228-1

DIN 3852-2 ABE

BS2779

NFE03005 BSPP G

BSPT R PORTS DIN 3852 XZ

BSPP

Sızdırmazlık elemanı ile sızdırmazlık

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 48

METRİK Diş Şekilleri

ISO-Metrik boru dişleri

bull Metrik dişler 60degrsquolik diş accedilısına sahiptir

bull Pnoumlmatik uygulamalarda yaygın olarak kullanılır

bull Otomotiv sektoumlruumlnde geniş olarak

kullanılmaktadır

bull Metrik dişlerde iki tip sızdırmazlık sağlanır

-O-ringli sızdırmazlık (ISO 6149)

-Sızdırmazlık Elemanı (Metal) ile sızdırmazlık

(ISO 261 ve 262)

Diş standartları

bull O-ringli sızdırmazlık

ISO 6149

DIN 3852-F

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 49

UNF Diş Şekilleri

UNF dişler (Unified Fine Threads)

bull UNF dişler 60degrsquolik diş accedilısına sahiptir

bull Hidrolik uygulamalarda (oumlzellikle Amerikarsquoda)

yaygın olarak kullanılır

bull UNF diş şekilleri ISO-inch olarak da anılır

bull UNF dişler sızdırmazlığın diş uumlzerinde

yapılmadığı yerlerde kullanılır

bull Sızdırmazlık O-ring ile sağlanır

Diş standartları

SAEJ 514 (Erkek diş)

SAEJ 1926 (Dişi port)

UNF 38rdquo-24

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 50

NPT Diş Şekilleri

NPT dişler (National Pipe Taper)

bull NPT dişler 60degrsquolik diş accedilısına sahiptir

bull Petrokimya proses enduumlstrisi ve

hidrolik uygulamalarda (oumlzellikle

Amerikarsquoda) yaygın olarak kullanılır

bull NPT dişler sızdırmazlığın diş uumlzerinde

sağlandığı yerlerde kullanılır

Diş standartları

SAEJ 476-B2

NF E 03-061

625deg konik accedilı

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 51

FP

FM

FP

FM

F P F

M

GE GE ED GEO

Form B Form E Form F

28022017 52 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 53

Diş Sızdırmazlık Şekilleri

Teflon bant Sıvı sızdırmazlık elemanı Teflon esaslı kaplama

İlk iki dişe teflon sarılmamalıdır ( LOCTITE ) ( PRESTOLOK Pnoumlmatik fittings

Akrilik esaslı teflon pudra

5 defaya kadar soumlkuumlluumlp takılabilir )

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 54

Paralel Diş Sızdırmazlık Şekilleri

Metal (duumlz) sızdırmazlık

Cu Al fiber plastik pul Elle sıkmadan sonra anahtarla max14 tur sıkılmalıdır

O-ringli sızdırmazlık

Back-up O-ring O-ring Destekli O-ring

Hidrolik Sistemde Kullanılan Sızdırmazlık Elemanları

Hidrolik devrede kullanılan sızdırmazlık elemanlarının yağ kaccedilaklarını ve verim

kayıplarını azaltmak uumlzere iki goumlrevi vardır Sızdırmazlık elemanlarının

seccediliminde akışkan cinsi ccedilalışma sıcaklığı ccedilalışma basıncı dikkate alınmalıdır

Yapıldıkları malzemeye goumlre sızdırmazlık elemanları

Bezli Malzemeden Yapılan Sızdırmazlık Elemanları

bull Bezli NBR Pamuklu beze nitril emprenye edilerek hazırlanır

bull Bezli FKM Pamuklu beze viton emprenye edilerek hazırlanır

28022017 55 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Esnek Malzemeden Yapılan Sızdırmazlık Elemanları

bull Silikon

bull Nitril

bull Viton

Poli

Neoprenuumlretan

Etilen propilen kauccediluk

Doğal kauccediluk

Neopren

Sızdırmazlık elemanları

Sızdırmazlık Elemanları Kullanıldığı Yere Goumlre

Statik sızdırmazlık elemanları

bull Contalar

bull O-ring (halkalar)

Dinamik sızdırmazlık elemanları

bull Toz keccedileleri

bull Piston kolu keccedileleri

bull Piston keccedileleri

28022017 56 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 57

Uygulamada Sızdırmazlık Elemanları

Parker-Praumldifa Hidrolik Sızdırmazlık Elemanları (Hidroser)

Piston sızdırmazlık elemanları

Mil sızdırmazlık elemanları

Toz sıyırıcılar

Kayıcı halkalar

Parker-Praumldifa O-Ringler

Col-O-Rings tipi değişik renklerde O-ringler

Ekstruumlzyondan elde edilen şerit O-ringler

Teflon O-ringler

Parbak tipi O-ring destek halkaları

Bilindiği uumlzere akışkan guumlcuuml devrelerinde akışkanın hareketli

olduğu iki nokta arasında basınccedil farkı oluşur Eğer kesit farkı gibi

akışın oumlnuumlndeki direnci arttıran etkenler var ise bu basınccedil farkı

daha da artar

Orifis Nedir Ne İşe Yarar

28022017 58 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Orifis pkalası

Ama akışkanın hareketi durduğunda (bu duruma oumlrnek olarak hidrolik

devrede silindirlerin valfler aracılığı ile ya da strok sonuna geldiği iccedilin

durduğu bir anı duumlşuumlnebiliriz) aradaki kesit farkına rağmen iki nokta

arasındaki basınccedil değeri eşit olacaktır Dolayısıyla eğer hidrolik devrede

bir yerde basıncın algılanması gerekiyorsa yada hattaki debiden daha

duumlşuumlk miktarda bir debiye ihtiyaccedil varsa bu noktaların beslemesini ana

hatlardan ccedilekilecek bir hatta orifis takılarak yapabilir

28022017 59 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Lojik valflerin kapaklarına pilot valfin besleme yada boşaltma

hattına orifisler yerleştirerek lojik valfin accedilma ve kapanma suumlreleri

kontrol edilir

28022017 60 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Pilot kumandalı emniyet valflerinde de yukarıdaki pilot valfle

basınccedillı yağ ana goumlvdeden orifislerden geccedilirilerek aktarılır

Değişken deplasmanlı pompaların kontrol organlarında da orifisleri

goumlrmek muumlmkuumlnduumlr

28022017 61 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Hidrolik devre elemanları ccedilalışma prensipleri gereği dar toleranslarda ccedilalışırlar

bu yuumlzden de yağ kirliliğine karşı ccedilok hassastırlar Dolayısıyla hidrolik tahrikli

makinaların performanslarını uzun suumlre suumlrduumlrebilmelerinin temel koşullarından

birisi uumlreticilerin belirlediği standartta temiz bir yağ ile ccedilalışmasıdır Sanayide

ccediloğu kez bu konunun goumlz ardı edilmesi sebebiyle olması gerekenden ccedilok daha

kısa suumlrede makine arızaları ve bunun sonucunda gereksiz parccedila değişimleri ve

uumlretim kayıpları ile karşılaşılmaktadır

Hidrolik Sistem Arızaları

28022017 62 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 63

Hidrolik devrelerde oluşan arızaların birccediloğu hidrolik yağların yanlış

tercihinden kaynaklanır Bu sebeple hidrolik yağlarının seccediliminin iyi

yapılması ve ccedilalışma şartlarına uygun tercih edilmesi gerekir Hidrolik

devrelerin bakımının duumlzenli olarak yapılması gerekir

Sistemde ccedilalışma sırasında guumlruumlltuuml

Pompa arızalıdır

Pompadaki yağ seviyesi duumlşuumlktuumlr

Yağ iccedilinde ve sistemde hava vardır

Yağda buharlaşma olmaktadır

Emniyet valfinde arıza vardır

Motor pompa ve elektrik motoru montaj bağlantıları iyi değildir

Ccedilek valfın yayı kırılmıştır

Borularda dirsek ve kıvrım sayısı fazladır

Emiş borusu ccedilapı kuumlccediluumlktuumlr

Emiş hattı filtresi tıkalıdır

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 64

Hidrolik devre basıncının duumlşmesi veya yuumlkselmesi

Devre Basıncı Duumlşuumlkse

o Hidrolik pompa arızalıdır

o Basınccedil duumlşuumlrme valfi ayarı duumlşuumlktuumlr veya bozulmuştur

o Hidrolik devrede kaccedilak ve sızıntılar vardır

o Silindir keccedilelerinde kaccedilak vardır veya keccedileler arızalıdır

Devre Basıncı Yuumlksekse

o Doumlnuumlş hattı filtresi kirlenmesinden dolayı akışkan kirlenmiştir

o Basınccedil kontrol valfi arızalıdır veya ayarı iyi yapılmamıştır

o Akışkanın iccedilinde hava vardır

o Pompa yataklarında boşluk vardır

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 65

Hidrolik devre debisinin duumlşmesi veya yuumlkselmesi

Devre debisi duumlşuumlk ise (Hareket yavaştır)

o Emniyet valfinin basınccedil ayarı ccedilok duumlşuumlktuumlr

o Hareket eden yuumlzeylerde yağ azalmıştır

o Silindir veya elektrik motoru arızalıdır

o Sıvının viskozitesi yuumlksektir (yağ kalmamıştır)

o Sıvı seviyesi duumlşuumlktuumlr

o Akış kontrol valfinin ayarı yetersizdir

o Sıvının buumltuumlnuuml emniyet valfinden depoya geri doumlnmektedir

o Elektrik motorunun doumlnme youmlnuuml terstir

o Pompa arızalıdır veya tıkalıdır

o Pompanın hızı yetersizdir

Debi yuumlksek ise (Hareket hızlıdır)

o Basınccedil kontrol valfi ayarı fazladır

o Akış kontrol valfi ayarı fazladır

o Elektrik motoru devir sayısı uygun değildir

o Pompanın guumlcuuml gerekenden ccediloktur

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 66

Valflerde Meydana Gelen Arızalar

Youmln kontrol valflerinde meydana gelen arızalar

Valfin suumlrtuumlnme yuumlzeylerinde aşıntı oluşmuştur

Valf iccedilindeki geri doumlnuumlş yayı kırılmıştır

Valf iccedilinde pislik vardır

Valfin selenoid bağlantıları yanlıştır

Valf istenilen konuma gelmiyordur

Valf ayarı iyi değildir

Emniyet valflerinde basınccedil duumlşuumlkse

Sıvı kirlidir

Valfin iccedilindeki yay kırıktır

Havalandırma kapağı accedilık olabilir

Valf ayar yayı bozulmuştur

Basınccedil ayarı bozulmuştur

Emniyet valfi kapalı olabilir

Hava boşluklu bobinlerde bobin iccedilerisine yağ girmezken ıslak bobinlerde tam tersi armatuumlr

tank hattına bağlı olan yağın iccedilerisinde yuumlzer Islak pimli bobinleri oumlzellikle accedilık havada ya

da nemli ortamlarda ccedilalışan makinalarda yağın koruyucu oumlzelliği sayesinde korozyona karşı

dayanıklılığı daha fazladır bunun yanı sıra sıvıyla temastan dolayı ısı transferi daha fazla

olacağı bobinin kendini daha iyi soğutabileceğini soumlyleyebiliriz Bir diğer avantajda bobin

iccedilerisindeki yağın armatuumlruumln yastıklanmasını sağlamasıdır

Doğru akım bobinleri oumlzellikle duumlşuumlk voltajlarda ccedilalışıldığında yuumlksek ccedilalışma guumlvenliğine

sahiptir Aynı zamanda yuumlksek frekanslı ccedilalışmalar iccedilin uygundur Bir diğer oumlzelliği ise

bobine elektrik uyarısı verildiğinde herhangi bir nedenden dolayı suumlrguuml hareket etmez

takılırsa bobinde yanma meydana gelmez Alternatif akımlı bobinler aynı durumda yanarlar

(ıslak pimli bobinler iccedilin bu suumlre yaklaşık 1-15 saattir)

28022017 67 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Valf Bobin Tipleri

Enduumlstriyel otomasyonda en yaygın kullanılan kumanda tipi olan

elektrik kumandalı valflerin piyasada birccedilok değişik ccedileşidi ile

karşılaşmak muumlmkuumlnduumlr Bununla birlikte en yaygın kullanılan

bobin (Selenoid- solenoid ing) ccedileşitlerini doğru akımla ccedilalışan

hava boşluklu veya ıslak pimli alternatif akımla ccedilalışan hava

boşluklu veya ıslak pimli olarak sayabiliriz

Hidrolik Valf Bobinleri ve Arızaları

28022017 68 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Valf Bobinleri Neden Yanar

Valf bobinine enerji verildiğinde ilk olarak suumlrguuml hareketini başlatmak iccedilin daha

yuumlksek direnccedil olacağından dolayı bobinden yuumlksek akım geccediler ve suumlrguuml hareket

etmeye başladığında bu akım değeri duumlşer eğer suumlrguuml hareket edemez ise akım

yığılması oluşarak bobinin aşırı ısınıp yanmasına ve işe goumlrmez duruma gelmesine

sebep olur

Bu şekilde yanan valf bobinlerinde bazı plastik tuumlrevi malzemeler eriyerek bobin

goumlvdesindeki boşlukların dolmasına ve bobin iccedilerisindeki armatuumlruumln hareket

edememesine sebep olabilir

Ortam sıcaklığının yuumlksek olması bobinin uumlzerinde oluşan ısıyı ortama vermesinde

sıkıntı yaratacağından dolayı bobin sıcaklığı artarak direncin artmasına akım ve

bobin kuvvetinin duumlşmesine sebep olacaktır Bunun sonucunda suumlrguuml kuvvetleri

yenilemeyebileceği iccedilin bobinde yanma tehlikesi oluşacaktır Besleme hattındaki

voltaj duumlşuumlkluumlklerinde hareketi başlatacak kuvveti bobinin uumlretememesine va

takılıp kalıp yanmasına sebep olabilecek etkenlerden birisidir Yine bir diğer olası

etkende valfin ccedilalışma ccedilevriminin sıklığıdır izin verilen katalog değerinin uumlzerinde

ccedilevrim suumlresinde ccedilalışan valf bobinleri kısa suumlre iccedilerisinde ccedilok sayıda ilk kalkış

akımına maruz kalacaklardır 28022017 69 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Nadiren de olsa karşılaşılan bir durum ise bobin uumlzerine goumlnderilecek aşırı

voltajdır Bobinde oluşan ekstra kuvvet sebebiyle bobin accedilma ve kapamada

problem olmaz ama yuumlksek voltaj sebebiyle bobinde yuumlksek akım tutulurBu da

sargının aşırı ısınmasına ve bobinde erimeye sebep olabilir

Bir diğer neden olarak da bobinin kısa devre yapmasını sayabiliriz Bobine

girebilecek herhangi bir iletken sıvı kısa devreye ve bobinde yanmaya sebep

olabilir Son olarak mekanik darbeler sonucu hasarlar sebebiyle oluşacak

deformasyonlarda bobinlerde arızalara sebep olacaktır Arıza sebebiyle ccedilıkartılan

bobin uumlzerinde ccedilalışarak arıza kaynağı tespit edilmelidir Aksi taktirde tekrar

benzer şekilde arızalar ile karşılaşabiliriz 28022017 70 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Hidrolik İş Guumlvenliği-1 (Hortumlarda İğne Deliği Fışkırması)

Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile meydana gelen

yaralanmalar doku hasarı uzuv kaybı hatta oumlluumlme bile sebebiyet

verebilir Sorumlular bu tip yaralanmaları engellemek iccedilin ve olası

kazaya nasıl muumldahale edileceğine youmlnelik oumlnceden plan

yapmalıdırlar Kaza meydana geldikten sonra ne yapılacağına dair

karar vermek iccedilin yeterli suumlre olmayabilir

Hortumların eskimesi kullanılan hidrolik

yağa uygun hortum seccedililmemesi hortumların

burulmaya maruz kalması minimum buumlkuumlm

yarıccedilapından daha duumlşuumlk ccedilapta buumlkuumllmesi gibi

sebeplerden dolayı hortumlarda oluşabilecek

ccedilok kuumlccediluumlk deliklerden iğne deliği fışkırması

oluşabilir

28022017 71 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Bu ccedilok kuumlccediluumlk delikten meydana gelen iğne deliği sızıntıları bir mermi gibi

ccedilok yuumlksek hızlara ulaşıp su jeti gibi dokuları delip geccedilebilir ve kan

dolaşım sistemine karışabilir Bu tip yaralanmaya maruz kalan kişi ccedilok

nadiren ciddi miktarda bir acı hissi duyar ccediloğunlukla hafif bir elektrik

ccedilarpması yada bir iğne batması hissi algılar

Hidrolik yağ iccedilerisinde canlı dokulara zarar veren ccedilok sayıda kimyasal

bileşim mevcuttur Hidrolik yağın vuumlcuda enjekte olduğu yaralanmalar

hızla dokuları tahrip ederek kangrene sebep olur bu yuumlzden suumlratle tıbbi

muumldahale gerekir Yaranın ilk anlardaki goumlruumlnuumlmuuml zararsız gibi durduğu

iccedilin kesinlikle oumlnemsiz goumlruumllmemelidir ve en hızlı şekilde cerrahi

muumldahale ile tedavi edilmelidir aksi taktirde yaralanan kişide kalıcı

hasarlar oluşabilir

Bir ccedilok doktorun hidrolik yağ enjekte olması sonucu meydana gelen

yaralanmalar konusunda deneyimli olmadığı dikkate alınmalıdır Bu

konuda nitelikli bir tıbbi profesyonel bulmak saatler suumlrebilir Bu suumlre

yaralının uzvunu yada hayatını kaybetmesine sebep olabilir o yuumlzden

mutlaka oumlnceden bununla ilgili bir planlama yapılması gerekir 28022017 72 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Şekil-2 İğne deliği fışkırması

Şekil-3 (İğne deliği enjeksiyon yaralanması ve tedavi etmek iccedilin yapılan

muumldahale-

FPSI Akışkan Guumlcuuml Guumlvenliği Enstituumlsuuml Salt Lake City ABD)

28022017 73 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Parker hannifin hidrolik valf satış muumlduumlruuml ROB SHIMKO bir guumln sol elimi

valfe uzattığımda goumlz accedilıp kapayıncaya kadar geccedilen suumlrede elimde bir iğne

batması hissettim elime baktığımda sadece kırmızı bir nokta goumlrduumlm ve

herhangi bir acı yoktu doktora gittiğimde doktor merhem suumlruumlp bandajlayıp geri

goumlnderdi fakat daha sonra Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile

meydana gelen yaralanmalarda neler yapılması gerektiğini iccedileren okuduğum eski

bir manuel aklıma geldi manueli alıp hemen aynı doktora gittim o beni başka

bir doktora youmlnlendirdi ve neyse ki sonunda tedavi olabildim fakat geccedil

kalındığından dolayı elimde oluşan hasarı duumlzeltebilmek iccedilin 6000 dolarlık bir

deri nakil operasyonu geccedilirmem gerekti

Malasef ki bu tip yaralanmalar ccedilok nadir goumlruumllen bir durum değildir Uumllkemizde

de bir ccedilok kişi bu şekilde oluşan iş kazaları sonucu ciddi şekilde yaralanıp uzuv

kaybı yada uzuvlarda fonksiyon kaybı ile karşılaşmışlardır Bu tip

yaralanmalardan korunmak iccedilin eski yıpranmış hidrolik hortumları standartlara

uygun ccedilalışma şartlarına goumlre doğru seccedililmiş ve kaliteli hortumlar ile

değiştirmek gerekmektedir Ayrıca oumlzellikle basınccedil hatlarında yer alan

hortumlarda koruyucu kılıf kullanılması da alınabilecek guumlvenlik oumlnlemlerinden

birisidir

YAŞANMIŞ BİR OLAY

28022017 74 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

BİTTİ

28022017 75 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Video 17a

Robot

Introducing

Spot

Video 17b

Robot Boston

All Prototypes

Video 17c

Tuumlyap 2012 elekt-

elektrootomasyon

hidro ve pnouml fuarı

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 18

EO

EO2

EVW 16 S A3C EVT 20 S A3C EVL 22 L A3C

EVW ( Ters dirsek )

EVW 16 S A3C ET 20 S A3C EL 22 L A3C

EW

EVT ( Orta bacak Te )

EVL ( Yan bacak Te )

ET

EL

TERS BAĞLANTILAR

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 19

DOumlNER BAĞLANTILAR

WE 16 S R A3C GE 16 S R ED OMD A3C WH 16 S R KDS A3C WEE 16 Z S R A3C + EW 16 S A3C

Doumlner dirsek Ayarlı dişli dirsek

EW 16 S A3C

GE 16 S R ED OMD A3C

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 20

WE GE + EW WEE WH GE

Değişik doumlnme şekillerinin karşılaştırılması

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 21

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 22

Ayarlı dişli dirsek Ayarlı orta bacak dişli Te Ayarlı yan bacak dişli Te

WEE 16 Z S R A3C TEE 16 Z S R A3C LEE 16 Z S R A3C

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 23

Ayarlı yan bacak dişli Te

Ayarlı dişli dirsek

LEE

WEE

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 24

RED KOR

Duumlşuumlruumlcuumller

EO EO2

KOR 3016 S A3C RED 3522 L A3C

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 25

Uzatma rakoru

DA 30 S A3C

Nipelrsquoin bullBir tarafı duumlz bullBir tarafı ters şeklidir

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 26

Nipel duumlşuumlruumlcuuml Te duumlşuumlruumlcuuml

GR 2818 L A3C

GR 3020 Z S A3C

EO

EO2

TR 281828 L A3C

d1

d2

d3

TR 202520 Z S A3C

Boru uumlzeri duumlşuumlruumlcuumller

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 27

Boru uumlzeri ters ekleyici ve duumlşuumlruumlcuumller

GZ

GZ 28 L A3C GZR 2818 L A3C

GZR

Nipelrsquoin iki tarafı da ters olan şeklidir EO 2 formatında

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 28

Manometre rakorları

MAV MAVE

Duumlz Ters

EO MAV 08 L R A3C ( G frac14 ) MAVE 08 L R A3C ( G frac14 )

EO MAV 08 S R A3C ( G 12 ) MAVE 08 S R A3C ( G 12 )

EO2 MAV 08 Z L R A3C ( G frac14 ) MAVE 08 L R A3C ( G frac14 )

EO2 MAV 08 Z S R A3C ( G 12 ) MAVE 08 S R A3C ( G 12 )

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 29

AS SKA WAS

EO AS 25 S WAS 22 L SKA 25x3

Kaynaklı bağlantılar

EO2 AS 25 Z S WAS 22 Z L

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 30

RHD RHDI

EO RHD 25 S A3C RHDI frac34 A3C

EO2 RHD 25 Z S A3C

EO RHZ 22 L R ED A3C RHV 22 L R ED A3C

EO2 RHZ 22 Z L R ED A3C RHV 22 Z L R ED A3C

Ccedilekvalfler

RHZ RHV

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 31

EMA3 R14 ED

SMA 3 - 2000

MAV frac14 MA3

( MAV 12 MA3 )

Manometre bağlantı rakoru

Basınccedil oumllccedilme hortumu

Basınccedil oumllccedilme rakoru

Basınccedil oumllccedilme sistemleri

MAVMD frac14 MA3

MAVMD 12 MA3

M 16 x 2 sistem iccedilin

Ters manometre bağlantı rakoru

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 32

Boru ucu koumlrleme rakorları

VKA VKAM

VKAM 28 L A3C VKA 20 A3C

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 33

GE 18 L R ED A3C

GE 18 L R ED OMD A3C + PSR 18 L X + M 18 L A3C X

G 18 L A3C X + 2 x PSR 18 L X + 2 x M 18 L A3C X

G W T K WE vs

EO

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 34

GE 18 Z L R ED A3C

EO2

GE 18 L R ED OMD A3C + FM 18 L A3C

G 18 L A3C X + 2 x FM 18 L A3C

G W T K vs

DOZ 18 L Yedek sızdırmazlık ringi

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 35

DİKKAT Somun ve yuumlksuumlğuuml olmayan tuumlm bağlantı elemanlarında İster EO 1 ister EO 2 olsun Goumlvde Sipariş numaraları EO 1 iccedilin de EO 2 iccedilin de

AYNIDIR

28022017 36 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 37

Hidrolik boruları kelepccedileleme tekniği

Plastik boru kelepccedileleri

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 38

Hidrolik boruları kelepccedileleme tekniği

28022017 39 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 40

Yuumlksuumlkluuml bağlantı elemanlarının ISO standartları

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 41

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 42

Konvansiyonel tek yuumlksuumlkluuml bağlantı

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 43

Hidrolik Borular

Hidrolik boruların montaja hazırlanması

Konvansiyonel tek yuumlksuumlkluuml bağlantı

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 44

1frac12

1 Boruyu ısırma fonksiyonu

- Yuumlksuumlk borunun iccediline işleyerek

sızdırmazlık sağlanır

2 Boruyu tutma fonksiyonu

- DPR yuumlksuumlğuumlarka tarafı boruyu sıkı bir

şekilde tutacak şekilde dizayn edilmiştir

Yuumlksuumlğuumln ısırılan boumllgesinde vibrasyonların

sebep olduğu ccedilatlakların oumlnlenmesinde etkili

olur

3 Yaylanma etkisi

- Montaj sonuna doğru yuumlksek elastik

deformasyonların oluşmasına muumlsaade eder

bull Sızdırmazlık

bull Boruyu tutma

bull Yay etkisi

Konvansiyonel tek yuumlksuumlkluuml bağlantı

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 45

Somun sıkılmadan oumlnce Somun sıkıldıktan sonra

bull ISO 8434-1 DIN 2353 DIN 3861 std uygun

bull 24deg ağız konikliği accedilısına sahip ısırmalı tip bağlantı ( Bite Type Fittings )

Ccedilift Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği EO 2

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 46

Sızdırmazlık ringi

(ELASTİK kısım

NBR-Nitril)

Goumlvde Sızdırmazlık ringi

(ccedilelik kısım)

Somun

Tutma (ısırma) ringi

Boru

Fonksiyonel somun

Ccedilift Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği EO 2 ( YENİ )

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 47

BSP Diş Şekilleri BSPT ve BSPP boru dişleri

bull BSPT ve BSPP boru dişleri 55degrsquolik accedilıya sahiptir

bull Hidrolik ve pnoumlmatik uygulamalarda yaygın olarak kullanılır

bull BSPP(British standart pipe paralell-Duumlz diş) Sızdırmazlığın diş uumlzerinde yapılmadığı yerlerde kullanılır Sızdırmazlık elemanı ile sızdırmazlık sağlanır

bull BSPT(British standart pipe taper-Konik diş) Sızdırmazlığın diş uumlzerinde sağlandığı yerlerde kullanılır

Diş standartları

bull BSPP diş

ISO 228-1

DIN 3852-2 ABE

BS2779

NFE03005 BSPP G

BSPT R PORTS DIN 3852 XZ

BSPP

Sızdırmazlık elemanı ile sızdırmazlık

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 48

METRİK Diş Şekilleri

ISO-Metrik boru dişleri

bull Metrik dişler 60degrsquolik diş accedilısına sahiptir

bull Pnoumlmatik uygulamalarda yaygın olarak kullanılır

bull Otomotiv sektoumlruumlnde geniş olarak

kullanılmaktadır

bull Metrik dişlerde iki tip sızdırmazlık sağlanır

-O-ringli sızdırmazlık (ISO 6149)

-Sızdırmazlık Elemanı (Metal) ile sızdırmazlık

(ISO 261 ve 262)

Diş standartları

bull O-ringli sızdırmazlık

ISO 6149

DIN 3852-F

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 49

UNF Diş Şekilleri

UNF dişler (Unified Fine Threads)

bull UNF dişler 60degrsquolik diş accedilısına sahiptir

bull Hidrolik uygulamalarda (oumlzellikle Amerikarsquoda)

yaygın olarak kullanılır

bull UNF diş şekilleri ISO-inch olarak da anılır

bull UNF dişler sızdırmazlığın diş uumlzerinde

yapılmadığı yerlerde kullanılır

bull Sızdırmazlık O-ring ile sağlanır

Diş standartları

SAEJ 514 (Erkek diş)

SAEJ 1926 (Dişi port)

UNF 38rdquo-24

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 50

NPT Diş Şekilleri

NPT dişler (National Pipe Taper)

bull NPT dişler 60degrsquolik diş accedilısına sahiptir

bull Petrokimya proses enduumlstrisi ve

hidrolik uygulamalarda (oumlzellikle

Amerikarsquoda) yaygın olarak kullanılır

bull NPT dişler sızdırmazlığın diş uumlzerinde

sağlandığı yerlerde kullanılır

Diş standartları

SAEJ 476-B2

NF E 03-061

625deg konik accedilı

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 51

FP

FM

FP

FM

F P F

M

GE GE ED GEO

Form B Form E Form F

28022017 52 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 53

Diş Sızdırmazlık Şekilleri

Teflon bant Sıvı sızdırmazlık elemanı Teflon esaslı kaplama

İlk iki dişe teflon sarılmamalıdır ( LOCTITE ) ( PRESTOLOK Pnoumlmatik fittings

Akrilik esaslı teflon pudra

5 defaya kadar soumlkuumlluumlp takılabilir )

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 54

Paralel Diş Sızdırmazlık Şekilleri

Metal (duumlz) sızdırmazlık

Cu Al fiber plastik pul Elle sıkmadan sonra anahtarla max14 tur sıkılmalıdır

O-ringli sızdırmazlık

Back-up O-ring O-ring Destekli O-ring

Hidrolik Sistemde Kullanılan Sızdırmazlık Elemanları

Hidrolik devrede kullanılan sızdırmazlık elemanlarının yağ kaccedilaklarını ve verim

kayıplarını azaltmak uumlzere iki goumlrevi vardır Sızdırmazlık elemanlarının

seccediliminde akışkan cinsi ccedilalışma sıcaklığı ccedilalışma basıncı dikkate alınmalıdır

Yapıldıkları malzemeye goumlre sızdırmazlık elemanları

Bezli Malzemeden Yapılan Sızdırmazlık Elemanları

bull Bezli NBR Pamuklu beze nitril emprenye edilerek hazırlanır

bull Bezli FKM Pamuklu beze viton emprenye edilerek hazırlanır

28022017 55 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Esnek Malzemeden Yapılan Sızdırmazlık Elemanları

bull Silikon

bull Nitril

bull Viton

Poli

Neoprenuumlretan

Etilen propilen kauccediluk

Doğal kauccediluk

Neopren

Sızdırmazlık elemanları

Sızdırmazlık Elemanları Kullanıldığı Yere Goumlre

Statik sızdırmazlık elemanları

bull Contalar

bull O-ring (halkalar)

Dinamik sızdırmazlık elemanları

bull Toz keccedileleri

bull Piston kolu keccedileleri

bull Piston keccedileleri

28022017 56 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 57

Uygulamada Sızdırmazlık Elemanları

Parker-Praumldifa Hidrolik Sızdırmazlık Elemanları (Hidroser)

Piston sızdırmazlık elemanları

Mil sızdırmazlık elemanları

Toz sıyırıcılar

Kayıcı halkalar

Parker-Praumldifa O-Ringler

Col-O-Rings tipi değişik renklerde O-ringler

Ekstruumlzyondan elde edilen şerit O-ringler

Teflon O-ringler

Parbak tipi O-ring destek halkaları

Bilindiği uumlzere akışkan guumlcuuml devrelerinde akışkanın hareketli

olduğu iki nokta arasında basınccedil farkı oluşur Eğer kesit farkı gibi

akışın oumlnuumlndeki direnci arttıran etkenler var ise bu basınccedil farkı

daha da artar

Orifis Nedir Ne İşe Yarar

28022017 58 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Orifis pkalası

Ama akışkanın hareketi durduğunda (bu duruma oumlrnek olarak hidrolik

devrede silindirlerin valfler aracılığı ile ya da strok sonuna geldiği iccedilin

durduğu bir anı duumlşuumlnebiliriz) aradaki kesit farkına rağmen iki nokta

arasındaki basınccedil değeri eşit olacaktır Dolayısıyla eğer hidrolik devrede

bir yerde basıncın algılanması gerekiyorsa yada hattaki debiden daha

duumlşuumlk miktarda bir debiye ihtiyaccedil varsa bu noktaların beslemesini ana

hatlardan ccedilekilecek bir hatta orifis takılarak yapabilir

28022017 59 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Lojik valflerin kapaklarına pilot valfin besleme yada boşaltma

hattına orifisler yerleştirerek lojik valfin accedilma ve kapanma suumlreleri

kontrol edilir

28022017 60 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Pilot kumandalı emniyet valflerinde de yukarıdaki pilot valfle

basınccedillı yağ ana goumlvdeden orifislerden geccedilirilerek aktarılır

Değişken deplasmanlı pompaların kontrol organlarında da orifisleri

goumlrmek muumlmkuumlnduumlr

28022017 61 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Hidrolik devre elemanları ccedilalışma prensipleri gereği dar toleranslarda ccedilalışırlar

bu yuumlzden de yağ kirliliğine karşı ccedilok hassastırlar Dolayısıyla hidrolik tahrikli

makinaların performanslarını uzun suumlre suumlrduumlrebilmelerinin temel koşullarından

birisi uumlreticilerin belirlediği standartta temiz bir yağ ile ccedilalışmasıdır Sanayide

ccediloğu kez bu konunun goumlz ardı edilmesi sebebiyle olması gerekenden ccedilok daha

kısa suumlrede makine arızaları ve bunun sonucunda gereksiz parccedila değişimleri ve

uumlretim kayıpları ile karşılaşılmaktadır

Hidrolik Sistem Arızaları

28022017 62 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 63

Hidrolik devrelerde oluşan arızaların birccediloğu hidrolik yağların yanlış

tercihinden kaynaklanır Bu sebeple hidrolik yağlarının seccediliminin iyi

yapılması ve ccedilalışma şartlarına uygun tercih edilmesi gerekir Hidrolik

devrelerin bakımının duumlzenli olarak yapılması gerekir

Sistemde ccedilalışma sırasında guumlruumlltuuml

Pompa arızalıdır

Pompadaki yağ seviyesi duumlşuumlktuumlr

Yağ iccedilinde ve sistemde hava vardır

Yağda buharlaşma olmaktadır

Emniyet valfinde arıza vardır

Motor pompa ve elektrik motoru montaj bağlantıları iyi değildir

Ccedilek valfın yayı kırılmıştır

Borularda dirsek ve kıvrım sayısı fazladır

Emiş borusu ccedilapı kuumlccediluumlktuumlr

Emiş hattı filtresi tıkalıdır

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 64

Hidrolik devre basıncının duumlşmesi veya yuumlkselmesi

Devre Basıncı Duumlşuumlkse

o Hidrolik pompa arızalıdır

o Basınccedil duumlşuumlrme valfi ayarı duumlşuumlktuumlr veya bozulmuştur

o Hidrolik devrede kaccedilak ve sızıntılar vardır

o Silindir keccedilelerinde kaccedilak vardır veya keccedileler arızalıdır

Devre Basıncı Yuumlksekse

o Doumlnuumlş hattı filtresi kirlenmesinden dolayı akışkan kirlenmiştir

o Basınccedil kontrol valfi arızalıdır veya ayarı iyi yapılmamıştır

o Akışkanın iccedilinde hava vardır

o Pompa yataklarında boşluk vardır

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 65

Hidrolik devre debisinin duumlşmesi veya yuumlkselmesi

Devre debisi duumlşuumlk ise (Hareket yavaştır)

o Emniyet valfinin basınccedil ayarı ccedilok duumlşuumlktuumlr

o Hareket eden yuumlzeylerde yağ azalmıştır

o Silindir veya elektrik motoru arızalıdır

o Sıvının viskozitesi yuumlksektir (yağ kalmamıştır)

o Sıvı seviyesi duumlşuumlktuumlr

o Akış kontrol valfinin ayarı yetersizdir

o Sıvının buumltuumlnuuml emniyet valfinden depoya geri doumlnmektedir

o Elektrik motorunun doumlnme youmlnuuml terstir

o Pompa arızalıdır veya tıkalıdır

o Pompanın hızı yetersizdir

Debi yuumlksek ise (Hareket hızlıdır)

o Basınccedil kontrol valfi ayarı fazladır

o Akış kontrol valfi ayarı fazladır

o Elektrik motoru devir sayısı uygun değildir

o Pompanın guumlcuuml gerekenden ccediloktur

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 66

Valflerde Meydana Gelen Arızalar

Youmln kontrol valflerinde meydana gelen arızalar

Valfin suumlrtuumlnme yuumlzeylerinde aşıntı oluşmuştur

Valf iccedilindeki geri doumlnuumlş yayı kırılmıştır

Valf iccedilinde pislik vardır

Valfin selenoid bağlantıları yanlıştır

Valf istenilen konuma gelmiyordur

Valf ayarı iyi değildir

Emniyet valflerinde basınccedil duumlşuumlkse

Sıvı kirlidir

Valfin iccedilindeki yay kırıktır

Havalandırma kapağı accedilık olabilir

Valf ayar yayı bozulmuştur

Basınccedil ayarı bozulmuştur

Emniyet valfi kapalı olabilir

Hava boşluklu bobinlerde bobin iccedilerisine yağ girmezken ıslak bobinlerde tam tersi armatuumlr

tank hattına bağlı olan yağın iccedilerisinde yuumlzer Islak pimli bobinleri oumlzellikle accedilık havada ya

da nemli ortamlarda ccedilalışan makinalarda yağın koruyucu oumlzelliği sayesinde korozyona karşı

dayanıklılığı daha fazladır bunun yanı sıra sıvıyla temastan dolayı ısı transferi daha fazla

olacağı bobinin kendini daha iyi soğutabileceğini soumlyleyebiliriz Bir diğer avantajda bobin

iccedilerisindeki yağın armatuumlruumln yastıklanmasını sağlamasıdır

Doğru akım bobinleri oumlzellikle duumlşuumlk voltajlarda ccedilalışıldığında yuumlksek ccedilalışma guumlvenliğine

sahiptir Aynı zamanda yuumlksek frekanslı ccedilalışmalar iccedilin uygundur Bir diğer oumlzelliği ise

bobine elektrik uyarısı verildiğinde herhangi bir nedenden dolayı suumlrguuml hareket etmez

takılırsa bobinde yanma meydana gelmez Alternatif akımlı bobinler aynı durumda yanarlar

(ıslak pimli bobinler iccedilin bu suumlre yaklaşık 1-15 saattir)

28022017 67 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Valf Bobin Tipleri

Enduumlstriyel otomasyonda en yaygın kullanılan kumanda tipi olan

elektrik kumandalı valflerin piyasada birccedilok değişik ccedileşidi ile

karşılaşmak muumlmkuumlnduumlr Bununla birlikte en yaygın kullanılan

bobin (Selenoid- solenoid ing) ccedileşitlerini doğru akımla ccedilalışan

hava boşluklu veya ıslak pimli alternatif akımla ccedilalışan hava

boşluklu veya ıslak pimli olarak sayabiliriz

Hidrolik Valf Bobinleri ve Arızaları

28022017 68 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Valf Bobinleri Neden Yanar

Valf bobinine enerji verildiğinde ilk olarak suumlrguuml hareketini başlatmak iccedilin daha

yuumlksek direnccedil olacağından dolayı bobinden yuumlksek akım geccediler ve suumlrguuml hareket

etmeye başladığında bu akım değeri duumlşer eğer suumlrguuml hareket edemez ise akım

yığılması oluşarak bobinin aşırı ısınıp yanmasına ve işe goumlrmez duruma gelmesine

sebep olur

Bu şekilde yanan valf bobinlerinde bazı plastik tuumlrevi malzemeler eriyerek bobin

goumlvdesindeki boşlukların dolmasına ve bobin iccedilerisindeki armatuumlruumln hareket

edememesine sebep olabilir

Ortam sıcaklığının yuumlksek olması bobinin uumlzerinde oluşan ısıyı ortama vermesinde

sıkıntı yaratacağından dolayı bobin sıcaklığı artarak direncin artmasına akım ve

bobin kuvvetinin duumlşmesine sebep olacaktır Bunun sonucunda suumlrguuml kuvvetleri

yenilemeyebileceği iccedilin bobinde yanma tehlikesi oluşacaktır Besleme hattındaki

voltaj duumlşuumlkluumlklerinde hareketi başlatacak kuvveti bobinin uumlretememesine va

takılıp kalıp yanmasına sebep olabilecek etkenlerden birisidir Yine bir diğer olası

etkende valfin ccedilalışma ccedilevriminin sıklığıdır izin verilen katalog değerinin uumlzerinde

ccedilevrim suumlresinde ccedilalışan valf bobinleri kısa suumlre iccedilerisinde ccedilok sayıda ilk kalkış

akımına maruz kalacaklardır 28022017 69 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Nadiren de olsa karşılaşılan bir durum ise bobin uumlzerine goumlnderilecek aşırı

voltajdır Bobinde oluşan ekstra kuvvet sebebiyle bobin accedilma ve kapamada

problem olmaz ama yuumlksek voltaj sebebiyle bobinde yuumlksek akım tutulurBu da

sargının aşırı ısınmasına ve bobinde erimeye sebep olabilir

Bir diğer neden olarak da bobinin kısa devre yapmasını sayabiliriz Bobine

girebilecek herhangi bir iletken sıvı kısa devreye ve bobinde yanmaya sebep

olabilir Son olarak mekanik darbeler sonucu hasarlar sebebiyle oluşacak

deformasyonlarda bobinlerde arızalara sebep olacaktır Arıza sebebiyle ccedilıkartılan

bobin uumlzerinde ccedilalışarak arıza kaynağı tespit edilmelidir Aksi taktirde tekrar

benzer şekilde arızalar ile karşılaşabiliriz 28022017 70 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Hidrolik İş Guumlvenliği-1 (Hortumlarda İğne Deliği Fışkırması)

Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile meydana gelen

yaralanmalar doku hasarı uzuv kaybı hatta oumlluumlme bile sebebiyet

verebilir Sorumlular bu tip yaralanmaları engellemek iccedilin ve olası

kazaya nasıl muumldahale edileceğine youmlnelik oumlnceden plan

yapmalıdırlar Kaza meydana geldikten sonra ne yapılacağına dair

karar vermek iccedilin yeterli suumlre olmayabilir

Hortumların eskimesi kullanılan hidrolik

yağa uygun hortum seccedililmemesi hortumların

burulmaya maruz kalması minimum buumlkuumlm

yarıccedilapından daha duumlşuumlk ccedilapta buumlkuumllmesi gibi

sebeplerden dolayı hortumlarda oluşabilecek

ccedilok kuumlccediluumlk deliklerden iğne deliği fışkırması

oluşabilir

28022017 71 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Bu ccedilok kuumlccediluumlk delikten meydana gelen iğne deliği sızıntıları bir mermi gibi

ccedilok yuumlksek hızlara ulaşıp su jeti gibi dokuları delip geccedilebilir ve kan

dolaşım sistemine karışabilir Bu tip yaralanmaya maruz kalan kişi ccedilok

nadiren ciddi miktarda bir acı hissi duyar ccediloğunlukla hafif bir elektrik

ccedilarpması yada bir iğne batması hissi algılar

Hidrolik yağ iccedilerisinde canlı dokulara zarar veren ccedilok sayıda kimyasal

bileşim mevcuttur Hidrolik yağın vuumlcuda enjekte olduğu yaralanmalar

hızla dokuları tahrip ederek kangrene sebep olur bu yuumlzden suumlratle tıbbi

muumldahale gerekir Yaranın ilk anlardaki goumlruumlnuumlmuuml zararsız gibi durduğu

iccedilin kesinlikle oumlnemsiz goumlruumllmemelidir ve en hızlı şekilde cerrahi

muumldahale ile tedavi edilmelidir aksi taktirde yaralanan kişide kalıcı

hasarlar oluşabilir

Bir ccedilok doktorun hidrolik yağ enjekte olması sonucu meydana gelen

yaralanmalar konusunda deneyimli olmadığı dikkate alınmalıdır Bu

konuda nitelikli bir tıbbi profesyonel bulmak saatler suumlrebilir Bu suumlre

yaralının uzvunu yada hayatını kaybetmesine sebep olabilir o yuumlzden

mutlaka oumlnceden bununla ilgili bir planlama yapılması gerekir 28022017 72 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Şekil-2 İğne deliği fışkırması

Şekil-3 (İğne deliği enjeksiyon yaralanması ve tedavi etmek iccedilin yapılan

muumldahale-

FPSI Akışkan Guumlcuuml Guumlvenliği Enstituumlsuuml Salt Lake City ABD)

28022017 73 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Parker hannifin hidrolik valf satış muumlduumlruuml ROB SHIMKO bir guumln sol elimi

valfe uzattığımda goumlz accedilıp kapayıncaya kadar geccedilen suumlrede elimde bir iğne

batması hissettim elime baktığımda sadece kırmızı bir nokta goumlrduumlm ve

herhangi bir acı yoktu doktora gittiğimde doktor merhem suumlruumlp bandajlayıp geri

goumlnderdi fakat daha sonra Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile

meydana gelen yaralanmalarda neler yapılması gerektiğini iccedileren okuduğum eski

bir manuel aklıma geldi manueli alıp hemen aynı doktora gittim o beni başka

bir doktora youmlnlendirdi ve neyse ki sonunda tedavi olabildim fakat geccedil

kalındığından dolayı elimde oluşan hasarı duumlzeltebilmek iccedilin 6000 dolarlık bir

deri nakil operasyonu geccedilirmem gerekti

Malasef ki bu tip yaralanmalar ccedilok nadir goumlruumllen bir durum değildir Uumllkemizde

de bir ccedilok kişi bu şekilde oluşan iş kazaları sonucu ciddi şekilde yaralanıp uzuv

kaybı yada uzuvlarda fonksiyon kaybı ile karşılaşmışlardır Bu tip

yaralanmalardan korunmak iccedilin eski yıpranmış hidrolik hortumları standartlara

uygun ccedilalışma şartlarına goumlre doğru seccedililmiş ve kaliteli hortumlar ile

değiştirmek gerekmektedir Ayrıca oumlzellikle basınccedil hatlarında yer alan

hortumlarda koruyucu kılıf kullanılması da alınabilecek guumlvenlik oumlnlemlerinden

birisidir

YAŞANMIŞ BİR OLAY

28022017 74 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

BİTTİ

28022017 75 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Video 17a

Robot

Introducing

Spot

Video 17b

Robot Boston

All Prototypes

Video 17c

Tuumlyap 2012 elekt-

elektrootomasyon

hidro ve pnouml fuarı

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 19

DOumlNER BAĞLANTILAR

WE 16 S R A3C GE 16 S R ED OMD A3C WH 16 S R KDS A3C WEE 16 Z S R A3C + EW 16 S A3C

Doumlner dirsek Ayarlı dişli dirsek

EW 16 S A3C

GE 16 S R ED OMD A3C

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 20

WE GE + EW WEE WH GE

Değişik doumlnme şekillerinin karşılaştırılması

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 21

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 22

Ayarlı dişli dirsek Ayarlı orta bacak dişli Te Ayarlı yan bacak dişli Te

WEE 16 Z S R A3C TEE 16 Z S R A3C LEE 16 Z S R A3C

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 23

Ayarlı yan bacak dişli Te

Ayarlı dişli dirsek

LEE

WEE

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 24

RED KOR

Duumlşuumlruumlcuumller

EO EO2

KOR 3016 S A3C RED 3522 L A3C

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 25

Uzatma rakoru

DA 30 S A3C

Nipelrsquoin bullBir tarafı duumlz bullBir tarafı ters şeklidir

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 26

Nipel duumlşuumlruumlcuuml Te duumlşuumlruumlcuuml

GR 2818 L A3C

GR 3020 Z S A3C

EO

EO2

TR 281828 L A3C

d1

d2

d3

TR 202520 Z S A3C

Boru uumlzeri duumlşuumlruumlcuumller

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 27

Boru uumlzeri ters ekleyici ve duumlşuumlruumlcuumller

GZ

GZ 28 L A3C GZR 2818 L A3C

GZR

Nipelrsquoin iki tarafı da ters olan şeklidir EO 2 formatında

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 28

Manometre rakorları

MAV MAVE

Duumlz Ters

EO MAV 08 L R A3C ( G frac14 ) MAVE 08 L R A3C ( G frac14 )

EO MAV 08 S R A3C ( G 12 ) MAVE 08 S R A3C ( G 12 )

EO2 MAV 08 Z L R A3C ( G frac14 ) MAVE 08 L R A3C ( G frac14 )

EO2 MAV 08 Z S R A3C ( G 12 ) MAVE 08 S R A3C ( G 12 )

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 29

AS SKA WAS

EO AS 25 S WAS 22 L SKA 25x3

Kaynaklı bağlantılar

EO2 AS 25 Z S WAS 22 Z L

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 30

RHD RHDI

EO RHD 25 S A3C RHDI frac34 A3C

EO2 RHD 25 Z S A3C

EO RHZ 22 L R ED A3C RHV 22 L R ED A3C

EO2 RHZ 22 Z L R ED A3C RHV 22 Z L R ED A3C

Ccedilekvalfler

RHZ RHV

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 31

EMA3 R14 ED

SMA 3 - 2000

MAV frac14 MA3

( MAV 12 MA3 )

Manometre bağlantı rakoru

Basınccedil oumllccedilme hortumu

Basınccedil oumllccedilme rakoru

Basınccedil oumllccedilme sistemleri

MAVMD frac14 MA3

MAVMD 12 MA3

M 16 x 2 sistem iccedilin

Ters manometre bağlantı rakoru

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 32

Boru ucu koumlrleme rakorları

VKA VKAM

VKAM 28 L A3C VKA 20 A3C

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 33

GE 18 L R ED A3C

GE 18 L R ED OMD A3C + PSR 18 L X + M 18 L A3C X

G 18 L A3C X + 2 x PSR 18 L X + 2 x M 18 L A3C X

G W T K WE vs

EO

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 34

GE 18 Z L R ED A3C

EO2

GE 18 L R ED OMD A3C + FM 18 L A3C

G 18 L A3C X + 2 x FM 18 L A3C

G W T K vs

DOZ 18 L Yedek sızdırmazlık ringi

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 35

DİKKAT Somun ve yuumlksuumlğuuml olmayan tuumlm bağlantı elemanlarında İster EO 1 ister EO 2 olsun Goumlvde Sipariş numaraları EO 1 iccedilin de EO 2 iccedilin de

AYNIDIR

28022017 36 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 37

Hidrolik boruları kelepccedileleme tekniği

Plastik boru kelepccedileleri

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 38

Hidrolik boruları kelepccedileleme tekniği

28022017 39 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 40

Yuumlksuumlkluuml bağlantı elemanlarının ISO standartları

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 41

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 42

Konvansiyonel tek yuumlksuumlkluuml bağlantı

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 43

Hidrolik Borular

Hidrolik boruların montaja hazırlanması

Konvansiyonel tek yuumlksuumlkluuml bağlantı

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 44

1frac12

1 Boruyu ısırma fonksiyonu

- Yuumlksuumlk borunun iccediline işleyerek

sızdırmazlık sağlanır

2 Boruyu tutma fonksiyonu

- DPR yuumlksuumlğuumlarka tarafı boruyu sıkı bir

şekilde tutacak şekilde dizayn edilmiştir

Yuumlksuumlğuumln ısırılan boumllgesinde vibrasyonların

sebep olduğu ccedilatlakların oumlnlenmesinde etkili

olur

3 Yaylanma etkisi

- Montaj sonuna doğru yuumlksek elastik

deformasyonların oluşmasına muumlsaade eder

bull Sızdırmazlık

bull Boruyu tutma

bull Yay etkisi

Konvansiyonel tek yuumlksuumlkluuml bağlantı

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 45

Somun sıkılmadan oumlnce Somun sıkıldıktan sonra

bull ISO 8434-1 DIN 2353 DIN 3861 std uygun

bull 24deg ağız konikliği accedilısına sahip ısırmalı tip bağlantı ( Bite Type Fittings )

Ccedilift Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği EO 2

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 46

Sızdırmazlık ringi

(ELASTİK kısım

NBR-Nitril)

Goumlvde Sızdırmazlık ringi

(ccedilelik kısım)

Somun

Tutma (ısırma) ringi

Boru

Fonksiyonel somun

Ccedilift Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği EO 2 ( YENİ )

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 47

BSP Diş Şekilleri BSPT ve BSPP boru dişleri

bull BSPT ve BSPP boru dişleri 55degrsquolik accedilıya sahiptir

bull Hidrolik ve pnoumlmatik uygulamalarda yaygın olarak kullanılır

bull BSPP(British standart pipe paralell-Duumlz diş) Sızdırmazlığın diş uumlzerinde yapılmadığı yerlerde kullanılır Sızdırmazlık elemanı ile sızdırmazlık sağlanır

bull BSPT(British standart pipe taper-Konik diş) Sızdırmazlığın diş uumlzerinde sağlandığı yerlerde kullanılır

Diş standartları

bull BSPP diş

ISO 228-1

DIN 3852-2 ABE

BS2779

NFE03005 BSPP G

BSPT R PORTS DIN 3852 XZ

BSPP

Sızdırmazlık elemanı ile sızdırmazlık

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 48

METRİK Diş Şekilleri

ISO-Metrik boru dişleri

bull Metrik dişler 60degrsquolik diş accedilısına sahiptir

bull Pnoumlmatik uygulamalarda yaygın olarak kullanılır

bull Otomotiv sektoumlruumlnde geniş olarak

kullanılmaktadır

bull Metrik dişlerde iki tip sızdırmazlık sağlanır

-O-ringli sızdırmazlık (ISO 6149)

-Sızdırmazlık Elemanı (Metal) ile sızdırmazlık

(ISO 261 ve 262)

Diş standartları

bull O-ringli sızdırmazlık

ISO 6149

DIN 3852-F

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 49

UNF Diş Şekilleri

UNF dişler (Unified Fine Threads)

bull UNF dişler 60degrsquolik diş accedilısına sahiptir

bull Hidrolik uygulamalarda (oumlzellikle Amerikarsquoda)

yaygın olarak kullanılır

bull UNF diş şekilleri ISO-inch olarak da anılır

bull UNF dişler sızdırmazlığın diş uumlzerinde

yapılmadığı yerlerde kullanılır

bull Sızdırmazlık O-ring ile sağlanır

Diş standartları

SAEJ 514 (Erkek diş)

SAEJ 1926 (Dişi port)

UNF 38rdquo-24

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 50

NPT Diş Şekilleri

NPT dişler (National Pipe Taper)

bull NPT dişler 60degrsquolik diş accedilısına sahiptir

bull Petrokimya proses enduumlstrisi ve

hidrolik uygulamalarda (oumlzellikle

Amerikarsquoda) yaygın olarak kullanılır

bull NPT dişler sızdırmazlığın diş uumlzerinde

sağlandığı yerlerde kullanılır

Diş standartları

SAEJ 476-B2

NF E 03-061

625deg konik accedilı

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 51

FP

FM

FP

FM

F P F

M

GE GE ED GEO

Form B Form E Form F

28022017 52 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 53

Diş Sızdırmazlık Şekilleri

Teflon bant Sıvı sızdırmazlık elemanı Teflon esaslı kaplama

İlk iki dişe teflon sarılmamalıdır ( LOCTITE ) ( PRESTOLOK Pnoumlmatik fittings

Akrilik esaslı teflon pudra

5 defaya kadar soumlkuumlluumlp takılabilir )

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 54

Paralel Diş Sızdırmazlık Şekilleri

Metal (duumlz) sızdırmazlık

Cu Al fiber plastik pul Elle sıkmadan sonra anahtarla max14 tur sıkılmalıdır

O-ringli sızdırmazlık

Back-up O-ring O-ring Destekli O-ring

Hidrolik Sistemde Kullanılan Sızdırmazlık Elemanları

Hidrolik devrede kullanılan sızdırmazlık elemanlarının yağ kaccedilaklarını ve verim

kayıplarını azaltmak uumlzere iki goumlrevi vardır Sızdırmazlık elemanlarının

seccediliminde akışkan cinsi ccedilalışma sıcaklığı ccedilalışma basıncı dikkate alınmalıdır

Yapıldıkları malzemeye goumlre sızdırmazlık elemanları

Bezli Malzemeden Yapılan Sızdırmazlık Elemanları

bull Bezli NBR Pamuklu beze nitril emprenye edilerek hazırlanır

bull Bezli FKM Pamuklu beze viton emprenye edilerek hazırlanır

28022017 55 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Esnek Malzemeden Yapılan Sızdırmazlık Elemanları

bull Silikon

bull Nitril

bull Viton

Poli

Neoprenuumlretan

Etilen propilen kauccediluk

Doğal kauccediluk

Neopren

Sızdırmazlık elemanları

Sızdırmazlık Elemanları Kullanıldığı Yere Goumlre

Statik sızdırmazlık elemanları

bull Contalar

bull O-ring (halkalar)

Dinamik sızdırmazlık elemanları

bull Toz keccedileleri

bull Piston kolu keccedileleri

bull Piston keccedileleri

28022017 56 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 57

Uygulamada Sızdırmazlık Elemanları

Parker-Praumldifa Hidrolik Sızdırmazlık Elemanları (Hidroser)

Piston sızdırmazlık elemanları

Mil sızdırmazlık elemanları

Toz sıyırıcılar

Kayıcı halkalar

Parker-Praumldifa O-Ringler

Col-O-Rings tipi değişik renklerde O-ringler

Ekstruumlzyondan elde edilen şerit O-ringler

Teflon O-ringler

Parbak tipi O-ring destek halkaları

Bilindiği uumlzere akışkan guumlcuuml devrelerinde akışkanın hareketli

olduğu iki nokta arasında basınccedil farkı oluşur Eğer kesit farkı gibi

akışın oumlnuumlndeki direnci arttıran etkenler var ise bu basınccedil farkı

daha da artar

Orifis Nedir Ne İşe Yarar

28022017 58 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Orifis pkalası

Ama akışkanın hareketi durduğunda (bu duruma oumlrnek olarak hidrolik

devrede silindirlerin valfler aracılığı ile ya da strok sonuna geldiği iccedilin

durduğu bir anı duumlşuumlnebiliriz) aradaki kesit farkına rağmen iki nokta

arasındaki basınccedil değeri eşit olacaktır Dolayısıyla eğer hidrolik devrede

bir yerde basıncın algılanması gerekiyorsa yada hattaki debiden daha

duumlşuumlk miktarda bir debiye ihtiyaccedil varsa bu noktaların beslemesini ana

hatlardan ccedilekilecek bir hatta orifis takılarak yapabilir

28022017 59 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Lojik valflerin kapaklarına pilot valfin besleme yada boşaltma

hattına orifisler yerleştirerek lojik valfin accedilma ve kapanma suumlreleri

kontrol edilir

28022017 60 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Pilot kumandalı emniyet valflerinde de yukarıdaki pilot valfle

basınccedillı yağ ana goumlvdeden orifislerden geccedilirilerek aktarılır

Değişken deplasmanlı pompaların kontrol organlarında da orifisleri

goumlrmek muumlmkuumlnduumlr

28022017 61 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Hidrolik devre elemanları ccedilalışma prensipleri gereği dar toleranslarda ccedilalışırlar

bu yuumlzden de yağ kirliliğine karşı ccedilok hassastırlar Dolayısıyla hidrolik tahrikli

makinaların performanslarını uzun suumlre suumlrduumlrebilmelerinin temel koşullarından

birisi uumlreticilerin belirlediği standartta temiz bir yağ ile ccedilalışmasıdır Sanayide

ccediloğu kez bu konunun goumlz ardı edilmesi sebebiyle olması gerekenden ccedilok daha

kısa suumlrede makine arızaları ve bunun sonucunda gereksiz parccedila değişimleri ve

uumlretim kayıpları ile karşılaşılmaktadır

Hidrolik Sistem Arızaları

28022017 62 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 63

Hidrolik devrelerde oluşan arızaların birccediloğu hidrolik yağların yanlış

tercihinden kaynaklanır Bu sebeple hidrolik yağlarının seccediliminin iyi

yapılması ve ccedilalışma şartlarına uygun tercih edilmesi gerekir Hidrolik

devrelerin bakımının duumlzenli olarak yapılması gerekir

Sistemde ccedilalışma sırasında guumlruumlltuuml

Pompa arızalıdır

Pompadaki yağ seviyesi duumlşuumlktuumlr

Yağ iccedilinde ve sistemde hava vardır

Yağda buharlaşma olmaktadır

Emniyet valfinde arıza vardır

Motor pompa ve elektrik motoru montaj bağlantıları iyi değildir

Ccedilek valfın yayı kırılmıştır

Borularda dirsek ve kıvrım sayısı fazladır

Emiş borusu ccedilapı kuumlccediluumlktuumlr

Emiş hattı filtresi tıkalıdır

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 64

Hidrolik devre basıncının duumlşmesi veya yuumlkselmesi

Devre Basıncı Duumlşuumlkse

o Hidrolik pompa arızalıdır

o Basınccedil duumlşuumlrme valfi ayarı duumlşuumlktuumlr veya bozulmuştur

o Hidrolik devrede kaccedilak ve sızıntılar vardır

o Silindir keccedilelerinde kaccedilak vardır veya keccedileler arızalıdır

Devre Basıncı Yuumlksekse

o Doumlnuumlş hattı filtresi kirlenmesinden dolayı akışkan kirlenmiştir

o Basınccedil kontrol valfi arızalıdır veya ayarı iyi yapılmamıştır

o Akışkanın iccedilinde hava vardır

o Pompa yataklarında boşluk vardır

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 65

Hidrolik devre debisinin duumlşmesi veya yuumlkselmesi

Devre debisi duumlşuumlk ise (Hareket yavaştır)

o Emniyet valfinin basınccedil ayarı ccedilok duumlşuumlktuumlr

o Hareket eden yuumlzeylerde yağ azalmıştır

o Silindir veya elektrik motoru arızalıdır

o Sıvının viskozitesi yuumlksektir (yağ kalmamıştır)

o Sıvı seviyesi duumlşuumlktuumlr

o Akış kontrol valfinin ayarı yetersizdir

o Sıvının buumltuumlnuuml emniyet valfinden depoya geri doumlnmektedir

o Elektrik motorunun doumlnme youmlnuuml terstir

o Pompa arızalıdır veya tıkalıdır

o Pompanın hızı yetersizdir

Debi yuumlksek ise (Hareket hızlıdır)

o Basınccedil kontrol valfi ayarı fazladır

o Akış kontrol valfi ayarı fazladır

o Elektrik motoru devir sayısı uygun değildir

o Pompanın guumlcuuml gerekenden ccediloktur

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 66

Valflerde Meydana Gelen Arızalar

Youmln kontrol valflerinde meydana gelen arızalar

Valfin suumlrtuumlnme yuumlzeylerinde aşıntı oluşmuştur

Valf iccedilindeki geri doumlnuumlş yayı kırılmıştır

Valf iccedilinde pislik vardır

Valfin selenoid bağlantıları yanlıştır

Valf istenilen konuma gelmiyordur

Valf ayarı iyi değildir

Emniyet valflerinde basınccedil duumlşuumlkse

Sıvı kirlidir

Valfin iccedilindeki yay kırıktır

Havalandırma kapağı accedilık olabilir

Valf ayar yayı bozulmuştur

Basınccedil ayarı bozulmuştur

Emniyet valfi kapalı olabilir

Hava boşluklu bobinlerde bobin iccedilerisine yağ girmezken ıslak bobinlerde tam tersi armatuumlr

tank hattına bağlı olan yağın iccedilerisinde yuumlzer Islak pimli bobinleri oumlzellikle accedilık havada ya

da nemli ortamlarda ccedilalışan makinalarda yağın koruyucu oumlzelliği sayesinde korozyona karşı

dayanıklılığı daha fazladır bunun yanı sıra sıvıyla temastan dolayı ısı transferi daha fazla

olacağı bobinin kendini daha iyi soğutabileceğini soumlyleyebiliriz Bir diğer avantajda bobin

iccedilerisindeki yağın armatuumlruumln yastıklanmasını sağlamasıdır

Doğru akım bobinleri oumlzellikle duumlşuumlk voltajlarda ccedilalışıldığında yuumlksek ccedilalışma guumlvenliğine

sahiptir Aynı zamanda yuumlksek frekanslı ccedilalışmalar iccedilin uygundur Bir diğer oumlzelliği ise

bobine elektrik uyarısı verildiğinde herhangi bir nedenden dolayı suumlrguuml hareket etmez

takılırsa bobinde yanma meydana gelmez Alternatif akımlı bobinler aynı durumda yanarlar

(ıslak pimli bobinler iccedilin bu suumlre yaklaşık 1-15 saattir)

28022017 67 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Valf Bobin Tipleri

Enduumlstriyel otomasyonda en yaygın kullanılan kumanda tipi olan

elektrik kumandalı valflerin piyasada birccedilok değişik ccedileşidi ile

karşılaşmak muumlmkuumlnduumlr Bununla birlikte en yaygın kullanılan

bobin (Selenoid- solenoid ing) ccedileşitlerini doğru akımla ccedilalışan

hava boşluklu veya ıslak pimli alternatif akımla ccedilalışan hava

boşluklu veya ıslak pimli olarak sayabiliriz

Hidrolik Valf Bobinleri ve Arızaları

28022017 68 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Valf Bobinleri Neden Yanar

Valf bobinine enerji verildiğinde ilk olarak suumlrguuml hareketini başlatmak iccedilin daha

yuumlksek direnccedil olacağından dolayı bobinden yuumlksek akım geccediler ve suumlrguuml hareket

etmeye başladığında bu akım değeri duumlşer eğer suumlrguuml hareket edemez ise akım

yığılması oluşarak bobinin aşırı ısınıp yanmasına ve işe goumlrmez duruma gelmesine

sebep olur

Bu şekilde yanan valf bobinlerinde bazı plastik tuumlrevi malzemeler eriyerek bobin

goumlvdesindeki boşlukların dolmasına ve bobin iccedilerisindeki armatuumlruumln hareket

edememesine sebep olabilir

Ortam sıcaklığının yuumlksek olması bobinin uumlzerinde oluşan ısıyı ortama vermesinde

sıkıntı yaratacağından dolayı bobin sıcaklığı artarak direncin artmasına akım ve

bobin kuvvetinin duumlşmesine sebep olacaktır Bunun sonucunda suumlrguuml kuvvetleri

yenilemeyebileceği iccedilin bobinde yanma tehlikesi oluşacaktır Besleme hattındaki

voltaj duumlşuumlkluumlklerinde hareketi başlatacak kuvveti bobinin uumlretememesine va

takılıp kalıp yanmasına sebep olabilecek etkenlerden birisidir Yine bir diğer olası

etkende valfin ccedilalışma ccedilevriminin sıklığıdır izin verilen katalog değerinin uumlzerinde

ccedilevrim suumlresinde ccedilalışan valf bobinleri kısa suumlre iccedilerisinde ccedilok sayıda ilk kalkış

akımına maruz kalacaklardır 28022017 69 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Nadiren de olsa karşılaşılan bir durum ise bobin uumlzerine goumlnderilecek aşırı

voltajdır Bobinde oluşan ekstra kuvvet sebebiyle bobin accedilma ve kapamada

problem olmaz ama yuumlksek voltaj sebebiyle bobinde yuumlksek akım tutulurBu da

sargının aşırı ısınmasına ve bobinde erimeye sebep olabilir

Bir diğer neden olarak da bobinin kısa devre yapmasını sayabiliriz Bobine

girebilecek herhangi bir iletken sıvı kısa devreye ve bobinde yanmaya sebep

olabilir Son olarak mekanik darbeler sonucu hasarlar sebebiyle oluşacak

deformasyonlarda bobinlerde arızalara sebep olacaktır Arıza sebebiyle ccedilıkartılan

bobin uumlzerinde ccedilalışarak arıza kaynağı tespit edilmelidir Aksi taktirde tekrar

benzer şekilde arızalar ile karşılaşabiliriz 28022017 70 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Hidrolik İş Guumlvenliği-1 (Hortumlarda İğne Deliği Fışkırması)

Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile meydana gelen

yaralanmalar doku hasarı uzuv kaybı hatta oumlluumlme bile sebebiyet

verebilir Sorumlular bu tip yaralanmaları engellemek iccedilin ve olası

kazaya nasıl muumldahale edileceğine youmlnelik oumlnceden plan

yapmalıdırlar Kaza meydana geldikten sonra ne yapılacağına dair

karar vermek iccedilin yeterli suumlre olmayabilir

Hortumların eskimesi kullanılan hidrolik

yağa uygun hortum seccedililmemesi hortumların

burulmaya maruz kalması minimum buumlkuumlm

yarıccedilapından daha duumlşuumlk ccedilapta buumlkuumllmesi gibi

sebeplerden dolayı hortumlarda oluşabilecek

ccedilok kuumlccediluumlk deliklerden iğne deliği fışkırması

oluşabilir

28022017 71 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Bu ccedilok kuumlccediluumlk delikten meydana gelen iğne deliği sızıntıları bir mermi gibi

ccedilok yuumlksek hızlara ulaşıp su jeti gibi dokuları delip geccedilebilir ve kan

dolaşım sistemine karışabilir Bu tip yaralanmaya maruz kalan kişi ccedilok

nadiren ciddi miktarda bir acı hissi duyar ccediloğunlukla hafif bir elektrik

ccedilarpması yada bir iğne batması hissi algılar

Hidrolik yağ iccedilerisinde canlı dokulara zarar veren ccedilok sayıda kimyasal

bileşim mevcuttur Hidrolik yağın vuumlcuda enjekte olduğu yaralanmalar

hızla dokuları tahrip ederek kangrene sebep olur bu yuumlzden suumlratle tıbbi

muumldahale gerekir Yaranın ilk anlardaki goumlruumlnuumlmuuml zararsız gibi durduğu

iccedilin kesinlikle oumlnemsiz goumlruumllmemelidir ve en hızlı şekilde cerrahi

muumldahale ile tedavi edilmelidir aksi taktirde yaralanan kişide kalıcı

hasarlar oluşabilir

Bir ccedilok doktorun hidrolik yağ enjekte olması sonucu meydana gelen

yaralanmalar konusunda deneyimli olmadığı dikkate alınmalıdır Bu

konuda nitelikli bir tıbbi profesyonel bulmak saatler suumlrebilir Bu suumlre

yaralının uzvunu yada hayatını kaybetmesine sebep olabilir o yuumlzden

mutlaka oumlnceden bununla ilgili bir planlama yapılması gerekir 28022017 72 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Şekil-2 İğne deliği fışkırması

Şekil-3 (İğne deliği enjeksiyon yaralanması ve tedavi etmek iccedilin yapılan

muumldahale-

FPSI Akışkan Guumlcuuml Guumlvenliği Enstituumlsuuml Salt Lake City ABD)

28022017 73 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Parker hannifin hidrolik valf satış muumlduumlruuml ROB SHIMKO bir guumln sol elimi

valfe uzattığımda goumlz accedilıp kapayıncaya kadar geccedilen suumlrede elimde bir iğne

batması hissettim elime baktığımda sadece kırmızı bir nokta goumlrduumlm ve

herhangi bir acı yoktu doktora gittiğimde doktor merhem suumlruumlp bandajlayıp geri

goumlnderdi fakat daha sonra Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile

meydana gelen yaralanmalarda neler yapılması gerektiğini iccedileren okuduğum eski

bir manuel aklıma geldi manueli alıp hemen aynı doktora gittim o beni başka

bir doktora youmlnlendirdi ve neyse ki sonunda tedavi olabildim fakat geccedil

kalındığından dolayı elimde oluşan hasarı duumlzeltebilmek iccedilin 6000 dolarlık bir

deri nakil operasyonu geccedilirmem gerekti

Malasef ki bu tip yaralanmalar ccedilok nadir goumlruumllen bir durum değildir Uumllkemizde

de bir ccedilok kişi bu şekilde oluşan iş kazaları sonucu ciddi şekilde yaralanıp uzuv

kaybı yada uzuvlarda fonksiyon kaybı ile karşılaşmışlardır Bu tip

yaralanmalardan korunmak iccedilin eski yıpranmış hidrolik hortumları standartlara

uygun ccedilalışma şartlarına goumlre doğru seccedililmiş ve kaliteli hortumlar ile

değiştirmek gerekmektedir Ayrıca oumlzellikle basınccedil hatlarında yer alan

hortumlarda koruyucu kılıf kullanılması da alınabilecek guumlvenlik oumlnlemlerinden

birisidir

YAŞANMIŞ BİR OLAY

28022017 74 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

BİTTİ

28022017 75 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Video 17a

Robot

Introducing

Spot

Video 17b

Robot Boston

All Prototypes

Video 17c

Tuumlyap 2012 elekt-

elektrootomasyon

hidro ve pnouml fuarı

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 20

WE GE + EW WEE WH GE

Değişik doumlnme şekillerinin karşılaştırılması

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 21

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 22

Ayarlı dişli dirsek Ayarlı orta bacak dişli Te Ayarlı yan bacak dişli Te

WEE 16 Z S R A3C TEE 16 Z S R A3C LEE 16 Z S R A3C

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 23

Ayarlı yan bacak dişli Te

Ayarlı dişli dirsek

LEE

WEE

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 24

RED KOR

Duumlşuumlruumlcuumller

EO EO2

KOR 3016 S A3C RED 3522 L A3C

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 25

Uzatma rakoru

DA 30 S A3C

Nipelrsquoin bullBir tarafı duumlz bullBir tarafı ters şeklidir

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 26

Nipel duumlşuumlruumlcuuml Te duumlşuumlruumlcuuml

GR 2818 L A3C

GR 3020 Z S A3C

EO

EO2

TR 281828 L A3C

d1

d2

d3

TR 202520 Z S A3C

Boru uumlzeri duumlşuumlruumlcuumller

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 27

Boru uumlzeri ters ekleyici ve duumlşuumlruumlcuumller

GZ

GZ 28 L A3C GZR 2818 L A3C

GZR

Nipelrsquoin iki tarafı da ters olan şeklidir EO 2 formatında

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 28

Manometre rakorları

MAV MAVE

Duumlz Ters

EO MAV 08 L R A3C ( G frac14 ) MAVE 08 L R A3C ( G frac14 )

EO MAV 08 S R A3C ( G 12 ) MAVE 08 S R A3C ( G 12 )

EO2 MAV 08 Z L R A3C ( G frac14 ) MAVE 08 L R A3C ( G frac14 )

EO2 MAV 08 Z S R A3C ( G 12 ) MAVE 08 S R A3C ( G 12 )

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 29

AS SKA WAS

EO AS 25 S WAS 22 L SKA 25x3

Kaynaklı bağlantılar

EO2 AS 25 Z S WAS 22 Z L

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 30

RHD RHDI

EO RHD 25 S A3C RHDI frac34 A3C

EO2 RHD 25 Z S A3C

EO RHZ 22 L R ED A3C RHV 22 L R ED A3C

EO2 RHZ 22 Z L R ED A3C RHV 22 Z L R ED A3C

Ccedilekvalfler

RHZ RHV

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 31

EMA3 R14 ED

SMA 3 - 2000

MAV frac14 MA3

( MAV 12 MA3 )

Manometre bağlantı rakoru

Basınccedil oumllccedilme hortumu

Basınccedil oumllccedilme rakoru

Basınccedil oumllccedilme sistemleri

MAVMD frac14 MA3

MAVMD 12 MA3

M 16 x 2 sistem iccedilin

Ters manometre bağlantı rakoru

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 32

Boru ucu koumlrleme rakorları

VKA VKAM

VKAM 28 L A3C VKA 20 A3C

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 33

GE 18 L R ED A3C

GE 18 L R ED OMD A3C + PSR 18 L X + M 18 L A3C X

G 18 L A3C X + 2 x PSR 18 L X + 2 x M 18 L A3C X

G W T K WE vs

EO

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 34

GE 18 Z L R ED A3C

EO2

GE 18 L R ED OMD A3C + FM 18 L A3C

G 18 L A3C X + 2 x FM 18 L A3C

G W T K vs

DOZ 18 L Yedek sızdırmazlık ringi

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 35

DİKKAT Somun ve yuumlksuumlğuuml olmayan tuumlm bağlantı elemanlarında İster EO 1 ister EO 2 olsun Goumlvde Sipariş numaraları EO 1 iccedilin de EO 2 iccedilin de

AYNIDIR

28022017 36 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 37

Hidrolik boruları kelepccedileleme tekniği

Plastik boru kelepccedileleri

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 38

Hidrolik boruları kelepccedileleme tekniği

28022017 39 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 40

Yuumlksuumlkluuml bağlantı elemanlarının ISO standartları

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 41

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 42

Konvansiyonel tek yuumlksuumlkluuml bağlantı

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 43

Hidrolik Borular

Hidrolik boruların montaja hazırlanması

Konvansiyonel tek yuumlksuumlkluuml bağlantı

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 44

1frac12

1 Boruyu ısırma fonksiyonu

- Yuumlksuumlk borunun iccediline işleyerek

sızdırmazlık sağlanır

2 Boruyu tutma fonksiyonu

- DPR yuumlksuumlğuumlarka tarafı boruyu sıkı bir

şekilde tutacak şekilde dizayn edilmiştir

Yuumlksuumlğuumln ısırılan boumllgesinde vibrasyonların

sebep olduğu ccedilatlakların oumlnlenmesinde etkili

olur

3 Yaylanma etkisi

- Montaj sonuna doğru yuumlksek elastik

deformasyonların oluşmasına muumlsaade eder

bull Sızdırmazlık

bull Boruyu tutma

bull Yay etkisi

Konvansiyonel tek yuumlksuumlkluuml bağlantı

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 45

Somun sıkılmadan oumlnce Somun sıkıldıktan sonra

bull ISO 8434-1 DIN 2353 DIN 3861 std uygun

bull 24deg ağız konikliği accedilısına sahip ısırmalı tip bağlantı ( Bite Type Fittings )

Ccedilift Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği EO 2

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 46

Sızdırmazlık ringi

(ELASTİK kısım

NBR-Nitril)

Goumlvde Sızdırmazlık ringi

(ccedilelik kısım)

Somun

Tutma (ısırma) ringi

Boru

Fonksiyonel somun

Ccedilift Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği EO 2 ( YENİ )

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 47

BSP Diş Şekilleri BSPT ve BSPP boru dişleri

bull BSPT ve BSPP boru dişleri 55degrsquolik accedilıya sahiptir

bull Hidrolik ve pnoumlmatik uygulamalarda yaygın olarak kullanılır

bull BSPP(British standart pipe paralell-Duumlz diş) Sızdırmazlığın diş uumlzerinde yapılmadığı yerlerde kullanılır Sızdırmazlık elemanı ile sızdırmazlık sağlanır

bull BSPT(British standart pipe taper-Konik diş) Sızdırmazlığın diş uumlzerinde sağlandığı yerlerde kullanılır

Diş standartları

bull BSPP diş

ISO 228-1

DIN 3852-2 ABE

BS2779

NFE03005 BSPP G

BSPT R PORTS DIN 3852 XZ

BSPP

Sızdırmazlık elemanı ile sızdırmazlık

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 48

METRİK Diş Şekilleri

ISO-Metrik boru dişleri

bull Metrik dişler 60degrsquolik diş accedilısına sahiptir

bull Pnoumlmatik uygulamalarda yaygın olarak kullanılır

bull Otomotiv sektoumlruumlnde geniş olarak

kullanılmaktadır

bull Metrik dişlerde iki tip sızdırmazlık sağlanır

-O-ringli sızdırmazlık (ISO 6149)

-Sızdırmazlık Elemanı (Metal) ile sızdırmazlık

(ISO 261 ve 262)

Diş standartları

bull O-ringli sızdırmazlık

ISO 6149

DIN 3852-F

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 49

UNF Diş Şekilleri

UNF dişler (Unified Fine Threads)

bull UNF dişler 60degrsquolik diş accedilısına sahiptir

bull Hidrolik uygulamalarda (oumlzellikle Amerikarsquoda)

yaygın olarak kullanılır

bull UNF diş şekilleri ISO-inch olarak da anılır

bull UNF dişler sızdırmazlığın diş uumlzerinde

yapılmadığı yerlerde kullanılır

bull Sızdırmazlık O-ring ile sağlanır

Diş standartları

SAEJ 514 (Erkek diş)

SAEJ 1926 (Dişi port)

UNF 38rdquo-24

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 50

NPT Diş Şekilleri

NPT dişler (National Pipe Taper)

bull NPT dişler 60degrsquolik diş accedilısına sahiptir

bull Petrokimya proses enduumlstrisi ve

hidrolik uygulamalarda (oumlzellikle

Amerikarsquoda) yaygın olarak kullanılır

bull NPT dişler sızdırmazlığın diş uumlzerinde

sağlandığı yerlerde kullanılır

Diş standartları

SAEJ 476-B2

NF E 03-061

625deg konik accedilı

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 51

FP

FM

FP

FM

F P F

M

GE GE ED GEO

Form B Form E Form F

28022017 52 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 53

Diş Sızdırmazlık Şekilleri

Teflon bant Sıvı sızdırmazlık elemanı Teflon esaslı kaplama

İlk iki dişe teflon sarılmamalıdır ( LOCTITE ) ( PRESTOLOK Pnoumlmatik fittings

Akrilik esaslı teflon pudra

5 defaya kadar soumlkuumlluumlp takılabilir )

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 54

Paralel Diş Sızdırmazlık Şekilleri

Metal (duumlz) sızdırmazlık

Cu Al fiber plastik pul Elle sıkmadan sonra anahtarla max14 tur sıkılmalıdır

O-ringli sızdırmazlık

Back-up O-ring O-ring Destekli O-ring

Hidrolik Sistemde Kullanılan Sızdırmazlık Elemanları

Hidrolik devrede kullanılan sızdırmazlık elemanlarının yağ kaccedilaklarını ve verim

kayıplarını azaltmak uumlzere iki goumlrevi vardır Sızdırmazlık elemanlarının

seccediliminde akışkan cinsi ccedilalışma sıcaklığı ccedilalışma basıncı dikkate alınmalıdır

Yapıldıkları malzemeye goumlre sızdırmazlık elemanları

Bezli Malzemeden Yapılan Sızdırmazlık Elemanları

bull Bezli NBR Pamuklu beze nitril emprenye edilerek hazırlanır

bull Bezli FKM Pamuklu beze viton emprenye edilerek hazırlanır

28022017 55 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Esnek Malzemeden Yapılan Sızdırmazlık Elemanları

bull Silikon

bull Nitril

bull Viton

Poli

Neoprenuumlretan

Etilen propilen kauccediluk

Doğal kauccediluk

Neopren

Sızdırmazlık elemanları

Sızdırmazlık Elemanları Kullanıldığı Yere Goumlre

Statik sızdırmazlık elemanları

bull Contalar

bull O-ring (halkalar)

Dinamik sızdırmazlık elemanları

bull Toz keccedileleri

bull Piston kolu keccedileleri

bull Piston keccedileleri

28022017 56 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 57

Uygulamada Sızdırmazlık Elemanları

Parker-Praumldifa Hidrolik Sızdırmazlık Elemanları (Hidroser)

Piston sızdırmazlık elemanları

Mil sızdırmazlık elemanları

Toz sıyırıcılar

Kayıcı halkalar

Parker-Praumldifa O-Ringler

Col-O-Rings tipi değişik renklerde O-ringler

Ekstruumlzyondan elde edilen şerit O-ringler

Teflon O-ringler

Parbak tipi O-ring destek halkaları

Bilindiği uumlzere akışkan guumlcuuml devrelerinde akışkanın hareketli

olduğu iki nokta arasında basınccedil farkı oluşur Eğer kesit farkı gibi

akışın oumlnuumlndeki direnci arttıran etkenler var ise bu basınccedil farkı

daha da artar

Orifis Nedir Ne İşe Yarar

28022017 58 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Orifis pkalası

Ama akışkanın hareketi durduğunda (bu duruma oumlrnek olarak hidrolik

devrede silindirlerin valfler aracılığı ile ya da strok sonuna geldiği iccedilin

durduğu bir anı duumlşuumlnebiliriz) aradaki kesit farkına rağmen iki nokta

arasındaki basınccedil değeri eşit olacaktır Dolayısıyla eğer hidrolik devrede

bir yerde basıncın algılanması gerekiyorsa yada hattaki debiden daha

duumlşuumlk miktarda bir debiye ihtiyaccedil varsa bu noktaların beslemesini ana

hatlardan ccedilekilecek bir hatta orifis takılarak yapabilir

28022017 59 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Lojik valflerin kapaklarına pilot valfin besleme yada boşaltma

hattına orifisler yerleştirerek lojik valfin accedilma ve kapanma suumlreleri

kontrol edilir

28022017 60 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Pilot kumandalı emniyet valflerinde de yukarıdaki pilot valfle

basınccedillı yağ ana goumlvdeden orifislerden geccedilirilerek aktarılır

Değişken deplasmanlı pompaların kontrol organlarında da orifisleri

goumlrmek muumlmkuumlnduumlr

28022017 61 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Hidrolik devre elemanları ccedilalışma prensipleri gereği dar toleranslarda ccedilalışırlar

bu yuumlzden de yağ kirliliğine karşı ccedilok hassastırlar Dolayısıyla hidrolik tahrikli

makinaların performanslarını uzun suumlre suumlrduumlrebilmelerinin temel koşullarından

birisi uumlreticilerin belirlediği standartta temiz bir yağ ile ccedilalışmasıdır Sanayide

ccediloğu kez bu konunun goumlz ardı edilmesi sebebiyle olması gerekenden ccedilok daha

kısa suumlrede makine arızaları ve bunun sonucunda gereksiz parccedila değişimleri ve

uumlretim kayıpları ile karşılaşılmaktadır

Hidrolik Sistem Arızaları

28022017 62 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 63

Hidrolik devrelerde oluşan arızaların birccediloğu hidrolik yağların yanlış

tercihinden kaynaklanır Bu sebeple hidrolik yağlarının seccediliminin iyi

yapılması ve ccedilalışma şartlarına uygun tercih edilmesi gerekir Hidrolik

devrelerin bakımının duumlzenli olarak yapılması gerekir

Sistemde ccedilalışma sırasında guumlruumlltuuml

Pompa arızalıdır

Pompadaki yağ seviyesi duumlşuumlktuumlr

Yağ iccedilinde ve sistemde hava vardır

Yağda buharlaşma olmaktadır

Emniyet valfinde arıza vardır

Motor pompa ve elektrik motoru montaj bağlantıları iyi değildir

Ccedilek valfın yayı kırılmıştır

Borularda dirsek ve kıvrım sayısı fazladır

Emiş borusu ccedilapı kuumlccediluumlktuumlr

Emiş hattı filtresi tıkalıdır

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 64

Hidrolik devre basıncının duumlşmesi veya yuumlkselmesi

Devre Basıncı Duumlşuumlkse

o Hidrolik pompa arızalıdır

o Basınccedil duumlşuumlrme valfi ayarı duumlşuumlktuumlr veya bozulmuştur

o Hidrolik devrede kaccedilak ve sızıntılar vardır

o Silindir keccedilelerinde kaccedilak vardır veya keccedileler arızalıdır

Devre Basıncı Yuumlksekse

o Doumlnuumlş hattı filtresi kirlenmesinden dolayı akışkan kirlenmiştir

o Basınccedil kontrol valfi arızalıdır veya ayarı iyi yapılmamıştır

o Akışkanın iccedilinde hava vardır

o Pompa yataklarında boşluk vardır

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 65

Hidrolik devre debisinin duumlşmesi veya yuumlkselmesi

Devre debisi duumlşuumlk ise (Hareket yavaştır)

o Emniyet valfinin basınccedil ayarı ccedilok duumlşuumlktuumlr

o Hareket eden yuumlzeylerde yağ azalmıştır

o Silindir veya elektrik motoru arızalıdır

o Sıvının viskozitesi yuumlksektir (yağ kalmamıştır)

o Sıvı seviyesi duumlşuumlktuumlr

o Akış kontrol valfinin ayarı yetersizdir

o Sıvının buumltuumlnuuml emniyet valfinden depoya geri doumlnmektedir

o Elektrik motorunun doumlnme youmlnuuml terstir

o Pompa arızalıdır veya tıkalıdır

o Pompanın hızı yetersizdir

Debi yuumlksek ise (Hareket hızlıdır)

o Basınccedil kontrol valfi ayarı fazladır

o Akış kontrol valfi ayarı fazladır

o Elektrik motoru devir sayısı uygun değildir

o Pompanın guumlcuuml gerekenden ccediloktur

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 66

Valflerde Meydana Gelen Arızalar

Youmln kontrol valflerinde meydana gelen arızalar

Valfin suumlrtuumlnme yuumlzeylerinde aşıntı oluşmuştur

Valf iccedilindeki geri doumlnuumlş yayı kırılmıştır

Valf iccedilinde pislik vardır

Valfin selenoid bağlantıları yanlıştır

Valf istenilen konuma gelmiyordur

Valf ayarı iyi değildir

Emniyet valflerinde basınccedil duumlşuumlkse

Sıvı kirlidir

Valfin iccedilindeki yay kırıktır

Havalandırma kapağı accedilık olabilir

Valf ayar yayı bozulmuştur

Basınccedil ayarı bozulmuştur

Emniyet valfi kapalı olabilir

Hava boşluklu bobinlerde bobin iccedilerisine yağ girmezken ıslak bobinlerde tam tersi armatuumlr

tank hattına bağlı olan yağın iccedilerisinde yuumlzer Islak pimli bobinleri oumlzellikle accedilık havada ya

da nemli ortamlarda ccedilalışan makinalarda yağın koruyucu oumlzelliği sayesinde korozyona karşı

dayanıklılığı daha fazladır bunun yanı sıra sıvıyla temastan dolayı ısı transferi daha fazla

olacağı bobinin kendini daha iyi soğutabileceğini soumlyleyebiliriz Bir diğer avantajda bobin

iccedilerisindeki yağın armatuumlruumln yastıklanmasını sağlamasıdır

Doğru akım bobinleri oumlzellikle duumlşuumlk voltajlarda ccedilalışıldığında yuumlksek ccedilalışma guumlvenliğine

sahiptir Aynı zamanda yuumlksek frekanslı ccedilalışmalar iccedilin uygundur Bir diğer oumlzelliği ise

bobine elektrik uyarısı verildiğinde herhangi bir nedenden dolayı suumlrguuml hareket etmez

takılırsa bobinde yanma meydana gelmez Alternatif akımlı bobinler aynı durumda yanarlar

(ıslak pimli bobinler iccedilin bu suumlre yaklaşık 1-15 saattir)

28022017 67 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Valf Bobin Tipleri

Enduumlstriyel otomasyonda en yaygın kullanılan kumanda tipi olan

elektrik kumandalı valflerin piyasada birccedilok değişik ccedileşidi ile

karşılaşmak muumlmkuumlnduumlr Bununla birlikte en yaygın kullanılan

bobin (Selenoid- solenoid ing) ccedileşitlerini doğru akımla ccedilalışan

hava boşluklu veya ıslak pimli alternatif akımla ccedilalışan hava

boşluklu veya ıslak pimli olarak sayabiliriz

Hidrolik Valf Bobinleri ve Arızaları

28022017 68 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Valf Bobinleri Neden Yanar

Valf bobinine enerji verildiğinde ilk olarak suumlrguuml hareketini başlatmak iccedilin daha

yuumlksek direnccedil olacağından dolayı bobinden yuumlksek akım geccediler ve suumlrguuml hareket

etmeye başladığında bu akım değeri duumlşer eğer suumlrguuml hareket edemez ise akım

yığılması oluşarak bobinin aşırı ısınıp yanmasına ve işe goumlrmez duruma gelmesine

sebep olur

Bu şekilde yanan valf bobinlerinde bazı plastik tuumlrevi malzemeler eriyerek bobin

goumlvdesindeki boşlukların dolmasına ve bobin iccedilerisindeki armatuumlruumln hareket

edememesine sebep olabilir

Ortam sıcaklığının yuumlksek olması bobinin uumlzerinde oluşan ısıyı ortama vermesinde

sıkıntı yaratacağından dolayı bobin sıcaklığı artarak direncin artmasına akım ve

bobin kuvvetinin duumlşmesine sebep olacaktır Bunun sonucunda suumlrguuml kuvvetleri

yenilemeyebileceği iccedilin bobinde yanma tehlikesi oluşacaktır Besleme hattındaki

voltaj duumlşuumlkluumlklerinde hareketi başlatacak kuvveti bobinin uumlretememesine va

takılıp kalıp yanmasına sebep olabilecek etkenlerden birisidir Yine bir diğer olası

etkende valfin ccedilalışma ccedilevriminin sıklığıdır izin verilen katalog değerinin uumlzerinde

ccedilevrim suumlresinde ccedilalışan valf bobinleri kısa suumlre iccedilerisinde ccedilok sayıda ilk kalkış

akımına maruz kalacaklardır 28022017 69 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Nadiren de olsa karşılaşılan bir durum ise bobin uumlzerine goumlnderilecek aşırı

voltajdır Bobinde oluşan ekstra kuvvet sebebiyle bobin accedilma ve kapamada

problem olmaz ama yuumlksek voltaj sebebiyle bobinde yuumlksek akım tutulurBu da

sargının aşırı ısınmasına ve bobinde erimeye sebep olabilir

Bir diğer neden olarak da bobinin kısa devre yapmasını sayabiliriz Bobine

girebilecek herhangi bir iletken sıvı kısa devreye ve bobinde yanmaya sebep

olabilir Son olarak mekanik darbeler sonucu hasarlar sebebiyle oluşacak

deformasyonlarda bobinlerde arızalara sebep olacaktır Arıza sebebiyle ccedilıkartılan

bobin uumlzerinde ccedilalışarak arıza kaynağı tespit edilmelidir Aksi taktirde tekrar

benzer şekilde arızalar ile karşılaşabiliriz 28022017 70 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Hidrolik İş Guumlvenliği-1 (Hortumlarda İğne Deliği Fışkırması)

Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile meydana gelen

yaralanmalar doku hasarı uzuv kaybı hatta oumlluumlme bile sebebiyet

verebilir Sorumlular bu tip yaralanmaları engellemek iccedilin ve olası

kazaya nasıl muumldahale edileceğine youmlnelik oumlnceden plan

yapmalıdırlar Kaza meydana geldikten sonra ne yapılacağına dair

karar vermek iccedilin yeterli suumlre olmayabilir

Hortumların eskimesi kullanılan hidrolik

yağa uygun hortum seccedililmemesi hortumların

burulmaya maruz kalması minimum buumlkuumlm

yarıccedilapından daha duumlşuumlk ccedilapta buumlkuumllmesi gibi

sebeplerden dolayı hortumlarda oluşabilecek

ccedilok kuumlccediluumlk deliklerden iğne deliği fışkırması

oluşabilir

28022017 71 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Bu ccedilok kuumlccediluumlk delikten meydana gelen iğne deliği sızıntıları bir mermi gibi

ccedilok yuumlksek hızlara ulaşıp su jeti gibi dokuları delip geccedilebilir ve kan

dolaşım sistemine karışabilir Bu tip yaralanmaya maruz kalan kişi ccedilok

nadiren ciddi miktarda bir acı hissi duyar ccediloğunlukla hafif bir elektrik

ccedilarpması yada bir iğne batması hissi algılar

Hidrolik yağ iccedilerisinde canlı dokulara zarar veren ccedilok sayıda kimyasal

bileşim mevcuttur Hidrolik yağın vuumlcuda enjekte olduğu yaralanmalar

hızla dokuları tahrip ederek kangrene sebep olur bu yuumlzden suumlratle tıbbi

muumldahale gerekir Yaranın ilk anlardaki goumlruumlnuumlmuuml zararsız gibi durduğu

iccedilin kesinlikle oumlnemsiz goumlruumllmemelidir ve en hızlı şekilde cerrahi

muumldahale ile tedavi edilmelidir aksi taktirde yaralanan kişide kalıcı

hasarlar oluşabilir

Bir ccedilok doktorun hidrolik yağ enjekte olması sonucu meydana gelen

yaralanmalar konusunda deneyimli olmadığı dikkate alınmalıdır Bu

konuda nitelikli bir tıbbi profesyonel bulmak saatler suumlrebilir Bu suumlre

yaralının uzvunu yada hayatını kaybetmesine sebep olabilir o yuumlzden

mutlaka oumlnceden bununla ilgili bir planlama yapılması gerekir 28022017 72 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Şekil-2 İğne deliği fışkırması

Şekil-3 (İğne deliği enjeksiyon yaralanması ve tedavi etmek iccedilin yapılan

muumldahale-

FPSI Akışkan Guumlcuuml Guumlvenliği Enstituumlsuuml Salt Lake City ABD)

28022017 73 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Parker hannifin hidrolik valf satış muumlduumlruuml ROB SHIMKO bir guumln sol elimi

valfe uzattığımda goumlz accedilıp kapayıncaya kadar geccedilen suumlrede elimde bir iğne

batması hissettim elime baktığımda sadece kırmızı bir nokta goumlrduumlm ve

herhangi bir acı yoktu doktora gittiğimde doktor merhem suumlruumlp bandajlayıp geri

goumlnderdi fakat daha sonra Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile

meydana gelen yaralanmalarda neler yapılması gerektiğini iccedileren okuduğum eski

bir manuel aklıma geldi manueli alıp hemen aynı doktora gittim o beni başka

bir doktora youmlnlendirdi ve neyse ki sonunda tedavi olabildim fakat geccedil

kalındığından dolayı elimde oluşan hasarı duumlzeltebilmek iccedilin 6000 dolarlık bir

deri nakil operasyonu geccedilirmem gerekti

Malasef ki bu tip yaralanmalar ccedilok nadir goumlruumllen bir durum değildir Uumllkemizde

de bir ccedilok kişi bu şekilde oluşan iş kazaları sonucu ciddi şekilde yaralanıp uzuv

kaybı yada uzuvlarda fonksiyon kaybı ile karşılaşmışlardır Bu tip

yaralanmalardan korunmak iccedilin eski yıpranmış hidrolik hortumları standartlara

uygun ccedilalışma şartlarına goumlre doğru seccedililmiş ve kaliteli hortumlar ile

değiştirmek gerekmektedir Ayrıca oumlzellikle basınccedil hatlarında yer alan

hortumlarda koruyucu kılıf kullanılması da alınabilecek guumlvenlik oumlnlemlerinden

birisidir

YAŞANMIŞ BİR OLAY

28022017 74 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

BİTTİ

28022017 75 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Video 17a

Robot

Introducing

Spot

Video 17b

Robot Boston

All Prototypes

Video 17c

Tuumlyap 2012 elekt-

elektrootomasyon

hidro ve pnouml fuarı

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 21

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 22

Ayarlı dişli dirsek Ayarlı orta bacak dişli Te Ayarlı yan bacak dişli Te

WEE 16 Z S R A3C TEE 16 Z S R A3C LEE 16 Z S R A3C

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 23

Ayarlı yan bacak dişli Te

Ayarlı dişli dirsek

LEE

WEE

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 24

RED KOR

Duumlşuumlruumlcuumller

EO EO2

KOR 3016 S A3C RED 3522 L A3C

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 25

Uzatma rakoru

DA 30 S A3C

Nipelrsquoin bullBir tarafı duumlz bullBir tarafı ters şeklidir

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 26

Nipel duumlşuumlruumlcuuml Te duumlşuumlruumlcuuml

GR 2818 L A3C

GR 3020 Z S A3C

EO

EO2

TR 281828 L A3C

d1

d2

d3

TR 202520 Z S A3C

Boru uumlzeri duumlşuumlruumlcuumller

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 27

Boru uumlzeri ters ekleyici ve duumlşuumlruumlcuumller

GZ

GZ 28 L A3C GZR 2818 L A3C

GZR

Nipelrsquoin iki tarafı da ters olan şeklidir EO 2 formatında

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 28

Manometre rakorları

MAV MAVE

Duumlz Ters

EO MAV 08 L R A3C ( G frac14 ) MAVE 08 L R A3C ( G frac14 )

EO MAV 08 S R A3C ( G 12 ) MAVE 08 S R A3C ( G 12 )

EO2 MAV 08 Z L R A3C ( G frac14 ) MAVE 08 L R A3C ( G frac14 )

EO2 MAV 08 Z S R A3C ( G 12 ) MAVE 08 S R A3C ( G 12 )

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 29

AS SKA WAS

EO AS 25 S WAS 22 L SKA 25x3

Kaynaklı bağlantılar

EO2 AS 25 Z S WAS 22 Z L

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 30

RHD RHDI

EO RHD 25 S A3C RHDI frac34 A3C

EO2 RHD 25 Z S A3C

EO RHZ 22 L R ED A3C RHV 22 L R ED A3C

EO2 RHZ 22 Z L R ED A3C RHV 22 Z L R ED A3C

Ccedilekvalfler

RHZ RHV

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 31

EMA3 R14 ED

SMA 3 - 2000

MAV frac14 MA3

( MAV 12 MA3 )

Manometre bağlantı rakoru

Basınccedil oumllccedilme hortumu

Basınccedil oumllccedilme rakoru

Basınccedil oumllccedilme sistemleri

MAVMD frac14 MA3

MAVMD 12 MA3

M 16 x 2 sistem iccedilin

Ters manometre bağlantı rakoru

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 32

Boru ucu koumlrleme rakorları

VKA VKAM

VKAM 28 L A3C VKA 20 A3C

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 33

GE 18 L R ED A3C

GE 18 L R ED OMD A3C + PSR 18 L X + M 18 L A3C X

G 18 L A3C X + 2 x PSR 18 L X + 2 x M 18 L A3C X

G W T K WE vs

EO

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 34

GE 18 Z L R ED A3C

EO2

GE 18 L R ED OMD A3C + FM 18 L A3C

G 18 L A3C X + 2 x FM 18 L A3C

G W T K vs

DOZ 18 L Yedek sızdırmazlık ringi

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 35

DİKKAT Somun ve yuumlksuumlğuuml olmayan tuumlm bağlantı elemanlarında İster EO 1 ister EO 2 olsun Goumlvde Sipariş numaraları EO 1 iccedilin de EO 2 iccedilin de

AYNIDIR

28022017 36 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 37

Hidrolik boruları kelepccedileleme tekniği

Plastik boru kelepccedileleri

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 38

Hidrolik boruları kelepccedileleme tekniği

28022017 39 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 40

Yuumlksuumlkluuml bağlantı elemanlarının ISO standartları

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 41

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 42

Konvansiyonel tek yuumlksuumlkluuml bağlantı

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 43

Hidrolik Borular

Hidrolik boruların montaja hazırlanması

Konvansiyonel tek yuumlksuumlkluuml bağlantı

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 44

1frac12

1 Boruyu ısırma fonksiyonu

- Yuumlksuumlk borunun iccediline işleyerek

sızdırmazlık sağlanır

2 Boruyu tutma fonksiyonu

- DPR yuumlksuumlğuumlarka tarafı boruyu sıkı bir

şekilde tutacak şekilde dizayn edilmiştir

Yuumlksuumlğuumln ısırılan boumllgesinde vibrasyonların

sebep olduğu ccedilatlakların oumlnlenmesinde etkili

olur

3 Yaylanma etkisi

- Montaj sonuna doğru yuumlksek elastik

deformasyonların oluşmasına muumlsaade eder

bull Sızdırmazlık

bull Boruyu tutma

bull Yay etkisi

Konvansiyonel tek yuumlksuumlkluuml bağlantı

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 45

Somun sıkılmadan oumlnce Somun sıkıldıktan sonra

bull ISO 8434-1 DIN 2353 DIN 3861 std uygun

bull 24deg ağız konikliği accedilısına sahip ısırmalı tip bağlantı ( Bite Type Fittings )

Ccedilift Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği EO 2

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 46

Sızdırmazlık ringi

(ELASTİK kısım

NBR-Nitril)

Goumlvde Sızdırmazlık ringi

(ccedilelik kısım)

Somun

Tutma (ısırma) ringi

Boru

Fonksiyonel somun

Ccedilift Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği EO 2 ( YENİ )

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 47

BSP Diş Şekilleri BSPT ve BSPP boru dişleri

bull BSPT ve BSPP boru dişleri 55degrsquolik accedilıya sahiptir

bull Hidrolik ve pnoumlmatik uygulamalarda yaygın olarak kullanılır

bull BSPP(British standart pipe paralell-Duumlz diş) Sızdırmazlığın diş uumlzerinde yapılmadığı yerlerde kullanılır Sızdırmazlık elemanı ile sızdırmazlık sağlanır

bull BSPT(British standart pipe taper-Konik diş) Sızdırmazlığın diş uumlzerinde sağlandığı yerlerde kullanılır

Diş standartları

bull BSPP diş

ISO 228-1

DIN 3852-2 ABE

BS2779

NFE03005 BSPP G

BSPT R PORTS DIN 3852 XZ

BSPP

Sızdırmazlık elemanı ile sızdırmazlık

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 48

METRİK Diş Şekilleri

ISO-Metrik boru dişleri

bull Metrik dişler 60degrsquolik diş accedilısına sahiptir

bull Pnoumlmatik uygulamalarda yaygın olarak kullanılır

bull Otomotiv sektoumlruumlnde geniş olarak

kullanılmaktadır

bull Metrik dişlerde iki tip sızdırmazlık sağlanır

-O-ringli sızdırmazlık (ISO 6149)

-Sızdırmazlık Elemanı (Metal) ile sızdırmazlık

(ISO 261 ve 262)

Diş standartları

bull O-ringli sızdırmazlık

ISO 6149

DIN 3852-F

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 49

UNF Diş Şekilleri

UNF dişler (Unified Fine Threads)

bull UNF dişler 60degrsquolik diş accedilısına sahiptir

bull Hidrolik uygulamalarda (oumlzellikle Amerikarsquoda)

yaygın olarak kullanılır

bull UNF diş şekilleri ISO-inch olarak da anılır

bull UNF dişler sızdırmazlığın diş uumlzerinde

yapılmadığı yerlerde kullanılır

bull Sızdırmazlık O-ring ile sağlanır

Diş standartları

SAEJ 514 (Erkek diş)

SAEJ 1926 (Dişi port)

UNF 38rdquo-24

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 50

NPT Diş Şekilleri

NPT dişler (National Pipe Taper)

bull NPT dişler 60degrsquolik diş accedilısına sahiptir

bull Petrokimya proses enduumlstrisi ve

hidrolik uygulamalarda (oumlzellikle

Amerikarsquoda) yaygın olarak kullanılır

bull NPT dişler sızdırmazlığın diş uumlzerinde

sağlandığı yerlerde kullanılır

Diş standartları

SAEJ 476-B2

NF E 03-061

625deg konik accedilı

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 51

FP

FM

FP

FM

F P F

M

GE GE ED GEO

Form B Form E Form F

28022017 52 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 53

Diş Sızdırmazlık Şekilleri

Teflon bant Sıvı sızdırmazlık elemanı Teflon esaslı kaplama

İlk iki dişe teflon sarılmamalıdır ( LOCTITE ) ( PRESTOLOK Pnoumlmatik fittings

Akrilik esaslı teflon pudra

5 defaya kadar soumlkuumlluumlp takılabilir )

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 54

Paralel Diş Sızdırmazlık Şekilleri

Metal (duumlz) sızdırmazlık

Cu Al fiber plastik pul Elle sıkmadan sonra anahtarla max14 tur sıkılmalıdır

O-ringli sızdırmazlık

Back-up O-ring O-ring Destekli O-ring

Hidrolik Sistemde Kullanılan Sızdırmazlık Elemanları

Hidrolik devrede kullanılan sızdırmazlık elemanlarının yağ kaccedilaklarını ve verim

kayıplarını azaltmak uumlzere iki goumlrevi vardır Sızdırmazlık elemanlarının

seccediliminde akışkan cinsi ccedilalışma sıcaklığı ccedilalışma basıncı dikkate alınmalıdır

Yapıldıkları malzemeye goumlre sızdırmazlık elemanları

Bezli Malzemeden Yapılan Sızdırmazlık Elemanları

bull Bezli NBR Pamuklu beze nitril emprenye edilerek hazırlanır

bull Bezli FKM Pamuklu beze viton emprenye edilerek hazırlanır

28022017 55 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Esnek Malzemeden Yapılan Sızdırmazlık Elemanları

bull Silikon

bull Nitril

bull Viton

Poli

Neoprenuumlretan

Etilen propilen kauccediluk

Doğal kauccediluk

Neopren

Sızdırmazlık elemanları

Sızdırmazlık Elemanları Kullanıldığı Yere Goumlre

Statik sızdırmazlık elemanları

bull Contalar

bull O-ring (halkalar)

Dinamik sızdırmazlık elemanları

bull Toz keccedileleri

bull Piston kolu keccedileleri

bull Piston keccedileleri

28022017 56 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 57

Uygulamada Sızdırmazlık Elemanları

Parker-Praumldifa Hidrolik Sızdırmazlık Elemanları (Hidroser)

Piston sızdırmazlık elemanları

Mil sızdırmazlık elemanları

Toz sıyırıcılar

Kayıcı halkalar

Parker-Praumldifa O-Ringler

Col-O-Rings tipi değişik renklerde O-ringler

Ekstruumlzyondan elde edilen şerit O-ringler

Teflon O-ringler

Parbak tipi O-ring destek halkaları

Bilindiği uumlzere akışkan guumlcuuml devrelerinde akışkanın hareketli

olduğu iki nokta arasında basınccedil farkı oluşur Eğer kesit farkı gibi

akışın oumlnuumlndeki direnci arttıran etkenler var ise bu basınccedil farkı

daha da artar

Orifis Nedir Ne İşe Yarar

28022017 58 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Orifis pkalası

Ama akışkanın hareketi durduğunda (bu duruma oumlrnek olarak hidrolik

devrede silindirlerin valfler aracılığı ile ya da strok sonuna geldiği iccedilin

durduğu bir anı duumlşuumlnebiliriz) aradaki kesit farkına rağmen iki nokta

arasındaki basınccedil değeri eşit olacaktır Dolayısıyla eğer hidrolik devrede

bir yerde basıncın algılanması gerekiyorsa yada hattaki debiden daha

duumlşuumlk miktarda bir debiye ihtiyaccedil varsa bu noktaların beslemesini ana

hatlardan ccedilekilecek bir hatta orifis takılarak yapabilir

28022017 59 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Lojik valflerin kapaklarına pilot valfin besleme yada boşaltma

hattına orifisler yerleştirerek lojik valfin accedilma ve kapanma suumlreleri

kontrol edilir

28022017 60 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Pilot kumandalı emniyet valflerinde de yukarıdaki pilot valfle

basınccedillı yağ ana goumlvdeden orifislerden geccedilirilerek aktarılır

Değişken deplasmanlı pompaların kontrol organlarında da orifisleri

goumlrmek muumlmkuumlnduumlr

28022017 61 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Hidrolik devre elemanları ccedilalışma prensipleri gereği dar toleranslarda ccedilalışırlar

bu yuumlzden de yağ kirliliğine karşı ccedilok hassastırlar Dolayısıyla hidrolik tahrikli

makinaların performanslarını uzun suumlre suumlrduumlrebilmelerinin temel koşullarından

birisi uumlreticilerin belirlediği standartta temiz bir yağ ile ccedilalışmasıdır Sanayide

ccediloğu kez bu konunun goumlz ardı edilmesi sebebiyle olması gerekenden ccedilok daha

kısa suumlrede makine arızaları ve bunun sonucunda gereksiz parccedila değişimleri ve

uumlretim kayıpları ile karşılaşılmaktadır

Hidrolik Sistem Arızaları

28022017 62 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 63

Hidrolik devrelerde oluşan arızaların birccediloğu hidrolik yağların yanlış

tercihinden kaynaklanır Bu sebeple hidrolik yağlarının seccediliminin iyi

yapılması ve ccedilalışma şartlarına uygun tercih edilmesi gerekir Hidrolik

devrelerin bakımının duumlzenli olarak yapılması gerekir

Sistemde ccedilalışma sırasında guumlruumlltuuml

Pompa arızalıdır

Pompadaki yağ seviyesi duumlşuumlktuumlr

Yağ iccedilinde ve sistemde hava vardır

Yağda buharlaşma olmaktadır

Emniyet valfinde arıza vardır

Motor pompa ve elektrik motoru montaj bağlantıları iyi değildir

Ccedilek valfın yayı kırılmıştır

Borularda dirsek ve kıvrım sayısı fazladır

Emiş borusu ccedilapı kuumlccediluumlktuumlr

Emiş hattı filtresi tıkalıdır

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 64

Hidrolik devre basıncının duumlşmesi veya yuumlkselmesi

Devre Basıncı Duumlşuumlkse

o Hidrolik pompa arızalıdır

o Basınccedil duumlşuumlrme valfi ayarı duumlşuumlktuumlr veya bozulmuştur

o Hidrolik devrede kaccedilak ve sızıntılar vardır

o Silindir keccedilelerinde kaccedilak vardır veya keccedileler arızalıdır

Devre Basıncı Yuumlksekse

o Doumlnuumlş hattı filtresi kirlenmesinden dolayı akışkan kirlenmiştir

o Basınccedil kontrol valfi arızalıdır veya ayarı iyi yapılmamıştır

o Akışkanın iccedilinde hava vardır

o Pompa yataklarında boşluk vardır

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 65

Hidrolik devre debisinin duumlşmesi veya yuumlkselmesi

Devre debisi duumlşuumlk ise (Hareket yavaştır)

o Emniyet valfinin basınccedil ayarı ccedilok duumlşuumlktuumlr

o Hareket eden yuumlzeylerde yağ azalmıştır

o Silindir veya elektrik motoru arızalıdır

o Sıvının viskozitesi yuumlksektir (yağ kalmamıştır)

o Sıvı seviyesi duumlşuumlktuumlr

o Akış kontrol valfinin ayarı yetersizdir

o Sıvının buumltuumlnuuml emniyet valfinden depoya geri doumlnmektedir

o Elektrik motorunun doumlnme youmlnuuml terstir

o Pompa arızalıdır veya tıkalıdır

o Pompanın hızı yetersizdir

Debi yuumlksek ise (Hareket hızlıdır)

o Basınccedil kontrol valfi ayarı fazladır

o Akış kontrol valfi ayarı fazladır

o Elektrik motoru devir sayısı uygun değildir

o Pompanın guumlcuuml gerekenden ccediloktur

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 66

Valflerde Meydana Gelen Arızalar

Youmln kontrol valflerinde meydana gelen arızalar

Valfin suumlrtuumlnme yuumlzeylerinde aşıntı oluşmuştur

Valf iccedilindeki geri doumlnuumlş yayı kırılmıştır

Valf iccedilinde pislik vardır

Valfin selenoid bağlantıları yanlıştır

Valf istenilen konuma gelmiyordur

Valf ayarı iyi değildir

Emniyet valflerinde basınccedil duumlşuumlkse

Sıvı kirlidir

Valfin iccedilindeki yay kırıktır

Havalandırma kapağı accedilık olabilir

Valf ayar yayı bozulmuştur

Basınccedil ayarı bozulmuştur

Emniyet valfi kapalı olabilir

Hava boşluklu bobinlerde bobin iccedilerisine yağ girmezken ıslak bobinlerde tam tersi armatuumlr

tank hattına bağlı olan yağın iccedilerisinde yuumlzer Islak pimli bobinleri oumlzellikle accedilık havada ya

da nemli ortamlarda ccedilalışan makinalarda yağın koruyucu oumlzelliği sayesinde korozyona karşı

dayanıklılığı daha fazladır bunun yanı sıra sıvıyla temastan dolayı ısı transferi daha fazla

olacağı bobinin kendini daha iyi soğutabileceğini soumlyleyebiliriz Bir diğer avantajda bobin

iccedilerisindeki yağın armatuumlruumln yastıklanmasını sağlamasıdır

Doğru akım bobinleri oumlzellikle duumlşuumlk voltajlarda ccedilalışıldığında yuumlksek ccedilalışma guumlvenliğine

sahiptir Aynı zamanda yuumlksek frekanslı ccedilalışmalar iccedilin uygundur Bir diğer oumlzelliği ise

bobine elektrik uyarısı verildiğinde herhangi bir nedenden dolayı suumlrguuml hareket etmez

takılırsa bobinde yanma meydana gelmez Alternatif akımlı bobinler aynı durumda yanarlar

(ıslak pimli bobinler iccedilin bu suumlre yaklaşık 1-15 saattir)

28022017 67 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Valf Bobin Tipleri

Enduumlstriyel otomasyonda en yaygın kullanılan kumanda tipi olan

elektrik kumandalı valflerin piyasada birccedilok değişik ccedileşidi ile

karşılaşmak muumlmkuumlnduumlr Bununla birlikte en yaygın kullanılan

bobin (Selenoid- solenoid ing) ccedileşitlerini doğru akımla ccedilalışan

hava boşluklu veya ıslak pimli alternatif akımla ccedilalışan hava

boşluklu veya ıslak pimli olarak sayabiliriz

Hidrolik Valf Bobinleri ve Arızaları

28022017 68 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Valf Bobinleri Neden Yanar

Valf bobinine enerji verildiğinde ilk olarak suumlrguuml hareketini başlatmak iccedilin daha

yuumlksek direnccedil olacağından dolayı bobinden yuumlksek akım geccediler ve suumlrguuml hareket

etmeye başladığında bu akım değeri duumlşer eğer suumlrguuml hareket edemez ise akım

yığılması oluşarak bobinin aşırı ısınıp yanmasına ve işe goumlrmez duruma gelmesine

sebep olur

Bu şekilde yanan valf bobinlerinde bazı plastik tuumlrevi malzemeler eriyerek bobin

goumlvdesindeki boşlukların dolmasına ve bobin iccedilerisindeki armatuumlruumln hareket

edememesine sebep olabilir

Ortam sıcaklığının yuumlksek olması bobinin uumlzerinde oluşan ısıyı ortama vermesinde

sıkıntı yaratacağından dolayı bobin sıcaklığı artarak direncin artmasına akım ve

bobin kuvvetinin duumlşmesine sebep olacaktır Bunun sonucunda suumlrguuml kuvvetleri

yenilemeyebileceği iccedilin bobinde yanma tehlikesi oluşacaktır Besleme hattındaki

voltaj duumlşuumlkluumlklerinde hareketi başlatacak kuvveti bobinin uumlretememesine va

takılıp kalıp yanmasına sebep olabilecek etkenlerden birisidir Yine bir diğer olası

etkende valfin ccedilalışma ccedilevriminin sıklığıdır izin verilen katalog değerinin uumlzerinde

ccedilevrim suumlresinde ccedilalışan valf bobinleri kısa suumlre iccedilerisinde ccedilok sayıda ilk kalkış

akımına maruz kalacaklardır 28022017 69 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Nadiren de olsa karşılaşılan bir durum ise bobin uumlzerine goumlnderilecek aşırı

voltajdır Bobinde oluşan ekstra kuvvet sebebiyle bobin accedilma ve kapamada

problem olmaz ama yuumlksek voltaj sebebiyle bobinde yuumlksek akım tutulurBu da

sargının aşırı ısınmasına ve bobinde erimeye sebep olabilir

Bir diğer neden olarak da bobinin kısa devre yapmasını sayabiliriz Bobine

girebilecek herhangi bir iletken sıvı kısa devreye ve bobinde yanmaya sebep

olabilir Son olarak mekanik darbeler sonucu hasarlar sebebiyle oluşacak

deformasyonlarda bobinlerde arızalara sebep olacaktır Arıza sebebiyle ccedilıkartılan

bobin uumlzerinde ccedilalışarak arıza kaynağı tespit edilmelidir Aksi taktirde tekrar

benzer şekilde arızalar ile karşılaşabiliriz 28022017 70 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Hidrolik İş Guumlvenliği-1 (Hortumlarda İğne Deliği Fışkırması)

Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile meydana gelen

yaralanmalar doku hasarı uzuv kaybı hatta oumlluumlme bile sebebiyet

verebilir Sorumlular bu tip yaralanmaları engellemek iccedilin ve olası

kazaya nasıl muumldahale edileceğine youmlnelik oumlnceden plan

yapmalıdırlar Kaza meydana geldikten sonra ne yapılacağına dair

karar vermek iccedilin yeterli suumlre olmayabilir

Hortumların eskimesi kullanılan hidrolik

yağa uygun hortum seccedililmemesi hortumların

burulmaya maruz kalması minimum buumlkuumlm

yarıccedilapından daha duumlşuumlk ccedilapta buumlkuumllmesi gibi

sebeplerden dolayı hortumlarda oluşabilecek

ccedilok kuumlccediluumlk deliklerden iğne deliği fışkırması

oluşabilir

28022017 71 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Bu ccedilok kuumlccediluumlk delikten meydana gelen iğne deliği sızıntıları bir mermi gibi

ccedilok yuumlksek hızlara ulaşıp su jeti gibi dokuları delip geccedilebilir ve kan

dolaşım sistemine karışabilir Bu tip yaralanmaya maruz kalan kişi ccedilok

nadiren ciddi miktarda bir acı hissi duyar ccediloğunlukla hafif bir elektrik

ccedilarpması yada bir iğne batması hissi algılar

Hidrolik yağ iccedilerisinde canlı dokulara zarar veren ccedilok sayıda kimyasal

bileşim mevcuttur Hidrolik yağın vuumlcuda enjekte olduğu yaralanmalar

hızla dokuları tahrip ederek kangrene sebep olur bu yuumlzden suumlratle tıbbi

muumldahale gerekir Yaranın ilk anlardaki goumlruumlnuumlmuuml zararsız gibi durduğu

iccedilin kesinlikle oumlnemsiz goumlruumllmemelidir ve en hızlı şekilde cerrahi

muumldahale ile tedavi edilmelidir aksi taktirde yaralanan kişide kalıcı

hasarlar oluşabilir

Bir ccedilok doktorun hidrolik yağ enjekte olması sonucu meydana gelen

yaralanmalar konusunda deneyimli olmadığı dikkate alınmalıdır Bu

konuda nitelikli bir tıbbi profesyonel bulmak saatler suumlrebilir Bu suumlre

yaralının uzvunu yada hayatını kaybetmesine sebep olabilir o yuumlzden

mutlaka oumlnceden bununla ilgili bir planlama yapılması gerekir 28022017 72 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Şekil-2 İğne deliği fışkırması

Şekil-3 (İğne deliği enjeksiyon yaralanması ve tedavi etmek iccedilin yapılan

muumldahale-

FPSI Akışkan Guumlcuuml Guumlvenliği Enstituumlsuuml Salt Lake City ABD)

28022017 73 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Parker hannifin hidrolik valf satış muumlduumlruuml ROB SHIMKO bir guumln sol elimi

valfe uzattığımda goumlz accedilıp kapayıncaya kadar geccedilen suumlrede elimde bir iğne

batması hissettim elime baktığımda sadece kırmızı bir nokta goumlrduumlm ve

herhangi bir acı yoktu doktora gittiğimde doktor merhem suumlruumlp bandajlayıp geri

goumlnderdi fakat daha sonra Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile

meydana gelen yaralanmalarda neler yapılması gerektiğini iccedileren okuduğum eski

bir manuel aklıma geldi manueli alıp hemen aynı doktora gittim o beni başka

bir doktora youmlnlendirdi ve neyse ki sonunda tedavi olabildim fakat geccedil

kalındığından dolayı elimde oluşan hasarı duumlzeltebilmek iccedilin 6000 dolarlık bir

deri nakil operasyonu geccedilirmem gerekti

Malasef ki bu tip yaralanmalar ccedilok nadir goumlruumllen bir durum değildir Uumllkemizde

de bir ccedilok kişi bu şekilde oluşan iş kazaları sonucu ciddi şekilde yaralanıp uzuv

kaybı yada uzuvlarda fonksiyon kaybı ile karşılaşmışlardır Bu tip

yaralanmalardan korunmak iccedilin eski yıpranmış hidrolik hortumları standartlara

uygun ccedilalışma şartlarına goumlre doğru seccedililmiş ve kaliteli hortumlar ile

değiştirmek gerekmektedir Ayrıca oumlzellikle basınccedil hatlarında yer alan

hortumlarda koruyucu kılıf kullanılması da alınabilecek guumlvenlik oumlnlemlerinden

birisidir

YAŞANMIŞ BİR OLAY

28022017 74 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

BİTTİ

28022017 75 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Video 17a

Robot

Introducing

Spot

Video 17b

Robot Boston

All Prototypes

Video 17c

Tuumlyap 2012 elekt-

elektrootomasyon

hidro ve pnouml fuarı

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 22

Ayarlı dişli dirsek Ayarlı orta bacak dişli Te Ayarlı yan bacak dişli Te

WEE 16 Z S R A3C TEE 16 Z S R A3C LEE 16 Z S R A3C

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 23

Ayarlı yan bacak dişli Te

Ayarlı dişli dirsek

LEE

WEE

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 24

RED KOR

Duumlşuumlruumlcuumller

EO EO2

KOR 3016 S A3C RED 3522 L A3C

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 25

Uzatma rakoru

DA 30 S A3C

Nipelrsquoin bullBir tarafı duumlz bullBir tarafı ters şeklidir

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 26

Nipel duumlşuumlruumlcuuml Te duumlşuumlruumlcuuml

GR 2818 L A3C

GR 3020 Z S A3C

EO

EO2

TR 281828 L A3C

d1

d2

d3

TR 202520 Z S A3C

Boru uumlzeri duumlşuumlruumlcuumller

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 27

Boru uumlzeri ters ekleyici ve duumlşuumlruumlcuumller

GZ

GZ 28 L A3C GZR 2818 L A3C

GZR

Nipelrsquoin iki tarafı da ters olan şeklidir EO 2 formatında

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 28

Manometre rakorları

MAV MAVE

Duumlz Ters

EO MAV 08 L R A3C ( G frac14 ) MAVE 08 L R A3C ( G frac14 )

EO MAV 08 S R A3C ( G 12 ) MAVE 08 S R A3C ( G 12 )

EO2 MAV 08 Z L R A3C ( G frac14 ) MAVE 08 L R A3C ( G frac14 )

EO2 MAV 08 Z S R A3C ( G 12 ) MAVE 08 S R A3C ( G 12 )

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 29

AS SKA WAS

EO AS 25 S WAS 22 L SKA 25x3

Kaynaklı bağlantılar

EO2 AS 25 Z S WAS 22 Z L

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 30

RHD RHDI

EO RHD 25 S A3C RHDI frac34 A3C

EO2 RHD 25 Z S A3C

EO RHZ 22 L R ED A3C RHV 22 L R ED A3C

EO2 RHZ 22 Z L R ED A3C RHV 22 Z L R ED A3C

Ccedilekvalfler

RHZ RHV

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 31

EMA3 R14 ED

SMA 3 - 2000

MAV frac14 MA3

( MAV 12 MA3 )

Manometre bağlantı rakoru

Basınccedil oumllccedilme hortumu

Basınccedil oumllccedilme rakoru

Basınccedil oumllccedilme sistemleri

MAVMD frac14 MA3

MAVMD 12 MA3

M 16 x 2 sistem iccedilin

Ters manometre bağlantı rakoru

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 32

Boru ucu koumlrleme rakorları

VKA VKAM

VKAM 28 L A3C VKA 20 A3C

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 33

GE 18 L R ED A3C

GE 18 L R ED OMD A3C + PSR 18 L X + M 18 L A3C X

G 18 L A3C X + 2 x PSR 18 L X + 2 x M 18 L A3C X

G W T K WE vs

EO

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 34

GE 18 Z L R ED A3C

EO2

GE 18 L R ED OMD A3C + FM 18 L A3C

G 18 L A3C X + 2 x FM 18 L A3C

G W T K vs

DOZ 18 L Yedek sızdırmazlık ringi

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 35

DİKKAT Somun ve yuumlksuumlğuuml olmayan tuumlm bağlantı elemanlarında İster EO 1 ister EO 2 olsun Goumlvde Sipariş numaraları EO 1 iccedilin de EO 2 iccedilin de

AYNIDIR

28022017 36 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 37

Hidrolik boruları kelepccedileleme tekniği

Plastik boru kelepccedileleri

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 38

Hidrolik boruları kelepccedileleme tekniği

28022017 39 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 40

Yuumlksuumlkluuml bağlantı elemanlarının ISO standartları

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 41

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 42

Konvansiyonel tek yuumlksuumlkluuml bağlantı

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 43

Hidrolik Borular

Hidrolik boruların montaja hazırlanması

Konvansiyonel tek yuumlksuumlkluuml bağlantı

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 44

1frac12

1 Boruyu ısırma fonksiyonu

- Yuumlksuumlk borunun iccediline işleyerek

sızdırmazlık sağlanır

2 Boruyu tutma fonksiyonu

- DPR yuumlksuumlğuumlarka tarafı boruyu sıkı bir

şekilde tutacak şekilde dizayn edilmiştir

Yuumlksuumlğuumln ısırılan boumllgesinde vibrasyonların

sebep olduğu ccedilatlakların oumlnlenmesinde etkili

olur

3 Yaylanma etkisi

- Montaj sonuna doğru yuumlksek elastik

deformasyonların oluşmasına muumlsaade eder

bull Sızdırmazlık

bull Boruyu tutma

bull Yay etkisi

Konvansiyonel tek yuumlksuumlkluuml bağlantı

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 45

Somun sıkılmadan oumlnce Somun sıkıldıktan sonra

bull ISO 8434-1 DIN 2353 DIN 3861 std uygun

bull 24deg ağız konikliği accedilısına sahip ısırmalı tip bağlantı ( Bite Type Fittings )

Ccedilift Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği EO 2

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 46

Sızdırmazlık ringi

(ELASTİK kısım

NBR-Nitril)

Goumlvde Sızdırmazlık ringi

(ccedilelik kısım)

Somun

Tutma (ısırma) ringi

Boru

Fonksiyonel somun

Ccedilift Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği EO 2 ( YENİ )

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 47

BSP Diş Şekilleri BSPT ve BSPP boru dişleri

bull BSPT ve BSPP boru dişleri 55degrsquolik accedilıya sahiptir

bull Hidrolik ve pnoumlmatik uygulamalarda yaygın olarak kullanılır

bull BSPP(British standart pipe paralell-Duumlz diş) Sızdırmazlığın diş uumlzerinde yapılmadığı yerlerde kullanılır Sızdırmazlık elemanı ile sızdırmazlık sağlanır

bull BSPT(British standart pipe taper-Konik diş) Sızdırmazlığın diş uumlzerinde sağlandığı yerlerde kullanılır

Diş standartları

bull BSPP diş

ISO 228-1

DIN 3852-2 ABE

BS2779

NFE03005 BSPP G

BSPT R PORTS DIN 3852 XZ

BSPP

Sızdırmazlık elemanı ile sızdırmazlık

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 48

METRİK Diş Şekilleri

ISO-Metrik boru dişleri

bull Metrik dişler 60degrsquolik diş accedilısına sahiptir

bull Pnoumlmatik uygulamalarda yaygın olarak kullanılır

bull Otomotiv sektoumlruumlnde geniş olarak

kullanılmaktadır

bull Metrik dişlerde iki tip sızdırmazlık sağlanır

-O-ringli sızdırmazlık (ISO 6149)

-Sızdırmazlık Elemanı (Metal) ile sızdırmazlık

(ISO 261 ve 262)

Diş standartları

bull O-ringli sızdırmazlık

ISO 6149

DIN 3852-F

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 49

UNF Diş Şekilleri

UNF dişler (Unified Fine Threads)

bull UNF dişler 60degrsquolik diş accedilısına sahiptir

bull Hidrolik uygulamalarda (oumlzellikle Amerikarsquoda)

yaygın olarak kullanılır

bull UNF diş şekilleri ISO-inch olarak da anılır

bull UNF dişler sızdırmazlığın diş uumlzerinde

yapılmadığı yerlerde kullanılır

bull Sızdırmazlık O-ring ile sağlanır

Diş standartları

SAEJ 514 (Erkek diş)

SAEJ 1926 (Dişi port)

UNF 38rdquo-24

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 50

NPT Diş Şekilleri

NPT dişler (National Pipe Taper)

bull NPT dişler 60degrsquolik diş accedilısına sahiptir

bull Petrokimya proses enduumlstrisi ve

hidrolik uygulamalarda (oumlzellikle

Amerikarsquoda) yaygın olarak kullanılır

bull NPT dişler sızdırmazlığın diş uumlzerinde

sağlandığı yerlerde kullanılır

Diş standartları

SAEJ 476-B2

NF E 03-061

625deg konik accedilı

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 51

FP

FM

FP

FM

F P F

M

GE GE ED GEO

Form B Form E Form F

28022017 52 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 53

Diş Sızdırmazlık Şekilleri

Teflon bant Sıvı sızdırmazlık elemanı Teflon esaslı kaplama

İlk iki dişe teflon sarılmamalıdır ( LOCTITE ) ( PRESTOLOK Pnoumlmatik fittings

Akrilik esaslı teflon pudra

5 defaya kadar soumlkuumlluumlp takılabilir )

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 54

Paralel Diş Sızdırmazlık Şekilleri

Metal (duumlz) sızdırmazlık

Cu Al fiber plastik pul Elle sıkmadan sonra anahtarla max14 tur sıkılmalıdır

O-ringli sızdırmazlık

Back-up O-ring O-ring Destekli O-ring

Hidrolik Sistemde Kullanılan Sızdırmazlık Elemanları

Hidrolik devrede kullanılan sızdırmazlık elemanlarının yağ kaccedilaklarını ve verim

kayıplarını azaltmak uumlzere iki goumlrevi vardır Sızdırmazlık elemanlarının

seccediliminde akışkan cinsi ccedilalışma sıcaklığı ccedilalışma basıncı dikkate alınmalıdır

Yapıldıkları malzemeye goumlre sızdırmazlık elemanları

Bezli Malzemeden Yapılan Sızdırmazlık Elemanları

bull Bezli NBR Pamuklu beze nitril emprenye edilerek hazırlanır

bull Bezli FKM Pamuklu beze viton emprenye edilerek hazırlanır

28022017 55 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Esnek Malzemeden Yapılan Sızdırmazlık Elemanları

bull Silikon

bull Nitril

bull Viton

Poli

Neoprenuumlretan

Etilen propilen kauccediluk

Doğal kauccediluk

Neopren

Sızdırmazlık elemanları

Sızdırmazlık Elemanları Kullanıldığı Yere Goumlre

Statik sızdırmazlık elemanları

bull Contalar

bull O-ring (halkalar)

Dinamik sızdırmazlık elemanları

bull Toz keccedileleri

bull Piston kolu keccedileleri

bull Piston keccedileleri

28022017 56 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 57

Uygulamada Sızdırmazlık Elemanları

Parker-Praumldifa Hidrolik Sızdırmazlık Elemanları (Hidroser)

Piston sızdırmazlık elemanları

Mil sızdırmazlık elemanları

Toz sıyırıcılar

Kayıcı halkalar

Parker-Praumldifa O-Ringler

Col-O-Rings tipi değişik renklerde O-ringler

Ekstruumlzyondan elde edilen şerit O-ringler

Teflon O-ringler

Parbak tipi O-ring destek halkaları

Bilindiği uumlzere akışkan guumlcuuml devrelerinde akışkanın hareketli

olduğu iki nokta arasında basınccedil farkı oluşur Eğer kesit farkı gibi

akışın oumlnuumlndeki direnci arttıran etkenler var ise bu basınccedil farkı

daha da artar

Orifis Nedir Ne İşe Yarar

28022017 58 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Orifis pkalası

Ama akışkanın hareketi durduğunda (bu duruma oumlrnek olarak hidrolik

devrede silindirlerin valfler aracılığı ile ya da strok sonuna geldiği iccedilin

durduğu bir anı duumlşuumlnebiliriz) aradaki kesit farkına rağmen iki nokta

arasındaki basınccedil değeri eşit olacaktır Dolayısıyla eğer hidrolik devrede

bir yerde basıncın algılanması gerekiyorsa yada hattaki debiden daha

duumlşuumlk miktarda bir debiye ihtiyaccedil varsa bu noktaların beslemesini ana

hatlardan ccedilekilecek bir hatta orifis takılarak yapabilir

28022017 59 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Lojik valflerin kapaklarına pilot valfin besleme yada boşaltma

hattına orifisler yerleştirerek lojik valfin accedilma ve kapanma suumlreleri

kontrol edilir

28022017 60 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Pilot kumandalı emniyet valflerinde de yukarıdaki pilot valfle

basınccedillı yağ ana goumlvdeden orifislerden geccedilirilerek aktarılır

Değişken deplasmanlı pompaların kontrol organlarında da orifisleri

goumlrmek muumlmkuumlnduumlr

28022017 61 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Hidrolik devre elemanları ccedilalışma prensipleri gereği dar toleranslarda ccedilalışırlar

bu yuumlzden de yağ kirliliğine karşı ccedilok hassastırlar Dolayısıyla hidrolik tahrikli

makinaların performanslarını uzun suumlre suumlrduumlrebilmelerinin temel koşullarından

birisi uumlreticilerin belirlediği standartta temiz bir yağ ile ccedilalışmasıdır Sanayide

ccediloğu kez bu konunun goumlz ardı edilmesi sebebiyle olması gerekenden ccedilok daha

kısa suumlrede makine arızaları ve bunun sonucunda gereksiz parccedila değişimleri ve

uumlretim kayıpları ile karşılaşılmaktadır

Hidrolik Sistem Arızaları

28022017 62 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 63

Hidrolik devrelerde oluşan arızaların birccediloğu hidrolik yağların yanlış

tercihinden kaynaklanır Bu sebeple hidrolik yağlarının seccediliminin iyi

yapılması ve ccedilalışma şartlarına uygun tercih edilmesi gerekir Hidrolik

devrelerin bakımının duumlzenli olarak yapılması gerekir

Sistemde ccedilalışma sırasında guumlruumlltuuml

Pompa arızalıdır

Pompadaki yağ seviyesi duumlşuumlktuumlr

Yağ iccedilinde ve sistemde hava vardır

Yağda buharlaşma olmaktadır

Emniyet valfinde arıza vardır

Motor pompa ve elektrik motoru montaj bağlantıları iyi değildir

Ccedilek valfın yayı kırılmıştır

Borularda dirsek ve kıvrım sayısı fazladır

Emiş borusu ccedilapı kuumlccediluumlktuumlr

Emiş hattı filtresi tıkalıdır

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 64

Hidrolik devre basıncının duumlşmesi veya yuumlkselmesi

Devre Basıncı Duumlşuumlkse

o Hidrolik pompa arızalıdır

o Basınccedil duumlşuumlrme valfi ayarı duumlşuumlktuumlr veya bozulmuştur

o Hidrolik devrede kaccedilak ve sızıntılar vardır

o Silindir keccedilelerinde kaccedilak vardır veya keccedileler arızalıdır

Devre Basıncı Yuumlksekse

o Doumlnuumlş hattı filtresi kirlenmesinden dolayı akışkan kirlenmiştir

o Basınccedil kontrol valfi arızalıdır veya ayarı iyi yapılmamıştır

o Akışkanın iccedilinde hava vardır

o Pompa yataklarında boşluk vardır

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 65

Hidrolik devre debisinin duumlşmesi veya yuumlkselmesi

Devre debisi duumlşuumlk ise (Hareket yavaştır)

o Emniyet valfinin basınccedil ayarı ccedilok duumlşuumlktuumlr

o Hareket eden yuumlzeylerde yağ azalmıştır

o Silindir veya elektrik motoru arızalıdır

o Sıvının viskozitesi yuumlksektir (yağ kalmamıştır)

o Sıvı seviyesi duumlşuumlktuumlr

o Akış kontrol valfinin ayarı yetersizdir

o Sıvının buumltuumlnuuml emniyet valfinden depoya geri doumlnmektedir

o Elektrik motorunun doumlnme youmlnuuml terstir

o Pompa arızalıdır veya tıkalıdır

o Pompanın hızı yetersizdir

Debi yuumlksek ise (Hareket hızlıdır)

o Basınccedil kontrol valfi ayarı fazladır

o Akış kontrol valfi ayarı fazladır

o Elektrik motoru devir sayısı uygun değildir

o Pompanın guumlcuuml gerekenden ccediloktur

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 66

Valflerde Meydana Gelen Arızalar

Youmln kontrol valflerinde meydana gelen arızalar

Valfin suumlrtuumlnme yuumlzeylerinde aşıntı oluşmuştur

Valf iccedilindeki geri doumlnuumlş yayı kırılmıştır

Valf iccedilinde pislik vardır

Valfin selenoid bağlantıları yanlıştır

Valf istenilen konuma gelmiyordur

Valf ayarı iyi değildir

Emniyet valflerinde basınccedil duumlşuumlkse

Sıvı kirlidir

Valfin iccedilindeki yay kırıktır

Havalandırma kapağı accedilık olabilir

Valf ayar yayı bozulmuştur

Basınccedil ayarı bozulmuştur

Emniyet valfi kapalı olabilir

Hava boşluklu bobinlerde bobin iccedilerisine yağ girmezken ıslak bobinlerde tam tersi armatuumlr

tank hattına bağlı olan yağın iccedilerisinde yuumlzer Islak pimli bobinleri oumlzellikle accedilık havada ya

da nemli ortamlarda ccedilalışan makinalarda yağın koruyucu oumlzelliği sayesinde korozyona karşı

dayanıklılığı daha fazladır bunun yanı sıra sıvıyla temastan dolayı ısı transferi daha fazla

olacağı bobinin kendini daha iyi soğutabileceğini soumlyleyebiliriz Bir diğer avantajda bobin

iccedilerisindeki yağın armatuumlruumln yastıklanmasını sağlamasıdır

Doğru akım bobinleri oumlzellikle duumlşuumlk voltajlarda ccedilalışıldığında yuumlksek ccedilalışma guumlvenliğine

sahiptir Aynı zamanda yuumlksek frekanslı ccedilalışmalar iccedilin uygundur Bir diğer oumlzelliği ise

bobine elektrik uyarısı verildiğinde herhangi bir nedenden dolayı suumlrguuml hareket etmez

takılırsa bobinde yanma meydana gelmez Alternatif akımlı bobinler aynı durumda yanarlar

(ıslak pimli bobinler iccedilin bu suumlre yaklaşık 1-15 saattir)

28022017 67 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Valf Bobin Tipleri

Enduumlstriyel otomasyonda en yaygın kullanılan kumanda tipi olan

elektrik kumandalı valflerin piyasada birccedilok değişik ccedileşidi ile

karşılaşmak muumlmkuumlnduumlr Bununla birlikte en yaygın kullanılan

bobin (Selenoid- solenoid ing) ccedileşitlerini doğru akımla ccedilalışan

hava boşluklu veya ıslak pimli alternatif akımla ccedilalışan hava

boşluklu veya ıslak pimli olarak sayabiliriz

Hidrolik Valf Bobinleri ve Arızaları

28022017 68 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Valf Bobinleri Neden Yanar

Valf bobinine enerji verildiğinde ilk olarak suumlrguuml hareketini başlatmak iccedilin daha

yuumlksek direnccedil olacağından dolayı bobinden yuumlksek akım geccediler ve suumlrguuml hareket

etmeye başladığında bu akım değeri duumlşer eğer suumlrguuml hareket edemez ise akım

yığılması oluşarak bobinin aşırı ısınıp yanmasına ve işe goumlrmez duruma gelmesine

sebep olur

Bu şekilde yanan valf bobinlerinde bazı plastik tuumlrevi malzemeler eriyerek bobin

goumlvdesindeki boşlukların dolmasına ve bobin iccedilerisindeki armatuumlruumln hareket

edememesine sebep olabilir

Ortam sıcaklığının yuumlksek olması bobinin uumlzerinde oluşan ısıyı ortama vermesinde

sıkıntı yaratacağından dolayı bobin sıcaklığı artarak direncin artmasına akım ve

bobin kuvvetinin duumlşmesine sebep olacaktır Bunun sonucunda suumlrguuml kuvvetleri

yenilemeyebileceği iccedilin bobinde yanma tehlikesi oluşacaktır Besleme hattındaki

voltaj duumlşuumlkluumlklerinde hareketi başlatacak kuvveti bobinin uumlretememesine va

takılıp kalıp yanmasına sebep olabilecek etkenlerden birisidir Yine bir diğer olası

etkende valfin ccedilalışma ccedilevriminin sıklığıdır izin verilen katalog değerinin uumlzerinde

ccedilevrim suumlresinde ccedilalışan valf bobinleri kısa suumlre iccedilerisinde ccedilok sayıda ilk kalkış

akımına maruz kalacaklardır 28022017 69 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Nadiren de olsa karşılaşılan bir durum ise bobin uumlzerine goumlnderilecek aşırı

voltajdır Bobinde oluşan ekstra kuvvet sebebiyle bobin accedilma ve kapamada

problem olmaz ama yuumlksek voltaj sebebiyle bobinde yuumlksek akım tutulurBu da

sargının aşırı ısınmasına ve bobinde erimeye sebep olabilir

Bir diğer neden olarak da bobinin kısa devre yapmasını sayabiliriz Bobine

girebilecek herhangi bir iletken sıvı kısa devreye ve bobinde yanmaya sebep

olabilir Son olarak mekanik darbeler sonucu hasarlar sebebiyle oluşacak

deformasyonlarda bobinlerde arızalara sebep olacaktır Arıza sebebiyle ccedilıkartılan

bobin uumlzerinde ccedilalışarak arıza kaynağı tespit edilmelidir Aksi taktirde tekrar

benzer şekilde arızalar ile karşılaşabiliriz 28022017 70 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Hidrolik İş Guumlvenliği-1 (Hortumlarda İğne Deliği Fışkırması)

Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile meydana gelen

yaralanmalar doku hasarı uzuv kaybı hatta oumlluumlme bile sebebiyet

verebilir Sorumlular bu tip yaralanmaları engellemek iccedilin ve olası

kazaya nasıl muumldahale edileceğine youmlnelik oumlnceden plan

yapmalıdırlar Kaza meydana geldikten sonra ne yapılacağına dair

karar vermek iccedilin yeterli suumlre olmayabilir

Hortumların eskimesi kullanılan hidrolik

yağa uygun hortum seccedililmemesi hortumların

burulmaya maruz kalması minimum buumlkuumlm

yarıccedilapından daha duumlşuumlk ccedilapta buumlkuumllmesi gibi

sebeplerden dolayı hortumlarda oluşabilecek

ccedilok kuumlccediluumlk deliklerden iğne deliği fışkırması

oluşabilir

28022017 71 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Bu ccedilok kuumlccediluumlk delikten meydana gelen iğne deliği sızıntıları bir mermi gibi

ccedilok yuumlksek hızlara ulaşıp su jeti gibi dokuları delip geccedilebilir ve kan

dolaşım sistemine karışabilir Bu tip yaralanmaya maruz kalan kişi ccedilok

nadiren ciddi miktarda bir acı hissi duyar ccediloğunlukla hafif bir elektrik

ccedilarpması yada bir iğne batması hissi algılar

Hidrolik yağ iccedilerisinde canlı dokulara zarar veren ccedilok sayıda kimyasal

bileşim mevcuttur Hidrolik yağın vuumlcuda enjekte olduğu yaralanmalar

hızla dokuları tahrip ederek kangrene sebep olur bu yuumlzden suumlratle tıbbi

muumldahale gerekir Yaranın ilk anlardaki goumlruumlnuumlmuuml zararsız gibi durduğu

iccedilin kesinlikle oumlnemsiz goumlruumllmemelidir ve en hızlı şekilde cerrahi

muumldahale ile tedavi edilmelidir aksi taktirde yaralanan kişide kalıcı

hasarlar oluşabilir

Bir ccedilok doktorun hidrolik yağ enjekte olması sonucu meydana gelen

yaralanmalar konusunda deneyimli olmadığı dikkate alınmalıdır Bu

konuda nitelikli bir tıbbi profesyonel bulmak saatler suumlrebilir Bu suumlre

yaralının uzvunu yada hayatını kaybetmesine sebep olabilir o yuumlzden

mutlaka oumlnceden bununla ilgili bir planlama yapılması gerekir 28022017 72 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Şekil-2 İğne deliği fışkırması

Şekil-3 (İğne deliği enjeksiyon yaralanması ve tedavi etmek iccedilin yapılan

muumldahale-

FPSI Akışkan Guumlcuuml Guumlvenliği Enstituumlsuuml Salt Lake City ABD)

28022017 73 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Parker hannifin hidrolik valf satış muumlduumlruuml ROB SHIMKO bir guumln sol elimi

valfe uzattığımda goumlz accedilıp kapayıncaya kadar geccedilen suumlrede elimde bir iğne

batması hissettim elime baktığımda sadece kırmızı bir nokta goumlrduumlm ve

herhangi bir acı yoktu doktora gittiğimde doktor merhem suumlruumlp bandajlayıp geri

goumlnderdi fakat daha sonra Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile

meydana gelen yaralanmalarda neler yapılması gerektiğini iccedileren okuduğum eski

bir manuel aklıma geldi manueli alıp hemen aynı doktora gittim o beni başka

bir doktora youmlnlendirdi ve neyse ki sonunda tedavi olabildim fakat geccedil

kalındığından dolayı elimde oluşan hasarı duumlzeltebilmek iccedilin 6000 dolarlık bir

deri nakil operasyonu geccedilirmem gerekti

Malasef ki bu tip yaralanmalar ccedilok nadir goumlruumllen bir durum değildir Uumllkemizde

de bir ccedilok kişi bu şekilde oluşan iş kazaları sonucu ciddi şekilde yaralanıp uzuv

kaybı yada uzuvlarda fonksiyon kaybı ile karşılaşmışlardır Bu tip

yaralanmalardan korunmak iccedilin eski yıpranmış hidrolik hortumları standartlara

uygun ccedilalışma şartlarına goumlre doğru seccedililmiş ve kaliteli hortumlar ile

değiştirmek gerekmektedir Ayrıca oumlzellikle basınccedil hatlarında yer alan

hortumlarda koruyucu kılıf kullanılması da alınabilecek guumlvenlik oumlnlemlerinden

birisidir

YAŞANMIŞ BİR OLAY

28022017 74 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

BİTTİ

28022017 75 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Video 17a

Robot

Introducing

Spot

Video 17b

Robot Boston

All Prototypes

Video 17c

Tuumlyap 2012 elekt-

elektrootomasyon

hidro ve pnouml fuarı

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 23

Ayarlı yan bacak dişli Te

Ayarlı dişli dirsek

LEE

WEE

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 24

RED KOR

Duumlşuumlruumlcuumller

EO EO2

KOR 3016 S A3C RED 3522 L A3C

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 25

Uzatma rakoru

DA 30 S A3C

Nipelrsquoin bullBir tarafı duumlz bullBir tarafı ters şeklidir

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 26

Nipel duumlşuumlruumlcuuml Te duumlşuumlruumlcuuml

GR 2818 L A3C

GR 3020 Z S A3C

EO

EO2

TR 281828 L A3C

d1

d2

d3

TR 202520 Z S A3C

Boru uumlzeri duumlşuumlruumlcuumller

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 27

Boru uumlzeri ters ekleyici ve duumlşuumlruumlcuumller

GZ

GZ 28 L A3C GZR 2818 L A3C

GZR

Nipelrsquoin iki tarafı da ters olan şeklidir EO 2 formatında

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 28

Manometre rakorları

MAV MAVE

Duumlz Ters

EO MAV 08 L R A3C ( G frac14 ) MAVE 08 L R A3C ( G frac14 )

EO MAV 08 S R A3C ( G 12 ) MAVE 08 S R A3C ( G 12 )

EO2 MAV 08 Z L R A3C ( G frac14 ) MAVE 08 L R A3C ( G frac14 )

EO2 MAV 08 Z S R A3C ( G 12 ) MAVE 08 S R A3C ( G 12 )

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 29

AS SKA WAS

EO AS 25 S WAS 22 L SKA 25x3

Kaynaklı bağlantılar

EO2 AS 25 Z S WAS 22 Z L

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 30

RHD RHDI

EO RHD 25 S A3C RHDI frac34 A3C

EO2 RHD 25 Z S A3C

EO RHZ 22 L R ED A3C RHV 22 L R ED A3C

EO2 RHZ 22 Z L R ED A3C RHV 22 Z L R ED A3C

Ccedilekvalfler

RHZ RHV

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 31

EMA3 R14 ED

SMA 3 - 2000

MAV frac14 MA3

( MAV 12 MA3 )

Manometre bağlantı rakoru

Basınccedil oumllccedilme hortumu

Basınccedil oumllccedilme rakoru

Basınccedil oumllccedilme sistemleri

MAVMD frac14 MA3

MAVMD 12 MA3

M 16 x 2 sistem iccedilin

Ters manometre bağlantı rakoru

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 32

Boru ucu koumlrleme rakorları

VKA VKAM

VKAM 28 L A3C VKA 20 A3C

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 33

GE 18 L R ED A3C

GE 18 L R ED OMD A3C + PSR 18 L X + M 18 L A3C X

G 18 L A3C X + 2 x PSR 18 L X + 2 x M 18 L A3C X

G W T K WE vs

EO

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 34

GE 18 Z L R ED A3C

EO2

GE 18 L R ED OMD A3C + FM 18 L A3C

G 18 L A3C X + 2 x FM 18 L A3C

G W T K vs

DOZ 18 L Yedek sızdırmazlık ringi

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 35

DİKKAT Somun ve yuumlksuumlğuuml olmayan tuumlm bağlantı elemanlarında İster EO 1 ister EO 2 olsun Goumlvde Sipariş numaraları EO 1 iccedilin de EO 2 iccedilin de

AYNIDIR

28022017 36 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 37

Hidrolik boruları kelepccedileleme tekniği

Plastik boru kelepccedileleri

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 38

Hidrolik boruları kelepccedileleme tekniği

28022017 39 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 40

Yuumlksuumlkluuml bağlantı elemanlarının ISO standartları

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 41

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 42

Konvansiyonel tek yuumlksuumlkluuml bağlantı

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 43

Hidrolik Borular

Hidrolik boruların montaja hazırlanması

Konvansiyonel tek yuumlksuumlkluuml bağlantı

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 44

1frac12

1 Boruyu ısırma fonksiyonu

- Yuumlksuumlk borunun iccediline işleyerek

sızdırmazlık sağlanır

2 Boruyu tutma fonksiyonu

- DPR yuumlksuumlğuumlarka tarafı boruyu sıkı bir

şekilde tutacak şekilde dizayn edilmiştir

Yuumlksuumlğuumln ısırılan boumllgesinde vibrasyonların

sebep olduğu ccedilatlakların oumlnlenmesinde etkili

olur

3 Yaylanma etkisi

- Montaj sonuna doğru yuumlksek elastik

deformasyonların oluşmasına muumlsaade eder

bull Sızdırmazlık

bull Boruyu tutma

bull Yay etkisi

Konvansiyonel tek yuumlksuumlkluuml bağlantı

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 45

Somun sıkılmadan oumlnce Somun sıkıldıktan sonra

bull ISO 8434-1 DIN 2353 DIN 3861 std uygun

bull 24deg ağız konikliği accedilısına sahip ısırmalı tip bağlantı ( Bite Type Fittings )

Ccedilift Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği EO 2

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 46

Sızdırmazlık ringi

(ELASTİK kısım

NBR-Nitril)

Goumlvde Sızdırmazlık ringi

(ccedilelik kısım)

Somun

Tutma (ısırma) ringi

Boru

Fonksiyonel somun

Ccedilift Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği EO 2 ( YENİ )

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 47

BSP Diş Şekilleri BSPT ve BSPP boru dişleri

bull BSPT ve BSPP boru dişleri 55degrsquolik accedilıya sahiptir

bull Hidrolik ve pnoumlmatik uygulamalarda yaygın olarak kullanılır

bull BSPP(British standart pipe paralell-Duumlz diş) Sızdırmazlığın diş uumlzerinde yapılmadığı yerlerde kullanılır Sızdırmazlık elemanı ile sızdırmazlık sağlanır

bull BSPT(British standart pipe taper-Konik diş) Sızdırmazlığın diş uumlzerinde sağlandığı yerlerde kullanılır

Diş standartları

bull BSPP diş

ISO 228-1

DIN 3852-2 ABE

BS2779

NFE03005 BSPP G

BSPT R PORTS DIN 3852 XZ

BSPP

Sızdırmazlık elemanı ile sızdırmazlık

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 48

METRİK Diş Şekilleri

ISO-Metrik boru dişleri

bull Metrik dişler 60degrsquolik diş accedilısına sahiptir

bull Pnoumlmatik uygulamalarda yaygın olarak kullanılır

bull Otomotiv sektoumlruumlnde geniş olarak

kullanılmaktadır

bull Metrik dişlerde iki tip sızdırmazlık sağlanır

-O-ringli sızdırmazlık (ISO 6149)

-Sızdırmazlık Elemanı (Metal) ile sızdırmazlık

(ISO 261 ve 262)

Diş standartları

bull O-ringli sızdırmazlık

ISO 6149

DIN 3852-F

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 49

UNF Diş Şekilleri

UNF dişler (Unified Fine Threads)

bull UNF dişler 60degrsquolik diş accedilısına sahiptir

bull Hidrolik uygulamalarda (oumlzellikle Amerikarsquoda)

yaygın olarak kullanılır

bull UNF diş şekilleri ISO-inch olarak da anılır

bull UNF dişler sızdırmazlığın diş uumlzerinde

yapılmadığı yerlerde kullanılır

bull Sızdırmazlık O-ring ile sağlanır

Diş standartları

SAEJ 514 (Erkek diş)

SAEJ 1926 (Dişi port)

UNF 38rdquo-24

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 50

NPT Diş Şekilleri

NPT dişler (National Pipe Taper)

bull NPT dişler 60degrsquolik diş accedilısına sahiptir

bull Petrokimya proses enduumlstrisi ve

hidrolik uygulamalarda (oumlzellikle

Amerikarsquoda) yaygın olarak kullanılır

bull NPT dişler sızdırmazlığın diş uumlzerinde

sağlandığı yerlerde kullanılır

Diş standartları

SAEJ 476-B2

NF E 03-061

625deg konik accedilı

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 51

FP

FM

FP

FM

F P F

M

GE GE ED GEO

Form B Form E Form F

28022017 52 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 53

Diş Sızdırmazlık Şekilleri

Teflon bant Sıvı sızdırmazlık elemanı Teflon esaslı kaplama

İlk iki dişe teflon sarılmamalıdır ( LOCTITE ) ( PRESTOLOK Pnoumlmatik fittings

Akrilik esaslı teflon pudra

5 defaya kadar soumlkuumlluumlp takılabilir )

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 54

Paralel Diş Sızdırmazlık Şekilleri

Metal (duumlz) sızdırmazlık

Cu Al fiber plastik pul Elle sıkmadan sonra anahtarla max14 tur sıkılmalıdır

O-ringli sızdırmazlık

Back-up O-ring O-ring Destekli O-ring

Hidrolik Sistemde Kullanılan Sızdırmazlık Elemanları

Hidrolik devrede kullanılan sızdırmazlık elemanlarının yağ kaccedilaklarını ve verim

kayıplarını azaltmak uumlzere iki goumlrevi vardır Sızdırmazlık elemanlarının

seccediliminde akışkan cinsi ccedilalışma sıcaklığı ccedilalışma basıncı dikkate alınmalıdır

Yapıldıkları malzemeye goumlre sızdırmazlık elemanları

Bezli Malzemeden Yapılan Sızdırmazlık Elemanları

bull Bezli NBR Pamuklu beze nitril emprenye edilerek hazırlanır

bull Bezli FKM Pamuklu beze viton emprenye edilerek hazırlanır

28022017 55 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Esnek Malzemeden Yapılan Sızdırmazlık Elemanları

bull Silikon

bull Nitril

bull Viton

Poli

Neoprenuumlretan

Etilen propilen kauccediluk

Doğal kauccediluk

Neopren

Sızdırmazlık elemanları

Sızdırmazlık Elemanları Kullanıldığı Yere Goumlre

Statik sızdırmazlık elemanları

bull Contalar

bull O-ring (halkalar)

Dinamik sızdırmazlık elemanları

bull Toz keccedileleri

bull Piston kolu keccedileleri

bull Piston keccedileleri

28022017 56 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 57

Uygulamada Sızdırmazlık Elemanları

Parker-Praumldifa Hidrolik Sızdırmazlık Elemanları (Hidroser)

Piston sızdırmazlık elemanları

Mil sızdırmazlık elemanları

Toz sıyırıcılar

Kayıcı halkalar

Parker-Praumldifa O-Ringler

Col-O-Rings tipi değişik renklerde O-ringler

Ekstruumlzyondan elde edilen şerit O-ringler

Teflon O-ringler

Parbak tipi O-ring destek halkaları

Bilindiği uumlzere akışkan guumlcuuml devrelerinde akışkanın hareketli

olduğu iki nokta arasında basınccedil farkı oluşur Eğer kesit farkı gibi

akışın oumlnuumlndeki direnci arttıran etkenler var ise bu basınccedil farkı

daha da artar

Orifis Nedir Ne İşe Yarar

28022017 58 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Orifis pkalası

Ama akışkanın hareketi durduğunda (bu duruma oumlrnek olarak hidrolik

devrede silindirlerin valfler aracılığı ile ya da strok sonuna geldiği iccedilin

durduğu bir anı duumlşuumlnebiliriz) aradaki kesit farkına rağmen iki nokta

arasındaki basınccedil değeri eşit olacaktır Dolayısıyla eğer hidrolik devrede

bir yerde basıncın algılanması gerekiyorsa yada hattaki debiden daha

duumlşuumlk miktarda bir debiye ihtiyaccedil varsa bu noktaların beslemesini ana

hatlardan ccedilekilecek bir hatta orifis takılarak yapabilir

28022017 59 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Lojik valflerin kapaklarına pilot valfin besleme yada boşaltma

hattına orifisler yerleştirerek lojik valfin accedilma ve kapanma suumlreleri

kontrol edilir

28022017 60 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Pilot kumandalı emniyet valflerinde de yukarıdaki pilot valfle

basınccedillı yağ ana goumlvdeden orifislerden geccedilirilerek aktarılır

Değişken deplasmanlı pompaların kontrol organlarında da orifisleri

goumlrmek muumlmkuumlnduumlr

28022017 61 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Hidrolik devre elemanları ccedilalışma prensipleri gereği dar toleranslarda ccedilalışırlar

bu yuumlzden de yağ kirliliğine karşı ccedilok hassastırlar Dolayısıyla hidrolik tahrikli

makinaların performanslarını uzun suumlre suumlrduumlrebilmelerinin temel koşullarından

birisi uumlreticilerin belirlediği standartta temiz bir yağ ile ccedilalışmasıdır Sanayide

ccediloğu kez bu konunun goumlz ardı edilmesi sebebiyle olması gerekenden ccedilok daha

kısa suumlrede makine arızaları ve bunun sonucunda gereksiz parccedila değişimleri ve

uumlretim kayıpları ile karşılaşılmaktadır

Hidrolik Sistem Arızaları

28022017 62 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 63

Hidrolik devrelerde oluşan arızaların birccediloğu hidrolik yağların yanlış

tercihinden kaynaklanır Bu sebeple hidrolik yağlarının seccediliminin iyi

yapılması ve ccedilalışma şartlarına uygun tercih edilmesi gerekir Hidrolik

devrelerin bakımının duumlzenli olarak yapılması gerekir

Sistemde ccedilalışma sırasında guumlruumlltuuml

Pompa arızalıdır

Pompadaki yağ seviyesi duumlşuumlktuumlr

Yağ iccedilinde ve sistemde hava vardır

Yağda buharlaşma olmaktadır

Emniyet valfinde arıza vardır

Motor pompa ve elektrik motoru montaj bağlantıları iyi değildir

Ccedilek valfın yayı kırılmıştır

Borularda dirsek ve kıvrım sayısı fazladır

Emiş borusu ccedilapı kuumlccediluumlktuumlr

Emiş hattı filtresi tıkalıdır

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 64

Hidrolik devre basıncının duumlşmesi veya yuumlkselmesi

Devre Basıncı Duumlşuumlkse

o Hidrolik pompa arızalıdır

o Basınccedil duumlşuumlrme valfi ayarı duumlşuumlktuumlr veya bozulmuştur

o Hidrolik devrede kaccedilak ve sızıntılar vardır

o Silindir keccedilelerinde kaccedilak vardır veya keccedileler arızalıdır

Devre Basıncı Yuumlksekse

o Doumlnuumlş hattı filtresi kirlenmesinden dolayı akışkan kirlenmiştir

o Basınccedil kontrol valfi arızalıdır veya ayarı iyi yapılmamıştır

o Akışkanın iccedilinde hava vardır

o Pompa yataklarında boşluk vardır

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 65

Hidrolik devre debisinin duumlşmesi veya yuumlkselmesi

Devre debisi duumlşuumlk ise (Hareket yavaştır)

o Emniyet valfinin basınccedil ayarı ccedilok duumlşuumlktuumlr

o Hareket eden yuumlzeylerde yağ azalmıştır

o Silindir veya elektrik motoru arızalıdır

o Sıvının viskozitesi yuumlksektir (yağ kalmamıştır)

o Sıvı seviyesi duumlşuumlktuumlr

o Akış kontrol valfinin ayarı yetersizdir

o Sıvının buumltuumlnuuml emniyet valfinden depoya geri doumlnmektedir

o Elektrik motorunun doumlnme youmlnuuml terstir

o Pompa arızalıdır veya tıkalıdır

o Pompanın hızı yetersizdir

Debi yuumlksek ise (Hareket hızlıdır)

o Basınccedil kontrol valfi ayarı fazladır

o Akış kontrol valfi ayarı fazladır

o Elektrik motoru devir sayısı uygun değildir

o Pompanın guumlcuuml gerekenden ccediloktur

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 66

Valflerde Meydana Gelen Arızalar

Youmln kontrol valflerinde meydana gelen arızalar

Valfin suumlrtuumlnme yuumlzeylerinde aşıntı oluşmuştur

Valf iccedilindeki geri doumlnuumlş yayı kırılmıştır

Valf iccedilinde pislik vardır

Valfin selenoid bağlantıları yanlıştır

Valf istenilen konuma gelmiyordur

Valf ayarı iyi değildir

Emniyet valflerinde basınccedil duumlşuumlkse

Sıvı kirlidir

Valfin iccedilindeki yay kırıktır

Havalandırma kapağı accedilık olabilir

Valf ayar yayı bozulmuştur

Basınccedil ayarı bozulmuştur

Emniyet valfi kapalı olabilir

Hava boşluklu bobinlerde bobin iccedilerisine yağ girmezken ıslak bobinlerde tam tersi armatuumlr

tank hattına bağlı olan yağın iccedilerisinde yuumlzer Islak pimli bobinleri oumlzellikle accedilık havada ya

da nemli ortamlarda ccedilalışan makinalarda yağın koruyucu oumlzelliği sayesinde korozyona karşı

dayanıklılığı daha fazladır bunun yanı sıra sıvıyla temastan dolayı ısı transferi daha fazla

olacağı bobinin kendini daha iyi soğutabileceğini soumlyleyebiliriz Bir diğer avantajda bobin

iccedilerisindeki yağın armatuumlruumln yastıklanmasını sağlamasıdır

Doğru akım bobinleri oumlzellikle duumlşuumlk voltajlarda ccedilalışıldığında yuumlksek ccedilalışma guumlvenliğine

sahiptir Aynı zamanda yuumlksek frekanslı ccedilalışmalar iccedilin uygundur Bir diğer oumlzelliği ise

bobine elektrik uyarısı verildiğinde herhangi bir nedenden dolayı suumlrguuml hareket etmez

takılırsa bobinde yanma meydana gelmez Alternatif akımlı bobinler aynı durumda yanarlar

(ıslak pimli bobinler iccedilin bu suumlre yaklaşık 1-15 saattir)

28022017 67 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Valf Bobin Tipleri

Enduumlstriyel otomasyonda en yaygın kullanılan kumanda tipi olan

elektrik kumandalı valflerin piyasada birccedilok değişik ccedileşidi ile

karşılaşmak muumlmkuumlnduumlr Bununla birlikte en yaygın kullanılan

bobin (Selenoid- solenoid ing) ccedileşitlerini doğru akımla ccedilalışan

hava boşluklu veya ıslak pimli alternatif akımla ccedilalışan hava

boşluklu veya ıslak pimli olarak sayabiliriz

Hidrolik Valf Bobinleri ve Arızaları

28022017 68 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Valf Bobinleri Neden Yanar

Valf bobinine enerji verildiğinde ilk olarak suumlrguuml hareketini başlatmak iccedilin daha

yuumlksek direnccedil olacağından dolayı bobinden yuumlksek akım geccediler ve suumlrguuml hareket

etmeye başladığında bu akım değeri duumlşer eğer suumlrguuml hareket edemez ise akım

yığılması oluşarak bobinin aşırı ısınıp yanmasına ve işe goumlrmez duruma gelmesine

sebep olur

Bu şekilde yanan valf bobinlerinde bazı plastik tuumlrevi malzemeler eriyerek bobin

goumlvdesindeki boşlukların dolmasına ve bobin iccedilerisindeki armatuumlruumln hareket

edememesine sebep olabilir

Ortam sıcaklığının yuumlksek olması bobinin uumlzerinde oluşan ısıyı ortama vermesinde

sıkıntı yaratacağından dolayı bobin sıcaklığı artarak direncin artmasına akım ve

bobin kuvvetinin duumlşmesine sebep olacaktır Bunun sonucunda suumlrguuml kuvvetleri

yenilemeyebileceği iccedilin bobinde yanma tehlikesi oluşacaktır Besleme hattındaki

voltaj duumlşuumlkluumlklerinde hareketi başlatacak kuvveti bobinin uumlretememesine va

takılıp kalıp yanmasına sebep olabilecek etkenlerden birisidir Yine bir diğer olası

etkende valfin ccedilalışma ccedilevriminin sıklığıdır izin verilen katalog değerinin uumlzerinde

ccedilevrim suumlresinde ccedilalışan valf bobinleri kısa suumlre iccedilerisinde ccedilok sayıda ilk kalkış

akımına maruz kalacaklardır 28022017 69 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Nadiren de olsa karşılaşılan bir durum ise bobin uumlzerine goumlnderilecek aşırı

voltajdır Bobinde oluşan ekstra kuvvet sebebiyle bobin accedilma ve kapamada

problem olmaz ama yuumlksek voltaj sebebiyle bobinde yuumlksek akım tutulurBu da

sargının aşırı ısınmasına ve bobinde erimeye sebep olabilir

Bir diğer neden olarak da bobinin kısa devre yapmasını sayabiliriz Bobine

girebilecek herhangi bir iletken sıvı kısa devreye ve bobinde yanmaya sebep

olabilir Son olarak mekanik darbeler sonucu hasarlar sebebiyle oluşacak

deformasyonlarda bobinlerde arızalara sebep olacaktır Arıza sebebiyle ccedilıkartılan

bobin uumlzerinde ccedilalışarak arıza kaynağı tespit edilmelidir Aksi taktirde tekrar

benzer şekilde arızalar ile karşılaşabiliriz 28022017 70 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Hidrolik İş Guumlvenliği-1 (Hortumlarda İğne Deliği Fışkırması)

Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile meydana gelen

yaralanmalar doku hasarı uzuv kaybı hatta oumlluumlme bile sebebiyet

verebilir Sorumlular bu tip yaralanmaları engellemek iccedilin ve olası

kazaya nasıl muumldahale edileceğine youmlnelik oumlnceden plan

yapmalıdırlar Kaza meydana geldikten sonra ne yapılacağına dair

karar vermek iccedilin yeterli suumlre olmayabilir

Hortumların eskimesi kullanılan hidrolik

yağa uygun hortum seccedililmemesi hortumların

burulmaya maruz kalması minimum buumlkuumlm

yarıccedilapından daha duumlşuumlk ccedilapta buumlkuumllmesi gibi

sebeplerden dolayı hortumlarda oluşabilecek

ccedilok kuumlccediluumlk deliklerden iğne deliği fışkırması

oluşabilir

28022017 71 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Bu ccedilok kuumlccediluumlk delikten meydana gelen iğne deliği sızıntıları bir mermi gibi

ccedilok yuumlksek hızlara ulaşıp su jeti gibi dokuları delip geccedilebilir ve kan

dolaşım sistemine karışabilir Bu tip yaralanmaya maruz kalan kişi ccedilok

nadiren ciddi miktarda bir acı hissi duyar ccediloğunlukla hafif bir elektrik

ccedilarpması yada bir iğne batması hissi algılar

Hidrolik yağ iccedilerisinde canlı dokulara zarar veren ccedilok sayıda kimyasal

bileşim mevcuttur Hidrolik yağın vuumlcuda enjekte olduğu yaralanmalar

hızla dokuları tahrip ederek kangrene sebep olur bu yuumlzden suumlratle tıbbi

muumldahale gerekir Yaranın ilk anlardaki goumlruumlnuumlmuuml zararsız gibi durduğu

iccedilin kesinlikle oumlnemsiz goumlruumllmemelidir ve en hızlı şekilde cerrahi

muumldahale ile tedavi edilmelidir aksi taktirde yaralanan kişide kalıcı

hasarlar oluşabilir

Bir ccedilok doktorun hidrolik yağ enjekte olması sonucu meydana gelen

yaralanmalar konusunda deneyimli olmadığı dikkate alınmalıdır Bu

konuda nitelikli bir tıbbi profesyonel bulmak saatler suumlrebilir Bu suumlre

yaralının uzvunu yada hayatını kaybetmesine sebep olabilir o yuumlzden

mutlaka oumlnceden bununla ilgili bir planlama yapılması gerekir 28022017 72 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Şekil-2 İğne deliği fışkırması

Şekil-3 (İğne deliği enjeksiyon yaralanması ve tedavi etmek iccedilin yapılan

muumldahale-

FPSI Akışkan Guumlcuuml Guumlvenliği Enstituumlsuuml Salt Lake City ABD)

28022017 73 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Parker hannifin hidrolik valf satış muumlduumlruuml ROB SHIMKO bir guumln sol elimi

valfe uzattığımda goumlz accedilıp kapayıncaya kadar geccedilen suumlrede elimde bir iğne

batması hissettim elime baktığımda sadece kırmızı bir nokta goumlrduumlm ve

herhangi bir acı yoktu doktora gittiğimde doktor merhem suumlruumlp bandajlayıp geri

goumlnderdi fakat daha sonra Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile

meydana gelen yaralanmalarda neler yapılması gerektiğini iccedileren okuduğum eski

bir manuel aklıma geldi manueli alıp hemen aynı doktora gittim o beni başka

bir doktora youmlnlendirdi ve neyse ki sonunda tedavi olabildim fakat geccedil

kalındığından dolayı elimde oluşan hasarı duumlzeltebilmek iccedilin 6000 dolarlık bir

deri nakil operasyonu geccedilirmem gerekti

Malasef ki bu tip yaralanmalar ccedilok nadir goumlruumllen bir durum değildir Uumllkemizde

de bir ccedilok kişi bu şekilde oluşan iş kazaları sonucu ciddi şekilde yaralanıp uzuv

kaybı yada uzuvlarda fonksiyon kaybı ile karşılaşmışlardır Bu tip

yaralanmalardan korunmak iccedilin eski yıpranmış hidrolik hortumları standartlara

uygun ccedilalışma şartlarına goumlre doğru seccedililmiş ve kaliteli hortumlar ile

değiştirmek gerekmektedir Ayrıca oumlzellikle basınccedil hatlarında yer alan

hortumlarda koruyucu kılıf kullanılması da alınabilecek guumlvenlik oumlnlemlerinden

birisidir

YAŞANMIŞ BİR OLAY

28022017 74 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

BİTTİ

28022017 75 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Video 17a

Robot

Introducing

Spot

Video 17b

Robot Boston

All Prototypes

Video 17c

Tuumlyap 2012 elekt-

elektrootomasyon

hidro ve pnouml fuarı

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 24

RED KOR

Duumlşuumlruumlcuumller

EO EO2

KOR 3016 S A3C RED 3522 L A3C

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 25

Uzatma rakoru

DA 30 S A3C

Nipelrsquoin bullBir tarafı duumlz bullBir tarafı ters şeklidir

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 26

Nipel duumlşuumlruumlcuuml Te duumlşuumlruumlcuuml

GR 2818 L A3C

GR 3020 Z S A3C

EO

EO2

TR 281828 L A3C

d1

d2

d3

TR 202520 Z S A3C

Boru uumlzeri duumlşuumlruumlcuumller

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 27

Boru uumlzeri ters ekleyici ve duumlşuumlruumlcuumller

GZ

GZ 28 L A3C GZR 2818 L A3C

GZR

Nipelrsquoin iki tarafı da ters olan şeklidir EO 2 formatında

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 28

Manometre rakorları

MAV MAVE

Duumlz Ters

EO MAV 08 L R A3C ( G frac14 ) MAVE 08 L R A3C ( G frac14 )

EO MAV 08 S R A3C ( G 12 ) MAVE 08 S R A3C ( G 12 )

EO2 MAV 08 Z L R A3C ( G frac14 ) MAVE 08 L R A3C ( G frac14 )

EO2 MAV 08 Z S R A3C ( G 12 ) MAVE 08 S R A3C ( G 12 )

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 29

AS SKA WAS

EO AS 25 S WAS 22 L SKA 25x3

Kaynaklı bağlantılar

EO2 AS 25 Z S WAS 22 Z L

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 30

RHD RHDI

EO RHD 25 S A3C RHDI frac34 A3C

EO2 RHD 25 Z S A3C

EO RHZ 22 L R ED A3C RHV 22 L R ED A3C

EO2 RHZ 22 Z L R ED A3C RHV 22 Z L R ED A3C

Ccedilekvalfler

RHZ RHV

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 31

EMA3 R14 ED

SMA 3 - 2000

MAV frac14 MA3

( MAV 12 MA3 )

Manometre bağlantı rakoru

Basınccedil oumllccedilme hortumu

Basınccedil oumllccedilme rakoru

Basınccedil oumllccedilme sistemleri

MAVMD frac14 MA3

MAVMD 12 MA3

M 16 x 2 sistem iccedilin

Ters manometre bağlantı rakoru

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 32

Boru ucu koumlrleme rakorları

VKA VKAM

VKAM 28 L A3C VKA 20 A3C

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 33

GE 18 L R ED A3C

GE 18 L R ED OMD A3C + PSR 18 L X + M 18 L A3C X

G 18 L A3C X + 2 x PSR 18 L X + 2 x M 18 L A3C X

G W T K WE vs

EO

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 34

GE 18 Z L R ED A3C

EO2

GE 18 L R ED OMD A3C + FM 18 L A3C

G 18 L A3C X + 2 x FM 18 L A3C

G W T K vs

DOZ 18 L Yedek sızdırmazlık ringi

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 35

DİKKAT Somun ve yuumlksuumlğuuml olmayan tuumlm bağlantı elemanlarında İster EO 1 ister EO 2 olsun Goumlvde Sipariş numaraları EO 1 iccedilin de EO 2 iccedilin de

AYNIDIR

28022017 36 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 37

Hidrolik boruları kelepccedileleme tekniği

Plastik boru kelepccedileleri

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 38

Hidrolik boruları kelepccedileleme tekniği

28022017 39 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 40

Yuumlksuumlkluuml bağlantı elemanlarının ISO standartları

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 41

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 42

Konvansiyonel tek yuumlksuumlkluuml bağlantı

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 43

Hidrolik Borular

Hidrolik boruların montaja hazırlanması

Konvansiyonel tek yuumlksuumlkluuml bağlantı

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 44

1frac12

1 Boruyu ısırma fonksiyonu

- Yuumlksuumlk borunun iccediline işleyerek

sızdırmazlık sağlanır

2 Boruyu tutma fonksiyonu

- DPR yuumlksuumlğuumlarka tarafı boruyu sıkı bir

şekilde tutacak şekilde dizayn edilmiştir

Yuumlksuumlğuumln ısırılan boumllgesinde vibrasyonların

sebep olduğu ccedilatlakların oumlnlenmesinde etkili

olur

3 Yaylanma etkisi

- Montaj sonuna doğru yuumlksek elastik

deformasyonların oluşmasına muumlsaade eder

bull Sızdırmazlık

bull Boruyu tutma

bull Yay etkisi

Konvansiyonel tek yuumlksuumlkluuml bağlantı

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 45

Somun sıkılmadan oumlnce Somun sıkıldıktan sonra

bull ISO 8434-1 DIN 2353 DIN 3861 std uygun

bull 24deg ağız konikliği accedilısına sahip ısırmalı tip bağlantı ( Bite Type Fittings )

Ccedilift Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği EO 2

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 46

Sızdırmazlık ringi

(ELASTİK kısım

NBR-Nitril)

Goumlvde Sızdırmazlık ringi

(ccedilelik kısım)

Somun

Tutma (ısırma) ringi

Boru

Fonksiyonel somun

Ccedilift Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği EO 2 ( YENİ )

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 47

BSP Diş Şekilleri BSPT ve BSPP boru dişleri

bull BSPT ve BSPP boru dişleri 55degrsquolik accedilıya sahiptir

bull Hidrolik ve pnoumlmatik uygulamalarda yaygın olarak kullanılır

bull BSPP(British standart pipe paralell-Duumlz diş) Sızdırmazlığın diş uumlzerinde yapılmadığı yerlerde kullanılır Sızdırmazlık elemanı ile sızdırmazlık sağlanır

bull BSPT(British standart pipe taper-Konik diş) Sızdırmazlığın diş uumlzerinde sağlandığı yerlerde kullanılır

Diş standartları

bull BSPP diş

ISO 228-1

DIN 3852-2 ABE

BS2779

NFE03005 BSPP G

BSPT R PORTS DIN 3852 XZ

BSPP

Sızdırmazlık elemanı ile sızdırmazlık

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 48

METRİK Diş Şekilleri

ISO-Metrik boru dişleri

bull Metrik dişler 60degrsquolik diş accedilısına sahiptir

bull Pnoumlmatik uygulamalarda yaygın olarak kullanılır

bull Otomotiv sektoumlruumlnde geniş olarak

kullanılmaktadır

bull Metrik dişlerde iki tip sızdırmazlık sağlanır

-O-ringli sızdırmazlık (ISO 6149)

-Sızdırmazlık Elemanı (Metal) ile sızdırmazlık

(ISO 261 ve 262)

Diş standartları

bull O-ringli sızdırmazlık

ISO 6149

DIN 3852-F

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 49

UNF Diş Şekilleri

UNF dişler (Unified Fine Threads)

bull UNF dişler 60degrsquolik diş accedilısına sahiptir

bull Hidrolik uygulamalarda (oumlzellikle Amerikarsquoda)

yaygın olarak kullanılır

bull UNF diş şekilleri ISO-inch olarak da anılır

bull UNF dişler sızdırmazlığın diş uumlzerinde

yapılmadığı yerlerde kullanılır

bull Sızdırmazlık O-ring ile sağlanır

Diş standartları

SAEJ 514 (Erkek diş)

SAEJ 1926 (Dişi port)

UNF 38rdquo-24

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 50

NPT Diş Şekilleri

NPT dişler (National Pipe Taper)

bull NPT dişler 60degrsquolik diş accedilısına sahiptir

bull Petrokimya proses enduumlstrisi ve

hidrolik uygulamalarda (oumlzellikle

Amerikarsquoda) yaygın olarak kullanılır

bull NPT dişler sızdırmazlığın diş uumlzerinde

sağlandığı yerlerde kullanılır

Diş standartları

SAEJ 476-B2

NF E 03-061

625deg konik accedilı

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 51

FP

FM

FP

FM

F P F

M

GE GE ED GEO

Form B Form E Form F

28022017 52 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 53

Diş Sızdırmazlık Şekilleri

Teflon bant Sıvı sızdırmazlık elemanı Teflon esaslı kaplama

İlk iki dişe teflon sarılmamalıdır ( LOCTITE ) ( PRESTOLOK Pnoumlmatik fittings

Akrilik esaslı teflon pudra

5 defaya kadar soumlkuumlluumlp takılabilir )

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 54

Paralel Diş Sızdırmazlık Şekilleri

Metal (duumlz) sızdırmazlık

Cu Al fiber plastik pul Elle sıkmadan sonra anahtarla max14 tur sıkılmalıdır

O-ringli sızdırmazlık

Back-up O-ring O-ring Destekli O-ring

Hidrolik Sistemde Kullanılan Sızdırmazlık Elemanları

Hidrolik devrede kullanılan sızdırmazlık elemanlarının yağ kaccedilaklarını ve verim

kayıplarını azaltmak uumlzere iki goumlrevi vardır Sızdırmazlık elemanlarının

seccediliminde akışkan cinsi ccedilalışma sıcaklığı ccedilalışma basıncı dikkate alınmalıdır

Yapıldıkları malzemeye goumlre sızdırmazlık elemanları

Bezli Malzemeden Yapılan Sızdırmazlık Elemanları

bull Bezli NBR Pamuklu beze nitril emprenye edilerek hazırlanır

bull Bezli FKM Pamuklu beze viton emprenye edilerek hazırlanır

28022017 55 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Esnek Malzemeden Yapılan Sızdırmazlık Elemanları

bull Silikon

bull Nitril

bull Viton

Poli

Neoprenuumlretan

Etilen propilen kauccediluk

Doğal kauccediluk

Neopren

Sızdırmazlık elemanları

Sızdırmazlık Elemanları Kullanıldığı Yere Goumlre

Statik sızdırmazlık elemanları

bull Contalar

bull O-ring (halkalar)

Dinamik sızdırmazlık elemanları

bull Toz keccedileleri

bull Piston kolu keccedileleri

bull Piston keccedileleri

28022017 56 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 57

Uygulamada Sızdırmazlık Elemanları

Parker-Praumldifa Hidrolik Sızdırmazlık Elemanları (Hidroser)

Piston sızdırmazlık elemanları

Mil sızdırmazlık elemanları

Toz sıyırıcılar

Kayıcı halkalar

Parker-Praumldifa O-Ringler

Col-O-Rings tipi değişik renklerde O-ringler

Ekstruumlzyondan elde edilen şerit O-ringler

Teflon O-ringler

Parbak tipi O-ring destek halkaları

Bilindiği uumlzere akışkan guumlcuuml devrelerinde akışkanın hareketli

olduğu iki nokta arasında basınccedil farkı oluşur Eğer kesit farkı gibi

akışın oumlnuumlndeki direnci arttıran etkenler var ise bu basınccedil farkı

daha da artar

Orifis Nedir Ne İşe Yarar

28022017 58 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Orifis pkalası

Ama akışkanın hareketi durduğunda (bu duruma oumlrnek olarak hidrolik

devrede silindirlerin valfler aracılığı ile ya da strok sonuna geldiği iccedilin

durduğu bir anı duumlşuumlnebiliriz) aradaki kesit farkına rağmen iki nokta

arasındaki basınccedil değeri eşit olacaktır Dolayısıyla eğer hidrolik devrede

bir yerde basıncın algılanması gerekiyorsa yada hattaki debiden daha

duumlşuumlk miktarda bir debiye ihtiyaccedil varsa bu noktaların beslemesini ana

hatlardan ccedilekilecek bir hatta orifis takılarak yapabilir

28022017 59 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Lojik valflerin kapaklarına pilot valfin besleme yada boşaltma

hattına orifisler yerleştirerek lojik valfin accedilma ve kapanma suumlreleri

kontrol edilir

28022017 60 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Pilot kumandalı emniyet valflerinde de yukarıdaki pilot valfle

basınccedillı yağ ana goumlvdeden orifislerden geccedilirilerek aktarılır

Değişken deplasmanlı pompaların kontrol organlarında da orifisleri

goumlrmek muumlmkuumlnduumlr

28022017 61 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Hidrolik devre elemanları ccedilalışma prensipleri gereği dar toleranslarda ccedilalışırlar

bu yuumlzden de yağ kirliliğine karşı ccedilok hassastırlar Dolayısıyla hidrolik tahrikli

makinaların performanslarını uzun suumlre suumlrduumlrebilmelerinin temel koşullarından

birisi uumlreticilerin belirlediği standartta temiz bir yağ ile ccedilalışmasıdır Sanayide

ccediloğu kez bu konunun goumlz ardı edilmesi sebebiyle olması gerekenden ccedilok daha

kısa suumlrede makine arızaları ve bunun sonucunda gereksiz parccedila değişimleri ve

uumlretim kayıpları ile karşılaşılmaktadır

Hidrolik Sistem Arızaları

28022017 62 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 63

Hidrolik devrelerde oluşan arızaların birccediloğu hidrolik yağların yanlış

tercihinden kaynaklanır Bu sebeple hidrolik yağlarının seccediliminin iyi

yapılması ve ccedilalışma şartlarına uygun tercih edilmesi gerekir Hidrolik

devrelerin bakımının duumlzenli olarak yapılması gerekir

Sistemde ccedilalışma sırasında guumlruumlltuuml

Pompa arızalıdır

Pompadaki yağ seviyesi duumlşuumlktuumlr

Yağ iccedilinde ve sistemde hava vardır

Yağda buharlaşma olmaktadır

Emniyet valfinde arıza vardır

Motor pompa ve elektrik motoru montaj bağlantıları iyi değildir

Ccedilek valfın yayı kırılmıştır

Borularda dirsek ve kıvrım sayısı fazladır

Emiş borusu ccedilapı kuumlccediluumlktuumlr

Emiş hattı filtresi tıkalıdır

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 64

Hidrolik devre basıncının duumlşmesi veya yuumlkselmesi

Devre Basıncı Duumlşuumlkse

o Hidrolik pompa arızalıdır

o Basınccedil duumlşuumlrme valfi ayarı duumlşuumlktuumlr veya bozulmuştur

o Hidrolik devrede kaccedilak ve sızıntılar vardır

o Silindir keccedilelerinde kaccedilak vardır veya keccedileler arızalıdır

Devre Basıncı Yuumlksekse

o Doumlnuumlş hattı filtresi kirlenmesinden dolayı akışkan kirlenmiştir

o Basınccedil kontrol valfi arızalıdır veya ayarı iyi yapılmamıştır

o Akışkanın iccedilinde hava vardır

o Pompa yataklarında boşluk vardır

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 65

Hidrolik devre debisinin duumlşmesi veya yuumlkselmesi

Devre debisi duumlşuumlk ise (Hareket yavaştır)

o Emniyet valfinin basınccedil ayarı ccedilok duumlşuumlktuumlr

o Hareket eden yuumlzeylerde yağ azalmıştır

o Silindir veya elektrik motoru arızalıdır

o Sıvının viskozitesi yuumlksektir (yağ kalmamıştır)

o Sıvı seviyesi duumlşuumlktuumlr

o Akış kontrol valfinin ayarı yetersizdir

o Sıvının buumltuumlnuuml emniyet valfinden depoya geri doumlnmektedir

o Elektrik motorunun doumlnme youmlnuuml terstir

o Pompa arızalıdır veya tıkalıdır

o Pompanın hızı yetersizdir

Debi yuumlksek ise (Hareket hızlıdır)

o Basınccedil kontrol valfi ayarı fazladır

o Akış kontrol valfi ayarı fazladır

o Elektrik motoru devir sayısı uygun değildir

o Pompanın guumlcuuml gerekenden ccediloktur

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 66

Valflerde Meydana Gelen Arızalar

Youmln kontrol valflerinde meydana gelen arızalar

Valfin suumlrtuumlnme yuumlzeylerinde aşıntı oluşmuştur

Valf iccedilindeki geri doumlnuumlş yayı kırılmıştır

Valf iccedilinde pislik vardır

Valfin selenoid bağlantıları yanlıştır

Valf istenilen konuma gelmiyordur

Valf ayarı iyi değildir

Emniyet valflerinde basınccedil duumlşuumlkse

Sıvı kirlidir

Valfin iccedilindeki yay kırıktır

Havalandırma kapağı accedilık olabilir

Valf ayar yayı bozulmuştur

Basınccedil ayarı bozulmuştur

Emniyet valfi kapalı olabilir

Hava boşluklu bobinlerde bobin iccedilerisine yağ girmezken ıslak bobinlerde tam tersi armatuumlr

tank hattına bağlı olan yağın iccedilerisinde yuumlzer Islak pimli bobinleri oumlzellikle accedilık havada ya

da nemli ortamlarda ccedilalışan makinalarda yağın koruyucu oumlzelliği sayesinde korozyona karşı

dayanıklılığı daha fazladır bunun yanı sıra sıvıyla temastan dolayı ısı transferi daha fazla

olacağı bobinin kendini daha iyi soğutabileceğini soumlyleyebiliriz Bir diğer avantajda bobin

iccedilerisindeki yağın armatuumlruumln yastıklanmasını sağlamasıdır

Doğru akım bobinleri oumlzellikle duumlşuumlk voltajlarda ccedilalışıldığında yuumlksek ccedilalışma guumlvenliğine

sahiptir Aynı zamanda yuumlksek frekanslı ccedilalışmalar iccedilin uygundur Bir diğer oumlzelliği ise

bobine elektrik uyarısı verildiğinde herhangi bir nedenden dolayı suumlrguuml hareket etmez

takılırsa bobinde yanma meydana gelmez Alternatif akımlı bobinler aynı durumda yanarlar

(ıslak pimli bobinler iccedilin bu suumlre yaklaşık 1-15 saattir)

28022017 67 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Valf Bobin Tipleri

Enduumlstriyel otomasyonda en yaygın kullanılan kumanda tipi olan

elektrik kumandalı valflerin piyasada birccedilok değişik ccedileşidi ile

karşılaşmak muumlmkuumlnduumlr Bununla birlikte en yaygın kullanılan

bobin (Selenoid- solenoid ing) ccedileşitlerini doğru akımla ccedilalışan

hava boşluklu veya ıslak pimli alternatif akımla ccedilalışan hava

boşluklu veya ıslak pimli olarak sayabiliriz

Hidrolik Valf Bobinleri ve Arızaları

28022017 68 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Valf Bobinleri Neden Yanar

Valf bobinine enerji verildiğinde ilk olarak suumlrguuml hareketini başlatmak iccedilin daha

yuumlksek direnccedil olacağından dolayı bobinden yuumlksek akım geccediler ve suumlrguuml hareket

etmeye başladığında bu akım değeri duumlşer eğer suumlrguuml hareket edemez ise akım

yığılması oluşarak bobinin aşırı ısınıp yanmasına ve işe goumlrmez duruma gelmesine

sebep olur

Bu şekilde yanan valf bobinlerinde bazı plastik tuumlrevi malzemeler eriyerek bobin

goumlvdesindeki boşlukların dolmasına ve bobin iccedilerisindeki armatuumlruumln hareket

edememesine sebep olabilir

Ortam sıcaklığının yuumlksek olması bobinin uumlzerinde oluşan ısıyı ortama vermesinde

sıkıntı yaratacağından dolayı bobin sıcaklığı artarak direncin artmasına akım ve

bobin kuvvetinin duumlşmesine sebep olacaktır Bunun sonucunda suumlrguuml kuvvetleri

yenilemeyebileceği iccedilin bobinde yanma tehlikesi oluşacaktır Besleme hattındaki

voltaj duumlşuumlkluumlklerinde hareketi başlatacak kuvveti bobinin uumlretememesine va

takılıp kalıp yanmasına sebep olabilecek etkenlerden birisidir Yine bir diğer olası

etkende valfin ccedilalışma ccedilevriminin sıklığıdır izin verilen katalog değerinin uumlzerinde

ccedilevrim suumlresinde ccedilalışan valf bobinleri kısa suumlre iccedilerisinde ccedilok sayıda ilk kalkış

akımına maruz kalacaklardır 28022017 69 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Nadiren de olsa karşılaşılan bir durum ise bobin uumlzerine goumlnderilecek aşırı

voltajdır Bobinde oluşan ekstra kuvvet sebebiyle bobin accedilma ve kapamada

problem olmaz ama yuumlksek voltaj sebebiyle bobinde yuumlksek akım tutulurBu da

sargının aşırı ısınmasına ve bobinde erimeye sebep olabilir

Bir diğer neden olarak da bobinin kısa devre yapmasını sayabiliriz Bobine

girebilecek herhangi bir iletken sıvı kısa devreye ve bobinde yanmaya sebep

olabilir Son olarak mekanik darbeler sonucu hasarlar sebebiyle oluşacak

deformasyonlarda bobinlerde arızalara sebep olacaktır Arıza sebebiyle ccedilıkartılan

bobin uumlzerinde ccedilalışarak arıza kaynağı tespit edilmelidir Aksi taktirde tekrar

benzer şekilde arızalar ile karşılaşabiliriz 28022017 70 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Hidrolik İş Guumlvenliği-1 (Hortumlarda İğne Deliği Fışkırması)

Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile meydana gelen

yaralanmalar doku hasarı uzuv kaybı hatta oumlluumlme bile sebebiyet

verebilir Sorumlular bu tip yaralanmaları engellemek iccedilin ve olası

kazaya nasıl muumldahale edileceğine youmlnelik oumlnceden plan

yapmalıdırlar Kaza meydana geldikten sonra ne yapılacağına dair

karar vermek iccedilin yeterli suumlre olmayabilir

Hortumların eskimesi kullanılan hidrolik

yağa uygun hortum seccedililmemesi hortumların

burulmaya maruz kalması minimum buumlkuumlm

yarıccedilapından daha duumlşuumlk ccedilapta buumlkuumllmesi gibi

sebeplerden dolayı hortumlarda oluşabilecek

ccedilok kuumlccediluumlk deliklerden iğne deliği fışkırması

oluşabilir

28022017 71 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Bu ccedilok kuumlccediluumlk delikten meydana gelen iğne deliği sızıntıları bir mermi gibi

ccedilok yuumlksek hızlara ulaşıp su jeti gibi dokuları delip geccedilebilir ve kan

dolaşım sistemine karışabilir Bu tip yaralanmaya maruz kalan kişi ccedilok

nadiren ciddi miktarda bir acı hissi duyar ccediloğunlukla hafif bir elektrik

ccedilarpması yada bir iğne batması hissi algılar

Hidrolik yağ iccedilerisinde canlı dokulara zarar veren ccedilok sayıda kimyasal

bileşim mevcuttur Hidrolik yağın vuumlcuda enjekte olduğu yaralanmalar

hızla dokuları tahrip ederek kangrene sebep olur bu yuumlzden suumlratle tıbbi

muumldahale gerekir Yaranın ilk anlardaki goumlruumlnuumlmuuml zararsız gibi durduğu

iccedilin kesinlikle oumlnemsiz goumlruumllmemelidir ve en hızlı şekilde cerrahi

muumldahale ile tedavi edilmelidir aksi taktirde yaralanan kişide kalıcı

hasarlar oluşabilir

Bir ccedilok doktorun hidrolik yağ enjekte olması sonucu meydana gelen

yaralanmalar konusunda deneyimli olmadığı dikkate alınmalıdır Bu

konuda nitelikli bir tıbbi profesyonel bulmak saatler suumlrebilir Bu suumlre

yaralının uzvunu yada hayatını kaybetmesine sebep olabilir o yuumlzden

mutlaka oumlnceden bununla ilgili bir planlama yapılması gerekir 28022017 72 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Şekil-2 İğne deliği fışkırması

Şekil-3 (İğne deliği enjeksiyon yaralanması ve tedavi etmek iccedilin yapılan

muumldahale-

FPSI Akışkan Guumlcuuml Guumlvenliği Enstituumlsuuml Salt Lake City ABD)

28022017 73 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Parker hannifin hidrolik valf satış muumlduumlruuml ROB SHIMKO bir guumln sol elimi

valfe uzattığımda goumlz accedilıp kapayıncaya kadar geccedilen suumlrede elimde bir iğne

batması hissettim elime baktığımda sadece kırmızı bir nokta goumlrduumlm ve

herhangi bir acı yoktu doktora gittiğimde doktor merhem suumlruumlp bandajlayıp geri

goumlnderdi fakat daha sonra Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile

meydana gelen yaralanmalarda neler yapılması gerektiğini iccedileren okuduğum eski

bir manuel aklıma geldi manueli alıp hemen aynı doktora gittim o beni başka

bir doktora youmlnlendirdi ve neyse ki sonunda tedavi olabildim fakat geccedil

kalındığından dolayı elimde oluşan hasarı duumlzeltebilmek iccedilin 6000 dolarlık bir

deri nakil operasyonu geccedilirmem gerekti

Malasef ki bu tip yaralanmalar ccedilok nadir goumlruumllen bir durum değildir Uumllkemizde

de bir ccedilok kişi bu şekilde oluşan iş kazaları sonucu ciddi şekilde yaralanıp uzuv

kaybı yada uzuvlarda fonksiyon kaybı ile karşılaşmışlardır Bu tip

yaralanmalardan korunmak iccedilin eski yıpranmış hidrolik hortumları standartlara

uygun ccedilalışma şartlarına goumlre doğru seccedililmiş ve kaliteli hortumlar ile

değiştirmek gerekmektedir Ayrıca oumlzellikle basınccedil hatlarında yer alan

hortumlarda koruyucu kılıf kullanılması da alınabilecek guumlvenlik oumlnlemlerinden

birisidir

YAŞANMIŞ BİR OLAY

28022017 74 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

BİTTİ

28022017 75 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Video 17a

Robot

Introducing

Spot

Video 17b

Robot Boston

All Prototypes

Video 17c

Tuumlyap 2012 elekt-

elektrootomasyon

hidro ve pnouml fuarı

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 25

Uzatma rakoru

DA 30 S A3C

Nipelrsquoin bullBir tarafı duumlz bullBir tarafı ters şeklidir

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 26

Nipel duumlşuumlruumlcuuml Te duumlşuumlruumlcuuml

GR 2818 L A3C

GR 3020 Z S A3C

EO

EO2

TR 281828 L A3C

d1

d2

d3

TR 202520 Z S A3C

Boru uumlzeri duumlşuumlruumlcuumller

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 27

Boru uumlzeri ters ekleyici ve duumlşuumlruumlcuumller

GZ

GZ 28 L A3C GZR 2818 L A3C

GZR

Nipelrsquoin iki tarafı da ters olan şeklidir EO 2 formatında

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 28

Manometre rakorları

MAV MAVE

Duumlz Ters

EO MAV 08 L R A3C ( G frac14 ) MAVE 08 L R A3C ( G frac14 )

EO MAV 08 S R A3C ( G 12 ) MAVE 08 S R A3C ( G 12 )

EO2 MAV 08 Z L R A3C ( G frac14 ) MAVE 08 L R A3C ( G frac14 )

EO2 MAV 08 Z S R A3C ( G 12 ) MAVE 08 S R A3C ( G 12 )

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 29

AS SKA WAS

EO AS 25 S WAS 22 L SKA 25x3

Kaynaklı bağlantılar

EO2 AS 25 Z S WAS 22 Z L

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 30

RHD RHDI

EO RHD 25 S A3C RHDI frac34 A3C

EO2 RHD 25 Z S A3C

EO RHZ 22 L R ED A3C RHV 22 L R ED A3C

EO2 RHZ 22 Z L R ED A3C RHV 22 Z L R ED A3C

Ccedilekvalfler

RHZ RHV

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 31

EMA3 R14 ED

SMA 3 - 2000

MAV frac14 MA3

( MAV 12 MA3 )

Manometre bağlantı rakoru

Basınccedil oumllccedilme hortumu

Basınccedil oumllccedilme rakoru

Basınccedil oumllccedilme sistemleri

MAVMD frac14 MA3

MAVMD 12 MA3

M 16 x 2 sistem iccedilin

Ters manometre bağlantı rakoru

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 32

Boru ucu koumlrleme rakorları

VKA VKAM

VKAM 28 L A3C VKA 20 A3C

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 33

GE 18 L R ED A3C

GE 18 L R ED OMD A3C + PSR 18 L X + M 18 L A3C X

G 18 L A3C X + 2 x PSR 18 L X + 2 x M 18 L A3C X

G W T K WE vs

EO

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 34

GE 18 Z L R ED A3C

EO2

GE 18 L R ED OMD A3C + FM 18 L A3C

G 18 L A3C X + 2 x FM 18 L A3C

G W T K vs

DOZ 18 L Yedek sızdırmazlık ringi

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 35

DİKKAT Somun ve yuumlksuumlğuuml olmayan tuumlm bağlantı elemanlarında İster EO 1 ister EO 2 olsun Goumlvde Sipariş numaraları EO 1 iccedilin de EO 2 iccedilin de

AYNIDIR

28022017 36 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 37

Hidrolik boruları kelepccedileleme tekniği

Plastik boru kelepccedileleri

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 38

Hidrolik boruları kelepccedileleme tekniği

28022017 39 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 40

Yuumlksuumlkluuml bağlantı elemanlarının ISO standartları

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 41

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 42

Konvansiyonel tek yuumlksuumlkluuml bağlantı

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 43

Hidrolik Borular

Hidrolik boruların montaja hazırlanması

Konvansiyonel tek yuumlksuumlkluuml bağlantı

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 44

1frac12

1 Boruyu ısırma fonksiyonu

- Yuumlksuumlk borunun iccediline işleyerek

sızdırmazlık sağlanır

2 Boruyu tutma fonksiyonu

- DPR yuumlksuumlğuumlarka tarafı boruyu sıkı bir

şekilde tutacak şekilde dizayn edilmiştir

Yuumlksuumlğuumln ısırılan boumllgesinde vibrasyonların

sebep olduğu ccedilatlakların oumlnlenmesinde etkili

olur

3 Yaylanma etkisi

- Montaj sonuna doğru yuumlksek elastik

deformasyonların oluşmasına muumlsaade eder

bull Sızdırmazlık

bull Boruyu tutma

bull Yay etkisi

Konvansiyonel tek yuumlksuumlkluuml bağlantı

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 45

Somun sıkılmadan oumlnce Somun sıkıldıktan sonra

bull ISO 8434-1 DIN 2353 DIN 3861 std uygun

bull 24deg ağız konikliği accedilısına sahip ısırmalı tip bağlantı ( Bite Type Fittings )

Ccedilift Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği EO 2

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 46

Sızdırmazlık ringi

(ELASTİK kısım

NBR-Nitril)

Goumlvde Sızdırmazlık ringi

(ccedilelik kısım)

Somun

Tutma (ısırma) ringi

Boru

Fonksiyonel somun

Ccedilift Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği EO 2 ( YENİ )

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 47

BSP Diş Şekilleri BSPT ve BSPP boru dişleri

bull BSPT ve BSPP boru dişleri 55degrsquolik accedilıya sahiptir

bull Hidrolik ve pnoumlmatik uygulamalarda yaygın olarak kullanılır

bull BSPP(British standart pipe paralell-Duumlz diş) Sızdırmazlığın diş uumlzerinde yapılmadığı yerlerde kullanılır Sızdırmazlık elemanı ile sızdırmazlık sağlanır

bull BSPT(British standart pipe taper-Konik diş) Sızdırmazlığın diş uumlzerinde sağlandığı yerlerde kullanılır

Diş standartları

bull BSPP diş

ISO 228-1

DIN 3852-2 ABE

BS2779

NFE03005 BSPP G

BSPT R PORTS DIN 3852 XZ

BSPP

Sızdırmazlık elemanı ile sızdırmazlık

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 48

METRİK Diş Şekilleri

ISO-Metrik boru dişleri

bull Metrik dişler 60degrsquolik diş accedilısına sahiptir

bull Pnoumlmatik uygulamalarda yaygın olarak kullanılır

bull Otomotiv sektoumlruumlnde geniş olarak

kullanılmaktadır

bull Metrik dişlerde iki tip sızdırmazlık sağlanır

-O-ringli sızdırmazlık (ISO 6149)

-Sızdırmazlık Elemanı (Metal) ile sızdırmazlık

(ISO 261 ve 262)

Diş standartları

bull O-ringli sızdırmazlık

ISO 6149

DIN 3852-F

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 49

UNF Diş Şekilleri

UNF dişler (Unified Fine Threads)

bull UNF dişler 60degrsquolik diş accedilısına sahiptir

bull Hidrolik uygulamalarda (oumlzellikle Amerikarsquoda)

yaygın olarak kullanılır

bull UNF diş şekilleri ISO-inch olarak da anılır

bull UNF dişler sızdırmazlığın diş uumlzerinde

yapılmadığı yerlerde kullanılır

bull Sızdırmazlık O-ring ile sağlanır

Diş standartları

SAEJ 514 (Erkek diş)

SAEJ 1926 (Dişi port)

UNF 38rdquo-24

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 50

NPT Diş Şekilleri

NPT dişler (National Pipe Taper)

bull NPT dişler 60degrsquolik diş accedilısına sahiptir

bull Petrokimya proses enduumlstrisi ve

hidrolik uygulamalarda (oumlzellikle

Amerikarsquoda) yaygın olarak kullanılır

bull NPT dişler sızdırmazlığın diş uumlzerinde

sağlandığı yerlerde kullanılır

Diş standartları

SAEJ 476-B2

NF E 03-061

625deg konik accedilı

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 51

FP

FM

FP

FM

F P F

M

GE GE ED GEO

Form B Form E Form F

28022017 52 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 53

Diş Sızdırmazlık Şekilleri

Teflon bant Sıvı sızdırmazlık elemanı Teflon esaslı kaplama

İlk iki dişe teflon sarılmamalıdır ( LOCTITE ) ( PRESTOLOK Pnoumlmatik fittings

Akrilik esaslı teflon pudra

5 defaya kadar soumlkuumlluumlp takılabilir )

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 54

Paralel Diş Sızdırmazlık Şekilleri

Metal (duumlz) sızdırmazlık

Cu Al fiber plastik pul Elle sıkmadan sonra anahtarla max14 tur sıkılmalıdır

O-ringli sızdırmazlık

Back-up O-ring O-ring Destekli O-ring

Hidrolik Sistemde Kullanılan Sızdırmazlık Elemanları

Hidrolik devrede kullanılan sızdırmazlık elemanlarının yağ kaccedilaklarını ve verim

kayıplarını azaltmak uumlzere iki goumlrevi vardır Sızdırmazlık elemanlarının

seccediliminde akışkan cinsi ccedilalışma sıcaklığı ccedilalışma basıncı dikkate alınmalıdır

Yapıldıkları malzemeye goumlre sızdırmazlık elemanları

Bezli Malzemeden Yapılan Sızdırmazlık Elemanları

bull Bezli NBR Pamuklu beze nitril emprenye edilerek hazırlanır

bull Bezli FKM Pamuklu beze viton emprenye edilerek hazırlanır

28022017 55 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Esnek Malzemeden Yapılan Sızdırmazlık Elemanları

bull Silikon

bull Nitril

bull Viton

Poli

Neoprenuumlretan

Etilen propilen kauccediluk

Doğal kauccediluk

Neopren

Sızdırmazlık elemanları

Sızdırmazlık Elemanları Kullanıldığı Yere Goumlre

Statik sızdırmazlık elemanları

bull Contalar

bull O-ring (halkalar)

Dinamik sızdırmazlık elemanları

bull Toz keccedileleri

bull Piston kolu keccedileleri

bull Piston keccedileleri

28022017 56 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 57

Uygulamada Sızdırmazlık Elemanları

Parker-Praumldifa Hidrolik Sızdırmazlık Elemanları (Hidroser)

Piston sızdırmazlık elemanları

Mil sızdırmazlık elemanları

Toz sıyırıcılar

Kayıcı halkalar

Parker-Praumldifa O-Ringler

Col-O-Rings tipi değişik renklerde O-ringler

Ekstruumlzyondan elde edilen şerit O-ringler

Teflon O-ringler

Parbak tipi O-ring destek halkaları

Bilindiği uumlzere akışkan guumlcuuml devrelerinde akışkanın hareketli

olduğu iki nokta arasında basınccedil farkı oluşur Eğer kesit farkı gibi

akışın oumlnuumlndeki direnci arttıran etkenler var ise bu basınccedil farkı

daha da artar

Orifis Nedir Ne İşe Yarar

28022017 58 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Orifis pkalası

Ama akışkanın hareketi durduğunda (bu duruma oumlrnek olarak hidrolik

devrede silindirlerin valfler aracılığı ile ya da strok sonuna geldiği iccedilin

durduğu bir anı duumlşuumlnebiliriz) aradaki kesit farkına rağmen iki nokta

arasındaki basınccedil değeri eşit olacaktır Dolayısıyla eğer hidrolik devrede

bir yerde basıncın algılanması gerekiyorsa yada hattaki debiden daha

duumlşuumlk miktarda bir debiye ihtiyaccedil varsa bu noktaların beslemesini ana

hatlardan ccedilekilecek bir hatta orifis takılarak yapabilir

28022017 59 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Lojik valflerin kapaklarına pilot valfin besleme yada boşaltma

hattına orifisler yerleştirerek lojik valfin accedilma ve kapanma suumlreleri

kontrol edilir

28022017 60 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Pilot kumandalı emniyet valflerinde de yukarıdaki pilot valfle

basınccedillı yağ ana goumlvdeden orifislerden geccedilirilerek aktarılır

Değişken deplasmanlı pompaların kontrol organlarında da orifisleri

goumlrmek muumlmkuumlnduumlr

28022017 61 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Hidrolik devre elemanları ccedilalışma prensipleri gereği dar toleranslarda ccedilalışırlar

bu yuumlzden de yağ kirliliğine karşı ccedilok hassastırlar Dolayısıyla hidrolik tahrikli

makinaların performanslarını uzun suumlre suumlrduumlrebilmelerinin temel koşullarından

birisi uumlreticilerin belirlediği standartta temiz bir yağ ile ccedilalışmasıdır Sanayide

ccediloğu kez bu konunun goumlz ardı edilmesi sebebiyle olması gerekenden ccedilok daha

kısa suumlrede makine arızaları ve bunun sonucunda gereksiz parccedila değişimleri ve

uumlretim kayıpları ile karşılaşılmaktadır

Hidrolik Sistem Arızaları

28022017 62 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 63

Hidrolik devrelerde oluşan arızaların birccediloğu hidrolik yağların yanlış

tercihinden kaynaklanır Bu sebeple hidrolik yağlarının seccediliminin iyi

yapılması ve ccedilalışma şartlarına uygun tercih edilmesi gerekir Hidrolik

devrelerin bakımının duumlzenli olarak yapılması gerekir

Sistemde ccedilalışma sırasında guumlruumlltuuml

Pompa arızalıdır

Pompadaki yağ seviyesi duumlşuumlktuumlr

Yağ iccedilinde ve sistemde hava vardır

Yağda buharlaşma olmaktadır

Emniyet valfinde arıza vardır

Motor pompa ve elektrik motoru montaj bağlantıları iyi değildir

Ccedilek valfın yayı kırılmıştır

Borularda dirsek ve kıvrım sayısı fazladır

Emiş borusu ccedilapı kuumlccediluumlktuumlr

Emiş hattı filtresi tıkalıdır

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 64

Hidrolik devre basıncının duumlşmesi veya yuumlkselmesi

Devre Basıncı Duumlşuumlkse

o Hidrolik pompa arızalıdır

o Basınccedil duumlşuumlrme valfi ayarı duumlşuumlktuumlr veya bozulmuştur

o Hidrolik devrede kaccedilak ve sızıntılar vardır

o Silindir keccedilelerinde kaccedilak vardır veya keccedileler arızalıdır

Devre Basıncı Yuumlksekse

o Doumlnuumlş hattı filtresi kirlenmesinden dolayı akışkan kirlenmiştir

o Basınccedil kontrol valfi arızalıdır veya ayarı iyi yapılmamıştır

o Akışkanın iccedilinde hava vardır

o Pompa yataklarında boşluk vardır

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 65

Hidrolik devre debisinin duumlşmesi veya yuumlkselmesi

Devre debisi duumlşuumlk ise (Hareket yavaştır)

o Emniyet valfinin basınccedil ayarı ccedilok duumlşuumlktuumlr

o Hareket eden yuumlzeylerde yağ azalmıştır

o Silindir veya elektrik motoru arızalıdır

o Sıvının viskozitesi yuumlksektir (yağ kalmamıştır)

o Sıvı seviyesi duumlşuumlktuumlr

o Akış kontrol valfinin ayarı yetersizdir

o Sıvının buumltuumlnuuml emniyet valfinden depoya geri doumlnmektedir

o Elektrik motorunun doumlnme youmlnuuml terstir

o Pompa arızalıdır veya tıkalıdır

o Pompanın hızı yetersizdir

Debi yuumlksek ise (Hareket hızlıdır)

o Basınccedil kontrol valfi ayarı fazladır

o Akış kontrol valfi ayarı fazladır

o Elektrik motoru devir sayısı uygun değildir

o Pompanın guumlcuuml gerekenden ccediloktur

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 66

Valflerde Meydana Gelen Arızalar

Youmln kontrol valflerinde meydana gelen arızalar

Valfin suumlrtuumlnme yuumlzeylerinde aşıntı oluşmuştur

Valf iccedilindeki geri doumlnuumlş yayı kırılmıştır

Valf iccedilinde pislik vardır

Valfin selenoid bağlantıları yanlıştır

Valf istenilen konuma gelmiyordur

Valf ayarı iyi değildir

Emniyet valflerinde basınccedil duumlşuumlkse

Sıvı kirlidir

Valfin iccedilindeki yay kırıktır

Havalandırma kapağı accedilık olabilir

Valf ayar yayı bozulmuştur

Basınccedil ayarı bozulmuştur

Emniyet valfi kapalı olabilir

Hava boşluklu bobinlerde bobin iccedilerisine yağ girmezken ıslak bobinlerde tam tersi armatuumlr

tank hattına bağlı olan yağın iccedilerisinde yuumlzer Islak pimli bobinleri oumlzellikle accedilık havada ya

da nemli ortamlarda ccedilalışan makinalarda yağın koruyucu oumlzelliği sayesinde korozyona karşı

dayanıklılığı daha fazladır bunun yanı sıra sıvıyla temastan dolayı ısı transferi daha fazla

olacağı bobinin kendini daha iyi soğutabileceğini soumlyleyebiliriz Bir diğer avantajda bobin

iccedilerisindeki yağın armatuumlruumln yastıklanmasını sağlamasıdır

Doğru akım bobinleri oumlzellikle duumlşuumlk voltajlarda ccedilalışıldığında yuumlksek ccedilalışma guumlvenliğine

sahiptir Aynı zamanda yuumlksek frekanslı ccedilalışmalar iccedilin uygundur Bir diğer oumlzelliği ise

bobine elektrik uyarısı verildiğinde herhangi bir nedenden dolayı suumlrguuml hareket etmez

takılırsa bobinde yanma meydana gelmez Alternatif akımlı bobinler aynı durumda yanarlar

(ıslak pimli bobinler iccedilin bu suumlre yaklaşık 1-15 saattir)

28022017 67 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Valf Bobin Tipleri

Enduumlstriyel otomasyonda en yaygın kullanılan kumanda tipi olan

elektrik kumandalı valflerin piyasada birccedilok değişik ccedileşidi ile

karşılaşmak muumlmkuumlnduumlr Bununla birlikte en yaygın kullanılan

bobin (Selenoid- solenoid ing) ccedileşitlerini doğru akımla ccedilalışan

hava boşluklu veya ıslak pimli alternatif akımla ccedilalışan hava

boşluklu veya ıslak pimli olarak sayabiliriz

Hidrolik Valf Bobinleri ve Arızaları

28022017 68 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Valf Bobinleri Neden Yanar

Valf bobinine enerji verildiğinde ilk olarak suumlrguuml hareketini başlatmak iccedilin daha

yuumlksek direnccedil olacağından dolayı bobinden yuumlksek akım geccediler ve suumlrguuml hareket

etmeye başladığında bu akım değeri duumlşer eğer suumlrguuml hareket edemez ise akım

yığılması oluşarak bobinin aşırı ısınıp yanmasına ve işe goumlrmez duruma gelmesine

sebep olur

Bu şekilde yanan valf bobinlerinde bazı plastik tuumlrevi malzemeler eriyerek bobin

goumlvdesindeki boşlukların dolmasına ve bobin iccedilerisindeki armatuumlruumln hareket

edememesine sebep olabilir

Ortam sıcaklığının yuumlksek olması bobinin uumlzerinde oluşan ısıyı ortama vermesinde

sıkıntı yaratacağından dolayı bobin sıcaklığı artarak direncin artmasına akım ve

bobin kuvvetinin duumlşmesine sebep olacaktır Bunun sonucunda suumlrguuml kuvvetleri

yenilemeyebileceği iccedilin bobinde yanma tehlikesi oluşacaktır Besleme hattındaki

voltaj duumlşuumlkluumlklerinde hareketi başlatacak kuvveti bobinin uumlretememesine va

takılıp kalıp yanmasına sebep olabilecek etkenlerden birisidir Yine bir diğer olası

etkende valfin ccedilalışma ccedilevriminin sıklığıdır izin verilen katalog değerinin uumlzerinde

ccedilevrim suumlresinde ccedilalışan valf bobinleri kısa suumlre iccedilerisinde ccedilok sayıda ilk kalkış

akımına maruz kalacaklardır 28022017 69 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Nadiren de olsa karşılaşılan bir durum ise bobin uumlzerine goumlnderilecek aşırı

voltajdır Bobinde oluşan ekstra kuvvet sebebiyle bobin accedilma ve kapamada

problem olmaz ama yuumlksek voltaj sebebiyle bobinde yuumlksek akım tutulurBu da

sargının aşırı ısınmasına ve bobinde erimeye sebep olabilir

Bir diğer neden olarak da bobinin kısa devre yapmasını sayabiliriz Bobine

girebilecek herhangi bir iletken sıvı kısa devreye ve bobinde yanmaya sebep

olabilir Son olarak mekanik darbeler sonucu hasarlar sebebiyle oluşacak

deformasyonlarda bobinlerde arızalara sebep olacaktır Arıza sebebiyle ccedilıkartılan

bobin uumlzerinde ccedilalışarak arıza kaynağı tespit edilmelidir Aksi taktirde tekrar

benzer şekilde arızalar ile karşılaşabiliriz 28022017 70 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Hidrolik İş Guumlvenliği-1 (Hortumlarda İğne Deliği Fışkırması)

Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile meydana gelen

yaralanmalar doku hasarı uzuv kaybı hatta oumlluumlme bile sebebiyet

verebilir Sorumlular bu tip yaralanmaları engellemek iccedilin ve olası

kazaya nasıl muumldahale edileceğine youmlnelik oumlnceden plan

yapmalıdırlar Kaza meydana geldikten sonra ne yapılacağına dair

karar vermek iccedilin yeterli suumlre olmayabilir

Hortumların eskimesi kullanılan hidrolik

yağa uygun hortum seccedililmemesi hortumların

burulmaya maruz kalması minimum buumlkuumlm

yarıccedilapından daha duumlşuumlk ccedilapta buumlkuumllmesi gibi

sebeplerden dolayı hortumlarda oluşabilecek

ccedilok kuumlccediluumlk deliklerden iğne deliği fışkırması

oluşabilir

28022017 71 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Bu ccedilok kuumlccediluumlk delikten meydana gelen iğne deliği sızıntıları bir mermi gibi

ccedilok yuumlksek hızlara ulaşıp su jeti gibi dokuları delip geccedilebilir ve kan

dolaşım sistemine karışabilir Bu tip yaralanmaya maruz kalan kişi ccedilok

nadiren ciddi miktarda bir acı hissi duyar ccediloğunlukla hafif bir elektrik

ccedilarpması yada bir iğne batması hissi algılar

Hidrolik yağ iccedilerisinde canlı dokulara zarar veren ccedilok sayıda kimyasal

bileşim mevcuttur Hidrolik yağın vuumlcuda enjekte olduğu yaralanmalar

hızla dokuları tahrip ederek kangrene sebep olur bu yuumlzden suumlratle tıbbi

muumldahale gerekir Yaranın ilk anlardaki goumlruumlnuumlmuuml zararsız gibi durduğu

iccedilin kesinlikle oumlnemsiz goumlruumllmemelidir ve en hızlı şekilde cerrahi

muumldahale ile tedavi edilmelidir aksi taktirde yaralanan kişide kalıcı

hasarlar oluşabilir

Bir ccedilok doktorun hidrolik yağ enjekte olması sonucu meydana gelen

yaralanmalar konusunda deneyimli olmadığı dikkate alınmalıdır Bu

konuda nitelikli bir tıbbi profesyonel bulmak saatler suumlrebilir Bu suumlre

yaralının uzvunu yada hayatını kaybetmesine sebep olabilir o yuumlzden

mutlaka oumlnceden bununla ilgili bir planlama yapılması gerekir 28022017 72 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Şekil-2 İğne deliği fışkırması

Şekil-3 (İğne deliği enjeksiyon yaralanması ve tedavi etmek iccedilin yapılan

muumldahale-

FPSI Akışkan Guumlcuuml Guumlvenliği Enstituumlsuuml Salt Lake City ABD)

28022017 73 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Parker hannifin hidrolik valf satış muumlduumlruuml ROB SHIMKO bir guumln sol elimi

valfe uzattığımda goumlz accedilıp kapayıncaya kadar geccedilen suumlrede elimde bir iğne

batması hissettim elime baktığımda sadece kırmızı bir nokta goumlrduumlm ve

herhangi bir acı yoktu doktora gittiğimde doktor merhem suumlruumlp bandajlayıp geri

goumlnderdi fakat daha sonra Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile

meydana gelen yaralanmalarda neler yapılması gerektiğini iccedileren okuduğum eski

bir manuel aklıma geldi manueli alıp hemen aynı doktora gittim o beni başka

bir doktora youmlnlendirdi ve neyse ki sonunda tedavi olabildim fakat geccedil

kalındığından dolayı elimde oluşan hasarı duumlzeltebilmek iccedilin 6000 dolarlık bir

deri nakil operasyonu geccedilirmem gerekti

Malasef ki bu tip yaralanmalar ccedilok nadir goumlruumllen bir durum değildir Uumllkemizde

de bir ccedilok kişi bu şekilde oluşan iş kazaları sonucu ciddi şekilde yaralanıp uzuv

kaybı yada uzuvlarda fonksiyon kaybı ile karşılaşmışlardır Bu tip

yaralanmalardan korunmak iccedilin eski yıpranmış hidrolik hortumları standartlara

uygun ccedilalışma şartlarına goumlre doğru seccedililmiş ve kaliteli hortumlar ile

değiştirmek gerekmektedir Ayrıca oumlzellikle basınccedil hatlarında yer alan

hortumlarda koruyucu kılıf kullanılması da alınabilecek guumlvenlik oumlnlemlerinden

birisidir

YAŞANMIŞ BİR OLAY

28022017 74 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

BİTTİ

28022017 75 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Video 17a

Robot

Introducing

Spot

Video 17b

Robot Boston

All Prototypes

Video 17c

Tuumlyap 2012 elekt-

elektrootomasyon

hidro ve pnouml fuarı

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 26

Nipel duumlşuumlruumlcuuml Te duumlşuumlruumlcuuml

GR 2818 L A3C

GR 3020 Z S A3C

EO

EO2

TR 281828 L A3C

d1

d2

d3

TR 202520 Z S A3C

Boru uumlzeri duumlşuumlruumlcuumller

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 27

Boru uumlzeri ters ekleyici ve duumlşuumlruumlcuumller

GZ

GZ 28 L A3C GZR 2818 L A3C

GZR

Nipelrsquoin iki tarafı da ters olan şeklidir EO 2 formatında

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 28

Manometre rakorları

MAV MAVE

Duumlz Ters

EO MAV 08 L R A3C ( G frac14 ) MAVE 08 L R A3C ( G frac14 )

EO MAV 08 S R A3C ( G 12 ) MAVE 08 S R A3C ( G 12 )

EO2 MAV 08 Z L R A3C ( G frac14 ) MAVE 08 L R A3C ( G frac14 )

EO2 MAV 08 Z S R A3C ( G 12 ) MAVE 08 S R A3C ( G 12 )

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 29

AS SKA WAS

EO AS 25 S WAS 22 L SKA 25x3

Kaynaklı bağlantılar

EO2 AS 25 Z S WAS 22 Z L

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 30

RHD RHDI

EO RHD 25 S A3C RHDI frac34 A3C

EO2 RHD 25 Z S A3C

EO RHZ 22 L R ED A3C RHV 22 L R ED A3C

EO2 RHZ 22 Z L R ED A3C RHV 22 Z L R ED A3C

Ccedilekvalfler

RHZ RHV

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 31

EMA3 R14 ED

SMA 3 - 2000

MAV frac14 MA3

( MAV 12 MA3 )

Manometre bağlantı rakoru

Basınccedil oumllccedilme hortumu

Basınccedil oumllccedilme rakoru

Basınccedil oumllccedilme sistemleri

MAVMD frac14 MA3

MAVMD 12 MA3

M 16 x 2 sistem iccedilin

Ters manometre bağlantı rakoru

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 32

Boru ucu koumlrleme rakorları

VKA VKAM

VKAM 28 L A3C VKA 20 A3C

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 33

GE 18 L R ED A3C

GE 18 L R ED OMD A3C + PSR 18 L X + M 18 L A3C X

G 18 L A3C X + 2 x PSR 18 L X + 2 x M 18 L A3C X

G W T K WE vs

EO

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 34

GE 18 Z L R ED A3C

EO2

GE 18 L R ED OMD A3C + FM 18 L A3C

G 18 L A3C X + 2 x FM 18 L A3C

G W T K vs

DOZ 18 L Yedek sızdırmazlık ringi

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 35

DİKKAT Somun ve yuumlksuumlğuuml olmayan tuumlm bağlantı elemanlarında İster EO 1 ister EO 2 olsun Goumlvde Sipariş numaraları EO 1 iccedilin de EO 2 iccedilin de

AYNIDIR

28022017 36 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 37

Hidrolik boruları kelepccedileleme tekniği

Plastik boru kelepccedileleri

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 38

Hidrolik boruları kelepccedileleme tekniği

28022017 39 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 40

Yuumlksuumlkluuml bağlantı elemanlarının ISO standartları

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 41

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 42

Konvansiyonel tek yuumlksuumlkluuml bağlantı

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 43

Hidrolik Borular

Hidrolik boruların montaja hazırlanması

Konvansiyonel tek yuumlksuumlkluuml bağlantı

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 44

1frac12

1 Boruyu ısırma fonksiyonu

- Yuumlksuumlk borunun iccediline işleyerek

sızdırmazlık sağlanır

2 Boruyu tutma fonksiyonu

- DPR yuumlksuumlğuumlarka tarafı boruyu sıkı bir

şekilde tutacak şekilde dizayn edilmiştir

Yuumlksuumlğuumln ısırılan boumllgesinde vibrasyonların

sebep olduğu ccedilatlakların oumlnlenmesinde etkili

olur

3 Yaylanma etkisi

- Montaj sonuna doğru yuumlksek elastik

deformasyonların oluşmasına muumlsaade eder

bull Sızdırmazlık

bull Boruyu tutma

bull Yay etkisi

Konvansiyonel tek yuumlksuumlkluuml bağlantı

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 45

Somun sıkılmadan oumlnce Somun sıkıldıktan sonra

bull ISO 8434-1 DIN 2353 DIN 3861 std uygun

bull 24deg ağız konikliği accedilısına sahip ısırmalı tip bağlantı ( Bite Type Fittings )

Ccedilift Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği EO 2

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 46

Sızdırmazlık ringi

(ELASTİK kısım

NBR-Nitril)

Goumlvde Sızdırmazlık ringi

(ccedilelik kısım)

Somun

Tutma (ısırma) ringi

Boru

Fonksiyonel somun

Ccedilift Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği EO 2 ( YENİ )

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 47

BSP Diş Şekilleri BSPT ve BSPP boru dişleri

bull BSPT ve BSPP boru dişleri 55degrsquolik accedilıya sahiptir

bull Hidrolik ve pnoumlmatik uygulamalarda yaygın olarak kullanılır

bull BSPP(British standart pipe paralell-Duumlz diş) Sızdırmazlığın diş uumlzerinde yapılmadığı yerlerde kullanılır Sızdırmazlık elemanı ile sızdırmazlık sağlanır

bull BSPT(British standart pipe taper-Konik diş) Sızdırmazlığın diş uumlzerinde sağlandığı yerlerde kullanılır

Diş standartları

bull BSPP diş

ISO 228-1

DIN 3852-2 ABE

BS2779

NFE03005 BSPP G

BSPT R PORTS DIN 3852 XZ

BSPP

Sızdırmazlık elemanı ile sızdırmazlık

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 48

METRİK Diş Şekilleri

ISO-Metrik boru dişleri

bull Metrik dişler 60degrsquolik diş accedilısına sahiptir

bull Pnoumlmatik uygulamalarda yaygın olarak kullanılır

bull Otomotiv sektoumlruumlnde geniş olarak

kullanılmaktadır

bull Metrik dişlerde iki tip sızdırmazlık sağlanır

-O-ringli sızdırmazlık (ISO 6149)

-Sızdırmazlık Elemanı (Metal) ile sızdırmazlık

(ISO 261 ve 262)

Diş standartları

bull O-ringli sızdırmazlık

ISO 6149

DIN 3852-F

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 49

UNF Diş Şekilleri

UNF dişler (Unified Fine Threads)

bull UNF dişler 60degrsquolik diş accedilısına sahiptir

bull Hidrolik uygulamalarda (oumlzellikle Amerikarsquoda)

yaygın olarak kullanılır

bull UNF diş şekilleri ISO-inch olarak da anılır

bull UNF dişler sızdırmazlığın diş uumlzerinde

yapılmadığı yerlerde kullanılır

bull Sızdırmazlık O-ring ile sağlanır

Diş standartları

SAEJ 514 (Erkek diş)

SAEJ 1926 (Dişi port)

UNF 38rdquo-24

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 50

NPT Diş Şekilleri

NPT dişler (National Pipe Taper)

bull NPT dişler 60degrsquolik diş accedilısına sahiptir

bull Petrokimya proses enduumlstrisi ve

hidrolik uygulamalarda (oumlzellikle

Amerikarsquoda) yaygın olarak kullanılır

bull NPT dişler sızdırmazlığın diş uumlzerinde

sağlandığı yerlerde kullanılır

Diş standartları

SAEJ 476-B2

NF E 03-061

625deg konik accedilı

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 51

FP

FM

FP

FM

F P F

M

GE GE ED GEO

Form B Form E Form F

28022017 52 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 53

Diş Sızdırmazlık Şekilleri

Teflon bant Sıvı sızdırmazlık elemanı Teflon esaslı kaplama

İlk iki dişe teflon sarılmamalıdır ( LOCTITE ) ( PRESTOLOK Pnoumlmatik fittings

Akrilik esaslı teflon pudra

5 defaya kadar soumlkuumlluumlp takılabilir )

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 54

Paralel Diş Sızdırmazlık Şekilleri

Metal (duumlz) sızdırmazlık

Cu Al fiber plastik pul Elle sıkmadan sonra anahtarla max14 tur sıkılmalıdır

O-ringli sızdırmazlık

Back-up O-ring O-ring Destekli O-ring

Hidrolik Sistemde Kullanılan Sızdırmazlık Elemanları

Hidrolik devrede kullanılan sızdırmazlık elemanlarının yağ kaccedilaklarını ve verim

kayıplarını azaltmak uumlzere iki goumlrevi vardır Sızdırmazlık elemanlarının

seccediliminde akışkan cinsi ccedilalışma sıcaklığı ccedilalışma basıncı dikkate alınmalıdır

Yapıldıkları malzemeye goumlre sızdırmazlık elemanları

Bezli Malzemeden Yapılan Sızdırmazlık Elemanları

bull Bezli NBR Pamuklu beze nitril emprenye edilerek hazırlanır

bull Bezli FKM Pamuklu beze viton emprenye edilerek hazırlanır

28022017 55 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Esnek Malzemeden Yapılan Sızdırmazlık Elemanları

bull Silikon

bull Nitril

bull Viton

Poli

Neoprenuumlretan

Etilen propilen kauccediluk

Doğal kauccediluk

Neopren

Sızdırmazlık elemanları

Sızdırmazlık Elemanları Kullanıldığı Yere Goumlre

Statik sızdırmazlık elemanları

bull Contalar

bull O-ring (halkalar)

Dinamik sızdırmazlık elemanları

bull Toz keccedileleri

bull Piston kolu keccedileleri

bull Piston keccedileleri

28022017 56 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 57

Uygulamada Sızdırmazlık Elemanları

Parker-Praumldifa Hidrolik Sızdırmazlık Elemanları (Hidroser)

Piston sızdırmazlık elemanları

Mil sızdırmazlık elemanları

Toz sıyırıcılar

Kayıcı halkalar

Parker-Praumldifa O-Ringler

Col-O-Rings tipi değişik renklerde O-ringler

Ekstruumlzyondan elde edilen şerit O-ringler

Teflon O-ringler

Parbak tipi O-ring destek halkaları

Bilindiği uumlzere akışkan guumlcuuml devrelerinde akışkanın hareketli

olduğu iki nokta arasında basınccedil farkı oluşur Eğer kesit farkı gibi

akışın oumlnuumlndeki direnci arttıran etkenler var ise bu basınccedil farkı

daha da artar

Orifis Nedir Ne İşe Yarar

28022017 58 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Orifis pkalası

Ama akışkanın hareketi durduğunda (bu duruma oumlrnek olarak hidrolik

devrede silindirlerin valfler aracılığı ile ya da strok sonuna geldiği iccedilin

durduğu bir anı duumlşuumlnebiliriz) aradaki kesit farkına rağmen iki nokta

arasındaki basınccedil değeri eşit olacaktır Dolayısıyla eğer hidrolik devrede

bir yerde basıncın algılanması gerekiyorsa yada hattaki debiden daha

duumlşuumlk miktarda bir debiye ihtiyaccedil varsa bu noktaların beslemesini ana

hatlardan ccedilekilecek bir hatta orifis takılarak yapabilir

28022017 59 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Lojik valflerin kapaklarına pilot valfin besleme yada boşaltma

hattına orifisler yerleştirerek lojik valfin accedilma ve kapanma suumlreleri

kontrol edilir

28022017 60 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Pilot kumandalı emniyet valflerinde de yukarıdaki pilot valfle

basınccedillı yağ ana goumlvdeden orifislerden geccedilirilerek aktarılır

Değişken deplasmanlı pompaların kontrol organlarında da orifisleri

goumlrmek muumlmkuumlnduumlr

28022017 61 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Hidrolik devre elemanları ccedilalışma prensipleri gereği dar toleranslarda ccedilalışırlar

bu yuumlzden de yağ kirliliğine karşı ccedilok hassastırlar Dolayısıyla hidrolik tahrikli

makinaların performanslarını uzun suumlre suumlrduumlrebilmelerinin temel koşullarından

birisi uumlreticilerin belirlediği standartta temiz bir yağ ile ccedilalışmasıdır Sanayide

ccediloğu kez bu konunun goumlz ardı edilmesi sebebiyle olması gerekenden ccedilok daha

kısa suumlrede makine arızaları ve bunun sonucunda gereksiz parccedila değişimleri ve

uumlretim kayıpları ile karşılaşılmaktadır

Hidrolik Sistem Arızaları

28022017 62 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 63

Hidrolik devrelerde oluşan arızaların birccediloğu hidrolik yağların yanlış

tercihinden kaynaklanır Bu sebeple hidrolik yağlarının seccediliminin iyi

yapılması ve ccedilalışma şartlarına uygun tercih edilmesi gerekir Hidrolik

devrelerin bakımının duumlzenli olarak yapılması gerekir

Sistemde ccedilalışma sırasında guumlruumlltuuml

Pompa arızalıdır

Pompadaki yağ seviyesi duumlşuumlktuumlr

Yağ iccedilinde ve sistemde hava vardır

Yağda buharlaşma olmaktadır

Emniyet valfinde arıza vardır

Motor pompa ve elektrik motoru montaj bağlantıları iyi değildir

Ccedilek valfın yayı kırılmıştır

Borularda dirsek ve kıvrım sayısı fazladır

Emiş borusu ccedilapı kuumlccediluumlktuumlr

Emiş hattı filtresi tıkalıdır

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 64

Hidrolik devre basıncının duumlşmesi veya yuumlkselmesi

Devre Basıncı Duumlşuumlkse

o Hidrolik pompa arızalıdır

o Basınccedil duumlşuumlrme valfi ayarı duumlşuumlktuumlr veya bozulmuştur

o Hidrolik devrede kaccedilak ve sızıntılar vardır

o Silindir keccedilelerinde kaccedilak vardır veya keccedileler arızalıdır

Devre Basıncı Yuumlksekse

o Doumlnuumlş hattı filtresi kirlenmesinden dolayı akışkan kirlenmiştir

o Basınccedil kontrol valfi arızalıdır veya ayarı iyi yapılmamıştır

o Akışkanın iccedilinde hava vardır

o Pompa yataklarında boşluk vardır

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 65

Hidrolik devre debisinin duumlşmesi veya yuumlkselmesi

Devre debisi duumlşuumlk ise (Hareket yavaştır)

o Emniyet valfinin basınccedil ayarı ccedilok duumlşuumlktuumlr

o Hareket eden yuumlzeylerde yağ azalmıştır

o Silindir veya elektrik motoru arızalıdır

o Sıvının viskozitesi yuumlksektir (yağ kalmamıştır)

o Sıvı seviyesi duumlşuumlktuumlr

o Akış kontrol valfinin ayarı yetersizdir

o Sıvının buumltuumlnuuml emniyet valfinden depoya geri doumlnmektedir

o Elektrik motorunun doumlnme youmlnuuml terstir

o Pompa arızalıdır veya tıkalıdır

o Pompanın hızı yetersizdir

Debi yuumlksek ise (Hareket hızlıdır)

o Basınccedil kontrol valfi ayarı fazladır

o Akış kontrol valfi ayarı fazladır

o Elektrik motoru devir sayısı uygun değildir

o Pompanın guumlcuuml gerekenden ccediloktur

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 66

Valflerde Meydana Gelen Arızalar

Youmln kontrol valflerinde meydana gelen arızalar

Valfin suumlrtuumlnme yuumlzeylerinde aşıntı oluşmuştur

Valf iccedilindeki geri doumlnuumlş yayı kırılmıştır

Valf iccedilinde pislik vardır

Valfin selenoid bağlantıları yanlıştır

Valf istenilen konuma gelmiyordur

Valf ayarı iyi değildir

Emniyet valflerinde basınccedil duumlşuumlkse

Sıvı kirlidir

Valfin iccedilindeki yay kırıktır

Havalandırma kapağı accedilık olabilir

Valf ayar yayı bozulmuştur

Basınccedil ayarı bozulmuştur

Emniyet valfi kapalı olabilir

Hava boşluklu bobinlerde bobin iccedilerisine yağ girmezken ıslak bobinlerde tam tersi armatuumlr

tank hattına bağlı olan yağın iccedilerisinde yuumlzer Islak pimli bobinleri oumlzellikle accedilık havada ya

da nemli ortamlarda ccedilalışan makinalarda yağın koruyucu oumlzelliği sayesinde korozyona karşı

dayanıklılığı daha fazladır bunun yanı sıra sıvıyla temastan dolayı ısı transferi daha fazla

olacağı bobinin kendini daha iyi soğutabileceğini soumlyleyebiliriz Bir diğer avantajda bobin

iccedilerisindeki yağın armatuumlruumln yastıklanmasını sağlamasıdır

Doğru akım bobinleri oumlzellikle duumlşuumlk voltajlarda ccedilalışıldığında yuumlksek ccedilalışma guumlvenliğine

sahiptir Aynı zamanda yuumlksek frekanslı ccedilalışmalar iccedilin uygundur Bir diğer oumlzelliği ise

bobine elektrik uyarısı verildiğinde herhangi bir nedenden dolayı suumlrguuml hareket etmez

takılırsa bobinde yanma meydana gelmez Alternatif akımlı bobinler aynı durumda yanarlar

(ıslak pimli bobinler iccedilin bu suumlre yaklaşık 1-15 saattir)

28022017 67 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Valf Bobin Tipleri

Enduumlstriyel otomasyonda en yaygın kullanılan kumanda tipi olan

elektrik kumandalı valflerin piyasada birccedilok değişik ccedileşidi ile

karşılaşmak muumlmkuumlnduumlr Bununla birlikte en yaygın kullanılan

bobin (Selenoid- solenoid ing) ccedileşitlerini doğru akımla ccedilalışan

hava boşluklu veya ıslak pimli alternatif akımla ccedilalışan hava

boşluklu veya ıslak pimli olarak sayabiliriz

Hidrolik Valf Bobinleri ve Arızaları

28022017 68 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Valf Bobinleri Neden Yanar

Valf bobinine enerji verildiğinde ilk olarak suumlrguuml hareketini başlatmak iccedilin daha

yuumlksek direnccedil olacağından dolayı bobinden yuumlksek akım geccediler ve suumlrguuml hareket

etmeye başladığında bu akım değeri duumlşer eğer suumlrguuml hareket edemez ise akım

yığılması oluşarak bobinin aşırı ısınıp yanmasına ve işe goumlrmez duruma gelmesine

sebep olur

Bu şekilde yanan valf bobinlerinde bazı plastik tuumlrevi malzemeler eriyerek bobin

goumlvdesindeki boşlukların dolmasına ve bobin iccedilerisindeki armatuumlruumln hareket

edememesine sebep olabilir

Ortam sıcaklığının yuumlksek olması bobinin uumlzerinde oluşan ısıyı ortama vermesinde

sıkıntı yaratacağından dolayı bobin sıcaklığı artarak direncin artmasına akım ve

bobin kuvvetinin duumlşmesine sebep olacaktır Bunun sonucunda suumlrguuml kuvvetleri

yenilemeyebileceği iccedilin bobinde yanma tehlikesi oluşacaktır Besleme hattındaki

voltaj duumlşuumlkluumlklerinde hareketi başlatacak kuvveti bobinin uumlretememesine va

takılıp kalıp yanmasına sebep olabilecek etkenlerden birisidir Yine bir diğer olası

etkende valfin ccedilalışma ccedilevriminin sıklığıdır izin verilen katalog değerinin uumlzerinde

ccedilevrim suumlresinde ccedilalışan valf bobinleri kısa suumlre iccedilerisinde ccedilok sayıda ilk kalkış

akımına maruz kalacaklardır 28022017 69 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Nadiren de olsa karşılaşılan bir durum ise bobin uumlzerine goumlnderilecek aşırı

voltajdır Bobinde oluşan ekstra kuvvet sebebiyle bobin accedilma ve kapamada

problem olmaz ama yuumlksek voltaj sebebiyle bobinde yuumlksek akım tutulurBu da

sargının aşırı ısınmasına ve bobinde erimeye sebep olabilir

Bir diğer neden olarak da bobinin kısa devre yapmasını sayabiliriz Bobine

girebilecek herhangi bir iletken sıvı kısa devreye ve bobinde yanmaya sebep

olabilir Son olarak mekanik darbeler sonucu hasarlar sebebiyle oluşacak

deformasyonlarda bobinlerde arızalara sebep olacaktır Arıza sebebiyle ccedilıkartılan

bobin uumlzerinde ccedilalışarak arıza kaynağı tespit edilmelidir Aksi taktirde tekrar

benzer şekilde arızalar ile karşılaşabiliriz 28022017 70 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Hidrolik İş Guumlvenliği-1 (Hortumlarda İğne Deliği Fışkırması)

Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile meydana gelen

yaralanmalar doku hasarı uzuv kaybı hatta oumlluumlme bile sebebiyet

verebilir Sorumlular bu tip yaralanmaları engellemek iccedilin ve olası

kazaya nasıl muumldahale edileceğine youmlnelik oumlnceden plan

yapmalıdırlar Kaza meydana geldikten sonra ne yapılacağına dair

karar vermek iccedilin yeterli suumlre olmayabilir

Hortumların eskimesi kullanılan hidrolik

yağa uygun hortum seccedililmemesi hortumların

burulmaya maruz kalması minimum buumlkuumlm

yarıccedilapından daha duumlşuumlk ccedilapta buumlkuumllmesi gibi

sebeplerden dolayı hortumlarda oluşabilecek

ccedilok kuumlccediluumlk deliklerden iğne deliği fışkırması

oluşabilir

28022017 71 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Bu ccedilok kuumlccediluumlk delikten meydana gelen iğne deliği sızıntıları bir mermi gibi

ccedilok yuumlksek hızlara ulaşıp su jeti gibi dokuları delip geccedilebilir ve kan

dolaşım sistemine karışabilir Bu tip yaralanmaya maruz kalan kişi ccedilok

nadiren ciddi miktarda bir acı hissi duyar ccediloğunlukla hafif bir elektrik

ccedilarpması yada bir iğne batması hissi algılar

Hidrolik yağ iccedilerisinde canlı dokulara zarar veren ccedilok sayıda kimyasal

bileşim mevcuttur Hidrolik yağın vuumlcuda enjekte olduğu yaralanmalar

hızla dokuları tahrip ederek kangrene sebep olur bu yuumlzden suumlratle tıbbi

muumldahale gerekir Yaranın ilk anlardaki goumlruumlnuumlmuuml zararsız gibi durduğu

iccedilin kesinlikle oumlnemsiz goumlruumllmemelidir ve en hızlı şekilde cerrahi

muumldahale ile tedavi edilmelidir aksi taktirde yaralanan kişide kalıcı

hasarlar oluşabilir

Bir ccedilok doktorun hidrolik yağ enjekte olması sonucu meydana gelen

yaralanmalar konusunda deneyimli olmadığı dikkate alınmalıdır Bu

konuda nitelikli bir tıbbi profesyonel bulmak saatler suumlrebilir Bu suumlre

yaralının uzvunu yada hayatını kaybetmesine sebep olabilir o yuumlzden

mutlaka oumlnceden bununla ilgili bir planlama yapılması gerekir 28022017 72 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Şekil-2 İğne deliği fışkırması

Şekil-3 (İğne deliği enjeksiyon yaralanması ve tedavi etmek iccedilin yapılan

muumldahale-

FPSI Akışkan Guumlcuuml Guumlvenliği Enstituumlsuuml Salt Lake City ABD)

28022017 73 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Parker hannifin hidrolik valf satış muumlduumlruuml ROB SHIMKO bir guumln sol elimi

valfe uzattığımda goumlz accedilıp kapayıncaya kadar geccedilen suumlrede elimde bir iğne

batması hissettim elime baktığımda sadece kırmızı bir nokta goumlrduumlm ve

herhangi bir acı yoktu doktora gittiğimde doktor merhem suumlruumlp bandajlayıp geri

goumlnderdi fakat daha sonra Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile

meydana gelen yaralanmalarda neler yapılması gerektiğini iccedileren okuduğum eski

bir manuel aklıma geldi manueli alıp hemen aynı doktora gittim o beni başka

bir doktora youmlnlendirdi ve neyse ki sonunda tedavi olabildim fakat geccedil

kalındığından dolayı elimde oluşan hasarı duumlzeltebilmek iccedilin 6000 dolarlık bir

deri nakil operasyonu geccedilirmem gerekti

Malasef ki bu tip yaralanmalar ccedilok nadir goumlruumllen bir durum değildir Uumllkemizde

de bir ccedilok kişi bu şekilde oluşan iş kazaları sonucu ciddi şekilde yaralanıp uzuv

kaybı yada uzuvlarda fonksiyon kaybı ile karşılaşmışlardır Bu tip

yaralanmalardan korunmak iccedilin eski yıpranmış hidrolik hortumları standartlara

uygun ccedilalışma şartlarına goumlre doğru seccedililmiş ve kaliteli hortumlar ile

değiştirmek gerekmektedir Ayrıca oumlzellikle basınccedil hatlarında yer alan

hortumlarda koruyucu kılıf kullanılması da alınabilecek guumlvenlik oumlnlemlerinden

birisidir

YAŞANMIŞ BİR OLAY

28022017 74 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

BİTTİ

28022017 75 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Video 17a

Robot

Introducing

Spot

Video 17b

Robot Boston

All Prototypes

Video 17c

Tuumlyap 2012 elekt-

elektrootomasyon

hidro ve pnouml fuarı

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 27

Boru uumlzeri ters ekleyici ve duumlşuumlruumlcuumller

GZ

GZ 28 L A3C GZR 2818 L A3C

GZR

Nipelrsquoin iki tarafı da ters olan şeklidir EO 2 formatında

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 28

Manometre rakorları

MAV MAVE

Duumlz Ters

EO MAV 08 L R A3C ( G frac14 ) MAVE 08 L R A3C ( G frac14 )

EO MAV 08 S R A3C ( G 12 ) MAVE 08 S R A3C ( G 12 )

EO2 MAV 08 Z L R A3C ( G frac14 ) MAVE 08 L R A3C ( G frac14 )

EO2 MAV 08 Z S R A3C ( G 12 ) MAVE 08 S R A3C ( G 12 )

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 29

AS SKA WAS

EO AS 25 S WAS 22 L SKA 25x3

Kaynaklı bağlantılar

EO2 AS 25 Z S WAS 22 Z L

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 30

RHD RHDI

EO RHD 25 S A3C RHDI frac34 A3C

EO2 RHD 25 Z S A3C

EO RHZ 22 L R ED A3C RHV 22 L R ED A3C

EO2 RHZ 22 Z L R ED A3C RHV 22 Z L R ED A3C

Ccedilekvalfler

RHZ RHV

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 31

EMA3 R14 ED

SMA 3 - 2000

MAV frac14 MA3

( MAV 12 MA3 )

Manometre bağlantı rakoru

Basınccedil oumllccedilme hortumu

Basınccedil oumllccedilme rakoru

Basınccedil oumllccedilme sistemleri

MAVMD frac14 MA3

MAVMD 12 MA3

M 16 x 2 sistem iccedilin

Ters manometre bağlantı rakoru

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 32

Boru ucu koumlrleme rakorları

VKA VKAM

VKAM 28 L A3C VKA 20 A3C

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 33

GE 18 L R ED A3C

GE 18 L R ED OMD A3C + PSR 18 L X + M 18 L A3C X

G 18 L A3C X + 2 x PSR 18 L X + 2 x M 18 L A3C X

G W T K WE vs

EO

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 34

GE 18 Z L R ED A3C

EO2

GE 18 L R ED OMD A3C + FM 18 L A3C

G 18 L A3C X + 2 x FM 18 L A3C

G W T K vs

DOZ 18 L Yedek sızdırmazlık ringi

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 35

DİKKAT Somun ve yuumlksuumlğuuml olmayan tuumlm bağlantı elemanlarında İster EO 1 ister EO 2 olsun Goumlvde Sipariş numaraları EO 1 iccedilin de EO 2 iccedilin de

AYNIDIR

28022017 36 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 37

Hidrolik boruları kelepccedileleme tekniği

Plastik boru kelepccedileleri

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 38

Hidrolik boruları kelepccedileleme tekniği

28022017 39 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 40

Yuumlksuumlkluuml bağlantı elemanlarının ISO standartları

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 41

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 42

Konvansiyonel tek yuumlksuumlkluuml bağlantı

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 43

Hidrolik Borular

Hidrolik boruların montaja hazırlanması

Konvansiyonel tek yuumlksuumlkluuml bağlantı

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 44

1frac12

1 Boruyu ısırma fonksiyonu

- Yuumlksuumlk borunun iccediline işleyerek

sızdırmazlık sağlanır

2 Boruyu tutma fonksiyonu

- DPR yuumlksuumlğuumlarka tarafı boruyu sıkı bir

şekilde tutacak şekilde dizayn edilmiştir

Yuumlksuumlğuumln ısırılan boumllgesinde vibrasyonların

sebep olduğu ccedilatlakların oumlnlenmesinde etkili

olur

3 Yaylanma etkisi

- Montaj sonuna doğru yuumlksek elastik

deformasyonların oluşmasına muumlsaade eder

bull Sızdırmazlık

bull Boruyu tutma

bull Yay etkisi

Konvansiyonel tek yuumlksuumlkluuml bağlantı

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 45

Somun sıkılmadan oumlnce Somun sıkıldıktan sonra

bull ISO 8434-1 DIN 2353 DIN 3861 std uygun

bull 24deg ağız konikliği accedilısına sahip ısırmalı tip bağlantı ( Bite Type Fittings )

Ccedilift Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği EO 2

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 46

Sızdırmazlık ringi

(ELASTİK kısım

NBR-Nitril)

Goumlvde Sızdırmazlık ringi

(ccedilelik kısım)

Somun

Tutma (ısırma) ringi

Boru

Fonksiyonel somun

Ccedilift Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği EO 2 ( YENİ )

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 47

BSP Diş Şekilleri BSPT ve BSPP boru dişleri

bull BSPT ve BSPP boru dişleri 55degrsquolik accedilıya sahiptir

bull Hidrolik ve pnoumlmatik uygulamalarda yaygın olarak kullanılır

bull BSPP(British standart pipe paralell-Duumlz diş) Sızdırmazlığın diş uumlzerinde yapılmadığı yerlerde kullanılır Sızdırmazlık elemanı ile sızdırmazlık sağlanır

bull BSPT(British standart pipe taper-Konik diş) Sızdırmazlığın diş uumlzerinde sağlandığı yerlerde kullanılır

Diş standartları

bull BSPP diş

ISO 228-1

DIN 3852-2 ABE

BS2779

NFE03005 BSPP G

BSPT R PORTS DIN 3852 XZ

BSPP

Sızdırmazlık elemanı ile sızdırmazlık

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 48

METRİK Diş Şekilleri

ISO-Metrik boru dişleri

bull Metrik dişler 60degrsquolik diş accedilısına sahiptir

bull Pnoumlmatik uygulamalarda yaygın olarak kullanılır

bull Otomotiv sektoumlruumlnde geniş olarak

kullanılmaktadır

bull Metrik dişlerde iki tip sızdırmazlık sağlanır

-O-ringli sızdırmazlık (ISO 6149)

-Sızdırmazlık Elemanı (Metal) ile sızdırmazlık

(ISO 261 ve 262)

Diş standartları

bull O-ringli sızdırmazlık

ISO 6149

DIN 3852-F

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 49

UNF Diş Şekilleri

UNF dişler (Unified Fine Threads)

bull UNF dişler 60degrsquolik diş accedilısına sahiptir

bull Hidrolik uygulamalarda (oumlzellikle Amerikarsquoda)

yaygın olarak kullanılır

bull UNF diş şekilleri ISO-inch olarak da anılır

bull UNF dişler sızdırmazlığın diş uumlzerinde

yapılmadığı yerlerde kullanılır

bull Sızdırmazlık O-ring ile sağlanır

Diş standartları

SAEJ 514 (Erkek diş)

SAEJ 1926 (Dişi port)

UNF 38rdquo-24

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 50

NPT Diş Şekilleri

NPT dişler (National Pipe Taper)

bull NPT dişler 60degrsquolik diş accedilısına sahiptir

bull Petrokimya proses enduumlstrisi ve

hidrolik uygulamalarda (oumlzellikle

Amerikarsquoda) yaygın olarak kullanılır

bull NPT dişler sızdırmazlığın diş uumlzerinde

sağlandığı yerlerde kullanılır

Diş standartları

SAEJ 476-B2

NF E 03-061

625deg konik accedilı

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 51

FP

FM

FP

FM

F P F

M

GE GE ED GEO

Form B Form E Form F

28022017 52 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 53

Diş Sızdırmazlık Şekilleri

Teflon bant Sıvı sızdırmazlık elemanı Teflon esaslı kaplama

İlk iki dişe teflon sarılmamalıdır ( LOCTITE ) ( PRESTOLOK Pnoumlmatik fittings

Akrilik esaslı teflon pudra

5 defaya kadar soumlkuumlluumlp takılabilir )

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 54

Paralel Diş Sızdırmazlık Şekilleri

Metal (duumlz) sızdırmazlık

Cu Al fiber plastik pul Elle sıkmadan sonra anahtarla max14 tur sıkılmalıdır

O-ringli sızdırmazlık

Back-up O-ring O-ring Destekli O-ring

Hidrolik Sistemde Kullanılan Sızdırmazlık Elemanları

Hidrolik devrede kullanılan sızdırmazlık elemanlarının yağ kaccedilaklarını ve verim

kayıplarını azaltmak uumlzere iki goumlrevi vardır Sızdırmazlık elemanlarının

seccediliminde akışkan cinsi ccedilalışma sıcaklığı ccedilalışma basıncı dikkate alınmalıdır

Yapıldıkları malzemeye goumlre sızdırmazlık elemanları

Bezli Malzemeden Yapılan Sızdırmazlık Elemanları

bull Bezli NBR Pamuklu beze nitril emprenye edilerek hazırlanır

bull Bezli FKM Pamuklu beze viton emprenye edilerek hazırlanır

28022017 55 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Esnek Malzemeden Yapılan Sızdırmazlık Elemanları

bull Silikon

bull Nitril

bull Viton

Poli

Neoprenuumlretan

Etilen propilen kauccediluk

Doğal kauccediluk

Neopren

Sızdırmazlık elemanları

Sızdırmazlık Elemanları Kullanıldığı Yere Goumlre

Statik sızdırmazlık elemanları

bull Contalar

bull O-ring (halkalar)

Dinamik sızdırmazlık elemanları

bull Toz keccedileleri

bull Piston kolu keccedileleri

bull Piston keccedileleri

28022017 56 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 57

Uygulamada Sızdırmazlık Elemanları

Parker-Praumldifa Hidrolik Sızdırmazlık Elemanları (Hidroser)

Piston sızdırmazlık elemanları

Mil sızdırmazlık elemanları

Toz sıyırıcılar

Kayıcı halkalar

Parker-Praumldifa O-Ringler

Col-O-Rings tipi değişik renklerde O-ringler

Ekstruumlzyondan elde edilen şerit O-ringler

Teflon O-ringler

Parbak tipi O-ring destek halkaları

Bilindiği uumlzere akışkan guumlcuuml devrelerinde akışkanın hareketli

olduğu iki nokta arasında basınccedil farkı oluşur Eğer kesit farkı gibi

akışın oumlnuumlndeki direnci arttıran etkenler var ise bu basınccedil farkı

daha da artar

Orifis Nedir Ne İşe Yarar

28022017 58 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Orifis pkalası

Ama akışkanın hareketi durduğunda (bu duruma oumlrnek olarak hidrolik

devrede silindirlerin valfler aracılığı ile ya da strok sonuna geldiği iccedilin

durduğu bir anı duumlşuumlnebiliriz) aradaki kesit farkına rağmen iki nokta

arasındaki basınccedil değeri eşit olacaktır Dolayısıyla eğer hidrolik devrede

bir yerde basıncın algılanması gerekiyorsa yada hattaki debiden daha

duumlşuumlk miktarda bir debiye ihtiyaccedil varsa bu noktaların beslemesini ana

hatlardan ccedilekilecek bir hatta orifis takılarak yapabilir

28022017 59 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Lojik valflerin kapaklarına pilot valfin besleme yada boşaltma

hattına orifisler yerleştirerek lojik valfin accedilma ve kapanma suumlreleri

kontrol edilir

28022017 60 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Pilot kumandalı emniyet valflerinde de yukarıdaki pilot valfle

basınccedillı yağ ana goumlvdeden orifislerden geccedilirilerek aktarılır

Değişken deplasmanlı pompaların kontrol organlarında da orifisleri

goumlrmek muumlmkuumlnduumlr

28022017 61 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Hidrolik devre elemanları ccedilalışma prensipleri gereği dar toleranslarda ccedilalışırlar

bu yuumlzden de yağ kirliliğine karşı ccedilok hassastırlar Dolayısıyla hidrolik tahrikli

makinaların performanslarını uzun suumlre suumlrduumlrebilmelerinin temel koşullarından

birisi uumlreticilerin belirlediği standartta temiz bir yağ ile ccedilalışmasıdır Sanayide

ccediloğu kez bu konunun goumlz ardı edilmesi sebebiyle olması gerekenden ccedilok daha

kısa suumlrede makine arızaları ve bunun sonucunda gereksiz parccedila değişimleri ve

uumlretim kayıpları ile karşılaşılmaktadır

Hidrolik Sistem Arızaları

28022017 62 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 63

Hidrolik devrelerde oluşan arızaların birccediloğu hidrolik yağların yanlış

tercihinden kaynaklanır Bu sebeple hidrolik yağlarının seccediliminin iyi

yapılması ve ccedilalışma şartlarına uygun tercih edilmesi gerekir Hidrolik

devrelerin bakımının duumlzenli olarak yapılması gerekir

Sistemde ccedilalışma sırasında guumlruumlltuuml

Pompa arızalıdır

Pompadaki yağ seviyesi duumlşuumlktuumlr

Yağ iccedilinde ve sistemde hava vardır

Yağda buharlaşma olmaktadır

Emniyet valfinde arıza vardır

Motor pompa ve elektrik motoru montaj bağlantıları iyi değildir

Ccedilek valfın yayı kırılmıştır

Borularda dirsek ve kıvrım sayısı fazladır

Emiş borusu ccedilapı kuumlccediluumlktuumlr

Emiş hattı filtresi tıkalıdır

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 64

Hidrolik devre basıncının duumlşmesi veya yuumlkselmesi

Devre Basıncı Duumlşuumlkse

o Hidrolik pompa arızalıdır

o Basınccedil duumlşuumlrme valfi ayarı duumlşuumlktuumlr veya bozulmuştur

o Hidrolik devrede kaccedilak ve sızıntılar vardır

o Silindir keccedilelerinde kaccedilak vardır veya keccedileler arızalıdır

Devre Basıncı Yuumlksekse

o Doumlnuumlş hattı filtresi kirlenmesinden dolayı akışkan kirlenmiştir

o Basınccedil kontrol valfi arızalıdır veya ayarı iyi yapılmamıştır

o Akışkanın iccedilinde hava vardır

o Pompa yataklarında boşluk vardır

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 65

Hidrolik devre debisinin duumlşmesi veya yuumlkselmesi

Devre debisi duumlşuumlk ise (Hareket yavaştır)

o Emniyet valfinin basınccedil ayarı ccedilok duumlşuumlktuumlr

o Hareket eden yuumlzeylerde yağ azalmıştır

o Silindir veya elektrik motoru arızalıdır

o Sıvının viskozitesi yuumlksektir (yağ kalmamıştır)

o Sıvı seviyesi duumlşuumlktuumlr

o Akış kontrol valfinin ayarı yetersizdir

o Sıvının buumltuumlnuuml emniyet valfinden depoya geri doumlnmektedir

o Elektrik motorunun doumlnme youmlnuuml terstir

o Pompa arızalıdır veya tıkalıdır

o Pompanın hızı yetersizdir

Debi yuumlksek ise (Hareket hızlıdır)

o Basınccedil kontrol valfi ayarı fazladır

o Akış kontrol valfi ayarı fazladır

o Elektrik motoru devir sayısı uygun değildir

o Pompanın guumlcuuml gerekenden ccediloktur

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 66

Valflerde Meydana Gelen Arızalar

Youmln kontrol valflerinde meydana gelen arızalar

Valfin suumlrtuumlnme yuumlzeylerinde aşıntı oluşmuştur

Valf iccedilindeki geri doumlnuumlş yayı kırılmıştır

Valf iccedilinde pislik vardır

Valfin selenoid bağlantıları yanlıştır

Valf istenilen konuma gelmiyordur

Valf ayarı iyi değildir

Emniyet valflerinde basınccedil duumlşuumlkse

Sıvı kirlidir

Valfin iccedilindeki yay kırıktır

Havalandırma kapağı accedilık olabilir

Valf ayar yayı bozulmuştur

Basınccedil ayarı bozulmuştur

Emniyet valfi kapalı olabilir

Hava boşluklu bobinlerde bobin iccedilerisine yağ girmezken ıslak bobinlerde tam tersi armatuumlr

tank hattına bağlı olan yağın iccedilerisinde yuumlzer Islak pimli bobinleri oumlzellikle accedilık havada ya

da nemli ortamlarda ccedilalışan makinalarda yağın koruyucu oumlzelliği sayesinde korozyona karşı

dayanıklılığı daha fazladır bunun yanı sıra sıvıyla temastan dolayı ısı transferi daha fazla

olacağı bobinin kendini daha iyi soğutabileceğini soumlyleyebiliriz Bir diğer avantajda bobin

iccedilerisindeki yağın armatuumlruumln yastıklanmasını sağlamasıdır

Doğru akım bobinleri oumlzellikle duumlşuumlk voltajlarda ccedilalışıldığında yuumlksek ccedilalışma guumlvenliğine

sahiptir Aynı zamanda yuumlksek frekanslı ccedilalışmalar iccedilin uygundur Bir diğer oumlzelliği ise

bobine elektrik uyarısı verildiğinde herhangi bir nedenden dolayı suumlrguuml hareket etmez

takılırsa bobinde yanma meydana gelmez Alternatif akımlı bobinler aynı durumda yanarlar

(ıslak pimli bobinler iccedilin bu suumlre yaklaşık 1-15 saattir)

28022017 67 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Valf Bobin Tipleri

Enduumlstriyel otomasyonda en yaygın kullanılan kumanda tipi olan

elektrik kumandalı valflerin piyasada birccedilok değişik ccedileşidi ile

karşılaşmak muumlmkuumlnduumlr Bununla birlikte en yaygın kullanılan

bobin (Selenoid- solenoid ing) ccedileşitlerini doğru akımla ccedilalışan

hava boşluklu veya ıslak pimli alternatif akımla ccedilalışan hava

boşluklu veya ıslak pimli olarak sayabiliriz

Hidrolik Valf Bobinleri ve Arızaları

28022017 68 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Valf Bobinleri Neden Yanar

Valf bobinine enerji verildiğinde ilk olarak suumlrguuml hareketini başlatmak iccedilin daha

yuumlksek direnccedil olacağından dolayı bobinden yuumlksek akım geccediler ve suumlrguuml hareket

etmeye başladığında bu akım değeri duumlşer eğer suumlrguuml hareket edemez ise akım

yığılması oluşarak bobinin aşırı ısınıp yanmasına ve işe goumlrmez duruma gelmesine

sebep olur

Bu şekilde yanan valf bobinlerinde bazı plastik tuumlrevi malzemeler eriyerek bobin

goumlvdesindeki boşlukların dolmasına ve bobin iccedilerisindeki armatuumlruumln hareket

edememesine sebep olabilir

Ortam sıcaklığının yuumlksek olması bobinin uumlzerinde oluşan ısıyı ortama vermesinde

sıkıntı yaratacağından dolayı bobin sıcaklığı artarak direncin artmasına akım ve

bobin kuvvetinin duumlşmesine sebep olacaktır Bunun sonucunda suumlrguuml kuvvetleri

yenilemeyebileceği iccedilin bobinde yanma tehlikesi oluşacaktır Besleme hattındaki

voltaj duumlşuumlkluumlklerinde hareketi başlatacak kuvveti bobinin uumlretememesine va

takılıp kalıp yanmasına sebep olabilecek etkenlerden birisidir Yine bir diğer olası

etkende valfin ccedilalışma ccedilevriminin sıklığıdır izin verilen katalog değerinin uumlzerinde

ccedilevrim suumlresinde ccedilalışan valf bobinleri kısa suumlre iccedilerisinde ccedilok sayıda ilk kalkış

akımına maruz kalacaklardır 28022017 69 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Nadiren de olsa karşılaşılan bir durum ise bobin uumlzerine goumlnderilecek aşırı

voltajdır Bobinde oluşan ekstra kuvvet sebebiyle bobin accedilma ve kapamada

problem olmaz ama yuumlksek voltaj sebebiyle bobinde yuumlksek akım tutulurBu da

sargının aşırı ısınmasına ve bobinde erimeye sebep olabilir

Bir diğer neden olarak da bobinin kısa devre yapmasını sayabiliriz Bobine

girebilecek herhangi bir iletken sıvı kısa devreye ve bobinde yanmaya sebep

olabilir Son olarak mekanik darbeler sonucu hasarlar sebebiyle oluşacak

deformasyonlarda bobinlerde arızalara sebep olacaktır Arıza sebebiyle ccedilıkartılan

bobin uumlzerinde ccedilalışarak arıza kaynağı tespit edilmelidir Aksi taktirde tekrar

benzer şekilde arızalar ile karşılaşabiliriz 28022017 70 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Hidrolik İş Guumlvenliği-1 (Hortumlarda İğne Deliği Fışkırması)

Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile meydana gelen

yaralanmalar doku hasarı uzuv kaybı hatta oumlluumlme bile sebebiyet

verebilir Sorumlular bu tip yaralanmaları engellemek iccedilin ve olası

kazaya nasıl muumldahale edileceğine youmlnelik oumlnceden plan

yapmalıdırlar Kaza meydana geldikten sonra ne yapılacağına dair

karar vermek iccedilin yeterli suumlre olmayabilir

Hortumların eskimesi kullanılan hidrolik

yağa uygun hortum seccedililmemesi hortumların

burulmaya maruz kalması minimum buumlkuumlm

yarıccedilapından daha duumlşuumlk ccedilapta buumlkuumllmesi gibi

sebeplerden dolayı hortumlarda oluşabilecek

ccedilok kuumlccediluumlk deliklerden iğne deliği fışkırması

oluşabilir

28022017 71 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Bu ccedilok kuumlccediluumlk delikten meydana gelen iğne deliği sızıntıları bir mermi gibi

ccedilok yuumlksek hızlara ulaşıp su jeti gibi dokuları delip geccedilebilir ve kan

dolaşım sistemine karışabilir Bu tip yaralanmaya maruz kalan kişi ccedilok

nadiren ciddi miktarda bir acı hissi duyar ccediloğunlukla hafif bir elektrik

ccedilarpması yada bir iğne batması hissi algılar

Hidrolik yağ iccedilerisinde canlı dokulara zarar veren ccedilok sayıda kimyasal

bileşim mevcuttur Hidrolik yağın vuumlcuda enjekte olduğu yaralanmalar

hızla dokuları tahrip ederek kangrene sebep olur bu yuumlzden suumlratle tıbbi

muumldahale gerekir Yaranın ilk anlardaki goumlruumlnuumlmuuml zararsız gibi durduğu

iccedilin kesinlikle oumlnemsiz goumlruumllmemelidir ve en hızlı şekilde cerrahi

muumldahale ile tedavi edilmelidir aksi taktirde yaralanan kişide kalıcı

hasarlar oluşabilir

Bir ccedilok doktorun hidrolik yağ enjekte olması sonucu meydana gelen

yaralanmalar konusunda deneyimli olmadığı dikkate alınmalıdır Bu

konuda nitelikli bir tıbbi profesyonel bulmak saatler suumlrebilir Bu suumlre

yaralının uzvunu yada hayatını kaybetmesine sebep olabilir o yuumlzden

mutlaka oumlnceden bununla ilgili bir planlama yapılması gerekir 28022017 72 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Şekil-2 İğne deliği fışkırması

Şekil-3 (İğne deliği enjeksiyon yaralanması ve tedavi etmek iccedilin yapılan

muumldahale-

FPSI Akışkan Guumlcuuml Guumlvenliği Enstituumlsuuml Salt Lake City ABD)

28022017 73 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Parker hannifin hidrolik valf satış muumlduumlruuml ROB SHIMKO bir guumln sol elimi

valfe uzattığımda goumlz accedilıp kapayıncaya kadar geccedilen suumlrede elimde bir iğne

batması hissettim elime baktığımda sadece kırmızı bir nokta goumlrduumlm ve

herhangi bir acı yoktu doktora gittiğimde doktor merhem suumlruumlp bandajlayıp geri

goumlnderdi fakat daha sonra Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile

meydana gelen yaralanmalarda neler yapılması gerektiğini iccedileren okuduğum eski

bir manuel aklıma geldi manueli alıp hemen aynı doktora gittim o beni başka

bir doktora youmlnlendirdi ve neyse ki sonunda tedavi olabildim fakat geccedil

kalındığından dolayı elimde oluşan hasarı duumlzeltebilmek iccedilin 6000 dolarlık bir

deri nakil operasyonu geccedilirmem gerekti

Malasef ki bu tip yaralanmalar ccedilok nadir goumlruumllen bir durum değildir Uumllkemizde

de bir ccedilok kişi bu şekilde oluşan iş kazaları sonucu ciddi şekilde yaralanıp uzuv

kaybı yada uzuvlarda fonksiyon kaybı ile karşılaşmışlardır Bu tip

yaralanmalardan korunmak iccedilin eski yıpranmış hidrolik hortumları standartlara

uygun ccedilalışma şartlarına goumlre doğru seccedililmiş ve kaliteli hortumlar ile

değiştirmek gerekmektedir Ayrıca oumlzellikle basınccedil hatlarında yer alan

hortumlarda koruyucu kılıf kullanılması da alınabilecek guumlvenlik oumlnlemlerinden

birisidir

YAŞANMIŞ BİR OLAY

28022017 74 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

BİTTİ

28022017 75 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Video 17a

Robot

Introducing

Spot

Video 17b

Robot Boston

All Prototypes

Video 17c

Tuumlyap 2012 elekt-

elektrootomasyon

hidro ve pnouml fuarı

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 28

Manometre rakorları

MAV MAVE

Duumlz Ters

EO MAV 08 L R A3C ( G frac14 ) MAVE 08 L R A3C ( G frac14 )

EO MAV 08 S R A3C ( G 12 ) MAVE 08 S R A3C ( G 12 )

EO2 MAV 08 Z L R A3C ( G frac14 ) MAVE 08 L R A3C ( G frac14 )

EO2 MAV 08 Z S R A3C ( G 12 ) MAVE 08 S R A3C ( G 12 )

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 29

AS SKA WAS

EO AS 25 S WAS 22 L SKA 25x3

Kaynaklı bağlantılar

EO2 AS 25 Z S WAS 22 Z L

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 30

RHD RHDI

EO RHD 25 S A3C RHDI frac34 A3C

EO2 RHD 25 Z S A3C

EO RHZ 22 L R ED A3C RHV 22 L R ED A3C

EO2 RHZ 22 Z L R ED A3C RHV 22 Z L R ED A3C

Ccedilekvalfler

RHZ RHV

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 31

EMA3 R14 ED

SMA 3 - 2000

MAV frac14 MA3

( MAV 12 MA3 )

Manometre bağlantı rakoru

Basınccedil oumllccedilme hortumu

Basınccedil oumllccedilme rakoru

Basınccedil oumllccedilme sistemleri

MAVMD frac14 MA3

MAVMD 12 MA3

M 16 x 2 sistem iccedilin

Ters manometre bağlantı rakoru

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 32

Boru ucu koumlrleme rakorları

VKA VKAM

VKAM 28 L A3C VKA 20 A3C

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 33

GE 18 L R ED A3C

GE 18 L R ED OMD A3C + PSR 18 L X + M 18 L A3C X

G 18 L A3C X + 2 x PSR 18 L X + 2 x M 18 L A3C X

G W T K WE vs

EO

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 34

GE 18 Z L R ED A3C

EO2

GE 18 L R ED OMD A3C + FM 18 L A3C

G 18 L A3C X + 2 x FM 18 L A3C

G W T K vs

DOZ 18 L Yedek sızdırmazlık ringi

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 35

DİKKAT Somun ve yuumlksuumlğuuml olmayan tuumlm bağlantı elemanlarında İster EO 1 ister EO 2 olsun Goumlvde Sipariş numaraları EO 1 iccedilin de EO 2 iccedilin de

AYNIDIR

28022017 36 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 37

Hidrolik boruları kelepccedileleme tekniği

Plastik boru kelepccedileleri

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 38

Hidrolik boruları kelepccedileleme tekniği

28022017 39 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 40

Yuumlksuumlkluuml bağlantı elemanlarının ISO standartları

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 41

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 42

Konvansiyonel tek yuumlksuumlkluuml bağlantı

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 43

Hidrolik Borular

Hidrolik boruların montaja hazırlanması

Konvansiyonel tek yuumlksuumlkluuml bağlantı

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 44

1frac12

1 Boruyu ısırma fonksiyonu

- Yuumlksuumlk borunun iccediline işleyerek

sızdırmazlık sağlanır

2 Boruyu tutma fonksiyonu

- DPR yuumlksuumlğuumlarka tarafı boruyu sıkı bir

şekilde tutacak şekilde dizayn edilmiştir

Yuumlksuumlğuumln ısırılan boumllgesinde vibrasyonların

sebep olduğu ccedilatlakların oumlnlenmesinde etkili

olur

3 Yaylanma etkisi

- Montaj sonuna doğru yuumlksek elastik

deformasyonların oluşmasına muumlsaade eder

bull Sızdırmazlık

bull Boruyu tutma

bull Yay etkisi

Konvansiyonel tek yuumlksuumlkluuml bağlantı

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 45

Somun sıkılmadan oumlnce Somun sıkıldıktan sonra

bull ISO 8434-1 DIN 2353 DIN 3861 std uygun

bull 24deg ağız konikliği accedilısına sahip ısırmalı tip bağlantı ( Bite Type Fittings )

Ccedilift Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği EO 2

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 46

Sızdırmazlık ringi

(ELASTİK kısım

NBR-Nitril)

Goumlvde Sızdırmazlık ringi

(ccedilelik kısım)

Somun

Tutma (ısırma) ringi

Boru

Fonksiyonel somun

Ccedilift Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği EO 2 ( YENİ )

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 47

BSP Diş Şekilleri BSPT ve BSPP boru dişleri

bull BSPT ve BSPP boru dişleri 55degrsquolik accedilıya sahiptir

bull Hidrolik ve pnoumlmatik uygulamalarda yaygın olarak kullanılır

bull BSPP(British standart pipe paralell-Duumlz diş) Sızdırmazlığın diş uumlzerinde yapılmadığı yerlerde kullanılır Sızdırmazlık elemanı ile sızdırmazlık sağlanır

bull BSPT(British standart pipe taper-Konik diş) Sızdırmazlığın diş uumlzerinde sağlandığı yerlerde kullanılır

Diş standartları

bull BSPP diş

ISO 228-1

DIN 3852-2 ABE

BS2779

NFE03005 BSPP G

BSPT R PORTS DIN 3852 XZ

BSPP

Sızdırmazlık elemanı ile sızdırmazlık

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 48

METRİK Diş Şekilleri

ISO-Metrik boru dişleri

bull Metrik dişler 60degrsquolik diş accedilısına sahiptir

bull Pnoumlmatik uygulamalarda yaygın olarak kullanılır

bull Otomotiv sektoumlruumlnde geniş olarak

kullanılmaktadır

bull Metrik dişlerde iki tip sızdırmazlık sağlanır

-O-ringli sızdırmazlık (ISO 6149)

-Sızdırmazlık Elemanı (Metal) ile sızdırmazlık

(ISO 261 ve 262)

Diş standartları

bull O-ringli sızdırmazlık

ISO 6149

DIN 3852-F

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 49

UNF Diş Şekilleri

UNF dişler (Unified Fine Threads)

bull UNF dişler 60degrsquolik diş accedilısına sahiptir

bull Hidrolik uygulamalarda (oumlzellikle Amerikarsquoda)

yaygın olarak kullanılır

bull UNF diş şekilleri ISO-inch olarak da anılır

bull UNF dişler sızdırmazlığın diş uumlzerinde

yapılmadığı yerlerde kullanılır

bull Sızdırmazlık O-ring ile sağlanır

Diş standartları

SAEJ 514 (Erkek diş)

SAEJ 1926 (Dişi port)

UNF 38rdquo-24

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 50

NPT Diş Şekilleri

NPT dişler (National Pipe Taper)

bull NPT dişler 60degrsquolik diş accedilısına sahiptir

bull Petrokimya proses enduumlstrisi ve

hidrolik uygulamalarda (oumlzellikle

Amerikarsquoda) yaygın olarak kullanılır

bull NPT dişler sızdırmazlığın diş uumlzerinde

sağlandığı yerlerde kullanılır

Diş standartları

SAEJ 476-B2

NF E 03-061

625deg konik accedilı

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 51

FP

FM

FP

FM

F P F

M

GE GE ED GEO

Form B Form E Form F

28022017 52 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 53

Diş Sızdırmazlık Şekilleri

Teflon bant Sıvı sızdırmazlık elemanı Teflon esaslı kaplama

İlk iki dişe teflon sarılmamalıdır ( LOCTITE ) ( PRESTOLOK Pnoumlmatik fittings

Akrilik esaslı teflon pudra

5 defaya kadar soumlkuumlluumlp takılabilir )

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 54

Paralel Diş Sızdırmazlık Şekilleri

Metal (duumlz) sızdırmazlık

Cu Al fiber plastik pul Elle sıkmadan sonra anahtarla max14 tur sıkılmalıdır

O-ringli sızdırmazlık

Back-up O-ring O-ring Destekli O-ring

Hidrolik Sistemde Kullanılan Sızdırmazlık Elemanları

Hidrolik devrede kullanılan sızdırmazlık elemanlarının yağ kaccedilaklarını ve verim

kayıplarını azaltmak uumlzere iki goumlrevi vardır Sızdırmazlık elemanlarının

seccediliminde akışkan cinsi ccedilalışma sıcaklığı ccedilalışma basıncı dikkate alınmalıdır

Yapıldıkları malzemeye goumlre sızdırmazlık elemanları

Bezli Malzemeden Yapılan Sızdırmazlık Elemanları

bull Bezli NBR Pamuklu beze nitril emprenye edilerek hazırlanır

bull Bezli FKM Pamuklu beze viton emprenye edilerek hazırlanır

28022017 55 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Esnek Malzemeden Yapılan Sızdırmazlık Elemanları

bull Silikon

bull Nitril

bull Viton

Poli

Neoprenuumlretan

Etilen propilen kauccediluk

Doğal kauccediluk

Neopren

Sızdırmazlık elemanları

Sızdırmazlık Elemanları Kullanıldığı Yere Goumlre

Statik sızdırmazlık elemanları

bull Contalar

bull O-ring (halkalar)

Dinamik sızdırmazlık elemanları

bull Toz keccedileleri

bull Piston kolu keccedileleri

bull Piston keccedileleri

28022017 56 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 57

Uygulamada Sızdırmazlık Elemanları

Parker-Praumldifa Hidrolik Sızdırmazlık Elemanları (Hidroser)

Piston sızdırmazlık elemanları

Mil sızdırmazlık elemanları

Toz sıyırıcılar

Kayıcı halkalar

Parker-Praumldifa O-Ringler

Col-O-Rings tipi değişik renklerde O-ringler

Ekstruumlzyondan elde edilen şerit O-ringler

Teflon O-ringler

Parbak tipi O-ring destek halkaları

Bilindiği uumlzere akışkan guumlcuuml devrelerinde akışkanın hareketli

olduğu iki nokta arasında basınccedil farkı oluşur Eğer kesit farkı gibi

akışın oumlnuumlndeki direnci arttıran etkenler var ise bu basınccedil farkı

daha da artar

Orifis Nedir Ne İşe Yarar

28022017 58 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Orifis pkalası

Ama akışkanın hareketi durduğunda (bu duruma oumlrnek olarak hidrolik

devrede silindirlerin valfler aracılığı ile ya da strok sonuna geldiği iccedilin

durduğu bir anı duumlşuumlnebiliriz) aradaki kesit farkına rağmen iki nokta

arasındaki basınccedil değeri eşit olacaktır Dolayısıyla eğer hidrolik devrede

bir yerde basıncın algılanması gerekiyorsa yada hattaki debiden daha

duumlşuumlk miktarda bir debiye ihtiyaccedil varsa bu noktaların beslemesini ana

hatlardan ccedilekilecek bir hatta orifis takılarak yapabilir

28022017 59 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Lojik valflerin kapaklarına pilot valfin besleme yada boşaltma

hattına orifisler yerleştirerek lojik valfin accedilma ve kapanma suumlreleri

kontrol edilir

28022017 60 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Pilot kumandalı emniyet valflerinde de yukarıdaki pilot valfle

basınccedillı yağ ana goumlvdeden orifislerden geccedilirilerek aktarılır

Değişken deplasmanlı pompaların kontrol organlarında da orifisleri

goumlrmek muumlmkuumlnduumlr

28022017 61 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Hidrolik devre elemanları ccedilalışma prensipleri gereği dar toleranslarda ccedilalışırlar

bu yuumlzden de yağ kirliliğine karşı ccedilok hassastırlar Dolayısıyla hidrolik tahrikli

makinaların performanslarını uzun suumlre suumlrduumlrebilmelerinin temel koşullarından

birisi uumlreticilerin belirlediği standartta temiz bir yağ ile ccedilalışmasıdır Sanayide

ccediloğu kez bu konunun goumlz ardı edilmesi sebebiyle olması gerekenden ccedilok daha

kısa suumlrede makine arızaları ve bunun sonucunda gereksiz parccedila değişimleri ve

uumlretim kayıpları ile karşılaşılmaktadır

Hidrolik Sistem Arızaları

28022017 62 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 63

Hidrolik devrelerde oluşan arızaların birccediloğu hidrolik yağların yanlış

tercihinden kaynaklanır Bu sebeple hidrolik yağlarının seccediliminin iyi

yapılması ve ccedilalışma şartlarına uygun tercih edilmesi gerekir Hidrolik

devrelerin bakımının duumlzenli olarak yapılması gerekir

Sistemde ccedilalışma sırasında guumlruumlltuuml

Pompa arızalıdır

Pompadaki yağ seviyesi duumlşuumlktuumlr

Yağ iccedilinde ve sistemde hava vardır

Yağda buharlaşma olmaktadır

Emniyet valfinde arıza vardır

Motor pompa ve elektrik motoru montaj bağlantıları iyi değildir

Ccedilek valfın yayı kırılmıştır

Borularda dirsek ve kıvrım sayısı fazladır

Emiş borusu ccedilapı kuumlccediluumlktuumlr

Emiş hattı filtresi tıkalıdır

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 64

Hidrolik devre basıncının duumlşmesi veya yuumlkselmesi

Devre Basıncı Duumlşuumlkse

o Hidrolik pompa arızalıdır

o Basınccedil duumlşuumlrme valfi ayarı duumlşuumlktuumlr veya bozulmuştur

o Hidrolik devrede kaccedilak ve sızıntılar vardır

o Silindir keccedilelerinde kaccedilak vardır veya keccedileler arızalıdır

Devre Basıncı Yuumlksekse

o Doumlnuumlş hattı filtresi kirlenmesinden dolayı akışkan kirlenmiştir

o Basınccedil kontrol valfi arızalıdır veya ayarı iyi yapılmamıştır

o Akışkanın iccedilinde hava vardır

o Pompa yataklarında boşluk vardır

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 65

Hidrolik devre debisinin duumlşmesi veya yuumlkselmesi

Devre debisi duumlşuumlk ise (Hareket yavaştır)

o Emniyet valfinin basınccedil ayarı ccedilok duumlşuumlktuumlr

o Hareket eden yuumlzeylerde yağ azalmıştır

o Silindir veya elektrik motoru arızalıdır

o Sıvının viskozitesi yuumlksektir (yağ kalmamıştır)

o Sıvı seviyesi duumlşuumlktuumlr

o Akış kontrol valfinin ayarı yetersizdir

o Sıvının buumltuumlnuuml emniyet valfinden depoya geri doumlnmektedir

o Elektrik motorunun doumlnme youmlnuuml terstir

o Pompa arızalıdır veya tıkalıdır

o Pompanın hızı yetersizdir

Debi yuumlksek ise (Hareket hızlıdır)

o Basınccedil kontrol valfi ayarı fazladır

o Akış kontrol valfi ayarı fazladır

o Elektrik motoru devir sayısı uygun değildir

o Pompanın guumlcuuml gerekenden ccediloktur

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 66

Valflerde Meydana Gelen Arızalar

Youmln kontrol valflerinde meydana gelen arızalar

Valfin suumlrtuumlnme yuumlzeylerinde aşıntı oluşmuştur

Valf iccedilindeki geri doumlnuumlş yayı kırılmıştır

Valf iccedilinde pislik vardır

Valfin selenoid bağlantıları yanlıştır

Valf istenilen konuma gelmiyordur

Valf ayarı iyi değildir

Emniyet valflerinde basınccedil duumlşuumlkse

Sıvı kirlidir

Valfin iccedilindeki yay kırıktır

Havalandırma kapağı accedilık olabilir

Valf ayar yayı bozulmuştur

Basınccedil ayarı bozulmuştur

Emniyet valfi kapalı olabilir

Hava boşluklu bobinlerde bobin iccedilerisine yağ girmezken ıslak bobinlerde tam tersi armatuumlr

tank hattına bağlı olan yağın iccedilerisinde yuumlzer Islak pimli bobinleri oumlzellikle accedilık havada ya

da nemli ortamlarda ccedilalışan makinalarda yağın koruyucu oumlzelliği sayesinde korozyona karşı

dayanıklılığı daha fazladır bunun yanı sıra sıvıyla temastan dolayı ısı transferi daha fazla

olacağı bobinin kendini daha iyi soğutabileceğini soumlyleyebiliriz Bir diğer avantajda bobin

iccedilerisindeki yağın armatuumlruumln yastıklanmasını sağlamasıdır

Doğru akım bobinleri oumlzellikle duumlşuumlk voltajlarda ccedilalışıldığında yuumlksek ccedilalışma guumlvenliğine

sahiptir Aynı zamanda yuumlksek frekanslı ccedilalışmalar iccedilin uygundur Bir diğer oumlzelliği ise

bobine elektrik uyarısı verildiğinde herhangi bir nedenden dolayı suumlrguuml hareket etmez

takılırsa bobinde yanma meydana gelmez Alternatif akımlı bobinler aynı durumda yanarlar

(ıslak pimli bobinler iccedilin bu suumlre yaklaşık 1-15 saattir)

28022017 67 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Valf Bobin Tipleri

Enduumlstriyel otomasyonda en yaygın kullanılan kumanda tipi olan

elektrik kumandalı valflerin piyasada birccedilok değişik ccedileşidi ile

karşılaşmak muumlmkuumlnduumlr Bununla birlikte en yaygın kullanılan

bobin (Selenoid- solenoid ing) ccedileşitlerini doğru akımla ccedilalışan

hava boşluklu veya ıslak pimli alternatif akımla ccedilalışan hava

boşluklu veya ıslak pimli olarak sayabiliriz

Hidrolik Valf Bobinleri ve Arızaları

28022017 68 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Valf Bobinleri Neden Yanar

Valf bobinine enerji verildiğinde ilk olarak suumlrguuml hareketini başlatmak iccedilin daha

yuumlksek direnccedil olacağından dolayı bobinden yuumlksek akım geccediler ve suumlrguuml hareket

etmeye başladığında bu akım değeri duumlşer eğer suumlrguuml hareket edemez ise akım

yığılması oluşarak bobinin aşırı ısınıp yanmasına ve işe goumlrmez duruma gelmesine

sebep olur

Bu şekilde yanan valf bobinlerinde bazı plastik tuumlrevi malzemeler eriyerek bobin

goumlvdesindeki boşlukların dolmasına ve bobin iccedilerisindeki armatuumlruumln hareket

edememesine sebep olabilir

Ortam sıcaklığının yuumlksek olması bobinin uumlzerinde oluşan ısıyı ortama vermesinde

sıkıntı yaratacağından dolayı bobin sıcaklığı artarak direncin artmasına akım ve

bobin kuvvetinin duumlşmesine sebep olacaktır Bunun sonucunda suumlrguuml kuvvetleri

yenilemeyebileceği iccedilin bobinde yanma tehlikesi oluşacaktır Besleme hattındaki

voltaj duumlşuumlkluumlklerinde hareketi başlatacak kuvveti bobinin uumlretememesine va

takılıp kalıp yanmasına sebep olabilecek etkenlerden birisidir Yine bir diğer olası

etkende valfin ccedilalışma ccedilevriminin sıklığıdır izin verilen katalog değerinin uumlzerinde

ccedilevrim suumlresinde ccedilalışan valf bobinleri kısa suumlre iccedilerisinde ccedilok sayıda ilk kalkış

akımına maruz kalacaklardır 28022017 69 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Nadiren de olsa karşılaşılan bir durum ise bobin uumlzerine goumlnderilecek aşırı

voltajdır Bobinde oluşan ekstra kuvvet sebebiyle bobin accedilma ve kapamada

problem olmaz ama yuumlksek voltaj sebebiyle bobinde yuumlksek akım tutulurBu da

sargının aşırı ısınmasına ve bobinde erimeye sebep olabilir

Bir diğer neden olarak da bobinin kısa devre yapmasını sayabiliriz Bobine

girebilecek herhangi bir iletken sıvı kısa devreye ve bobinde yanmaya sebep

olabilir Son olarak mekanik darbeler sonucu hasarlar sebebiyle oluşacak

deformasyonlarda bobinlerde arızalara sebep olacaktır Arıza sebebiyle ccedilıkartılan

bobin uumlzerinde ccedilalışarak arıza kaynağı tespit edilmelidir Aksi taktirde tekrar

benzer şekilde arızalar ile karşılaşabiliriz 28022017 70 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Hidrolik İş Guumlvenliği-1 (Hortumlarda İğne Deliği Fışkırması)

Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile meydana gelen

yaralanmalar doku hasarı uzuv kaybı hatta oumlluumlme bile sebebiyet

verebilir Sorumlular bu tip yaralanmaları engellemek iccedilin ve olası

kazaya nasıl muumldahale edileceğine youmlnelik oumlnceden plan

yapmalıdırlar Kaza meydana geldikten sonra ne yapılacağına dair

karar vermek iccedilin yeterli suumlre olmayabilir

Hortumların eskimesi kullanılan hidrolik

yağa uygun hortum seccedililmemesi hortumların

burulmaya maruz kalması minimum buumlkuumlm

yarıccedilapından daha duumlşuumlk ccedilapta buumlkuumllmesi gibi

sebeplerden dolayı hortumlarda oluşabilecek

ccedilok kuumlccediluumlk deliklerden iğne deliği fışkırması

oluşabilir

28022017 71 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Bu ccedilok kuumlccediluumlk delikten meydana gelen iğne deliği sızıntıları bir mermi gibi

ccedilok yuumlksek hızlara ulaşıp su jeti gibi dokuları delip geccedilebilir ve kan

dolaşım sistemine karışabilir Bu tip yaralanmaya maruz kalan kişi ccedilok

nadiren ciddi miktarda bir acı hissi duyar ccediloğunlukla hafif bir elektrik

ccedilarpması yada bir iğne batması hissi algılar

Hidrolik yağ iccedilerisinde canlı dokulara zarar veren ccedilok sayıda kimyasal

bileşim mevcuttur Hidrolik yağın vuumlcuda enjekte olduğu yaralanmalar

hızla dokuları tahrip ederek kangrene sebep olur bu yuumlzden suumlratle tıbbi

muumldahale gerekir Yaranın ilk anlardaki goumlruumlnuumlmuuml zararsız gibi durduğu

iccedilin kesinlikle oumlnemsiz goumlruumllmemelidir ve en hızlı şekilde cerrahi

muumldahale ile tedavi edilmelidir aksi taktirde yaralanan kişide kalıcı

hasarlar oluşabilir

Bir ccedilok doktorun hidrolik yağ enjekte olması sonucu meydana gelen

yaralanmalar konusunda deneyimli olmadığı dikkate alınmalıdır Bu

konuda nitelikli bir tıbbi profesyonel bulmak saatler suumlrebilir Bu suumlre

yaralının uzvunu yada hayatını kaybetmesine sebep olabilir o yuumlzden

mutlaka oumlnceden bununla ilgili bir planlama yapılması gerekir 28022017 72 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Şekil-2 İğne deliği fışkırması

Şekil-3 (İğne deliği enjeksiyon yaralanması ve tedavi etmek iccedilin yapılan

muumldahale-

FPSI Akışkan Guumlcuuml Guumlvenliği Enstituumlsuuml Salt Lake City ABD)

28022017 73 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Parker hannifin hidrolik valf satış muumlduumlruuml ROB SHIMKO bir guumln sol elimi

valfe uzattığımda goumlz accedilıp kapayıncaya kadar geccedilen suumlrede elimde bir iğne

batması hissettim elime baktığımda sadece kırmızı bir nokta goumlrduumlm ve

herhangi bir acı yoktu doktora gittiğimde doktor merhem suumlruumlp bandajlayıp geri

goumlnderdi fakat daha sonra Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile

meydana gelen yaralanmalarda neler yapılması gerektiğini iccedileren okuduğum eski

bir manuel aklıma geldi manueli alıp hemen aynı doktora gittim o beni başka

bir doktora youmlnlendirdi ve neyse ki sonunda tedavi olabildim fakat geccedil

kalındığından dolayı elimde oluşan hasarı duumlzeltebilmek iccedilin 6000 dolarlık bir

deri nakil operasyonu geccedilirmem gerekti

Malasef ki bu tip yaralanmalar ccedilok nadir goumlruumllen bir durum değildir Uumllkemizde

de bir ccedilok kişi bu şekilde oluşan iş kazaları sonucu ciddi şekilde yaralanıp uzuv

kaybı yada uzuvlarda fonksiyon kaybı ile karşılaşmışlardır Bu tip

yaralanmalardan korunmak iccedilin eski yıpranmış hidrolik hortumları standartlara

uygun ccedilalışma şartlarına goumlre doğru seccedililmiş ve kaliteli hortumlar ile

değiştirmek gerekmektedir Ayrıca oumlzellikle basınccedil hatlarında yer alan

hortumlarda koruyucu kılıf kullanılması da alınabilecek guumlvenlik oumlnlemlerinden

birisidir

YAŞANMIŞ BİR OLAY

28022017 74 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

BİTTİ

28022017 75 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Video 17a

Robot

Introducing

Spot

Video 17b

Robot Boston

All Prototypes

Video 17c

Tuumlyap 2012 elekt-

elektrootomasyon

hidro ve pnouml fuarı

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 29

AS SKA WAS

EO AS 25 S WAS 22 L SKA 25x3

Kaynaklı bağlantılar

EO2 AS 25 Z S WAS 22 Z L

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 30

RHD RHDI

EO RHD 25 S A3C RHDI frac34 A3C

EO2 RHD 25 Z S A3C

EO RHZ 22 L R ED A3C RHV 22 L R ED A3C

EO2 RHZ 22 Z L R ED A3C RHV 22 Z L R ED A3C

Ccedilekvalfler

RHZ RHV

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 31

EMA3 R14 ED

SMA 3 - 2000

MAV frac14 MA3

( MAV 12 MA3 )

Manometre bağlantı rakoru

Basınccedil oumllccedilme hortumu

Basınccedil oumllccedilme rakoru

Basınccedil oumllccedilme sistemleri

MAVMD frac14 MA3

MAVMD 12 MA3

M 16 x 2 sistem iccedilin

Ters manometre bağlantı rakoru

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 32

Boru ucu koumlrleme rakorları

VKA VKAM

VKAM 28 L A3C VKA 20 A3C

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 33

GE 18 L R ED A3C

GE 18 L R ED OMD A3C + PSR 18 L X + M 18 L A3C X

G 18 L A3C X + 2 x PSR 18 L X + 2 x M 18 L A3C X

G W T K WE vs

EO

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 34

GE 18 Z L R ED A3C

EO2

GE 18 L R ED OMD A3C + FM 18 L A3C

G 18 L A3C X + 2 x FM 18 L A3C

G W T K vs

DOZ 18 L Yedek sızdırmazlık ringi

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 35

DİKKAT Somun ve yuumlksuumlğuuml olmayan tuumlm bağlantı elemanlarında İster EO 1 ister EO 2 olsun Goumlvde Sipariş numaraları EO 1 iccedilin de EO 2 iccedilin de

AYNIDIR

28022017 36 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 37

Hidrolik boruları kelepccedileleme tekniği

Plastik boru kelepccedileleri

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 38

Hidrolik boruları kelepccedileleme tekniği

28022017 39 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 40

Yuumlksuumlkluuml bağlantı elemanlarının ISO standartları

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 41

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 42

Konvansiyonel tek yuumlksuumlkluuml bağlantı

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 43

Hidrolik Borular

Hidrolik boruların montaja hazırlanması

Konvansiyonel tek yuumlksuumlkluuml bağlantı

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 44

1frac12

1 Boruyu ısırma fonksiyonu

- Yuumlksuumlk borunun iccediline işleyerek

sızdırmazlık sağlanır

2 Boruyu tutma fonksiyonu

- DPR yuumlksuumlğuumlarka tarafı boruyu sıkı bir

şekilde tutacak şekilde dizayn edilmiştir

Yuumlksuumlğuumln ısırılan boumllgesinde vibrasyonların

sebep olduğu ccedilatlakların oumlnlenmesinde etkili

olur

3 Yaylanma etkisi

- Montaj sonuna doğru yuumlksek elastik

deformasyonların oluşmasına muumlsaade eder

bull Sızdırmazlık

bull Boruyu tutma

bull Yay etkisi

Konvansiyonel tek yuumlksuumlkluuml bağlantı

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 45

Somun sıkılmadan oumlnce Somun sıkıldıktan sonra

bull ISO 8434-1 DIN 2353 DIN 3861 std uygun

bull 24deg ağız konikliği accedilısına sahip ısırmalı tip bağlantı ( Bite Type Fittings )

Ccedilift Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği EO 2

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 46

Sızdırmazlık ringi

(ELASTİK kısım

NBR-Nitril)

Goumlvde Sızdırmazlık ringi

(ccedilelik kısım)

Somun

Tutma (ısırma) ringi

Boru

Fonksiyonel somun

Ccedilift Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği EO 2 ( YENİ )

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 47

BSP Diş Şekilleri BSPT ve BSPP boru dişleri

bull BSPT ve BSPP boru dişleri 55degrsquolik accedilıya sahiptir

bull Hidrolik ve pnoumlmatik uygulamalarda yaygın olarak kullanılır

bull BSPP(British standart pipe paralell-Duumlz diş) Sızdırmazlığın diş uumlzerinde yapılmadığı yerlerde kullanılır Sızdırmazlık elemanı ile sızdırmazlık sağlanır

bull BSPT(British standart pipe taper-Konik diş) Sızdırmazlığın diş uumlzerinde sağlandığı yerlerde kullanılır

Diş standartları

bull BSPP diş

ISO 228-1

DIN 3852-2 ABE

BS2779

NFE03005 BSPP G

BSPT R PORTS DIN 3852 XZ

BSPP

Sızdırmazlık elemanı ile sızdırmazlık

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 48

METRİK Diş Şekilleri

ISO-Metrik boru dişleri

bull Metrik dişler 60degrsquolik diş accedilısına sahiptir

bull Pnoumlmatik uygulamalarda yaygın olarak kullanılır

bull Otomotiv sektoumlruumlnde geniş olarak

kullanılmaktadır

bull Metrik dişlerde iki tip sızdırmazlık sağlanır

-O-ringli sızdırmazlık (ISO 6149)

-Sızdırmazlık Elemanı (Metal) ile sızdırmazlık

(ISO 261 ve 262)

Diş standartları

bull O-ringli sızdırmazlık

ISO 6149

DIN 3852-F

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 49

UNF Diş Şekilleri

UNF dişler (Unified Fine Threads)

bull UNF dişler 60degrsquolik diş accedilısına sahiptir

bull Hidrolik uygulamalarda (oumlzellikle Amerikarsquoda)

yaygın olarak kullanılır

bull UNF diş şekilleri ISO-inch olarak da anılır

bull UNF dişler sızdırmazlığın diş uumlzerinde

yapılmadığı yerlerde kullanılır

bull Sızdırmazlık O-ring ile sağlanır

Diş standartları

SAEJ 514 (Erkek diş)

SAEJ 1926 (Dişi port)

UNF 38rdquo-24

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 50

NPT Diş Şekilleri

NPT dişler (National Pipe Taper)

bull NPT dişler 60degrsquolik diş accedilısına sahiptir

bull Petrokimya proses enduumlstrisi ve

hidrolik uygulamalarda (oumlzellikle

Amerikarsquoda) yaygın olarak kullanılır

bull NPT dişler sızdırmazlığın diş uumlzerinde

sağlandığı yerlerde kullanılır

Diş standartları

SAEJ 476-B2

NF E 03-061

625deg konik accedilı

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 51

FP

FM

FP

FM

F P F

M

GE GE ED GEO

Form B Form E Form F

28022017 52 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 53

Diş Sızdırmazlık Şekilleri

Teflon bant Sıvı sızdırmazlık elemanı Teflon esaslı kaplama

İlk iki dişe teflon sarılmamalıdır ( LOCTITE ) ( PRESTOLOK Pnoumlmatik fittings

Akrilik esaslı teflon pudra

5 defaya kadar soumlkuumlluumlp takılabilir )

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 54

Paralel Diş Sızdırmazlık Şekilleri

Metal (duumlz) sızdırmazlık

Cu Al fiber plastik pul Elle sıkmadan sonra anahtarla max14 tur sıkılmalıdır

O-ringli sızdırmazlık

Back-up O-ring O-ring Destekli O-ring

Hidrolik Sistemde Kullanılan Sızdırmazlık Elemanları

Hidrolik devrede kullanılan sızdırmazlık elemanlarının yağ kaccedilaklarını ve verim

kayıplarını azaltmak uumlzere iki goumlrevi vardır Sızdırmazlık elemanlarının

seccediliminde akışkan cinsi ccedilalışma sıcaklığı ccedilalışma basıncı dikkate alınmalıdır

Yapıldıkları malzemeye goumlre sızdırmazlık elemanları

Bezli Malzemeden Yapılan Sızdırmazlık Elemanları

bull Bezli NBR Pamuklu beze nitril emprenye edilerek hazırlanır

bull Bezli FKM Pamuklu beze viton emprenye edilerek hazırlanır

28022017 55 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Esnek Malzemeden Yapılan Sızdırmazlık Elemanları

bull Silikon

bull Nitril

bull Viton

Poli

Neoprenuumlretan

Etilen propilen kauccediluk

Doğal kauccediluk

Neopren

Sızdırmazlık elemanları

Sızdırmazlık Elemanları Kullanıldığı Yere Goumlre

Statik sızdırmazlık elemanları

bull Contalar

bull O-ring (halkalar)

Dinamik sızdırmazlık elemanları

bull Toz keccedileleri

bull Piston kolu keccedileleri

bull Piston keccedileleri

28022017 56 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 57

Uygulamada Sızdırmazlık Elemanları

Parker-Praumldifa Hidrolik Sızdırmazlık Elemanları (Hidroser)

Piston sızdırmazlık elemanları

Mil sızdırmazlık elemanları

Toz sıyırıcılar

Kayıcı halkalar

Parker-Praumldifa O-Ringler

Col-O-Rings tipi değişik renklerde O-ringler

Ekstruumlzyondan elde edilen şerit O-ringler

Teflon O-ringler

Parbak tipi O-ring destek halkaları

Bilindiği uumlzere akışkan guumlcuuml devrelerinde akışkanın hareketli

olduğu iki nokta arasında basınccedil farkı oluşur Eğer kesit farkı gibi

akışın oumlnuumlndeki direnci arttıran etkenler var ise bu basınccedil farkı

daha da artar

Orifis Nedir Ne İşe Yarar

28022017 58 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Orifis pkalası

Ama akışkanın hareketi durduğunda (bu duruma oumlrnek olarak hidrolik

devrede silindirlerin valfler aracılığı ile ya da strok sonuna geldiği iccedilin

durduğu bir anı duumlşuumlnebiliriz) aradaki kesit farkına rağmen iki nokta

arasındaki basınccedil değeri eşit olacaktır Dolayısıyla eğer hidrolik devrede

bir yerde basıncın algılanması gerekiyorsa yada hattaki debiden daha

duumlşuumlk miktarda bir debiye ihtiyaccedil varsa bu noktaların beslemesini ana

hatlardan ccedilekilecek bir hatta orifis takılarak yapabilir

28022017 59 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Lojik valflerin kapaklarına pilot valfin besleme yada boşaltma

hattına orifisler yerleştirerek lojik valfin accedilma ve kapanma suumlreleri

kontrol edilir

28022017 60 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Pilot kumandalı emniyet valflerinde de yukarıdaki pilot valfle

basınccedillı yağ ana goumlvdeden orifislerden geccedilirilerek aktarılır

Değişken deplasmanlı pompaların kontrol organlarında da orifisleri

goumlrmek muumlmkuumlnduumlr

28022017 61 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Hidrolik devre elemanları ccedilalışma prensipleri gereği dar toleranslarda ccedilalışırlar

bu yuumlzden de yağ kirliliğine karşı ccedilok hassastırlar Dolayısıyla hidrolik tahrikli

makinaların performanslarını uzun suumlre suumlrduumlrebilmelerinin temel koşullarından

birisi uumlreticilerin belirlediği standartta temiz bir yağ ile ccedilalışmasıdır Sanayide

ccediloğu kez bu konunun goumlz ardı edilmesi sebebiyle olması gerekenden ccedilok daha

kısa suumlrede makine arızaları ve bunun sonucunda gereksiz parccedila değişimleri ve

uumlretim kayıpları ile karşılaşılmaktadır

Hidrolik Sistem Arızaları

28022017 62 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 63

Hidrolik devrelerde oluşan arızaların birccediloğu hidrolik yağların yanlış

tercihinden kaynaklanır Bu sebeple hidrolik yağlarının seccediliminin iyi

yapılması ve ccedilalışma şartlarına uygun tercih edilmesi gerekir Hidrolik

devrelerin bakımının duumlzenli olarak yapılması gerekir

Sistemde ccedilalışma sırasında guumlruumlltuuml

Pompa arızalıdır

Pompadaki yağ seviyesi duumlşuumlktuumlr

Yağ iccedilinde ve sistemde hava vardır

Yağda buharlaşma olmaktadır

Emniyet valfinde arıza vardır

Motor pompa ve elektrik motoru montaj bağlantıları iyi değildir

Ccedilek valfın yayı kırılmıştır

Borularda dirsek ve kıvrım sayısı fazladır

Emiş borusu ccedilapı kuumlccediluumlktuumlr

Emiş hattı filtresi tıkalıdır

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 64

Hidrolik devre basıncının duumlşmesi veya yuumlkselmesi

Devre Basıncı Duumlşuumlkse

o Hidrolik pompa arızalıdır

o Basınccedil duumlşuumlrme valfi ayarı duumlşuumlktuumlr veya bozulmuştur

o Hidrolik devrede kaccedilak ve sızıntılar vardır

o Silindir keccedilelerinde kaccedilak vardır veya keccedileler arızalıdır

Devre Basıncı Yuumlksekse

o Doumlnuumlş hattı filtresi kirlenmesinden dolayı akışkan kirlenmiştir

o Basınccedil kontrol valfi arızalıdır veya ayarı iyi yapılmamıştır

o Akışkanın iccedilinde hava vardır

o Pompa yataklarında boşluk vardır

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 65

Hidrolik devre debisinin duumlşmesi veya yuumlkselmesi

Devre debisi duumlşuumlk ise (Hareket yavaştır)

o Emniyet valfinin basınccedil ayarı ccedilok duumlşuumlktuumlr

o Hareket eden yuumlzeylerde yağ azalmıştır

o Silindir veya elektrik motoru arızalıdır

o Sıvının viskozitesi yuumlksektir (yağ kalmamıştır)

o Sıvı seviyesi duumlşuumlktuumlr

o Akış kontrol valfinin ayarı yetersizdir

o Sıvının buumltuumlnuuml emniyet valfinden depoya geri doumlnmektedir

o Elektrik motorunun doumlnme youmlnuuml terstir

o Pompa arızalıdır veya tıkalıdır

o Pompanın hızı yetersizdir

Debi yuumlksek ise (Hareket hızlıdır)

o Basınccedil kontrol valfi ayarı fazladır

o Akış kontrol valfi ayarı fazladır

o Elektrik motoru devir sayısı uygun değildir

o Pompanın guumlcuuml gerekenden ccediloktur

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 66

Valflerde Meydana Gelen Arızalar

Youmln kontrol valflerinde meydana gelen arızalar

Valfin suumlrtuumlnme yuumlzeylerinde aşıntı oluşmuştur

Valf iccedilindeki geri doumlnuumlş yayı kırılmıştır

Valf iccedilinde pislik vardır

Valfin selenoid bağlantıları yanlıştır

Valf istenilen konuma gelmiyordur

Valf ayarı iyi değildir

Emniyet valflerinde basınccedil duumlşuumlkse

Sıvı kirlidir

Valfin iccedilindeki yay kırıktır

Havalandırma kapağı accedilık olabilir

Valf ayar yayı bozulmuştur

Basınccedil ayarı bozulmuştur

Emniyet valfi kapalı olabilir

Hava boşluklu bobinlerde bobin iccedilerisine yağ girmezken ıslak bobinlerde tam tersi armatuumlr

tank hattına bağlı olan yağın iccedilerisinde yuumlzer Islak pimli bobinleri oumlzellikle accedilık havada ya

da nemli ortamlarda ccedilalışan makinalarda yağın koruyucu oumlzelliği sayesinde korozyona karşı

dayanıklılığı daha fazladır bunun yanı sıra sıvıyla temastan dolayı ısı transferi daha fazla

olacağı bobinin kendini daha iyi soğutabileceğini soumlyleyebiliriz Bir diğer avantajda bobin

iccedilerisindeki yağın armatuumlruumln yastıklanmasını sağlamasıdır

Doğru akım bobinleri oumlzellikle duumlşuumlk voltajlarda ccedilalışıldığında yuumlksek ccedilalışma guumlvenliğine

sahiptir Aynı zamanda yuumlksek frekanslı ccedilalışmalar iccedilin uygundur Bir diğer oumlzelliği ise

bobine elektrik uyarısı verildiğinde herhangi bir nedenden dolayı suumlrguuml hareket etmez

takılırsa bobinde yanma meydana gelmez Alternatif akımlı bobinler aynı durumda yanarlar

(ıslak pimli bobinler iccedilin bu suumlre yaklaşık 1-15 saattir)

28022017 67 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Valf Bobin Tipleri

Enduumlstriyel otomasyonda en yaygın kullanılan kumanda tipi olan

elektrik kumandalı valflerin piyasada birccedilok değişik ccedileşidi ile

karşılaşmak muumlmkuumlnduumlr Bununla birlikte en yaygın kullanılan

bobin (Selenoid- solenoid ing) ccedileşitlerini doğru akımla ccedilalışan

hava boşluklu veya ıslak pimli alternatif akımla ccedilalışan hava

boşluklu veya ıslak pimli olarak sayabiliriz

Hidrolik Valf Bobinleri ve Arızaları

28022017 68 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Valf Bobinleri Neden Yanar

Valf bobinine enerji verildiğinde ilk olarak suumlrguuml hareketini başlatmak iccedilin daha

yuumlksek direnccedil olacağından dolayı bobinden yuumlksek akım geccediler ve suumlrguuml hareket

etmeye başladığında bu akım değeri duumlşer eğer suumlrguuml hareket edemez ise akım

yığılması oluşarak bobinin aşırı ısınıp yanmasına ve işe goumlrmez duruma gelmesine

sebep olur

Bu şekilde yanan valf bobinlerinde bazı plastik tuumlrevi malzemeler eriyerek bobin

goumlvdesindeki boşlukların dolmasına ve bobin iccedilerisindeki armatuumlruumln hareket

edememesine sebep olabilir

Ortam sıcaklığının yuumlksek olması bobinin uumlzerinde oluşan ısıyı ortama vermesinde

sıkıntı yaratacağından dolayı bobin sıcaklığı artarak direncin artmasına akım ve

bobin kuvvetinin duumlşmesine sebep olacaktır Bunun sonucunda suumlrguuml kuvvetleri

yenilemeyebileceği iccedilin bobinde yanma tehlikesi oluşacaktır Besleme hattındaki

voltaj duumlşuumlkluumlklerinde hareketi başlatacak kuvveti bobinin uumlretememesine va

takılıp kalıp yanmasına sebep olabilecek etkenlerden birisidir Yine bir diğer olası

etkende valfin ccedilalışma ccedilevriminin sıklığıdır izin verilen katalog değerinin uumlzerinde

ccedilevrim suumlresinde ccedilalışan valf bobinleri kısa suumlre iccedilerisinde ccedilok sayıda ilk kalkış

akımına maruz kalacaklardır 28022017 69 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Nadiren de olsa karşılaşılan bir durum ise bobin uumlzerine goumlnderilecek aşırı

voltajdır Bobinde oluşan ekstra kuvvet sebebiyle bobin accedilma ve kapamada

problem olmaz ama yuumlksek voltaj sebebiyle bobinde yuumlksek akım tutulurBu da

sargının aşırı ısınmasına ve bobinde erimeye sebep olabilir

Bir diğer neden olarak da bobinin kısa devre yapmasını sayabiliriz Bobine

girebilecek herhangi bir iletken sıvı kısa devreye ve bobinde yanmaya sebep

olabilir Son olarak mekanik darbeler sonucu hasarlar sebebiyle oluşacak

deformasyonlarda bobinlerde arızalara sebep olacaktır Arıza sebebiyle ccedilıkartılan

bobin uumlzerinde ccedilalışarak arıza kaynağı tespit edilmelidir Aksi taktirde tekrar

benzer şekilde arızalar ile karşılaşabiliriz 28022017 70 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Hidrolik İş Guumlvenliği-1 (Hortumlarda İğne Deliği Fışkırması)

Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile meydana gelen

yaralanmalar doku hasarı uzuv kaybı hatta oumlluumlme bile sebebiyet

verebilir Sorumlular bu tip yaralanmaları engellemek iccedilin ve olası

kazaya nasıl muumldahale edileceğine youmlnelik oumlnceden plan

yapmalıdırlar Kaza meydana geldikten sonra ne yapılacağına dair

karar vermek iccedilin yeterli suumlre olmayabilir

Hortumların eskimesi kullanılan hidrolik

yağa uygun hortum seccedililmemesi hortumların

burulmaya maruz kalması minimum buumlkuumlm

yarıccedilapından daha duumlşuumlk ccedilapta buumlkuumllmesi gibi

sebeplerden dolayı hortumlarda oluşabilecek

ccedilok kuumlccediluumlk deliklerden iğne deliği fışkırması

oluşabilir

28022017 71 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Bu ccedilok kuumlccediluumlk delikten meydana gelen iğne deliği sızıntıları bir mermi gibi

ccedilok yuumlksek hızlara ulaşıp su jeti gibi dokuları delip geccedilebilir ve kan

dolaşım sistemine karışabilir Bu tip yaralanmaya maruz kalan kişi ccedilok

nadiren ciddi miktarda bir acı hissi duyar ccediloğunlukla hafif bir elektrik

ccedilarpması yada bir iğne batması hissi algılar

Hidrolik yağ iccedilerisinde canlı dokulara zarar veren ccedilok sayıda kimyasal

bileşim mevcuttur Hidrolik yağın vuumlcuda enjekte olduğu yaralanmalar

hızla dokuları tahrip ederek kangrene sebep olur bu yuumlzden suumlratle tıbbi

muumldahale gerekir Yaranın ilk anlardaki goumlruumlnuumlmuuml zararsız gibi durduğu

iccedilin kesinlikle oumlnemsiz goumlruumllmemelidir ve en hızlı şekilde cerrahi

muumldahale ile tedavi edilmelidir aksi taktirde yaralanan kişide kalıcı

hasarlar oluşabilir

Bir ccedilok doktorun hidrolik yağ enjekte olması sonucu meydana gelen

yaralanmalar konusunda deneyimli olmadığı dikkate alınmalıdır Bu

konuda nitelikli bir tıbbi profesyonel bulmak saatler suumlrebilir Bu suumlre

yaralının uzvunu yada hayatını kaybetmesine sebep olabilir o yuumlzden

mutlaka oumlnceden bununla ilgili bir planlama yapılması gerekir 28022017 72 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Şekil-2 İğne deliği fışkırması

Şekil-3 (İğne deliği enjeksiyon yaralanması ve tedavi etmek iccedilin yapılan

muumldahale-

FPSI Akışkan Guumlcuuml Guumlvenliği Enstituumlsuuml Salt Lake City ABD)

28022017 73 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Parker hannifin hidrolik valf satış muumlduumlruuml ROB SHIMKO bir guumln sol elimi

valfe uzattığımda goumlz accedilıp kapayıncaya kadar geccedilen suumlrede elimde bir iğne

batması hissettim elime baktığımda sadece kırmızı bir nokta goumlrduumlm ve

herhangi bir acı yoktu doktora gittiğimde doktor merhem suumlruumlp bandajlayıp geri

goumlnderdi fakat daha sonra Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile

meydana gelen yaralanmalarda neler yapılması gerektiğini iccedileren okuduğum eski

bir manuel aklıma geldi manueli alıp hemen aynı doktora gittim o beni başka

bir doktora youmlnlendirdi ve neyse ki sonunda tedavi olabildim fakat geccedil

kalındığından dolayı elimde oluşan hasarı duumlzeltebilmek iccedilin 6000 dolarlık bir

deri nakil operasyonu geccedilirmem gerekti

Malasef ki bu tip yaralanmalar ccedilok nadir goumlruumllen bir durum değildir Uumllkemizde

de bir ccedilok kişi bu şekilde oluşan iş kazaları sonucu ciddi şekilde yaralanıp uzuv

kaybı yada uzuvlarda fonksiyon kaybı ile karşılaşmışlardır Bu tip

yaralanmalardan korunmak iccedilin eski yıpranmış hidrolik hortumları standartlara

uygun ccedilalışma şartlarına goumlre doğru seccedililmiş ve kaliteli hortumlar ile

değiştirmek gerekmektedir Ayrıca oumlzellikle basınccedil hatlarında yer alan

hortumlarda koruyucu kılıf kullanılması da alınabilecek guumlvenlik oumlnlemlerinden

birisidir

YAŞANMIŞ BİR OLAY

28022017 74 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

BİTTİ

28022017 75 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Video 17a

Robot

Introducing

Spot

Video 17b

Robot Boston

All Prototypes

Video 17c

Tuumlyap 2012 elekt-

elektrootomasyon

hidro ve pnouml fuarı

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 30

RHD RHDI

EO RHD 25 S A3C RHDI frac34 A3C

EO2 RHD 25 Z S A3C

EO RHZ 22 L R ED A3C RHV 22 L R ED A3C

EO2 RHZ 22 Z L R ED A3C RHV 22 Z L R ED A3C

Ccedilekvalfler

RHZ RHV

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 31

EMA3 R14 ED

SMA 3 - 2000

MAV frac14 MA3

( MAV 12 MA3 )

Manometre bağlantı rakoru

Basınccedil oumllccedilme hortumu

Basınccedil oumllccedilme rakoru

Basınccedil oumllccedilme sistemleri

MAVMD frac14 MA3

MAVMD 12 MA3

M 16 x 2 sistem iccedilin

Ters manometre bağlantı rakoru

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 32

Boru ucu koumlrleme rakorları

VKA VKAM

VKAM 28 L A3C VKA 20 A3C

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 33

GE 18 L R ED A3C

GE 18 L R ED OMD A3C + PSR 18 L X + M 18 L A3C X

G 18 L A3C X + 2 x PSR 18 L X + 2 x M 18 L A3C X

G W T K WE vs

EO

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 34

GE 18 Z L R ED A3C

EO2

GE 18 L R ED OMD A3C + FM 18 L A3C

G 18 L A3C X + 2 x FM 18 L A3C

G W T K vs

DOZ 18 L Yedek sızdırmazlık ringi

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 35

DİKKAT Somun ve yuumlksuumlğuuml olmayan tuumlm bağlantı elemanlarında İster EO 1 ister EO 2 olsun Goumlvde Sipariş numaraları EO 1 iccedilin de EO 2 iccedilin de

AYNIDIR

28022017 36 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 37

Hidrolik boruları kelepccedileleme tekniği

Plastik boru kelepccedileleri

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 38

Hidrolik boruları kelepccedileleme tekniği

28022017 39 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 40

Yuumlksuumlkluuml bağlantı elemanlarının ISO standartları

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 41

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 42

Konvansiyonel tek yuumlksuumlkluuml bağlantı

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 43

Hidrolik Borular

Hidrolik boruların montaja hazırlanması

Konvansiyonel tek yuumlksuumlkluuml bağlantı

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 44

1frac12

1 Boruyu ısırma fonksiyonu

- Yuumlksuumlk borunun iccediline işleyerek

sızdırmazlık sağlanır

2 Boruyu tutma fonksiyonu

- DPR yuumlksuumlğuumlarka tarafı boruyu sıkı bir

şekilde tutacak şekilde dizayn edilmiştir

Yuumlksuumlğuumln ısırılan boumllgesinde vibrasyonların

sebep olduğu ccedilatlakların oumlnlenmesinde etkili

olur

3 Yaylanma etkisi

- Montaj sonuna doğru yuumlksek elastik

deformasyonların oluşmasına muumlsaade eder

bull Sızdırmazlık

bull Boruyu tutma

bull Yay etkisi

Konvansiyonel tek yuumlksuumlkluuml bağlantı

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 45

Somun sıkılmadan oumlnce Somun sıkıldıktan sonra

bull ISO 8434-1 DIN 2353 DIN 3861 std uygun

bull 24deg ağız konikliği accedilısına sahip ısırmalı tip bağlantı ( Bite Type Fittings )

Ccedilift Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği EO 2

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 46

Sızdırmazlık ringi

(ELASTİK kısım

NBR-Nitril)

Goumlvde Sızdırmazlık ringi

(ccedilelik kısım)

Somun

Tutma (ısırma) ringi

Boru

Fonksiyonel somun

Ccedilift Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği EO 2 ( YENİ )

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 47

BSP Diş Şekilleri BSPT ve BSPP boru dişleri

bull BSPT ve BSPP boru dişleri 55degrsquolik accedilıya sahiptir

bull Hidrolik ve pnoumlmatik uygulamalarda yaygın olarak kullanılır

bull BSPP(British standart pipe paralell-Duumlz diş) Sızdırmazlığın diş uumlzerinde yapılmadığı yerlerde kullanılır Sızdırmazlık elemanı ile sızdırmazlık sağlanır

bull BSPT(British standart pipe taper-Konik diş) Sızdırmazlığın diş uumlzerinde sağlandığı yerlerde kullanılır

Diş standartları

bull BSPP diş

ISO 228-1

DIN 3852-2 ABE

BS2779

NFE03005 BSPP G

BSPT R PORTS DIN 3852 XZ

BSPP

Sızdırmazlık elemanı ile sızdırmazlık

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 48

METRİK Diş Şekilleri

ISO-Metrik boru dişleri

bull Metrik dişler 60degrsquolik diş accedilısına sahiptir

bull Pnoumlmatik uygulamalarda yaygın olarak kullanılır

bull Otomotiv sektoumlruumlnde geniş olarak

kullanılmaktadır

bull Metrik dişlerde iki tip sızdırmazlık sağlanır

-O-ringli sızdırmazlık (ISO 6149)

-Sızdırmazlık Elemanı (Metal) ile sızdırmazlık

(ISO 261 ve 262)

Diş standartları

bull O-ringli sızdırmazlık

ISO 6149

DIN 3852-F

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 49

UNF Diş Şekilleri

UNF dişler (Unified Fine Threads)

bull UNF dişler 60degrsquolik diş accedilısına sahiptir

bull Hidrolik uygulamalarda (oumlzellikle Amerikarsquoda)

yaygın olarak kullanılır

bull UNF diş şekilleri ISO-inch olarak da anılır

bull UNF dişler sızdırmazlığın diş uumlzerinde

yapılmadığı yerlerde kullanılır

bull Sızdırmazlık O-ring ile sağlanır

Diş standartları

SAEJ 514 (Erkek diş)

SAEJ 1926 (Dişi port)

UNF 38rdquo-24

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 50

NPT Diş Şekilleri

NPT dişler (National Pipe Taper)

bull NPT dişler 60degrsquolik diş accedilısına sahiptir

bull Petrokimya proses enduumlstrisi ve

hidrolik uygulamalarda (oumlzellikle

Amerikarsquoda) yaygın olarak kullanılır

bull NPT dişler sızdırmazlığın diş uumlzerinde

sağlandığı yerlerde kullanılır

Diş standartları

SAEJ 476-B2

NF E 03-061

625deg konik accedilı

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 51

FP

FM

FP

FM

F P F

M

GE GE ED GEO

Form B Form E Form F

28022017 52 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 53

Diş Sızdırmazlık Şekilleri

Teflon bant Sıvı sızdırmazlık elemanı Teflon esaslı kaplama

İlk iki dişe teflon sarılmamalıdır ( LOCTITE ) ( PRESTOLOK Pnoumlmatik fittings

Akrilik esaslı teflon pudra

5 defaya kadar soumlkuumlluumlp takılabilir )

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 54

Paralel Diş Sızdırmazlık Şekilleri

Metal (duumlz) sızdırmazlık

Cu Al fiber plastik pul Elle sıkmadan sonra anahtarla max14 tur sıkılmalıdır

O-ringli sızdırmazlık

Back-up O-ring O-ring Destekli O-ring

Hidrolik Sistemde Kullanılan Sızdırmazlık Elemanları

Hidrolik devrede kullanılan sızdırmazlık elemanlarının yağ kaccedilaklarını ve verim

kayıplarını azaltmak uumlzere iki goumlrevi vardır Sızdırmazlık elemanlarının

seccediliminde akışkan cinsi ccedilalışma sıcaklığı ccedilalışma basıncı dikkate alınmalıdır

Yapıldıkları malzemeye goumlre sızdırmazlık elemanları

Bezli Malzemeden Yapılan Sızdırmazlık Elemanları

bull Bezli NBR Pamuklu beze nitril emprenye edilerek hazırlanır

bull Bezli FKM Pamuklu beze viton emprenye edilerek hazırlanır

28022017 55 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Esnek Malzemeden Yapılan Sızdırmazlık Elemanları

bull Silikon

bull Nitril

bull Viton

Poli

Neoprenuumlretan

Etilen propilen kauccediluk

Doğal kauccediluk

Neopren

Sızdırmazlık elemanları

Sızdırmazlık Elemanları Kullanıldığı Yere Goumlre

Statik sızdırmazlık elemanları

bull Contalar

bull O-ring (halkalar)

Dinamik sızdırmazlık elemanları

bull Toz keccedileleri

bull Piston kolu keccedileleri

bull Piston keccedileleri

28022017 56 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 57

Uygulamada Sızdırmazlık Elemanları

Parker-Praumldifa Hidrolik Sızdırmazlık Elemanları (Hidroser)

Piston sızdırmazlık elemanları

Mil sızdırmazlık elemanları

Toz sıyırıcılar

Kayıcı halkalar

Parker-Praumldifa O-Ringler

Col-O-Rings tipi değişik renklerde O-ringler

Ekstruumlzyondan elde edilen şerit O-ringler

Teflon O-ringler

Parbak tipi O-ring destek halkaları

Bilindiği uumlzere akışkan guumlcuuml devrelerinde akışkanın hareketli

olduğu iki nokta arasında basınccedil farkı oluşur Eğer kesit farkı gibi

akışın oumlnuumlndeki direnci arttıran etkenler var ise bu basınccedil farkı

daha da artar

Orifis Nedir Ne İşe Yarar

28022017 58 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Orifis pkalası

Ama akışkanın hareketi durduğunda (bu duruma oumlrnek olarak hidrolik

devrede silindirlerin valfler aracılığı ile ya da strok sonuna geldiği iccedilin

durduğu bir anı duumlşuumlnebiliriz) aradaki kesit farkına rağmen iki nokta

arasındaki basınccedil değeri eşit olacaktır Dolayısıyla eğer hidrolik devrede

bir yerde basıncın algılanması gerekiyorsa yada hattaki debiden daha

duumlşuumlk miktarda bir debiye ihtiyaccedil varsa bu noktaların beslemesini ana

hatlardan ccedilekilecek bir hatta orifis takılarak yapabilir

28022017 59 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Lojik valflerin kapaklarına pilot valfin besleme yada boşaltma

hattına orifisler yerleştirerek lojik valfin accedilma ve kapanma suumlreleri

kontrol edilir

28022017 60 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Pilot kumandalı emniyet valflerinde de yukarıdaki pilot valfle

basınccedillı yağ ana goumlvdeden orifislerden geccedilirilerek aktarılır

Değişken deplasmanlı pompaların kontrol organlarında da orifisleri

goumlrmek muumlmkuumlnduumlr

28022017 61 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Hidrolik devre elemanları ccedilalışma prensipleri gereği dar toleranslarda ccedilalışırlar

bu yuumlzden de yağ kirliliğine karşı ccedilok hassastırlar Dolayısıyla hidrolik tahrikli

makinaların performanslarını uzun suumlre suumlrduumlrebilmelerinin temel koşullarından

birisi uumlreticilerin belirlediği standartta temiz bir yağ ile ccedilalışmasıdır Sanayide

ccediloğu kez bu konunun goumlz ardı edilmesi sebebiyle olması gerekenden ccedilok daha

kısa suumlrede makine arızaları ve bunun sonucunda gereksiz parccedila değişimleri ve

uumlretim kayıpları ile karşılaşılmaktadır

Hidrolik Sistem Arızaları

28022017 62 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 63

Hidrolik devrelerde oluşan arızaların birccediloğu hidrolik yağların yanlış

tercihinden kaynaklanır Bu sebeple hidrolik yağlarının seccediliminin iyi

yapılması ve ccedilalışma şartlarına uygun tercih edilmesi gerekir Hidrolik

devrelerin bakımının duumlzenli olarak yapılması gerekir

Sistemde ccedilalışma sırasında guumlruumlltuuml

Pompa arızalıdır

Pompadaki yağ seviyesi duumlşuumlktuumlr

Yağ iccedilinde ve sistemde hava vardır

Yağda buharlaşma olmaktadır

Emniyet valfinde arıza vardır

Motor pompa ve elektrik motoru montaj bağlantıları iyi değildir

Ccedilek valfın yayı kırılmıştır

Borularda dirsek ve kıvrım sayısı fazladır

Emiş borusu ccedilapı kuumlccediluumlktuumlr

Emiş hattı filtresi tıkalıdır

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 64

Hidrolik devre basıncının duumlşmesi veya yuumlkselmesi

Devre Basıncı Duumlşuumlkse

o Hidrolik pompa arızalıdır

o Basınccedil duumlşuumlrme valfi ayarı duumlşuumlktuumlr veya bozulmuştur

o Hidrolik devrede kaccedilak ve sızıntılar vardır

o Silindir keccedilelerinde kaccedilak vardır veya keccedileler arızalıdır

Devre Basıncı Yuumlksekse

o Doumlnuumlş hattı filtresi kirlenmesinden dolayı akışkan kirlenmiştir

o Basınccedil kontrol valfi arızalıdır veya ayarı iyi yapılmamıştır

o Akışkanın iccedilinde hava vardır

o Pompa yataklarında boşluk vardır

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 65

Hidrolik devre debisinin duumlşmesi veya yuumlkselmesi

Devre debisi duumlşuumlk ise (Hareket yavaştır)

o Emniyet valfinin basınccedil ayarı ccedilok duumlşuumlktuumlr

o Hareket eden yuumlzeylerde yağ azalmıştır

o Silindir veya elektrik motoru arızalıdır

o Sıvının viskozitesi yuumlksektir (yağ kalmamıştır)

o Sıvı seviyesi duumlşuumlktuumlr

o Akış kontrol valfinin ayarı yetersizdir

o Sıvının buumltuumlnuuml emniyet valfinden depoya geri doumlnmektedir

o Elektrik motorunun doumlnme youmlnuuml terstir

o Pompa arızalıdır veya tıkalıdır

o Pompanın hızı yetersizdir

Debi yuumlksek ise (Hareket hızlıdır)

o Basınccedil kontrol valfi ayarı fazladır

o Akış kontrol valfi ayarı fazladır

o Elektrik motoru devir sayısı uygun değildir

o Pompanın guumlcuuml gerekenden ccediloktur

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 66

Valflerde Meydana Gelen Arızalar

Youmln kontrol valflerinde meydana gelen arızalar

Valfin suumlrtuumlnme yuumlzeylerinde aşıntı oluşmuştur

Valf iccedilindeki geri doumlnuumlş yayı kırılmıştır

Valf iccedilinde pislik vardır

Valfin selenoid bağlantıları yanlıştır

Valf istenilen konuma gelmiyordur

Valf ayarı iyi değildir

Emniyet valflerinde basınccedil duumlşuumlkse

Sıvı kirlidir

Valfin iccedilindeki yay kırıktır

Havalandırma kapağı accedilık olabilir

Valf ayar yayı bozulmuştur

Basınccedil ayarı bozulmuştur

Emniyet valfi kapalı olabilir

Hava boşluklu bobinlerde bobin iccedilerisine yağ girmezken ıslak bobinlerde tam tersi armatuumlr

tank hattına bağlı olan yağın iccedilerisinde yuumlzer Islak pimli bobinleri oumlzellikle accedilık havada ya

da nemli ortamlarda ccedilalışan makinalarda yağın koruyucu oumlzelliği sayesinde korozyona karşı

dayanıklılığı daha fazladır bunun yanı sıra sıvıyla temastan dolayı ısı transferi daha fazla

olacağı bobinin kendini daha iyi soğutabileceğini soumlyleyebiliriz Bir diğer avantajda bobin

iccedilerisindeki yağın armatuumlruumln yastıklanmasını sağlamasıdır

Doğru akım bobinleri oumlzellikle duumlşuumlk voltajlarda ccedilalışıldığında yuumlksek ccedilalışma guumlvenliğine

sahiptir Aynı zamanda yuumlksek frekanslı ccedilalışmalar iccedilin uygundur Bir diğer oumlzelliği ise

bobine elektrik uyarısı verildiğinde herhangi bir nedenden dolayı suumlrguuml hareket etmez

takılırsa bobinde yanma meydana gelmez Alternatif akımlı bobinler aynı durumda yanarlar

(ıslak pimli bobinler iccedilin bu suumlre yaklaşık 1-15 saattir)

28022017 67 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Valf Bobin Tipleri

Enduumlstriyel otomasyonda en yaygın kullanılan kumanda tipi olan

elektrik kumandalı valflerin piyasada birccedilok değişik ccedileşidi ile

karşılaşmak muumlmkuumlnduumlr Bununla birlikte en yaygın kullanılan

bobin (Selenoid- solenoid ing) ccedileşitlerini doğru akımla ccedilalışan

hava boşluklu veya ıslak pimli alternatif akımla ccedilalışan hava

boşluklu veya ıslak pimli olarak sayabiliriz

Hidrolik Valf Bobinleri ve Arızaları

28022017 68 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Valf Bobinleri Neden Yanar

Valf bobinine enerji verildiğinde ilk olarak suumlrguuml hareketini başlatmak iccedilin daha

yuumlksek direnccedil olacağından dolayı bobinden yuumlksek akım geccediler ve suumlrguuml hareket

etmeye başladığında bu akım değeri duumlşer eğer suumlrguuml hareket edemez ise akım

yığılması oluşarak bobinin aşırı ısınıp yanmasına ve işe goumlrmez duruma gelmesine

sebep olur

Bu şekilde yanan valf bobinlerinde bazı plastik tuumlrevi malzemeler eriyerek bobin

goumlvdesindeki boşlukların dolmasına ve bobin iccedilerisindeki armatuumlruumln hareket

edememesine sebep olabilir

Ortam sıcaklığının yuumlksek olması bobinin uumlzerinde oluşan ısıyı ortama vermesinde

sıkıntı yaratacağından dolayı bobin sıcaklığı artarak direncin artmasına akım ve

bobin kuvvetinin duumlşmesine sebep olacaktır Bunun sonucunda suumlrguuml kuvvetleri

yenilemeyebileceği iccedilin bobinde yanma tehlikesi oluşacaktır Besleme hattındaki

voltaj duumlşuumlkluumlklerinde hareketi başlatacak kuvveti bobinin uumlretememesine va

takılıp kalıp yanmasına sebep olabilecek etkenlerden birisidir Yine bir diğer olası

etkende valfin ccedilalışma ccedilevriminin sıklığıdır izin verilen katalog değerinin uumlzerinde

ccedilevrim suumlresinde ccedilalışan valf bobinleri kısa suumlre iccedilerisinde ccedilok sayıda ilk kalkış

akımına maruz kalacaklardır 28022017 69 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Nadiren de olsa karşılaşılan bir durum ise bobin uumlzerine goumlnderilecek aşırı

voltajdır Bobinde oluşan ekstra kuvvet sebebiyle bobin accedilma ve kapamada

problem olmaz ama yuumlksek voltaj sebebiyle bobinde yuumlksek akım tutulurBu da

sargının aşırı ısınmasına ve bobinde erimeye sebep olabilir

Bir diğer neden olarak da bobinin kısa devre yapmasını sayabiliriz Bobine

girebilecek herhangi bir iletken sıvı kısa devreye ve bobinde yanmaya sebep

olabilir Son olarak mekanik darbeler sonucu hasarlar sebebiyle oluşacak

deformasyonlarda bobinlerde arızalara sebep olacaktır Arıza sebebiyle ccedilıkartılan

bobin uumlzerinde ccedilalışarak arıza kaynağı tespit edilmelidir Aksi taktirde tekrar

benzer şekilde arızalar ile karşılaşabiliriz 28022017 70 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Hidrolik İş Guumlvenliği-1 (Hortumlarda İğne Deliği Fışkırması)

Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile meydana gelen

yaralanmalar doku hasarı uzuv kaybı hatta oumlluumlme bile sebebiyet

verebilir Sorumlular bu tip yaralanmaları engellemek iccedilin ve olası

kazaya nasıl muumldahale edileceğine youmlnelik oumlnceden plan

yapmalıdırlar Kaza meydana geldikten sonra ne yapılacağına dair

karar vermek iccedilin yeterli suumlre olmayabilir

Hortumların eskimesi kullanılan hidrolik

yağa uygun hortum seccedililmemesi hortumların

burulmaya maruz kalması minimum buumlkuumlm

yarıccedilapından daha duumlşuumlk ccedilapta buumlkuumllmesi gibi

sebeplerden dolayı hortumlarda oluşabilecek

ccedilok kuumlccediluumlk deliklerden iğne deliği fışkırması

oluşabilir

28022017 71 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Bu ccedilok kuumlccediluumlk delikten meydana gelen iğne deliği sızıntıları bir mermi gibi

ccedilok yuumlksek hızlara ulaşıp su jeti gibi dokuları delip geccedilebilir ve kan

dolaşım sistemine karışabilir Bu tip yaralanmaya maruz kalan kişi ccedilok

nadiren ciddi miktarda bir acı hissi duyar ccediloğunlukla hafif bir elektrik

ccedilarpması yada bir iğne batması hissi algılar

Hidrolik yağ iccedilerisinde canlı dokulara zarar veren ccedilok sayıda kimyasal

bileşim mevcuttur Hidrolik yağın vuumlcuda enjekte olduğu yaralanmalar

hızla dokuları tahrip ederek kangrene sebep olur bu yuumlzden suumlratle tıbbi

muumldahale gerekir Yaranın ilk anlardaki goumlruumlnuumlmuuml zararsız gibi durduğu

iccedilin kesinlikle oumlnemsiz goumlruumllmemelidir ve en hızlı şekilde cerrahi

muumldahale ile tedavi edilmelidir aksi taktirde yaralanan kişide kalıcı

hasarlar oluşabilir

Bir ccedilok doktorun hidrolik yağ enjekte olması sonucu meydana gelen

yaralanmalar konusunda deneyimli olmadığı dikkate alınmalıdır Bu

konuda nitelikli bir tıbbi profesyonel bulmak saatler suumlrebilir Bu suumlre

yaralının uzvunu yada hayatını kaybetmesine sebep olabilir o yuumlzden

mutlaka oumlnceden bununla ilgili bir planlama yapılması gerekir 28022017 72 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Şekil-2 İğne deliği fışkırması

Şekil-3 (İğne deliği enjeksiyon yaralanması ve tedavi etmek iccedilin yapılan

muumldahale-

FPSI Akışkan Guumlcuuml Guumlvenliği Enstituumlsuuml Salt Lake City ABD)

28022017 73 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Parker hannifin hidrolik valf satış muumlduumlruuml ROB SHIMKO bir guumln sol elimi

valfe uzattığımda goumlz accedilıp kapayıncaya kadar geccedilen suumlrede elimde bir iğne

batması hissettim elime baktığımda sadece kırmızı bir nokta goumlrduumlm ve

herhangi bir acı yoktu doktora gittiğimde doktor merhem suumlruumlp bandajlayıp geri

goumlnderdi fakat daha sonra Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile

meydana gelen yaralanmalarda neler yapılması gerektiğini iccedileren okuduğum eski

bir manuel aklıma geldi manueli alıp hemen aynı doktora gittim o beni başka

bir doktora youmlnlendirdi ve neyse ki sonunda tedavi olabildim fakat geccedil

kalındığından dolayı elimde oluşan hasarı duumlzeltebilmek iccedilin 6000 dolarlık bir

deri nakil operasyonu geccedilirmem gerekti

Malasef ki bu tip yaralanmalar ccedilok nadir goumlruumllen bir durum değildir Uumllkemizde

de bir ccedilok kişi bu şekilde oluşan iş kazaları sonucu ciddi şekilde yaralanıp uzuv

kaybı yada uzuvlarda fonksiyon kaybı ile karşılaşmışlardır Bu tip

yaralanmalardan korunmak iccedilin eski yıpranmış hidrolik hortumları standartlara

uygun ccedilalışma şartlarına goumlre doğru seccedililmiş ve kaliteli hortumlar ile

değiştirmek gerekmektedir Ayrıca oumlzellikle basınccedil hatlarında yer alan

hortumlarda koruyucu kılıf kullanılması da alınabilecek guumlvenlik oumlnlemlerinden

birisidir

YAŞANMIŞ BİR OLAY

28022017 74 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

BİTTİ

28022017 75 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Video 17a

Robot

Introducing

Spot

Video 17b

Robot Boston

All Prototypes

Video 17c

Tuumlyap 2012 elekt-

elektrootomasyon

hidro ve pnouml fuarı

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 31

EMA3 R14 ED

SMA 3 - 2000

MAV frac14 MA3

( MAV 12 MA3 )

Manometre bağlantı rakoru

Basınccedil oumllccedilme hortumu

Basınccedil oumllccedilme rakoru

Basınccedil oumllccedilme sistemleri

MAVMD frac14 MA3

MAVMD 12 MA3

M 16 x 2 sistem iccedilin

Ters manometre bağlantı rakoru

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 32

Boru ucu koumlrleme rakorları

VKA VKAM

VKAM 28 L A3C VKA 20 A3C

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 33

GE 18 L R ED A3C

GE 18 L R ED OMD A3C + PSR 18 L X + M 18 L A3C X

G 18 L A3C X + 2 x PSR 18 L X + 2 x M 18 L A3C X

G W T K WE vs

EO

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 34

GE 18 Z L R ED A3C

EO2

GE 18 L R ED OMD A3C + FM 18 L A3C

G 18 L A3C X + 2 x FM 18 L A3C

G W T K vs

DOZ 18 L Yedek sızdırmazlık ringi

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 35

DİKKAT Somun ve yuumlksuumlğuuml olmayan tuumlm bağlantı elemanlarında İster EO 1 ister EO 2 olsun Goumlvde Sipariş numaraları EO 1 iccedilin de EO 2 iccedilin de

AYNIDIR

28022017 36 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 37

Hidrolik boruları kelepccedileleme tekniği

Plastik boru kelepccedileleri

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 38

Hidrolik boruları kelepccedileleme tekniği

28022017 39 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 40

Yuumlksuumlkluuml bağlantı elemanlarının ISO standartları

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 41

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 42

Konvansiyonel tek yuumlksuumlkluuml bağlantı

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 43

Hidrolik Borular

Hidrolik boruların montaja hazırlanması

Konvansiyonel tek yuumlksuumlkluuml bağlantı

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 44

1frac12

1 Boruyu ısırma fonksiyonu

- Yuumlksuumlk borunun iccediline işleyerek

sızdırmazlık sağlanır

2 Boruyu tutma fonksiyonu

- DPR yuumlksuumlğuumlarka tarafı boruyu sıkı bir

şekilde tutacak şekilde dizayn edilmiştir

Yuumlksuumlğuumln ısırılan boumllgesinde vibrasyonların

sebep olduğu ccedilatlakların oumlnlenmesinde etkili

olur

3 Yaylanma etkisi

- Montaj sonuna doğru yuumlksek elastik

deformasyonların oluşmasına muumlsaade eder

bull Sızdırmazlık

bull Boruyu tutma

bull Yay etkisi

Konvansiyonel tek yuumlksuumlkluuml bağlantı

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 45

Somun sıkılmadan oumlnce Somun sıkıldıktan sonra

bull ISO 8434-1 DIN 2353 DIN 3861 std uygun

bull 24deg ağız konikliği accedilısına sahip ısırmalı tip bağlantı ( Bite Type Fittings )

Ccedilift Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği EO 2

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 46

Sızdırmazlık ringi

(ELASTİK kısım

NBR-Nitril)

Goumlvde Sızdırmazlık ringi

(ccedilelik kısım)

Somun

Tutma (ısırma) ringi

Boru

Fonksiyonel somun

Ccedilift Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği EO 2 ( YENİ )

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 47

BSP Diş Şekilleri BSPT ve BSPP boru dişleri

bull BSPT ve BSPP boru dişleri 55degrsquolik accedilıya sahiptir

bull Hidrolik ve pnoumlmatik uygulamalarda yaygın olarak kullanılır

bull BSPP(British standart pipe paralell-Duumlz diş) Sızdırmazlığın diş uumlzerinde yapılmadığı yerlerde kullanılır Sızdırmazlık elemanı ile sızdırmazlık sağlanır

bull BSPT(British standart pipe taper-Konik diş) Sızdırmazlığın diş uumlzerinde sağlandığı yerlerde kullanılır

Diş standartları

bull BSPP diş

ISO 228-1

DIN 3852-2 ABE

BS2779

NFE03005 BSPP G

BSPT R PORTS DIN 3852 XZ

BSPP

Sızdırmazlık elemanı ile sızdırmazlık

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 48

METRİK Diş Şekilleri

ISO-Metrik boru dişleri

bull Metrik dişler 60degrsquolik diş accedilısına sahiptir

bull Pnoumlmatik uygulamalarda yaygın olarak kullanılır

bull Otomotiv sektoumlruumlnde geniş olarak

kullanılmaktadır

bull Metrik dişlerde iki tip sızdırmazlık sağlanır

-O-ringli sızdırmazlık (ISO 6149)

-Sızdırmazlık Elemanı (Metal) ile sızdırmazlık

(ISO 261 ve 262)

Diş standartları

bull O-ringli sızdırmazlık

ISO 6149

DIN 3852-F

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 49

UNF Diş Şekilleri

UNF dişler (Unified Fine Threads)

bull UNF dişler 60degrsquolik diş accedilısına sahiptir

bull Hidrolik uygulamalarda (oumlzellikle Amerikarsquoda)

yaygın olarak kullanılır

bull UNF diş şekilleri ISO-inch olarak da anılır

bull UNF dişler sızdırmazlığın diş uumlzerinde

yapılmadığı yerlerde kullanılır

bull Sızdırmazlık O-ring ile sağlanır

Diş standartları

SAEJ 514 (Erkek diş)

SAEJ 1926 (Dişi port)

UNF 38rdquo-24

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 50

NPT Diş Şekilleri

NPT dişler (National Pipe Taper)

bull NPT dişler 60degrsquolik diş accedilısına sahiptir

bull Petrokimya proses enduumlstrisi ve

hidrolik uygulamalarda (oumlzellikle

Amerikarsquoda) yaygın olarak kullanılır

bull NPT dişler sızdırmazlığın diş uumlzerinde

sağlandığı yerlerde kullanılır

Diş standartları

SAEJ 476-B2

NF E 03-061

625deg konik accedilı

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 51

FP

FM

FP

FM

F P F

M

GE GE ED GEO

Form B Form E Form F

28022017 52 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 53

Diş Sızdırmazlık Şekilleri

Teflon bant Sıvı sızdırmazlık elemanı Teflon esaslı kaplama

İlk iki dişe teflon sarılmamalıdır ( LOCTITE ) ( PRESTOLOK Pnoumlmatik fittings

Akrilik esaslı teflon pudra

5 defaya kadar soumlkuumlluumlp takılabilir )

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 54

Paralel Diş Sızdırmazlık Şekilleri

Metal (duumlz) sızdırmazlık

Cu Al fiber plastik pul Elle sıkmadan sonra anahtarla max14 tur sıkılmalıdır

O-ringli sızdırmazlık

Back-up O-ring O-ring Destekli O-ring

Hidrolik Sistemde Kullanılan Sızdırmazlık Elemanları

Hidrolik devrede kullanılan sızdırmazlık elemanlarının yağ kaccedilaklarını ve verim

kayıplarını azaltmak uumlzere iki goumlrevi vardır Sızdırmazlık elemanlarının

seccediliminde akışkan cinsi ccedilalışma sıcaklığı ccedilalışma basıncı dikkate alınmalıdır

Yapıldıkları malzemeye goumlre sızdırmazlık elemanları

Bezli Malzemeden Yapılan Sızdırmazlık Elemanları

bull Bezli NBR Pamuklu beze nitril emprenye edilerek hazırlanır

bull Bezli FKM Pamuklu beze viton emprenye edilerek hazırlanır

28022017 55 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Esnek Malzemeden Yapılan Sızdırmazlık Elemanları

bull Silikon

bull Nitril

bull Viton

Poli

Neoprenuumlretan

Etilen propilen kauccediluk

Doğal kauccediluk

Neopren

Sızdırmazlık elemanları

Sızdırmazlık Elemanları Kullanıldığı Yere Goumlre

Statik sızdırmazlık elemanları

bull Contalar

bull O-ring (halkalar)

Dinamik sızdırmazlık elemanları

bull Toz keccedileleri

bull Piston kolu keccedileleri

bull Piston keccedileleri

28022017 56 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 57

Uygulamada Sızdırmazlık Elemanları

Parker-Praumldifa Hidrolik Sızdırmazlık Elemanları (Hidroser)

Piston sızdırmazlık elemanları

Mil sızdırmazlık elemanları

Toz sıyırıcılar

Kayıcı halkalar

Parker-Praumldifa O-Ringler

Col-O-Rings tipi değişik renklerde O-ringler

Ekstruumlzyondan elde edilen şerit O-ringler

Teflon O-ringler

Parbak tipi O-ring destek halkaları

Bilindiği uumlzere akışkan guumlcuuml devrelerinde akışkanın hareketli

olduğu iki nokta arasında basınccedil farkı oluşur Eğer kesit farkı gibi

akışın oumlnuumlndeki direnci arttıran etkenler var ise bu basınccedil farkı

daha da artar

Orifis Nedir Ne İşe Yarar

28022017 58 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Orifis pkalası

Ama akışkanın hareketi durduğunda (bu duruma oumlrnek olarak hidrolik

devrede silindirlerin valfler aracılığı ile ya da strok sonuna geldiği iccedilin

durduğu bir anı duumlşuumlnebiliriz) aradaki kesit farkına rağmen iki nokta

arasındaki basınccedil değeri eşit olacaktır Dolayısıyla eğer hidrolik devrede

bir yerde basıncın algılanması gerekiyorsa yada hattaki debiden daha

duumlşuumlk miktarda bir debiye ihtiyaccedil varsa bu noktaların beslemesini ana

hatlardan ccedilekilecek bir hatta orifis takılarak yapabilir

28022017 59 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Lojik valflerin kapaklarına pilot valfin besleme yada boşaltma

hattına orifisler yerleştirerek lojik valfin accedilma ve kapanma suumlreleri

kontrol edilir

28022017 60 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Pilot kumandalı emniyet valflerinde de yukarıdaki pilot valfle

basınccedillı yağ ana goumlvdeden orifislerden geccedilirilerek aktarılır

Değişken deplasmanlı pompaların kontrol organlarında da orifisleri

goumlrmek muumlmkuumlnduumlr

28022017 61 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Hidrolik devre elemanları ccedilalışma prensipleri gereği dar toleranslarda ccedilalışırlar

bu yuumlzden de yağ kirliliğine karşı ccedilok hassastırlar Dolayısıyla hidrolik tahrikli

makinaların performanslarını uzun suumlre suumlrduumlrebilmelerinin temel koşullarından

birisi uumlreticilerin belirlediği standartta temiz bir yağ ile ccedilalışmasıdır Sanayide

ccediloğu kez bu konunun goumlz ardı edilmesi sebebiyle olması gerekenden ccedilok daha

kısa suumlrede makine arızaları ve bunun sonucunda gereksiz parccedila değişimleri ve

uumlretim kayıpları ile karşılaşılmaktadır

Hidrolik Sistem Arızaları

28022017 62 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 63

Hidrolik devrelerde oluşan arızaların birccediloğu hidrolik yağların yanlış

tercihinden kaynaklanır Bu sebeple hidrolik yağlarının seccediliminin iyi

yapılması ve ccedilalışma şartlarına uygun tercih edilmesi gerekir Hidrolik

devrelerin bakımının duumlzenli olarak yapılması gerekir

Sistemde ccedilalışma sırasında guumlruumlltuuml

Pompa arızalıdır

Pompadaki yağ seviyesi duumlşuumlktuumlr

Yağ iccedilinde ve sistemde hava vardır

Yağda buharlaşma olmaktadır

Emniyet valfinde arıza vardır

Motor pompa ve elektrik motoru montaj bağlantıları iyi değildir

Ccedilek valfın yayı kırılmıştır

Borularda dirsek ve kıvrım sayısı fazladır

Emiş borusu ccedilapı kuumlccediluumlktuumlr

Emiş hattı filtresi tıkalıdır

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 64

Hidrolik devre basıncının duumlşmesi veya yuumlkselmesi

Devre Basıncı Duumlşuumlkse

o Hidrolik pompa arızalıdır

o Basınccedil duumlşuumlrme valfi ayarı duumlşuumlktuumlr veya bozulmuştur

o Hidrolik devrede kaccedilak ve sızıntılar vardır

o Silindir keccedilelerinde kaccedilak vardır veya keccedileler arızalıdır

Devre Basıncı Yuumlksekse

o Doumlnuumlş hattı filtresi kirlenmesinden dolayı akışkan kirlenmiştir

o Basınccedil kontrol valfi arızalıdır veya ayarı iyi yapılmamıştır

o Akışkanın iccedilinde hava vardır

o Pompa yataklarında boşluk vardır

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 65

Hidrolik devre debisinin duumlşmesi veya yuumlkselmesi

Devre debisi duumlşuumlk ise (Hareket yavaştır)

o Emniyet valfinin basınccedil ayarı ccedilok duumlşuumlktuumlr

o Hareket eden yuumlzeylerde yağ azalmıştır

o Silindir veya elektrik motoru arızalıdır

o Sıvının viskozitesi yuumlksektir (yağ kalmamıştır)

o Sıvı seviyesi duumlşuumlktuumlr

o Akış kontrol valfinin ayarı yetersizdir

o Sıvının buumltuumlnuuml emniyet valfinden depoya geri doumlnmektedir

o Elektrik motorunun doumlnme youmlnuuml terstir

o Pompa arızalıdır veya tıkalıdır

o Pompanın hızı yetersizdir

Debi yuumlksek ise (Hareket hızlıdır)

o Basınccedil kontrol valfi ayarı fazladır

o Akış kontrol valfi ayarı fazladır

o Elektrik motoru devir sayısı uygun değildir

o Pompanın guumlcuuml gerekenden ccediloktur

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 66

Valflerde Meydana Gelen Arızalar

Youmln kontrol valflerinde meydana gelen arızalar

Valfin suumlrtuumlnme yuumlzeylerinde aşıntı oluşmuştur

Valf iccedilindeki geri doumlnuumlş yayı kırılmıştır

Valf iccedilinde pislik vardır

Valfin selenoid bağlantıları yanlıştır

Valf istenilen konuma gelmiyordur

Valf ayarı iyi değildir

Emniyet valflerinde basınccedil duumlşuumlkse

Sıvı kirlidir

Valfin iccedilindeki yay kırıktır

Havalandırma kapağı accedilık olabilir

Valf ayar yayı bozulmuştur

Basınccedil ayarı bozulmuştur

Emniyet valfi kapalı olabilir

Hava boşluklu bobinlerde bobin iccedilerisine yağ girmezken ıslak bobinlerde tam tersi armatuumlr

tank hattına bağlı olan yağın iccedilerisinde yuumlzer Islak pimli bobinleri oumlzellikle accedilık havada ya

da nemli ortamlarda ccedilalışan makinalarda yağın koruyucu oumlzelliği sayesinde korozyona karşı

dayanıklılığı daha fazladır bunun yanı sıra sıvıyla temastan dolayı ısı transferi daha fazla

olacağı bobinin kendini daha iyi soğutabileceğini soumlyleyebiliriz Bir diğer avantajda bobin

iccedilerisindeki yağın armatuumlruumln yastıklanmasını sağlamasıdır

Doğru akım bobinleri oumlzellikle duumlşuumlk voltajlarda ccedilalışıldığında yuumlksek ccedilalışma guumlvenliğine

sahiptir Aynı zamanda yuumlksek frekanslı ccedilalışmalar iccedilin uygundur Bir diğer oumlzelliği ise

bobine elektrik uyarısı verildiğinde herhangi bir nedenden dolayı suumlrguuml hareket etmez

takılırsa bobinde yanma meydana gelmez Alternatif akımlı bobinler aynı durumda yanarlar

(ıslak pimli bobinler iccedilin bu suumlre yaklaşık 1-15 saattir)

28022017 67 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Valf Bobin Tipleri

Enduumlstriyel otomasyonda en yaygın kullanılan kumanda tipi olan

elektrik kumandalı valflerin piyasada birccedilok değişik ccedileşidi ile

karşılaşmak muumlmkuumlnduumlr Bununla birlikte en yaygın kullanılan

bobin (Selenoid- solenoid ing) ccedileşitlerini doğru akımla ccedilalışan

hava boşluklu veya ıslak pimli alternatif akımla ccedilalışan hava

boşluklu veya ıslak pimli olarak sayabiliriz

Hidrolik Valf Bobinleri ve Arızaları

28022017 68 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Valf Bobinleri Neden Yanar

Valf bobinine enerji verildiğinde ilk olarak suumlrguuml hareketini başlatmak iccedilin daha

yuumlksek direnccedil olacağından dolayı bobinden yuumlksek akım geccediler ve suumlrguuml hareket

etmeye başladığında bu akım değeri duumlşer eğer suumlrguuml hareket edemez ise akım

yığılması oluşarak bobinin aşırı ısınıp yanmasına ve işe goumlrmez duruma gelmesine

sebep olur

Bu şekilde yanan valf bobinlerinde bazı plastik tuumlrevi malzemeler eriyerek bobin

goumlvdesindeki boşlukların dolmasına ve bobin iccedilerisindeki armatuumlruumln hareket

edememesine sebep olabilir

Ortam sıcaklığının yuumlksek olması bobinin uumlzerinde oluşan ısıyı ortama vermesinde

sıkıntı yaratacağından dolayı bobin sıcaklığı artarak direncin artmasına akım ve

bobin kuvvetinin duumlşmesine sebep olacaktır Bunun sonucunda suumlrguuml kuvvetleri

yenilemeyebileceği iccedilin bobinde yanma tehlikesi oluşacaktır Besleme hattındaki

voltaj duumlşuumlkluumlklerinde hareketi başlatacak kuvveti bobinin uumlretememesine va

takılıp kalıp yanmasına sebep olabilecek etkenlerden birisidir Yine bir diğer olası

etkende valfin ccedilalışma ccedilevriminin sıklığıdır izin verilen katalog değerinin uumlzerinde

ccedilevrim suumlresinde ccedilalışan valf bobinleri kısa suumlre iccedilerisinde ccedilok sayıda ilk kalkış

akımına maruz kalacaklardır 28022017 69 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Nadiren de olsa karşılaşılan bir durum ise bobin uumlzerine goumlnderilecek aşırı

voltajdır Bobinde oluşan ekstra kuvvet sebebiyle bobin accedilma ve kapamada

problem olmaz ama yuumlksek voltaj sebebiyle bobinde yuumlksek akım tutulurBu da

sargının aşırı ısınmasına ve bobinde erimeye sebep olabilir

Bir diğer neden olarak da bobinin kısa devre yapmasını sayabiliriz Bobine

girebilecek herhangi bir iletken sıvı kısa devreye ve bobinde yanmaya sebep

olabilir Son olarak mekanik darbeler sonucu hasarlar sebebiyle oluşacak

deformasyonlarda bobinlerde arızalara sebep olacaktır Arıza sebebiyle ccedilıkartılan

bobin uumlzerinde ccedilalışarak arıza kaynağı tespit edilmelidir Aksi taktirde tekrar

benzer şekilde arızalar ile karşılaşabiliriz 28022017 70 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Hidrolik İş Guumlvenliği-1 (Hortumlarda İğne Deliği Fışkırması)

Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile meydana gelen

yaralanmalar doku hasarı uzuv kaybı hatta oumlluumlme bile sebebiyet

verebilir Sorumlular bu tip yaralanmaları engellemek iccedilin ve olası

kazaya nasıl muumldahale edileceğine youmlnelik oumlnceden plan

yapmalıdırlar Kaza meydana geldikten sonra ne yapılacağına dair

karar vermek iccedilin yeterli suumlre olmayabilir

Hortumların eskimesi kullanılan hidrolik

yağa uygun hortum seccedililmemesi hortumların

burulmaya maruz kalması minimum buumlkuumlm

yarıccedilapından daha duumlşuumlk ccedilapta buumlkuumllmesi gibi

sebeplerden dolayı hortumlarda oluşabilecek

ccedilok kuumlccediluumlk deliklerden iğne deliği fışkırması

oluşabilir

28022017 71 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Bu ccedilok kuumlccediluumlk delikten meydana gelen iğne deliği sızıntıları bir mermi gibi

ccedilok yuumlksek hızlara ulaşıp su jeti gibi dokuları delip geccedilebilir ve kan

dolaşım sistemine karışabilir Bu tip yaralanmaya maruz kalan kişi ccedilok

nadiren ciddi miktarda bir acı hissi duyar ccediloğunlukla hafif bir elektrik

ccedilarpması yada bir iğne batması hissi algılar

Hidrolik yağ iccedilerisinde canlı dokulara zarar veren ccedilok sayıda kimyasal

bileşim mevcuttur Hidrolik yağın vuumlcuda enjekte olduğu yaralanmalar

hızla dokuları tahrip ederek kangrene sebep olur bu yuumlzden suumlratle tıbbi

muumldahale gerekir Yaranın ilk anlardaki goumlruumlnuumlmuuml zararsız gibi durduğu

iccedilin kesinlikle oumlnemsiz goumlruumllmemelidir ve en hızlı şekilde cerrahi

muumldahale ile tedavi edilmelidir aksi taktirde yaralanan kişide kalıcı

hasarlar oluşabilir

Bir ccedilok doktorun hidrolik yağ enjekte olması sonucu meydana gelen

yaralanmalar konusunda deneyimli olmadığı dikkate alınmalıdır Bu

konuda nitelikli bir tıbbi profesyonel bulmak saatler suumlrebilir Bu suumlre

yaralının uzvunu yada hayatını kaybetmesine sebep olabilir o yuumlzden

mutlaka oumlnceden bununla ilgili bir planlama yapılması gerekir 28022017 72 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Şekil-2 İğne deliği fışkırması

Şekil-3 (İğne deliği enjeksiyon yaralanması ve tedavi etmek iccedilin yapılan

muumldahale-

FPSI Akışkan Guumlcuuml Guumlvenliği Enstituumlsuuml Salt Lake City ABD)

28022017 73 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Parker hannifin hidrolik valf satış muumlduumlruuml ROB SHIMKO bir guumln sol elimi

valfe uzattığımda goumlz accedilıp kapayıncaya kadar geccedilen suumlrede elimde bir iğne

batması hissettim elime baktığımda sadece kırmızı bir nokta goumlrduumlm ve

herhangi bir acı yoktu doktora gittiğimde doktor merhem suumlruumlp bandajlayıp geri

goumlnderdi fakat daha sonra Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile

meydana gelen yaralanmalarda neler yapılması gerektiğini iccedileren okuduğum eski

bir manuel aklıma geldi manueli alıp hemen aynı doktora gittim o beni başka

bir doktora youmlnlendirdi ve neyse ki sonunda tedavi olabildim fakat geccedil

kalındığından dolayı elimde oluşan hasarı duumlzeltebilmek iccedilin 6000 dolarlık bir

deri nakil operasyonu geccedilirmem gerekti

Malasef ki bu tip yaralanmalar ccedilok nadir goumlruumllen bir durum değildir Uumllkemizde

de bir ccedilok kişi bu şekilde oluşan iş kazaları sonucu ciddi şekilde yaralanıp uzuv

kaybı yada uzuvlarda fonksiyon kaybı ile karşılaşmışlardır Bu tip

yaralanmalardan korunmak iccedilin eski yıpranmış hidrolik hortumları standartlara

uygun ccedilalışma şartlarına goumlre doğru seccedililmiş ve kaliteli hortumlar ile

değiştirmek gerekmektedir Ayrıca oumlzellikle basınccedil hatlarında yer alan

hortumlarda koruyucu kılıf kullanılması da alınabilecek guumlvenlik oumlnlemlerinden

birisidir

YAŞANMIŞ BİR OLAY

28022017 74 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

BİTTİ

28022017 75 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Video 17a

Robot

Introducing

Spot

Video 17b

Robot Boston

All Prototypes

Video 17c

Tuumlyap 2012 elekt-

elektrootomasyon

hidro ve pnouml fuarı

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 32

Boru ucu koumlrleme rakorları

VKA VKAM

VKAM 28 L A3C VKA 20 A3C

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 33

GE 18 L R ED A3C

GE 18 L R ED OMD A3C + PSR 18 L X + M 18 L A3C X

G 18 L A3C X + 2 x PSR 18 L X + 2 x M 18 L A3C X

G W T K WE vs

EO

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 34

GE 18 Z L R ED A3C

EO2

GE 18 L R ED OMD A3C + FM 18 L A3C

G 18 L A3C X + 2 x FM 18 L A3C

G W T K vs

DOZ 18 L Yedek sızdırmazlık ringi

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 35

DİKKAT Somun ve yuumlksuumlğuuml olmayan tuumlm bağlantı elemanlarında İster EO 1 ister EO 2 olsun Goumlvde Sipariş numaraları EO 1 iccedilin de EO 2 iccedilin de

AYNIDIR

28022017 36 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 37

Hidrolik boruları kelepccedileleme tekniği

Plastik boru kelepccedileleri

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 38

Hidrolik boruları kelepccedileleme tekniği

28022017 39 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 40

Yuumlksuumlkluuml bağlantı elemanlarının ISO standartları

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 41

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 42

Konvansiyonel tek yuumlksuumlkluuml bağlantı

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 43

Hidrolik Borular

Hidrolik boruların montaja hazırlanması

Konvansiyonel tek yuumlksuumlkluuml bağlantı

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 44

1frac12

1 Boruyu ısırma fonksiyonu

- Yuumlksuumlk borunun iccediline işleyerek

sızdırmazlık sağlanır

2 Boruyu tutma fonksiyonu

- DPR yuumlksuumlğuumlarka tarafı boruyu sıkı bir

şekilde tutacak şekilde dizayn edilmiştir

Yuumlksuumlğuumln ısırılan boumllgesinde vibrasyonların

sebep olduğu ccedilatlakların oumlnlenmesinde etkili

olur

3 Yaylanma etkisi

- Montaj sonuna doğru yuumlksek elastik

deformasyonların oluşmasına muumlsaade eder

bull Sızdırmazlık

bull Boruyu tutma

bull Yay etkisi

Konvansiyonel tek yuumlksuumlkluuml bağlantı

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 45

Somun sıkılmadan oumlnce Somun sıkıldıktan sonra

bull ISO 8434-1 DIN 2353 DIN 3861 std uygun

bull 24deg ağız konikliği accedilısına sahip ısırmalı tip bağlantı ( Bite Type Fittings )

Ccedilift Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği EO 2

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 46

Sızdırmazlık ringi

(ELASTİK kısım

NBR-Nitril)

Goumlvde Sızdırmazlık ringi

(ccedilelik kısım)

Somun

Tutma (ısırma) ringi

Boru

Fonksiyonel somun

Ccedilift Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği EO 2 ( YENİ )

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 47

BSP Diş Şekilleri BSPT ve BSPP boru dişleri

bull BSPT ve BSPP boru dişleri 55degrsquolik accedilıya sahiptir

bull Hidrolik ve pnoumlmatik uygulamalarda yaygın olarak kullanılır

bull BSPP(British standart pipe paralell-Duumlz diş) Sızdırmazlığın diş uumlzerinde yapılmadığı yerlerde kullanılır Sızdırmazlık elemanı ile sızdırmazlık sağlanır

bull BSPT(British standart pipe taper-Konik diş) Sızdırmazlığın diş uumlzerinde sağlandığı yerlerde kullanılır

Diş standartları

bull BSPP diş

ISO 228-1

DIN 3852-2 ABE

BS2779

NFE03005 BSPP G

BSPT R PORTS DIN 3852 XZ

BSPP

Sızdırmazlık elemanı ile sızdırmazlık

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 48

METRİK Diş Şekilleri

ISO-Metrik boru dişleri

bull Metrik dişler 60degrsquolik diş accedilısına sahiptir

bull Pnoumlmatik uygulamalarda yaygın olarak kullanılır

bull Otomotiv sektoumlruumlnde geniş olarak

kullanılmaktadır

bull Metrik dişlerde iki tip sızdırmazlık sağlanır

-O-ringli sızdırmazlık (ISO 6149)

-Sızdırmazlık Elemanı (Metal) ile sızdırmazlık

(ISO 261 ve 262)

Diş standartları

bull O-ringli sızdırmazlık

ISO 6149

DIN 3852-F

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 49

UNF Diş Şekilleri

UNF dişler (Unified Fine Threads)

bull UNF dişler 60degrsquolik diş accedilısına sahiptir

bull Hidrolik uygulamalarda (oumlzellikle Amerikarsquoda)

yaygın olarak kullanılır

bull UNF diş şekilleri ISO-inch olarak da anılır

bull UNF dişler sızdırmazlığın diş uumlzerinde

yapılmadığı yerlerde kullanılır

bull Sızdırmazlık O-ring ile sağlanır

Diş standartları

SAEJ 514 (Erkek diş)

SAEJ 1926 (Dişi port)

UNF 38rdquo-24

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 50

NPT Diş Şekilleri

NPT dişler (National Pipe Taper)

bull NPT dişler 60degrsquolik diş accedilısına sahiptir

bull Petrokimya proses enduumlstrisi ve

hidrolik uygulamalarda (oumlzellikle

Amerikarsquoda) yaygın olarak kullanılır

bull NPT dişler sızdırmazlığın diş uumlzerinde

sağlandığı yerlerde kullanılır

Diş standartları

SAEJ 476-B2

NF E 03-061

625deg konik accedilı

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 51

FP

FM

FP

FM

F P F

M

GE GE ED GEO

Form B Form E Form F

28022017 52 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 53

Diş Sızdırmazlık Şekilleri

Teflon bant Sıvı sızdırmazlık elemanı Teflon esaslı kaplama

İlk iki dişe teflon sarılmamalıdır ( LOCTITE ) ( PRESTOLOK Pnoumlmatik fittings

Akrilik esaslı teflon pudra

5 defaya kadar soumlkuumlluumlp takılabilir )

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 54

Paralel Diş Sızdırmazlık Şekilleri

Metal (duumlz) sızdırmazlık

Cu Al fiber plastik pul Elle sıkmadan sonra anahtarla max14 tur sıkılmalıdır

O-ringli sızdırmazlık

Back-up O-ring O-ring Destekli O-ring

Hidrolik Sistemde Kullanılan Sızdırmazlık Elemanları

Hidrolik devrede kullanılan sızdırmazlık elemanlarının yağ kaccedilaklarını ve verim

kayıplarını azaltmak uumlzere iki goumlrevi vardır Sızdırmazlık elemanlarının

seccediliminde akışkan cinsi ccedilalışma sıcaklığı ccedilalışma basıncı dikkate alınmalıdır

Yapıldıkları malzemeye goumlre sızdırmazlık elemanları

Bezli Malzemeden Yapılan Sızdırmazlık Elemanları

bull Bezli NBR Pamuklu beze nitril emprenye edilerek hazırlanır

bull Bezli FKM Pamuklu beze viton emprenye edilerek hazırlanır

28022017 55 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Esnek Malzemeden Yapılan Sızdırmazlık Elemanları

bull Silikon

bull Nitril

bull Viton

Poli

Neoprenuumlretan

Etilen propilen kauccediluk

Doğal kauccediluk

Neopren

Sızdırmazlık elemanları

Sızdırmazlık Elemanları Kullanıldığı Yere Goumlre

Statik sızdırmazlık elemanları

bull Contalar

bull O-ring (halkalar)

Dinamik sızdırmazlık elemanları

bull Toz keccedileleri

bull Piston kolu keccedileleri

bull Piston keccedileleri

28022017 56 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 57

Uygulamada Sızdırmazlık Elemanları

Parker-Praumldifa Hidrolik Sızdırmazlık Elemanları (Hidroser)

Piston sızdırmazlık elemanları

Mil sızdırmazlık elemanları

Toz sıyırıcılar

Kayıcı halkalar

Parker-Praumldifa O-Ringler

Col-O-Rings tipi değişik renklerde O-ringler

Ekstruumlzyondan elde edilen şerit O-ringler

Teflon O-ringler

Parbak tipi O-ring destek halkaları

Bilindiği uumlzere akışkan guumlcuuml devrelerinde akışkanın hareketli

olduğu iki nokta arasında basınccedil farkı oluşur Eğer kesit farkı gibi

akışın oumlnuumlndeki direnci arttıran etkenler var ise bu basınccedil farkı

daha da artar

Orifis Nedir Ne İşe Yarar

28022017 58 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Orifis pkalası

Ama akışkanın hareketi durduğunda (bu duruma oumlrnek olarak hidrolik

devrede silindirlerin valfler aracılığı ile ya da strok sonuna geldiği iccedilin

durduğu bir anı duumlşuumlnebiliriz) aradaki kesit farkına rağmen iki nokta

arasındaki basınccedil değeri eşit olacaktır Dolayısıyla eğer hidrolik devrede

bir yerde basıncın algılanması gerekiyorsa yada hattaki debiden daha

duumlşuumlk miktarda bir debiye ihtiyaccedil varsa bu noktaların beslemesini ana

hatlardan ccedilekilecek bir hatta orifis takılarak yapabilir

28022017 59 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Lojik valflerin kapaklarına pilot valfin besleme yada boşaltma

hattına orifisler yerleştirerek lojik valfin accedilma ve kapanma suumlreleri

kontrol edilir

28022017 60 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Pilot kumandalı emniyet valflerinde de yukarıdaki pilot valfle

basınccedillı yağ ana goumlvdeden orifislerden geccedilirilerek aktarılır

Değişken deplasmanlı pompaların kontrol organlarında da orifisleri

goumlrmek muumlmkuumlnduumlr

28022017 61 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Hidrolik devre elemanları ccedilalışma prensipleri gereği dar toleranslarda ccedilalışırlar

bu yuumlzden de yağ kirliliğine karşı ccedilok hassastırlar Dolayısıyla hidrolik tahrikli

makinaların performanslarını uzun suumlre suumlrduumlrebilmelerinin temel koşullarından

birisi uumlreticilerin belirlediği standartta temiz bir yağ ile ccedilalışmasıdır Sanayide

ccediloğu kez bu konunun goumlz ardı edilmesi sebebiyle olması gerekenden ccedilok daha

kısa suumlrede makine arızaları ve bunun sonucunda gereksiz parccedila değişimleri ve

uumlretim kayıpları ile karşılaşılmaktadır

Hidrolik Sistem Arızaları

28022017 62 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 63

Hidrolik devrelerde oluşan arızaların birccediloğu hidrolik yağların yanlış

tercihinden kaynaklanır Bu sebeple hidrolik yağlarının seccediliminin iyi

yapılması ve ccedilalışma şartlarına uygun tercih edilmesi gerekir Hidrolik

devrelerin bakımının duumlzenli olarak yapılması gerekir

Sistemde ccedilalışma sırasında guumlruumlltuuml

Pompa arızalıdır

Pompadaki yağ seviyesi duumlşuumlktuumlr

Yağ iccedilinde ve sistemde hava vardır

Yağda buharlaşma olmaktadır

Emniyet valfinde arıza vardır

Motor pompa ve elektrik motoru montaj bağlantıları iyi değildir

Ccedilek valfın yayı kırılmıştır

Borularda dirsek ve kıvrım sayısı fazladır

Emiş borusu ccedilapı kuumlccediluumlktuumlr

Emiş hattı filtresi tıkalıdır

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 64

Hidrolik devre basıncının duumlşmesi veya yuumlkselmesi

Devre Basıncı Duumlşuumlkse

o Hidrolik pompa arızalıdır

o Basınccedil duumlşuumlrme valfi ayarı duumlşuumlktuumlr veya bozulmuştur

o Hidrolik devrede kaccedilak ve sızıntılar vardır

o Silindir keccedilelerinde kaccedilak vardır veya keccedileler arızalıdır

Devre Basıncı Yuumlksekse

o Doumlnuumlş hattı filtresi kirlenmesinden dolayı akışkan kirlenmiştir

o Basınccedil kontrol valfi arızalıdır veya ayarı iyi yapılmamıştır

o Akışkanın iccedilinde hava vardır

o Pompa yataklarında boşluk vardır

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 65

Hidrolik devre debisinin duumlşmesi veya yuumlkselmesi

Devre debisi duumlşuumlk ise (Hareket yavaştır)

o Emniyet valfinin basınccedil ayarı ccedilok duumlşuumlktuumlr

o Hareket eden yuumlzeylerde yağ azalmıştır

o Silindir veya elektrik motoru arızalıdır

o Sıvının viskozitesi yuumlksektir (yağ kalmamıştır)

o Sıvı seviyesi duumlşuumlktuumlr

o Akış kontrol valfinin ayarı yetersizdir

o Sıvının buumltuumlnuuml emniyet valfinden depoya geri doumlnmektedir

o Elektrik motorunun doumlnme youmlnuuml terstir

o Pompa arızalıdır veya tıkalıdır

o Pompanın hızı yetersizdir

Debi yuumlksek ise (Hareket hızlıdır)

o Basınccedil kontrol valfi ayarı fazladır

o Akış kontrol valfi ayarı fazladır

o Elektrik motoru devir sayısı uygun değildir

o Pompanın guumlcuuml gerekenden ccediloktur

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 66

Valflerde Meydana Gelen Arızalar

Youmln kontrol valflerinde meydana gelen arızalar

Valfin suumlrtuumlnme yuumlzeylerinde aşıntı oluşmuştur

Valf iccedilindeki geri doumlnuumlş yayı kırılmıştır

Valf iccedilinde pislik vardır

Valfin selenoid bağlantıları yanlıştır

Valf istenilen konuma gelmiyordur

Valf ayarı iyi değildir

Emniyet valflerinde basınccedil duumlşuumlkse

Sıvı kirlidir

Valfin iccedilindeki yay kırıktır

Havalandırma kapağı accedilık olabilir

Valf ayar yayı bozulmuştur

Basınccedil ayarı bozulmuştur

Emniyet valfi kapalı olabilir

Hava boşluklu bobinlerde bobin iccedilerisine yağ girmezken ıslak bobinlerde tam tersi armatuumlr

tank hattına bağlı olan yağın iccedilerisinde yuumlzer Islak pimli bobinleri oumlzellikle accedilık havada ya

da nemli ortamlarda ccedilalışan makinalarda yağın koruyucu oumlzelliği sayesinde korozyona karşı

dayanıklılığı daha fazladır bunun yanı sıra sıvıyla temastan dolayı ısı transferi daha fazla

olacağı bobinin kendini daha iyi soğutabileceğini soumlyleyebiliriz Bir diğer avantajda bobin

iccedilerisindeki yağın armatuumlruumln yastıklanmasını sağlamasıdır

Doğru akım bobinleri oumlzellikle duumlşuumlk voltajlarda ccedilalışıldığında yuumlksek ccedilalışma guumlvenliğine

sahiptir Aynı zamanda yuumlksek frekanslı ccedilalışmalar iccedilin uygundur Bir diğer oumlzelliği ise

bobine elektrik uyarısı verildiğinde herhangi bir nedenden dolayı suumlrguuml hareket etmez

takılırsa bobinde yanma meydana gelmez Alternatif akımlı bobinler aynı durumda yanarlar

(ıslak pimli bobinler iccedilin bu suumlre yaklaşık 1-15 saattir)

28022017 67 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Valf Bobin Tipleri

Enduumlstriyel otomasyonda en yaygın kullanılan kumanda tipi olan

elektrik kumandalı valflerin piyasada birccedilok değişik ccedileşidi ile

karşılaşmak muumlmkuumlnduumlr Bununla birlikte en yaygın kullanılan

bobin (Selenoid- solenoid ing) ccedileşitlerini doğru akımla ccedilalışan

hava boşluklu veya ıslak pimli alternatif akımla ccedilalışan hava

boşluklu veya ıslak pimli olarak sayabiliriz

Hidrolik Valf Bobinleri ve Arızaları

28022017 68 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Valf Bobinleri Neden Yanar

Valf bobinine enerji verildiğinde ilk olarak suumlrguuml hareketini başlatmak iccedilin daha

yuumlksek direnccedil olacağından dolayı bobinden yuumlksek akım geccediler ve suumlrguuml hareket

etmeye başladığında bu akım değeri duumlşer eğer suumlrguuml hareket edemez ise akım

yığılması oluşarak bobinin aşırı ısınıp yanmasına ve işe goumlrmez duruma gelmesine

sebep olur

Bu şekilde yanan valf bobinlerinde bazı plastik tuumlrevi malzemeler eriyerek bobin

goumlvdesindeki boşlukların dolmasına ve bobin iccedilerisindeki armatuumlruumln hareket

edememesine sebep olabilir

Ortam sıcaklığının yuumlksek olması bobinin uumlzerinde oluşan ısıyı ortama vermesinde

sıkıntı yaratacağından dolayı bobin sıcaklığı artarak direncin artmasına akım ve

bobin kuvvetinin duumlşmesine sebep olacaktır Bunun sonucunda suumlrguuml kuvvetleri

yenilemeyebileceği iccedilin bobinde yanma tehlikesi oluşacaktır Besleme hattındaki

voltaj duumlşuumlkluumlklerinde hareketi başlatacak kuvveti bobinin uumlretememesine va

takılıp kalıp yanmasına sebep olabilecek etkenlerden birisidir Yine bir diğer olası

etkende valfin ccedilalışma ccedilevriminin sıklığıdır izin verilen katalog değerinin uumlzerinde

ccedilevrim suumlresinde ccedilalışan valf bobinleri kısa suumlre iccedilerisinde ccedilok sayıda ilk kalkış

akımına maruz kalacaklardır 28022017 69 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Nadiren de olsa karşılaşılan bir durum ise bobin uumlzerine goumlnderilecek aşırı

voltajdır Bobinde oluşan ekstra kuvvet sebebiyle bobin accedilma ve kapamada

problem olmaz ama yuumlksek voltaj sebebiyle bobinde yuumlksek akım tutulurBu da

sargının aşırı ısınmasına ve bobinde erimeye sebep olabilir

Bir diğer neden olarak da bobinin kısa devre yapmasını sayabiliriz Bobine

girebilecek herhangi bir iletken sıvı kısa devreye ve bobinde yanmaya sebep

olabilir Son olarak mekanik darbeler sonucu hasarlar sebebiyle oluşacak

deformasyonlarda bobinlerde arızalara sebep olacaktır Arıza sebebiyle ccedilıkartılan

bobin uumlzerinde ccedilalışarak arıza kaynağı tespit edilmelidir Aksi taktirde tekrar

benzer şekilde arızalar ile karşılaşabiliriz 28022017 70 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Hidrolik İş Guumlvenliği-1 (Hortumlarda İğne Deliği Fışkırması)

Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile meydana gelen

yaralanmalar doku hasarı uzuv kaybı hatta oumlluumlme bile sebebiyet

verebilir Sorumlular bu tip yaralanmaları engellemek iccedilin ve olası

kazaya nasıl muumldahale edileceğine youmlnelik oumlnceden plan

yapmalıdırlar Kaza meydana geldikten sonra ne yapılacağına dair

karar vermek iccedilin yeterli suumlre olmayabilir

Hortumların eskimesi kullanılan hidrolik

yağa uygun hortum seccedililmemesi hortumların

burulmaya maruz kalması minimum buumlkuumlm

yarıccedilapından daha duumlşuumlk ccedilapta buumlkuumllmesi gibi

sebeplerden dolayı hortumlarda oluşabilecek

ccedilok kuumlccediluumlk deliklerden iğne deliği fışkırması

oluşabilir

28022017 71 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Bu ccedilok kuumlccediluumlk delikten meydana gelen iğne deliği sızıntıları bir mermi gibi

ccedilok yuumlksek hızlara ulaşıp su jeti gibi dokuları delip geccedilebilir ve kan

dolaşım sistemine karışabilir Bu tip yaralanmaya maruz kalan kişi ccedilok

nadiren ciddi miktarda bir acı hissi duyar ccediloğunlukla hafif bir elektrik

ccedilarpması yada bir iğne batması hissi algılar

Hidrolik yağ iccedilerisinde canlı dokulara zarar veren ccedilok sayıda kimyasal

bileşim mevcuttur Hidrolik yağın vuumlcuda enjekte olduğu yaralanmalar

hızla dokuları tahrip ederek kangrene sebep olur bu yuumlzden suumlratle tıbbi

muumldahale gerekir Yaranın ilk anlardaki goumlruumlnuumlmuuml zararsız gibi durduğu

iccedilin kesinlikle oumlnemsiz goumlruumllmemelidir ve en hızlı şekilde cerrahi

muumldahale ile tedavi edilmelidir aksi taktirde yaralanan kişide kalıcı

hasarlar oluşabilir

Bir ccedilok doktorun hidrolik yağ enjekte olması sonucu meydana gelen

yaralanmalar konusunda deneyimli olmadığı dikkate alınmalıdır Bu

konuda nitelikli bir tıbbi profesyonel bulmak saatler suumlrebilir Bu suumlre

yaralının uzvunu yada hayatını kaybetmesine sebep olabilir o yuumlzden

mutlaka oumlnceden bununla ilgili bir planlama yapılması gerekir 28022017 72 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Şekil-2 İğne deliği fışkırması

Şekil-3 (İğne deliği enjeksiyon yaralanması ve tedavi etmek iccedilin yapılan

muumldahale-

FPSI Akışkan Guumlcuuml Guumlvenliği Enstituumlsuuml Salt Lake City ABD)

28022017 73 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Parker hannifin hidrolik valf satış muumlduumlruuml ROB SHIMKO bir guumln sol elimi

valfe uzattığımda goumlz accedilıp kapayıncaya kadar geccedilen suumlrede elimde bir iğne

batması hissettim elime baktığımda sadece kırmızı bir nokta goumlrduumlm ve

herhangi bir acı yoktu doktora gittiğimde doktor merhem suumlruumlp bandajlayıp geri

goumlnderdi fakat daha sonra Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile

meydana gelen yaralanmalarda neler yapılması gerektiğini iccedileren okuduğum eski

bir manuel aklıma geldi manueli alıp hemen aynı doktora gittim o beni başka

bir doktora youmlnlendirdi ve neyse ki sonunda tedavi olabildim fakat geccedil

kalındığından dolayı elimde oluşan hasarı duumlzeltebilmek iccedilin 6000 dolarlık bir

deri nakil operasyonu geccedilirmem gerekti

Malasef ki bu tip yaralanmalar ccedilok nadir goumlruumllen bir durum değildir Uumllkemizde

de bir ccedilok kişi bu şekilde oluşan iş kazaları sonucu ciddi şekilde yaralanıp uzuv

kaybı yada uzuvlarda fonksiyon kaybı ile karşılaşmışlardır Bu tip

yaralanmalardan korunmak iccedilin eski yıpranmış hidrolik hortumları standartlara

uygun ccedilalışma şartlarına goumlre doğru seccedililmiş ve kaliteli hortumlar ile

değiştirmek gerekmektedir Ayrıca oumlzellikle basınccedil hatlarında yer alan

hortumlarda koruyucu kılıf kullanılması da alınabilecek guumlvenlik oumlnlemlerinden

birisidir

YAŞANMIŞ BİR OLAY

28022017 74 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

BİTTİ

28022017 75 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Video 17a

Robot

Introducing

Spot

Video 17b

Robot Boston

All Prototypes

Video 17c

Tuumlyap 2012 elekt-

elektrootomasyon

hidro ve pnouml fuarı

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 33

GE 18 L R ED A3C

GE 18 L R ED OMD A3C + PSR 18 L X + M 18 L A3C X

G 18 L A3C X + 2 x PSR 18 L X + 2 x M 18 L A3C X

G W T K WE vs

EO

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 34

GE 18 Z L R ED A3C

EO2

GE 18 L R ED OMD A3C + FM 18 L A3C

G 18 L A3C X + 2 x FM 18 L A3C

G W T K vs

DOZ 18 L Yedek sızdırmazlık ringi

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 35

DİKKAT Somun ve yuumlksuumlğuuml olmayan tuumlm bağlantı elemanlarında İster EO 1 ister EO 2 olsun Goumlvde Sipariş numaraları EO 1 iccedilin de EO 2 iccedilin de

AYNIDIR

28022017 36 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 37

Hidrolik boruları kelepccedileleme tekniği

Plastik boru kelepccedileleri

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 38

Hidrolik boruları kelepccedileleme tekniği

28022017 39 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 40

Yuumlksuumlkluuml bağlantı elemanlarının ISO standartları

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 41

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 42

Konvansiyonel tek yuumlksuumlkluuml bağlantı

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 43

Hidrolik Borular

Hidrolik boruların montaja hazırlanması

Konvansiyonel tek yuumlksuumlkluuml bağlantı

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 44

1frac12

1 Boruyu ısırma fonksiyonu

- Yuumlksuumlk borunun iccediline işleyerek

sızdırmazlık sağlanır

2 Boruyu tutma fonksiyonu

- DPR yuumlksuumlğuumlarka tarafı boruyu sıkı bir

şekilde tutacak şekilde dizayn edilmiştir

Yuumlksuumlğuumln ısırılan boumllgesinde vibrasyonların

sebep olduğu ccedilatlakların oumlnlenmesinde etkili

olur

3 Yaylanma etkisi

- Montaj sonuna doğru yuumlksek elastik

deformasyonların oluşmasına muumlsaade eder

bull Sızdırmazlık

bull Boruyu tutma

bull Yay etkisi

Konvansiyonel tek yuumlksuumlkluuml bağlantı

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 45

Somun sıkılmadan oumlnce Somun sıkıldıktan sonra

bull ISO 8434-1 DIN 2353 DIN 3861 std uygun

bull 24deg ağız konikliği accedilısına sahip ısırmalı tip bağlantı ( Bite Type Fittings )

Ccedilift Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği EO 2

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 46

Sızdırmazlık ringi

(ELASTİK kısım

NBR-Nitril)

Goumlvde Sızdırmazlık ringi

(ccedilelik kısım)

Somun

Tutma (ısırma) ringi

Boru

Fonksiyonel somun

Ccedilift Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği EO 2 ( YENİ )

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 47

BSP Diş Şekilleri BSPT ve BSPP boru dişleri

bull BSPT ve BSPP boru dişleri 55degrsquolik accedilıya sahiptir

bull Hidrolik ve pnoumlmatik uygulamalarda yaygın olarak kullanılır

bull BSPP(British standart pipe paralell-Duumlz diş) Sızdırmazlığın diş uumlzerinde yapılmadığı yerlerde kullanılır Sızdırmazlık elemanı ile sızdırmazlık sağlanır

bull BSPT(British standart pipe taper-Konik diş) Sızdırmazlığın diş uumlzerinde sağlandığı yerlerde kullanılır

Diş standartları

bull BSPP diş

ISO 228-1

DIN 3852-2 ABE

BS2779

NFE03005 BSPP G

BSPT R PORTS DIN 3852 XZ

BSPP

Sızdırmazlık elemanı ile sızdırmazlık

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 48

METRİK Diş Şekilleri

ISO-Metrik boru dişleri

bull Metrik dişler 60degrsquolik diş accedilısına sahiptir

bull Pnoumlmatik uygulamalarda yaygın olarak kullanılır

bull Otomotiv sektoumlruumlnde geniş olarak

kullanılmaktadır

bull Metrik dişlerde iki tip sızdırmazlık sağlanır

-O-ringli sızdırmazlık (ISO 6149)

-Sızdırmazlık Elemanı (Metal) ile sızdırmazlık

(ISO 261 ve 262)

Diş standartları

bull O-ringli sızdırmazlık

ISO 6149

DIN 3852-F

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 49

UNF Diş Şekilleri

UNF dişler (Unified Fine Threads)

bull UNF dişler 60degrsquolik diş accedilısına sahiptir

bull Hidrolik uygulamalarda (oumlzellikle Amerikarsquoda)

yaygın olarak kullanılır

bull UNF diş şekilleri ISO-inch olarak da anılır

bull UNF dişler sızdırmazlığın diş uumlzerinde

yapılmadığı yerlerde kullanılır

bull Sızdırmazlık O-ring ile sağlanır

Diş standartları

SAEJ 514 (Erkek diş)

SAEJ 1926 (Dişi port)

UNF 38rdquo-24

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 50

NPT Diş Şekilleri

NPT dişler (National Pipe Taper)

bull NPT dişler 60degrsquolik diş accedilısına sahiptir

bull Petrokimya proses enduumlstrisi ve

hidrolik uygulamalarda (oumlzellikle

Amerikarsquoda) yaygın olarak kullanılır

bull NPT dişler sızdırmazlığın diş uumlzerinde

sağlandığı yerlerde kullanılır

Diş standartları

SAEJ 476-B2

NF E 03-061

625deg konik accedilı

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 51

FP

FM

FP

FM

F P F

M

GE GE ED GEO

Form B Form E Form F

28022017 52 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 53

Diş Sızdırmazlık Şekilleri

Teflon bant Sıvı sızdırmazlık elemanı Teflon esaslı kaplama

İlk iki dişe teflon sarılmamalıdır ( LOCTITE ) ( PRESTOLOK Pnoumlmatik fittings

Akrilik esaslı teflon pudra

5 defaya kadar soumlkuumlluumlp takılabilir )

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 54

Paralel Diş Sızdırmazlık Şekilleri

Metal (duumlz) sızdırmazlık

Cu Al fiber plastik pul Elle sıkmadan sonra anahtarla max14 tur sıkılmalıdır

O-ringli sızdırmazlık

Back-up O-ring O-ring Destekli O-ring

Hidrolik Sistemde Kullanılan Sızdırmazlık Elemanları

Hidrolik devrede kullanılan sızdırmazlık elemanlarının yağ kaccedilaklarını ve verim

kayıplarını azaltmak uumlzere iki goumlrevi vardır Sızdırmazlık elemanlarının

seccediliminde akışkan cinsi ccedilalışma sıcaklığı ccedilalışma basıncı dikkate alınmalıdır

Yapıldıkları malzemeye goumlre sızdırmazlık elemanları

Bezli Malzemeden Yapılan Sızdırmazlık Elemanları

bull Bezli NBR Pamuklu beze nitril emprenye edilerek hazırlanır

bull Bezli FKM Pamuklu beze viton emprenye edilerek hazırlanır

28022017 55 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Esnek Malzemeden Yapılan Sızdırmazlık Elemanları

bull Silikon

bull Nitril

bull Viton

Poli

Neoprenuumlretan

Etilen propilen kauccediluk

Doğal kauccediluk

Neopren

Sızdırmazlık elemanları

Sızdırmazlık Elemanları Kullanıldığı Yere Goumlre

Statik sızdırmazlık elemanları

bull Contalar

bull O-ring (halkalar)

Dinamik sızdırmazlık elemanları

bull Toz keccedileleri

bull Piston kolu keccedileleri

bull Piston keccedileleri

28022017 56 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 57

Uygulamada Sızdırmazlık Elemanları

Parker-Praumldifa Hidrolik Sızdırmazlık Elemanları (Hidroser)

Piston sızdırmazlık elemanları

Mil sızdırmazlık elemanları

Toz sıyırıcılar

Kayıcı halkalar

Parker-Praumldifa O-Ringler

Col-O-Rings tipi değişik renklerde O-ringler

Ekstruumlzyondan elde edilen şerit O-ringler

Teflon O-ringler

Parbak tipi O-ring destek halkaları

Bilindiği uumlzere akışkan guumlcuuml devrelerinde akışkanın hareketli

olduğu iki nokta arasında basınccedil farkı oluşur Eğer kesit farkı gibi

akışın oumlnuumlndeki direnci arttıran etkenler var ise bu basınccedil farkı

daha da artar

Orifis Nedir Ne İşe Yarar

28022017 58 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Orifis pkalası

Ama akışkanın hareketi durduğunda (bu duruma oumlrnek olarak hidrolik

devrede silindirlerin valfler aracılığı ile ya da strok sonuna geldiği iccedilin

durduğu bir anı duumlşuumlnebiliriz) aradaki kesit farkına rağmen iki nokta

arasındaki basınccedil değeri eşit olacaktır Dolayısıyla eğer hidrolik devrede

bir yerde basıncın algılanması gerekiyorsa yada hattaki debiden daha

duumlşuumlk miktarda bir debiye ihtiyaccedil varsa bu noktaların beslemesini ana

hatlardan ccedilekilecek bir hatta orifis takılarak yapabilir

28022017 59 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Lojik valflerin kapaklarına pilot valfin besleme yada boşaltma

hattına orifisler yerleştirerek lojik valfin accedilma ve kapanma suumlreleri

kontrol edilir

28022017 60 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Pilot kumandalı emniyet valflerinde de yukarıdaki pilot valfle

basınccedillı yağ ana goumlvdeden orifislerden geccedilirilerek aktarılır

Değişken deplasmanlı pompaların kontrol organlarında da orifisleri

goumlrmek muumlmkuumlnduumlr

28022017 61 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Hidrolik devre elemanları ccedilalışma prensipleri gereği dar toleranslarda ccedilalışırlar

bu yuumlzden de yağ kirliliğine karşı ccedilok hassastırlar Dolayısıyla hidrolik tahrikli

makinaların performanslarını uzun suumlre suumlrduumlrebilmelerinin temel koşullarından

birisi uumlreticilerin belirlediği standartta temiz bir yağ ile ccedilalışmasıdır Sanayide

ccediloğu kez bu konunun goumlz ardı edilmesi sebebiyle olması gerekenden ccedilok daha

kısa suumlrede makine arızaları ve bunun sonucunda gereksiz parccedila değişimleri ve

uumlretim kayıpları ile karşılaşılmaktadır

Hidrolik Sistem Arızaları

28022017 62 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 63

Hidrolik devrelerde oluşan arızaların birccediloğu hidrolik yağların yanlış

tercihinden kaynaklanır Bu sebeple hidrolik yağlarının seccediliminin iyi

yapılması ve ccedilalışma şartlarına uygun tercih edilmesi gerekir Hidrolik

devrelerin bakımının duumlzenli olarak yapılması gerekir

Sistemde ccedilalışma sırasında guumlruumlltuuml

Pompa arızalıdır

Pompadaki yağ seviyesi duumlşuumlktuumlr

Yağ iccedilinde ve sistemde hava vardır

Yağda buharlaşma olmaktadır

Emniyet valfinde arıza vardır

Motor pompa ve elektrik motoru montaj bağlantıları iyi değildir

Ccedilek valfın yayı kırılmıştır

Borularda dirsek ve kıvrım sayısı fazladır

Emiş borusu ccedilapı kuumlccediluumlktuumlr

Emiş hattı filtresi tıkalıdır

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 64

Hidrolik devre basıncının duumlşmesi veya yuumlkselmesi

Devre Basıncı Duumlşuumlkse

o Hidrolik pompa arızalıdır

o Basınccedil duumlşuumlrme valfi ayarı duumlşuumlktuumlr veya bozulmuştur

o Hidrolik devrede kaccedilak ve sızıntılar vardır

o Silindir keccedilelerinde kaccedilak vardır veya keccedileler arızalıdır

Devre Basıncı Yuumlksekse

o Doumlnuumlş hattı filtresi kirlenmesinden dolayı akışkan kirlenmiştir

o Basınccedil kontrol valfi arızalıdır veya ayarı iyi yapılmamıştır

o Akışkanın iccedilinde hava vardır

o Pompa yataklarında boşluk vardır

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 65

Hidrolik devre debisinin duumlşmesi veya yuumlkselmesi

Devre debisi duumlşuumlk ise (Hareket yavaştır)

o Emniyet valfinin basınccedil ayarı ccedilok duumlşuumlktuumlr

o Hareket eden yuumlzeylerde yağ azalmıştır

o Silindir veya elektrik motoru arızalıdır

o Sıvının viskozitesi yuumlksektir (yağ kalmamıştır)

o Sıvı seviyesi duumlşuumlktuumlr

o Akış kontrol valfinin ayarı yetersizdir

o Sıvının buumltuumlnuuml emniyet valfinden depoya geri doumlnmektedir

o Elektrik motorunun doumlnme youmlnuuml terstir

o Pompa arızalıdır veya tıkalıdır

o Pompanın hızı yetersizdir

Debi yuumlksek ise (Hareket hızlıdır)

o Basınccedil kontrol valfi ayarı fazladır

o Akış kontrol valfi ayarı fazladır

o Elektrik motoru devir sayısı uygun değildir

o Pompanın guumlcuuml gerekenden ccediloktur

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 66

Valflerde Meydana Gelen Arızalar

Youmln kontrol valflerinde meydana gelen arızalar

Valfin suumlrtuumlnme yuumlzeylerinde aşıntı oluşmuştur

Valf iccedilindeki geri doumlnuumlş yayı kırılmıştır

Valf iccedilinde pislik vardır

Valfin selenoid bağlantıları yanlıştır

Valf istenilen konuma gelmiyordur

Valf ayarı iyi değildir

Emniyet valflerinde basınccedil duumlşuumlkse

Sıvı kirlidir

Valfin iccedilindeki yay kırıktır

Havalandırma kapağı accedilık olabilir

Valf ayar yayı bozulmuştur

Basınccedil ayarı bozulmuştur

Emniyet valfi kapalı olabilir

Hava boşluklu bobinlerde bobin iccedilerisine yağ girmezken ıslak bobinlerde tam tersi armatuumlr

tank hattına bağlı olan yağın iccedilerisinde yuumlzer Islak pimli bobinleri oumlzellikle accedilık havada ya

da nemli ortamlarda ccedilalışan makinalarda yağın koruyucu oumlzelliği sayesinde korozyona karşı

dayanıklılığı daha fazladır bunun yanı sıra sıvıyla temastan dolayı ısı transferi daha fazla

olacağı bobinin kendini daha iyi soğutabileceğini soumlyleyebiliriz Bir diğer avantajda bobin

iccedilerisindeki yağın armatuumlruumln yastıklanmasını sağlamasıdır

Doğru akım bobinleri oumlzellikle duumlşuumlk voltajlarda ccedilalışıldığında yuumlksek ccedilalışma guumlvenliğine

sahiptir Aynı zamanda yuumlksek frekanslı ccedilalışmalar iccedilin uygundur Bir diğer oumlzelliği ise

bobine elektrik uyarısı verildiğinde herhangi bir nedenden dolayı suumlrguuml hareket etmez

takılırsa bobinde yanma meydana gelmez Alternatif akımlı bobinler aynı durumda yanarlar

(ıslak pimli bobinler iccedilin bu suumlre yaklaşık 1-15 saattir)

28022017 67 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Valf Bobin Tipleri

Enduumlstriyel otomasyonda en yaygın kullanılan kumanda tipi olan

elektrik kumandalı valflerin piyasada birccedilok değişik ccedileşidi ile

karşılaşmak muumlmkuumlnduumlr Bununla birlikte en yaygın kullanılan

bobin (Selenoid- solenoid ing) ccedileşitlerini doğru akımla ccedilalışan

hava boşluklu veya ıslak pimli alternatif akımla ccedilalışan hava

boşluklu veya ıslak pimli olarak sayabiliriz

Hidrolik Valf Bobinleri ve Arızaları

28022017 68 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Valf Bobinleri Neden Yanar

Valf bobinine enerji verildiğinde ilk olarak suumlrguuml hareketini başlatmak iccedilin daha

yuumlksek direnccedil olacağından dolayı bobinden yuumlksek akım geccediler ve suumlrguuml hareket

etmeye başladığında bu akım değeri duumlşer eğer suumlrguuml hareket edemez ise akım

yığılması oluşarak bobinin aşırı ısınıp yanmasına ve işe goumlrmez duruma gelmesine

sebep olur

Bu şekilde yanan valf bobinlerinde bazı plastik tuumlrevi malzemeler eriyerek bobin

goumlvdesindeki boşlukların dolmasına ve bobin iccedilerisindeki armatuumlruumln hareket

edememesine sebep olabilir

Ortam sıcaklığının yuumlksek olması bobinin uumlzerinde oluşan ısıyı ortama vermesinde

sıkıntı yaratacağından dolayı bobin sıcaklığı artarak direncin artmasına akım ve

bobin kuvvetinin duumlşmesine sebep olacaktır Bunun sonucunda suumlrguuml kuvvetleri

yenilemeyebileceği iccedilin bobinde yanma tehlikesi oluşacaktır Besleme hattındaki

voltaj duumlşuumlkluumlklerinde hareketi başlatacak kuvveti bobinin uumlretememesine va

takılıp kalıp yanmasına sebep olabilecek etkenlerden birisidir Yine bir diğer olası

etkende valfin ccedilalışma ccedilevriminin sıklığıdır izin verilen katalog değerinin uumlzerinde

ccedilevrim suumlresinde ccedilalışan valf bobinleri kısa suumlre iccedilerisinde ccedilok sayıda ilk kalkış

akımına maruz kalacaklardır 28022017 69 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Nadiren de olsa karşılaşılan bir durum ise bobin uumlzerine goumlnderilecek aşırı

voltajdır Bobinde oluşan ekstra kuvvet sebebiyle bobin accedilma ve kapamada

problem olmaz ama yuumlksek voltaj sebebiyle bobinde yuumlksek akım tutulurBu da

sargının aşırı ısınmasına ve bobinde erimeye sebep olabilir

Bir diğer neden olarak da bobinin kısa devre yapmasını sayabiliriz Bobine

girebilecek herhangi bir iletken sıvı kısa devreye ve bobinde yanmaya sebep

olabilir Son olarak mekanik darbeler sonucu hasarlar sebebiyle oluşacak

deformasyonlarda bobinlerde arızalara sebep olacaktır Arıza sebebiyle ccedilıkartılan

bobin uumlzerinde ccedilalışarak arıza kaynağı tespit edilmelidir Aksi taktirde tekrar

benzer şekilde arızalar ile karşılaşabiliriz 28022017 70 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Hidrolik İş Guumlvenliği-1 (Hortumlarda İğne Deliği Fışkırması)

Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile meydana gelen

yaralanmalar doku hasarı uzuv kaybı hatta oumlluumlme bile sebebiyet

verebilir Sorumlular bu tip yaralanmaları engellemek iccedilin ve olası

kazaya nasıl muumldahale edileceğine youmlnelik oumlnceden plan

yapmalıdırlar Kaza meydana geldikten sonra ne yapılacağına dair

karar vermek iccedilin yeterli suumlre olmayabilir

Hortumların eskimesi kullanılan hidrolik

yağa uygun hortum seccedililmemesi hortumların

burulmaya maruz kalması minimum buumlkuumlm

yarıccedilapından daha duumlşuumlk ccedilapta buumlkuumllmesi gibi

sebeplerden dolayı hortumlarda oluşabilecek

ccedilok kuumlccediluumlk deliklerden iğne deliği fışkırması

oluşabilir

28022017 71 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Bu ccedilok kuumlccediluumlk delikten meydana gelen iğne deliği sızıntıları bir mermi gibi

ccedilok yuumlksek hızlara ulaşıp su jeti gibi dokuları delip geccedilebilir ve kan

dolaşım sistemine karışabilir Bu tip yaralanmaya maruz kalan kişi ccedilok

nadiren ciddi miktarda bir acı hissi duyar ccediloğunlukla hafif bir elektrik

ccedilarpması yada bir iğne batması hissi algılar

Hidrolik yağ iccedilerisinde canlı dokulara zarar veren ccedilok sayıda kimyasal

bileşim mevcuttur Hidrolik yağın vuumlcuda enjekte olduğu yaralanmalar

hızla dokuları tahrip ederek kangrene sebep olur bu yuumlzden suumlratle tıbbi

muumldahale gerekir Yaranın ilk anlardaki goumlruumlnuumlmuuml zararsız gibi durduğu

iccedilin kesinlikle oumlnemsiz goumlruumllmemelidir ve en hızlı şekilde cerrahi

muumldahale ile tedavi edilmelidir aksi taktirde yaralanan kişide kalıcı

hasarlar oluşabilir

Bir ccedilok doktorun hidrolik yağ enjekte olması sonucu meydana gelen

yaralanmalar konusunda deneyimli olmadığı dikkate alınmalıdır Bu

konuda nitelikli bir tıbbi profesyonel bulmak saatler suumlrebilir Bu suumlre

yaralının uzvunu yada hayatını kaybetmesine sebep olabilir o yuumlzden

mutlaka oumlnceden bununla ilgili bir planlama yapılması gerekir 28022017 72 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Şekil-2 İğne deliği fışkırması

Şekil-3 (İğne deliği enjeksiyon yaralanması ve tedavi etmek iccedilin yapılan

muumldahale-

FPSI Akışkan Guumlcuuml Guumlvenliği Enstituumlsuuml Salt Lake City ABD)

28022017 73 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Parker hannifin hidrolik valf satış muumlduumlruuml ROB SHIMKO bir guumln sol elimi

valfe uzattığımda goumlz accedilıp kapayıncaya kadar geccedilen suumlrede elimde bir iğne

batması hissettim elime baktığımda sadece kırmızı bir nokta goumlrduumlm ve

herhangi bir acı yoktu doktora gittiğimde doktor merhem suumlruumlp bandajlayıp geri

goumlnderdi fakat daha sonra Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile

meydana gelen yaralanmalarda neler yapılması gerektiğini iccedileren okuduğum eski

bir manuel aklıma geldi manueli alıp hemen aynı doktora gittim o beni başka

bir doktora youmlnlendirdi ve neyse ki sonunda tedavi olabildim fakat geccedil

kalındığından dolayı elimde oluşan hasarı duumlzeltebilmek iccedilin 6000 dolarlık bir

deri nakil operasyonu geccedilirmem gerekti

Malasef ki bu tip yaralanmalar ccedilok nadir goumlruumllen bir durum değildir Uumllkemizde

de bir ccedilok kişi bu şekilde oluşan iş kazaları sonucu ciddi şekilde yaralanıp uzuv

kaybı yada uzuvlarda fonksiyon kaybı ile karşılaşmışlardır Bu tip

yaralanmalardan korunmak iccedilin eski yıpranmış hidrolik hortumları standartlara

uygun ccedilalışma şartlarına goumlre doğru seccedililmiş ve kaliteli hortumlar ile

değiştirmek gerekmektedir Ayrıca oumlzellikle basınccedil hatlarında yer alan

hortumlarda koruyucu kılıf kullanılması da alınabilecek guumlvenlik oumlnlemlerinden

birisidir

YAŞANMIŞ BİR OLAY

28022017 74 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

BİTTİ

28022017 75 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Video 17a

Robot

Introducing

Spot

Video 17b

Robot Boston

All Prototypes

Video 17c

Tuumlyap 2012 elekt-

elektrootomasyon

hidro ve pnouml fuarı

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 34

GE 18 Z L R ED A3C

EO2

GE 18 L R ED OMD A3C + FM 18 L A3C

G 18 L A3C X + 2 x FM 18 L A3C

G W T K vs

DOZ 18 L Yedek sızdırmazlık ringi

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 35

DİKKAT Somun ve yuumlksuumlğuuml olmayan tuumlm bağlantı elemanlarında İster EO 1 ister EO 2 olsun Goumlvde Sipariş numaraları EO 1 iccedilin de EO 2 iccedilin de

AYNIDIR

28022017 36 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 37

Hidrolik boruları kelepccedileleme tekniği

Plastik boru kelepccedileleri

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 38

Hidrolik boruları kelepccedileleme tekniği

28022017 39 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 40

Yuumlksuumlkluuml bağlantı elemanlarının ISO standartları

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 41

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 42

Konvansiyonel tek yuumlksuumlkluuml bağlantı

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 43

Hidrolik Borular

Hidrolik boruların montaja hazırlanması

Konvansiyonel tek yuumlksuumlkluuml bağlantı

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 44

1frac12

1 Boruyu ısırma fonksiyonu

- Yuumlksuumlk borunun iccediline işleyerek

sızdırmazlık sağlanır

2 Boruyu tutma fonksiyonu

- DPR yuumlksuumlğuumlarka tarafı boruyu sıkı bir

şekilde tutacak şekilde dizayn edilmiştir

Yuumlksuumlğuumln ısırılan boumllgesinde vibrasyonların

sebep olduğu ccedilatlakların oumlnlenmesinde etkili

olur

3 Yaylanma etkisi

- Montaj sonuna doğru yuumlksek elastik

deformasyonların oluşmasına muumlsaade eder

bull Sızdırmazlık

bull Boruyu tutma

bull Yay etkisi

Konvansiyonel tek yuumlksuumlkluuml bağlantı

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 45

Somun sıkılmadan oumlnce Somun sıkıldıktan sonra

bull ISO 8434-1 DIN 2353 DIN 3861 std uygun

bull 24deg ağız konikliği accedilısına sahip ısırmalı tip bağlantı ( Bite Type Fittings )

Ccedilift Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği EO 2

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 46

Sızdırmazlık ringi

(ELASTİK kısım

NBR-Nitril)

Goumlvde Sızdırmazlık ringi

(ccedilelik kısım)

Somun

Tutma (ısırma) ringi

Boru

Fonksiyonel somun

Ccedilift Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği EO 2 ( YENİ )

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 47

BSP Diş Şekilleri BSPT ve BSPP boru dişleri

bull BSPT ve BSPP boru dişleri 55degrsquolik accedilıya sahiptir

bull Hidrolik ve pnoumlmatik uygulamalarda yaygın olarak kullanılır

bull BSPP(British standart pipe paralell-Duumlz diş) Sızdırmazlığın diş uumlzerinde yapılmadığı yerlerde kullanılır Sızdırmazlık elemanı ile sızdırmazlık sağlanır

bull BSPT(British standart pipe taper-Konik diş) Sızdırmazlığın diş uumlzerinde sağlandığı yerlerde kullanılır

Diş standartları

bull BSPP diş

ISO 228-1

DIN 3852-2 ABE

BS2779

NFE03005 BSPP G

BSPT R PORTS DIN 3852 XZ

BSPP

Sızdırmazlık elemanı ile sızdırmazlık

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 48

METRİK Diş Şekilleri

ISO-Metrik boru dişleri

bull Metrik dişler 60degrsquolik diş accedilısına sahiptir

bull Pnoumlmatik uygulamalarda yaygın olarak kullanılır

bull Otomotiv sektoumlruumlnde geniş olarak

kullanılmaktadır

bull Metrik dişlerde iki tip sızdırmazlık sağlanır

-O-ringli sızdırmazlık (ISO 6149)

-Sızdırmazlık Elemanı (Metal) ile sızdırmazlık

(ISO 261 ve 262)

Diş standartları

bull O-ringli sızdırmazlık

ISO 6149

DIN 3852-F

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 49

UNF Diş Şekilleri

UNF dişler (Unified Fine Threads)

bull UNF dişler 60degrsquolik diş accedilısına sahiptir

bull Hidrolik uygulamalarda (oumlzellikle Amerikarsquoda)

yaygın olarak kullanılır

bull UNF diş şekilleri ISO-inch olarak da anılır

bull UNF dişler sızdırmazlığın diş uumlzerinde

yapılmadığı yerlerde kullanılır

bull Sızdırmazlık O-ring ile sağlanır

Diş standartları

SAEJ 514 (Erkek diş)

SAEJ 1926 (Dişi port)

UNF 38rdquo-24

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 50

NPT Diş Şekilleri

NPT dişler (National Pipe Taper)

bull NPT dişler 60degrsquolik diş accedilısına sahiptir

bull Petrokimya proses enduumlstrisi ve

hidrolik uygulamalarda (oumlzellikle

Amerikarsquoda) yaygın olarak kullanılır

bull NPT dişler sızdırmazlığın diş uumlzerinde

sağlandığı yerlerde kullanılır

Diş standartları

SAEJ 476-B2

NF E 03-061

625deg konik accedilı

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 51

FP

FM

FP

FM

F P F

M

GE GE ED GEO

Form B Form E Form F

28022017 52 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 53

Diş Sızdırmazlık Şekilleri

Teflon bant Sıvı sızdırmazlık elemanı Teflon esaslı kaplama

İlk iki dişe teflon sarılmamalıdır ( LOCTITE ) ( PRESTOLOK Pnoumlmatik fittings

Akrilik esaslı teflon pudra

5 defaya kadar soumlkuumlluumlp takılabilir )

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 54

Paralel Diş Sızdırmazlık Şekilleri

Metal (duumlz) sızdırmazlık

Cu Al fiber plastik pul Elle sıkmadan sonra anahtarla max14 tur sıkılmalıdır

O-ringli sızdırmazlık

Back-up O-ring O-ring Destekli O-ring

Hidrolik Sistemde Kullanılan Sızdırmazlık Elemanları

Hidrolik devrede kullanılan sızdırmazlık elemanlarının yağ kaccedilaklarını ve verim

kayıplarını azaltmak uumlzere iki goumlrevi vardır Sızdırmazlık elemanlarının

seccediliminde akışkan cinsi ccedilalışma sıcaklığı ccedilalışma basıncı dikkate alınmalıdır

Yapıldıkları malzemeye goumlre sızdırmazlık elemanları

Bezli Malzemeden Yapılan Sızdırmazlık Elemanları

bull Bezli NBR Pamuklu beze nitril emprenye edilerek hazırlanır

bull Bezli FKM Pamuklu beze viton emprenye edilerek hazırlanır

28022017 55 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Esnek Malzemeden Yapılan Sızdırmazlık Elemanları

bull Silikon

bull Nitril

bull Viton

Poli

Neoprenuumlretan

Etilen propilen kauccediluk

Doğal kauccediluk

Neopren

Sızdırmazlık elemanları

Sızdırmazlık Elemanları Kullanıldığı Yere Goumlre

Statik sızdırmazlık elemanları

bull Contalar

bull O-ring (halkalar)

Dinamik sızdırmazlık elemanları

bull Toz keccedileleri

bull Piston kolu keccedileleri

bull Piston keccedileleri

28022017 56 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 57

Uygulamada Sızdırmazlık Elemanları

Parker-Praumldifa Hidrolik Sızdırmazlık Elemanları (Hidroser)

Piston sızdırmazlık elemanları

Mil sızdırmazlık elemanları

Toz sıyırıcılar

Kayıcı halkalar

Parker-Praumldifa O-Ringler

Col-O-Rings tipi değişik renklerde O-ringler

Ekstruumlzyondan elde edilen şerit O-ringler

Teflon O-ringler

Parbak tipi O-ring destek halkaları

Bilindiği uumlzere akışkan guumlcuuml devrelerinde akışkanın hareketli

olduğu iki nokta arasında basınccedil farkı oluşur Eğer kesit farkı gibi

akışın oumlnuumlndeki direnci arttıran etkenler var ise bu basınccedil farkı

daha da artar

Orifis Nedir Ne İşe Yarar

28022017 58 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Orifis pkalası

Ama akışkanın hareketi durduğunda (bu duruma oumlrnek olarak hidrolik

devrede silindirlerin valfler aracılığı ile ya da strok sonuna geldiği iccedilin

durduğu bir anı duumlşuumlnebiliriz) aradaki kesit farkına rağmen iki nokta

arasındaki basınccedil değeri eşit olacaktır Dolayısıyla eğer hidrolik devrede

bir yerde basıncın algılanması gerekiyorsa yada hattaki debiden daha

duumlşuumlk miktarda bir debiye ihtiyaccedil varsa bu noktaların beslemesini ana

hatlardan ccedilekilecek bir hatta orifis takılarak yapabilir

28022017 59 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Lojik valflerin kapaklarına pilot valfin besleme yada boşaltma

hattına orifisler yerleştirerek lojik valfin accedilma ve kapanma suumlreleri

kontrol edilir

28022017 60 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Pilot kumandalı emniyet valflerinde de yukarıdaki pilot valfle

basınccedillı yağ ana goumlvdeden orifislerden geccedilirilerek aktarılır

Değişken deplasmanlı pompaların kontrol organlarında da orifisleri

goumlrmek muumlmkuumlnduumlr

28022017 61 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Hidrolik devre elemanları ccedilalışma prensipleri gereği dar toleranslarda ccedilalışırlar

bu yuumlzden de yağ kirliliğine karşı ccedilok hassastırlar Dolayısıyla hidrolik tahrikli

makinaların performanslarını uzun suumlre suumlrduumlrebilmelerinin temel koşullarından

birisi uumlreticilerin belirlediği standartta temiz bir yağ ile ccedilalışmasıdır Sanayide

ccediloğu kez bu konunun goumlz ardı edilmesi sebebiyle olması gerekenden ccedilok daha

kısa suumlrede makine arızaları ve bunun sonucunda gereksiz parccedila değişimleri ve

uumlretim kayıpları ile karşılaşılmaktadır

Hidrolik Sistem Arızaları

28022017 62 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 63

Hidrolik devrelerde oluşan arızaların birccediloğu hidrolik yağların yanlış

tercihinden kaynaklanır Bu sebeple hidrolik yağlarının seccediliminin iyi

yapılması ve ccedilalışma şartlarına uygun tercih edilmesi gerekir Hidrolik

devrelerin bakımının duumlzenli olarak yapılması gerekir

Sistemde ccedilalışma sırasında guumlruumlltuuml

Pompa arızalıdır

Pompadaki yağ seviyesi duumlşuumlktuumlr

Yağ iccedilinde ve sistemde hava vardır

Yağda buharlaşma olmaktadır

Emniyet valfinde arıza vardır

Motor pompa ve elektrik motoru montaj bağlantıları iyi değildir

Ccedilek valfın yayı kırılmıştır

Borularda dirsek ve kıvrım sayısı fazladır

Emiş borusu ccedilapı kuumlccediluumlktuumlr

Emiş hattı filtresi tıkalıdır

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 64

Hidrolik devre basıncının duumlşmesi veya yuumlkselmesi

Devre Basıncı Duumlşuumlkse

o Hidrolik pompa arızalıdır

o Basınccedil duumlşuumlrme valfi ayarı duumlşuumlktuumlr veya bozulmuştur

o Hidrolik devrede kaccedilak ve sızıntılar vardır

o Silindir keccedilelerinde kaccedilak vardır veya keccedileler arızalıdır

Devre Basıncı Yuumlksekse

o Doumlnuumlş hattı filtresi kirlenmesinden dolayı akışkan kirlenmiştir

o Basınccedil kontrol valfi arızalıdır veya ayarı iyi yapılmamıştır

o Akışkanın iccedilinde hava vardır

o Pompa yataklarında boşluk vardır

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 65

Hidrolik devre debisinin duumlşmesi veya yuumlkselmesi

Devre debisi duumlşuumlk ise (Hareket yavaştır)

o Emniyet valfinin basınccedil ayarı ccedilok duumlşuumlktuumlr

o Hareket eden yuumlzeylerde yağ azalmıştır

o Silindir veya elektrik motoru arızalıdır

o Sıvının viskozitesi yuumlksektir (yağ kalmamıştır)

o Sıvı seviyesi duumlşuumlktuumlr

o Akış kontrol valfinin ayarı yetersizdir

o Sıvının buumltuumlnuuml emniyet valfinden depoya geri doumlnmektedir

o Elektrik motorunun doumlnme youmlnuuml terstir

o Pompa arızalıdır veya tıkalıdır

o Pompanın hızı yetersizdir

Debi yuumlksek ise (Hareket hızlıdır)

o Basınccedil kontrol valfi ayarı fazladır

o Akış kontrol valfi ayarı fazladır

o Elektrik motoru devir sayısı uygun değildir

o Pompanın guumlcuuml gerekenden ccediloktur

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 66

Valflerde Meydana Gelen Arızalar

Youmln kontrol valflerinde meydana gelen arızalar

Valfin suumlrtuumlnme yuumlzeylerinde aşıntı oluşmuştur

Valf iccedilindeki geri doumlnuumlş yayı kırılmıştır

Valf iccedilinde pislik vardır

Valfin selenoid bağlantıları yanlıştır

Valf istenilen konuma gelmiyordur

Valf ayarı iyi değildir

Emniyet valflerinde basınccedil duumlşuumlkse

Sıvı kirlidir

Valfin iccedilindeki yay kırıktır

Havalandırma kapağı accedilık olabilir

Valf ayar yayı bozulmuştur

Basınccedil ayarı bozulmuştur

Emniyet valfi kapalı olabilir

Hava boşluklu bobinlerde bobin iccedilerisine yağ girmezken ıslak bobinlerde tam tersi armatuumlr

tank hattına bağlı olan yağın iccedilerisinde yuumlzer Islak pimli bobinleri oumlzellikle accedilık havada ya

da nemli ortamlarda ccedilalışan makinalarda yağın koruyucu oumlzelliği sayesinde korozyona karşı

dayanıklılığı daha fazladır bunun yanı sıra sıvıyla temastan dolayı ısı transferi daha fazla

olacağı bobinin kendini daha iyi soğutabileceğini soumlyleyebiliriz Bir diğer avantajda bobin

iccedilerisindeki yağın armatuumlruumln yastıklanmasını sağlamasıdır

Doğru akım bobinleri oumlzellikle duumlşuumlk voltajlarda ccedilalışıldığında yuumlksek ccedilalışma guumlvenliğine

sahiptir Aynı zamanda yuumlksek frekanslı ccedilalışmalar iccedilin uygundur Bir diğer oumlzelliği ise

bobine elektrik uyarısı verildiğinde herhangi bir nedenden dolayı suumlrguuml hareket etmez

takılırsa bobinde yanma meydana gelmez Alternatif akımlı bobinler aynı durumda yanarlar

(ıslak pimli bobinler iccedilin bu suumlre yaklaşık 1-15 saattir)

28022017 67 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Valf Bobin Tipleri

Enduumlstriyel otomasyonda en yaygın kullanılan kumanda tipi olan

elektrik kumandalı valflerin piyasada birccedilok değişik ccedileşidi ile

karşılaşmak muumlmkuumlnduumlr Bununla birlikte en yaygın kullanılan

bobin (Selenoid- solenoid ing) ccedileşitlerini doğru akımla ccedilalışan

hava boşluklu veya ıslak pimli alternatif akımla ccedilalışan hava

boşluklu veya ıslak pimli olarak sayabiliriz

Hidrolik Valf Bobinleri ve Arızaları

28022017 68 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Valf Bobinleri Neden Yanar

Valf bobinine enerji verildiğinde ilk olarak suumlrguuml hareketini başlatmak iccedilin daha

yuumlksek direnccedil olacağından dolayı bobinden yuumlksek akım geccediler ve suumlrguuml hareket

etmeye başladığında bu akım değeri duumlşer eğer suumlrguuml hareket edemez ise akım

yığılması oluşarak bobinin aşırı ısınıp yanmasına ve işe goumlrmez duruma gelmesine

sebep olur

Bu şekilde yanan valf bobinlerinde bazı plastik tuumlrevi malzemeler eriyerek bobin

goumlvdesindeki boşlukların dolmasına ve bobin iccedilerisindeki armatuumlruumln hareket

edememesine sebep olabilir

Ortam sıcaklığının yuumlksek olması bobinin uumlzerinde oluşan ısıyı ortama vermesinde

sıkıntı yaratacağından dolayı bobin sıcaklığı artarak direncin artmasına akım ve

bobin kuvvetinin duumlşmesine sebep olacaktır Bunun sonucunda suumlrguuml kuvvetleri

yenilemeyebileceği iccedilin bobinde yanma tehlikesi oluşacaktır Besleme hattındaki

voltaj duumlşuumlkluumlklerinde hareketi başlatacak kuvveti bobinin uumlretememesine va

takılıp kalıp yanmasına sebep olabilecek etkenlerden birisidir Yine bir diğer olası

etkende valfin ccedilalışma ccedilevriminin sıklığıdır izin verilen katalog değerinin uumlzerinde

ccedilevrim suumlresinde ccedilalışan valf bobinleri kısa suumlre iccedilerisinde ccedilok sayıda ilk kalkış

akımına maruz kalacaklardır 28022017 69 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Nadiren de olsa karşılaşılan bir durum ise bobin uumlzerine goumlnderilecek aşırı

voltajdır Bobinde oluşan ekstra kuvvet sebebiyle bobin accedilma ve kapamada

problem olmaz ama yuumlksek voltaj sebebiyle bobinde yuumlksek akım tutulurBu da

sargının aşırı ısınmasına ve bobinde erimeye sebep olabilir

Bir diğer neden olarak da bobinin kısa devre yapmasını sayabiliriz Bobine

girebilecek herhangi bir iletken sıvı kısa devreye ve bobinde yanmaya sebep

olabilir Son olarak mekanik darbeler sonucu hasarlar sebebiyle oluşacak

deformasyonlarda bobinlerde arızalara sebep olacaktır Arıza sebebiyle ccedilıkartılan

bobin uumlzerinde ccedilalışarak arıza kaynağı tespit edilmelidir Aksi taktirde tekrar

benzer şekilde arızalar ile karşılaşabiliriz 28022017 70 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Hidrolik İş Guumlvenliği-1 (Hortumlarda İğne Deliği Fışkırması)

Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile meydana gelen

yaralanmalar doku hasarı uzuv kaybı hatta oumlluumlme bile sebebiyet

verebilir Sorumlular bu tip yaralanmaları engellemek iccedilin ve olası

kazaya nasıl muumldahale edileceğine youmlnelik oumlnceden plan

yapmalıdırlar Kaza meydana geldikten sonra ne yapılacağına dair

karar vermek iccedilin yeterli suumlre olmayabilir

Hortumların eskimesi kullanılan hidrolik

yağa uygun hortum seccedililmemesi hortumların

burulmaya maruz kalması minimum buumlkuumlm

yarıccedilapından daha duumlşuumlk ccedilapta buumlkuumllmesi gibi

sebeplerden dolayı hortumlarda oluşabilecek

ccedilok kuumlccediluumlk deliklerden iğne deliği fışkırması

oluşabilir

28022017 71 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Bu ccedilok kuumlccediluumlk delikten meydana gelen iğne deliği sızıntıları bir mermi gibi

ccedilok yuumlksek hızlara ulaşıp su jeti gibi dokuları delip geccedilebilir ve kan

dolaşım sistemine karışabilir Bu tip yaralanmaya maruz kalan kişi ccedilok

nadiren ciddi miktarda bir acı hissi duyar ccediloğunlukla hafif bir elektrik

ccedilarpması yada bir iğne batması hissi algılar

Hidrolik yağ iccedilerisinde canlı dokulara zarar veren ccedilok sayıda kimyasal

bileşim mevcuttur Hidrolik yağın vuumlcuda enjekte olduğu yaralanmalar

hızla dokuları tahrip ederek kangrene sebep olur bu yuumlzden suumlratle tıbbi

muumldahale gerekir Yaranın ilk anlardaki goumlruumlnuumlmuuml zararsız gibi durduğu

iccedilin kesinlikle oumlnemsiz goumlruumllmemelidir ve en hızlı şekilde cerrahi

muumldahale ile tedavi edilmelidir aksi taktirde yaralanan kişide kalıcı

hasarlar oluşabilir

Bir ccedilok doktorun hidrolik yağ enjekte olması sonucu meydana gelen

yaralanmalar konusunda deneyimli olmadığı dikkate alınmalıdır Bu

konuda nitelikli bir tıbbi profesyonel bulmak saatler suumlrebilir Bu suumlre

yaralının uzvunu yada hayatını kaybetmesine sebep olabilir o yuumlzden

mutlaka oumlnceden bununla ilgili bir planlama yapılması gerekir 28022017 72 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Şekil-2 İğne deliği fışkırması

Şekil-3 (İğne deliği enjeksiyon yaralanması ve tedavi etmek iccedilin yapılan

muumldahale-

FPSI Akışkan Guumlcuuml Guumlvenliği Enstituumlsuuml Salt Lake City ABD)

28022017 73 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Parker hannifin hidrolik valf satış muumlduumlruuml ROB SHIMKO bir guumln sol elimi

valfe uzattığımda goumlz accedilıp kapayıncaya kadar geccedilen suumlrede elimde bir iğne

batması hissettim elime baktığımda sadece kırmızı bir nokta goumlrduumlm ve

herhangi bir acı yoktu doktora gittiğimde doktor merhem suumlruumlp bandajlayıp geri

goumlnderdi fakat daha sonra Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile

meydana gelen yaralanmalarda neler yapılması gerektiğini iccedileren okuduğum eski

bir manuel aklıma geldi manueli alıp hemen aynı doktora gittim o beni başka

bir doktora youmlnlendirdi ve neyse ki sonunda tedavi olabildim fakat geccedil

kalındığından dolayı elimde oluşan hasarı duumlzeltebilmek iccedilin 6000 dolarlık bir

deri nakil operasyonu geccedilirmem gerekti

Malasef ki bu tip yaralanmalar ccedilok nadir goumlruumllen bir durum değildir Uumllkemizde

de bir ccedilok kişi bu şekilde oluşan iş kazaları sonucu ciddi şekilde yaralanıp uzuv

kaybı yada uzuvlarda fonksiyon kaybı ile karşılaşmışlardır Bu tip

yaralanmalardan korunmak iccedilin eski yıpranmış hidrolik hortumları standartlara

uygun ccedilalışma şartlarına goumlre doğru seccedililmiş ve kaliteli hortumlar ile

değiştirmek gerekmektedir Ayrıca oumlzellikle basınccedil hatlarında yer alan

hortumlarda koruyucu kılıf kullanılması da alınabilecek guumlvenlik oumlnlemlerinden

birisidir

YAŞANMIŞ BİR OLAY

28022017 74 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

BİTTİ

28022017 75 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Video 17a

Robot

Introducing

Spot

Video 17b

Robot Boston

All Prototypes

Video 17c

Tuumlyap 2012 elekt-

elektrootomasyon

hidro ve pnouml fuarı

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 35

DİKKAT Somun ve yuumlksuumlğuuml olmayan tuumlm bağlantı elemanlarında İster EO 1 ister EO 2 olsun Goumlvde Sipariş numaraları EO 1 iccedilin de EO 2 iccedilin de

AYNIDIR

28022017 36 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 37

Hidrolik boruları kelepccedileleme tekniği

Plastik boru kelepccedileleri

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 38

Hidrolik boruları kelepccedileleme tekniği

28022017 39 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 40

Yuumlksuumlkluuml bağlantı elemanlarının ISO standartları

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 41

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 42

Konvansiyonel tek yuumlksuumlkluuml bağlantı

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 43

Hidrolik Borular

Hidrolik boruların montaja hazırlanması

Konvansiyonel tek yuumlksuumlkluuml bağlantı

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 44

1frac12

1 Boruyu ısırma fonksiyonu

- Yuumlksuumlk borunun iccediline işleyerek

sızdırmazlık sağlanır

2 Boruyu tutma fonksiyonu

- DPR yuumlksuumlğuumlarka tarafı boruyu sıkı bir

şekilde tutacak şekilde dizayn edilmiştir

Yuumlksuumlğuumln ısırılan boumllgesinde vibrasyonların

sebep olduğu ccedilatlakların oumlnlenmesinde etkili

olur

3 Yaylanma etkisi

- Montaj sonuna doğru yuumlksek elastik

deformasyonların oluşmasına muumlsaade eder

bull Sızdırmazlık

bull Boruyu tutma

bull Yay etkisi

Konvansiyonel tek yuumlksuumlkluuml bağlantı

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 45

Somun sıkılmadan oumlnce Somun sıkıldıktan sonra

bull ISO 8434-1 DIN 2353 DIN 3861 std uygun

bull 24deg ağız konikliği accedilısına sahip ısırmalı tip bağlantı ( Bite Type Fittings )

Ccedilift Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği EO 2

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 46

Sızdırmazlık ringi

(ELASTİK kısım

NBR-Nitril)

Goumlvde Sızdırmazlık ringi

(ccedilelik kısım)

Somun

Tutma (ısırma) ringi

Boru

Fonksiyonel somun

Ccedilift Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği EO 2 ( YENİ )

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 47

BSP Diş Şekilleri BSPT ve BSPP boru dişleri

bull BSPT ve BSPP boru dişleri 55degrsquolik accedilıya sahiptir

bull Hidrolik ve pnoumlmatik uygulamalarda yaygın olarak kullanılır

bull BSPP(British standart pipe paralell-Duumlz diş) Sızdırmazlığın diş uumlzerinde yapılmadığı yerlerde kullanılır Sızdırmazlık elemanı ile sızdırmazlık sağlanır

bull BSPT(British standart pipe taper-Konik diş) Sızdırmazlığın diş uumlzerinde sağlandığı yerlerde kullanılır

Diş standartları

bull BSPP diş

ISO 228-1

DIN 3852-2 ABE

BS2779

NFE03005 BSPP G

BSPT R PORTS DIN 3852 XZ

BSPP

Sızdırmazlık elemanı ile sızdırmazlık

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 48

METRİK Diş Şekilleri

ISO-Metrik boru dişleri

bull Metrik dişler 60degrsquolik diş accedilısına sahiptir

bull Pnoumlmatik uygulamalarda yaygın olarak kullanılır

bull Otomotiv sektoumlruumlnde geniş olarak

kullanılmaktadır

bull Metrik dişlerde iki tip sızdırmazlık sağlanır

-O-ringli sızdırmazlık (ISO 6149)

-Sızdırmazlık Elemanı (Metal) ile sızdırmazlık

(ISO 261 ve 262)

Diş standartları

bull O-ringli sızdırmazlık

ISO 6149

DIN 3852-F

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 49

UNF Diş Şekilleri

UNF dişler (Unified Fine Threads)

bull UNF dişler 60degrsquolik diş accedilısına sahiptir

bull Hidrolik uygulamalarda (oumlzellikle Amerikarsquoda)

yaygın olarak kullanılır

bull UNF diş şekilleri ISO-inch olarak da anılır

bull UNF dişler sızdırmazlığın diş uumlzerinde

yapılmadığı yerlerde kullanılır

bull Sızdırmazlık O-ring ile sağlanır

Diş standartları

SAEJ 514 (Erkek diş)

SAEJ 1926 (Dişi port)

UNF 38rdquo-24

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 50

NPT Diş Şekilleri

NPT dişler (National Pipe Taper)

bull NPT dişler 60degrsquolik diş accedilısına sahiptir

bull Petrokimya proses enduumlstrisi ve

hidrolik uygulamalarda (oumlzellikle

Amerikarsquoda) yaygın olarak kullanılır

bull NPT dişler sızdırmazlığın diş uumlzerinde

sağlandığı yerlerde kullanılır

Diş standartları

SAEJ 476-B2

NF E 03-061

625deg konik accedilı

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 51

FP

FM

FP

FM

F P F

M

GE GE ED GEO

Form B Form E Form F

28022017 52 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 53

Diş Sızdırmazlık Şekilleri

Teflon bant Sıvı sızdırmazlık elemanı Teflon esaslı kaplama

İlk iki dişe teflon sarılmamalıdır ( LOCTITE ) ( PRESTOLOK Pnoumlmatik fittings

Akrilik esaslı teflon pudra

5 defaya kadar soumlkuumlluumlp takılabilir )

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 54

Paralel Diş Sızdırmazlık Şekilleri

Metal (duumlz) sızdırmazlık

Cu Al fiber plastik pul Elle sıkmadan sonra anahtarla max14 tur sıkılmalıdır

O-ringli sızdırmazlık

Back-up O-ring O-ring Destekli O-ring

Hidrolik Sistemde Kullanılan Sızdırmazlık Elemanları

Hidrolik devrede kullanılan sızdırmazlık elemanlarının yağ kaccedilaklarını ve verim

kayıplarını azaltmak uumlzere iki goumlrevi vardır Sızdırmazlık elemanlarının

seccediliminde akışkan cinsi ccedilalışma sıcaklığı ccedilalışma basıncı dikkate alınmalıdır

Yapıldıkları malzemeye goumlre sızdırmazlık elemanları

Bezli Malzemeden Yapılan Sızdırmazlık Elemanları

bull Bezli NBR Pamuklu beze nitril emprenye edilerek hazırlanır

bull Bezli FKM Pamuklu beze viton emprenye edilerek hazırlanır

28022017 55 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Esnek Malzemeden Yapılan Sızdırmazlık Elemanları

bull Silikon

bull Nitril

bull Viton

Poli

Neoprenuumlretan

Etilen propilen kauccediluk

Doğal kauccediluk

Neopren

Sızdırmazlık elemanları

Sızdırmazlık Elemanları Kullanıldığı Yere Goumlre

Statik sızdırmazlık elemanları

bull Contalar

bull O-ring (halkalar)

Dinamik sızdırmazlık elemanları

bull Toz keccedileleri

bull Piston kolu keccedileleri

bull Piston keccedileleri

28022017 56 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 57

Uygulamada Sızdırmazlık Elemanları

Parker-Praumldifa Hidrolik Sızdırmazlık Elemanları (Hidroser)

Piston sızdırmazlık elemanları

Mil sızdırmazlık elemanları

Toz sıyırıcılar

Kayıcı halkalar

Parker-Praumldifa O-Ringler

Col-O-Rings tipi değişik renklerde O-ringler

Ekstruumlzyondan elde edilen şerit O-ringler

Teflon O-ringler

Parbak tipi O-ring destek halkaları

Bilindiği uumlzere akışkan guumlcuuml devrelerinde akışkanın hareketli

olduğu iki nokta arasında basınccedil farkı oluşur Eğer kesit farkı gibi

akışın oumlnuumlndeki direnci arttıran etkenler var ise bu basınccedil farkı

daha da artar

Orifis Nedir Ne İşe Yarar

28022017 58 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Orifis pkalası

Ama akışkanın hareketi durduğunda (bu duruma oumlrnek olarak hidrolik

devrede silindirlerin valfler aracılığı ile ya da strok sonuna geldiği iccedilin

durduğu bir anı duumlşuumlnebiliriz) aradaki kesit farkına rağmen iki nokta

arasındaki basınccedil değeri eşit olacaktır Dolayısıyla eğer hidrolik devrede

bir yerde basıncın algılanması gerekiyorsa yada hattaki debiden daha

duumlşuumlk miktarda bir debiye ihtiyaccedil varsa bu noktaların beslemesini ana

hatlardan ccedilekilecek bir hatta orifis takılarak yapabilir

28022017 59 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Lojik valflerin kapaklarına pilot valfin besleme yada boşaltma

hattına orifisler yerleştirerek lojik valfin accedilma ve kapanma suumlreleri

kontrol edilir

28022017 60 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Pilot kumandalı emniyet valflerinde de yukarıdaki pilot valfle

basınccedillı yağ ana goumlvdeden orifislerden geccedilirilerek aktarılır

Değişken deplasmanlı pompaların kontrol organlarında da orifisleri

goumlrmek muumlmkuumlnduumlr

28022017 61 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Hidrolik devre elemanları ccedilalışma prensipleri gereği dar toleranslarda ccedilalışırlar

bu yuumlzden de yağ kirliliğine karşı ccedilok hassastırlar Dolayısıyla hidrolik tahrikli

makinaların performanslarını uzun suumlre suumlrduumlrebilmelerinin temel koşullarından

birisi uumlreticilerin belirlediği standartta temiz bir yağ ile ccedilalışmasıdır Sanayide

ccediloğu kez bu konunun goumlz ardı edilmesi sebebiyle olması gerekenden ccedilok daha

kısa suumlrede makine arızaları ve bunun sonucunda gereksiz parccedila değişimleri ve

uumlretim kayıpları ile karşılaşılmaktadır

Hidrolik Sistem Arızaları

28022017 62 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 63

Hidrolik devrelerde oluşan arızaların birccediloğu hidrolik yağların yanlış

tercihinden kaynaklanır Bu sebeple hidrolik yağlarının seccediliminin iyi

yapılması ve ccedilalışma şartlarına uygun tercih edilmesi gerekir Hidrolik

devrelerin bakımının duumlzenli olarak yapılması gerekir

Sistemde ccedilalışma sırasında guumlruumlltuuml

Pompa arızalıdır

Pompadaki yağ seviyesi duumlşuumlktuumlr

Yağ iccedilinde ve sistemde hava vardır

Yağda buharlaşma olmaktadır

Emniyet valfinde arıza vardır

Motor pompa ve elektrik motoru montaj bağlantıları iyi değildir

Ccedilek valfın yayı kırılmıştır

Borularda dirsek ve kıvrım sayısı fazladır

Emiş borusu ccedilapı kuumlccediluumlktuumlr

Emiş hattı filtresi tıkalıdır

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 64

Hidrolik devre basıncının duumlşmesi veya yuumlkselmesi

Devre Basıncı Duumlşuumlkse

o Hidrolik pompa arızalıdır

o Basınccedil duumlşuumlrme valfi ayarı duumlşuumlktuumlr veya bozulmuştur

o Hidrolik devrede kaccedilak ve sızıntılar vardır

o Silindir keccedilelerinde kaccedilak vardır veya keccedileler arızalıdır

Devre Basıncı Yuumlksekse

o Doumlnuumlş hattı filtresi kirlenmesinden dolayı akışkan kirlenmiştir

o Basınccedil kontrol valfi arızalıdır veya ayarı iyi yapılmamıştır

o Akışkanın iccedilinde hava vardır

o Pompa yataklarında boşluk vardır

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 65

Hidrolik devre debisinin duumlşmesi veya yuumlkselmesi

Devre debisi duumlşuumlk ise (Hareket yavaştır)

o Emniyet valfinin basınccedil ayarı ccedilok duumlşuumlktuumlr

o Hareket eden yuumlzeylerde yağ azalmıştır

o Silindir veya elektrik motoru arızalıdır

o Sıvının viskozitesi yuumlksektir (yağ kalmamıştır)

o Sıvı seviyesi duumlşuumlktuumlr

o Akış kontrol valfinin ayarı yetersizdir

o Sıvının buumltuumlnuuml emniyet valfinden depoya geri doumlnmektedir

o Elektrik motorunun doumlnme youmlnuuml terstir

o Pompa arızalıdır veya tıkalıdır

o Pompanın hızı yetersizdir

Debi yuumlksek ise (Hareket hızlıdır)

o Basınccedil kontrol valfi ayarı fazladır

o Akış kontrol valfi ayarı fazladır

o Elektrik motoru devir sayısı uygun değildir

o Pompanın guumlcuuml gerekenden ccediloktur

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 66

Valflerde Meydana Gelen Arızalar

Youmln kontrol valflerinde meydana gelen arızalar

Valfin suumlrtuumlnme yuumlzeylerinde aşıntı oluşmuştur

Valf iccedilindeki geri doumlnuumlş yayı kırılmıştır

Valf iccedilinde pislik vardır

Valfin selenoid bağlantıları yanlıştır

Valf istenilen konuma gelmiyordur

Valf ayarı iyi değildir

Emniyet valflerinde basınccedil duumlşuumlkse

Sıvı kirlidir

Valfin iccedilindeki yay kırıktır

Havalandırma kapağı accedilık olabilir

Valf ayar yayı bozulmuştur

Basınccedil ayarı bozulmuştur

Emniyet valfi kapalı olabilir

Hava boşluklu bobinlerde bobin iccedilerisine yağ girmezken ıslak bobinlerde tam tersi armatuumlr

tank hattına bağlı olan yağın iccedilerisinde yuumlzer Islak pimli bobinleri oumlzellikle accedilık havada ya

da nemli ortamlarda ccedilalışan makinalarda yağın koruyucu oumlzelliği sayesinde korozyona karşı

dayanıklılığı daha fazladır bunun yanı sıra sıvıyla temastan dolayı ısı transferi daha fazla

olacağı bobinin kendini daha iyi soğutabileceğini soumlyleyebiliriz Bir diğer avantajda bobin

iccedilerisindeki yağın armatuumlruumln yastıklanmasını sağlamasıdır

Doğru akım bobinleri oumlzellikle duumlşuumlk voltajlarda ccedilalışıldığında yuumlksek ccedilalışma guumlvenliğine

sahiptir Aynı zamanda yuumlksek frekanslı ccedilalışmalar iccedilin uygundur Bir diğer oumlzelliği ise

bobine elektrik uyarısı verildiğinde herhangi bir nedenden dolayı suumlrguuml hareket etmez

takılırsa bobinde yanma meydana gelmez Alternatif akımlı bobinler aynı durumda yanarlar

(ıslak pimli bobinler iccedilin bu suumlre yaklaşık 1-15 saattir)

28022017 67 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Valf Bobin Tipleri

Enduumlstriyel otomasyonda en yaygın kullanılan kumanda tipi olan

elektrik kumandalı valflerin piyasada birccedilok değişik ccedileşidi ile

karşılaşmak muumlmkuumlnduumlr Bununla birlikte en yaygın kullanılan

bobin (Selenoid- solenoid ing) ccedileşitlerini doğru akımla ccedilalışan

hava boşluklu veya ıslak pimli alternatif akımla ccedilalışan hava

boşluklu veya ıslak pimli olarak sayabiliriz

Hidrolik Valf Bobinleri ve Arızaları

28022017 68 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Valf Bobinleri Neden Yanar

Valf bobinine enerji verildiğinde ilk olarak suumlrguuml hareketini başlatmak iccedilin daha

yuumlksek direnccedil olacağından dolayı bobinden yuumlksek akım geccediler ve suumlrguuml hareket

etmeye başladığında bu akım değeri duumlşer eğer suumlrguuml hareket edemez ise akım

yığılması oluşarak bobinin aşırı ısınıp yanmasına ve işe goumlrmez duruma gelmesine

sebep olur

Bu şekilde yanan valf bobinlerinde bazı plastik tuumlrevi malzemeler eriyerek bobin

goumlvdesindeki boşlukların dolmasına ve bobin iccedilerisindeki armatuumlruumln hareket

edememesine sebep olabilir

Ortam sıcaklığının yuumlksek olması bobinin uumlzerinde oluşan ısıyı ortama vermesinde

sıkıntı yaratacağından dolayı bobin sıcaklığı artarak direncin artmasına akım ve

bobin kuvvetinin duumlşmesine sebep olacaktır Bunun sonucunda suumlrguuml kuvvetleri

yenilemeyebileceği iccedilin bobinde yanma tehlikesi oluşacaktır Besleme hattındaki

voltaj duumlşuumlkluumlklerinde hareketi başlatacak kuvveti bobinin uumlretememesine va

takılıp kalıp yanmasına sebep olabilecek etkenlerden birisidir Yine bir diğer olası

etkende valfin ccedilalışma ccedilevriminin sıklığıdır izin verilen katalog değerinin uumlzerinde

ccedilevrim suumlresinde ccedilalışan valf bobinleri kısa suumlre iccedilerisinde ccedilok sayıda ilk kalkış

akımına maruz kalacaklardır 28022017 69 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Nadiren de olsa karşılaşılan bir durum ise bobin uumlzerine goumlnderilecek aşırı

voltajdır Bobinde oluşan ekstra kuvvet sebebiyle bobin accedilma ve kapamada

problem olmaz ama yuumlksek voltaj sebebiyle bobinde yuumlksek akım tutulurBu da

sargının aşırı ısınmasına ve bobinde erimeye sebep olabilir

Bir diğer neden olarak da bobinin kısa devre yapmasını sayabiliriz Bobine

girebilecek herhangi bir iletken sıvı kısa devreye ve bobinde yanmaya sebep

olabilir Son olarak mekanik darbeler sonucu hasarlar sebebiyle oluşacak

deformasyonlarda bobinlerde arızalara sebep olacaktır Arıza sebebiyle ccedilıkartılan

bobin uumlzerinde ccedilalışarak arıza kaynağı tespit edilmelidir Aksi taktirde tekrar

benzer şekilde arızalar ile karşılaşabiliriz 28022017 70 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Hidrolik İş Guumlvenliği-1 (Hortumlarda İğne Deliği Fışkırması)

Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile meydana gelen

yaralanmalar doku hasarı uzuv kaybı hatta oumlluumlme bile sebebiyet

verebilir Sorumlular bu tip yaralanmaları engellemek iccedilin ve olası

kazaya nasıl muumldahale edileceğine youmlnelik oumlnceden plan

yapmalıdırlar Kaza meydana geldikten sonra ne yapılacağına dair

karar vermek iccedilin yeterli suumlre olmayabilir

Hortumların eskimesi kullanılan hidrolik

yağa uygun hortum seccedililmemesi hortumların

burulmaya maruz kalması minimum buumlkuumlm

yarıccedilapından daha duumlşuumlk ccedilapta buumlkuumllmesi gibi

sebeplerden dolayı hortumlarda oluşabilecek

ccedilok kuumlccediluumlk deliklerden iğne deliği fışkırması

oluşabilir

28022017 71 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Bu ccedilok kuumlccediluumlk delikten meydana gelen iğne deliği sızıntıları bir mermi gibi

ccedilok yuumlksek hızlara ulaşıp su jeti gibi dokuları delip geccedilebilir ve kan

dolaşım sistemine karışabilir Bu tip yaralanmaya maruz kalan kişi ccedilok

nadiren ciddi miktarda bir acı hissi duyar ccediloğunlukla hafif bir elektrik

ccedilarpması yada bir iğne batması hissi algılar

Hidrolik yağ iccedilerisinde canlı dokulara zarar veren ccedilok sayıda kimyasal

bileşim mevcuttur Hidrolik yağın vuumlcuda enjekte olduğu yaralanmalar

hızla dokuları tahrip ederek kangrene sebep olur bu yuumlzden suumlratle tıbbi

muumldahale gerekir Yaranın ilk anlardaki goumlruumlnuumlmuuml zararsız gibi durduğu

iccedilin kesinlikle oumlnemsiz goumlruumllmemelidir ve en hızlı şekilde cerrahi

muumldahale ile tedavi edilmelidir aksi taktirde yaralanan kişide kalıcı

hasarlar oluşabilir

Bir ccedilok doktorun hidrolik yağ enjekte olması sonucu meydana gelen

yaralanmalar konusunda deneyimli olmadığı dikkate alınmalıdır Bu

konuda nitelikli bir tıbbi profesyonel bulmak saatler suumlrebilir Bu suumlre

yaralının uzvunu yada hayatını kaybetmesine sebep olabilir o yuumlzden

mutlaka oumlnceden bununla ilgili bir planlama yapılması gerekir 28022017 72 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Şekil-2 İğne deliği fışkırması

Şekil-3 (İğne deliği enjeksiyon yaralanması ve tedavi etmek iccedilin yapılan

muumldahale-

FPSI Akışkan Guumlcuuml Guumlvenliği Enstituumlsuuml Salt Lake City ABD)

28022017 73 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Parker hannifin hidrolik valf satış muumlduumlruuml ROB SHIMKO bir guumln sol elimi

valfe uzattığımda goumlz accedilıp kapayıncaya kadar geccedilen suumlrede elimde bir iğne

batması hissettim elime baktığımda sadece kırmızı bir nokta goumlrduumlm ve

herhangi bir acı yoktu doktora gittiğimde doktor merhem suumlruumlp bandajlayıp geri

goumlnderdi fakat daha sonra Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile

meydana gelen yaralanmalarda neler yapılması gerektiğini iccedileren okuduğum eski

bir manuel aklıma geldi manueli alıp hemen aynı doktora gittim o beni başka

bir doktora youmlnlendirdi ve neyse ki sonunda tedavi olabildim fakat geccedil

kalındığından dolayı elimde oluşan hasarı duumlzeltebilmek iccedilin 6000 dolarlık bir

deri nakil operasyonu geccedilirmem gerekti

Malasef ki bu tip yaralanmalar ccedilok nadir goumlruumllen bir durum değildir Uumllkemizde

de bir ccedilok kişi bu şekilde oluşan iş kazaları sonucu ciddi şekilde yaralanıp uzuv

kaybı yada uzuvlarda fonksiyon kaybı ile karşılaşmışlardır Bu tip

yaralanmalardan korunmak iccedilin eski yıpranmış hidrolik hortumları standartlara

uygun ccedilalışma şartlarına goumlre doğru seccedililmiş ve kaliteli hortumlar ile

değiştirmek gerekmektedir Ayrıca oumlzellikle basınccedil hatlarında yer alan

hortumlarda koruyucu kılıf kullanılması da alınabilecek guumlvenlik oumlnlemlerinden

birisidir

YAŞANMIŞ BİR OLAY

28022017 74 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

BİTTİ

28022017 75 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Video 17a

Robot

Introducing

Spot

Video 17b

Robot Boston

All Prototypes

Video 17c

Tuumlyap 2012 elekt-

elektrootomasyon

hidro ve pnouml fuarı

28022017 36 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 37

Hidrolik boruları kelepccedileleme tekniği

Plastik boru kelepccedileleri

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 38

Hidrolik boruları kelepccedileleme tekniği

28022017 39 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 40

Yuumlksuumlkluuml bağlantı elemanlarının ISO standartları

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 41

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 42

Konvansiyonel tek yuumlksuumlkluuml bağlantı

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 43

Hidrolik Borular

Hidrolik boruların montaja hazırlanması

Konvansiyonel tek yuumlksuumlkluuml bağlantı

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 44

1frac12

1 Boruyu ısırma fonksiyonu

- Yuumlksuumlk borunun iccediline işleyerek

sızdırmazlık sağlanır

2 Boruyu tutma fonksiyonu

- DPR yuumlksuumlğuumlarka tarafı boruyu sıkı bir

şekilde tutacak şekilde dizayn edilmiştir

Yuumlksuumlğuumln ısırılan boumllgesinde vibrasyonların

sebep olduğu ccedilatlakların oumlnlenmesinde etkili

olur

3 Yaylanma etkisi

- Montaj sonuna doğru yuumlksek elastik

deformasyonların oluşmasına muumlsaade eder

bull Sızdırmazlık

bull Boruyu tutma

bull Yay etkisi

Konvansiyonel tek yuumlksuumlkluuml bağlantı

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 45

Somun sıkılmadan oumlnce Somun sıkıldıktan sonra

bull ISO 8434-1 DIN 2353 DIN 3861 std uygun

bull 24deg ağız konikliği accedilısına sahip ısırmalı tip bağlantı ( Bite Type Fittings )

Ccedilift Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği EO 2

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 46

Sızdırmazlık ringi

(ELASTİK kısım

NBR-Nitril)

Goumlvde Sızdırmazlık ringi

(ccedilelik kısım)

Somun

Tutma (ısırma) ringi

Boru

Fonksiyonel somun

Ccedilift Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği EO 2 ( YENİ )

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 47

BSP Diş Şekilleri BSPT ve BSPP boru dişleri

bull BSPT ve BSPP boru dişleri 55degrsquolik accedilıya sahiptir

bull Hidrolik ve pnoumlmatik uygulamalarda yaygın olarak kullanılır

bull BSPP(British standart pipe paralell-Duumlz diş) Sızdırmazlığın diş uumlzerinde yapılmadığı yerlerde kullanılır Sızdırmazlık elemanı ile sızdırmazlık sağlanır

bull BSPT(British standart pipe taper-Konik diş) Sızdırmazlığın diş uumlzerinde sağlandığı yerlerde kullanılır

Diş standartları

bull BSPP diş

ISO 228-1

DIN 3852-2 ABE

BS2779

NFE03005 BSPP G

BSPT R PORTS DIN 3852 XZ

BSPP

Sızdırmazlık elemanı ile sızdırmazlık

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 48

METRİK Diş Şekilleri

ISO-Metrik boru dişleri

bull Metrik dişler 60degrsquolik diş accedilısına sahiptir

bull Pnoumlmatik uygulamalarda yaygın olarak kullanılır

bull Otomotiv sektoumlruumlnde geniş olarak

kullanılmaktadır

bull Metrik dişlerde iki tip sızdırmazlık sağlanır

-O-ringli sızdırmazlık (ISO 6149)

-Sızdırmazlık Elemanı (Metal) ile sızdırmazlık

(ISO 261 ve 262)

Diş standartları

bull O-ringli sızdırmazlık

ISO 6149

DIN 3852-F

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 49

UNF Diş Şekilleri

UNF dişler (Unified Fine Threads)

bull UNF dişler 60degrsquolik diş accedilısına sahiptir

bull Hidrolik uygulamalarda (oumlzellikle Amerikarsquoda)

yaygın olarak kullanılır

bull UNF diş şekilleri ISO-inch olarak da anılır

bull UNF dişler sızdırmazlığın diş uumlzerinde

yapılmadığı yerlerde kullanılır

bull Sızdırmazlık O-ring ile sağlanır

Diş standartları

SAEJ 514 (Erkek diş)

SAEJ 1926 (Dişi port)

UNF 38rdquo-24

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 50

NPT Diş Şekilleri

NPT dişler (National Pipe Taper)

bull NPT dişler 60degrsquolik diş accedilısına sahiptir

bull Petrokimya proses enduumlstrisi ve

hidrolik uygulamalarda (oumlzellikle

Amerikarsquoda) yaygın olarak kullanılır

bull NPT dişler sızdırmazlığın diş uumlzerinde

sağlandığı yerlerde kullanılır

Diş standartları

SAEJ 476-B2

NF E 03-061

625deg konik accedilı

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 51

FP

FM

FP

FM

F P F

M

GE GE ED GEO

Form B Form E Form F

28022017 52 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 53

Diş Sızdırmazlık Şekilleri

Teflon bant Sıvı sızdırmazlık elemanı Teflon esaslı kaplama

İlk iki dişe teflon sarılmamalıdır ( LOCTITE ) ( PRESTOLOK Pnoumlmatik fittings

Akrilik esaslı teflon pudra

5 defaya kadar soumlkuumlluumlp takılabilir )

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 54

Paralel Diş Sızdırmazlık Şekilleri

Metal (duumlz) sızdırmazlık

Cu Al fiber plastik pul Elle sıkmadan sonra anahtarla max14 tur sıkılmalıdır

O-ringli sızdırmazlık

Back-up O-ring O-ring Destekli O-ring

Hidrolik Sistemde Kullanılan Sızdırmazlık Elemanları

Hidrolik devrede kullanılan sızdırmazlık elemanlarının yağ kaccedilaklarını ve verim

kayıplarını azaltmak uumlzere iki goumlrevi vardır Sızdırmazlık elemanlarının

seccediliminde akışkan cinsi ccedilalışma sıcaklığı ccedilalışma basıncı dikkate alınmalıdır

Yapıldıkları malzemeye goumlre sızdırmazlık elemanları

Bezli Malzemeden Yapılan Sızdırmazlık Elemanları

bull Bezli NBR Pamuklu beze nitril emprenye edilerek hazırlanır

bull Bezli FKM Pamuklu beze viton emprenye edilerek hazırlanır

28022017 55 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Esnek Malzemeden Yapılan Sızdırmazlık Elemanları

bull Silikon

bull Nitril

bull Viton

Poli

Neoprenuumlretan

Etilen propilen kauccediluk

Doğal kauccediluk

Neopren

Sızdırmazlık elemanları

Sızdırmazlık Elemanları Kullanıldığı Yere Goumlre

Statik sızdırmazlık elemanları

bull Contalar

bull O-ring (halkalar)

Dinamik sızdırmazlık elemanları

bull Toz keccedileleri

bull Piston kolu keccedileleri

bull Piston keccedileleri

28022017 56 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 57

Uygulamada Sızdırmazlık Elemanları

Parker-Praumldifa Hidrolik Sızdırmazlık Elemanları (Hidroser)

Piston sızdırmazlık elemanları

Mil sızdırmazlık elemanları

Toz sıyırıcılar

Kayıcı halkalar

Parker-Praumldifa O-Ringler

Col-O-Rings tipi değişik renklerde O-ringler

Ekstruumlzyondan elde edilen şerit O-ringler

Teflon O-ringler

Parbak tipi O-ring destek halkaları

Bilindiği uumlzere akışkan guumlcuuml devrelerinde akışkanın hareketli

olduğu iki nokta arasında basınccedil farkı oluşur Eğer kesit farkı gibi

akışın oumlnuumlndeki direnci arttıran etkenler var ise bu basınccedil farkı

daha da artar

Orifis Nedir Ne İşe Yarar

28022017 58 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Orifis pkalası

Ama akışkanın hareketi durduğunda (bu duruma oumlrnek olarak hidrolik

devrede silindirlerin valfler aracılığı ile ya da strok sonuna geldiği iccedilin

durduğu bir anı duumlşuumlnebiliriz) aradaki kesit farkına rağmen iki nokta

arasındaki basınccedil değeri eşit olacaktır Dolayısıyla eğer hidrolik devrede

bir yerde basıncın algılanması gerekiyorsa yada hattaki debiden daha

duumlşuumlk miktarda bir debiye ihtiyaccedil varsa bu noktaların beslemesini ana

hatlardan ccedilekilecek bir hatta orifis takılarak yapabilir

28022017 59 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Lojik valflerin kapaklarına pilot valfin besleme yada boşaltma

hattına orifisler yerleştirerek lojik valfin accedilma ve kapanma suumlreleri

kontrol edilir

28022017 60 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Pilot kumandalı emniyet valflerinde de yukarıdaki pilot valfle

basınccedillı yağ ana goumlvdeden orifislerden geccedilirilerek aktarılır

Değişken deplasmanlı pompaların kontrol organlarında da orifisleri

goumlrmek muumlmkuumlnduumlr

28022017 61 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Hidrolik devre elemanları ccedilalışma prensipleri gereği dar toleranslarda ccedilalışırlar

bu yuumlzden de yağ kirliliğine karşı ccedilok hassastırlar Dolayısıyla hidrolik tahrikli

makinaların performanslarını uzun suumlre suumlrduumlrebilmelerinin temel koşullarından

birisi uumlreticilerin belirlediği standartta temiz bir yağ ile ccedilalışmasıdır Sanayide

ccediloğu kez bu konunun goumlz ardı edilmesi sebebiyle olması gerekenden ccedilok daha

kısa suumlrede makine arızaları ve bunun sonucunda gereksiz parccedila değişimleri ve

uumlretim kayıpları ile karşılaşılmaktadır

Hidrolik Sistem Arızaları

28022017 62 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 63

Hidrolik devrelerde oluşan arızaların birccediloğu hidrolik yağların yanlış

tercihinden kaynaklanır Bu sebeple hidrolik yağlarının seccediliminin iyi

yapılması ve ccedilalışma şartlarına uygun tercih edilmesi gerekir Hidrolik

devrelerin bakımının duumlzenli olarak yapılması gerekir

Sistemde ccedilalışma sırasında guumlruumlltuuml

Pompa arızalıdır

Pompadaki yağ seviyesi duumlşuumlktuumlr

Yağ iccedilinde ve sistemde hava vardır

Yağda buharlaşma olmaktadır

Emniyet valfinde arıza vardır

Motor pompa ve elektrik motoru montaj bağlantıları iyi değildir

Ccedilek valfın yayı kırılmıştır

Borularda dirsek ve kıvrım sayısı fazladır

Emiş borusu ccedilapı kuumlccediluumlktuumlr

Emiş hattı filtresi tıkalıdır

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 64

Hidrolik devre basıncının duumlşmesi veya yuumlkselmesi

Devre Basıncı Duumlşuumlkse

o Hidrolik pompa arızalıdır

o Basınccedil duumlşuumlrme valfi ayarı duumlşuumlktuumlr veya bozulmuştur

o Hidrolik devrede kaccedilak ve sızıntılar vardır

o Silindir keccedilelerinde kaccedilak vardır veya keccedileler arızalıdır

Devre Basıncı Yuumlksekse

o Doumlnuumlş hattı filtresi kirlenmesinden dolayı akışkan kirlenmiştir

o Basınccedil kontrol valfi arızalıdır veya ayarı iyi yapılmamıştır

o Akışkanın iccedilinde hava vardır

o Pompa yataklarında boşluk vardır

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 65

Hidrolik devre debisinin duumlşmesi veya yuumlkselmesi

Devre debisi duumlşuumlk ise (Hareket yavaştır)

o Emniyet valfinin basınccedil ayarı ccedilok duumlşuumlktuumlr

o Hareket eden yuumlzeylerde yağ azalmıştır

o Silindir veya elektrik motoru arızalıdır

o Sıvının viskozitesi yuumlksektir (yağ kalmamıştır)

o Sıvı seviyesi duumlşuumlktuumlr

o Akış kontrol valfinin ayarı yetersizdir

o Sıvının buumltuumlnuuml emniyet valfinden depoya geri doumlnmektedir

o Elektrik motorunun doumlnme youmlnuuml terstir

o Pompa arızalıdır veya tıkalıdır

o Pompanın hızı yetersizdir

Debi yuumlksek ise (Hareket hızlıdır)

o Basınccedil kontrol valfi ayarı fazladır

o Akış kontrol valfi ayarı fazladır

o Elektrik motoru devir sayısı uygun değildir

o Pompanın guumlcuuml gerekenden ccediloktur

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 66

Valflerde Meydana Gelen Arızalar

Youmln kontrol valflerinde meydana gelen arızalar

Valfin suumlrtuumlnme yuumlzeylerinde aşıntı oluşmuştur

Valf iccedilindeki geri doumlnuumlş yayı kırılmıştır

Valf iccedilinde pislik vardır

Valfin selenoid bağlantıları yanlıştır

Valf istenilen konuma gelmiyordur

Valf ayarı iyi değildir

Emniyet valflerinde basınccedil duumlşuumlkse

Sıvı kirlidir

Valfin iccedilindeki yay kırıktır

Havalandırma kapağı accedilık olabilir

Valf ayar yayı bozulmuştur

Basınccedil ayarı bozulmuştur

Emniyet valfi kapalı olabilir

Hava boşluklu bobinlerde bobin iccedilerisine yağ girmezken ıslak bobinlerde tam tersi armatuumlr

tank hattına bağlı olan yağın iccedilerisinde yuumlzer Islak pimli bobinleri oumlzellikle accedilık havada ya

da nemli ortamlarda ccedilalışan makinalarda yağın koruyucu oumlzelliği sayesinde korozyona karşı

dayanıklılığı daha fazladır bunun yanı sıra sıvıyla temastan dolayı ısı transferi daha fazla

olacağı bobinin kendini daha iyi soğutabileceğini soumlyleyebiliriz Bir diğer avantajda bobin

iccedilerisindeki yağın armatuumlruumln yastıklanmasını sağlamasıdır

Doğru akım bobinleri oumlzellikle duumlşuumlk voltajlarda ccedilalışıldığında yuumlksek ccedilalışma guumlvenliğine

sahiptir Aynı zamanda yuumlksek frekanslı ccedilalışmalar iccedilin uygundur Bir diğer oumlzelliği ise

bobine elektrik uyarısı verildiğinde herhangi bir nedenden dolayı suumlrguuml hareket etmez

takılırsa bobinde yanma meydana gelmez Alternatif akımlı bobinler aynı durumda yanarlar

(ıslak pimli bobinler iccedilin bu suumlre yaklaşık 1-15 saattir)

28022017 67 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Valf Bobin Tipleri

Enduumlstriyel otomasyonda en yaygın kullanılan kumanda tipi olan

elektrik kumandalı valflerin piyasada birccedilok değişik ccedileşidi ile

karşılaşmak muumlmkuumlnduumlr Bununla birlikte en yaygın kullanılan

bobin (Selenoid- solenoid ing) ccedileşitlerini doğru akımla ccedilalışan

hava boşluklu veya ıslak pimli alternatif akımla ccedilalışan hava

boşluklu veya ıslak pimli olarak sayabiliriz

Hidrolik Valf Bobinleri ve Arızaları

28022017 68 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Valf Bobinleri Neden Yanar

Valf bobinine enerji verildiğinde ilk olarak suumlrguuml hareketini başlatmak iccedilin daha

yuumlksek direnccedil olacağından dolayı bobinden yuumlksek akım geccediler ve suumlrguuml hareket

etmeye başladığında bu akım değeri duumlşer eğer suumlrguuml hareket edemez ise akım

yığılması oluşarak bobinin aşırı ısınıp yanmasına ve işe goumlrmez duruma gelmesine

sebep olur

Bu şekilde yanan valf bobinlerinde bazı plastik tuumlrevi malzemeler eriyerek bobin

goumlvdesindeki boşlukların dolmasına ve bobin iccedilerisindeki armatuumlruumln hareket

edememesine sebep olabilir

Ortam sıcaklığının yuumlksek olması bobinin uumlzerinde oluşan ısıyı ortama vermesinde

sıkıntı yaratacağından dolayı bobin sıcaklığı artarak direncin artmasına akım ve

bobin kuvvetinin duumlşmesine sebep olacaktır Bunun sonucunda suumlrguuml kuvvetleri

yenilemeyebileceği iccedilin bobinde yanma tehlikesi oluşacaktır Besleme hattındaki

voltaj duumlşuumlkluumlklerinde hareketi başlatacak kuvveti bobinin uumlretememesine va

takılıp kalıp yanmasına sebep olabilecek etkenlerden birisidir Yine bir diğer olası

etkende valfin ccedilalışma ccedilevriminin sıklığıdır izin verilen katalog değerinin uumlzerinde

ccedilevrim suumlresinde ccedilalışan valf bobinleri kısa suumlre iccedilerisinde ccedilok sayıda ilk kalkış

akımına maruz kalacaklardır 28022017 69 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Nadiren de olsa karşılaşılan bir durum ise bobin uumlzerine goumlnderilecek aşırı

voltajdır Bobinde oluşan ekstra kuvvet sebebiyle bobin accedilma ve kapamada

problem olmaz ama yuumlksek voltaj sebebiyle bobinde yuumlksek akım tutulurBu da

sargının aşırı ısınmasına ve bobinde erimeye sebep olabilir

Bir diğer neden olarak da bobinin kısa devre yapmasını sayabiliriz Bobine

girebilecek herhangi bir iletken sıvı kısa devreye ve bobinde yanmaya sebep

olabilir Son olarak mekanik darbeler sonucu hasarlar sebebiyle oluşacak

deformasyonlarda bobinlerde arızalara sebep olacaktır Arıza sebebiyle ccedilıkartılan

bobin uumlzerinde ccedilalışarak arıza kaynağı tespit edilmelidir Aksi taktirde tekrar

benzer şekilde arızalar ile karşılaşabiliriz 28022017 70 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Hidrolik İş Guumlvenliği-1 (Hortumlarda İğne Deliği Fışkırması)

Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile meydana gelen

yaralanmalar doku hasarı uzuv kaybı hatta oumlluumlme bile sebebiyet

verebilir Sorumlular bu tip yaralanmaları engellemek iccedilin ve olası

kazaya nasıl muumldahale edileceğine youmlnelik oumlnceden plan

yapmalıdırlar Kaza meydana geldikten sonra ne yapılacağına dair

karar vermek iccedilin yeterli suumlre olmayabilir

Hortumların eskimesi kullanılan hidrolik

yağa uygun hortum seccedililmemesi hortumların

burulmaya maruz kalması minimum buumlkuumlm

yarıccedilapından daha duumlşuumlk ccedilapta buumlkuumllmesi gibi

sebeplerden dolayı hortumlarda oluşabilecek

ccedilok kuumlccediluumlk deliklerden iğne deliği fışkırması

oluşabilir

28022017 71 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Bu ccedilok kuumlccediluumlk delikten meydana gelen iğne deliği sızıntıları bir mermi gibi

ccedilok yuumlksek hızlara ulaşıp su jeti gibi dokuları delip geccedilebilir ve kan

dolaşım sistemine karışabilir Bu tip yaralanmaya maruz kalan kişi ccedilok

nadiren ciddi miktarda bir acı hissi duyar ccediloğunlukla hafif bir elektrik

ccedilarpması yada bir iğne batması hissi algılar

Hidrolik yağ iccedilerisinde canlı dokulara zarar veren ccedilok sayıda kimyasal

bileşim mevcuttur Hidrolik yağın vuumlcuda enjekte olduğu yaralanmalar

hızla dokuları tahrip ederek kangrene sebep olur bu yuumlzden suumlratle tıbbi

muumldahale gerekir Yaranın ilk anlardaki goumlruumlnuumlmuuml zararsız gibi durduğu

iccedilin kesinlikle oumlnemsiz goumlruumllmemelidir ve en hızlı şekilde cerrahi

muumldahale ile tedavi edilmelidir aksi taktirde yaralanan kişide kalıcı

hasarlar oluşabilir

Bir ccedilok doktorun hidrolik yağ enjekte olması sonucu meydana gelen

yaralanmalar konusunda deneyimli olmadığı dikkate alınmalıdır Bu

konuda nitelikli bir tıbbi profesyonel bulmak saatler suumlrebilir Bu suumlre

yaralının uzvunu yada hayatını kaybetmesine sebep olabilir o yuumlzden

mutlaka oumlnceden bununla ilgili bir planlama yapılması gerekir 28022017 72 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Şekil-2 İğne deliği fışkırması

Şekil-3 (İğne deliği enjeksiyon yaralanması ve tedavi etmek iccedilin yapılan

muumldahale-

FPSI Akışkan Guumlcuuml Guumlvenliği Enstituumlsuuml Salt Lake City ABD)

28022017 73 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Parker hannifin hidrolik valf satış muumlduumlruuml ROB SHIMKO bir guumln sol elimi

valfe uzattığımda goumlz accedilıp kapayıncaya kadar geccedilen suumlrede elimde bir iğne

batması hissettim elime baktığımda sadece kırmızı bir nokta goumlrduumlm ve

herhangi bir acı yoktu doktora gittiğimde doktor merhem suumlruumlp bandajlayıp geri

goumlnderdi fakat daha sonra Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile

meydana gelen yaralanmalarda neler yapılması gerektiğini iccedileren okuduğum eski

bir manuel aklıma geldi manueli alıp hemen aynı doktora gittim o beni başka

bir doktora youmlnlendirdi ve neyse ki sonunda tedavi olabildim fakat geccedil

kalındığından dolayı elimde oluşan hasarı duumlzeltebilmek iccedilin 6000 dolarlık bir

deri nakil operasyonu geccedilirmem gerekti

Malasef ki bu tip yaralanmalar ccedilok nadir goumlruumllen bir durum değildir Uumllkemizde

de bir ccedilok kişi bu şekilde oluşan iş kazaları sonucu ciddi şekilde yaralanıp uzuv

kaybı yada uzuvlarda fonksiyon kaybı ile karşılaşmışlardır Bu tip

yaralanmalardan korunmak iccedilin eski yıpranmış hidrolik hortumları standartlara

uygun ccedilalışma şartlarına goumlre doğru seccedililmiş ve kaliteli hortumlar ile

değiştirmek gerekmektedir Ayrıca oumlzellikle basınccedil hatlarında yer alan

hortumlarda koruyucu kılıf kullanılması da alınabilecek guumlvenlik oumlnlemlerinden

birisidir

YAŞANMIŞ BİR OLAY

28022017 74 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

BİTTİ

28022017 75 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Video 17a

Robot

Introducing

Spot

Video 17b

Robot Boston

All Prototypes

Video 17c

Tuumlyap 2012 elekt-

elektrootomasyon

hidro ve pnouml fuarı

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 37

Hidrolik boruları kelepccedileleme tekniği

Plastik boru kelepccedileleri

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 38

Hidrolik boruları kelepccedileleme tekniği

28022017 39 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 40

Yuumlksuumlkluuml bağlantı elemanlarının ISO standartları

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 41

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 42

Konvansiyonel tek yuumlksuumlkluuml bağlantı

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 43

Hidrolik Borular

Hidrolik boruların montaja hazırlanması

Konvansiyonel tek yuumlksuumlkluuml bağlantı

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 44

1frac12

1 Boruyu ısırma fonksiyonu

- Yuumlksuumlk borunun iccediline işleyerek

sızdırmazlık sağlanır

2 Boruyu tutma fonksiyonu

- DPR yuumlksuumlğuumlarka tarafı boruyu sıkı bir

şekilde tutacak şekilde dizayn edilmiştir

Yuumlksuumlğuumln ısırılan boumllgesinde vibrasyonların

sebep olduğu ccedilatlakların oumlnlenmesinde etkili

olur

3 Yaylanma etkisi

- Montaj sonuna doğru yuumlksek elastik

deformasyonların oluşmasına muumlsaade eder

bull Sızdırmazlık

bull Boruyu tutma

bull Yay etkisi

Konvansiyonel tek yuumlksuumlkluuml bağlantı

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 45

Somun sıkılmadan oumlnce Somun sıkıldıktan sonra

bull ISO 8434-1 DIN 2353 DIN 3861 std uygun

bull 24deg ağız konikliği accedilısına sahip ısırmalı tip bağlantı ( Bite Type Fittings )

Ccedilift Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği EO 2

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 46

Sızdırmazlık ringi

(ELASTİK kısım

NBR-Nitril)

Goumlvde Sızdırmazlık ringi

(ccedilelik kısım)

Somun

Tutma (ısırma) ringi

Boru

Fonksiyonel somun

Ccedilift Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği EO 2 ( YENİ )

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 47

BSP Diş Şekilleri BSPT ve BSPP boru dişleri

bull BSPT ve BSPP boru dişleri 55degrsquolik accedilıya sahiptir

bull Hidrolik ve pnoumlmatik uygulamalarda yaygın olarak kullanılır

bull BSPP(British standart pipe paralell-Duumlz diş) Sızdırmazlığın diş uumlzerinde yapılmadığı yerlerde kullanılır Sızdırmazlık elemanı ile sızdırmazlık sağlanır

bull BSPT(British standart pipe taper-Konik diş) Sızdırmazlığın diş uumlzerinde sağlandığı yerlerde kullanılır

Diş standartları

bull BSPP diş

ISO 228-1

DIN 3852-2 ABE

BS2779

NFE03005 BSPP G

BSPT R PORTS DIN 3852 XZ

BSPP

Sızdırmazlık elemanı ile sızdırmazlık

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 48

METRİK Diş Şekilleri

ISO-Metrik boru dişleri

bull Metrik dişler 60degrsquolik diş accedilısına sahiptir

bull Pnoumlmatik uygulamalarda yaygın olarak kullanılır

bull Otomotiv sektoumlruumlnde geniş olarak

kullanılmaktadır

bull Metrik dişlerde iki tip sızdırmazlık sağlanır

-O-ringli sızdırmazlık (ISO 6149)

-Sızdırmazlık Elemanı (Metal) ile sızdırmazlık

(ISO 261 ve 262)

Diş standartları

bull O-ringli sızdırmazlık

ISO 6149

DIN 3852-F

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 49

UNF Diş Şekilleri

UNF dişler (Unified Fine Threads)

bull UNF dişler 60degrsquolik diş accedilısına sahiptir

bull Hidrolik uygulamalarda (oumlzellikle Amerikarsquoda)

yaygın olarak kullanılır

bull UNF diş şekilleri ISO-inch olarak da anılır

bull UNF dişler sızdırmazlığın diş uumlzerinde

yapılmadığı yerlerde kullanılır

bull Sızdırmazlık O-ring ile sağlanır

Diş standartları

SAEJ 514 (Erkek diş)

SAEJ 1926 (Dişi port)

UNF 38rdquo-24

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 50

NPT Diş Şekilleri

NPT dişler (National Pipe Taper)

bull NPT dişler 60degrsquolik diş accedilısına sahiptir

bull Petrokimya proses enduumlstrisi ve

hidrolik uygulamalarda (oumlzellikle

Amerikarsquoda) yaygın olarak kullanılır

bull NPT dişler sızdırmazlığın diş uumlzerinde

sağlandığı yerlerde kullanılır

Diş standartları

SAEJ 476-B2

NF E 03-061

625deg konik accedilı

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 51

FP

FM

FP

FM

F P F

M

GE GE ED GEO

Form B Form E Form F

28022017 52 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 53

Diş Sızdırmazlık Şekilleri

Teflon bant Sıvı sızdırmazlık elemanı Teflon esaslı kaplama

İlk iki dişe teflon sarılmamalıdır ( LOCTITE ) ( PRESTOLOK Pnoumlmatik fittings

Akrilik esaslı teflon pudra

5 defaya kadar soumlkuumlluumlp takılabilir )

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 54

Paralel Diş Sızdırmazlık Şekilleri

Metal (duumlz) sızdırmazlık

Cu Al fiber plastik pul Elle sıkmadan sonra anahtarla max14 tur sıkılmalıdır

O-ringli sızdırmazlık

Back-up O-ring O-ring Destekli O-ring

Hidrolik Sistemde Kullanılan Sızdırmazlık Elemanları

Hidrolik devrede kullanılan sızdırmazlık elemanlarının yağ kaccedilaklarını ve verim

kayıplarını azaltmak uumlzere iki goumlrevi vardır Sızdırmazlık elemanlarının

seccediliminde akışkan cinsi ccedilalışma sıcaklığı ccedilalışma basıncı dikkate alınmalıdır

Yapıldıkları malzemeye goumlre sızdırmazlık elemanları

Bezli Malzemeden Yapılan Sızdırmazlık Elemanları

bull Bezli NBR Pamuklu beze nitril emprenye edilerek hazırlanır

bull Bezli FKM Pamuklu beze viton emprenye edilerek hazırlanır

28022017 55 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Esnek Malzemeden Yapılan Sızdırmazlık Elemanları

bull Silikon

bull Nitril

bull Viton

Poli

Neoprenuumlretan

Etilen propilen kauccediluk

Doğal kauccediluk

Neopren

Sızdırmazlık elemanları

Sızdırmazlık Elemanları Kullanıldığı Yere Goumlre

Statik sızdırmazlık elemanları

bull Contalar

bull O-ring (halkalar)

Dinamik sızdırmazlık elemanları

bull Toz keccedileleri

bull Piston kolu keccedileleri

bull Piston keccedileleri

28022017 56 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 57

Uygulamada Sızdırmazlık Elemanları

Parker-Praumldifa Hidrolik Sızdırmazlık Elemanları (Hidroser)

Piston sızdırmazlık elemanları

Mil sızdırmazlık elemanları

Toz sıyırıcılar

Kayıcı halkalar

Parker-Praumldifa O-Ringler

Col-O-Rings tipi değişik renklerde O-ringler

Ekstruumlzyondan elde edilen şerit O-ringler

Teflon O-ringler

Parbak tipi O-ring destek halkaları

Bilindiği uumlzere akışkan guumlcuuml devrelerinde akışkanın hareketli

olduğu iki nokta arasında basınccedil farkı oluşur Eğer kesit farkı gibi

akışın oumlnuumlndeki direnci arttıran etkenler var ise bu basınccedil farkı

daha da artar

Orifis Nedir Ne İşe Yarar

28022017 58 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Orifis pkalası

Ama akışkanın hareketi durduğunda (bu duruma oumlrnek olarak hidrolik

devrede silindirlerin valfler aracılığı ile ya da strok sonuna geldiği iccedilin

durduğu bir anı duumlşuumlnebiliriz) aradaki kesit farkına rağmen iki nokta

arasındaki basınccedil değeri eşit olacaktır Dolayısıyla eğer hidrolik devrede

bir yerde basıncın algılanması gerekiyorsa yada hattaki debiden daha

duumlşuumlk miktarda bir debiye ihtiyaccedil varsa bu noktaların beslemesini ana

hatlardan ccedilekilecek bir hatta orifis takılarak yapabilir

28022017 59 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Lojik valflerin kapaklarına pilot valfin besleme yada boşaltma

hattına orifisler yerleştirerek lojik valfin accedilma ve kapanma suumlreleri

kontrol edilir

28022017 60 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Pilot kumandalı emniyet valflerinde de yukarıdaki pilot valfle

basınccedillı yağ ana goumlvdeden orifislerden geccedilirilerek aktarılır

Değişken deplasmanlı pompaların kontrol organlarında da orifisleri

goumlrmek muumlmkuumlnduumlr

28022017 61 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Hidrolik devre elemanları ccedilalışma prensipleri gereği dar toleranslarda ccedilalışırlar

bu yuumlzden de yağ kirliliğine karşı ccedilok hassastırlar Dolayısıyla hidrolik tahrikli

makinaların performanslarını uzun suumlre suumlrduumlrebilmelerinin temel koşullarından

birisi uumlreticilerin belirlediği standartta temiz bir yağ ile ccedilalışmasıdır Sanayide

ccediloğu kez bu konunun goumlz ardı edilmesi sebebiyle olması gerekenden ccedilok daha

kısa suumlrede makine arızaları ve bunun sonucunda gereksiz parccedila değişimleri ve

uumlretim kayıpları ile karşılaşılmaktadır

Hidrolik Sistem Arızaları

28022017 62 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 63

Hidrolik devrelerde oluşan arızaların birccediloğu hidrolik yağların yanlış

tercihinden kaynaklanır Bu sebeple hidrolik yağlarının seccediliminin iyi

yapılması ve ccedilalışma şartlarına uygun tercih edilmesi gerekir Hidrolik

devrelerin bakımının duumlzenli olarak yapılması gerekir

Sistemde ccedilalışma sırasında guumlruumlltuuml

Pompa arızalıdır

Pompadaki yağ seviyesi duumlşuumlktuumlr

Yağ iccedilinde ve sistemde hava vardır

Yağda buharlaşma olmaktadır

Emniyet valfinde arıza vardır

Motor pompa ve elektrik motoru montaj bağlantıları iyi değildir

Ccedilek valfın yayı kırılmıştır

Borularda dirsek ve kıvrım sayısı fazladır

Emiş borusu ccedilapı kuumlccediluumlktuumlr

Emiş hattı filtresi tıkalıdır

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 64

Hidrolik devre basıncının duumlşmesi veya yuumlkselmesi

Devre Basıncı Duumlşuumlkse

o Hidrolik pompa arızalıdır

o Basınccedil duumlşuumlrme valfi ayarı duumlşuumlktuumlr veya bozulmuştur

o Hidrolik devrede kaccedilak ve sızıntılar vardır

o Silindir keccedilelerinde kaccedilak vardır veya keccedileler arızalıdır

Devre Basıncı Yuumlksekse

o Doumlnuumlş hattı filtresi kirlenmesinden dolayı akışkan kirlenmiştir

o Basınccedil kontrol valfi arızalıdır veya ayarı iyi yapılmamıştır

o Akışkanın iccedilinde hava vardır

o Pompa yataklarında boşluk vardır

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 65

Hidrolik devre debisinin duumlşmesi veya yuumlkselmesi

Devre debisi duumlşuumlk ise (Hareket yavaştır)

o Emniyet valfinin basınccedil ayarı ccedilok duumlşuumlktuumlr

o Hareket eden yuumlzeylerde yağ azalmıştır

o Silindir veya elektrik motoru arızalıdır

o Sıvının viskozitesi yuumlksektir (yağ kalmamıştır)

o Sıvı seviyesi duumlşuumlktuumlr

o Akış kontrol valfinin ayarı yetersizdir

o Sıvının buumltuumlnuuml emniyet valfinden depoya geri doumlnmektedir

o Elektrik motorunun doumlnme youmlnuuml terstir

o Pompa arızalıdır veya tıkalıdır

o Pompanın hızı yetersizdir

Debi yuumlksek ise (Hareket hızlıdır)

o Basınccedil kontrol valfi ayarı fazladır

o Akış kontrol valfi ayarı fazladır

o Elektrik motoru devir sayısı uygun değildir

o Pompanın guumlcuuml gerekenden ccediloktur

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 66

Valflerde Meydana Gelen Arızalar

Youmln kontrol valflerinde meydana gelen arızalar

Valfin suumlrtuumlnme yuumlzeylerinde aşıntı oluşmuştur

Valf iccedilindeki geri doumlnuumlş yayı kırılmıştır

Valf iccedilinde pislik vardır

Valfin selenoid bağlantıları yanlıştır

Valf istenilen konuma gelmiyordur

Valf ayarı iyi değildir

Emniyet valflerinde basınccedil duumlşuumlkse

Sıvı kirlidir

Valfin iccedilindeki yay kırıktır

Havalandırma kapağı accedilık olabilir

Valf ayar yayı bozulmuştur

Basınccedil ayarı bozulmuştur

Emniyet valfi kapalı olabilir

Hava boşluklu bobinlerde bobin iccedilerisine yağ girmezken ıslak bobinlerde tam tersi armatuumlr

tank hattına bağlı olan yağın iccedilerisinde yuumlzer Islak pimli bobinleri oumlzellikle accedilık havada ya

da nemli ortamlarda ccedilalışan makinalarda yağın koruyucu oumlzelliği sayesinde korozyona karşı

dayanıklılığı daha fazladır bunun yanı sıra sıvıyla temastan dolayı ısı transferi daha fazla

olacağı bobinin kendini daha iyi soğutabileceğini soumlyleyebiliriz Bir diğer avantajda bobin

iccedilerisindeki yağın armatuumlruumln yastıklanmasını sağlamasıdır

Doğru akım bobinleri oumlzellikle duumlşuumlk voltajlarda ccedilalışıldığında yuumlksek ccedilalışma guumlvenliğine

sahiptir Aynı zamanda yuumlksek frekanslı ccedilalışmalar iccedilin uygundur Bir diğer oumlzelliği ise

bobine elektrik uyarısı verildiğinde herhangi bir nedenden dolayı suumlrguuml hareket etmez

takılırsa bobinde yanma meydana gelmez Alternatif akımlı bobinler aynı durumda yanarlar

(ıslak pimli bobinler iccedilin bu suumlre yaklaşık 1-15 saattir)

28022017 67 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Valf Bobin Tipleri

Enduumlstriyel otomasyonda en yaygın kullanılan kumanda tipi olan

elektrik kumandalı valflerin piyasada birccedilok değişik ccedileşidi ile

karşılaşmak muumlmkuumlnduumlr Bununla birlikte en yaygın kullanılan

bobin (Selenoid- solenoid ing) ccedileşitlerini doğru akımla ccedilalışan

hava boşluklu veya ıslak pimli alternatif akımla ccedilalışan hava

boşluklu veya ıslak pimli olarak sayabiliriz

Hidrolik Valf Bobinleri ve Arızaları

28022017 68 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Valf Bobinleri Neden Yanar

Valf bobinine enerji verildiğinde ilk olarak suumlrguuml hareketini başlatmak iccedilin daha

yuumlksek direnccedil olacağından dolayı bobinden yuumlksek akım geccediler ve suumlrguuml hareket

etmeye başladığında bu akım değeri duumlşer eğer suumlrguuml hareket edemez ise akım

yığılması oluşarak bobinin aşırı ısınıp yanmasına ve işe goumlrmez duruma gelmesine

sebep olur

Bu şekilde yanan valf bobinlerinde bazı plastik tuumlrevi malzemeler eriyerek bobin

goumlvdesindeki boşlukların dolmasına ve bobin iccedilerisindeki armatuumlruumln hareket

edememesine sebep olabilir

Ortam sıcaklığının yuumlksek olması bobinin uumlzerinde oluşan ısıyı ortama vermesinde

sıkıntı yaratacağından dolayı bobin sıcaklığı artarak direncin artmasına akım ve

bobin kuvvetinin duumlşmesine sebep olacaktır Bunun sonucunda suumlrguuml kuvvetleri

yenilemeyebileceği iccedilin bobinde yanma tehlikesi oluşacaktır Besleme hattındaki

voltaj duumlşuumlkluumlklerinde hareketi başlatacak kuvveti bobinin uumlretememesine va

takılıp kalıp yanmasına sebep olabilecek etkenlerden birisidir Yine bir diğer olası

etkende valfin ccedilalışma ccedilevriminin sıklığıdır izin verilen katalog değerinin uumlzerinde

ccedilevrim suumlresinde ccedilalışan valf bobinleri kısa suumlre iccedilerisinde ccedilok sayıda ilk kalkış

akımına maruz kalacaklardır 28022017 69 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Nadiren de olsa karşılaşılan bir durum ise bobin uumlzerine goumlnderilecek aşırı

voltajdır Bobinde oluşan ekstra kuvvet sebebiyle bobin accedilma ve kapamada

problem olmaz ama yuumlksek voltaj sebebiyle bobinde yuumlksek akım tutulurBu da

sargının aşırı ısınmasına ve bobinde erimeye sebep olabilir

Bir diğer neden olarak da bobinin kısa devre yapmasını sayabiliriz Bobine

girebilecek herhangi bir iletken sıvı kısa devreye ve bobinde yanmaya sebep

olabilir Son olarak mekanik darbeler sonucu hasarlar sebebiyle oluşacak

deformasyonlarda bobinlerde arızalara sebep olacaktır Arıza sebebiyle ccedilıkartılan

bobin uumlzerinde ccedilalışarak arıza kaynağı tespit edilmelidir Aksi taktirde tekrar

benzer şekilde arızalar ile karşılaşabiliriz 28022017 70 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Hidrolik İş Guumlvenliği-1 (Hortumlarda İğne Deliği Fışkırması)

Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile meydana gelen

yaralanmalar doku hasarı uzuv kaybı hatta oumlluumlme bile sebebiyet

verebilir Sorumlular bu tip yaralanmaları engellemek iccedilin ve olası

kazaya nasıl muumldahale edileceğine youmlnelik oumlnceden plan

yapmalıdırlar Kaza meydana geldikten sonra ne yapılacağına dair

karar vermek iccedilin yeterli suumlre olmayabilir

Hortumların eskimesi kullanılan hidrolik

yağa uygun hortum seccedililmemesi hortumların

burulmaya maruz kalması minimum buumlkuumlm

yarıccedilapından daha duumlşuumlk ccedilapta buumlkuumllmesi gibi

sebeplerden dolayı hortumlarda oluşabilecek

ccedilok kuumlccediluumlk deliklerden iğne deliği fışkırması

oluşabilir

28022017 71 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Bu ccedilok kuumlccediluumlk delikten meydana gelen iğne deliği sızıntıları bir mermi gibi

ccedilok yuumlksek hızlara ulaşıp su jeti gibi dokuları delip geccedilebilir ve kan

dolaşım sistemine karışabilir Bu tip yaralanmaya maruz kalan kişi ccedilok

nadiren ciddi miktarda bir acı hissi duyar ccediloğunlukla hafif bir elektrik

ccedilarpması yada bir iğne batması hissi algılar

Hidrolik yağ iccedilerisinde canlı dokulara zarar veren ccedilok sayıda kimyasal

bileşim mevcuttur Hidrolik yağın vuumlcuda enjekte olduğu yaralanmalar

hızla dokuları tahrip ederek kangrene sebep olur bu yuumlzden suumlratle tıbbi

muumldahale gerekir Yaranın ilk anlardaki goumlruumlnuumlmuuml zararsız gibi durduğu

iccedilin kesinlikle oumlnemsiz goumlruumllmemelidir ve en hızlı şekilde cerrahi

muumldahale ile tedavi edilmelidir aksi taktirde yaralanan kişide kalıcı

hasarlar oluşabilir

Bir ccedilok doktorun hidrolik yağ enjekte olması sonucu meydana gelen

yaralanmalar konusunda deneyimli olmadığı dikkate alınmalıdır Bu

konuda nitelikli bir tıbbi profesyonel bulmak saatler suumlrebilir Bu suumlre

yaralının uzvunu yada hayatını kaybetmesine sebep olabilir o yuumlzden

mutlaka oumlnceden bununla ilgili bir planlama yapılması gerekir 28022017 72 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Şekil-2 İğne deliği fışkırması

Şekil-3 (İğne deliği enjeksiyon yaralanması ve tedavi etmek iccedilin yapılan

muumldahale-

FPSI Akışkan Guumlcuuml Guumlvenliği Enstituumlsuuml Salt Lake City ABD)

28022017 73 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Parker hannifin hidrolik valf satış muumlduumlruuml ROB SHIMKO bir guumln sol elimi

valfe uzattığımda goumlz accedilıp kapayıncaya kadar geccedilen suumlrede elimde bir iğne

batması hissettim elime baktığımda sadece kırmızı bir nokta goumlrduumlm ve

herhangi bir acı yoktu doktora gittiğimde doktor merhem suumlruumlp bandajlayıp geri

goumlnderdi fakat daha sonra Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile

meydana gelen yaralanmalarda neler yapılması gerektiğini iccedileren okuduğum eski

bir manuel aklıma geldi manueli alıp hemen aynı doktora gittim o beni başka

bir doktora youmlnlendirdi ve neyse ki sonunda tedavi olabildim fakat geccedil

kalındığından dolayı elimde oluşan hasarı duumlzeltebilmek iccedilin 6000 dolarlık bir

deri nakil operasyonu geccedilirmem gerekti

Malasef ki bu tip yaralanmalar ccedilok nadir goumlruumllen bir durum değildir Uumllkemizde

de bir ccedilok kişi bu şekilde oluşan iş kazaları sonucu ciddi şekilde yaralanıp uzuv

kaybı yada uzuvlarda fonksiyon kaybı ile karşılaşmışlardır Bu tip

yaralanmalardan korunmak iccedilin eski yıpranmış hidrolik hortumları standartlara

uygun ccedilalışma şartlarına goumlre doğru seccedililmiş ve kaliteli hortumlar ile

değiştirmek gerekmektedir Ayrıca oumlzellikle basınccedil hatlarında yer alan

hortumlarda koruyucu kılıf kullanılması da alınabilecek guumlvenlik oumlnlemlerinden

birisidir

YAŞANMIŞ BİR OLAY

28022017 74 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

BİTTİ

28022017 75 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Video 17a

Robot

Introducing

Spot

Video 17b

Robot Boston

All Prototypes

Video 17c

Tuumlyap 2012 elekt-

elektrootomasyon

hidro ve pnouml fuarı

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 38

Hidrolik boruları kelepccedileleme tekniği

28022017 39 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 40

Yuumlksuumlkluuml bağlantı elemanlarının ISO standartları

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 41

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 42

Konvansiyonel tek yuumlksuumlkluuml bağlantı

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 43

Hidrolik Borular

Hidrolik boruların montaja hazırlanması

Konvansiyonel tek yuumlksuumlkluuml bağlantı

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 44

1frac12

1 Boruyu ısırma fonksiyonu

- Yuumlksuumlk borunun iccediline işleyerek

sızdırmazlık sağlanır

2 Boruyu tutma fonksiyonu

- DPR yuumlksuumlğuumlarka tarafı boruyu sıkı bir

şekilde tutacak şekilde dizayn edilmiştir

Yuumlksuumlğuumln ısırılan boumllgesinde vibrasyonların

sebep olduğu ccedilatlakların oumlnlenmesinde etkili

olur

3 Yaylanma etkisi

- Montaj sonuna doğru yuumlksek elastik

deformasyonların oluşmasına muumlsaade eder

bull Sızdırmazlık

bull Boruyu tutma

bull Yay etkisi

Konvansiyonel tek yuumlksuumlkluuml bağlantı

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 45

Somun sıkılmadan oumlnce Somun sıkıldıktan sonra

bull ISO 8434-1 DIN 2353 DIN 3861 std uygun

bull 24deg ağız konikliği accedilısına sahip ısırmalı tip bağlantı ( Bite Type Fittings )

Ccedilift Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği EO 2

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 46

Sızdırmazlık ringi

(ELASTİK kısım

NBR-Nitril)

Goumlvde Sızdırmazlık ringi

(ccedilelik kısım)

Somun

Tutma (ısırma) ringi

Boru

Fonksiyonel somun

Ccedilift Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği EO 2 ( YENİ )

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 47

BSP Diş Şekilleri BSPT ve BSPP boru dişleri

bull BSPT ve BSPP boru dişleri 55degrsquolik accedilıya sahiptir

bull Hidrolik ve pnoumlmatik uygulamalarda yaygın olarak kullanılır

bull BSPP(British standart pipe paralell-Duumlz diş) Sızdırmazlığın diş uumlzerinde yapılmadığı yerlerde kullanılır Sızdırmazlık elemanı ile sızdırmazlık sağlanır

bull BSPT(British standart pipe taper-Konik diş) Sızdırmazlığın diş uumlzerinde sağlandığı yerlerde kullanılır

Diş standartları

bull BSPP diş

ISO 228-1

DIN 3852-2 ABE

BS2779

NFE03005 BSPP G

BSPT R PORTS DIN 3852 XZ

BSPP

Sızdırmazlık elemanı ile sızdırmazlık

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 48

METRİK Diş Şekilleri

ISO-Metrik boru dişleri

bull Metrik dişler 60degrsquolik diş accedilısına sahiptir

bull Pnoumlmatik uygulamalarda yaygın olarak kullanılır

bull Otomotiv sektoumlruumlnde geniş olarak

kullanılmaktadır

bull Metrik dişlerde iki tip sızdırmazlık sağlanır

-O-ringli sızdırmazlık (ISO 6149)

-Sızdırmazlık Elemanı (Metal) ile sızdırmazlık

(ISO 261 ve 262)

Diş standartları

bull O-ringli sızdırmazlık

ISO 6149

DIN 3852-F

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 49

UNF Diş Şekilleri

UNF dişler (Unified Fine Threads)

bull UNF dişler 60degrsquolik diş accedilısına sahiptir

bull Hidrolik uygulamalarda (oumlzellikle Amerikarsquoda)

yaygın olarak kullanılır

bull UNF diş şekilleri ISO-inch olarak da anılır

bull UNF dişler sızdırmazlığın diş uumlzerinde

yapılmadığı yerlerde kullanılır

bull Sızdırmazlık O-ring ile sağlanır

Diş standartları

SAEJ 514 (Erkek diş)

SAEJ 1926 (Dişi port)

UNF 38rdquo-24

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 50

NPT Diş Şekilleri

NPT dişler (National Pipe Taper)

bull NPT dişler 60degrsquolik diş accedilısına sahiptir

bull Petrokimya proses enduumlstrisi ve

hidrolik uygulamalarda (oumlzellikle

Amerikarsquoda) yaygın olarak kullanılır

bull NPT dişler sızdırmazlığın diş uumlzerinde

sağlandığı yerlerde kullanılır

Diş standartları

SAEJ 476-B2

NF E 03-061

625deg konik accedilı

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 51

FP

FM

FP

FM

F P F

M

GE GE ED GEO

Form B Form E Form F

28022017 52 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 53

Diş Sızdırmazlık Şekilleri

Teflon bant Sıvı sızdırmazlık elemanı Teflon esaslı kaplama

İlk iki dişe teflon sarılmamalıdır ( LOCTITE ) ( PRESTOLOK Pnoumlmatik fittings

Akrilik esaslı teflon pudra

5 defaya kadar soumlkuumlluumlp takılabilir )

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 54

Paralel Diş Sızdırmazlık Şekilleri

Metal (duumlz) sızdırmazlık

Cu Al fiber plastik pul Elle sıkmadan sonra anahtarla max14 tur sıkılmalıdır

O-ringli sızdırmazlık

Back-up O-ring O-ring Destekli O-ring

Hidrolik Sistemde Kullanılan Sızdırmazlık Elemanları

Hidrolik devrede kullanılan sızdırmazlık elemanlarının yağ kaccedilaklarını ve verim

kayıplarını azaltmak uumlzere iki goumlrevi vardır Sızdırmazlık elemanlarının

seccediliminde akışkan cinsi ccedilalışma sıcaklığı ccedilalışma basıncı dikkate alınmalıdır

Yapıldıkları malzemeye goumlre sızdırmazlık elemanları

Bezli Malzemeden Yapılan Sızdırmazlık Elemanları

bull Bezli NBR Pamuklu beze nitril emprenye edilerek hazırlanır

bull Bezli FKM Pamuklu beze viton emprenye edilerek hazırlanır

28022017 55 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Esnek Malzemeden Yapılan Sızdırmazlık Elemanları

bull Silikon

bull Nitril

bull Viton

Poli

Neoprenuumlretan

Etilen propilen kauccediluk

Doğal kauccediluk

Neopren

Sızdırmazlık elemanları

Sızdırmazlık Elemanları Kullanıldığı Yere Goumlre

Statik sızdırmazlık elemanları

bull Contalar

bull O-ring (halkalar)

Dinamik sızdırmazlık elemanları

bull Toz keccedileleri

bull Piston kolu keccedileleri

bull Piston keccedileleri

28022017 56 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 57

Uygulamada Sızdırmazlık Elemanları

Parker-Praumldifa Hidrolik Sızdırmazlık Elemanları (Hidroser)

Piston sızdırmazlık elemanları

Mil sızdırmazlık elemanları

Toz sıyırıcılar

Kayıcı halkalar

Parker-Praumldifa O-Ringler

Col-O-Rings tipi değişik renklerde O-ringler

Ekstruumlzyondan elde edilen şerit O-ringler

Teflon O-ringler

Parbak tipi O-ring destek halkaları

Bilindiği uumlzere akışkan guumlcuuml devrelerinde akışkanın hareketli

olduğu iki nokta arasında basınccedil farkı oluşur Eğer kesit farkı gibi

akışın oumlnuumlndeki direnci arttıran etkenler var ise bu basınccedil farkı

daha da artar

Orifis Nedir Ne İşe Yarar

28022017 58 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Orifis pkalası

Ama akışkanın hareketi durduğunda (bu duruma oumlrnek olarak hidrolik

devrede silindirlerin valfler aracılığı ile ya da strok sonuna geldiği iccedilin

durduğu bir anı duumlşuumlnebiliriz) aradaki kesit farkına rağmen iki nokta

arasındaki basınccedil değeri eşit olacaktır Dolayısıyla eğer hidrolik devrede

bir yerde basıncın algılanması gerekiyorsa yada hattaki debiden daha

duumlşuumlk miktarda bir debiye ihtiyaccedil varsa bu noktaların beslemesini ana

hatlardan ccedilekilecek bir hatta orifis takılarak yapabilir

28022017 59 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Lojik valflerin kapaklarına pilot valfin besleme yada boşaltma

hattına orifisler yerleştirerek lojik valfin accedilma ve kapanma suumlreleri

kontrol edilir

28022017 60 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Pilot kumandalı emniyet valflerinde de yukarıdaki pilot valfle

basınccedillı yağ ana goumlvdeden orifislerden geccedilirilerek aktarılır

Değişken deplasmanlı pompaların kontrol organlarında da orifisleri

goumlrmek muumlmkuumlnduumlr

28022017 61 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Hidrolik devre elemanları ccedilalışma prensipleri gereği dar toleranslarda ccedilalışırlar

bu yuumlzden de yağ kirliliğine karşı ccedilok hassastırlar Dolayısıyla hidrolik tahrikli

makinaların performanslarını uzun suumlre suumlrduumlrebilmelerinin temel koşullarından

birisi uumlreticilerin belirlediği standartta temiz bir yağ ile ccedilalışmasıdır Sanayide

ccediloğu kez bu konunun goumlz ardı edilmesi sebebiyle olması gerekenden ccedilok daha

kısa suumlrede makine arızaları ve bunun sonucunda gereksiz parccedila değişimleri ve

uumlretim kayıpları ile karşılaşılmaktadır

Hidrolik Sistem Arızaları

28022017 62 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 63

Hidrolik devrelerde oluşan arızaların birccediloğu hidrolik yağların yanlış

tercihinden kaynaklanır Bu sebeple hidrolik yağlarının seccediliminin iyi

yapılması ve ccedilalışma şartlarına uygun tercih edilmesi gerekir Hidrolik

devrelerin bakımının duumlzenli olarak yapılması gerekir

Sistemde ccedilalışma sırasında guumlruumlltuuml

Pompa arızalıdır

Pompadaki yağ seviyesi duumlşuumlktuumlr

Yağ iccedilinde ve sistemde hava vardır

Yağda buharlaşma olmaktadır

Emniyet valfinde arıza vardır

Motor pompa ve elektrik motoru montaj bağlantıları iyi değildir

Ccedilek valfın yayı kırılmıştır

Borularda dirsek ve kıvrım sayısı fazladır

Emiş borusu ccedilapı kuumlccediluumlktuumlr

Emiş hattı filtresi tıkalıdır

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 64

Hidrolik devre basıncının duumlşmesi veya yuumlkselmesi

Devre Basıncı Duumlşuumlkse

o Hidrolik pompa arızalıdır

o Basınccedil duumlşuumlrme valfi ayarı duumlşuumlktuumlr veya bozulmuştur

o Hidrolik devrede kaccedilak ve sızıntılar vardır

o Silindir keccedilelerinde kaccedilak vardır veya keccedileler arızalıdır

Devre Basıncı Yuumlksekse

o Doumlnuumlş hattı filtresi kirlenmesinden dolayı akışkan kirlenmiştir

o Basınccedil kontrol valfi arızalıdır veya ayarı iyi yapılmamıştır

o Akışkanın iccedilinde hava vardır

o Pompa yataklarında boşluk vardır

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 65

Hidrolik devre debisinin duumlşmesi veya yuumlkselmesi

Devre debisi duumlşuumlk ise (Hareket yavaştır)

o Emniyet valfinin basınccedil ayarı ccedilok duumlşuumlktuumlr

o Hareket eden yuumlzeylerde yağ azalmıştır

o Silindir veya elektrik motoru arızalıdır

o Sıvının viskozitesi yuumlksektir (yağ kalmamıştır)

o Sıvı seviyesi duumlşuumlktuumlr

o Akış kontrol valfinin ayarı yetersizdir

o Sıvının buumltuumlnuuml emniyet valfinden depoya geri doumlnmektedir

o Elektrik motorunun doumlnme youmlnuuml terstir

o Pompa arızalıdır veya tıkalıdır

o Pompanın hızı yetersizdir

Debi yuumlksek ise (Hareket hızlıdır)

o Basınccedil kontrol valfi ayarı fazladır

o Akış kontrol valfi ayarı fazladır

o Elektrik motoru devir sayısı uygun değildir

o Pompanın guumlcuuml gerekenden ccediloktur

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 66

Valflerde Meydana Gelen Arızalar

Youmln kontrol valflerinde meydana gelen arızalar

Valfin suumlrtuumlnme yuumlzeylerinde aşıntı oluşmuştur

Valf iccedilindeki geri doumlnuumlş yayı kırılmıştır

Valf iccedilinde pislik vardır

Valfin selenoid bağlantıları yanlıştır

Valf istenilen konuma gelmiyordur

Valf ayarı iyi değildir

Emniyet valflerinde basınccedil duumlşuumlkse

Sıvı kirlidir

Valfin iccedilindeki yay kırıktır

Havalandırma kapağı accedilık olabilir

Valf ayar yayı bozulmuştur

Basınccedil ayarı bozulmuştur

Emniyet valfi kapalı olabilir

Hava boşluklu bobinlerde bobin iccedilerisine yağ girmezken ıslak bobinlerde tam tersi armatuumlr

tank hattına bağlı olan yağın iccedilerisinde yuumlzer Islak pimli bobinleri oumlzellikle accedilık havada ya

da nemli ortamlarda ccedilalışan makinalarda yağın koruyucu oumlzelliği sayesinde korozyona karşı

dayanıklılığı daha fazladır bunun yanı sıra sıvıyla temastan dolayı ısı transferi daha fazla

olacağı bobinin kendini daha iyi soğutabileceğini soumlyleyebiliriz Bir diğer avantajda bobin

iccedilerisindeki yağın armatuumlruumln yastıklanmasını sağlamasıdır

Doğru akım bobinleri oumlzellikle duumlşuumlk voltajlarda ccedilalışıldığında yuumlksek ccedilalışma guumlvenliğine

sahiptir Aynı zamanda yuumlksek frekanslı ccedilalışmalar iccedilin uygundur Bir diğer oumlzelliği ise

bobine elektrik uyarısı verildiğinde herhangi bir nedenden dolayı suumlrguuml hareket etmez

takılırsa bobinde yanma meydana gelmez Alternatif akımlı bobinler aynı durumda yanarlar

(ıslak pimli bobinler iccedilin bu suumlre yaklaşık 1-15 saattir)

28022017 67 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Valf Bobin Tipleri

Enduumlstriyel otomasyonda en yaygın kullanılan kumanda tipi olan

elektrik kumandalı valflerin piyasada birccedilok değişik ccedileşidi ile

karşılaşmak muumlmkuumlnduumlr Bununla birlikte en yaygın kullanılan

bobin (Selenoid- solenoid ing) ccedileşitlerini doğru akımla ccedilalışan

hava boşluklu veya ıslak pimli alternatif akımla ccedilalışan hava

boşluklu veya ıslak pimli olarak sayabiliriz

Hidrolik Valf Bobinleri ve Arızaları

28022017 68 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Valf Bobinleri Neden Yanar

Valf bobinine enerji verildiğinde ilk olarak suumlrguuml hareketini başlatmak iccedilin daha

yuumlksek direnccedil olacağından dolayı bobinden yuumlksek akım geccediler ve suumlrguuml hareket

etmeye başladığında bu akım değeri duumlşer eğer suumlrguuml hareket edemez ise akım

yığılması oluşarak bobinin aşırı ısınıp yanmasına ve işe goumlrmez duruma gelmesine

sebep olur

Bu şekilde yanan valf bobinlerinde bazı plastik tuumlrevi malzemeler eriyerek bobin

goumlvdesindeki boşlukların dolmasına ve bobin iccedilerisindeki armatuumlruumln hareket

edememesine sebep olabilir

Ortam sıcaklığının yuumlksek olması bobinin uumlzerinde oluşan ısıyı ortama vermesinde

sıkıntı yaratacağından dolayı bobin sıcaklığı artarak direncin artmasına akım ve

bobin kuvvetinin duumlşmesine sebep olacaktır Bunun sonucunda suumlrguuml kuvvetleri

yenilemeyebileceği iccedilin bobinde yanma tehlikesi oluşacaktır Besleme hattındaki

voltaj duumlşuumlkluumlklerinde hareketi başlatacak kuvveti bobinin uumlretememesine va

takılıp kalıp yanmasına sebep olabilecek etkenlerden birisidir Yine bir diğer olası

etkende valfin ccedilalışma ccedilevriminin sıklığıdır izin verilen katalog değerinin uumlzerinde

ccedilevrim suumlresinde ccedilalışan valf bobinleri kısa suumlre iccedilerisinde ccedilok sayıda ilk kalkış

akımına maruz kalacaklardır 28022017 69 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Nadiren de olsa karşılaşılan bir durum ise bobin uumlzerine goumlnderilecek aşırı

voltajdır Bobinde oluşan ekstra kuvvet sebebiyle bobin accedilma ve kapamada

problem olmaz ama yuumlksek voltaj sebebiyle bobinde yuumlksek akım tutulurBu da

sargının aşırı ısınmasına ve bobinde erimeye sebep olabilir

Bir diğer neden olarak da bobinin kısa devre yapmasını sayabiliriz Bobine

girebilecek herhangi bir iletken sıvı kısa devreye ve bobinde yanmaya sebep

olabilir Son olarak mekanik darbeler sonucu hasarlar sebebiyle oluşacak

deformasyonlarda bobinlerde arızalara sebep olacaktır Arıza sebebiyle ccedilıkartılan

bobin uumlzerinde ccedilalışarak arıza kaynağı tespit edilmelidir Aksi taktirde tekrar

benzer şekilde arızalar ile karşılaşabiliriz 28022017 70 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Hidrolik İş Guumlvenliği-1 (Hortumlarda İğne Deliği Fışkırması)

Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile meydana gelen

yaralanmalar doku hasarı uzuv kaybı hatta oumlluumlme bile sebebiyet

verebilir Sorumlular bu tip yaralanmaları engellemek iccedilin ve olası

kazaya nasıl muumldahale edileceğine youmlnelik oumlnceden plan

yapmalıdırlar Kaza meydana geldikten sonra ne yapılacağına dair

karar vermek iccedilin yeterli suumlre olmayabilir

Hortumların eskimesi kullanılan hidrolik

yağa uygun hortum seccedililmemesi hortumların

burulmaya maruz kalması minimum buumlkuumlm

yarıccedilapından daha duumlşuumlk ccedilapta buumlkuumllmesi gibi

sebeplerden dolayı hortumlarda oluşabilecek

ccedilok kuumlccediluumlk deliklerden iğne deliği fışkırması

oluşabilir

28022017 71 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Bu ccedilok kuumlccediluumlk delikten meydana gelen iğne deliği sızıntıları bir mermi gibi

ccedilok yuumlksek hızlara ulaşıp su jeti gibi dokuları delip geccedilebilir ve kan

dolaşım sistemine karışabilir Bu tip yaralanmaya maruz kalan kişi ccedilok

nadiren ciddi miktarda bir acı hissi duyar ccediloğunlukla hafif bir elektrik

ccedilarpması yada bir iğne batması hissi algılar

Hidrolik yağ iccedilerisinde canlı dokulara zarar veren ccedilok sayıda kimyasal

bileşim mevcuttur Hidrolik yağın vuumlcuda enjekte olduğu yaralanmalar

hızla dokuları tahrip ederek kangrene sebep olur bu yuumlzden suumlratle tıbbi

muumldahale gerekir Yaranın ilk anlardaki goumlruumlnuumlmuuml zararsız gibi durduğu

iccedilin kesinlikle oumlnemsiz goumlruumllmemelidir ve en hızlı şekilde cerrahi

muumldahale ile tedavi edilmelidir aksi taktirde yaralanan kişide kalıcı

hasarlar oluşabilir

Bir ccedilok doktorun hidrolik yağ enjekte olması sonucu meydana gelen

yaralanmalar konusunda deneyimli olmadığı dikkate alınmalıdır Bu

konuda nitelikli bir tıbbi profesyonel bulmak saatler suumlrebilir Bu suumlre

yaralının uzvunu yada hayatını kaybetmesine sebep olabilir o yuumlzden

mutlaka oumlnceden bununla ilgili bir planlama yapılması gerekir 28022017 72 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Şekil-2 İğne deliği fışkırması

Şekil-3 (İğne deliği enjeksiyon yaralanması ve tedavi etmek iccedilin yapılan

muumldahale-

FPSI Akışkan Guumlcuuml Guumlvenliği Enstituumlsuuml Salt Lake City ABD)

28022017 73 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Parker hannifin hidrolik valf satış muumlduumlruuml ROB SHIMKO bir guumln sol elimi

valfe uzattığımda goumlz accedilıp kapayıncaya kadar geccedilen suumlrede elimde bir iğne

batması hissettim elime baktığımda sadece kırmızı bir nokta goumlrduumlm ve

herhangi bir acı yoktu doktora gittiğimde doktor merhem suumlruumlp bandajlayıp geri

goumlnderdi fakat daha sonra Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile

meydana gelen yaralanmalarda neler yapılması gerektiğini iccedileren okuduğum eski

bir manuel aklıma geldi manueli alıp hemen aynı doktora gittim o beni başka

bir doktora youmlnlendirdi ve neyse ki sonunda tedavi olabildim fakat geccedil

kalındığından dolayı elimde oluşan hasarı duumlzeltebilmek iccedilin 6000 dolarlık bir

deri nakil operasyonu geccedilirmem gerekti

Malasef ki bu tip yaralanmalar ccedilok nadir goumlruumllen bir durum değildir Uumllkemizde

de bir ccedilok kişi bu şekilde oluşan iş kazaları sonucu ciddi şekilde yaralanıp uzuv

kaybı yada uzuvlarda fonksiyon kaybı ile karşılaşmışlardır Bu tip

yaralanmalardan korunmak iccedilin eski yıpranmış hidrolik hortumları standartlara

uygun ccedilalışma şartlarına goumlre doğru seccedililmiş ve kaliteli hortumlar ile

değiştirmek gerekmektedir Ayrıca oumlzellikle basınccedil hatlarında yer alan

hortumlarda koruyucu kılıf kullanılması da alınabilecek guumlvenlik oumlnlemlerinden

birisidir

YAŞANMIŞ BİR OLAY

28022017 74 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

BİTTİ

28022017 75 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Video 17a

Robot

Introducing

Spot

Video 17b

Robot Boston

All Prototypes

Video 17c

Tuumlyap 2012 elekt-

elektrootomasyon

hidro ve pnouml fuarı

28022017 39 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 40

Yuumlksuumlkluuml bağlantı elemanlarının ISO standartları

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 41

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 42

Konvansiyonel tek yuumlksuumlkluuml bağlantı

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 43

Hidrolik Borular

Hidrolik boruların montaja hazırlanması

Konvansiyonel tek yuumlksuumlkluuml bağlantı

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 44

1frac12

1 Boruyu ısırma fonksiyonu

- Yuumlksuumlk borunun iccediline işleyerek

sızdırmazlık sağlanır

2 Boruyu tutma fonksiyonu

- DPR yuumlksuumlğuumlarka tarafı boruyu sıkı bir

şekilde tutacak şekilde dizayn edilmiştir

Yuumlksuumlğuumln ısırılan boumllgesinde vibrasyonların

sebep olduğu ccedilatlakların oumlnlenmesinde etkili

olur

3 Yaylanma etkisi

- Montaj sonuna doğru yuumlksek elastik

deformasyonların oluşmasına muumlsaade eder

bull Sızdırmazlık

bull Boruyu tutma

bull Yay etkisi

Konvansiyonel tek yuumlksuumlkluuml bağlantı

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 45

Somun sıkılmadan oumlnce Somun sıkıldıktan sonra

bull ISO 8434-1 DIN 2353 DIN 3861 std uygun

bull 24deg ağız konikliği accedilısına sahip ısırmalı tip bağlantı ( Bite Type Fittings )

Ccedilift Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği EO 2

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 46

Sızdırmazlık ringi

(ELASTİK kısım

NBR-Nitril)

Goumlvde Sızdırmazlık ringi

(ccedilelik kısım)

Somun

Tutma (ısırma) ringi

Boru

Fonksiyonel somun

Ccedilift Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği EO 2 ( YENİ )

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 47

BSP Diş Şekilleri BSPT ve BSPP boru dişleri

bull BSPT ve BSPP boru dişleri 55degrsquolik accedilıya sahiptir

bull Hidrolik ve pnoumlmatik uygulamalarda yaygın olarak kullanılır

bull BSPP(British standart pipe paralell-Duumlz diş) Sızdırmazlığın diş uumlzerinde yapılmadığı yerlerde kullanılır Sızdırmazlık elemanı ile sızdırmazlık sağlanır

bull BSPT(British standart pipe taper-Konik diş) Sızdırmazlığın diş uumlzerinde sağlandığı yerlerde kullanılır

Diş standartları

bull BSPP diş

ISO 228-1

DIN 3852-2 ABE

BS2779

NFE03005 BSPP G

BSPT R PORTS DIN 3852 XZ

BSPP

Sızdırmazlık elemanı ile sızdırmazlık

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 48

METRİK Diş Şekilleri

ISO-Metrik boru dişleri

bull Metrik dişler 60degrsquolik diş accedilısına sahiptir

bull Pnoumlmatik uygulamalarda yaygın olarak kullanılır

bull Otomotiv sektoumlruumlnde geniş olarak

kullanılmaktadır

bull Metrik dişlerde iki tip sızdırmazlık sağlanır

-O-ringli sızdırmazlık (ISO 6149)

-Sızdırmazlık Elemanı (Metal) ile sızdırmazlık

(ISO 261 ve 262)

Diş standartları

bull O-ringli sızdırmazlık

ISO 6149

DIN 3852-F

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 49

UNF Diş Şekilleri

UNF dişler (Unified Fine Threads)

bull UNF dişler 60degrsquolik diş accedilısına sahiptir

bull Hidrolik uygulamalarda (oumlzellikle Amerikarsquoda)

yaygın olarak kullanılır

bull UNF diş şekilleri ISO-inch olarak da anılır

bull UNF dişler sızdırmazlığın diş uumlzerinde

yapılmadığı yerlerde kullanılır

bull Sızdırmazlık O-ring ile sağlanır

Diş standartları

SAEJ 514 (Erkek diş)

SAEJ 1926 (Dişi port)

UNF 38rdquo-24

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 50

NPT Diş Şekilleri

NPT dişler (National Pipe Taper)

bull NPT dişler 60degrsquolik diş accedilısına sahiptir

bull Petrokimya proses enduumlstrisi ve

hidrolik uygulamalarda (oumlzellikle

Amerikarsquoda) yaygın olarak kullanılır

bull NPT dişler sızdırmazlığın diş uumlzerinde

sağlandığı yerlerde kullanılır

Diş standartları

SAEJ 476-B2

NF E 03-061

625deg konik accedilı

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 51

FP

FM

FP

FM

F P F

M

GE GE ED GEO

Form B Form E Form F

28022017 52 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 53

Diş Sızdırmazlık Şekilleri

Teflon bant Sıvı sızdırmazlık elemanı Teflon esaslı kaplama

İlk iki dişe teflon sarılmamalıdır ( LOCTITE ) ( PRESTOLOK Pnoumlmatik fittings

Akrilik esaslı teflon pudra

5 defaya kadar soumlkuumlluumlp takılabilir )

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 54

Paralel Diş Sızdırmazlık Şekilleri

Metal (duumlz) sızdırmazlık

Cu Al fiber plastik pul Elle sıkmadan sonra anahtarla max14 tur sıkılmalıdır

O-ringli sızdırmazlık

Back-up O-ring O-ring Destekli O-ring

Hidrolik Sistemde Kullanılan Sızdırmazlık Elemanları

Hidrolik devrede kullanılan sızdırmazlık elemanlarının yağ kaccedilaklarını ve verim

kayıplarını azaltmak uumlzere iki goumlrevi vardır Sızdırmazlık elemanlarının

seccediliminde akışkan cinsi ccedilalışma sıcaklığı ccedilalışma basıncı dikkate alınmalıdır

Yapıldıkları malzemeye goumlre sızdırmazlık elemanları

Bezli Malzemeden Yapılan Sızdırmazlık Elemanları

bull Bezli NBR Pamuklu beze nitril emprenye edilerek hazırlanır

bull Bezli FKM Pamuklu beze viton emprenye edilerek hazırlanır

28022017 55 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Esnek Malzemeden Yapılan Sızdırmazlık Elemanları

bull Silikon

bull Nitril

bull Viton

Poli

Neoprenuumlretan

Etilen propilen kauccediluk

Doğal kauccediluk

Neopren

Sızdırmazlık elemanları

Sızdırmazlık Elemanları Kullanıldığı Yere Goumlre

Statik sızdırmazlık elemanları

bull Contalar

bull O-ring (halkalar)

Dinamik sızdırmazlık elemanları

bull Toz keccedileleri

bull Piston kolu keccedileleri

bull Piston keccedileleri

28022017 56 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 57

Uygulamada Sızdırmazlık Elemanları

Parker-Praumldifa Hidrolik Sızdırmazlık Elemanları (Hidroser)

Piston sızdırmazlık elemanları

Mil sızdırmazlık elemanları

Toz sıyırıcılar

Kayıcı halkalar

Parker-Praumldifa O-Ringler

Col-O-Rings tipi değişik renklerde O-ringler

Ekstruumlzyondan elde edilen şerit O-ringler

Teflon O-ringler

Parbak tipi O-ring destek halkaları

Bilindiği uumlzere akışkan guumlcuuml devrelerinde akışkanın hareketli

olduğu iki nokta arasında basınccedil farkı oluşur Eğer kesit farkı gibi

akışın oumlnuumlndeki direnci arttıran etkenler var ise bu basınccedil farkı

daha da artar

Orifis Nedir Ne İşe Yarar

28022017 58 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Orifis pkalası

Ama akışkanın hareketi durduğunda (bu duruma oumlrnek olarak hidrolik

devrede silindirlerin valfler aracılığı ile ya da strok sonuna geldiği iccedilin

durduğu bir anı duumlşuumlnebiliriz) aradaki kesit farkına rağmen iki nokta

arasındaki basınccedil değeri eşit olacaktır Dolayısıyla eğer hidrolik devrede

bir yerde basıncın algılanması gerekiyorsa yada hattaki debiden daha

duumlşuumlk miktarda bir debiye ihtiyaccedil varsa bu noktaların beslemesini ana

hatlardan ccedilekilecek bir hatta orifis takılarak yapabilir

28022017 59 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Lojik valflerin kapaklarına pilot valfin besleme yada boşaltma

hattına orifisler yerleştirerek lojik valfin accedilma ve kapanma suumlreleri

kontrol edilir

28022017 60 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Pilot kumandalı emniyet valflerinde de yukarıdaki pilot valfle

basınccedillı yağ ana goumlvdeden orifislerden geccedilirilerek aktarılır

Değişken deplasmanlı pompaların kontrol organlarında da orifisleri

goumlrmek muumlmkuumlnduumlr

28022017 61 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Hidrolik devre elemanları ccedilalışma prensipleri gereği dar toleranslarda ccedilalışırlar

bu yuumlzden de yağ kirliliğine karşı ccedilok hassastırlar Dolayısıyla hidrolik tahrikli

makinaların performanslarını uzun suumlre suumlrduumlrebilmelerinin temel koşullarından

birisi uumlreticilerin belirlediği standartta temiz bir yağ ile ccedilalışmasıdır Sanayide

ccediloğu kez bu konunun goumlz ardı edilmesi sebebiyle olması gerekenden ccedilok daha

kısa suumlrede makine arızaları ve bunun sonucunda gereksiz parccedila değişimleri ve

uumlretim kayıpları ile karşılaşılmaktadır

Hidrolik Sistem Arızaları

28022017 62 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 63

Hidrolik devrelerde oluşan arızaların birccediloğu hidrolik yağların yanlış

tercihinden kaynaklanır Bu sebeple hidrolik yağlarının seccediliminin iyi

yapılması ve ccedilalışma şartlarına uygun tercih edilmesi gerekir Hidrolik

devrelerin bakımının duumlzenli olarak yapılması gerekir

Sistemde ccedilalışma sırasında guumlruumlltuuml

Pompa arızalıdır

Pompadaki yağ seviyesi duumlşuumlktuumlr

Yağ iccedilinde ve sistemde hava vardır

Yağda buharlaşma olmaktadır

Emniyet valfinde arıza vardır

Motor pompa ve elektrik motoru montaj bağlantıları iyi değildir

Ccedilek valfın yayı kırılmıştır

Borularda dirsek ve kıvrım sayısı fazladır

Emiş borusu ccedilapı kuumlccediluumlktuumlr

Emiş hattı filtresi tıkalıdır

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 64

Hidrolik devre basıncının duumlşmesi veya yuumlkselmesi

Devre Basıncı Duumlşuumlkse

o Hidrolik pompa arızalıdır

o Basınccedil duumlşuumlrme valfi ayarı duumlşuumlktuumlr veya bozulmuştur

o Hidrolik devrede kaccedilak ve sızıntılar vardır

o Silindir keccedilelerinde kaccedilak vardır veya keccedileler arızalıdır

Devre Basıncı Yuumlksekse

o Doumlnuumlş hattı filtresi kirlenmesinden dolayı akışkan kirlenmiştir

o Basınccedil kontrol valfi arızalıdır veya ayarı iyi yapılmamıştır

o Akışkanın iccedilinde hava vardır

o Pompa yataklarında boşluk vardır

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 65

Hidrolik devre debisinin duumlşmesi veya yuumlkselmesi

Devre debisi duumlşuumlk ise (Hareket yavaştır)

o Emniyet valfinin basınccedil ayarı ccedilok duumlşuumlktuumlr

o Hareket eden yuumlzeylerde yağ azalmıştır

o Silindir veya elektrik motoru arızalıdır

o Sıvının viskozitesi yuumlksektir (yağ kalmamıştır)

o Sıvı seviyesi duumlşuumlktuumlr

o Akış kontrol valfinin ayarı yetersizdir

o Sıvının buumltuumlnuuml emniyet valfinden depoya geri doumlnmektedir

o Elektrik motorunun doumlnme youmlnuuml terstir

o Pompa arızalıdır veya tıkalıdır

o Pompanın hızı yetersizdir

Debi yuumlksek ise (Hareket hızlıdır)

o Basınccedil kontrol valfi ayarı fazladır

o Akış kontrol valfi ayarı fazladır

o Elektrik motoru devir sayısı uygun değildir

o Pompanın guumlcuuml gerekenden ccediloktur

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 66

Valflerde Meydana Gelen Arızalar

Youmln kontrol valflerinde meydana gelen arızalar

Valfin suumlrtuumlnme yuumlzeylerinde aşıntı oluşmuştur

Valf iccedilindeki geri doumlnuumlş yayı kırılmıştır

Valf iccedilinde pislik vardır

Valfin selenoid bağlantıları yanlıştır

Valf istenilen konuma gelmiyordur

Valf ayarı iyi değildir

Emniyet valflerinde basınccedil duumlşuumlkse

Sıvı kirlidir

Valfin iccedilindeki yay kırıktır

Havalandırma kapağı accedilık olabilir

Valf ayar yayı bozulmuştur

Basınccedil ayarı bozulmuştur

Emniyet valfi kapalı olabilir

Hava boşluklu bobinlerde bobin iccedilerisine yağ girmezken ıslak bobinlerde tam tersi armatuumlr

tank hattına bağlı olan yağın iccedilerisinde yuumlzer Islak pimli bobinleri oumlzellikle accedilık havada ya

da nemli ortamlarda ccedilalışan makinalarda yağın koruyucu oumlzelliği sayesinde korozyona karşı

dayanıklılığı daha fazladır bunun yanı sıra sıvıyla temastan dolayı ısı transferi daha fazla

olacağı bobinin kendini daha iyi soğutabileceğini soumlyleyebiliriz Bir diğer avantajda bobin

iccedilerisindeki yağın armatuumlruumln yastıklanmasını sağlamasıdır

Doğru akım bobinleri oumlzellikle duumlşuumlk voltajlarda ccedilalışıldığında yuumlksek ccedilalışma guumlvenliğine

sahiptir Aynı zamanda yuumlksek frekanslı ccedilalışmalar iccedilin uygundur Bir diğer oumlzelliği ise

bobine elektrik uyarısı verildiğinde herhangi bir nedenden dolayı suumlrguuml hareket etmez

takılırsa bobinde yanma meydana gelmez Alternatif akımlı bobinler aynı durumda yanarlar

(ıslak pimli bobinler iccedilin bu suumlre yaklaşık 1-15 saattir)

28022017 67 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Valf Bobin Tipleri

Enduumlstriyel otomasyonda en yaygın kullanılan kumanda tipi olan

elektrik kumandalı valflerin piyasada birccedilok değişik ccedileşidi ile

karşılaşmak muumlmkuumlnduumlr Bununla birlikte en yaygın kullanılan

bobin (Selenoid- solenoid ing) ccedileşitlerini doğru akımla ccedilalışan

hava boşluklu veya ıslak pimli alternatif akımla ccedilalışan hava

boşluklu veya ıslak pimli olarak sayabiliriz

Hidrolik Valf Bobinleri ve Arızaları

28022017 68 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Valf Bobinleri Neden Yanar

Valf bobinine enerji verildiğinde ilk olarak suumlrguuml hareketini başlatmak iccedilin daha

yuumlksek direnccedil olacağından dolayı bobinden yuumlksek akım geccediler ve suumlrguuml hareket

etmeye başladığında bu akım değeri duumlşer eğer suumlrguuml hareket edemez ise akım

yığılması oluşarak bobinin aşırı ısınıp yanmasına ve işe goumlrmez duruma gelmesine

sebep olur

Bu şekilde yanan valf bobinlerinde bazı plastik tuumlrevi malzemeler eriyerek bobin

goumlvdesindeki boşlukların dolmasına ve bobin iccedilerisindeki armatuumlruumln hareket

edememesine sebep olabilir

Ortam sıcaklığının yuumlksek olması bobinin uumlzerinde oluşan ısıyı ortama vermesinde

sıkıntı yaratacağından dolayı bobin sıcaklığı artarak direncin artmasına akım ve

bobin kuvvetinin duumlşmesine sebep olacaktır Bunun sonucunda suumlrguuml kuvvetleri

yenilemeyebileceği iccedilin bobinde yanma tehlikesi oluşacaktır Besleme hattındaki

voltaj duumlşuumlkluumlklerinde hareketi başlatacak kuvveti bobinin uumlretememesine va

takılıp kalıp yanmasına sebep olabilecek etkenlerden birisidir Yine bir diğer olası

etkende valfin ccedilalışma ccedilevriminin sıklığıdır izin verilen katalog değerinin uumlzerinde

ccedilevrim suumlresinde ccedilalışan valf bobinleri kısa suumlre iccedilerisinde ccedilok sayıda ilk kalkış

akımına maruz kalacaklardır 28022017 69 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Nadiren de olsa karşılaşılan bir durum ise bobin uumlzerine goumlnderilecek aşırı

voltajdır Bobinde oluşan ekstra kuvvet sebebiyle bobin accedilma ve kapamada

problem olmaz ama yuumlksek voltaj sebebiyle bobinde yuumlksek akım tutulurBu da

sargının aşırı ısınmasına ve bobinde erimeye sebep olabilir

Bir diğer neden olarak da bobinin kısa devre yapmasını sayabiliriz Bobine

girebilecek herhangi bir iletken sıvı kısa devreye ve bobinde yanmaya sebep

olabilir Son olarak mekanik darbeler sonucu hasarlar sebebiyle oluşacak

deformasyonlarda bobinlerde arızalara sebep olacaktır Arıza sebebiyle ccedilıkartılan

bobin uumlzerinde ccedilalışarak arıza kaynağı tespit edilmelidir Aksi taktirde tekrar

benzer şekilde arızalar ile karşılaşabiliriz 28022017 70 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Hidrolik İş Guumlvenliği-1 (Hortumlarda İğne Deliği Fışkırması)

Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile meydana gelen

yaralanmalar doku hasarı uzuv kaybı hatta oumlluumlme bile sebebiyet

verebilir Sorumlular bu tip yaralanmaları engellemek iccedilin ve olası

kazaya nasıl muumldahale edileceğine youmlnelik oumlnceden plan

yapmalıdırlar Kaza meydana geldikten sonra ne yapılacağına dair

karar vermek iccedilin yeterli suumlre olmayabilir

Hortumların eskimesi kullanılan hidrolik

yağa uygun hortum seccedililmemesi hortumların

burulmaya maruz kalması minimum buumlkuumlm

yarıccedilapından daha duumlşuumlk ccedilapta buumlkuumllmesi gibi

sebeplerden dolayı hortumlarda oluşabilecek

ccedilok kuumlccediluumlk deliklerden iğne deliği fışkırması

oluşabilir

28022017 71 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Bu ccedilok kuumlccediluumlk delikten meydana gelen iğne deliği sızıntıları bir mermi gibi

ccedilok yuumlksek hızlara ulaşıp su jeti gibi dokuları delip geccedilebilir ve kan

dolaşım sistemine karışabilir Bu tip yaralanmaya maruz kalan kişi ccedilok

nadiren ciddi miktarda bir acı hissi duyar ccediloğunlukla hafif bir elektrik

ccedilarpması yada bir iğne batması hissi algılar

Hidrolik yağ iccedilerisinde canlı dokulara zarar veren ccedilok sayıda kimyasal

bileşim mevcuttur Hidrolik yağın vuumlcuda enjekte olduğu yaralanmalar

hızla dokuları tahrip ederek kangrene sebep olur bu yuumlzden suumlratle tıbbi

muumldahale gerekir Yaranın ilk anlardaki goumlruumlnuumlmuuml zararsız gibi durduğu

iccedilin kesinlikle oumlnemsiz goumlruumllmemelidir ve en hızlı şekilde cerrahi

muumldahale ile tedavi edilmelidir aksi taktirde yaralanan kişide kalıcı

hasarlar oluşabilir

Bir ccedilok doktorun hidrolik yağ enjekte olması sonucu meydana gelen

yaralanmalar konusunda deneyimli olmadığı dikkate alınmalıdır Bu

konuda nitelikli bir tıbbi profesyonel bulmak saatler suumlrebilir Bu suumlre

yaralının uzvunu yada hayatını kaybetmesine sebep olabilir o yuumlzden

mutlaka oumlnceden bununla ilgili bir planlama yapılması gerekir 28022017 72 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Şekil-2 İğne deliği fışkırması

Şekil-3 (İğne deliği enjeksiyon yaralanması ve tedavi etmek iccedilin yapılan

muumldahale-

FPSI Akışkan Guumlcuuml Guumlvenliği Enstituumlsuuml Salt Lake City ABD)

28022017 73 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Parker hannifin hidrolik valf satış muumlduumlruuml ROB SHIMKO bir guumln sol elimi

valfe uzattığımda goumlz accedilıp kapayıncaya kadar geccedilen suumlrede elimde bir iğne

batması hissettim elime baktığımda sadece kırmızı bir nokta goumlrduumlm ve

herhangi bir acı yoktu doktora gittiğimde doktor merhem suumlruumlp bandajlayıp geri

goumlnderdi fakat daha sonra Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile

meydana gelen yaralanmalarda neler yapılması gerektiğini iccedileren okuduğum eski

bir manuel aklıma geldi manueli alıp hemen aynı doktora gittim o beni başka

bir doktora youmlnlendirdi ve neyse ki sonunda tedavi olabildim fakat geccedil

kalındığından dolayı elimde oluşan hasarı duumlzeltebilmek iccedilin 6000 dolarlık bir

deri nakil operasyonu geccedilirmem gerekti

Malasef ki bu tip yaralanmalar ccedilok nadir goumlruumllen bir durum değildir Uumllkemizde

de bir ccedilok kişi bu şekilde oluşan iş kazaları sonucu ciddi şekilde yaralanıp uzuv

kaybı yada uzuvlarda fonksiyon kaybı ile karşılaşmışlardır Bu tip

yaralanmalardan korunmak iccedilin eski yıpranmış hidrolik hortumları standartlara

uygun ccedilalışma şartlarına goumlre doğru seccedililmiş ve kaliteli hortumlar ile

değiştirmek gerekmektedir Ayrıca oumlzellikle basınccedil hatlarında yer alan

hortumlarda koruyucu kılıf kullanılması da alınabilecek guumlvenlik oumlnlemlerinden

birisidir

YAŞANMIŞ BİR OLAY

28022017 74 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

BİTTİ

28022017 75 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Video 17a

Robot

Introducing

Spot

Video 17b

Robot Boston

All Prototypes

Video 17c

Tuumlyap 2012 elekt-

elektrootomasyon

hidro ve pnouml fuarı

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 40

Yuumlksuumlkluuml bağlantı elemanlarının ISO standartları

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 41

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 42

Konvansiyonel tek yuumlksuumlkluuml bağlantı

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 43

Hidrolik Borular

Hidrolik boruların montaja hazırlanması

Konvansiyonel tek yuumlksuumlkluuml bağlantı

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 44

1frac12

1 Boruyu ısırma fonksiyonu

- Yuumlksuumlk borunun iccediline işleyerek

sızdırmazlık sağlanır

2 Boruyu tutma fonksiyonu

- DPR yuumlksuumlğuumlarka tarafı boruyu sıkı bir

şekilde tutacak şekilde dizayn edilmiştir

Yuumlksuumlğuumln ısırılan boumllgesinde vibrasyonların

sebep olduğu ccedilatlakların oumlnlenmesinde etkili

olur

3 Yaylanma etkisi

- Montaj sonuna doğru yuumlksek elastik

deformasyonların oluşmasına muumlsaade eder

bull Sızdırmazlık

bull Boruyu tutma

bull Yay etkisi

Konvansiyonel tek yuumlksuumlkluuml bağlantı

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 45

Somun sıkılmadan oumlnce Somun sıkıldıktan sonra

bull ISO 8434-1 DIN 2353 DIN 3861 std uygun

bull 24deg ağız konikliği accedilısına sahip ısırmalı tip bağlantı ( Bite Type Fittings )

Ccedilift Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği EO 2

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 46

Sızdırmazlık ringi

(ELASTİK kısım

NBR-Nitril)

Goumlvde Sızdırmazlık ringi

(ccedilelik kısım)

Somun

Tutma (ısırma) ringi

Boru

Fonksiyonel somun

Ccedilift Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği EO 2 ( YENİ )

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 47

BSP Diş Şekilleri BSPT ve BSPP boru dişleri

bull BSPT ve BSPP boru dişleri 55degrsquolik accedilıya sahiptir

bull Hidrolik ve pnoumlmatik uygulamalarda yaygın olarak kullanılır

bull BSPP(British standart pipe paralell-Duumlz diş) Sızdırmazlığın diş uumlzerinde yapılmadığı yerlerde kullanılır Sızdırmazlık elemanı ile sızdırmazlık sağlanır

bull BSPT(British standart pipe taper-Konik diş) Sızdırmazlığın diş uumlzerinde sağlandığı yerlerde kullanılır

Diş standartları

bull BSPP diş

ISO 228-1

DIN 3852-2 ABE

BS2779

NFE03005 BSPP G

BSPT R PORTS DIN 3852 XZ

BSPP

Sızdırmazlık elemanı ile sızdırmazlık

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 48

METRİK Diş Şekilleri

ISO-Metrik boru dişleri

bull Metrik dişler 60degrsquolik diş accedilısına sahiptir

bull Pnoumlmatik uygulamalarda yaygın olarak kullanılır

bull Otomotiv sektoumlruumlnde geniş olarak

kullanılmaktadır

bull Metrik dişlerde iki tip sızdırmazlık sağlanır

-O-ringli sızdırmazlık (ISO 6149)

-Sızdırmazlık Elemanı (Metal) ile sızdırmazlık

(ISO 261 ve 262)

Diş standartları

bull O-ringli sızdırmazlık

ISO 6149

DIN 3852-F

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 49

UNF Diş Şekilleri

UNF dişler (Unified Fine Threads)

bull UNF dişler 60degrsquolik diş accedilısına sahiptir

bull Hidrolik uygulamalarda (oumlzellikle Amerikarsquoda)

yaygın olarak kullanılır

bull UNF diş şekilleri ISO-inch olarak da anılır

bull UNF dişler sızdırmazlığın diş uumlzerinde

yapılmadığı yerlerde kullanılır

bull Sızdırmazlık O-ring ile sağlanır

Diş standartları

SAEJ 514 (Erkek diş)

SAEJ 1926 (Dişi port)

UNF 38rdquo-24

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 50

NPT Diş Şekilleri

NPT dişler (National Pipe Taper)

bull NPT dişler 60degrsquolik diş accedilısına sahiptir

bull Petrokimya proses enduumlstrisi ve

hidrolik uygulamalarda (oumlzellikle

Amerikarsquoda) yaygın olarak kullanılır

bull NPT dişler sızdırmazlığın diş uumlzerinde

sağlandığı yerlerde kullanılır

Diş standartları

SAEJ 476-B2

NF E 03-061

625deg konik accedilı

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 51

FP

FM

FP

FM

F P F

M

GE GE ED GEO

Form B Form E Form F

28022017 52 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 53

Diş Sızdırmazlık Şekilleri

Teflon bant Sıvı sızdırmazlık elemanı Teflon esaslı kaplama

İlk iki dişe teflon sarılmamalıdır ( LOCTITE ) ( PRESTOLOK Pnoumlmatik fittings

Akrilik esaslı teflon pudra

5 defaya kadar soumlkuumlluumlp takılabilir )

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 54

Paralel Diş Sızdırmazlık Şekilleri

Metal (duumlz) sızdırmazlık

Cu Al fiber plastik pul Elle sıkmadan sonra anahtarla max14 tur sıkılmalıdır

O-ringli sızdırmazlık

Back-up O-ring O-ring Destekli O-ring

Hidrolik Sistemde Kullanılan Sızdırmazlık Elemanları

Hidrolik devrede kullanılan sızdırmazlık elemanlarının yağ kaccedilaklarını ve verim

kayıplarını azaltmak uumlzere iki goumlrevi vardır Sızdırmazlık elemanlarının

seccediliminde akışkan cinsi ccedilalışma sıcaklığı ccedilalışma basıncı dikkate alınmalıdır

Yapıldıkları malzemeye goumlre sızdırmazlık elemanları

Bezli Malzemeden Yapılan Sızdırmazlık Elemanları

bull Bezli NBR Pamuklu beze nitril emprenye edilerek hazırlanır

bull Bezli FKM Pamuklu beze viton emprenye edilerek hazırlanır

28022017 55 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Esnek Malzemeden Yapılan Sızdırmazlık Elemanları

bull Silikon

bull Nitril

bull Viton

Poli

Neoprenuumlretan

Etilen propilen kauccediluk

Doğal kauccediluk

Neopren

Sızdırmazlık elemanları

Sızdırmazlık Elemanları Kullanıldığı Yere Goumlre

Statik sızdırmazlık elemanları

bull Contalar

bull O-ring (halkalar)

Dinamik sızdırmazlık elemanları

bull Toz keccedileleri

bull Piston kolu keccedileleri

bull Piston keccedileleri

28022017 56 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 57

Uygulamada Sızdırmazlık Elemanları

Parker-Praumldifa Hidrolik Sızdırmazlık Elemanları (Hidroser)

Piston sızdırmazlık elemanları

Mil sızdırmazlık elemanları

Toz sıyırıcılar

Kayıcı halkalar

Parker-Praumldifa O-Ringler

Col-O-Rings tipi değişik renklerde O-ringler

Ekstruumlzyondan elde edilen şerit O-ringler

Teflon O-ringler

Parbak tipi O-ring destek halkaları

Bilindiği uumlzere akışkan guumlcuuml devrelerinde akışkanın hareketli

olduğu iki nokta arasında basınccedil farkı oluşur Eğer kesit farkı gibi

akışın oumlnuumlndeki direnci arttıran etkenler var ise bu basınccedil farkı

daha da artar

Orifis Nedir Ne İşe Yarar

28022017 58 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Orifis pkalası

Ama akışkanın hareketi durduğunda (bu duruma oumlrnek olarak hidrolik

devrede silindirlerin valfler aracılığı ile ya da strok sonuna geldiği iccedilin

durduğu bir anı duumlşuumlnebiliriz) aradaki kesit farkına rağmen iki nokta

arasındaki basınccedil değeri eşit olacaktır Dolayısıyla eğer hidrolik devrede

bir yerde basıncın algılanması gerekiyorsa yada hattaki debiden daha

duumlşuumlk miktarda bir debiye ihtiyaccedil varsa bu noktaların beslemesini ana

hatlardan ccedilekilecek bir hatta orifis takılarak yapabilir

28022017 59 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Lojik valflerin kapaklarına pilot valfin besleme yada boşaltma

hattına orifisler yerleştirerek lojik valfin accedilma ve kapanma suumlreleri

kontrol edilir

28022017 60 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Pilot kumandalı emniyet valflerinde de yukarıdaki pilot valfle

basınccedillı yağ ana goumlvdeden orifislerden geccedilirilerek aktarılır

Değişken deplasmanlı pompaların kontrol organlarında da orifisleri

goumlrmek muumlmkuumlnduumlr

28022017 61 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Hidrolik devre elemanları ccedilalışma prensipleri gereği dar toleranslarda ccedilalışırlar

bu yuumlzden de yağ kirliliğine karşı ccedilok hassastırlar Dolayısıyla hidrolik tahrikli

makinaların performanslarını uzun suumlre suumlrduumlrebilmelerinin temel koşullarından

birisi uumlreticilerin belirlediği standartta temiz bir yağ ile ccedilalışmasıdır Sanayide

ccediloğu kez bu konunun goumlz ardı edilmesi sebebiyle olması gerekenden ccedilok daha

kısa suumlrede makine arızaları ve bunun sonucunda gereksiz parccedila değişimleri ve

uumlretim kayıpları ile karşılaşılmaktadır

Hidrolik Sistem Arızaları

28022017 62 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 63

Hidrolik devrelerde oluşan arızaların birccediloğu hidrolik yağların yanlış

tercihinden kaynaklanır Bu sebeple hidrolik yağlarının seccediliminin iyi

yapılması ve ccedilalışma şartlarına uygun tercih edilmesi gerekir Hidrolik

devrelerin bakımının duumlzenli olarak yapılması gerekir

Sistemde ccedilalışma sırasında guumlruumlltuuml

Pompa arızalıdır

Pompadaki yağ seviyesi duumlşuumlktuumlr

Yağ iccedilinde ve sistemde hava vardır

Yağda buharlaşma olmaktadır

Emniyet valfinde arıza vardır

Motor pompa ve elektrik motoru montaj bağlantıları iyi değildir

Ccedilek valfın yayı kırılmıştır

Borularda dirsek ve kıvrım sayısı fazladır

Emiş borusu ccedilapı kuumlccediluumlktuumlr

Emiş hattı filtresi tıkalıdır

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 64

Hidrolik devre basıncının duumlşmesi veya yuumlkselmesi

Devre Basıncı Duumlşuumlkse

o Hidrolik pompa arızalıdır

o Basınccedil duumlşuumlrme valfi ayarı duumlşuumlktuumlr veya bozulmuştur

o Hidrolik devrede kaccedilak ve sızıntılar vardır

o Silindir keccedilelerinde kaccedilak vardır veya keccedileler arızalıdır

Devre Basıncı Yuumlksekse

o Doumlnuumlş hattı filtresi kirlenmesinden dolayı akışkan kirlenmiştir

o Basınccedil kontrol valfi arızalıdır veya ayarı iyi yapılmamıştır

o Akışkanın iccedilinde hava vardır

o Pompa yataklarında boşluk vardır

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 65

Hidrolik devre debisinin duumlşmesi veya yuumlkselmesi

Devre debisi duumlşuumlk ise (Hareket yavaştır)

o Emniyet valfinin basınccedil ayarı ccedilok duumlşuumlktuumlr

o Hareket eden yuumlzeylerde yağ azalmıştır

o Silindir veya elektrik motoru arızalıdır

o Sıvının viskozitesi yuumlksektir (yağ kalmamıştır)

o Sıvı seviyesi duumlşuumlktuumlr

o Akış kontrol valfinin ayarı yetersizdir

o Sıvının buumltuumlnuuml emniyet valfinden depoya geri doumlnmektedir

o Elektrik motorunun doumlnme youmlnuuml terstir

o Pompa arızalıdır veya tıkalıdır

o Pompanın hızı yetersizdir

Debi yuumlksek ise (Hareket hızlıdır)

o Basınccedil kontrol valfi ayarı fazladır

o Akış kontrol valfi ayarı fazladır

o Elektrik motoru devir sayısı uygun değildir

o Pompanın guumlcuuml gerekenden ccediloktur

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 66

Valflerde Meydana Gelen Arızalar

Youmln kontrol valflerinde meydana gelen arızalar

Valfin suumlrtuumlnme yuumlzeylerinde aşıntı oluşmuştur

Valf iccedilindeki geri doumlnuumlş yayı kırılmıştır

Valf iccedilinde pislik vardır

Valfin selenoid bağlantıları yanlıştır

Valf istenilen konuma gelmiyordur

Valf ayarı iyi değildir

Emniyet valflerinde basınccedil duumlşuumlkse

Sıvı kirlidir

Valfin iccedilindeki yay kırıktır

Havalandırma kapağı accedilık olabilir

Valf ayar yayı bozulmuştur

Basınccedil ayarı bozulmuştur

Emniyet valfi kapalı olabilir

Hava boşluklu bobinlerde bobin iccedilerisine yağ girmezken ıslak bobinlerde tam tersi armatuumlr

tank hattına bağlı olan yağın iccedilerisinde yuumlzer Islak pimli bobinleri oumlzellikle accedilık havada ya

da nemli ortamlarda ccedilalışan makinalarda yağın koruyucu oumlzelliği sayesinde korozyona karşı

dayanıklılığı daha fazladır bunun yanı sıra sıvıyla temastan dolayı ısı transferi daha fazla

olacağı bobinin kendini daha iyi soğutabileceğini soumlyleyebiliriz Bir diğer avantajda bobin

iccedilerisindeki yağın armatuumlruumln yastıklanmasını sağlamasıdır

Doğru akım bobinleri oumlzellikle duumlşuumlk voltajlarda ccedilalışıldığında yuumlksek ccedilalışma guumlvenliğine

sahiptir Aynı zamanda yuumlksek frekanslı ccedilalışmalar iccedilin uygundur Bir diğer oumlzelliği ise

bobine elektrik uyarısı verildiğinde herhangi bir nedenden dolayı suumlrguuml hareket etmez

takılırsa bobinde yanma meydana gelmez Alternatif akımlı bobinler aynı durumda yanarlar

(ıslak pimli bobinler iccedilin bu suumlre yaklaşık 1-15 saattir)

28022017 67 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Valf Bobin Tipleri

Enduumlstriyel otomasyonda en yaygın kullanılan kumanda tipi olan

elektrik kumandalı valflerin piyasada birccedilok değişik ccedileşidi ile

karşılaşmak muumlmkuumlnduumlr Bununla birlikte en yaygın kullanılan

bobin (Selenoid- solenoid ing) ccedileşitlerini doğru akımla ccedilalışan

hava boşluklu veya ıslak pimli alternatif akımla ccedilalışan hava

boşluklu veya ıslak pimli olarak sayabiliriz

Hidrolik Valf Bobinleri ve Arızaları

28022017 68 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Valf Bobinleri Neden Yanar

Valf bobinine enerji verildiğinde ilk olarak suumlrguuml hareketini başlatmak iccedilin daha

yuumlksek direnccedil olacağından dolayı bobinden yuumlksek akım geccediler ve suumlrguuml hareket

etmeye başladığında bu akım değeri duumlşer eğer suumlrguuml hareket edemez ise akım

yığılması oluşarak bobinin aşırı ısınıp yanmasına ve işe goumlrmez duruma gelmesine

sebep olur

Bu şekilde yanan valf bobinlerinde bazı plastik tuumlrevi malzemeler eriyerek bobin

goumlvdesindeki boşlukların dolmasına ve bobin iccedilerisindeki armatuumlruumln hareket

edememesine sebep olabilir

Ortam sıcaklığının yuumlksek olması bobinin uumlzerinde oluşan ısıyı ortama vermesinde

sıkıntı yaratacağından dolayı bobin sıcaklığı artarak direncin artmasına akım ve

bobin kuvvetinin duumlşmesine sebep olacaktır Bunun sonucunda suumlrguuml kuvvetleri

yenilemeyebileceği iccedilin bobinde yanma tehlikesi oluşacaktır Besleme hattındaki

voltaj duumlşuumlkluumlklerinde hareketi başlatacak kuvveti bobinin uumlretememesine va

takılıp kalıp yanmasına sebep olabilecek etkenlerden birisidir Yine bir diğer olası

etkende valfin ccedilalışma ccedilevriminin sıklığıdır izin verilen katalog değerinin uumlzerinde

ccedilevrim suumlresinde ccedilalışan valf bobinleri kısa suumlre iccedilerisinde ccedilok sayıda ilk kalkış

akımına maruz kalacaklardır 28022017 69 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Nadiren de olsa karşılaşılan bir durum ise bobin uumlzerine goumlnderilecek aşırı

voltajdır Bobinde oluşan ekstra kuvvet sebebiyle bobin accedilma ve kapamada

problem olmaz ama yuumlksek voltaj sebebiyle bobinde yuumlksek akım tutulurBu da

sargının aşırı ısınmasına ve bobinde erimeye sebep olabilir

Bir diğer neden olarak da bobinin kısa devre yapmasını sayabiliriz Bobine

girebilecek herhangi bir iletken sıvı kısa devreye ve bobinde yanmaya sebep

olabilir Son olarak mekanik darbeler sonucu hasarlar sebebiyle oluşacak

deformasyonlarda bobinlerde arızalara sebep olacaktır Arıza sebebiyle ccedilıkartılan

bobin uumlzerinde ccedilalışarak arıza kaynağı tespit edilmelidir Aksi taktirde tekrar

benzer şekilde arızalar ile karşılaşabiliriz 28022017 70 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Hidrolik İş Guumlvenliği-1 (Hortumlarda İğne Deliği Fışkırması)

Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile meydana gelen

yaralanmalar doku hasarı uzuv kaybı hatta oumlluumlme bile sebebiyet

verebilir Sorumlular bu tip yaralanmaları engellemek iccedilin ve olası

kazaya nasıl muumldahale edileceğine youmlnelik oumlnceden plan

yapmalıdırlar Kaza meydana geldikten sonra ne yapılacağına dair

karar vermek iccedilin yeterli suumlre olmayabilir

Hortumların eskimesi kullanılan hidrolik

yağa uygun hortum seccedililmemesi hortumların

burulmaya maruz kalması minimum buumlkuumlm

yarıccedilapından daha duumlşuumlk ccedilapta buumlkuumllmesi gibi

sebeplerden dolayı hortumlarda oluşabilecek

ccedilok kuumlccediluumlk deliklerden iğne deliği fışkırması

oluşabilir

28022017 71 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Bu ccedilok kuumlccediluumlk delikten meydana gelen iğne deliği sızıntıları bir mermi gibi

ccedilok yuumlksek hızlara ulaşıp su jeti gibi dokuları delip geccedilebilir ve kan

dolaşım sistemine karışabilir Bu tip yaralanmaya maruz kalan kişi ccedilok

nadiren ciddi miktarda bir acı hissi duyar ccediloğunlukla hafif bir elektrik

ccedilarpması yada bir iğne batması hissi algılar

Hidrolik yağ iccedilerisinde canlı dokulara zarar veren ccedilok sayıda kimyasal

bileşim mevcuttur Hidrolik yağın vuumlcuda enjekte olduğu yaralanmalar

hızla dokuları tahrip ederek kangrene sebep olur bu yuumlzden suumlratle tıbbi

muumldahale gerekir Yaranın ilk anlardaki goumlruumlnuumlmuuml zararsız gibi durduğu

iccedilin kesinlikle oumlnemsiz goumlruumllmemelidir ve en hızlı şekilde cerrahi

muumldahale ile tedavi edilmelidir aksi taktirde yaralanan kişide kalıcı

hasarlar oluşabilir

Bir ccedilok doktorun hidrolik yağ enjekte olması sonucu meydana gelen

yaralanmalar konusunda deneyimli olmadığı dikkate alınmalıdır Bu

konuda nitelikli bir tıbbi profesyonel bulmak saatler suumlrebilir Bu suumlre

yaralının uzvunu yada hayatını kaybetmesine sebep olabilir o yuumlzden

mutlaka oumlnceden bununla ilgili bir planlama yapılması gerekir 28022017 72 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Şekil-2 İğne deliği fışkırması

Şekil-3 (İğne deliği enjeksiyon yaralanması ve tedavi etmek iccedilin yapılan

muumldahale-

FPSI Akışkan Guumlcuuml Guumlvenliği Enstituumlsuuml Salt Lake City ABD)

28022017 73 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Parker hannifin hidrolik valf satış muumlduumlruuml ROB SHIMKO bir guumln sol elimi

valfe uzattığımda goumlz accedilıp kapayıncaya kadar geccedilen suumlrede elimde bir iğne

batması hissettim elime baktığımda sadece kırmızı bir nokta goumlrduumlm ve

herhangi bir acı yoktu doktora gittiğimde doktor merhem suumlruumlp bandajlayıp geri

goumlnderdi fakat daha sonra Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile

meydana gelen yaralanmalarda neler yapılması gerektiğini iccedileren okuduğum eski

bir manuel aklıma geldi manueli alıp hemen aynı doktora gittim o beni başka

bir doktora youmlnlendirdi ve neyse ki sonunda tedavi olabildim fakat geccedil

kalındığından dolayı elimde oluşan hasarı duumlzeltebilmek iccedilin 6000 dolarlık bir

deri nakil operasyonu geccedilirmem gerekti

Malasef ki bu tip yaralanmalar ccedilok nadir goumlruumllen bir durum değildir Uumllkemizde

de bir ccedilok kişi bu şekilde oluşan iş kazaları sonucu ciddi şekilde yaralanıp uzuv

kaybı yada uzuvlarda fonksiyon kaybı ile karşılaşmışlardır Bu tip

yaralanmalardan korunmak iccedilin eski yıpranmış hidrolik hortumları standartlara

uygun ccedilalışma şartlarına goumlre doğru seccedililmiş ve kaliteli hortumlar ile

değiştirmek gerekmektedir Ayrıca oumlzellikle basınccedil hatlarında yer alan

hortumlarda koruyucu kılıf kullanılması da alınabilecek guumlvenlik oumlnlemlerinden

birisidir

YAŞANMIŞ BİR OLAY

28022017 74 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

BİTTİ

28022017 75 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Video 17a

Robot

Introducing

Spot

Video 17b

Robot Boston

All Prototypes

Video 17c

Tuumlyap 2012 elekt-

elektrootomasyon

hidro ve pnouml fuarı

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 41

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 42

Konvansiyonel tek yuumlksuumlkluuml bağlantı

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 43

Hidrolik Borular

Hidrolik boruların montaja hazırlanması

Konvansiyonel tek yuumlksuumlkluuml bağlantı

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 44

1frac12

1 Boruyu ısırma fonksiyonu

- Yuumlksuumlk borunun iccediline işleyerek

sızdırmazlık sağlanır

2 Boruyu tutma fonksiyonu

- DPR yuumlksuumlğuumlarka tarafı boruyu sıkı bir

şekilde tutacak şekilde dizayn edilmiştir

Yuumlksuumlğuumln ısırılan boumllgesinde vibrasyonların

sebep olduğu ccedilatlakların oumlnlenmesinde etkili

olur

3 Yaylanma etkisi

- Montaj sonuna doğru yuumlksek elastik

deformasyonların oluşmasına muumlsaade eder

bull Sızdırmazlık

bull Boruyu tutma

bull Yay etkisi

Konvansiyonel tek yuumlksuumlkluuml bağlantı

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 45

Somun sıkılmadan oumlnce Somun sıkıldıktan sonra

bull ISO 8434-1 DIN 2353 DIN 3861 std uygun

bull 24deg ağız konikliği accedilısına sahip ısırmalı tip bağlantı ( Bite Type Fittings )

Ccedilift Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği EO 2

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 46

Sızdırmazlık ringi

(ELASTİK kısım

NBR-Nitril)

Goumlvde Sızdırmazlık ringi

(ccedilelik kısım)

Somun

Tutma (ısırma) ringi

Boru

Fonksiyonel somun

Ccedilift Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği EO 2 ( YENİ )

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 47

BSP Diş Şekilleri BSPT ve BSPP boru dişleri

bull BSPT ve BSPP boru dişleri 55degrsquolik accedilıya sahiptir

bull Hidrolik ve pnoumlmatik uygulamalarda yaygın olarak kullanılır

bull BSPP(British standart pipe paralell-Duumlz diş) Sızdırmazlığın diş uumlzerinde yapılmadığı yerlerde kullanılır Sızdırmazlık elemanı ile sızdırmazlık sağlanır

bull BSPT(British standart pipe taper-Konik diş) Sızdırmazlığın diş uumlzerinde sağlandığı yerlerde kullanılır

Diş standartları

bull BSPP diş

ISO 228-1

DIN 3852-2 ABE

BS2779

NFE03005 BSPP G

BSPT R PORTS DIN 3852 XZ

BSPP

Sızdırmazlık elemanı ile sızdırmazlık

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 48

METRİK Diş Şekilleri

ISO-Metrik boru dişleri

bull Metrik dişler 60degrsquolik diş accedilısına sahiptir

bull Pnoumlmatik uygulamalarda yaygın olarak kullanılır

bull Otomotiv sektoumlruumlnde geniş olarak

kullanılmaktadır

bull Metrik dişlerde iki tip sızdırmazlık sağlanır

-O-ringli sızdırmazlık (ISO 6149)

-Sızdırmazlık Elemanı (Metal) ile sızdırmazlık

(ISO 261 ve 262)

Diş standartları

bull O-ringli sızdırmazlık

ISO 6149

DIN 3852-F

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 49

UNF Diş Şekilleri

UNF dişler (Unified Fine Threads)

bull UNF dişler 60degrsquolik diş accedilısına sahiptir

bull Hidrolik uygulamalarda (oumlzellikle Amerikarsquoda)

yaygın olarak kullanılır

bull UNF diş şekilleri ISO-inch olarak da anılır

bull UNF dişler sızdırmazlığın diş uumlzerinde

yapılmadığı yerlerde kullanılır

bull Sızdırmazlık O-ring ile sağlanır

Diş standartları

SAEJ 514 (Erkek diş)

SAEJ 1926 (Dişi port)

UNF 38rdquo-24

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 50

NPT Diş Şekilleri

NPT dişler (National Pipe Taper)

bull NPT dişler 60degrsquolik diş accedilısına sahiptir

bull Petrokimya proses enduumlstrisi ve

hidrolik uygulamalarda (oumlzellikle

Amerikarsquoda) yaygın olarak kullanılır

bull NPT dişler sızdırmazlığın diş uumlzerinde

sağlandığı yerlerde kullanılır

Diş standartları

SAEJ 476-B2

NF E 03-061

625deg konik accedilı

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 51

FP

FM

FP

FM

F P F

M

GE GE ED GEO

Form B Form E Form F

28022017 52 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 53

Diş Sızdırmazlık Şekilleri

Teflon bant Sıvı sızdırmazlık elemanı Teflon esaslı kaplama

İlk iki dişe teflon sarılmamalıdır ( LOCTITE ) ( PRESTOLOK Pnoumlmatik fittings

Akrilik esaslı teflon pudra

5 defaya kadar soumlkuumlluumlp takılabilir )

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 54

Paralel Diş Sızdırmazlık Şekilleri

Metal (duumlz) sızdırmazlık

Cu Al fiber plastik pul Elle sıkmadan sonra anahtarla max14 tur sıkılmalıdır

O-ringli sızdırmazlık

Back-up O-ring O-ring Destekli O-ring

Hidrolik Sistemde Kullanılan Sızdırmazlık Elemanları

Hidrolik devrede kullanılan sızdırmazlık elemanlarının yağ kaccedilaklarını ve verim

kayıplarını azaltmak uumlzere iki goumlrevi vardır Sızdırmazlık elemanlarının

seccediliminde akışkan cinsi ccedilalışma sıcaklığı ccedilalışma basıncı dikkate alınmalıdır

Yapıldıkları malzemeye goumlre sızdırmazlık elemanları

Bezli Malzemeden Yapılan Sızdırmazlık Elemanları

bull Bezli NBR Pamuklu beze nitril emprenye edilerek hazırlanır

bull Bezli FKM Pamuklu beze viton emprenye edilerek hazırlanır

28022017 55 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Esnek Malzemeden Yapılan Sızdırmazlık Elemanları

bull Silikon

bull Nitril

bull Viton

Poli

Neoprenuumlretan

Etilen propilen kauccediluk

Doğal kauccediluk

Neopren

Sızdırmazlık elemanları

Sızdırmazlık Elemanları Kullanıldığı Yere Goumlre

Statik sızdırmazlık elemanları

bull Contalar

bull O-ring (halkalar)

Dinamik sızdırmazlık elemanları

bull Toz keccedileleri

bull Piston kolu keccedileleri

bull Piston keccedileleri

28022017 56 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 57

Uygulamada Sızdırmazlık Elemanları

Parker-Praumldifa Hidrolik Sızdırmazlık Elemanları (Hidroser)

Piston sızdırmazlık elemanları

Mil sızdırmazlık elemanları

Toz sıyırıcılar

Kayıcı halkalar

Parker-Praumldifa O-Ringler

Col-O-Rings tipi değişik renklerde O-ringler

Ekstruumlzyondan elde edilen şerit O-ringler

Teflon O-ringler

Parbak tipi O-ring destek halkaları

Bilindiği uumlzere akışkan guumlcuuml devrelerinde akışkanın hareketli

olduğu iki nokta arasında basınccedil farkı oluşur Eğer kesit farkı gibi

akışın oumlnuumlndeki direnci arttıran etkenler var ise bu basınccedil farkı

daha da artar

Orifis Nedir Ne İşe Yarar

28022017 58 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Orifis pkalası

Ama akışkanın hareketi durduğunda (bu duruma oumlrnek olarak hidrolik

devrede silindirlerin valfler aracılığı ile ya da strok sonuna geldiği iccedilin

durduğu bir anı duumlşuumlnebiliriz) aradaki kesit farkına rağmen iki nokta

arasındaki basınccedil değeri eşit olacaktır Dolayısıyla eğer hidrolik devrede

bir yerde basıncın algılanması gerekiyorsa yada hattaki debiden daha

duumlşuumlk miktarda bir debiye ihtiyaccedil varsa bu noktaların beslemesini ana

hatlardan ccedilekilecek bir hatta orifis takılarak yapabilir

28022017 59 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Lojik valflerin kapaklarına pilot valfin besleme yada boşaltma

hattına orifisler yerleştirerek lojik valfin accedilma ve kapanma suumlreleri

kontrol edilir

28022017 60 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Pilot kumandalı emniyet valflerinde de yukarıdaki pilot valfle

basınccedillı yağ ana goumlvdeden orifislerden geccedilirilerek aktarılır

Değişken deplasmanlı pompaların kontrol organlarında da orifisleri

goumlrmek muumlmkuumlnduumlr

28022017 61 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Hidrolik devre elemanları ccedilalışma prensipleri gereği dar toleranslarda ccedilalışırlar

bu yuumlzden de yağ kirliliğine karşı ccedilok hassastırlar Dolayısıyla hidrolik tahrikli

makinaların performanslarını uzun suumlre suumlrduumlrebilmelerinin temel koşullarından

birisi uumlreticilerin belirlediği standartta temiz bir yağ ile ccedilalışmasıdır Sanayide

ccediloğu kez bu konunun goumlz ardı edilmesi sebebiyle olması gerekenden ccedilok daha

kısa suumlrede makine arızaları ve bunun sonucunda gereksiz parccedila değişimleri ve

uumlretim kayıpları ile karşılaşılmaktadır

Hidrolik Sistem Arızaları

28022017 62 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 63

Hidrolik devrelerde oluşan arızaların birccediloğu hidrolik yağların yanlış

tercihinden kaynaklanır Bu sebeple hidrolik yağlarının seccediliminin iyi

yapılması ve ccedilalışma şartlarına uygun tercih edilmesi gerekir Hidrolik

devrelerin bakımının duumlzenli olarak yapılması gerekir

Sistemde ccedilalışma sırasında guumlruumlltuuml

Pompa arızalıdır

Pompadaki yağ seviyesi duumlşuumlktuumlr

Yağ iccedilinde ve sistemde hava vardır

Yağda buharlaşma olmaktadır

Emniyet valfinde arıza vardır

Motor pompa ve elektrik motoru montaj bağlantıları iyi değildir

Ccedilek valfın yayı kırılmıştır

Borularda dirsek ve kıvrım sayısı fazladır

Emiş borusu ccedilapı kuumlccediluumlktuumlr

Emiş hattı filtresi tıkalıdır

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 64

Hidrolik devre basıncının duumlşmesi veya yuumlkselmesi

Devre Basıncı Duumlşuumlkse

o Hidrolik pompa arızalıdır

o Basınccedil duumlşuumlrme valfi ayarı duumlşuumlktuumlr veya bozulmuştur

o Hidrolik devrede kaccedilak ve sızıntılar vardır

o Silindir keccedilelerinde kaccedilak vardır veya keccedileler arızalıdır

Devre Basıncı Yuumlksekse

o Doumlnuumlş hattı filtresi kirlenmesinden dolayı akışkan kirlenmiştir

o Basınccedil kontrol valfi arızalıdır veya ayarı iyi yapılmamıştır

o Akışkanın iccedilinde hava vardır

o Pompa yataklarında boşluk vardır

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 65

Hidrolik devre debisinin duumlşmesi veya yuumlkselmesi

Devre debisi duumlşuumlk ise (Hareket yavaştır)

o Emniyet valfinin basınccedil ayarı ccedilok duumlşuumlktuumlr

o Hareket eden yuumlzeylerde yağ azalmıştır

o Silindir veya elektrik motoru arızalıdır

o Sıvının viskozitesi yuumlksektir (yağ kalmamıştır)

o Sıvı seviyesi duumlşuumlktuumlr

o Akış kontrol valfinin ayarı yetersizdir

o Sıvının buumltuumlnuuml emniyet valfinden depoya geri doumlnmektedir

o Elektrik motorunun doumlnme youmlnuuml terstir

o Pompa arızalıdır veya tıkalıdır

o Pompanın hızı yetersizdir

Debi yuumlksek ise (Hareket hızlıdır)

o Basınccedil kontrol valfi ayarı fazladır

o Akış kontrol valfi ayarı fazladır

o Elektrik motoru devir sayısı uygun değildir

o Pompanın guumlcuuml gerekenden ccediloktur

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 66

Valflerde Meydana Gelen Arızalar

Youmln kontrol valflerinde meydana gelen arızalar

Valfin suumlrtuumlnme yuumlzeylerinde aşıntı oluşmuştur

Valf iccedilindeki geri doumlnuumlş yayı kırılmıştır

Valf iccedilinde pislik vardır

Valfin selenoid bağlantıları yanlıştır

Valf istenilen konuma gelmiyordur

Valf ayarı iyi değildir

Emniyet valflerinde basınccedil duumlşuumlkse

Sıvı kirlidir

Valfin iccedilindeki yay kırıktır

Havalandırma kapağı accedilık olabilir

Valf ayar yayı bozulmuştur

Basınccedil ayarı bozulmuştur

Emniyet valfi kapalı olabilir

Hava boşluklu bobinlerde bobin iccedilerisine yağ girmezken ıslak bobinlerde tam tersi armatuumlr

tank hattına bağlı olan yağın iccedilerisinde yuumlzer Islak pimli bobinleri oumlzellikle accedilık havada ya

da nemli ortamlarda ccedilalışan makinalarda yağın koruyucu oumlzelliği sayesinde korozyona karşı

dayanıklılığı daha fazladır bunun yanı sıra sıvıyla temastan dolayı ısı transferi daha fazla

olacağı bobinin kendini daha iyi soğutabileceğini soumlyleyebiliriz Bir diğer avantajda bobin

iccedilerisindeki yağın armatuumlruumln yastıklanmasını sağlamasıdır

Doğru akım bobinleri oumlzellikle duumlşuumlk voltajlarda ccedilalışıldığında yuumlksek ccedilalışma guumlvenliğine

sahiptir Aynı zamanda yuumlksek frekanslı ccedilalışmalar iccedilin uygundur Bir diğer oumlzelliği ise

bobine elektrik uyarısı verildiğinde herhangi bir nedenden dolayı suumlrguuml hareket etmez

takılırsa bobinde yanma meydana gelmez Alternatif akımlı bobinler aynı durumda yanarlar

(ıslak pimli bobinler iccedilin bu suumlre yaklaşık 1-15 saattir)

28022017 67 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Valf Bobin Tipleri

Enduumlstriyel otomasyonda en yaygın kullanılan kumanda tipi olan

elektrik kumandalı valflerin piyasada birccedilok değişik ccedileşidi ile

karşılaşmak muumlmkuumlnduumlr Bununla birlikte en yaygın kullanılan

bobin (Selenoid- solenoid ing) ccedileşitlerini doğru akımla ccedilalışan

hava boşluklu veya ıslak pimli alternatif akımla ccedilalışan hava

boşluklu veya ıslak pimli olarak sayabiliriz

Hidrolik Valf Bobinleri ve Arızaları

28022017 68 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Valf Bobinleri Neden Yanar

Valf bobinine enerji verildiğinde ilk olarak suumlrguuml hareketini başlatmak iccedilin daha

yuumlksek direnccedil olacağından dolayı bobinden yuumlksek akım geccediler ve suumlrguuml hareket

etmeye başladığında bu akım değeri duumlşer eğer suumlrguuml hareket edemez ise akım

yığılması oluşarak bobinin aşırı ısınıp yanmasına ve işe goumlrmez duruma gelmesine

sebep olur

Bu şekilde yanan valf bobinlerinde bazı plastik tuumlrevi malzemeler eriyerek bobin

goumlvdesindeki boşlukların dolmasına ve bobin iccedilerisindeki armatuumlruumln hareket

edememesine sebep olabilir

Ortam sıcaklığının yuumlksek olması bobinin uumlzerinde oluşan ısıyı ortama vermesinde

sıkıntı yaratacağından dolayı bobin sıcaklığı artarak direncin artmasına akım ve

bobin kuvvetinin duumlşmesine sebep olacaktır Bunun sonucunda suumlrguuml kuvvetleri

yenilemeyebileceği iccedilin bobinde yanma tehlikesi oluşacaktır Besleme hattındaki

voltaj duumlşuumlkluumlklerinde hareketi başlatacak kuvveti bobinin uumlretememesine va

takılıp kalıp yanmasına sebep olabilecek etkenlerden birisidir Yine bir diğer olası

etkende valfin ccedilalışma ccedilevriminin sıklığıdır izin verilen katalog değerinin uumlzerinde

ccedilevrim suumlresinde ccedilalışan valf bobinleri kısa suumlre iccedilerisinde ccedilok sayıda ilk kalkış

akımına maruz kalacaklardır 28022017 69 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Nadiren de olsa karşılaşılan bir durum ise bobin uumlzerine goumlnderilecek aşırı

voltajdır Bobinde oluşan ekstra kuvvet sebebiyle bobin accedilma ve kapamada

problem olmaz ama yuumlksek voltaj sebebiyle bobinde yuumlksek akım tutulurBu da

sargının aşırı ısınmasına ve bobinde erimeye sebep olabilir

Bir diğer neden olarak da bobinin kısa devre yapmasını sayabiliriz Bobine

girebilecek herhangi bir iletken sıvı kısa devreye ve bobinde yanmaya sebep

olabilir Son olarak mekanik darbeler sonucu hasarlar sebebiyle oluşacak

deformasyonlarda bobinlerde arızalara sebep olacaktır Arıza sebebiyle ccedilıkartılan

bobin uumlzerinde ccedilalışarak arıza kaynağı tespit edilmelidir Aksi taktirde tekrar

benzer şekilde arızalar ile karşılaşabiliriz 28022017 70 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Hidrolik İş Guumlvenliği-1 (Hortumlarda İğne Deliği Fışkırması)

Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile meydana gelen

yaralanmalar doku hasarı uzuv kaybı hatta oumlluumlme bile sebebiyet

verebilir Sorumlular bu tip yaralanmaları engellemek iccedilin ve olası

kazaya nasıl muumldahale edileceğine youmlnelik oumlnceden plan

yapmalıdırlar Kaza meydana geldikten sonra ne yapılacağına dair

karar vermek iccedilin yeterli suumlre olmayabilir

Hortumların eskimesi kullanılan hidrolik

yağa uygun hortum seccedililmemesi hortumların

burulmaya maruz kalması minimum buumlkuumlm

yarıccedilapından daha duumlşuumlk ccedilapta buumlkuumllmesi gibi

sebeplerden dolayı hortumlarda oluşabilecek

ccedilok kuumlccediluumlk deliklerden iğne deliği fışkırması

oluşabilir

28022017 71 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Bu ccedilok kuumlccediluumlk delikten meydana gelen iğne deliği sızıntıları bir mermi gibi

ccedilok yuumlksek hızlara ulaşıp su jeti gibi dokuları delip geccedilebilir ve kan

dolaşım sistemine karışabilir Bu tip yaralanmaya maruz kalan kişi ccedilok

nadiren ciddi miktarda bir acı hissi duyar ccediloğunlukla hafif bir elektrik

ccedilarpması yada bir iğne batması hissi algılar

Hidrolik yağ iccedilerisinde canlı dokulara zarar veren ccedilok sayıda kimyasal

bileşim mevcuttur Hidrolik yağın vuumlcuda enjekte olduğu yaralanmalar

hızla dokuları tahrip ederek kangrene sebep olur bu yuumlzden suumlratle tıbbi

muumldahale gerekir Yaranın ilk anlardaki goumlruumlnuumlmuuml zararsız gibi durduğu

iccedilin kesinlikle oumlnemsiz goumlruumllmemelidir ve en hızlı şekilde cerrahi

muumldahale ile tedavi edilmelidir aksi taktirde yaralanan kişide kalıcı

hasarlar oluşabilir

Bir ccedilok doktorun hidrolik yağ enjekte olması sonucu meydana gelen

yaralanmalar konusunda deneyimli olmadığı dikkate alınmalıdır Bu

konuda nitelikli bir tıbbi profesyonel bulmak saatler suumlrebilir Bu suumlre

yaralının uzvunu yada hayatını kaybetmesine sebep olabilir o yuumlzden

mutlaka oumlnceden bununla ilgili bir planlama yapılması gerekir 28022017 72 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Şekil-2 İğne deliği fışkırması

Şekil-3 (İğne deliği enjeksiyon yaralanması ve tedavi etmek iccedilin yapılan

muumldahale-

FPSI Akışkan Guumlcuuml Guumlvenliği Enstituumlsuuml Salt Lake City ABD)

28022017 73 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Parker hannifin hidrolik valf satış muumlduumlruuml ROB SHIMKO bir guumln sol elimi

valfe uzattığımda goumlz accedilıp kapayıncaya kadar geccedilen suumlrede elimde bir iğne

batması hissettim elime baktığımda sadece kırmızı bir nokta goumlrduumlm ve

herhangi bir acı yoktu doktora gittiğimde doktor merhem suumlruumlp bandajlayıp geri

goumlnderdi fakat daha sonra Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile

meydana gelen yaralanmalarda neler yapılması gerektiğini iccedileren okuduğum eski

bir manuel aklıma geldi manueli alıp hemen aynı doktora gittim o beni başka

bir doktora youmlnlendirdi ve neyse ki sonunda tedavi olabildim fakat geccedil

kalındığından dolayı elimde oluşan hasarı duumlzeltebilmek iccedilin 6000 dolarlık bir

deri nakil operasyonu geccedilirmem gerekti

Malasef ki bu tip yaralanmalar ccedilok nadir goumlruumllen bir durum değildir Uumllkemizde

de bir ccedilok kişi bu şekilde oluşan iş kazaları sonucu ciddi şekilde yaralanıp uzuv

kaybı yada uzuvlarda fonksiyon kaybı ile karşılaşmışlardır Bu tip

yaralanmalardan korunmak iccedilin eski yıpranmış hidrolik hortumları standartlara

uygun ccedilalışma şartlarına goumlre doğru seccedililmiş ve kaliteli hortumlar ile

değiştirmek gerekmektedir Ayrıca oumlzellikle basınccedil hatlarında yer alan

hortumlarda koruyucu kılıf kullanılması da alınabilecek guumlvenlik oumlnlemlerinden

birisidir

YAŞANMIŞ BİR OLAY

28022017 74 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

BİTTİ

28022017 75 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Video 17a

Robot

Introducing

Spot

Video 17b

Robot Boston

All Prototypes

Video 17c

Tuumlyap 2012 elekt-

elektrootomasyon

hidro ve pnouml fuarı

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 42

Konvansiyonel tek yuumlksuumlkluuml bağlantı

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 43

Hidrolik Borular

Hidrolik boruların montaja hazırlanması

Konvansiyonel tek yuumlksuumlkluuml bağlantı

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 44

1frac12

1 Boruyu ısırma fonksiyonu

- Yuumlksuumlk borunun iccediline işleyerek

sızdırmazlık sağlanır

2 Boruyu tutma fonksiyonu

- DPR yuumlksuumlğuumlarka tarafı boruyu sıkı bir

şekilde tutacak şekilde dizayn edilmiştir

Yuumlksuumlğuumln ısırılan boumllgesinde vibrasyonların

sebep olduğu ccedilatlakların oumlnlenmesinde etkili

olur

3 Yaylanma etkisi

- Montaj sonuna doğru yuumlksek elastik

deformasyonların oluşmasına muumlsaade eder

bull Sızdırmazlık

bull Boruyu tutma

bull Yay etkisi

Konvansiyonel tek yuumlksuumlkluuml bağlantı

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 45

Somun sıkılmadan oumlnce Somun sıkıldıktan sonra

bull ISO 8434-1 DIN 2353 DIN 3861 std uygun

bull 24deg ağız konikliği accedilısına sahip ısırmalı tip bağlantı ( Bite Type Fittings )

Ccedilift Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği EO 2

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 46

Sızdırmazlık ringi

(ELASTİK kısım

NBR-Nitril)

Goumlvde Sızdırmazlık ringi

(ccedilelik kısım)

Somun

Tutma (ısırma) ringi

Boru

Fonksiyonel somun

Ccedilift Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği EO 2 ( YENİ )

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 47

BSP Diş Şekilleri BSPT ve BSPP boru dişleri

bull BSPT ve BSPP boru dişleri 55degrsquolik accedilıya sahiptir

bull Hidrolik ve pnoumlmatik uygulamalarda yaygın olarak kullanılır

bull BSPP(British standart pipe paralell-Duumlz diş) Sızdırmazlığın diş uumlzerinde yapılmadığı yerlerde kullanılır Sızdırmazlık elemanı ile sızdırmazlık sağlanır

bull BSPT(British standart pipe taper-Konik diş) Sızdırmazlığın diş uumlzerinde sağlandığı yerlerde kullanılır

Diş standartları

bull BSPP diş

ISO 228-1

DIN 3852-2 ABE

BS2779

NFE03005 BSPP G

BSPT R PORTS DIN 3852 XZ

BSPP

Sızdırmazlık elemanı ile sızdırmazlık

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 48

METRİK Diş Şekilleri

ISO-Metrik boru dişleri

bull Metrik dişler 60degrsquolik diş accedilısına sahiptir

bull Pnoumlmatik uygulamalarda yaygın olarak kullanılır

bull Otomotiv sektoumlruumlnde geniş olarak

kullanılmaktadır

bull Metrik dişlerde iki tip sızdırmazlık sağlanır

-O-ringli sızdırmazlık (ISO 6149)

-Sızdırmazlık Elemanı (Metal) ile sızdırmazlık

(ISO 261 ve 262)

Diş standartları

bull O-ringli sızdırmazlık

ISO 6149

DIN 3852-F

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 49

UNF Diş Şekilleri

UNF dişler (Unified Fine Threads)

bull UNF dişler 60degrsquolik diş accedilısına sahiptir

bull Hidrolik uygulamalarda (oumlzellikle Amerikarsquoda)

yaygın olarak kullanılır

bull UNF diş şekilleri ISO-inch olarak da anılır

bull UNF dişler sızdırmazlığın diş uumlzerinde

yapılmadığı yerlerde kullanılır

bull Sızdırmazlık O-ring ile sağlanır

Diş standartları

SAEJ 514 (Erkek diş)

SAEJ 1926 (Dişi port)

UNF 38rdquo-24

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 50

NPT Diş Şekilleri

NPT dişler (National Pipe Taper)

bull NPT dişler 60degrsquolik diş accedilısına sahiptir

bull Petrokimya proses enduumlstrisi ve

hidrolik uygulamalarda (oumlzellikle

Amerikarsquoda) yaygın olarak kullanılır

bull NPT dişler sızdırmazlığın diş uumlzerinde

sağlandığı yerlerde kullanılır

Diş standartları

SAEJ 476-B2

NF E 03-061

625deg konik accedilı

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 51

FP

FM

FP

FM

F P F

M

GE GE ED GEO

Form B Form E Form F

28022017 52 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 53

Diş Sızdırmazlık Şekilleri

Teflon bant Sıvı sızdırmazlık elemanı Teflon esaslı kaplama

İlk iki dişe teflon sarılmamalıdır ( LOCTITE ) ( PRESTOLOK Pnoumlmatik fittings

Akrilik esaslı teflon pudra

5 defaya kadar soumlkuumlluumlp takılabilir )

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 54

Paralel Diş Sızdırmazlık Şekilleri

Metal (duumlz) sızdırmazlık

Cu Al fiber plastik pul Elle sıkmadan sonra anahtarla max14 tur sıkılmalıdır

O-ringli sızdırmazlık

Back-up O-ring O-ring Destekli O-ring

Hidrolik Sistemde Kullanılan Sızdırmazlık Elemanları

Hidrolik devrede kullanılan sızdırmazlık elemanlarının yağ kaccedilaklarını ve verim

kayıplarını azaltmak uumlzere iki goumlrevi vardır Sızdırmazlık elemanlarının

seccediliminde akışkan cinsi ccedilalışma sıcaklığı ccedilalışma basıncı dikkate alınmalıdır

Yapıldıkları malzemeye goumlre sızdırmazlık elemanları

Bezli Malzemeden Yapılan Sızdırmazlık Elemanları

bull Bezli NBR Pamuklu beze nitril emprenye edilerek hazırlanır

bull Bezli FKM Pamuklu beze viton emprenye edilerek hazırlanır

28022017 55 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Esnek Malzemeden Yapılan Sızdırmazlık Elemanları

bull Silikon

bull Nitril

bull Viton

Poli

Neoprenuumlretan

Etilen propilen kauccediluk

Doğal kauccediluk

Neopren

Sızdırmazlık elemanları

Sızdırmazlık Elemanları Kullanıldığı Yere Goumlre

Statik sızdırmazlık elemanları

bull Contalar

bull O-ring (halkalar)

Dinamik sızdırmazlık elemanları

bull Toz keccedileleri

bull Piston kolu keccedileleri

bull Piston keccedileleri

28022017 56 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 57

Uygulamada Sızdırmazlık Elemanları

Parker-Praumldifa Hidrolik Sızdırmazlık Elemanları (Hidroser)

Piston sızdırmazlık elemanları

Mil sızdırmazlık elemanları

Toz sıyırıcılar

Kayıcı halkalar

Parker-Praumldifa O-Ringler

Col-O-Rings tipi değişik renklerde O-ringler

Ekstruumlzyondan elde edilen şerit O-ringler

Teflon O-ringler

Parbak tipi O-ring destek halkaları

Bilindiği uumlzere akışkan guumlcuuml devrelerinde akışkanın hareketli

olduğu iki nokta arasında basınccedil farkı oluşur Eğer kesit farkı gibi

akışın oumlnuumlndeki direnci arttıran etkenler var ise bu basınccedil farkı

daha da artar

Orifis Nedir Ne İşe Yarar

28022017 58 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Orifis pkalası

Ama akışkanın hareketi durduğunda (bu duruma oumlrnek olarak hidrolik

devrede silindirlerin valfler aracılığı ile ya da strok sonuna geldiği iccedilin

durduğu bir anı duumlşuumlnebiliriz) aradaki kesit farkına rağmen iki nokta

arasındaki basınccedil değeri eşit olacaktır Dolayısıyla eğer hidrolik devrede

bir yerde basıncın algılanması gerekiyorsa yada hattaki debiden daha

duumlşuumlk miktarda bir debiye ihtiyaccedil varsa bu noktaların beslemesini ana

hatlardan ccedilekilecek bir hatta orifis takılarak yapabilir

28022017 59 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Lojik valflerin kapaklarına pilot valfin besleme yada boşaltma

hattına orifisler yerleştirerek lojik valfin accedilma ve kapanma suumlreleri

kontrol edilir

28022017 60 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Pilot kumandalı emniyet valflerinde de yukarıdaki pilot valfle

basınccedillı yağ ana goumlvdeden orifislerden geccedilirilerek aktarılır

Değişken deplasmanlı pompaların kontrol organlarında da orifisleri

goumlrmek muumlmkuumlnduumlr

28022017 61 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Hidrolik devre elemanları ccedilalışma prensipleri gereği dar toleranslarda ccedilalışırlar

bu yuumlzden de yağ kirliliğine karşı ccedilok hassastırlar Dolayısıyla hidrolik tahrikli

makinaların performanslarını uzun suumlre suumlrduumlrebilmelerinin temel koşullarından

birisi uumlreticilerin belirlediği standartta temiz bir yağ ile ccedilalışmasıdır Sanayide

ccediloğu kez bu konunun goumlz ardı edilmesi sebebiyle olması gerekenden ccedilok daha

kısa suumlrede makine arızaları ve bunun sonucunda gereksiz parccedila değişimleri ve

uumlretim kayıpları ile karşılaşılmaktadır

Hidrolik Sistem Arızaları

28022017 62 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 63

Hidrolik devrelerde oluşan arızaların birccediloğu hidrolik yağların yanlış

tercihinden kaynaklanır Bu sebeple hidrolik yağlarının seccediliminin iyi

yapılması ve ccedilalışma şartlarına uygun tercih edilmesi gerekir Hidrolik

devrelerin bakımının duumlzenli olarak yapılması gerekir

Sistemde ccedilalışma sırasında guumlruumlltuuml

Pompa arızalıdır

Pompadaki yağ seviyesi duumlşuumlktuumlr

Yağ iccedilinde ve sistemde hava vardır

Yağda buharlaşma olmaktadır

Emniyet valfinde arıza vardır

Motor pompa ve elektrik motoru montaj bağlantıları iyi değildir

Ccedilek valfın yayı kırılmıştır

Borularda dirsek ve kıvrım sayısı fazladır

Emiş borusu ccedilapı kuumlccediluumlktuumlr

Emiş hattı filtresi tıkalıdır

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 64

Hidrolik devre basıncının duumlşmesi veya yuumlkselmesi

Devre Basıncı Duumlşuumlkse

o Hidrolik pompa arızalıdır

o Basınccedil duumlşuumlrme valfi ayarı duumlşuumlktuumlr veya bozulmuştur

o Hidrolik devrede kaccedilak ve sızıntılar vardır

o Silindir keccedilelerinde kaccedilak vardır veya keccedileler arızalıdır

Devre Basıncı Yuumlksekse

o Doumlnuumlş hattı filtresi kirlenmesinden dolayı akışkan kirlenmiştir

o Basınccedil kontrol valfi arızalıdır veya ayarı iyi yapılmamıştır

o Akışkanın iccedilinde hava vardır

o Pompa yataklarında boşluk vardır

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 65

Hidrolik devre debisinin duumlşmesi veya yuumlkselmesi

Devre debisi duumlşuumlk ise (Hareket yavaştır)

o Emniyet valfinin basınccedil ayarı ccedilok duumlşuumlktuumlr

o Hareket eden yuumlzeylerde yağ azalmıştır

o Silindir veya elektrik motoru arızalıdır

o Sıvının viskozitesi yuumlksektir (yağ kalmamıştır)

o Sıvı seviyesi duumlşuumlktuumlr

o Akış kontrol valfinin ayarı yetersizdir

o Sıvının buumltuumlnuuml emniyet valfinden depoya geri doumlnmektedir

o Elektrik motorunun doumlnme youmlnuuml terstir

o Pompa arızalıdır veya tıkalıdır

o Pompanın hızı yetersizdir

Debi yuumlksek ise (Hareket hızlıdır)

o Basınccedil kontrol valfi ayarı fazladır

o Akış kontrol valfi ayarı fazladır

o Elektrik motoru devir sayısı uygun değildir

o Pompanın guumlcuuml gerekenden ccediloktur

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 66

Valflerde Meydana Gelen Arızalar

Youmln kontrol valflerinde meydana gelen arızalar

Valfin suumlrtuumlnme yuumlzeylerinde aşıntı oluşmuştur

Valf iccedilindeki geri doumlnuumlş yayı kırılmıştır

Valf iccedilinde pislik vardır

Valfin selenoid bağlantıları yanlıştır

Valf istenilen konuma gelmiyordur

Valf ayarı iyi değildir

Emniyet valflerinde basınccedil duumlşuumlkse

Sıvı kirlidir

Valfin iccedilindeki yay kırıktır

Havalandırma kapağı accedilık olabilir

Valf ayar yayı bozulmuştur

Basınccedil ayarı bozulmuştur

Emniyet valfi kapalı olabilir

Hava boşluklu bobinlerde bobin iccedilerisine yağ girmezken ıslak bobinlerde tam tersi armatuumlr

tank hattına bağlı olan yağın iccedilerisinde yuumlzer Islak pimli bobinleri oumlzellikle accedilık havada ya

da nemli ortamlarda ccedilalışan makinalarda yağın koruyucu oumlzelliği sayesinde korozyona karşı

dayanıklılığı daha fazladır bunun yanı sıra sıvıyla temastan dolayı ısı transferi daha fazla

olacağı bobinin kendini daha iyi soğutabileceğini soumlyleyebiliriz Bir diğer avantajda bobin

iccedilerisindeki yağın armatuumlruumln yastıklanmasını sağlamasıdır

Doğru akım bobinleri oumlzellikle duumlşuumlk voltajlarda ccedilalışıldığında yuumlksek ccedilalışma guumlvenliğine

sahiptir Aynı zamanda yuumlksek frekanslı ccedilalışmalar iccedilin uygundur Bir diğer oumlzelliği ise

bobine elektrik uyarısı verildiğinde herhangi bir nedenden dolayı suumlrguuml hareket etmez

takılırsa bobinde yanma meydana gelmez Alternatif akımlı bobinler aynı durumda yanarlar

(ıslak pimli bobinler iccedilin bu suumlre yaklaşık 1-15 saattir)

28022017 67 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Valf Bobin Tipleri

Enduumlstriyel otomasyonda en yaygın kullanılan kumanda tipi olan

elektrik kumandalı valflerin piyasada birccedilok değişik ccedileşidi ile

karşılaşmak muumlmkuumlnduumlr Bununla birlikte en yaygın kullanılan

bobin (Selenoid- solenoid ing) ccedileşitlerini doğru akımla ccedilalışan

hava boşluklu veya ıslak pimli alternatif akımla ccedilalışan hava

boşluklu veya ıslak pimli olarak sayabiliriz

Hidrolik Valf Bobinleri ve Arızaları

28022017 68 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Valf Bobinleri Neden Yanar

Valf bobinine enerji verildiğinde ilk olarak suumlrguuml hareketini başlatmak iccedilin daha

yuumlksek direnccedil olacağından dolayı bobinden yuumlksek akım geccediler ve suumlrguuml hareket

etmeye başladığında bu akım değeri duumlşer eğer suumlrguuml hareket edemez ise akım

yığılması oluşarak bobinin aşırı ısınıp yanmasına ve işe goumlrmez duruma gelmesine

sebep olur

Bu şekilde yanan valf bobinlerinde bazı plastik tuumlrevi malzemeler eriyerek bobin

goumlvdesindeki boşlukların dolmasına ve bobin iccedilerisindeki armatuumlruumln hareket

edememesine sebep olabilir

Ortam sıcaklığının yuumlksek olması bobinin uumlzerinde oluşan ısıyı ortama vermesinde

sıkıntı yaratacağından dolayı bobin sıcaklığı artarak direncin artmasına akım ve

bobin kuvvetinin duumlşmesine sebep olacaktır Bunun sonucunda suumlrguuml kuvvetleri

yenilemeyebileceği iccedilin bobinde yanma tehlikesi oluşacaktır Besleme hattındaki

voltaj duumlşuumlkluumlklerinde hareketi başlatacak kuvveti bobinin uumlretememesine va

takılıp kalıp yanmasına sebep olabilecek etkenlerden birisidir Yine bir diğer olası

etkende valfin ccedilalışma ccedilevriminin sıklığıdır izin verilen katalog değerinin uumlzerinde

ccedilevrim suumlresinde ccedilalışan valf bobinleri kısa suumlre iccedilerisinde ccedilok sayıda ilk kalkış

akımına maruz kalacaklardır 28022017 69 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Nadiren de olsa karşılaşılan bir durum ise bobin uumlzerine goumlnderilecek aşırı

voltajdır Bobinde oluşan ekstra kuvvet sebebiyle bobin accedilma ve kapamada

problem olmaz ama yuumlksek voltaj sebebiyle bobinde yuumlksek akım tutulurBu da

sargının aşırı ısınmasına ve bobinde erimeye sebep olabilir

Bir diğer neden olarak da bobinin kısa devre yapmasını sayabiliriz Bobine

girebilecek herhangi bir iletken sıvı kısa devreye ve bobinde yanmaya sebep

olabilir Son olarak mekanik darbeler sonucu hasarlar sebebiyle oluşacak

deformasyonlarda bobinlerde arızalara sebep olacaktır Arıza sebebiyle ccedilıkartılan

bobin uumlzerinde ccedilalışarak arıza kaynağı tespit edilmelidir Aksi taktirde tekrar

benzer şekilde arızalar ile karşılaşabiliriz 28022017 70 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Hidrolik İş Guumlvenliği-1 (Hortumlarda İğne Deliği Fışkırması)

Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile meydana gelen

yaralanmalar doku hasarı uzuv kaybı hatta oumlluumlme bile sebebiyet

verebilir Sorumlular bu tip yaralanmaları engellemek iccedilin ve olası

kazaya nasıl muumldahale edileceğine youmlnelik oumlnceden plan

yapmalıdırlar Kaza meydana geldikten sonra ne yapılacağına dair

karar vermek iccedilin yeterli suumlre olmayabilir

Hortumların eskimesi kullanılan hidrolik

yağa uygun hortum seccedililmemesi hortumların

burulmaya maruz kalması minimum buumlkuumlm

yarıccedilapından daha duumlşuumlk ccedilapta buumlkuumllmesi gibi

sebeplerden dolayı hortumlarda oluşabilecek

ccedilok kuumlccediluumlk deliklerden iğne deliği fışkırması

oluşabilir

28022017 71 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Bu ccedilok kuumlccediluumlk delikten meydana gelen iğne deliği sızıntıları bir mermi gibi

ccedilok yuumlksek hızlara ulaşıp su jeti gibi dokuları delip geccedilebilir ve kan

dolaşım sistemine karışabilir Bu tip yaralanmaya maruz kalan kişi ccedilok

nadiren ciddi miktarda bir acı hissi duyar ccediloğunlukla hafif bir elektrik

ccedilarpması yada bir iğne batması hissi algılar

Hidrolik yağ iccedilerisinde canlı dokulara zarar veren ccedilok sayıda kimyasal

bileşim mevcuttur Hidrolik yağın vuumlcuda enjekte olduğu yaralanmalar

hızla dokuları tahrip ederek kangrene sebep olur bu yuumlzden suumlratle tıbbi

muumldahale gerekir Yaranın ilk anlardaki goumlruumlnuumlmuuml zararsız gibi durduğu

iccedilin kesinlikle oumlnemsiz goumlruumllmemelidir ve en hızlı şekilde cerrahi

muumldahale ile tedavi edilmelidir aksi taktirde yaralanan kişide kalıcı

hasarlar oluşabilir

Bir ccedilok doktorun hidrolik yağ enjekte olması sonucu meydana gelen

yaralanmalar konusunda deneyimli olmadığı dikkate alınmalıdır Bu

konuda nitelikli bir tıbbi profesyonel bulmak saatler suumlrebilir Bu suumlre

yaralının uzvunu yada hayatını kaybetmesine sebep olabilir o yuumlzden

mutlaka oumlnceden bununla ilgili bir planlama yapılması gerekir 28022017 72 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Şekil-2 İğne deliği fışkırması

Şekil-3 (İğne deliği enjeksiyon yaralanması ve tedavi etmek iccedilin yapılan

muumldahale-

FPSI Akışkan Guumlcuuml Guumlvenliği Enstituumlsuuml Salt Lake City ABD)

28022017 73 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Parker hannifin hidrolik valf satış muumlduumlruuml ROB SHIMKO bir guumln sol elimi

valfe uzattığımda goumlz accedilıp kapayıncaya kadar geccedilen suumlrede elimde bir iğne

batması hissettim elime baktığımda sadece kırmızı bir nokta goumlrduumlm ve

herhangi bir acı yoktu doktora gittiğimde doktor merhem suumlruumlp bandajlayıp geri

goumlnderdi fakat daha sonra Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile

meydana gelen yaralanmalarda neler yapılması gerektiğini iccedileren okuduğum eski

bir manuel aklıma geldi manueli alıp hemen aynı doktora gittim o beni başka

bir doktora youmlnlendirdi ve neyse ki sonunda tedavi olabildim fakat geccedil

kalındığından dolayı elimde oluşan hasarı duumlzeltebilmek iccedilin 6000 dolarlık bir

deri nakil operasyonu geccedilirmem gerekti

Malasef ki bu tip yaralanmalar ccedilok nadir goumlruumllen bir durum değildir Uumllkemizde

de bir ccedilok kişi bu şekilde oluşan iş kazaları sonucu ciddi şekilde yaralanıp uzuv

kaybı yada uzuvlarda fonksiyon kaybı ile karşılaşmışlardır Bu tip

yaralanmalardan korunmak iccedilin eski yıpranmış hidrolik hortumları standartlara

uygun ccedilalışma şartlarına goumlre doğru seccedililmiş ve kaliteli hortumlar ile

değiştirmek gerekmektedir Ayrıca oumlzellikle basınccedil hatlarında yer alan

hortumlarda koruyucu kılıf kullanılması da alınabilecek guumlvenlik oumlnlemlerinden

birisidir

YAŞANMIŞ BİR OLAY

28022017 74 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

BİTTİ

28022017 75 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Video 17a

Robot

Introducing

Spot

Video 17b

Robot Boston

All Prototypes

Video 17c

Tuumlyap 2012 elekt-

elektrootomasyon

hidro ve pnouml fuarı

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 43

Hidrolik Borular

Hidrolik boruların montaja hazırlanması

Konvansiyonel tek yuumlksuumlkluuml bağlantı

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 44

1frac12

1 Boruyu ısırma fonksiyonu

- Yuumlksuumlk borunun iccediline işleyerek

sızdırmazlık sağlanır

2 Boruyu tutma fonksiyonu

- DPR yuumlksuumlğuumlarka tarafı boruyu sıkı bir

şekilde tutacak şekilde dizayn edilmiştir

Yuumlksuumlğuumln ısırılan boumllgesinde vibrasyonların

sebep olduğu ccedilatlakların oumlnlenmesinde etkili

olur

3 Yaylanma etkisi

- Montaj sonuna doğru yuumlksek elastik

deformasyonların oluşmasına muumlsaade eder

bull Sızdırmazlık

bull Boruyu tutma

bull Yay etkisi

Konvansiyonel tek yuumlksuumlkluuml bağlantı

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 45

Somun sıkılmadan oumlnce Somun sıkıldıktan sonra

bull ISO 8434-1 DIN 2353 DIN 3861 std uygun

bull 24deg ağız konikliği accedilısına sahip ısırmalı tip bağlantı ( Bite Type Fittings )

Ccedilift Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği EO 2

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 46

Sızdırmazlık ringi

(ELASTİK kısım

NBR-Nitril)

Goumlvde Sızdırmazlık ringi

(ccedilelik kısım)

Somun

Tutma (ısırma) ringi

Boru

Fonksiyonel somun

Ccedilift Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği EO 2 ( YENİ )

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 47

BSP Diş Şekilleri BSPT ve BSPP boru dişleri

bull BSPT ve BSPP boru dişleri 55degrsquolik accedilıya sahiptir

bull Hidrolik ve pnoumlmatik uygulamalarda yaygın olarak kullanılır

bull BSPP(British standart pipe paralell-Duumlz diş) Sızdırmazlığın diş uumlzerinde yapılmadığı yerlerde kullanılır Sızdırmazlık elemanı ile sızdırmazlık sağlanır

bull BSPT(British standart pipe taper-Konik diş) Sızdırmazlığın diş uumlzerinde sağlandığı yerlerde kullanılır

Diş standartları

bull BSPP diş

ISO 228-1

DIN 3852-2 ABE

BS2779

NFE03005 BSPP G

BSPT R PORTS DIN 3852 XZ

BSPP

Sızdırmazlık elemanı ile sızdırmazlık

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 48

METRİK Diş Şekilleri

ISO-Metrik boru dişleri

bull Metrik dişler 60degrsquolik diş accedilısına sahiptir

bull Pnoumlmatik uygulamalarda yaygın olarak kullanılır

bull Otomotiv sektoumlruumlnde geniş olarak

kullanılmaktadır

bull Metrik dişlerde iki tip sızdırmazlık sağlanır

-O-ringli sızdırmazlık (ISO 6149)

-Sızdırmazlık Elemanı (Metal) ile sızdırmazlık

(ISO 261 ve 262)

Diş standartları

bull O-ringli sızdırmazlık

ISO 6149

DIN 3852-F

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 49

UNF Diş Şekilleri

UNF dişler (Unified Fine Threads)

bull UNF dişler 60degrsquolik diş accedilısına sahiptir

bull Hidrolik uygulamalarda (oumlzellikle Amerikarsquoda)

yaygın olarak kullanılır

bull UNF diş şekilleri ISO-inch olarak da anılır

bull UNF dişler sızdırmazlığın diş uumlzerinde

yapılmadığı yerlerde kullanılır

bull Sızdırmazlık O-ring ile sağlanır

Diş standartları

SAEJ 514 (Erkek diş)

SAEJ 1926 (Dişi port)

UNF 38rdquo-24

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 50

NPT Diş Şekilleri

NPT dişler (National Pipe Taper)

bull NPT dişler 60degrsquolik diş accedilısına sahiptir

bull Petrokimya proses enduumlstrisi ve

hidrolik uygulamalarda (oumlzellikle

Amerikarsquoda) yaygın olarak kullanılır

bull NPT dişler sızdırmazlığın diş uumlzerinde

sağlandığı yerlerde kullanılır

Diş standartları

SAEJ 476-B2

NF E 03-061

625deg konik accedilı

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 51

FP

FM

FP

FM

F P F

M

GE GE ED GEO

Form B Form E Form F

28022017 52 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 53

Diş Sızdırmazlık Şekilleri

Teflon bant Sıvı sızdırmazlık elemanı Teflon esaslı kaplama

İlk iki dişe teflon sarılmamalıdır ( LOCTITE ) ( PRESTOLOK Pnoumlmatik fittings

Akrilik esaslı teflon pudra

5 defaya kadar soumlkuumlluumlp takılabilir )

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 54

Paralel Diş Sızdırmazlık Şekilleri

Metal (duumlz) sızdırmazlık

Cu Al fiber plastik pul Elle sıkmadan sonra anahtarla max14 tur sıkılmalıdır

O-ringli sızdırmazlık

Back-up O-ring O-ring Destekli O-ring

Hidrolik Sistemde Kullanılan Sızdırmazlık Elemanları

Hidrolik devrede kullanılan sızdırmazlık elemanlarının yağ kaccedilaklarını ve verim

kayıplarını azaltmak uumlzere iki goumlrevi vardır Sızdırmazlık elemanlarının

seccediliminde akışkan cinsi ccedilalışma sıcaklığı ccedilalışma basıncı dikkate alınmalıdır

Yapıldıkları malzemeye goumlre sızdırmazlık elemanları

Bezli Malzemeden Yapılan Sızdırmazlık Elemanları

bull Bezli NBR Pamuklu beze nitril emprenye edilerek hazırlanır

bull Bezli FKM Pamuklu beze viton emprenye edilerek hazırlanır

28022017 55 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Esnek Malzemeden Yapılan Sızdırmazlık Elemanları

bull Silikon

bull Nitril

bull Viton

Poli

Neoprenuumlretan

Etilen propilen kauccediluk

Doğal kauccediluk

Neopren

Sızdırmazlık elemanları

Sızdırmazlık Elemanları Kullanıldığı Yere Goumlre

Statik sızdırmazlık elemanları

bull Contalar

bull O-ring (halkalar)

Dinamik sızdırmazlık elemanları

bull Toz keccedileleri

bull Piston kolu keccedileleri

bull Piston keccedileleri

28022017 56 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 57

Uygulamada Sızdırmazlık Elemanları

Parker-Praumldifa Hidrolik Sızdırmazlık Elemanları (Hidroser)

Piston sızdırmazlık elemanları

Mil sızdırmazlık elemanları

Toz sıyırıcılar

Kayıcı halkalar

Parker-Praumldifa O-Ringler

Col-O-Rings tipi değişik renklerde O-ringler

Ekstruumlzyondan elde edilen şerit O-ringler

Teflon O-ringler

Parbak tipi O-ring destek halkaları

Bilindiği uumlzere akışkan guumlcuuml devrelerinde akışkanın hareketli

olduğu iki nokta arasında basınccedil farkı oluşur Eğer kesit farkı gibi

akışın oumlnuumlndeki direnci arttıran etkenler var ise bu basınccedil farkı

daha da artar

Orifis Nedir Ne İşe Yarar

28022017 58 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Orifis pkalası

Ama akışkanın hareketi durduğunda (bu duruma oumlrnek olarak hidrolik

devrede silindirlerin valfler aracılığı ile ya da strok sonuna geldiği iccedilin

durduğu bir anı duumlşuumlnebiliriz) aradaki kesit farkına rağmen iki nokta

arasındaki basınccedil değeri eşit olacaktır Dolayısıyla eğer hidrolik devrede

bir yerde basıncın algılanması gerekiyorsa yada hattaki debiden daha

duumlşuumlk miktarda bir debiye ihtiyaccedil varsa bu noktaların beslemesini ana

hatlardan ccedilekilecek bir hatta orifis takılarak yapabilir

28022017 59 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Lojik valflerin kapaklarına pilot valfin besleme yada boşaltma

hattına orifisler yerleştirerek lojik valfin accedilma ve kapanma suumlreleri

kontrol edilir

28022017 60 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Pilot kumandalı emniyet valflerinde de yukarıdaki pilot valfle

basınccedillı yağ ana goumlvdeden orifislerden geccedilirilerek aktarılır

Değişken deplasmanlı pompaların kontrol organlarında da orifisleri

goumlrmek muumlmkuumlnduumlr

28022017 61 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Hidrolik devre elemanları ccedilalışma prensipleri gereği dar toleranslarda ccedilalışırlar

bu yuumlzden de yağ kirliliğine karşı ccedilok hassastırlar Dolayısıyla hidrolik tahrikli

makinaların performanslarını uzun suumlre suumlrduumlrebilmelerinin temel koşullarından

birisi uumlreticilerin belirlediği standartta temiz bir yağ ile ccedilalışmasıdır Sanayide

ccediloğu kez bu konunun goumlz ardı edilmesi sebebiyle olması gerekenden ccedilok daha

kısa suumlrede makine arızaları ve bunun sonucunda gereksiz parccedila değişimleri ve

uumlretim kayıpları ile karşılaşılmaktadır

Hidrolik Sistem Arızaları

28022017 62 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 63

Hidrolik devrelerde oluşan arızaların birccediloğu hidrolik yağların yanlış

tercihinden kaynaklanır Bu sebeple hidrolik yağlarının seccediliminin iyi

yapılması ve ccedilalışma şartlarına uygun tercih edilmesi gerekir Hidrolik

devrelerin bakımının duumlzenli olarak yapılması gerekir

Sistemde ccedilalışma sırasında guumlruumlltuuml

Pompa arızalıdır

Pompadaki yağ seviyesi duumlşuumlktuumlr

Yağ iccedilinde ve sistemde hava vardır

Yağda buharlaşma olmaktadır

Emniyet valfinde arıza vardır

Motor pompa ve elektrik motoru montaj bağlantıları iyi değildir

Ccedilek valfın yayı kırılmıştır

Borularda dirsek ve kıvrım sayısı fazladır

Emiş borusu ccedilapı kuumlccediluumlktuumlr

Emiş hattı filtresi tıkalıdır

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 64

Hidrolik devre basıncının duumlşmesi veya yuumlkselmesi

Devre Basıncı Duumlşuumlkse

o Hidrolik pompa arızalıdır

o Basınccedil duumlşuumlrme valfi ayarı duumlşuumlktuumlr veya bozulmuştur

o Hidrolik devrede kaccedilak ve sızıntılar vardır

o Silindir keccedilelerinde kaccedilak vardır veya keccedileler arızalıdır

Devre Basıncı Yuumlksekse

o Doumlnuumlş hattı filtresi kirlenmesinden dolayı akışkan kirlenmiştir

o Basınccedil kontrol valfi arızalıdır veya ayarı iyi yapılmamıştır

o Akışkanın iccedilinde hava vardır

o Pompa yataklarında boşluk vardır

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 65

Hidrolik devre debisinin duumlşmesi veya yuumlkselmesi

Devre debisi duumlşuumlk ise (Hareket yavaştır)

o Emniyet valfinin basınccedil ayarı ccedilok duumlşuumlktuumlr

o Hareket eden yuumlzeylerde yağ azalmıştır

o Silindir veya elektrik motoru arızalıdır

o Sıvının viskozitesi yuumlksektir (yağ kalmamıştır)

o Sıvı seviyesi duumlşuumlktuumlr

o Akış kontrol valfinin ayarı yetersizdir

o Sıvının buumltuumlnuuml emniyet valfinden depoya geri doumlnmektedir

o Elektrik motorunun doumlnme youmlnuuml terstir

o Pompa arızalıdır veya tıkalıdır

o Pompanın hızı yetersizdir

Debi yuumlksek ise (Hareket hızlıdır)

o Basınccedil kontrol valfi ayarı fazladır

o Akış kontrol valfi ayarı fazladır

o Elektrik motoru devir sayısı uygun değildir

o Pompanın guumlcuuml gerekenden ccediloktur

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 66

Valflerde Meydana Gelen Arızalar

Youmln kontrol valflerinde meydana gelen arızalar

Valfin suumlrtuumlnme yuumlzeylerinde aşıntı oluşmuştur

Valf iccedilindeki geri doumlnuumlş yayı kırılmıştır

Valf iccedilinde pislik vardır

Valfin selenoid bağlantıları yanlıştır

Valf istenilen konuma gelmiyordur

Valf ayarı iyi değildir

Emniyet valflerinde basınccedil duumlşuumlkse

Sıvı kirlidir

Valfin iccedilindeki yay kırıktır

Havalandırma kapağı accedilık olabilir

Valf ayar yayı bozulmuştur

Basınccedil ayarı bozulmuştur

Emniyet valfi kapalı olabilir

Hava boşluklu bobinlerde bobin iccedilerisine yağ girmezken ıslak bobinlerde tam tersi armatuumlr

tank hattına bağlı olan yağın iccedilerisinde yuumlzer Islak pimli bobinleri oumlzellikle accedilık havada ya

da nemli ortamlarda ccedilalışan makinalarda yağın koruyucu oumlzelliği sayesinde korozyona karşı

dayanıklılığı daha fazladır bunun yanı sıra sıvıyla temastan dolayı ısı transferi daha fazla

olacağı bobinin kendini daha iyi soğutabileceğini soumlyleyebiliriz Bir diğer avantajda bobin

iccedilerisindeki yağın armatuumlruumln yastıklanmasını sağlamasıdır

Doğru akım bobinleri oumlzellikle duumlşuumlk voltajlarda ccedilalışıldığında yuumlksek ccedilalışma guumlvenliğine

sahiptir Aynı zamanda yuumlksek frekanslı ccedilalışmalar iccedilin uygundur Bir diğer oumlzelliği ise

bobine elektrik uyarısı verildiğinde herhangi bir nedenden dolayı suumlrguuml hareket etmez

takılırsa bobinde yanma meydana gelmez Alternatif akımlı bobinler aynı durumda yanarlar

(ıslak pimli bobinler iccedilin bu suumlre yaklaşık 1-15 saattir)

28022017 67 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Valf Bobin Tipleri

Enduumlstriyel otomasyonda en yaygın kullanılan kumanda tipi olan

elektrik kumandalı valflerin piyasada birccedilok değişik ccedileşidi ile

karşılaşmak muumlmkuumlnduumlr Bununla birlikte en yaygın kullanılan

bobin (Selenoid- solenoid ing) ccedileşitlerini doğru akımla ccedilalışan

hava boşluklu veya ıslak pimli alternatif akımla ccedilalışan hava

boşluklu veya ıslak pimli olarak sayabiliriz

Hidrolik Valf Bobinleri ve Arızaları

28022017 68 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Valf Bobinleri Neden Yanar

Valf bobinine enerji verildiğinde ilk olarak suumlrguuml hareketini başlatmak iccedilin daha

yuumlksek direnccedil olacağından dolayı bobinden yuumlksek akım geccediler ve suumlrguuml hareket

etmeye başladığında bu akım değeri duumlşer eğer suumlrguuml hareket edemez ise akım

yığılması oluşarak bobinin aşırı ısınıp yanmasına ve işe goumlrmez duruma gelmesine

sebep olur

Bu şekilde yanan valf bobinlerinde bazı plastik tuumlrevi malzemeler eriyerek bobin

goumlvdesindeki boşlukların dolmasına ve bobin iccedilerisindeki armatuumlruumln hareket

edememesine sebep olabilir

Ortam sıcaklığının yuumlksek olması bobinin uumlzerinde oluşan ısıyı ortama vermesinde

sıkıntı yaratacağından dolayı bobin sıcaklığı artarak direncin artmasına akım ve

bobin kuvvetinin duumlşmesine sebep olacaktır Bunun sonucunda suumlrguuml kuvvetleri

yenilemeyebileceği iccedilin bobinde yanma tehlikesi oluşacaktır Besleme hattındaki

voltaj duumlşuumlkluumlklerinde hareketi başlatacak kuvveti bobinin uumlretememesine va

takılıp kalıp yanmasına sebep olabilecek etkenlerden birisidir Yine bir diğer olası

etkende valfin ccedilalışma ccedilevriminin sıklığıdır izin verilen katalog değerinin uumlzerinde

ccedilevrim suumlresinde ccedilalışan valf bobinleri kısa suumlre iccedilerisinde ccedilok sayıda ilk kalkış

akımına maruz kalacaklardır 28022017 69 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Nadiren de olsa karşılaşılan bir durum ise bobin uumlzerine goumlnderilecek aşırı

voltajdır Bobinde oluşan ekstra kuvvet sebebiyle bobin accedilma ve kapamada

problem olmaz ama yuumlksek voltaj sebebiyle bobinde yuumlksek akım tutulurBu da

sargının aşırı ısınmasına ve bobinde erimeye sebep olabilir

Bir diğer neden olarak da bobinin kısa devre yapmasını sayabiliriz Bobine

girebilecek herhangi bir iletken sıvı kısa devreye ve bobinde yanmaya sebep

olabilir Son olarak mekanik darbeler sonucu hasarlar sebebiyle oluşacak

deformasyonlarda bobinlerde arızalara sebep olacaktır Arıza sebebiyle ccedilıkartılan

bobin uumlzerinde ccedilalışarak arıza kaynağı tespit edilmelidir Aksi taktirde tekrar

benzer şekilde arızalar ile karşılaşabiliriz 28022017 70 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Hidrolik İş Guumlvenliği-1 (Hortumlarda İğne Deliği Fışkırması)

Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile meydana gelen

yaralanmalar doku hasarı uzuv kaybı hatta oumlluumlme bile sebebiyet

verebilir Sorumlular bu tip yaralanmaları engellemek iccedilin ve olası

kazaya nasıl muumldahale edileceğine youmlnelik oumlnceden plan

yapmalıdırlar Kaza meydana geldikten sonra ne yapılacağına dair

karar vermek iccedilin yeterli suumlre olmayabilir

Hortumların eskimesi kullanılan hidrolik

yağa uygun hortum seccedililmemesi hortumların

burulmaya maruz kalması minimum buumlkuumlm

yarıccedilapından daha duumlşuumlk ccedilapta buumlkuumllmesi gibi

sebeplerden dolayı hortumlarda oluşabilecek

ccedilok kuumlccediluumlk deliklerden iğne deliği fışkırması

oluşabilir

28022017 71 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Bu ccedilok kuumlccediluumlk delikten meydana gelen iğne deliği sızıntıları bir mermi gibi

ccedilok yuumlksek hızlara ulaşıp su jeti gibi dokuları delip geccedilebilir ve kan

dolaşım sistemine karışabilir Bu tip yaralanmaya maruz kalan kişi ccedilok

nadiren ciddi miktarda bir acı hissi duyar ccediloğunlukla hafif bir elektrik

ccedilarpması yada bir iğne batması hissi algılar

Hidrolik yağ iccedilerisinde canlı dokulara zarar veren ccedilok sayıda kimyasal

bileşim mevcuttur Hidrolik yağın vuumlcuda enjekte olduğu yaralanmalar

hızla dokuları tahrip ederek kangrene sebep olur bu yuumlzden suumlratle tıbbi

muumldahale gerekir Yaranın ilk anlardaki goumlruumlnuumlmuuml zararsız gibi durduğu

iccedilin kesinlikle oumlnemsiz goumlruumllmemelidir ve en hızlı şekilde cerrahi

muumldahale ile tedavi edilmelidir aksi taktirde yaralanan kişide kalıcı

hasarlar oluşabilir

Bir ccedilok doktorun hidrolik yağ enjekte olması sonucu meydana gelen

yaralanmalar konusunda deneyimli olmadığı dikkate alınmalıdır Bu

konuda nitelikli bir tıbbi profesyonel bulmak saatler suumlrebilir Bu suumlre

yaralının uzvunu yada hayatını kaybetmesine sebep olabilir o yuumlzden

mutlaka oumlnceden bununla ilgili bir planlama yapılması gerekir 28022017 72 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Şekil-2 İğne deliği fışkırması

Şekil-3 (İğne deliği enjeksiyon yaralanması ve tedavi etmek iccedilin yapılan

muumldahale-

FPSI Akışkan Guumlcuuml Guumlvenliği Enstituumlsuuml Salt Lake City ABD)

28022017 73 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Parker hannifin hidrolik valf satış muumlduumlruuml ROB SHIMKO bir guumln sol elimi

valfe uzattığımda goumlz accedilıp kapayıncaya kadar geccedilen suumlrede elimde bir iğne

batması hissettim elime baktığımda sadece kırmızı bir nokta goumlrduumlm ve

herhangi bir acı yoktu doktora gittiğimde doktor merhem suumlruumlp bandajlayıp geri

goumlnderdi fakat daha sonra Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile

meydana gelen yaralanmalarda neler yapılması gerektiğini iccedileren okuduğum eski

bir manuel aklıma geldi manueli alıp hemen aynı doktora gittim o beni başka

bir doktora youmlnlendirdi ve neyse ki sonunda tedavi olabildim fakat geccedil

kalındığından dolayı elimde oluşan hasarı duumlzeltebilmek iccedilin 6000 dolarlık bir

deri nakil operasyonu geccedilirmem gerekti

Malasef ki bu tip yaralanmalar ccedilok nadir goumlruumllen bir durum değildir Uumllkemizde

de bir ccedilok kişi bu şekilde oluşan iş kazaları sonucu ciddi şekilde yaralanıp uzuv

kaybı yada uzuvlarda fonksiyon kaybı ile karşılaşmışlardır Bu tip

yaralanmalardan korunmak iccedilin eski yıpranmış hidrolik hortumları standartlara

uygun ccedilalışma şartlarına goumlre doğru seccedililmiş ve kaliteli hortumlar ile

değiştirmek gerekmektedir Ayrıca oumlzellikle basınccedil hatlarında yer alan

hortumlarda koruyucu kılıf kullanılması da alınabilecek guumlvenlik oumlnlemlerinden

birisidir

YAŞANMIŞ BİR OLAY

28022017 74 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

BİTTİ

28022017 75 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Video 17a

Robot

Introducing

Spot

Video 17b

Robot Boston

All Prototypes

Video 17c

Tuumlyap 2012 elekt-

elektrootomasyon

hidro ve pnouml fuarı

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 44

1frac12

1 Boruyu ısırma fonksiyonu

- Yuumlksuumlk borunun iccediline işleyerek

sızdırmazlık sağlanır

2 Boruyu tutma fonksiyonu

- DPR yuumlksuumlğuumlarka tarafı boruyu sıkı bir

şekilde tutacak şekilde dizayn edilmiştir

Yuumlksuumlğuumln ısırılan boumllgesinde vibrasyonların

sebep olduğu ccedilatlakların oumlnlenmesinde etkili

olur

3 Yaylanma etkisi

- Montaj sonuna doğru yuumlksek elastik

deformasyonların oluşmasına muumlsaade eder

bull Sızdırmazlık

bull Boruyu tutma

bull Yay etkisi

Konvansiyonel tek yuumlksuumlkluuml bağlantı

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 45

Somun sıkılmadan oumlnce Somun sıkıldıktan sonra

bull ISO 8434-1 DIN 2353 DIN 3861 std uygun

bull 24deg ağız konikliği accedilısına sahip ısırmalı tip bağlantı ( Bite Type Fittings )

Ccedilift Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği EO 2

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 46

Sızdırmazlık ringi

(ELASTİK kısım

NBR-Nitril)

Goumlvde Sızdırmazlık ringi

(ccedilelik kısım)

Somun

Tutma (ısırma) ringi

Boru

Fonksiyonel somun

Ccedilift Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği EO 2 ( YENİ )

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 47

BSP Diş Şekilleri BSPT ve BSPP boru dişleri

bull BSPT ve BSPP boru dişleri 55degrsquolik accedilıya sahiptir

bull Hidrolik ve pnoumlmatik uygulamalarda yaygın olarak kullanılır

bull BSPP(British standart pipe paralell-Duumlz diş) Sızdırmazlığın diş uumlzerinde yapılmadığı yerlerde kullanılır Sızdırmazlık elemanı ile sızdırmazlık sağlanır

bull BSPT(British standart pipe taper-Konik diş) Sızdırmazlığın diş uumlzerinde sağlandığı yerlerde kullanılır

Diş standartları

bull BSPP diş

ISO 228-1

DIN 3852-2 ABE

BS2779

NFE03005 BSPP G

BSPT R PORTS DIN 3852 XZ

BSPP

Sızdırmazlık elemanı ile sızdırmazlık

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 48

METRİK Diş Şekilleri

ISO-Metrik boru dişleri

bull Metrik dişler 60degrsquolik diş accedilısına sahiptir

bull Pnoumlmatik uygulamalarda yaygın olarak kullanılır

bull Otomotiv sektoumlruumlnde geniş olarak

kullanılmaktadır

bull Metrik dişlerde iki tip sızdırmazlık sağlanır

-O-ringli sızdırmazlık (ISO 6149)

-Sızdırmazlık Elemanı (Metal) ile sızdırmazlık

(ISO 261 ve 262)

Diş standartları

bull O-ringli sızdırmazlık

ISO 6149

DIN 3852-F

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 49

UNF Diş Şekilleri

UNF dişler (Unified Fine Threads)

bull UNF dişler 60degrsquolik diş accedilısına sahiptir

bull Hidrolik uygulamalarda (oumlzellikle Amerikarsquoda)

yaygın olarak kullanılır

bull UNF diş şekilleri ISO-inch olarak da anılır

bull UNF dişler sızdırmazlığın diş uumlzerinde

yapılmadığı yerlerde kullanılır

bull Sızdırmazlık O-ring ile sağlanır

Diş standartları

SAEJ 514 (Erkek diş)

SAEJ 1926 (Dişi port)

UNF 38rdquo-24

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 50

NPT Diş Şekilleri

NPT dişler (National Pipe Taper)

bull NPT dişler 60degrsquolik diş accedilısına sahiptir

bull Petrokimya proses enduumlstrisi ve

hidrolik uygulamalarda (oumlzellikle

Amerikarsquoda) yaygın olarak kullanılır

bull NPT dişler sızdırmazlığın diş uumlzerinde

sağlandığı yerlerde kullanılır

Diş standartları

SAEJ 476-B2

NF E 03-061

625deg konik accedilı

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 51

FP

FM

FP

FM

F P F

M

GE GE ED GEO

Form B Form E Form F

28022017 52 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 53

Diş Sızdırmazlık Şekilleri

Teflon bant Sıvı sızdırmazlık elemanı Teflon esaslı kaplama

İlk iki dişe teflon sarılmamalıdır ( LOCTITE ) ( PRESTOLOK Pnoumlmatik fittings

Akrilik esaslı teflon pudra

5 defaya kadar soumlkuumlluumlp takılabilir )

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 54

Paralel Diş Sızdırmazlık Şekilleri

Metal (duumlz) sızdırmazlık

Cu Al fiber plastik pul Elle sıkmadan sonra anahtarla max14 tur sıkılmalıdır

O-ringli sızdırmazlık

Back-up O-ring O-ring Destekli O-ring

Hidrolik Sistemde Kullanılan Sızdırmazlık Elemanları

Hidrolik devrede kullanılan sızdırmazlık elemanlarının yağ kaccedilaklarını ve verim

kayıplarını azaltmak uumlzere iki goumlrevi vardır Sızdırmazlık elemanlarının

seccediliminde akışkan cinsi ccedilalışma sıcaklığı ccedilalışma basıncı dikkate alınmalıdır

Yapıldıkları malzemeye goumlre sızdırmazlık elemanları

Bezli Malzemeden Yapılan Sızdırmazlık Elemanları

bull Bezli NBR Pamuklu beze nitril emprenye edilerek hazırlanır

bull Bezli FKM Pamuklu beze viton emprenye edilerek hazırlanır

28022017 55 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Esnek Malzemeden Yapılan Sızdırmazlık Elemanları

bull Silikon

bull Nitril

bull Viton

Poli

Neoprenuumlretan

Etilen propilen kauccediluk

Doğal kauccediluk

Neopren

Sızdırmazlık elemanları

Sızdırmazlık Elemanları Kullanıldığı Yere Goumlre

Statik sızdırmazlık elemanları

bull Contalar

bull O-ring (halkalar)

Dinamik sızdırmazlık elemanları

bull Toz keccedileleri

bull Piston kolu keccedileleri

bull Piston keccedileleri

28022017 56 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 57

Uygulamada Sızdırmazlık Elemanları

Parker-Praumldifa Hidrolik Sızdırmazlık Elemanları (Hidroser)

Piston sızdırmazlık elemanları

Mil sızdırmazlık elemanları

Toz sıyırıcılar

Kayıcı halkalar

Parker-Praumldifa O-Ringler

Col-O-Rings tipi değişik renklerde O-ringler

Ekstruumlzyondan elde edilen şerit O-ringler

Teflon O-ringler

Parbak tipi O-ring destek halkaları

Bilindiği uumlzere akışkan guumlcuuml devrelerinde akışkanın hareketli

olduğu iki nokta arasında basınccedil farkı oluşur Eğer kesit farkı gibi

akışın oumlnuumlndeki direnci arttıran etkenler var ise bu basınccedil farkı

daha da artar

Orifis Nedir Ne İşe Yarar

28022017 58 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Orifis pkalası

Ama akışkanın hareketi durduğunda (bu duruma oumlrnek olarak hidrolik

devrede silindirlerin valfler aracılığı ile ya da strok sonuna geldiği iccedilin

durduğu bir anı duumlşuumlnebiliriz) aradaki kesit farkına rağmen iki nokta

arasındaki basınccedil değeri eşit olacaktır Dolayısıyla eğer hidrolik devrede

bir yerde basıncın algılanması gerekiyorsa yada hattaki debiden daha

duumlşuumlk miktarda bir debiye ihtiyaccedil varsa bu noktaların beslemesini ana

hatlardan ccedilekilecek bir hatta orifis takılarak yapabilir

28022017 59 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Lojik valflerin kapaklarına pilot valfin besleme yada boşaltma

hattına orifisler yerleştirerek lojik valfin accedilma ve kapanma suumlreleri

kontrol edilir

28022017 60 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Pilot kumandalı emniyet valflerinde de yukarıdaki pilot valfle

basınccedillı yağ ana goumlvdeden orifislerden geccedilirilerek aktarılır

Değişken deplasmanlı pompaların kontrol organlarında da orifisleri

goumlrmek muumlmkuumlnduumlr

28022017 61 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Hidrolik devre elemanları ccedilalışma prensipleri gereği dar toleranslarda ccedilalışırlar

bu yuumlzden de yağ kirliliğine karşı ccedilok hassastırlar Dolayısıyla hidrolik tahrikli

makinaların performanslarını uzun suumlre suumlrduumlrebilmelerinin temel koşullarından

birisi uumlreticilerin belirlediği standartta temiz bir yağ ile ccedilalışmasıdır Sanayide

ccediloğu kez bu konunun goumlz ardı edilmesi sebebiyle olması gerekenden ccedilok daha

kısa suumlrede makine arızaları ve bunun sonucunda gereksiz parccedila değişimleri ve

uumlretim kayıpları ile karşılaşılmaktadır

Hidrolik Sistem Arızaları

28022017 62 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 63

Hidrolik devrelerde oluşan arızaların birccediloğu hidrolik yağların yanlış

tercihinden kaynaklanır Bu sebeple hidrolik yağlarının seccediliminin iyi

yapılması ve ccedilalışma şartlarına uygun tercih edilmesi gerekir Hidrolik

devrelerin bakımının duumlzenli olarak yapılması gerekir

Sistemde ccedilalışma sırasında guumlruumlltuuml

Pompa arızalıdır

Pompadaki yağ seviyesi duumlşuumlktuumlr

Yağ iccedilinde ve sistemde hava vardır

Yağda buharlaşma olmaktadır

Emniyet valfinde arıza vardır

Motor pompa ve elektrik motoru montaj bağlantıları iyi değildir

Ccedilek valfın yayı kırılmıştır

Borularda dirsek ve kıvrım sayısı fazladır

Emiş borusu ccedilapı kuumlccediluumlktuumlr

Emiş hattı filtresi tıkalıdır

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 64

Hidrolik devre basıncının duumlşmesi veya yuumlkselmesi

Devre Basıncı Duumlşuumlkse

o Hidrolik pompa arızalıdır

o Basınccedil duumlşuumlrme valfi ayarı duumlşuumlktuumlr veya bozulmuştur

o Hidrolik devrede kaccedilak ve sızıntılar vardır

o Silindir keccedilelerinde kaccedilak vardır veya keccedileler arızalıdır

Devre Basıncı Yuumlksekse

o Doumlnuumlş hattı filtresi kirlenmesinden dolayı akışkan kirlenmiştir

o Basınccedil kontrol valfi arızalıdır veya ayarı iyi yapılmamıştır

o Akışkanın iccedilinde hava vardır

o Pompa yataklarında boşluk vardır

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 65

Hidrolik devre debisinin duumlşmesi veya yuumlkselmesi

Devre debisi duumlşuumlk ise (Hareket yavaştır)

o Emniyet valfinin basınccedil ayarı ccedilok duumlşuumlktuumlr

o Hareket eden yuumlzeylerde yağ azalmıştır

o Silindir veya elektrik motoru arızalıdır

o Sıvının viskozitesi yuumlksektir (yağ kalmamıştır)

o Sıvı seviyesi duumlşuumlktuumlr

o Akış kontrol valfinin ayarı yetersizdir

o Sıvının buumltuumlnuuml emniyet valfinden depoya geri doumlnmektedir

o Elektrik motorunun doumlnme youmlnuuml terstir

o Pompa arızalıdır veya tıkalıdır

o Pompanın hızı yetersizdir

Debi yuumlksek ise (Hareket hızlıdır)

o Basınccedil kontrol valfi ayarı fazladır

o Akış kontrol valfi ayarı fazladır

o Elektrik motoru devir sayısı uygun değildir

o Pompanın guumlcuuml gerekenden ccediloktur

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 66

Valflerde Meydana Gelen Arızalar

Youmln kontrol valflerinde meydana gelen arızalar

Valfin suumlrtuumlnme yuumlzeylerinde aşıntı oluşmuştur

Valf iccedilindeki geri doumlnuumlş yayı kırılmıştır

Valf iccedilinde pislik vardır

Valfin selenoid bağlantıları yanlıştır

Valf istenilen konuma gelmiyordur

Valf ayarı iyi değildir

Emniyet valflerinde basınccedil duumlşuumlkse

Sıvı kirlidir

Valfin iccedilindeki yay kırıktır

Havalandırma kapağı accedilık olabilir

Valf ayar yayı bozulmuştur

Basınccedil ayarı bozulmuştur

Emniyet valfi kapalı olabilir

Hava boşluklu bobinlerde bobin iccedilerisine yağ girmezken ıslak bobinlerde tam tersi armatuumlr

tank hattına bağlı olan yağın iccedilerisinde yuumlzer Islak pimli bobinleri oumlzellikle accedilık havada ya

da nemli ortamlarda ccedilalışan makinalarda yağın koruyucu oumlzelliği sayesinde korozyona karşı

dayanıklılığı daha fazladır bunun yanı sıra sıvıyla temastan dolayı ısı transferi daha fazla

olacağı bobinin kendini daha iyi soğutabileceğini soumlyleyebiliriz Bir diğer avantajda bobin

iccedilerisindeki yağın armatuumlruumln yastıklanmasını sağlamasıdır

Doğru akım bobinleri oumlzellikle duumlşuumlk voltajlarda ccedilalışıldığında yuumlksek ccedilalışma guumlvenliğine

sahiptir Aynı zamanda yuumlksek frekanslı ccedilalışmalar iccedilin uygundur Bir diğer oumlzelliği ise

bobine elektrik uyarısı verildiğinde herhangi bir nedenden dolayı suumlrguuml hareket etmez

takılırsa bobinde yanma meydana gelmez Alternatif akımlı bobinler aynı durumda yanarlar

(ıslak pimli bobinler iccedilin bu suumlre yaklaşık 1-15 saattir)

28022017 67 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Valf Bobin Tipleri

Enduumlstriyel otomasyonda en yaygın kullanılan kumanda tipi olan

elektrik kumandalı valflerin piyasada birccedilok değişik ccedileşidi ile

karşılaşmak muumlmkuumlnduumlr Bununla birlikte en yaygın kullanılan

bobin (Selenoid- solenoid ing) ccedileşitlerini doğru akımla ccedilalışan

hava boşluklu veya ıslak pimli alternatif akımla ccedilalışan hava

boşluklu veya ıslak pimli olarak sayabiliriz

Hidrolik Valf Bobinleri ve Arızaları

28022017 68 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Valf Bobinleri Neden Yanar

Valf bobinine enerji verildiğinde ilk olarak suumlrguuml hareketini başlatmak iccedilin daha

yuumlksek direnccedil olacağından dolayı bobinden yuumlksek akım geccediler ve suumlrguuml hareket

etmeye başladığında bu akım değeri duumlşer eğer suumlrguuml hareket edemez ise akım

yığılması oluşarak bobinin aşırı ısınıp yanmasına ve işe goumlrmez duruma gelmesine

sebep olur

Bu şekilde yanan valf bobinlerinde bazı plastik tuumlrevi malzemeler eriyerek bobin

goumlvdesindeki boşlukların dolmasına ve bobin iccedilerisindeki armatuumlruumln hareket

edememesine sebep olabilir

Ortam sıcaklığının yuumlksek olması bobinin uumlzerinde oluşan ısıyı ortama vermesinde

sıkıntı yaratacağından dolayı bobin sıcaklığı artarak direncin artmasına akım ve

bobin kuvvetinin duumlşmesine sebep olacaktır Bunun sonucunda suumlrguuml kuvvetleri

yenilemeyebileceği iccedilin bobinde yanma tehlikesi oluşacaktır Besleme hattındaki

voltaj duumlşuumlkluumlklerinde hareketi başlatacak kuvveti bobinin uumlretememesine va

takılıp kalıp yanmasına sebep olabilecek etkenlerden birisidir Yine bir diğer olası

etkende valfin ccedilalışma ccedilevriminin sıklığıdır izin verilen katalog değerinin uumlzerinde

ccedilevrim suumlresinde ccedilalışan valf bobinleri kısa suumlre iccedilerisinde ccedilok sayıda ilk kalkış

akımına maruz kalacaklardır 28022017 69 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Nadiren de olsa karşılaşılan bir durum ise bobin uumlzerine goumlnderilecek aşırı

voltajdır Bobinde oluşan ekstra kuvvet sebebiyle bobin accedilma ve kapamada

problem olmaz ama yuumlksek voltaj sebebiyle bobinde yuumlksek akım tutulurBu da

sargının aşırı ısınmasına ve bobinde erimeye sebep olabilir

Bir diğer neden olarak da bobinin kısa devre yapmasını sayabiliriz Bobine

girebilecek herhangi bir iletken sıvı kısa devreye ve bobinde yanmaya sebep

olabilir Son olarak mekanik darbeler sonucu hasarlar sebebiyle oluşacak

deformasyonlarda bobinlerde arızalara sebep olacaktır Arıza sebebiyle ccedilıkartılan

bobin uumlzerinde ccedilalışarak arıza kaynağı tespit edilmelidir Aksi taktirde tekrar

benzer şekilde arızalar ile karşılaşabiliriz 28022017 70 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Hidrolik İş Guumlvenliği-1 (Hortumlarda İğne Deliği Fışkırması)

Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile meydana gelen

yaralanmalar doku hasarı uzuv kaybı hatta oumlluumlme bile sebebiyet

verebilir Sorumlular bu tip yaralanmaları engellemek iccedilin ve olası

kazaya nasıl muumldahale edileceğine youmlnelik oumlnceden plan

yapmalıdırlar Kaza meydana geldikten sonra ne yapılacağına dair

karar vermek iccedilin yeterli suumlre olmayabilir

Hortumların eskimesi kullanılan hidrolik

yağa uygun hortum seccedililmemesi hortumların

burulmaya maruz kalması minimum buumlkuumlm

yarıccedilapından daha duumlşuumlk ccedilapta buumlkuumllmesi gibi

sebeplerden dolayı hortumlarda oluşabilecek

ccedilok kuumlccediluumlk deliklerden iğne deliği fışkırması

oluşabilir

28022017 71 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Bu ccedilok kuumlccediluumlk delikten meydana gelen iğne deliği sızıntıları bir mermi gibi

ccedilok yuumlksek hızlara ulaşıp su jeti gibi dokuları delip geccedilebilir ve kan

dolaşım sistemine karışabilir Bu tip yaralanmaya maruz kalan kişi ccedilok

nadiren ciddi miktarda bir acı hissi duyar ccediloğunlukla hafif bir elektrik

ccedilarpması yada bir iğne batması hissi algılar

Hidrolik yağ iccedilerisinde canlı dokulara zarar veren ccedilok sayıda kimyasal

bileşim mevcuttur Hidrolik yağın vuumlcuda enjekte olduğu yaralanmalar

hızla dokuları tahrip ederek kangrene sebep olur bu yuumlzden suumlratle tıbbi

muumldahale gerekir Yaranın ilk anlardaki goumlruumlnuumlmuuml zararsız gibi durduğu

iccedilin kesinlikle oumlnemsiz goumlruumllmemelidir ve en hızlı şekilde cerrahi

muumldahale ile tedavi edilmelidir aksi taktirde yaralanan kişide kalıcı

hasarlar oluşabilir

Bir ccedilok doktorun hidrolik yağ enjekte olması sonucu meydana gelen

yaralanmalar konusunda deneyimli olmadığı dikkate alınmalıdır Bu

konuda nitelikli bir tıbbi profesyonel bulmak saatler suumlrebilir Bu suumlre

yaralının uzvunu yada hayatını kaybetmesine sebep olabilir o yuumlzden

mutlaka oumlnceden bununla ilgili bir planlama yapılması gerekir 28022017 72 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Şekil-2 İğne deliği fışkırması

Şekil-3 (İğne deliği enjeksiyon yaralanması ve tedavi etmek iccedilin yapılan

muumldahale-

FPSI Akışkan Guumlcuuml Guumlvenliği Enstituumlsuuml Salt Lake City ABD)

28022017 73 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Parker hannifin hidrolik valf satış muumlduumlruuml ROB SHIMKO bir guumln sol elimi

valfe uzattığımda goumlz accedilıp kapayıncaya kadar geccedilen suumlrede elimde bir iğne

batması hissettim elime baktığımda sadece kırmızı bir nokta goumlrduumlm ve

herhangi bir acı yoktu doktora gittiğimde doktor merhem suumlruumlp bandajlayıp geri

goumlnderdi fakat daha sonra Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile

meydana gelen yaralanmalarda neler yapılması gerektiğini iccedileren okuduğum eski

bir manuel aklıma geldi manueli alıp hemen aynı doktora gittim o beni başka

bir doktora youmlnlendirdi ve neyse ki sonunda tedavi olabildim fakat geccedil

kalındığından dolayı elimde oluşan hasarı duumlzeltebilmek iccedilin 6000 dolarlık bir

deri nakil operasyonu geccedilirmem gerekti

Malasef ki bu tip yaralanmalar ccedilok nadir goumlruumllen bir durum değildir Uumllkemizde

de bir ccedilok kişi bu şekilde oluşan iş kazaları sonucu ciddi şekilde yaralanıp uzuv

kaybı yada uzuvlarda fonksiyon kaybı ile karşılaşmışlardır Bu tip

yaralanmalardan korunmak iccedilin eski yıpranmış hidrolik hortumları standartlara

uygun ccedilalışma şartlarına goumlre doğru seccedililmiş ve kaliteli hortumlar ile

değiştirmek gerekmektedir Ayrıca oumlzellikle basınccedil hatlarında yer alan

hortumlarda koruyucu kılıf kullanılması da alınabilecek guumlvenlik oumlnlemlerinden

birisidir

YAŞANMIŞ BİR OLAY

28022017 74 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

BİTTİ

28022017 75 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Video 17a

Robot

Introducing

Spot

Video 17b

Robot Boston

All Prototypes

Video 17c

Tuumlyap 2012 elekt-

elektrootomasyon

hidro ve pnouml fuarı

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 45

Somun sıkılmadan oumlnce Somun sıkıldıktan sonra

bull ISO 8434-1 DIN 2353 DIN 3861 std uygun

bull 24deg ağız konikliği accedilısına sahip ısırmalı tip bağlantı ( Bite Type Fittings )

Ccedilift Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği EO 2

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 46

Sızdırmazlık ringi

(ELASTİK kısım

NBR-Nitril)

Goumlvde Sızdırmazlık ringi

(ccedilelik kısım)

Somun

Tutma (ısırma) ringi

Boru

Fonksiyonel somun

Ccedilift Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği EO 2 ( YENİ )

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 47

BSP Diş Şekilleri BSPT ve BSPP boru dişleri

bull BSPT ve BSPP boru dişleri 55degrsquolik accedilıya sahiptir

bull Hidrolik ve pnoumlmatik uygulamalarda yaygın olarak kullanılır

bull BSPP(British standart pipe paralell-Duumlz diş) Sızdırmazlığın diş uumlzerinde yapılmadığı yerlerde kullanılır Sızdırmazlık elemanı ile sızdırmazlık sağlanır

bull BSPT(British standart pipe taper-Konik diş) Sızdırmazlığın diş uumlzerinde sağlandığı yerlerde kullanılır

Diş standartları

bull BSPP diş

ISO 228-1

DIN 3852-2 ABE

BS2779

NFE03005 BSPP G

BSPT R PORTS DIN 3852 XZ

BSPP

Sızdırmazlık elemanı ile sızdırmazlık

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 48

METRİK Diş Şekilleri

ISO-Metrik boru dişleri

bull Metrik dişler 60degrsquolik diş accedilısına sahiptir

bull Pnoumlmatik uygulamalarda yaygın olarak kullanılır

bull Otomotiv sektoumlruumlnde geniş olarak

kullanılmaktadır

bull Metrik dişlerde iki tip sızdırmazlık sağlanır

-O-ringli sızdırmazlık (ISO 6149)

-Sızdırmazlık Elemanı (Metal) ile sızdırmazlık

(ISO 261 ve 262)

Diş standartları

bull O-ringli sızdırmazlık

ISO 6149

DIN 3852-F

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 49

UNF Diş Şekilleri

UNF dişler (Unified Fine Threads)

bull UNF dişler 60degrsquolik diş accedilısına sahiptir

bull Hidrolik uygulamalarda (oumlzellikle Amerikarsquoda)

yaygın olarak kullanılır

bull UNF diş şekilleri ISO-inch olarak da anılır

bull UNF dişler sızdırmazlığın diş uumlzerinde

yapılmadığı yerlerde kullanılır

bull Sızdırmazlık O-ring ile sağlanır

Diş standartları

SAEJ 514 (Erkek diş)

SAEJ 1926 (Dişi port)

UNF 38rdquo-24

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 50

NPT Diş Şekilleri

NPT dişler (National Pipe Taper)

bull NPT dişler 60degrsquolik diş accedilısına sahiptir

bull Petrokimya proses enduumlstrisi ve

hidrolik uygulamalarda (oumlzellikle

Amerikarsquoda) yaygın olarak kullanılır

bull NPT dişler sızdırmazlığın diş uumlzerinde

sağlandığı yerlerde kullanılır

Diş standartları

SAEJ 476-B2

NF E 03-061

625deg konik accedilı

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 51

FP

FM

FP

FM

F P F

M

GE GE ED GEO

Form B Form E Form F

28022017 52 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 53

Diş Sızdırmazlık Şekilleri

Teflon bant Sıvı sızdırmazlık elemanı Teflon esaslı kaplama

İlk iki dişe teflon sarılmamalıdır ( LOCTITE ) ( PRESTOLOK Pnoumlmatik fittings

Akrilik esaslı teflon pudra

5 defaya kadar soumlkuumlluumlp takılabilir )

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 54

Paralel Diş Sızdırmazlık Şekilleri

Metal (duumlz) sızdırmazlık

Cu Al fiber plastik pul Elle sıkmadan sonra anahtarla max14 tur sıkılmalıdır

O-ringli sızdırmazlık

Back-up O-ring O-ring Destekli O-ring

Hidrolik Sistemde Kullanılan Sızdırmazlık Elemanları

Hidrolik devrede kullanılan sızdırmazlık elemanlarının yağ kaccedilaklarını ve verim

kayıplarını azaltmak uumlzere iki goumlrevi vardır Sızdırmazlık elemanlarının

seccediliminde akışkan cinsi ccedilalışma sıcaklığı ccedilalışma basıncı dikkate alınmalıdır

Yapıldıkları malzemeye goumlre sızdırmazlık elemanları

Bezli Malzemeden Yapılan Sızdırmazlık Elemanları

bull Bezli NBR Pamuklu beze nitril emprenye edilerek hazırlanır

bull Bezli FKM Pamuklu beze viton emprenye edilerek hazırlanır

28022017 55 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Esnek Malzemeden Yapılan Sızdırmazlık Elemanları

bull Silikon

bull Nitril

bull Viton

Poli

Neoprenuumlretan

Etilen propilen kauccediluk

Doğal kauccediluk

Neopren

Sızdırmazlık elemanları

Sızdırmazlık Elemanları Kullanıldığı Yere Goumlre

Statik sızdırmazlık elemanları

bull Contalar

bull O-ring (halkalar)

Dinamik sızdırmazlık elemanları

bull Toz keccedileleri

bull Piston kolu keccedileleri

bull Piston keccedileleri

28022017 56 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 57

Uygulamada Sızdırmazlık Elemanları

Parker-Praumldifa Hidrolik Sızdırmazlık Elemanları (Hidroser)

Piston sızdırmazlık elemanları

Mil sızdırmazlık elemanları

Toz sıyırıcılar

Kayıcı halkalar

Parker-Praumldifa O-Ringler

Col-O-Rings tipi değişik renklerde O-ringler

Ekstruumlzyondan elde edilen şerit O-ringler

Teflon O-ringler

Parbak tipi O-ring destek halkaları

Bilindiği uumlzere akışkan guumlcuuml devrelerinde akışkanın hareketli

olduğu iki nokta arasında basınccedil farkı oluşur Eğer kesit farkı gibi

akışın oumlnuumlndeki direnci arttıran etkenler var ise bu basınccedil farkı

daha da artar

Orifis Nedir Ne İşe Yarar

28022017 58 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Orifis pkalası

Ama akışkanın hareketi durduğunda (bu duruma oumlrnek olarak hidrolik

devrede silindirlerin valfler aracılığı ile ya da strok sonuna geldiği iccedilin

durduğu bir anı duumlşuumlnebiliriz) aradaki kesit farkına rağmen iki nokta

arasındaki basınccedil değeri eşit olacaktır Dolayısıyla eğer hidrolik devrede

bir yerde basıncın algılanması gerekiyorsa yada hattaki debiden daha

duumlşuumlk miktarda bir debiye ihtiyaccedil varsa bu noktaların beslemesini ana

hatlardan ccedilekilecek bir hatta orifis takılarak yapabilir

28022017 59 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Lojik valflerin kapaklarına pilot valfin besleme yada boşaltma

hattına orifisler yerleştirerek lojik valfin accedilma ve kapanma suumlreleri

kontrol edilir

28022017 60 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Pilot kumandalı emniyet valflerinde de yukarıdaki pilot valfle

basınccedillı yağ ana goumlvdeden orifislerden geccedilirilerek aktarılır

Değişken deplasmanlı pompaların kontrol organlarında da orifisleri

goumlrmek muumlmkuumlnduumlr

28022017 61 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Hidrolik devre elemanları ccedilalışma prensipleri gereği dar toleranslarda ccedilalışırlar

bu yuumlzden de yağ kirliliğine karşı ccedilok hassastırlar Dolayısıyla hidrolik tahrikli

makinaların performanslarını uzun suumlre suumlrduumlrebilmelerinin temel koşullarından

birisi uumlreticilerin belirlediği standartta temiz bir yağ ile ccedilalışmasıdır Sanayide

ccediloğu kez bu konunun goumlz ardı edilmesi sebebiyle olması gerekenden ccedilok daha

kısa suumlrede makine arızaları ve bunun sonucunda gereksiz parccedila değişimleri ve

uumlretim kayıpları ile karşılaşılmaktadır

Hidrolik Sistem Arızaları

28022017 62 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 63

Hidrolik devrelerde oluşan arızaların birccediloğu hidrolik yağların yanlış

tercihinden kaynaklanır Bu sebeple hidrolik yağlarının seccediliminin iyi

yapılması ve ccedilalışma şartlarına uygun tercih edilmesi gerekir Hidrolik

devrelerin bakımının duumlzenli olarak yapılması gerekir

Sistemde ccedilalışma sırasında guumlruumlltuuml

Pompa arızalıdır

Pompadaki yağ seviyesi duumlşuumlktuumlr

Yağ iccedilinde ve sistemde hava vardır

Yağda buharlaşma olmaktadır

Emniyet valfinde arıza vardır

Motor pompa ve elektrik motoru montaj bağlantıları iyi değildir

Ccedilek valfın yayı kırılmıştır

Borularda dirsek ve kıvrım sayısı fazladır

Emiş borusu ccedilapı kuumlccediluumlktuumlr

Emiş hattı filtresi tıkalıdır

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 64

Hidrolik devre basıncının duumlşmesi veya yuumlkselmesi

Devre Basıncı Duumlşuumlkse

o Hidrolik pompa arızalıdır

o Basınccedil duumlşuumlrme valfi ayarı duumlşuumlktuumlr veya bozulmuştur

o Hidrolik devrede kaccedilak ve sızıntılar vardır

o Silindir keccedilelerinde kaccedilak vardır veya keccedileler arızalıdır

Devre Basıncı Yuumlksekse

o Doumlnuumlş hattı filtresi kirlenmesinden dolayı akışkan kirlenmiştir

o Basınccedil kontrol valfi arızalıdır veya ayarı iyi yapılmamıştır

o Akışkanın iccedilinde hava vardır

o Pompa yataklarında boşluk vardır

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 65

Hidrolik devre debisinin duumlşmesi veya yuumlkselmesi

Devre debisi duumlşuumlk ise (Hareket yavaştır)

o Emniyet valfinin basınccedil ayarı ccedilok duumlşuumlktuumlr

o Hareket eden yuumlzeylerde yağ azalmıştır

o Silindir veya elektrik motoru arızalıdır

o Sıvının viskozitesi yuumlksektir (yağ kalmamıştır)

o Sıvı seviyesi duumlşuumlktuumlr

o Akış kontrol valfinin ayarı yetersizdir

o Sıvının buumltuumlnuuml emniyet valfinden depoya geri doumlnmektedir

o Elektrik motorunun doumlnme youmlnuuml terstir

o Pompa arızalıdır veya tıkalıdır

o Pompanın hızı yetersizdir

Debi yuumlksek ise (Hareket hızlıdır)

o Basınccedil kontrol valfi ayarı fazladır

o Akış kontrol valfi ayarı fazladır

o Elektrik motoru devir sayısı uygun değildir

o Pompanın guumlcuuml gerekenden ccediloktur

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 66

Valflerde Meydana Gelen Arızalar

Youmln kontrol valflerinde meydana gelen arızalar

Valfin suumlrtuumlnme yuumlzeylerinde aşıntı oluşmuştur

Valf iccedilindeki geri doumlnuumlş yayı kırılmıştır

Valf iccedilinde pislik vardır

Valfin selenoid bağlantıları yanlıştır

Valf istenilen konuma gelmiyordur

Valf ayarı iyi değildir

Emniyet valflerinde basınccedil duumlşuumlkse

Sıvı kirlidir

Valfin iccedilindeki yay kırıktır

Havalandırma kapağı accedilık olabilir

Valf ayar yayı bozulmuştur

Basınccedil ayarı bozulmuştur

Emniyet valfi kapalı olabilir

Hava boşluklu bobinlerde bobin iccedilerisine yağ girmezken ıslak bobinlerde tam tersi armatuumlr

tank hattına bağlı olan yağın iccedilerisinde yuumlzer Islak pimli bobinleri oumlzellikle accedilık havada ya

da nemli ortamlarda ccedilalışan makinalarda yağın koruyucu oumlzelliği sayesinde korozyona karşı

dayanıklılığı daha fazladır bunun yanı sıra sıvıyla temastan dolayı ısı transferi daha fazla

olacağı bobinin kendini daha iyi soğutabileceğini soumlyleyebiliriz Bir diğer avantajda bobin

iccedilerisindeki yağın armatuumlruumln yastıklanmasını sağlamasıdır

Doğru akım bobinleri oumlzellikle duumlşuumlk voltajlarda ccedilalışıldığında yuumlksek ccedilalışma guumlvenliğine

sahiptir Aynı zamanda yuumlksek frekanslı ccedilalışmalar iccedilin uygundur Bir diğer oumlzelliği ise

bobine elektrik uyarısı verildiğinde herhangi bir nedenden dolayı suumlrguuml hareket etmez

takılırsa bobinde yanma meydana gelmez Alternatif akımlı bobinler aynı durumda yanarlar

(ıslak pimli bobinler iccedilin bu suumlre yaklaşık 1-15 saattir)

28022017 67 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Valf Bobin Tipleri

Enduumlstriyel otomasyonda en yaygın kullanılan kumanda tipi olan

elektrik kumandalı valflerin piyasada birccedilok değişik ccedileşidi ile

karşılaşmak muumlmkuumlnduumlr Bununla birlikte en yaygın kullanılan

bobin (Selenoid- solenoid ing) ccedileşitlerini doğru akımla ccedilalışan

hava boşluklu veya ıslak pimli alternatif akımla ccedilalışan hava

boşluklu veya ıslak pimli olarak sayabiliriz

Hidrolik Valf Bobinleri ve Arızaları

28022017 68 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Valf Bobinleri Neden Yanar

Valf bobinine enerji verildiğinde ilk olarak suumlrguuml hareketini başlatmak iccedilin daha

yuumlksek direnccedil olacağından dolayı bobinden yuumlksek akım geccediler ve suumlrguuml hareket

etmeye başladığında bu akım değeri duumlşer eğer suumlrguuml hareket edemez ise akım

yığılması oluşarak bobinin aşırı ısınıp yanmasına ve işe goumlrmez duruma gelmesine

sebep olur

Bu şekilde yanan valf bobinlerinde bazı plastik tuumlrevi malzemeler eriyerek bobin

goumlvdesindeki boşlukların dolmasına ve bobin iccedilerisindeki armatuumlruumln hareket

edememesine sebep olabilir

Ortam sıcaklığının yuumlksek olması bobinin uumlzerinde oluşan ısıyı ortama vermesinde

sıkıntı yaratacağından dolayı bobin sıcaklığı artarak direncin artmasına akım ve

bobin kuvvetinin duumlşmesine sebep olacaktır Bunun sonucunda suumlrguuml kuvvetleri

yenilemeyebileceği iccedilin bobinde yanma tehlikesi oluşacaktır Besleme hattındaki

voltaj duumlşuumlkluumlklerinde hareketi başlatacak kuvveti bobinin uumlretememesine va

takılıp kalıp yanmasına sebep olabilecek etkenlerden birisidir Yine bir diğer olası

etkende valfin ccedilalışma ccedilevriminin sıklığıdır izin verilen katalog değerinin uumlzerinde

ccedilevrim suumlresinde ccedilalışan valf bobinleri kısa suumlre iccedilerisinde ccedilok sayıda ilk kalkış

akımına maruz kalacaklardır 28022017 69 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Nadiren de olsa karşılaşılan bir durum ise bobin uumlzerine goumlnderilecek aşırı

voltajdır Bobinde oluşan ekstra kuvvet sebebiyle bobin accedilma ve kapamada

problem olmaz ama yuumlksek voltaj sebebiyle bobinde yuumlksek akım tutulurBu da

sargının aşırı ısınmasına ve bobinde erimeye sebep olabilir

Bir diğer neden olarak da bobinin kısa devre yapmasını sayabiliriz Bobine

girebilecek herhangi bir iletken sıvı kısa devreye ve bobinde yanmaya sebep

olabilir Son olarak mekanik darbeler sonucu hasarlar sebebiyle oluşacak

deformasyonlarda bobinlerde arızalara sebep olacaktır Arıza sebebiyle ccedilıkartılan

bobin uumlzerinde ccedilalışarak arıza kaynağı tespit edilmelidir Aksi taktirde tekrar

benzer şekilde arızalar ile karşılaşabiliriz 28022017 70 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Hidrolik İş Guumlvenliği-1 (Hortumlarda İğne Deliği Fışkırması)

Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile meydana gelen

yaralanmalar doku hasarı uzuv kaybı hatta oumlluumlme bile sebebiyet

verebilir Sorumlular bu tip yaralanmaları engellemek iccedilin ve olası

kazaya nasıl muumldahale edileceğine youmlnelik oumlnceden plan

yapmalıdırlar Kaza meydana geldikten sonra ne yapılacağına dair

karar vermek iccedilin yeterli suumlre olmayabilir

Hortumların eskimesi kullanılan hidrolik

yağa uygun hortum seccedililmemesi hortumların

burulmaya maruz kalması minimum buumlkuumlm

yarıccedilapından daha duumlşuumlk ccedilapta buumlkuumllmesi gibi

sebeplerden dolayı hortumlarda oluşabilecek

ccedilok kuumlccediluumlk deliklerden iğne deliği fışkırması

oluşabilir

28022017 71 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Bu ccedilok kuumlccediluumlk delikten meydana gelen iğne deliği sızıntıları bir mermi gibi

ccedilok yuumlksek hızlara ulaşıp su jeti gibi dokuları delip geccedilebilir ve kan

dolaşım sistemine karışabilir Bu tip yaralanmaya maruz kalan kişi ccedilok

nadiren ciddi miktarda bir acı hissi duyar ccediloğunlukla hafif bir elektrik

ccedilarpması yada bir iğne batması hissi algılar

Hidrolik yağ iccedilerisinde canlı dokulara zarar veren ccedilok sayıda kimyasal

bileşim mevcuttur Hidrolik yağın vuumlcuda enjekte olduğu yaralanmalar

hızla dokuları tahrip ederek kangrene sebep olur bu yuumlzden suumlratle tıbbi

muumldahale gerekir Yaranın ilk anlardaki goumlruumlnuumlmuuml zararsız gibi durduğu

iccedilin kesinlikle oumlnemsiz goumlruumllmemelidir ve en hızlı şekilde cerrahi

muumldahale ile tedavi edilmelidir aksi taktirde yaralanan kişide kalıcı

hasarlar oluşabilir

Bir ccedilok doktorun hidrolik yağ enjekte olması sonucu meydana gelen

yaralanmalar konusunda deneyimli olmadığı dikkate alınmalıdır Bu

konuda nitelikli bir tıbbi profesyonel bulmak saatler suumlrebilir Bu suumlre

yaralının uzvunu yada hayatını kaybetmesine sebep olabilir o yuumlzden

mutlaka oumlnceden bununla ilgili bir planlama yapılması gerekir 28022017 72 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Şekil-2 İğne deliği fışkırması

Şekil-3 (İğne deliği enjeksiyon yaralanması ve tedavi etmek iccedilin yapılan

muumldahale-

FPSI Akışkan Guumlcuuml Guumlvenliği Enstituumlsuuml Salt Lake City ABD)

28022017 73 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Parker hannifin hidrolik valf satış muumlduumlruuml ROB SHIMKO bir guumln sol elimi

valfe uzattığımda goumlz accedilıp kapayıncaya kadar geccedilen suumlrede elimde bir iğne

batması hissettim elime baktığımda sadece kırmızı bir nokta goumlrduumlm ve

herhangi bir acı yoktu doktora gittiğimde doktor merhem suumlruumlp bandajlayıp geri

goumlnderdi fakat daha sonra Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile

meydana gelen yaralanmalarda neler yapılması gerektiğini iccedileren okuduğum eski

bir manuel aklıma geldi manueli alıp hemen aynı doktora gittim o beni başka

bir doktora youmlnlendirdi ve neyse ki sonunda tedavi olabildim fakat geccedil

kalındığından dolayı elimde oluşan hasarı duumlzeltebilmek iccedilin 6000 dolarlık bir

deri nakil operasyonu geccedilirmem gerekti

Malasef ki bu tip yaralanmalar ccedilok nadir goumlruumllen bir durum değildir Uumllkemizde

de bir ccedilok kişi bu şekilde oluşan iş kazaları sonucu ciddi şekilde yaralanıp uzuv

kaybı yada uzuvlarda fonksiyon kaybı ile karşılaşmışlardır Bu tip

yaralanmalardan korunmak iccedilin eski yıpranmış hidrolik hortumları standartlara

uygun ccedilalışma şartlarına goumlre doğru seccedililmiş ve kaliteli hortumlar ile

değiştirmek gerekmektedir Ayrıca oumlzellikle basınccedil hatlarında yer alan

hortumlarda koruyucu kılıf kullanılması da alınabilecek guumlvenlik oumlnlemlerinden

birisidir

YAŞANMIŞ BİR OLAY

28022017 74 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

BİTTİ

28022017 75 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Video 17a

Robot

Introducing

Spot

Video 17b

Robot Boston

All Prototypes

Video 17c

Tuumlyap 2012 elekt-

elektrootomasyon

hidro ve pnouml fuarı

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 46

Sızdırmazlık ringi

(ELASTİK kısım

NBR-Nitril)

Goumlvde Sızdırmazlık ringi

(ccedilelik kısım)

Somun

Tutma (ısırma) ringi

Boru

Fonksiyonel somun

Ccedilift Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği EO 2 ( YENİ )

Isırmalı tip Yuumlksuumlkluuml bağlantı tekniği

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 47

BSP Diş Şekilleri BSPT ve BSPP boru dişleri

bull BSPT ve BSPP boru dişleri 55degrsquolik accedilıya sahiptir

bull Hidrolik ve pnoumlmatik uygulamalarda yaygın olarak kullanılır

bull BSPP(British standart pipe paralell-Duumlz diş) Sızdırmazlığın diş uumlzerinde yapılmadığı yerlerde kullanılır Sızdırmazlık elemanı ile sızdırmazlık sağlanır

bull BSPT(British standart pipe taper-Konik diş) Sızdırmazlığın diş uumlzerinde sağlandığı yerlerde kullanılır

Diş standartları

bull BSPP diş

ISO 228-1

DIN 3852-2 ABE

BS2779

NFE03005 BSPP G

BSPT R PORTS DIN 3852 XZ

BSPP

Sızdırmazlık elemanı ile sızdırmazlık

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 48

METRİK Diş Şekilleri

ISO-Metrik boru dişleri

bull Metrik dişler 60degrsquolik diş accedilısına sahiptir

bull Pnoumlmatik uygulamalarda yaygın olarak kullanılır

bull Otomotiv sektoumlruumlnde geniş olarak

kullanılmaktadır

bull Metrik dişlerde iki tip sızdırmazlık sağlanır

-O-ringli sızdırmazlık (ISO 6149)

-Sızdırmazlık Elemanı (Metal) ile sızdırmazlık

(ISO 261 ve 262)

Diş standartları

bull O-ringli sızdırmazlık

ISO 6149

DIN 3852-F

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 49

UNF Diş Şekilleri

UNF dişler (Unified Fine Threads)

bull UNF dişler 60degrsquolik diş accedilısına sahiptir

bull Hidrolik uygulamalarda (oumlzellikle Amerikarsquoda)

yaygın olarak kullanılır

bull UNF diş şekilleri ISO-inch olarak da anılır

bull UNF dişler sızdırmazlığın diş uumlzerinde

yapılmadığı yerlerde kullanılır

bull Sızdırmazlık O-ring ile sağlanır

Diş standartları

SAEJ 514 (Erkek diş)

SAEJ 1926 (Dişi port)

UNF 38rdquo-24

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 50

NPT Diş Şekilleri

NPT dişler (National Pipe Taper)

bull NPT dişler 60degrsquolik diş accedilısına sahiptir

bull Petrokimya proses enduumlstrisi ve

hidrolik uygulamalarda (oumlzellikle

Amerikarsquoda) yaygın olarak kullanılır

bull NPT dişler sızdırmazlığın diş uumlzerinde

sağlandığı yerlerde kullanılır

Diş standartları

SAEJ 476-B2

NF E 03-061

625deg konik accedilı

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 51

FP

FM

FP

FM

F P F

M

GE GE ED GEO

Form B Form E Form F

28022017 52 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 53

Diş Sızdırmazlık Şekilleri

Teflon bant Sıvı sızdırmazlık elemanı Teflon esaslı kaplama

İlk iki dişe teflon sarılmamalıdır ( LOCTITE ) ( PRESTOLOK Pnoumlmatik fittings

Akrilik esaslı teflon pudra

5 defaya kadar soumlkuumlluumlp takılabilir )

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 54

Paralel Diş Sızdırmazlık Şekilleri

Metal (duumlz) sızdırmazlık

Cu Al fiber plastik pul Elle sıkmadan sonra anahtarla max14 tur sıkılmalıdır

O-ringli sızdırmazlık

Back-up O-ring O-ring Destekli O-ring

Hidrolik Sistemde Kullanılan Sızdırmazlık Elemanları

Hidrolik devrede kullanılan sızdırmazlık elemanlarının yağ kaccedilaklarını ve verim

kayıplarını azaltmak uumlzere iki goumlrevi vardır Sızdırmazlık elemanlarının

seccediliminde akışkan cinsi ccedilalışma sıcaklığı ccedilalışma basıncı dikkate alınmalıdır

Yapıldıkları malzemeye goumlre sızdırmazlık elemanları

Bezli Malzemeden Yapılan Sızdırmazlık Elemanları

bull Bezli NBR Pamuklu beze nitril emprenye edilerek hazırlanır

bull Bezli FKM Pamuklu beze viton emprenye edilerek hazırlanır

28022017 55 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Esnek Malzemeden Yapılan Sızdırmazlık Elemanları

bull Silikon

bull Nitril

bull Viton

Poli

Neoprenuumlretan

Etilen propilen kauccediluk

Doğal kauccediluk

Neopren

Sızdırmazlık elemanları

Sızdırmazlık Elemanları Kullanıldığı Yere Goumlre

Statik sızdırmazlık elemanları

bull Contalar

bull O-ring (halkalar)

Dinamik sızdırmazlık elemanları

bull Toz keccedileleri

bull Piston kolu keccedileleri

bull Piston keccedileleri

28022017 56 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 57

Uygulamada Sızdırmazlık Elemanları

Parker-Praumldifa Hidrolik Sızdırmazlık Elemanları (Hidroser)

Piston sızdırmazlık elemanları

Mil sızdırmazlık elemanları

Toz sıyırıcılar

Kayıcı halkalar

Parker-Praumldifa O-Ringler

Col-O-Rings tipi değişik renklerde O-ringler

Ekstruumlzyondan elde edilen şerit O-ringler

Teflon O-ringler

Parbak tipi O-ring destek halkaları

Bilindiği uumlzere akışkan guumlcuuml devrelerinde akışkanın hareketli

olduğu iki nokta arasında basınccedil farkı oluşur Eğer kesit farkı gibi

akışın oumlnuumlndeki direnci arttıran etkenler var ise bu basınccedil farkı

daha da artar

Orifis Nedir Ne İşe Yarar

28022017 58 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Orifis pkalası

Ama akışkanın hareketi durduğunda (bu duruma oumlrnek olarak hidrolik

devrede silindirlerin valfler aracılığı ile ya da strok sonuna geldiği iccedilin

durduğu bir anı duumlşuumlnebiliriz) aradaki kesit farkına rağmen iki nokta

arasındaki basınccedil değeri eşit olacaktır Dolayısıyla eğer hidrolik devrede

bir yerde basıncın algılanması gerekiyorsa yada hattaki debiden daha

duumlşuumlk miktarda bir debiye ihtiyaccedil varsa bu noktaların beslemesini ana

hatlardan ccedilekilecek bir hatta orifis takılarak yapabilir

28022017 59 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Lojik valflerin kapaklarına pilot valfin besleme yada boşaltma

hattına orifisler yerleştirerek lojik valfin accedilma ve kapanma suumlreleri

kontrol edilir

28022017 60 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Pilot kumandalı emniyet valflerinde de yukarıdaki pilot valfle

basınccedillı yağ ana goumlvdeden orifislerden geccedilirilerek aktarılır

Değişken deplasmanlı pompaların kontrol organlarında da orifisleri

goumlrmek muumlmkuumlnduumlr

28022017 61 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Hidrolik devre elemanları ccedilalışma prensipleri gereği dar toleranslarda ccedilalışırlar

bu yuumlzden de yağ kirliliğine karşı ccedilok hassastırlar Dolayısıyla hidrolik tahrikli

makinaların performanslarını uzun suumlre suumlrduumlrebilmelerinin temel koşullarından

birisi uumlreticilerin belirlediği standartta temiz bir yağ ile ccedilalışmasıdır Sanayide

ccediloğu kez bu konunun goumlz ardı edilmesi sebebiyle olması gerekenden ccedilok daha

kısa suumlrede makine arızaları ve bunun sonucunda gereksiz parccedila değişimleri ve

uumlretim kayıpları ile karşılaşılmaktadır

Hidrolik Sistem Arızaları

28022017 62 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 63

Hidrolik devrelerde oluşan arızaların birccediloğu hidrolik yağların yanlış

tercihinden kaynaklanır Bu sebeple hidrolik yağlarının seccediliminin iyi

yapılması ve ccedilalışma şartlarına uygun tercih edilmesi gerekir Hidrolik

devrelerin bakımının duumlzenli olarak yapılması gerekir

Sistemde ccedilalışma sırasında guumlruumlltuuml

Pompa arızalıdır

Pompadaki yağ seviyesi duumlşuumlktuumlr

Yağ iccedilinde ve sistemde hava vardır

Yağda buharlaşma olmaktadır

Emniyet valfinde arıza vardır

Motor pompa ve elektrik motoru montaj bağlantıları iyi değildir

Ccedilek valfın yayı kırılmıştır

Borularda dirsek ve kıvrım sayısı fazladır

Emiş borusu ccedilapı kuumlccediluumlktuumlr

Emiş hattı filtresi tıkalıdır

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 64

Hidrolik devre basıncının duumlşmesi veya yuumlkselmesi

Devre Basıncı Duumlşuumlkse

o Hidrolik pompa arızalıdır

o Basınccedil duumlşuumlrme valfi ayarı duumlşuumlktuumlr veya bozulmuştur

o Hidrolik devrede kaccedilak ve sızıntılar vardır

o Silindir keccedilelerinde kaccedilak vardır veya keccedileler arızalıdır

Devre Basıncı Yuumlksekse

o Doumlnuumlş hattı filtresi kirlenmesinden dolayı akışkan kirlenmiştir

o Basınccedil kontrol valfi arızalıdır veya ayarı iyi yapılmamıştır

o Akışkanın iccedilinde hava vardır

o Pompa yataklarında boşluk vardır

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 65

Hidrolik devre debisinin duumlşmesi veya yuumlkselmesi

Devre debisi duumlşuumlk ise (Hareket yavaştır)

o Emniyet valfinin basınccedil ayarı ccedilok duumlşuumlktuumlr

o Hareket eden yuumlzeylerde yağ azalmıştır

o Silindir veya elektrik motoru arızalıdır

o Sıvının viskozitesi yuumlksektir (yağ kalmamıştır)

o Sıvı seviyesi duumlşuumlktuumlr

o Akış kontrol valfinin ayarı yetersizdir

o Sıvının buumltuumlnuuml emniyet valfinden depoya geri doumlnmektedir

o Elektrik motorunun doumlnme youmlnuuml terstir

o Pompa arızalıdır veya tıkalıdır

o Pompanın hızı yetersizdir

Debi yuumlksek ise (Hareket hızlıdır)

o Basınccedil kontrol valfi ayarı fazladır

o Akış kontrol valfi ayarı fazladır

o Elektrik motoru devir sayısı uygun değildir

o Pompanın guumlcuuml gerekenden ccediloktur

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 66

Valflerde Meydana Gelen Arızalar

Youmln kontrol valflerinde meydana gelen arızalar

Valfin suumlrtuumlnme yuumlzeylerinde aşıntı oluşmuştur

Valf iccedilindeki geri doumlnuumlş yayı kırılmıştır

Valf iccedilinde pislik vardır

Valfin selenoid bağlantıları yanlıştır

Valf istenilen konuma gelmiyordur

Valf ayarı iyi değildir

Emniyet valflerinde basınccedil duumlşuumlkse

Sıvı kirlidir

Valfin iccedilindeki yay kırıktır

Havalandırma kapağı accedilık olabilir

Valf ayar yayı bozulmuştur

Basınccedil ayarı bozulmuştur

Emniyet valfi kapalı olabilir

Hava boşluklu bobinlerde bobin iccedilerisine yağ girmezken ıslak bobinlerde tam tersi armatuumlr

tank hattına bağlı olan yağın iccedilerisinde yuumlzer Islak pimli bobinleri oumlzellikle accedilık havada ya

da nemli ortamlarda ccedilalışan makinalarda yağın koruyucu oumlzelliği sayesinde korozyona karşı

dayanıklılığı daha fazladır bunun yanı sıra sıvıyla temastan dolayı ısı transferi daha fazla

olacağı bobinin kendini daha iyi soğutabileceğini soumlyleyebiliriz Bir diğer avantajda bobin

iccedilerisindeki yağın armatuumlruumln yastıklanmasını sağlamasıdır

Doğru akım bobinleri oumlzellikle duumlşuumlk voltajlarda ccedilalışıldığında yuumlksek ccedilalışma guumlvenliğine

sahiptir Aynı zamanda yuumlksek frekanslı ccedilalışmalar iccedilin uygundur Bir diğer oumlzelliği ise

bobine elektrik uyarısı verildiğinde herhangi bir nedenden dolayı suumlrguuml hareket etmez

takılırsa bobinde yanma meydana gelmez Alternatif akımlı bobinler aynı durumda yanarlar

(ıslak pimli bobinler iccedilin bu suumlre yaklaşık 1-15 saattir)

28022017 67 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Valf Bobin Tipleri

Enduumlstriyel otomasyonda en yaygın kullanılan kumanda tipi olan

elektrik kumandalı valflerin piyasada birccedilok değişik ccedileşidi ile

karşılaşmak muumlmkuumlnduumlr Bununla birlikte en yaygın kullanılan

bobin (Selenoid- solenoid ing) ccedileşitlerini doğru akımla ccedilalışan

hava boşluklu veya ıslak pimli alternatif akımla ccedilalışan hava

boşluklu veya ıslak pimli olarak sayabiliriz

Hidrolik Valf Bobinleri ve Arızaları

28022017 68 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Valf Bobinleri Neden Yanar

Valf bobinine enerji verildiğinde ilk olarak suumlrguuml hareketini başlatmak iccedilin daha

yuumlksek direnccedil olacağından dolayı bobinden yuumlksek akım geccediler ve suumlrguuml hareket

etmeye başladığında bu akım değeri duumlşer eğer suumlrguuml hareket edemez ise akım

yığılması oluşarak bobinin aşırı ısınıp yanmasına ve işe goumlrmez duruma gelmesine

sebep olur

Bu şekilde yanan valf bobinlerinde bazı plastik tuumlrevi malzemeler eriyerek bobin

goumlvdesindeki boşlukların dolmasına ve bobin iccedilerisindeki armatuumlruumln hareket

edememesine sebep olabilir

Ortam sıcaklığının yuumlksek olması bobinin uumlzerinde oluşan ısıyı ortama vermesinde

sıkıntı yaratacağından dolayı bobin sıcaklığı artarak direncin artmasına akım ve

bobin kuvvetinin duumlşmesine sebep olacaktır Bunun sonucunda suumlrguuml kuvvetleri

yenilemeyebileceği iccedilin bobinde yanma tehlikesi oluşacaktır Besleme hattındaki

voltaj duumlşuumlkluumlklerinde hareketi başlatacak kuvveti bobinin uumlretememesine va

takılıp kalıp yanmasına sebep olabilecek etkenlerden birisidir Yine bir diğer olası

etkende valfin ccedilalışma ccedilevriminin sıklığıdır izin verilen katalog değerinin uumlzerinde

ccedilevrim suumlresinde ccedilalışan valf bobinleri kısa suumlre iccedilerisinde ccedilok sayıda ilk kalkış

akımına maruz kalacaklardır 28022017 69 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Nadiren de olsa karşılaşılan bir durum ise bobin uumlzerine goumlnderilecek aşırı

voltajdır Bobinde oluşan ekstra kuvvet sebebiyle bobin accedilma ve kapamada

problem olmaz ama yuumlksek voltaj sebebiyle bobinde yuumlksek akım tutulurBu da

sargının aşırı ısınmasına ve bobinde erimeye sebep olabilir

Bir diğer neden olarak da bobinin kısa devre yapmasını sayabiliriz Bobine

girebilecek herhangi bir iletken sıvı kısa devreye ve bobinde yanmaya sebep

olabilir Son olarak mekanik darbeler sonucu hasarlar sebebiyle oluşacak

deformasyonlarda bobinlerde arızalara sebep olacaktır Arıza sebebiyle ccedilıkartılan

bobin uumlzerinde ccedilalışarak arıza kaynağı tespit edilmelidir Aksi taktirde tekrar

benzer şekilde arızalar ile karşılaşabiliriz 28022017 70 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Hidrolik İş Guumlvenliği-1 (Hortumlarda İğne Deliği Fışkırması)

Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile meydana gelen

yaralanmalar doku hasarı uzuv kaybı hatta oumlluumlme bile sebebiyet

verebilir Sorumlular bu tip yaralanmaları engellemek iccedilin ve olası

kazaya nasıl muumldahale edileceğine youmlnelik oumlnceden plan

yapmalıdırlar Kaza meydana geldikten sonra ne yapılacağına dair

karar vermek iccedilin yeterli suumlre olmayabilir

Hortumların eskimesi kullanılan hidrolik

yağa uygun hortum seccedililmemesi hortumların

burulmaya maruz kalması minimum buumlkuumlm

yarıccedilapından daha duumlşuumlk ccedilapta buumlkuumllmesi gibi

sebeplerden dolayı hortumlarda oluşabilecek

ccedilok kuumlccediluumlk deliklerden iğne deliği fışkırması

oluşabilir

28022017 71 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Bu ccedilok kuumlccediluumlk delikten meydana gelen iğne deliği sızıntıları bir mermi gibi

ccedilok yuumlksek hızlara ulaşıp su jeti gibi dokuları delip geccedilebilir ve kan

dolaşım sistemine karışabilir Bu tip yaralanmaya maruz kalan kişi ccedilok

nadiren ciddi miktarda bir acı hissi duyar ccediloğunlukla hafif bir elektrik

ccedilarpması yada bir iğne batması hissi algılar

Hidrolik yağ iccedilerisinde canlı dokulara zarar veren ccedilok sayıda kimyasal

bileşim mevcuttur Hidrolik yağın vuumlcuda enjekte olduğu yaralanmalar

hızla dokuları tahrip ederek kangrene sebep olur bu yuumlzden suumlratle tıbbi

muumldahale gerekir Yaranın ilk anlardaki goumlruumlnuumlmuuml zararsız gibi durduğu

iccedilin kesinlikle oumlnemsiz goumlruumllmemelidir ve en hızlı şekilde cerrahi

muumldahale ile tedavi edilmelidir aksi taktirde yaralanan kişide kalıcı

hasarlar oluşabilir

Bir ccedilok doktorun hidrolik yağ enjekte olması sonucu meydana gelen

yaralanmalar konusunda deneyimli olmadığı dikkate alınmalıdır Bu

konuda nitelikli bir tıbbi profesyonel bulmak saatler suumlrebilir Bu suumlre

yaralının uzvunu yada hayatını kaybetmesine sebep olabilir o yuumlzden

mutlaka oumlnceden bununla ilgili bir planlama yapılması gerekir 28022017 72 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Şekil-2 İğne deliği fışkırması

Şekil-3 (İğne deliği enjeksiyon yaralanması ve tedavi etmek iccedilin yapılan

muumldahale-

FPSI Akışkan Guumlcuuml Guumlvenliği Enstituumlsuuml Salt Lake City ABD)

28022017 73 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Parker hannifin hidrolik valf satış muumlduumlruuml ROB SHIMKO bir guumln sol elimi

valfe uzattığımda goumlz accedilıp kapayıncaya kadar geccedilen suumlrede elimde bir iğne

batması hissettim elime baktığımda sadece kırmızı bir nokta goumlrduumlm ve

herhangi bir acı yoktu doktora gittiğimde doktor merhem suumlruumlp bandajlayıp geri

goumlnderdi fakat daha sonra Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile

meydana gelen yaralanmalarda neler yapılması gerektiğini iccedileren okuduğum eski

bir manuel aklıma geldi manueli alıp hemen aynı doktora gittim o beni başka

bir doktora youmlnlendirdi ve neyse ki sonunda tedavi olabildim fakat geccedil

kalındığından dolayı elimde oluşan hasarı duumlzeltebilmek iccedilin 6000 dolarlık bir

deri nakil operasyonu geccedilirmem gerekti

Malasef ki bu tip yaralanmalar ccedilok nadir goumlruumllen bir durum değildir Uumllkemizde

de bir ccedilok kişi bu şekilde oluşan iş kazaları sonucu ciddi şekilde yaralanıp uzuv

kaybı yada uzuvlarda fonksiyon kaybı ile karşılaşmışlardır Bu tip

yaralanmalardan korunmak iccedilin eski yıpranmış hidrolik hortumları standartlara

uygun ccedilalışma şartlarına goumlre doğru seccedililmiş ve kaliteli hortumlar ile

değiştirmek gerekmektedir Ayrıca oumlzellikle basınccedil hatlarında yer alan

hortumlarda koruyucu kılıf kullanılması da alınabilecek guumlvenlik oumlnlemlerinden

birisidir

YAŞANMIŞ BİR OLAY

28022017 74 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

BİTTİ

28022017 75 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Video 17a

Robot

Introducing

Spot

Video 17b

Robot Boston

All Prototypes

Video 17c

Tuumlyap 2012 elekt-

elektrootomasyon

hidro ve pnouml fuarı

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 47

BSP Diş Şekilleri BSPT ve BSPP boru dişleri

bull BSPT ve BSPP boru dişleri 55degrsquolik accedilıya sahiptir

bull Hidrolik ve pnoumlmatik uygulamalarda yaygın olarak kullanılır

bull BSPP(British standart pipe paralell-Duumlz diş) Sızdırmazlığın diş uumlzerinde yapılmadığı yerlerde kullanılır Sızdırmazlık elemanı ile sızdırmazlık sağlanır

bull BSPT(British standart pipe taper-Konik diş) Sızdırmazlığın diş uumlzerinde sağlandığı yerlerde kullanılır

Diş standartları

bull BSPP diş

ISO 228-1

DIN 3852-2 ABE

BS2779

NFE03005 BSPP G

BSPT R PORTS DIN 3852 XZ

BSPP

Sızdırmazlık elemanı ile sızdırmazlık

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 48

METRİK Diş Şekilleri

ISO-Metrik boru dişleri

bull Metrik dişler 60degrsquolik diş accedilısına sahiptir

bull Pnoumlmatik uygulamalarda yaygın olarak kullanılır

bull Otomotiv sektoumlruumlnde geniş olarak

kullanılmaktadır

bull Metrik dişlerde iki tip sızdırmazlık sağlanır

-O-ringli sızdırmazlık (ISO 6149)

-Sızdırmazlık Elemanı (Metal) ile sızdırmazlık

(ISO 261 ve 262)

Diş standartları

bull O-ringli sızdırmazlık

ISO 6149

DIN 3852-F

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 49

UNF Diş Şekilleri

UNF dişler (Unified Fine Threads)

bull UNF dişler 60degrsquolik diş accedilısına sahiptir

bull Hidrolik uygulamalarda (oumlzellikle Amerikarsquoda)

yaygın olarak kullanılır

bull UNF diş şekilleri ISO-inch olarak da anılır

bull UNF dişler sızdırmazlığın diş uumlzerinde

yapılmadığı yerlerde kullanılır

bull Sızdırmazlık O-ring ile sağlanır

Diş standartları

SAEJ 514 (Erkek diş)

SAEJ 1926 (Dişi port)

UNF 38rdquo-24

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 50

NPT Diş Şekilleri

NPT dişler (National Pipe Taper)

bull NPT dişler 60degrsquolik diş accedilısına sahiptir

bull Petrokimya proses enduumlstrisi ve

hidrolik uygulamalarda (oumlzellikle

Amerikarsquoda) yaygın olarak kullanılır

bull NPT dişler sızdırmazlığın diş uumlzerinde

sağlandığı yerlerde kullanılır

Diş standartları

SAEJ 476-B2

NF E 03-061

625deg konik accedilı

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 51

FP

FM

FP

FM

F P F

M

GE GE ED GEO

Form B Form E Form F

28022017 52 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 53

Diş Sızdırmazlık Şekilleri

Teflon bant Sıvı sızdırmazlık elemanı Teflon esaslı kaplama

İlk iki dişe teflon sarılmamalıdır ( LOCTITE ) ( PRESTOLOK Pnoumlmatik fittings

Akrilik esaslı teflon pudra

5 defaya kadar soumlkuumlluumlp takılabilir )

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 54

Paralel Diş Sızdırmazlık Şekilleri

Metal (duumlz) sızdırmazlık

Cu Al fiber plastik pul Elle sıkmadan sonra anahtarla max14 tur sıkılmalıdır

O-ringli sızdırmazlık

Back-up O-ring O-ring Destekli O-ring

Hidrolik Sistemde Kullanılan Sızdırmazlık Elemanları

Hidrolik devrede kullanılan sızdırmazlık elemanlarının yağ kaccedilaklarını ve verim

kayıplarını azaltmak uumlzere iki goumlrevi vardır Sızdırmazlık elemanlarının

seccediliminde akışkan cinsi ccedilalışma sıcaklığı ccedilalışma basıncı dikkate alınmalıdır

Yapıldıkları malzemeye goumlre sızdırmazlık elemanları

Bezli Malzemeden Yapılan Sızdırmazlık Elemanları

bull Bezli NBR Pamuklu beze nitril emprenye edilerek hazırlanır

bull Bezli FKM Pamuklu beze viton emprenye edilerek hazırlanır

28022017 55 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Esnek Malzemeden Yapılan Sızdırmazlık Elemanları

bull Silikon

bull Nitril

bull Viton

Poli

Neoprenuumlretan

Etilen propilen kauccediluk

Doğal kauccediluk

Neopren

Sızdırmazlık elemanları

Sızdırmazlık Elemanları Kullanıldığı Yere Goumlre

Statik sızdırmazlık elemanları

bull Contalar

bull O-ring (halkalar)

Dinamik sızdırmazlık elemanları

bull Toz keccedileleri

bull Piston kolu keccedileleri

bull Piston keccedileleri

28022017 56 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 57

Uygulamada Sızdırmazlık Elemanları

Parker-Praumldifa Hidrolik Sızdırmazlık Elemanları (Hidroser)

Piston sızdırmazlık elemanları

Mil sızdırmazlık elemanları

Toz sıyırıcılar

Kayıcı halkalar

Parker-Praumldifa O-Ringler

Col-O-Rings tipi değişik renklerde O-ringler

Ekstruumlzyondan elde edilen şerit O-ringler

Teflon O-ringler

Parbak tipi O-ring destek halkaları

Bilindiği uumlzere akışkan guumlcuuml devrelerinde akışkanın hareketli

olduğu iki nokta arasında basınccedil farkı oluşur Eğer kesit farkı gibi

akışın oumlnuumlndeki direnci arttıran etkenler var ise bu basınccedil farkı

daha da artar

Orifis Nedir Ne İşe Yarar

28022017 58 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Orifis pkalası

Ama akışkanın hareketi durduğunda (bu duruma oumlrnek olarak hidrolik

devrede silindirlerin valfler aracılığı ile ya da strok sonuna geldiği iccedilin

durduğu bir anı duumlşuumlnebiliriz) aradaki kesit farkına rağmen iki nokta

arasındaki basınccedil değeri eşit olacaktır Dolayısıyla eğer hidrolik devrede

bir yerde basıncın algılanması gerekiyorsa yada hattaki debiden daha

duumlşuumlk miktarda bir debiye ihtiyaccedil varsa bu noktaların beslemesini ana

hatlardan ccedilekilecek bir hatta orifis takılarak yapabilir

28022017 59 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Lojik valflerin kapaklarına pilot valfin besleme yada boşaltma

hattına orifisler yerleştirerek lojik valfin accedilma ve kapanma suumlreleri

kontrol edilir

28022017 60 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Pilot kumandalı emniyet valflerinde de yukarıdaki pilot valfle

basınccedillı yağ ana goumlvdeden orifislerden geccedilirilerek aktarılır

Değişken deplasmanlı pompaların kontrol organlarında da orifisleri

goumlrmek muumlmkuumlnduumlr

28022017 61 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Hidrolik devre elemanları ccedilalışma prensipleri gereği dar toleranslarda ccedilalışırlar

bu yuumlzden de yağ kirliliğine karşı ccedilok hassastırlar Dolayısıyla hidrolik tahrikli

makinaların performanslarını uzun suumlre suumlrduumlrebilmelerinin temel koşullarından

birisi uumlreticilerin belirlediği standartta temiz bir yağ ile ccedilalışmasıdır Sanayide

ccediloğu kez bu konunun goumlz ardı edilmesi sebebiyle olması gerekenden ccedilok daha

kısa suumlrede makine arızaları ve bunun sonucunda gereksiz parccedila değişimleri ve

uumlretim kayıpları ile karşılaşılmaktadır

Hidrolik Sistem Arızaları

28022017 62 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 63

Hidrolik devrelerde oluşan arızaların birccediloğu hidrolik yağların yanlış

tercihinden kaynaklanır Bu sebeple hidrolik yağlarının seccediliminin iyi

yapılması ve ccedilalışma şartlarına uygun tercih edilmesi gerekir Hidrolik

devrelerin bakımının duumlzenli olarak yapılması gerekir

Sistemde ccedilalışma sırasında guumlruumlltuuml

Pompa arızalıdır

Pompadaki yağ seviyesi duumlşuumlktuumlr

Yağ iccedilinde ve sistemde hava vardır

Yağda buharlaşma olmaktadır

Emniyet valfinde arıza vardır

Motor pompa ve elektrik motoru montaj bağlantıları iyi değildir

Ccedilek valfın yayı kırılmıştır

Borularda dirsek ve kıvrım sayısı fazladır

Emiş borusu ccedilapı kuumlccediluumlktuumlr

Emiş hattı filtresi tıkalıdır

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 64

Hidrolik devre basıncının duumlşmesi veya yuumlkselmesi

Devre Basıncı Duumlşuumlkse

o Hidrolik pompa arızalıdır

o Basınccedil duumlşuumlrme valfi ayarı duumlşuumlktuumlr veya bozulmuştur

o Hidrolik devrede kaccedilak ve sızıntılar vardır

o Silindir keccedilelerinde kaccedilak vardır veya keccedileler arızalıdır

Devre Basıncı Yuumlksekse

o Doumlnuumlş hattı filtresi kirlenmesinden dolayı akışkan kirlenmiştir

o Basınccedil kontrol valfi arızalıdır veya ayarı iyi yapılmamıştır

o Akışkanın iccedilinde hava vardır

o Pompa yataklarında boşluk vardır

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 65

Hidrolik devre debisinin duumlşmesi veya yuumlkselmesi

Devre debisi duumlşuumlk ise (Hareket yavaştır)

o Emniyet valfinin basınccedil ayarı ccedilok duumlşuumlktuumlr

o Hareket eden yuumlzeylerde yağ azalmıştır

o Silindir veya elektrik motoru arızalıdır

o Sıvının viskozitesi yuumlksektir (yağ kalmamıştır)

o Sıvı seviyesi duumlşuumlktuumlr

o Akış kontrol valfinin ayarı yetersizdir

o Sıvının buumltuumlnuuml emniyet valfinden depoya geri doumlnmektedir

o Elektrik motorunun doumlnme youmlnuuml terstir

o Pompa arızalıdır veya tıkalıdır

o Pompanın hızı yetersizdir

Debi yuumlksek ise (Hareket hızlıdır)

o Basınccedil kontrol valfi ayarı fazladır

o Akış kontrol valfi ayarı fazladır

o Elektrik motoru devir sayısı uygun değildir

o Pompanın guumlcuuml gerekenden ccediloktur

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 66

Valflerde Meydana Gelen Arızalar

Youmln kontrol valflerinde meydana gelen arızalar

Valfin suumlrtuumlnme yuumlzeylerinde aşıntı oluşmuştur

Valf iccedilindeki geri doumlnuumlş yayı kırılmıştır

Valf iccedilinde pislik vardır

Valfin selenoid bağlantıları yanlıştır

Valf istenilen konuma gelmiyordur

Valf ayarı iyi değildir

Emniyet valflerinde basınccedil duumlşuumlkse

Sıvı kirlidir

Valfin iccedilindeki yay kırıktır

Havalandırma kapağı accedilık olabilir

Valf ayar yayı bozulmuştur

Basınccedil ayarı bozulmuştur

Emniyet valfi kapalı olabilir

Hava boşluklu bobinlerde bobin iccedilerisine yağ girmezken ıslak bobinlerde tam tersi armatuumlr

tank hattına bağlı olan yağın iccedilerisinde yuumlzer Islak pimli bobinleri oumlzellikle accedilık havada ya

da nemli ortamlarda ccedilalışan makinalarda yağın koruyucu oumlzelliği sayesinde korozyona karşı

dayanıklılığı daha fazladır bunun yanı sıra sıvıyla temastan dolayı ısı transferi daha fazla

olacağı bobinin kendini daha iyi soğutabileceğini soumlyleyebiliriz Bir diğer avantajda bobin

iccedilerisindeki yağın armatuumlruumln yastıklanmasını sağlamasıdır

Doğru akım bobinleri oumlzellikle duumlşuumlk voltajlarda ccedilalışıldığında yuumlksek ccedilalışma guumlvenliğine

sahiptir Aynı zamanda yuumlksek frekanslı ccedilalışmalar iccedilin uygundur Bir diğer oumlzelliği ise

bobine elektrik uyarısı verildiğinde herhangi bir nedenden dolayı suumlrguuml hareket etmez

takılırsa bobinde yanma meydana gelmez Alternatif akımlı bobinler aynı durumda yanarlar

(ıslak pimli bobinler iccedilin bu suumlre yaklaşık 1-15 saattir)

28022017 67 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Valf Bobin Tipleri

Enduumlstriyel otomasyonda en yaygın kullanılan kumanda tipi olan

elektrik kumandalı valflerin piyasada birccedilok değişik ccedileşidi ile

karşılaşmak muumlmkuumlnduumlr Bununla birlikte en yaygın kullanılan

bobin (Selenoid- solenoid ing) ccedileşitlerini doğru akımla ccedilalışan

hava boşluklu veya ıslak pimli alternatif akımla ccedilalışan hava

boşluklu veya ıslak pimli olarak sayabiliriz

Hidrolik Valf Bobinleri ve Arızaları

28022017 68 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Valf Bobinleri Neden Yanar

Valf bobinine enerji verildiğinde ilk olarak suumlrguuml hareketini başlatmak iccedilin daha

yuumlksek direnccedil olacağından dolayı bobinden yuumlksek akım geccediler ve suumlrguuml hareket

etmeye başladığında bu akım değeri duumlşer eğer suumlrguuml hareket edemez ise akım

yığılması oluşarak bobinin aşırı ısınıp yanmasına ve işe goumlrmez duruma gelmesine

sebep olur

Bu şekilde yanan valf bobinlerinde bazı plastik tuumlrevi malzemeler eriyerek bobin

goumlvdesindeki boşlukların dolmasına ve bobin iccedilerisindeki armatuumlruumln hareket

edememesine sebep olabilir

Ortam sıcaklığının yuumlksek olması bobinin uumlzerinde oluşan ısıyı ortama vermesinde

sıkıntı yaratacağından dolayı bobin sıcaklığı artarak direncin artmasına akım ve

bobin kuvvetinin duumlşmesine sebep olacaktır Bunun sonucunda suumlrguuml kuvvetleri

yenilemeyebileceği iccedilin bobinde yanma tehlikesi oluşacaktır Besleme hattındaki

voltaj duumlşuumlkluumlklerinde hareketi başlatacak kuvveti bobinin uumlretememesine va

takılıp kalıp yanmasına sebep olabilecek etkenlerden birisidir Yine bir diğer olası

etkende valfin ccedilalışma ccedilevriminin sıklığıdır izin verilen katalog değerinin uumlzerinde

ccedilevrim suumlresinde ccedilalışan valf bobinleri kısa suumlre iccedilerisinde ccedilok sayıda ilk kalkış

akımına maruz kalacaklardır 28022017 69 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Nadiren de olsa karşılaşılan bir durum ise bobin uumlzerine goumlnderilecek aşırı

voltajdır Bobinde oluşan ekstra kuvvet sebebiyle bobin accedilma ve kapamada

problem olmaz ama yuumlksek voltaj sebebiyle bobinde yuumlksek akım tutulurBu da

sargının aşırı ısınmasına ve bobinde erimeye sebep olabilir

Bir diğer neden olarak da bobinin kısa devre yapmasını sayabiliriz Bobine

girebilecek herhangi bir iletken sıvı kısa devreye ve bobinde yanmaya sebep

olabilir Son olarak mekanik darbeler sonucu hasarlar sebebiyle oluşacak

deformasyonlarda bobinlerde arızalara sebep olacaktır Arıza sebebiyle ccedilıkartılan

bobin uumlzerinde ccedilalışarak arıza kaynağı tespit edilmelidir Aksi taktirde tekrar

benzer şekilde arızalar ile karşılaşabiliriz 28022017 70 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Hidrolik İş Guumlvenliği-1 (Hortumlarda İğne Deliği Fışkırması)

Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile meydana gelen

yaralanmalar doku hasarı uzuv kaybı hatta oumlluumlme bile sebebiyet

verebilir Sorumlular bu tip yaralanmaları engellemek iccedilin ve olası

kazaya nasıl muumldahale edileceğine youmlnelik oumlnceden plan

yapmalıdırlar Kaza meydana geldikten sonra ne yapılacağına dair

karar vermek iccedilin yeterli suumlre olmayabilir

Hortumların eskimesi kullanılan hidrolik

yağa uygun hortum seccedililmemesi hortumların

burulmaya maruz kalması minimum buumlkuumlm

yarıccedilapından daha duumlşuumlk ccedilapta buumlkuumllmesi gibi

sebeplerden dolayı hortumlarda oluşabilecek

ccedilok kuumlccediluumlk deliklerden iğne deliği fışkırması

oluşabilir

28022017 71 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Bu ccedilok kuumlccediluumlk delikten meydana gelen iğne deliği sızıntıları bir mermi gibi

ccedilok yuumlksek hızlara ulaşıp su jeti gibi dokuları delip geccedilebilir ve kan

dolaşım sistemine karışabilir Bu tip yaralanmaya maruz kalan kişi ccedilok

nadiren ciddi miktarda bir acı hissi duyar ccediloğunlukla hafif bir elektrik

ccedilarpması yada bir iğne batması hissi algılar

Hidrolik yağ iccedilerisinde canlı dokulara zarar veren ccedilok sayıda kimyasal

bileşim mevcuttur Hidrolik yağın vuumlcuda enjekte olduğu yaralanmalar

hızla dokuları tahrip ederek kangrene sebep olur bu yuumlzden suumlratle tıbbi

muumldahale gerekir Yaranın ilk anlardaki goumlruumlnuumlmuuml zararsız gibi durduğu

iccedilin kesinlikle oumlnemsiz goumlruumllmemelidir ve en hızlı şekilde cerrahi

muumldahale ile tedavi edilmelidir aksi taktirde yaralanan kişide kalıcı

hasarlar oluşabilir

Bir ccedilok doktorun hidrolik yağ enjekte olması sonucu meydana gelen

yaralanmalar konusunda deneyimli olmadığı dikkate alınmalıdır Bu

konuda nitelikli bir tıbbi profesyonel bulmak saatler suumlrebilir Bu suumlre

yaralının uzvunu yada hayatını kaybetmesine sebep olabilir o yuumlzden

mutlaka oumlnceden bununla ilgili bir planlama yapılması gerekir 28022017 72 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Şekil-2 İğne deliği fışkırması

Şekil-3 (İğne deliği enjeksiyon yaralanması ve tedavi etmek iccedilin yapılan

muumldahale-

FPSI Akışkan Guumlcuuml Guumlvenliği Enstituumlsuuml Salt Lake City ABD)

28022017 73 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Parker hannifin hidrolik valf satış muumlduumlruuml ROB SHIMKO bir guumln sol elimi

valfe uzattığımda goumlz accedilıp kapayıncaya kadar geccedilen suumlrede elimde bir iğne

batması hissettim elime baktığımda sadece kırmızı bir nokta goumlrduumlm ve

herhangi bir acı yoktu doktora gittiğimde doktor merhem suumlruumlp bandajlayıp geri

goumlnderdi fakat daha sonra Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile

meydana gelen yaralanmalarda neler yapılması gerektiğini iccedileren okuduğum eski

bir manuel aklıma geldi manueli alıp hemen aynı doktora gittim o beni başka

bir doktora youmlnlendirdi ve neyse ki sonunda tedavi olabildim fakat geccedil

kalındığından dolayı elimde oluşan hasarı duumlzeltebilmek iccedilin 6000 dolarlık bir

deri nakil operasyonu geccedilirmem gerekti

Malasef ki bu tip yaralanmalar ccedilok nadir goumlruumllen bir durum değildir Uumllkemizde

de bir ccedilok kişi bu şekilde oluşan iş kazaları sonucu ciddi şekilde yaralanıp uzuv

kaybı yada uzuvlarda fonksiyon kaybı ile karşılaşmışlardır Bu tip

yaralanmalardan korunmak iccedilin eski yıpranmış hidrolik hortumları standartlara

uygun ccedilalışma şartlarına goumlre doğru seccedililmiş ve kaliteli hortumlar ile

değiştirmek gerekmektedir Ayrıca oumlzellikle basınccedil hatlarında yer alan

hortumlarda koruyucu kılıf kullanılması da alınabilecek guumlvenlik oumlnlemlerinden

birisidir

YAŞANMIŞ BİR OLAY

28022017 74 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

BİTTİ

28022017 75 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Video 17a

Robot

Introducing

Spot

Video 17b

Robot Boston

All Prototypes

Video 17c

Tuumlyap 2012 elekt-

elektrootomasyon

hidro ve pnouml fuarı

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 48

METRİK Diş Şekilleri

ISO-Metrik boru dişleri

bull Metrik dişler 60degrsquolik diş accedilısına sahiptir

bull Pnoumlmatik uygulamalarda yaygın olarak kullanılır

bull Otomotiv sektoumlruumlnde geniş olarak

kullanılmaktadır

bull Metrik dişlerde iki tip sızdırmazlık sağlanır

-O-ringli sızdırmazlık (ISO 6149)

-Sızdırmazlık Elemanı (Metal) ile sızdırmazlık

(ISO 261 ve 262)

Diş standartları

bull O-ringli sızdırmazlık

ISO 6149

DIN 3852-F

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 49

UNF Diş Şekilleri

UNF dişler (Unified Fine Threads)

bull UNF dişler 60degrsquolik diş accedilısına sahiptir

bull Hidrolik uygulamalarda (oumlzellikle Amerikarsquoda)

yaygın olarak kullanılır

bull UNF diş şekilleri ISO-inch olarak da anılır

bull UNF dişler sızdırmazlığın diş uumlzerinde

yapılmadığı yerlerde kullanılır

bull Sızdırmazlık O-ring ile sağlanır

Diş standartları

SAEJ 514 (Erkek diş)

SAEJ 1926 (Dişi port)

UNF 38rdquo-24

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 50

NPT Diş Şekilleri

NPT dişler (National Pipe Taper)

bull NPT dişler 60degrsquolik diş accedilısına sahiptir

bull Petrokimya proses enduumlstrisi ve

hidrolik uygulamalarda (oumlzellikle

Amerikarsquoda) yaygın olarak kullanılır

bull NPT dişler sızdırmazlığın diş uumlzerinde

sağlandığı yerlerde kullanılır

Diş standartları

SAEJ 476-B2

NF E 03-061

625deg konik accedilı

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 51

FP

FM

FP

FM

F P F

M

GE GE ED GEO

Form B Form E Form F

28022017 52 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 53

Diş Sızdırmazlık Şekilleri

Teflon bant Sıvı sızdırmazlık elemanı Teflon esaslı kaplama

İlk iki dişe teflon sarılmamalıdır ( LOCTITE ) ( PRESTOLOK Pnoumlmatik fittings

Akrilik esaslı teflon pudra

5 defaya kadar soumlkuumlluumlp takılabilir )

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 54

Paralel Diş Sızdırmazlık Şekilleri

Metal (duumlz) sızdırmazlık

Cu Al fiber plastik pul Elle sıkmadan sonra anahtarla max14 tur sıkılmalıdır

O-ringli sızdırmazlık

Back-up O-ring O-ring Destekli O-ring

Hidrolik Sistemde Kullanılan Sızdırmazlık Elemanları

Hidrolik devrede kullanılan sızdırmazlık elemanlarının yağ kaccedilaklarını ve verim

kayıplarını azaltmak uumlzere iki goumlrevi vardır Sızdırmazlık elemanlarının

seccediliminde akışkan cinsi ccedilalışma sıcaklığı ccedilalışma basıncı dikkate alınmalıdır

Yapıldıkları malzemeye goumlre sızdırmazlık elemanları

Bezli Malzemeden Yapılan Sızdırmazlık Elemanları

bull Bezli NBR Pamuklu beze nitril emprenye edilerek hazırlanır

bull Bezli FKM Pamuklu beze viton emprenye edilerek hazırlanır

28022017 55 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Esnek Malzemeden Yapılan Sızdırmazlık Elemanları

bull Silikon

bull Nitril

bull Viton

Poli

Neoprenuumlretan

Etilen propilen kauccediluk

Doğal kauccediluk

Neopren

Sızdırmazlık elemanları

Sızdırmazlık Elemanları Kullanıldığı Yere Goumlre

Statik sızdırmazlık elemanları

bull Contalar

bull O-ring (halkalar)

Dinamik sızdırmazlık elemanları

bull Toz keccedileleri

bull Piston kolu keccedileleri

bull Piston keccedileleri

28022017 56 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 57

Uygulamada Sızdırmazlık Elemanları

Parker-Praumldifa Hidrolik Sızdırmazlık Elemanları (Hidroser)

Piston sızdırmazlık elemanları

Mil sızdırmazlık elemanları

Toz sıyırıcılar

Kayıcı halkalar

Parker-Praumldifa O-Ringler

Col-O-Rings tipi değişik renklerde O-ringler

Ekstruumlzyondan elde edilen şerit O-ringler

Teflon O-ringler

Parbak tipi O-ring destek halkaları

Bilindiği uumlzere akışkan guumlcuuml devrelerinde akışkanın hareketli

olduğu iki nokta arasında basınccedil farkı oluşur Eğer kesit farkı gibi

akışın oumlnuumlndeki direnci arttıran etkenler var ise bu basınccedil farkı

daha da artar

Orifis Nedir Ne İşe Yarar

28022017 58 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Orifis pkalası

Ama akışkanın hareketi durduğunda (bu duruma oumlrnek olarak hidrolik

devrede silindirlerin valfler aracılığı ile ya da strok sonuna geldiği iccedilin

durduğu bir anı duumlşuumlnebiliriz) aradaki kesit farkına rağmen iki nokta

arasındaki basınccedil değeri eşit olacaktır Dolayısıyla eğer hidrolik devrede

bir yerde basıncın algılanması gerekiyorsa yada hattaki debiden daha

duumlşuumlk miktarda bir debiye ihtiyaccedil varsa bu noktaların beslemesini ana

hatlardan ccedilekilecek bir hatta orifis takılarak yapabilir

28022017 59 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Lojik valflerin kapaklarına pilot valfin besleme yada boşaltma

hattına orifisler yerleştirerek lojik valfin accedilma ve kapanma suumlreleri

kontrol edilir

28022017 60 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Pilot kumandalı emniyet valflerinde de yukarıdaki pilot valfle

basınccedillı yağ ana goumlvdeden orifislerden geccedilirilerek aktarılır

Değişken deplasmanlı pompaların kontrol organlarında da orifisleri

goumlrmek muumlmkuumlnduumlr

28022017 61 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Hidrolik devre elemanları ccedilalışma prensipleri gereği dar toleranslarda ccedilalışırlar

bu yuumlzden de yağ kirliliğine karşı ccedilok hassastırlar Dolayısıyla hidrolik tahrikli

makinaların performanslarını uzun suumlre suumlrduumlrebilmelerinin temel koşullarından

birisi uumlreticilerin belirlediği standartta temiz bir yağ ile ccedilalışmasıdır Sanayide

ccediloğu kez bu konunun goumlz ardı edilmesi sebebiyle olması gerekenden ccedilok daha

kısa suumlrede makine arızaları ve bunun sonucunda gereksiz parccedila değişimleri ve

uumlretim kayıpları ile karşılaşılmaktadır

Hidrolik Sistem Arızaları

28022017 62 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 63

Hidrolik devrelerde oluşan arızaların birccediloğu hidrolik yağların yanlış

tercihinden kaynaklanır Bu sebeple hidrolik yağlarının seccediliminin iyi

yapılması ve ccedilalışma şartlarına uygun tercih edilmesi gerekir Hidrolik

devrelerin bakımının duumlzenli olarak yapılması gerekir

Sistemde ccedilalışma sırasında guumlruumlltuuml

Pompa arızalıdır

Pompadaki yağ seviyesi duumlşuumlktuumlr

Yağ iccedilinde ve sistemde hava vardır

Yağda buharlaşma olmaktadır

Emniyet valfinde arıza vardır

Motor pompa ve elektrik motoru montaj bağlantıları iyi değildir

Ccedilek valfın yayı kırılmıştır

Borularda dirsek ve kıvrım sayısı fazladır

Emiş borusu ccedilapı kuumlccediluumlktuumlr

Emiş hattı filtresi tıkalıdır

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 64

Hidrolik devre basıncının duumlşmesi veya yuumlkselmesi

Devre Basıncı Duumlşuumlkse

o Hidrolik pompa arızalıdır

o Basınccedil duumlşuumlrme valfi ayarı duumlşuumlktuumlr veya bozulmuştur

o Hidrolik devrede kaccedilak ve sızıntılar vardır

o Silindir keccedilelerinde kaccedilak vardır veya keccedileler arızalıdır

Devre Basıncı Yuumlksekse

o Doumlnuumlş hattı filtresi kirlenmesinden dolayı akışkan kirlenmiştir

o Basınccedil kontrol valfi arızalıdır veya ayarı iyi yapılmamıştır

o Akışkanın iccedilinde hava vardır

o Pompa yataklarında boşluk vardır

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 65

Hidrolik devre debisinin duumlşmesi veya yuumlkselmesi

Devre debisi duumlşuumlk ise (Hareket yavaştır)

o Emniyet valfinin basınccedil ayarı ccedilok duumlşuumlktuumlr

o Hareket eden yuumlzeylerde yağ azalmıştır

o Silindir veya elektrik motoru arızalıdır

o Sıvının viskozitesi yuumlksektir (yağ kalmamıştır)

o Sıvı seviyesi duumlşuumlktuumlr

o Akış kontrol valfinin ayarı yetersizdir

o Sıvının buumltuumlnuuml emniyet valfinden depoya geri doumlnmektedir

o Elektrik motorunun doumlnme youmlnuuml terstir

o Pompa arızalıdır veya tıkalıdır

o Pompanın hızı yetersizdir

Debi yuumlksek ise (Hareket hızlıdır)

o Basınccedil kontrol valfi ayarı fazladır

o Akış kontrol valfi ayarı fazladır

o Elektrik motoru devir sayısı uygun değildir

o Pompanın guumlcuuml gerekenden ccediloktur

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 66

Valflerde Meydana Gelen Arızalar

Youmln kontrol valflerinde meydana gelen arızalar

Valfin suumlrtuumlnme yuumlzeylerinde aşıntı oluşmuştur

Valf iccedilindeki geri doumlnuumlş yayı kırılmıştır

Valf iccedilinde pislik vardır

Valfin selenoid bağlantıları yanlıştır

Valf istenilen konuma gelmiyordur

Valf ayarı iyi değildir

Emniyet valflerinde basınccedil duumlşuumlkse

Sıvı kirlidir

Valfin iccedilindeki yay kırıktır

Havalandırma kapağı accedilık olabilir

Valf ayar yayı bozulmuştur

Basınccedil ayarı bozulmuştur

Emniyet valfi kapalı olabilir

Hava boşluklu bobinlerde bobin iccedilerisine yağ girmezken ıslak bobinlerde tam tersi armatuumlr

tank hattına bağlı olan yağın iccedilerisinde yuumlzer Islak pimli bobinleri oumlzellikle accedilık havada ya

da nemli ortamlarda ccedilalışan makinalarda yağın koruyucu oumlzelliği sayesinde korozyona karşı

dayanıklılığı daha fazladır bunun yanı sıra sıvıyla temastan dolayı ısı transferi daha fazla

olacağı bobinin kendini daha iyi soğutabileceğini soumlyleyebiliriz Bir diğer avantajda bobin

iccedilerisindeki yağın armatuumlruumln yastıklanmasını sağlamasıdır

Doğru akım bobinleri oumlzellikle duumlşuumlk voltajlarda ccedilalışıldığında yuumlksek ccedilalışma guumlvenliğine

sahiptir Aynı zamanda yuumlksek frekanslı ccedilalışmalar iccedilin uygundur Bir diğer oumlzelliği ise

bobine elektrik uyarısı verildiğinde herhangi bir nedenden dolayı suumlrguuml hareket etmez

takılırsa bobinde yanma meydana gelmez Alternatif akımlı bobinler aynı durumda yanarlar

(ıslak pimli bobinler iccedilin bu suumlre yaklaşık 1-15 saattir)

28022017 67 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Valf Bobin Tipleri

Enduumlstriyel otomasyonda en yaygın kullanılan kumanda tipi olan

elektrik kumandalı valflerin piyasada birccedilok değişik ccedileşidi ile

karşılaşmak muumlmkuumlnduumlr Bununla birlikte en yaygın kullanılan

bobin (Selenoid- solenoid ing) ccedileşitlerini doğru akımla ccedilalışan

hava boşluklu veya ıslak pimli alternatif akımla ccedilalışan hava

boşluklu veya ıslak pimli olarak sayabiliriz

Hidrolik Valf Bobinleri ve Arızaları

28022017 68 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Valf Bobinleri Neden Yanar

Valf bobinine enerji verildiğinde ilk olarak suumlrguuml hareketini başlatmak iccedilin daha

yuumlksek direnccedil olacağından dolayı bobinden yuumlksek akım geccediler ve suumlrguuml hareket

etmeye başladığında bu akım değeri duumlşer eğer suumlrguuml hareket edemez ise akım

yığılması oluşarak bobinin aşırı ısınıp yanmasına ve işe goumlrmez duruma gelmesine

sebep olur

Bu şekilde yanan valf bobinlerinde bazı plastik tuumlrevi malzemeler eriyerek bobin

goumlvdesindeki boşlukların dolmasına ve bobin iccedilerisindeki armatuumlruumln hareket

edememesine sebep olabilir

Ortam sıcaklığının yuumlksek olması bobinin uumlzerinde oluşan ısıyı ortama vermesinde

sıkıntı yaratacağından dolayı bobin sıcaklığı artarak direncin artmasına akım ve

bobin kuvvetinin duumlşmesine sebep olacaktır Bunun sonucunda suumlrguuml kuvvetleri

yenilemeyebileceği iccedilin bobinde yanma tehlikesi oluşacaktır Besleme hattındaki

voltaj duumlşuumlkluumlklerinde hareketi başlatacak kuvveti bobinin uumlretememesine va

takılıp kalıp yanmasına sebep olabilecek etkenlerden birisidir Yine bir diğer olası

etkende valfin ccedilalışma ccedilevriminin sıklığıdır izin verilen katalog değerinin uumlzerinde

ccedilevrim suumlresinde ccedilalışan valf bobinleri kısa suumlre iccedilerisinde ccedilok sayıda ilk kalkış

akımına maruz kalacaklardır 28022017 69 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Nadiren de olsa karşılaşılan bir durum ise bobin uumlzerine goumlnderilecek aşırı

voltajdır Bobinde oluşan ekstra kuvvet sebebiyle bobin accedilma ve kapamada

problem olmaz ama yuumlksek voltaj sebebiyle bobinde yuumlksek akım tutulurBu da

sargının aşırı ısınmasına ve bobinde erimeye sebep olabilir

Bir diğer neden olarak da bobinin kısa devre yapmasını sayabiliriz Bobine

girebilecek herhangi bir iletken sıvı kısa devreye ve bobinde yanmaya sebep

olabilir Son olarak mekanik darbeler sonucu hasarlar sebebiyle oluşacak

deformasyonlarda bobinlerde arızalara sebep olacaktır Arıza sebebiyle ccedilıkartılan

bobin uumlzerinde ccedilalışarak arıza kaynağı tespit edilmelidir Aksi taktirde tekrar

benzer şekilde arızalar ile karşılaşabiliriz 28022017 70 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Hidrolik İş Guumlvenliği-1 (Hortumlarda İğne Deliği Fışkırması)

Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile meydana gelen

yaralanmalar doku hasarı uzuv kaybı hatta oumlluumlme bile sebebiyet

verebilir Sorumlular bu tip yaralanmaları engellemek iccedilin ve olası

kazaya nasıl muumldahale edileceğine youmlnelik oumlnceden plan

yapmalıdırlar Kaza meydana geldikten sonra ne yapılacağına dair

karar vermek iccedilin yeterli suumlre olmayabilir

Hortumların eskimesi kullanılan hidrolik

yağa uygun hortum seccedililmemesi hortumların

burulmaya maruz kalması minimum buumlkuumlm

yarıccedilapından daha duumlşuumlk ccedilapta buumlkuumllmesi gibi

sebeplerden dolayı hortumlarda oluşabilecek

ccedilok kuumlccediluumlk deliklerden iğne deliği fışkırması

oluşabilir

28022017 71 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Bu ccedilok kuumlccediluumlk delikten meydana gelen iğne deliği sızıntıları bir mermi gibi

ccedilok yuumlksek hızlara ulaşıp su jeti gibi dokuları delip geccedilebilir ve kan

dolaşım sistemine karışabilir Bu tip yaralanmaya maruz kalan kişi ccedilok

nadiren ciddi miktarda bir acı hissi duyar ccediloğunlukla hafif bir elektrik

ccedilarpması yada bir iğne batması hissi algılar

Hidrolik yağ iccedilerisinde canlı dokulara zarar veren ccedilok sayıda kimyasal

bileşim mevcuttur Hidrolik yağın vuumlcuda enjekte olduğu yaralanmalar

hızla dokuları tahrip ederek kangrene sebep olur bu yuumlzden suumlratle tıbbi

muumldahale gerekir Yaranın ilk anlardaki goumlruumlnuumlmuuml zararsız gibi durduğu

iccedilin kesinlikle oumlnemsiz goumlruumllmemelidir ve en hızlı şekilde cerrahi

muumldahale ile tedavi edilmelidir aksi taktirde yaralanan kişide kalıcı

hasarlar oluşabilir

Bir ccedilok doktorun hidrolik yağ enjekte olması sonucu meydana gelen

yaralanmalar konusunda deneyimli olmadığı dikkate alınmalıdır Bu

konuda nitelikli bir tıbbi profesyonel bulmak saatler suumlrebilir Bu suumlre

yaralının uzvunu yada hayatını kaybetmesine sebep olabilir o yuumlzden

mutlaka oumlnceden bununla ilgili bir planlama yapılması gerekir 28022017 72 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Şekil-2 İğne deliği fışkırması

Şekil-3 (İğne deliği enjeksiyon yaralanması ve tedavi etmek iccedilin yapılan

muumldahale-

FPSI Akışkan Guumlcuuml Guumlvenliği Enstituumlsuuml Salt Lake City ABD)

28022017 73 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Parker hannifin hidrolik valf satış muumlduumlruuml ROB SHIMKO bir guumln sol elimi

valfe uzattığımda goumlz accedilıp kapayıncaya kadar geccedilen suumlrede elimde bir iğne

batması hissettim elime baktığımda sadece kırmızı bir nokta goumlrduumlm ve

herhangi bir acı yoktu doktora gittiğimde doktor merhem suumlruumlp bandajlayıp geri

goumlnderdi fakat daha sonra Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile

meydana gelen yaralanmalarda neler yapılması gerektiğini iccedileren okuduğum eski

bir manuel aklıma geldi manueli alıp hemen aynı doktora gittim o beni başka

bir doktora youmlnlendirdi ve neyse ki sonunda tedavi olabildim fakat geccedil

kalındığından dolayı elimde oluşan hasarı duumlzeltebilmek iccedilin 6000 dolarlık bir

deri nakil operasyonu geccedilirmem gerekti

Malasef ki bu tip yaralanmalar ccedilok nadir goumlruumllen bir durum değildir Uumllkemizde

de bir ccedilok kişi bu şekilde oluşan iş kazaları sonucu ciddi şekilde yaralanıp uzuv

kaybı yada uzuvlarda fonksiyon kaybı ile karşılaşmışlardır Bu tip

yaralanmalardan korunmak iccedilin eski yıpranmış hidrolik hortumları standartlara

uygun ccedilalışma şartlarına goumlre doğru seccedililmiş ve kaliteli hortumlar ile

değiştirmek gerekmektedir Ayrıca oumlzellikle basınccedil hatlarında yer alan

hortumlarda koruyucu kılıf kullanılması da alınabilecek guumlvenlik oumlnlemlerinden

birisidir

YAŞANMIŞ BİR OLAY

28022017 74 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

BİTTİ

28022017 75 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Video 17a

Robot

Introducing

Spot

Video 17b

Robot Boston

All Prototypes

Video 17c

Tuumlyap 2012 elekt-

elektrootomasyon

hidro ve pnouml fuarı

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 49

UNF Diş Şekilleri

UNF dişler (Unified Fine Threads)

bull UNF dişler 60degrsquolik diş accedilısına sahiptir

bull Hidrolik uygulamalarda (oumlzellikle Amerikarsquoda)

yaygın olarak kullanılır

bull UNF diş şekilleri ISO-inch olarak da anılır

bull UNF dişler sızdırmazlığın diş uumlzerinde

yapılmadığı yerlerde kullanılır

bull Sızdırmazlık O-ring ile sağlanır

Diş standartları

SAEJ 514 (Erkek diş)

SAEJ 1926 (Dişi port)

UNF 38rdquo-24

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 50

NPT Diş Şekilleri

NPT dişler (National Pipe Taper)

bull NPT dişler 60degrsquolik diş accedilısına sahiptir

bull Petrokimya proses enduumlstrisi ve

hidrolik uygulamalarda (oumlzellikle

Amerikarsquoda) yaygın olarak kullanılır

bull NPT dişler sızdırmazlığın diş uumlzerinde

sağlandığı yerlerde kullanılır

Diş standartları

SAEJ 476-B2

NF E 03-061

625deg konik accedilı

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 51

FP

FM

FP

FM

F P F

M

GE GE ED GEO

Form B Form E Form F

28022017 52 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 53

Diş Sızdırmazlık Şekilleri

Teflon bant Sıvı sızdırmazlık elemanı Teflon esaslı kaplama

İlk iki dişe teflon sarılmamalıdır ( LOCTITE ) ( PRESTOLOK Pnoumlmatik fittings

Akrilik esaslı teflon pudra

5 defaya kadar soumlkuumlluumlp takılabilir )

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 54

Paralel Diş Sızdırmazlık Şekilleri

Metal (duumlz) sızdırmazlık

Cu Al fiber plastik pul Elle sıkmadan sonra anahtarla max14 tur sıkılmalıdır

O-ringli sızdırmazlık

Back-up O-ring O-ring Destekli O-ring

Hidrolik Sistemde Kullanılan Sızdırmazlık Elemanları

Hidrolik devrede kullanılan sızdırmazlık elemanlarının yağ kaccedilaklarını ve verim

kayıplarını azaltmak uumlzere iki goumlrevi vardır Sızdırmazlık elemanlarının

seccediliminde akışkan cinsi ccedilalışma sıcaklığı ccedilalışma basıncı dikkate alınmalıdır

Yapıldıkları malzemeye goumlre sızdırmazlık elemanları

Bezli Malzemeden Yapılan Sızdırmazlık Elemanları

bull Bezli NBR Pamuklu beze nitril emprenye edilerek hazırlanır

bull Bezli FKM Pamuklu beze viton emprenye edilerek hazırlanır

28022017 55 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Esnek Malzemeden Yapılan Sızdırmazlık Elemanları

bull Silikon

bull Nitril

bull Viton

Poli

Neoprenuumlretan

Etilen propilen kauccediluk

Doğal kauccediluk

Neopren

Sızdırmazlık elemanları

Sızdırmazlık Elemanları Kullanıldığı Yere Goumlre

Statik sızdırmazlık elemanları

bull Contalar

bull O-ring (halkalar)

Dinamik sızdırmazlık elemanları

bull Toz keccedileleri

bull Piston kolu keccedileleri

bull Piston keccedileleri

28022017 56 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 57

Uygulamada Sızdırmazlık Elemanları

Parker-Praumldifa Hidrolik Sızdırmazlık Elemanları (Hidroser)

Piston sızdırmazlık elemanları

Mil sızdırmazlık elemanları

Toz sıyırıcılar

Kayıcı halkalar

Parker-Praumldifa O-Ringler

Col-O-Rings tipi değişik renklerde O-ringler

Ekstruumlzyondan elde edilen şerit O-ringler

Teflon O-ringler

Parbak tipi O-ring destek halkaları

Bilindiği uumlzere akışkan guumlcuuml devrelerinde akışkanın hareketli

olduğu iki nokta arasında basınccedil farkı oluşur Eğer kesit farkı gibi

akışın oumlnuumlndeki direnci arttıran etkenler var ise bu basınccedil farkı

daha da artar

Orifis Nedir Ne İşe Yarar

28022017 58 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Orifis pkalası

Ama akışkanın hareketi durduğunda (bu duruma oumlrnek olarak hidrolik

devrede silindirlerin valfler aracılığı ile ya da strok sonuna geldiği iccedilin

durduğu bir anı duumlşuumlnebiliriz) aradaki kesit farkına rağmen iki nokta

arasındaki basınccedil değeri eşit olacaktır Dolayısıyla eğer hidrolik devrede

bir yerde basıncın algılanması gerekiyorsa yada hattaki debiden daha

duumlşuumlk miktarda bir debiye ihtiyaccedil varsa bu noktaların beslemesini ana

hatlardan ccedilekilecek bir hatta orifis takılarak yapabilir

28022017 59 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Lojik valflerin kapaklarına pilot valfin besleme yada boşaltma

hattına orifisler yerleştirerek lojik valfin accedilma ve kapanma suumlreleri

kontrol edilir

28022017 60 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Pilot kumandalı emniyet valflerinde de yukarıdaki pilot valfle

basınccedillı yağ ana goumlvdeden orifislerden geccedilirilerek aktarılır

Değişken deplasmanlı pompaların kontrol organlarında da orifisleri

goumlrmek muumlmkuumlnduumlr

28022017 61 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Hidrolik devre elemanları ccedilalışma prensipleri gereği dar toleranslarda ccedilalışırlar

bu yuumlzden de yağ kirliliğine karşı ccedilok hassastırlar Dolayısıyla hidrolik tahrikli

makinaların performanslarını uzun suumlre suumlrduumlrebilmelerinin temel koşullarından

birisi uumlreticilerin belirlediği standartta temiz bir yağ ile ccedilalışmasıdır Sanayide

ccediloğu kez bu konunun goumlz ardı edilmesi sebebiyle olması gerekenden ccedilok daha

kısa suumlrede makine arızaları ve bunun sonucunda gereksiz parccedila değişimleri ve

uumlretim kayıpları ile karşılaşılmaktadır

Hidrolik Sistem Arızaları

28022017 62 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 63

Hidrolik devrelerde oluşan arızaların birccediloğu hidrolik yağların yanlış

tercihinden kaynaklanır Bu sebeple hidrolik yağlarının seccediliminin iyi

yapılması ve ccedilalışma şartlarına uygun tercih edilmesi gerekir Hidrolik

devrelerin bakımının duumlzenli olarak yapılması gerekir

Sistemde ccedilalışma sırasında guumlruumlltuuml

Pompa arızalıdır

Pompadaki yağ seviyesi duumlşuumlktuumlr

Yağ iccedilinde ve sistemde hava vardır

Yağda buharlaşma olmaktadır

Emniyet valfinde arıza vardır

Motor pompa ve elektrik motoru montaj bağlantıları iyi değildir

Ccedilek valfın yayı kırılmıştır

Borularda dirsek ve kıvrım sayısı fazladır

Emiş borusu ccedilapı kuumlccediluumlktuumlr

Emiş hattı filtresi tıkalıdır

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 64

Hidrolik devre basıncının duumlşmesi veya yuumlkselmesi

Devre Basıncı Duumlşuumlkse

o Hidrolik pompa arızalıdır

o Basınccedil duumlşuumlrme valfi ayarı duumlşuumlktuumlr veya bozulmuştur

o Hidrolik devrede kaccedilak ve sızıntılar vardır

o Silindir keccedilelerinde kaccedilak vardır veya keccedileler arızalıdır

Devre Basıncı Yuumlksekse

o Doumlnuumlş hattı filtresi kirlenmesinden dolayı akışkan kirlenmiştir

o Basınccedil kontrol valfi arızalıdır veya ayarı iyi yapılmamıştır

o Akışkanın iccedilinde hava vardır

o Pompa yataklarında boşluk vardır

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 65

Hidrolik devre debisinin duumlşmesi veya yuumlkselmesi

Devre debisi duumlşuumlk ise (Hareket yavaştır)

o Emniyet valfinin basınccedil ayarı ccedilok duumlşuumlktuumlr

o Hareket eden yuumlzeylerde yağ azalmıştır

o Silindir veya elektrik motoru arızalıdır

o Sıvının viskozitesi yuumlksektir (yağ kalmamıştır)

o Sıvı seviyesi duumlşuumlktuumlr

o Akış kontrol valfinin ayarı yetersizdir

o Sıvının buumltuumlnuuml emniyet valfinden depoya geri doumlnmektedir

o Elektrik motorunun doumlnme youmlnuuml terstir

o Pompa arızalıdır veya tıkalıdır

o Pompanın hızı yetersizdir

Debi yuumlksek ise (Hareket hızlıdır)

o Basınccedil kontrol valfi ayarı fazladır

o Akış kontrol valfi ayarı fazladır

o Elektrik motoru devir sayısı uygun değildir

o Pompanın guumlcuuml gerekenden ccediloktur

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 66

Valflerde Meydana Gelen Arızalar

Youmln kontrol valflerinde meydana gelen arızalar

Valfin suumlrtuumlnme yuumlzeylerinde aşıntı oluşmuştur

Valf iccedilindeki geri doumlnuumlş yayı kırılmıştır

Valf iccedilinde pislik vardır

Valfin selenoid bağlantıları yanlıştır

Valf istenilen konuma gelmiyordur

Valf ayarı iyi değildir

Emniyet valflerinde basınccedil duumlşuumlkse

Sıvı kirlidir

Valfin iccedilindeki yay kırıktır

Havalandırma kapağı accedilık olabilir

Valf ayar yayı bozulmuştur

Basınccedil ayarı bozulmuştur

Emniyet valfi kapalı olabilir

Hava boşluklu bobinlerde bobin iccedilerisine yağ girmezken ıslak bobinlerde tam tersi armatuumlr

tank hattına bağlı olan yağın iccedilerisinde yuumlzer Islak pimli bobinleri oumlzellikle accedilık havada ya

da nemli ortamlarda ccedilalışan makinalarda yağın koruyucu oumlzelliği sayesinde korozyona karşı

dayanıklılığı daha fazladır bunun yanı sıra sıvıyla temastan dolayı ısı transferi daha fazla

olacağı bobinin kendini daha iyi soğutabileceğini soumlyleyebiliriz Bir diğer avantajda bobin

iccedilerisindeki yağın armatuumlruumln yastıklanmasını sağlamasıdır

Doğru akım bobinleri oumlzellikle duumlşuumlk voltajlarda ccedilalışıldığında yuumlksek ccedilalışma guumlvenliğine

sahiptir Aynı zamanda yuumlksek frekanslı ccedilalışmalar iccedilin uygundur Bir diğer oumlzelliği ise

bobine elektrik uyarısı verildiğinde herhangi bir nedenden dolayı suumlrguuml hareket etmez

takılırsa bobinde yanma meydana gelmez Alternatif akımlı bobinler aynı durumda yanarlar

(ıslak pimli bobinler iccedilin bu suumlre yaklaşık 1-15 saattir)

28022017 67 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Valf Bobin Tipleri

Enduumlstriyel otomasyonda en yaygın kullanılan kumanda tipi olan

elektrik kumandalı valflerin piyasada birccedilok değişik ccedileşidi ile

karşılaşmak muumlmkuumlnduumlr Bununla birlikte en yaygın kullanılan

bobin (Selenoid- solenoid ing) ccedileşitlerini doğru akımla ccedilalışan

hava boşluklu veya ıslak pimli alternatif akımla ccedilalışan hava

boşluklu veya ıslak pimli olarak sayabiliriz

Hidrolik Valf Bobinleri ve Arızaları

28022017 68 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Valf Bobinleri Neden Yanar

Valf bobinine enerji verildiğinde ilk olarak suumlrguuml hareketini başlatmak iccedilin daha

yuumlksek direnccedil olacağından dolayı bobinden yuumlksek akım geccediler ve suumlrguuml hareket

etmeye başladığında bu akım değeri duumlşer eğer suumlrguuml hareket edemez ise akım

yığılması oluşarak bobinin aşırı ısınıp yanmasına ve işe goumlrmez duruma gelmesine

sebep olur

Bu şekilde yanan valf bobinlerinde bazı plastik tuumlrevi malzemeler eriyerek bobin

goumlvdesindeki boşlukların dolmasına ve bobin iccedilerisindeki armatuumlruumln hareket

edememesine sebep olabilir

Ortam sıcaklığının yuumlksek olması bobinin uumlzerinde oluşan ısıyı ortama vermesinde

sıkıntı yaratacağından dolayı bobin sıcaklığı artarak direncin artmasına akım ve

bobin kuvvetinin duumlşmesine sebep olacaktır Bunun sonucunda suumlrguuml kuvvetleri

yenilemeyebileceği iccedilin bobinde yanma tehlikesi oluşacaktır Besleme hattındaki

voltaj duumlşuumlkluumlklerinde hareketi başlatacak kuvveti bobinin uumlretememesine va

takılıp kalıp yanmasına sebep olabilecek etkenlerden birisidir Yine bir diğer olası

etkende valfin ccedilalışma ccedilevriminin sıklığıdır izin verilen katalog değerinin uumlzerinde

ccedilevrim suumlresinde ccedilalışan valf bobinleri kısa suumlre iccedilerisinde ccedilok sayıda ilk kalkış

akımına maruz kalacaklardır 28022017 69 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Nadiren de olsa karşılaşılan bir durum ise bobin uumlzerine goumlnderilecek aşırı

voltajdır Bobinde oluşan ekstra kuvvet sebebiyle bobin accedilma ve kapamada

problem olmaz ama yuumlksek voltaj sebebiyle bobinde yuumlksek akım tutulurBu da

sargının aşırı ısınmasına ve bobinde erimeye sebep olabilir

Bir diğer neden olarak da bobinin kısa devre yapmasını sayabiliriz Bobine

girebilecek herhangi bir iletken sıvı kısa devreye ve bobinde yanmaya sebep

olabilir Son olarak mekanik darbeler sonucu hasarlar sebebiyle oluşacak

deformasyonlarda bobinlerde arızalara sebep olacaktır Arıza sebebiyle ccedilıkartılan

bobin uumlzerinde ccedilalışarak arıza kaynağı tespit edilmelidir Aksi taktirde tekrar

benzer şekilde arızalar ile karşılaşabiliriz 28022017 70 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Hidrolik İş Guumlvenliği-1 (Hortumlarda İğne Deliği Fışkırması)

Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile meydana gelen

yaralanmalar doku hasarı uzuv kaybı hatta oumlluumlme bile sebebiyet

verebilir Sorumlular bu tip yaralanmaları engellemek iccedilin ve olası

kazaya nasıl muumldahale edileceğine youmlnelik oumlnceden plan

yapmalıdırlar Kaza meydana geldikten sonra ne yapılacağına dair

karar vermek iccedilin yeterli suumlre olmayabilir

Hortumların eskimesi kullanılan hidrolik

yağa uygun hortum seccedililmemesi hortumların

burulmaya maruz kalması minimum buumlkuumlm

yarıccedilapından daha duumlşuumlk ccedilapta buumlkuumllmesi gibi

sebeplerden dolayı hortumlarda oluşabilecek

ccedilok kuumlccediluumlk deliklerden iğne deliği fışkırması

oluşabilir

28022017 71 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Bu ccedilok kuumlccediluumlk delikten meydana gelen iğne deliği sızıntıları bir mermi gibi

ccedilok yuumlksek hızlara ulaşıp su jeti gibi dokuları delip geccedilebilir ve kan

dolaşım sistemine karışabilir Bu tip yaralanmaya maruz kalan kişi ccedilok

nadiren ciddi miktarda bir acı hissi duyar ccediloğunlukla hafif bir elektrik

ccedilarpması yada bir iğne batması hissi algılar

Hidrolik yağ iccedilerisinde canlı dokulara zarar veren ccedilok sayıda kimyasal

bileşim mevcuttur Hidrolik yağın vuumlcuda enjekte olduğu yaralanmalar

hızla dokuları tahrip ederek kangrene sebep olur bu yuumlzden suumlratle tıbbi

muumldahale gerekir Yaranın ilk anlardaki goumlruumlnuumlmuuml zararsız gibi durduğu

iccedilin kesinlikle oumlnemsiz goumlruumllmemelidir ve en hızlı şekilde cerrahi

muumldahale ile tedavi edilmelidir aksi taktirde yaralanan kişide kalıcı

hasarlar oluşabilir

Bir ccedilok doktorun hidrolik yağ enjekte olması sonucu meydana gelen

yaralanmalar konusunda deneyimli olmadığı dikkate alınmalıdır Bu

konuda nitelikli bir tıbbi profesyonel bulmak saatler suumlrebilir Bu suumlre

yaralının uzvunu yada hayatını kaybetmesine sebep olabilir o yuumlzden

mutlaka oumlnceden bununla ilgili bir planlama yapılması gerekir 28022017 72 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Şekil-2 İğne deliği fışkırması

Şekil-3 (İğne deliği enjeksiyon yaralanması ve tedavi etmek iccedilin yapılan

muumldahale-

FPSI Akışkan Guumlcuuml Guumlvenliği Enstituumlsuuml Salt Lake City ABD)

28022017 73 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Parker hannifin hidrolik valf satış muumlduumlruuml ROB SHIMKO bir guumln sol elimi

valfe uzattığımda goumlz accedilıp kapayıncaya kadar geccedilen suumlrede elimde bir iğne

batması hissettim elime baktığımda sadece kırmızı bir nokta goumlrduumlm ve

herhangi bir acı yoktu doktora gittiğimde doktor merhem suumlruumlp bandajlayıp geri

goumlnderdi fakat daha sonra Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile

meydana gelen yaralanmalarda neler yapılması gerektiğini iccedileren okuduğum eski

bir manuel aklıma geldi manueli alıp hemen aynı doktora gittim o beni başka

bir doktora youmlnlendirdi ve neyse ki sonunda tedavi olabildim fakat geccedil

kalındığından dolayı elimde oluşan hasarı duumlzeltebilmek iccedilin 6000 dolarlık bir

deri nakil operasyonu geccedilirmem gerekti

Malasef ki bu tip yaralanmalar ccedilok nadir goumlruumllen bir durum değildir Uumllkemizde

de bir ccedilok kişi bu şekilde oluşan iş kazaları sonucu ciddi şekilde yaralanıp uzuv

kaybı yada uzuvlarda fonksiyon kaybı ile karşılaşmışlardır Bu tip

yaralanmalardan korunmak iccedilin eski yıpranmış hidrolik hortumları standartlara

uygun ccedilalışma şartlarına goumlre doğru seccedililmiş ve kaliteli hortumlar ile

değiştirmek gerekmektedir Ayrıca oumlzellikle basınccedil hatlarında yer alan

hortumlarda koruyucu kılıf kullanılması da alınabilecek guumlvenlik oumlnlemlerinden

birisidir

YAŞANMIŞ BİR OLAY

28022017 74 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

BİTTİ

28022017 75 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Video 17a

Robot

Introducing

Spot

Video 17b

Robot Boston

All Prototypes

Video 17c

Tuumlyap 2012 elekt-

elektrootomasyon

hidro ve pnouml fuarı

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 50

NPT Diş Şekilleri

NPT dişler (National Pipe Taper)

bull NPT dişler 60degrsquolik diş accedilısına sahiptir

bull Petrokimya proses enduumlstrisi ve

hidrolik uygulamalarda (oumlzellikle

Amerikarsquoda) yaygın olarak kullanılır

bull NPT dişler sızdırmazlığın diş uumlzerinde

sağlandığı yerlerde kullanılır

Diş standartları

SAEJ 476-B2

NF E 03-061

625deg konik accedilı

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 51

FP

FM

FP

FM

F P F

M

GE GE ED GEO

Form B Form E Form F

28022017 52 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 53

Diş Sızdırmazlık Şekilleri

Teflon bant Sıvı sızdırmazlık elemanı Teflon esaslı kaplama

İlk iki dişe teflon sarılmamalıdır ( LOCTITE ) ( PRESTOLOK Pnoumlmatik fittings

Akrilik esaslı teflon pudra

5 defaya kadar soumlkuumlluumlp takılabilir )

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 54

Paralel Diş Sızdırmazlık Şekilleri

Metal (duumlz) sızdırmazlık

Cu Al fiber plastik pul Elle sıkmadan sonra anahtarla max14 tur sıkılmalıdır

O-ringli sızdırmazlık

Back-up O-ring O-ring Destekli O-ring

Hidrolik Sistemde Kullanılan Sızdırmazlık Elemanları

Hidrolik devrede kullanılan sızdırmazlık elemanlarının yağ kaccedilaklarını ve verim

kayıplarını azaltmak uumlzere iki goumlrevi vardır Sızdırmazlık elemanlarının

seccediliminde akışkan cinsi ccedilalışma sıcaklığı ccedilalışma basıncı dikkate alınmalıdır

Yapıldıkları malzemeye goumlre sızdırmazlık elemanları

Bezli Malzemeden Yapılan Sızdırmazlık Elemanları

bull Bezli NBR Pamuklu beze nitril emprenye edilerek hazırlanır

bull Bezli FKM Pamuklu beze viton emprenye edilerek hazırlanır

28022017 55 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Esnek Malzemeden Yapılan Sızdırmazlık Elemanları

bull Silikon

bull Nitril

bull Viton

Poli

Neoprenuumlretan

Etilen propilen kauccediluk

Doğal kauccediluk

Neopren

Sızdırmazlık elemanları

Sızdırmazlık Elemanları Kullanıldığı Yere Goumlre

Statik sızdırmazlık elemanları

bull Contalar

bull O-ring (halkalar)

Dinamik sızdırmazlık elemanları

bull Toz keccedileleri

bull Piston kolu keccedileleri

bull Piston keccedileleri

28022017 56 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 57

Uygulamada Sızdırmazlık Elemanları

Parker-Praumldifa Hidrolik Sızdırmazlık Elemanları (Hidroser)

Piston sızdırmazlık elemanları

Mil sızdırmazlık elemanları

Toz sıyırıcılar

Kayıcı halkalar

Parker-Praumldifa O-Ringler

Col-O-Rings tipi değişik renklerde O-ringler

Ekstruumlzyondan elde edilen şerit O-ringler

Teflon O-ringler

Parbak tipi O-ring destek halkaları

Bilindiği uumlzere akışkan guumlcuuml devrelerinde akışkanın hareketli

olduğu iki nokta arasında basınccedil farkı oluşur Eğer kesit farkı gibi

akışın oumlnuumlndeki direnci arttıran etkenler var ise bu basınccedil farkı

daha da artar

Orifis Nedir Ne İşe Yarar

28022017 58 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Orifis pkalası

Ama akışkanın hareketi durduğunda (bu duruma oumlrnek olarak hidrolik

devrede silindirlerin valfler aracılığı ile ya da strok sonuna geldiği iccedilin

durduğu bir anı duumlşuumlnebiliriz) aradaki kesit farkına rağmen iki nokta

arasındaki basınccedil değeri eşit olacaktır Dolayısıyla eğer hidrolik devrede

bir yerde basıncın algılanması gerekiyorsa yada hattaki debiden daha

duumlşuumlk miktarda bir debiye ihtiyaccedil varsa bu noktaların beslemesini ana

hatlardan ccedilekilecek bir hatta orifis takılarak yapabilir

28022017 59 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Lojik valflerin kapaklarına pilot valfin besleme yada boşaltma

hattına orifisler yerleştirerek lojik valfin accedilma ve kapanma suumlreleri

kontrol edilir

28022017 60 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Pilot kumandalı emniyet valflerinde de yukarıdaki pilot valfle

basınccedillı yağ ana goumlvdeden orifislerden geccedilirilerek aktarılır

Değişken deplasmanlı pompaların kontrol organlarında da orifisleri

goumlrmek muumlmkuumlnduumlr

28022017 61 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Hidrolik devre elemanları ccedilalışma prensipleri gereği dar toleranslarda ccedilalışırlar

bu yuumlzden de yağ kirliliğine karşı ccedilok hassastırlar Dolayısıyla hidrolik tahrikli

makinaların performanslarını uzun suumlre suumlrduumlrebilmelerinin temel koşullarından

birisi uumlreticilerin belirlediği standartta temiz bir yağ ile ccedilalışmasıdır Sanayide

ccediloğu kez bu konunun goumlz ardı edilmesi sebebiyle olması gerekenden ccedilok daha

kısa suumlrede makine arızaları ve bunun sonucunda gereksiz parccedila değişimleri ve

uumlretim kayıpları ile karşılaşılmaktadır

Hidrolik Sistem Arızaları

28022017 62 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 63

Hidrolik devrelerde oluşan arızaların birccediloğu hidrolik yağların yanlış

tercihinden kaynaklanır Bu sebeple hidrolik yağlarının seccediliminin iyi

yapılması ve ccedilalışma şartlarına uygun tercih edilmesi gerekir Hidrolik

devrelerin bakımının duumlzenli olarak yapılması gerekir

Sistemde ccedilalışma sırasında guumlruumlltuuml

Pompa arızalıdır

Pompadaki yağ seviyesi duumlşuumlktuumlr

Yağ iccedilinde ve sistemde hava vardır

Yağda buharlaşma olmaktadır

Emniyet valfinde arıza vardır

Motor pompa ve elektrik motoru montaj bağlantıları iyi değildir

Ccedilek valfın yayı kırılmıştır

Borularda dirsek ve kıvrım sayısı fazladır

Emiş borusu ccedilapı kuumlccediluumlktuumlr

Emiş hattı filtresi tıkalıdır

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 64

Hidrolik devre basıncının duumlşmesi veya yuumlkselmesi

Devre Basıncı Duumlşuumlkse

o Hidrolik pompa arızalıdır

o Basınccedil duumlşuumlrme valfi ayarı duumlşuumlktuumlr veya bozulmuştur

o Hidrolik devrede kaccedilak ve sızıntılar vardır

o Silindir keccedilelerinde kaccedilak vardır veya keccedileler arızalıdır

Devre Basıncı Yuumlksekse

o Doumlnuumlş hattı filtresi kirlenmesinden dolayı akışkan kirlenmiştir

o Basınccedil kontrol valfi arızalıdır veya ayarı iyi yapılmamıştır

o Akışkanın iccedilinde hava vardır

o Pompa yataklarında boşluk vardır

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 65

Hidrolik devre debisinin duumlşmesi veya yuumlkselmesi

Devre debisi duumlşuumlk ise (Hareket yavaştır)

o Emniyet valfinin basınccedil ayarı ccedilok duumlşuumlktuumlr

o Hareket eden yuumlzeylerde yağ azalmıştır

o Silindir veya elektrik motoru arızalıdır

o Sıvının viskozitesi yuumlksektir (yağ kalmamıştır)

o Sıvı seviyesi duumlşuumlktuumlr

o Akış kontrol valfinin ayarı yetersizdir

o Sıvının buumltuumlnuuml emniyet valfinden depoya geri doumlnmektedir

o Elektrik motorunun doumlnme youmlnuuml terstir

o Pompa arızalıdır veya tıkalıdır

o Pompanın hızı yetersizdir

Debi yuumlksek ise (Hareket hızlıdır)

o Basınccedil kontrol valfi ayarı fazladır

o Akış kontrol valfi ayarı fazladır

o Elektrik motoru devir sayısı uygun değildir

o Pompanın guumlcuuml gerekenden ccediloktur

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 66

Valflerde Meydana Gelen Arızalar

Youmln kontrol valflerinde meydana gelen arızalar

Valfin suumlrtuumlnme yuumlzeylerinde aşıntı oluşmuştur

Valf iccedilindeki geri doumlnuumlş yayı kırılmıştır

Valf iccedilinde pislik vardır

Valfin selenoid bağlantıları yanlıştır

Valf istenilen konuma gelmiyordur

Valf ayarı iyi değildir

Emniyet valflerinde basınccedil duumlşuumlkse

Sıvı kirlidir

Valfin iccedilindeki yay kırıktır

Havalandırma kapağı accedilık olabilir

Valf ayar yayı bozulmuştur

Basınccedil ayarı bozulmuştur

Emniyet valfi kapalı olabilir

Hava boşluklu bobinlerde bobin iccedilerisine yağ girmezken ıslak bobinlerde tam tersi armatuumlr

tank hattına bağlı olan yağın iccedilerisinde yuumlzer Islak pimli bobinleri oumlzellikle accedilık havada ya

da nemli ortamlarda ccedilalışan makinalarda yağın koruyucu oumlzelliği sayesinde korozyona karşı

dayanıklılığı daha fazladır bunun yanı sıra sıvıyla temastan dolayı ısı transferi daha fazla

olacağı bobinin kendini daha iyi soğutabileceğini soumlyleyebiliriz Bir diğer avantajda bobin

iccedilerisindeki yağın armatuumlruumln yastıklanmasını sağlamasıdır

Doğru akım bobinleri oumlzellikle duumlşuumlk voltajlarda ccedilalışıldığında yuumlksek ccedilalışma guumlvenliğine

sahiptir Aynı zamanda yuumlksek frekanslı ccedilalışmalar iccedilin uygundur Bir diğer oumlzelliği ise

bobine elektrik uyarısı verildiğinde herhangi bir nedenden dolayı suumlrguuml hareket etmez

takılırsa bobinde yanma meydana gelmez Alternatif akımlı bobinler aynı durumda yanarlar

(ıslak pimli bobinler iccedilin bu suumlre yaklaşık 1-15 saattir)

28022017 67 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Valf Bobin Tipleri

Enduumlstriyel otomasyonda en yaygın kullanılan kumanda tipi olan

elektrik kumandalı valflerin piyasada birccedilok değişik ccedileşidi ile

karşılaşmak muumlmkuumlnduumlr Bununla birlikte en yaygın kullanılan

bobin (Selenoid- solenoid ing) ccedileşitlerini doğru akımla ccedilalışan

hava boşluklu veya ıslak pimli alternatif akımla ccedilalışan hava

boşluklu veya ıslak pimli olarak sayabiliriz

Hidrolik Valf Bobinleri ve Arızaları

28022017 68 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Valf Bobinleri Neden Yanar

Valf bobinine enerji verildiğinde ilk olarak suumlrguuml hareketini başlatmak iccedilin daha

yuumlksek direnccedil olacağından dolayı bobinden yuumlksek akım geccediler ve suumlrguuml hareket

etmeye başladığında bu akım değeri duumlşer eğer suumlrguuml hareket edemez ise akım

yığılması oluşarak bobinin aşırı ısınıp yanmasına ve işe goumlrmez duruma gelmesine

sebep olur

Bu şekilde yanan valf bobinlerinde bazı plastik tuumlrevi malzemeler eriyerek bobin

goumlvdesindeki boşlukların dolmasına ve bobin iccedilerisindeki armatuumlruumln hareket

edememesine sebep olabilir

Ortam sıcaklığının yuumlksek olması bobinin uumlzerinde oluşan ısıyı ortama vermesinde

sıkıntı yaratacağından dolayı bobin sıcaklığı artarak direncin artmasına akım ve

bobin kuvvetinin duumlşmesine sebep olacaktır Bunun sonucunda suumlrguuml kuvvetleri

yenilemeyebileceği iccedilin bobinde yanma tehlikesi oluşacaktır Besleme hattındaki

voltaj duumlşuumlkluumlklerinde hareketi başlatacak kuvveti bobinin uumlretememesine va

takılıp kalıp yanmasına sebep olabilecek etkenlerden birisidir Yine bir diğer olası

etkende valfin ccedilalışma ccedilevriminin sıklığıdır izin verilen katalog değerinin uumlzerinde

ccedilevrim suumlresinde ccedilalışan valf bobinleri kısa suumlre iccedilerisinde ccedilok sayıda ilk kalkış

akımına maruz kalacaklardır 28022017 69 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Nadiren de olsa karşılaşılan bir durum ise bobin uumlzerine goumlnderilecek aşırı

voltajdır Bobinde oluşan ekstra kuvvet sebebiyle bobin accedilma ve kapamada

problem olmaz ama yuumlksek voltaj sebebiyle bobinde yuumlksek akım tutulurBu da

sargının aşırı ısınmasına ve bobinde erimeye sebep olabilir

Bir diğer neden olarak da bobinin kısa devre yapmasını sayabiliriz Bobine

girebilecek herhangi bir iletken sıvı kısa devreye ve bobinde yanmaya sebep

olabilir Son olarak mekanik darbeler sonucu hasarlar sebebiyle oluşacak

deformasyonlarda bobinlerde arızalara sebep olacaktır Arıza sebebiyle ccedilıkartılan

bobin uumlzerinde ccedilalışarak arıza kaynağı tespit edilmelidir Aksi taktirde tekrar

benzer şekilde arızalar ile karşılaşabiliriz 28022017 70 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Hidrolik İş Guumlvenliği-1 (Hortumlarda İğne Deliği Fışkırması)

Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile meydana gelen

yaralanmalar doku hasarı uzuv kaybı hatta oumlluumlme bile sebebiyet

verebilir Sorumlular bu tip yaralanmaları engellemek iccedilin ve olası

kazaya nasıl muumldahale edileceğine youmlnelik oumlnceden plan

yapmalıdırlar Kaza meydana geldikten sonra ne yapılacağına dair

karar vermek iccedilin yeterli suumlre olmayabilir

Hortumların eskimesi kullanılan hidrolik

yağa uygun hortum seccedililmemesi hortumların

burulmaya maruz kalması minimum buumlkuumlm

yarıccedilapından daha duumlşuumlk ccedilapta buumlkuumllmesi gibi

sebeplerden dolayı hortumlarda oluşabilecek

ccedilok kuumlccediluumlk deliklerden iğne deliği fışkırması

oluşabilir

28022017 71 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Bu ccedilok kuumlccediluumlk delikten meydana gelen iğne deliği sızıntıları bir mermi gibi

ccedilok yuumlksek hızlara ulaşıp su jeti gibi dokuları delip geccedilebilir ve kan

dolaşım sistemine karışabilir Bu tip yaralanmaya maruz kalan kişi ccedilok

nadiren ciddi miktarda bir acı hissi duyar ccediloğunlukla hafif bir elektrik

ccedilarpması yada bir iğne batması hissi algılar

Hidrolik yağ iccedilerisinde canlı dokulara zarar veren ccedilok sayıda kimyasal

bileşim mevcuttur Hidrolik yağın vuumlcuda enjekte olduğu yaralanmalar

hızla dokuları tahrip ederek kangrene sebep olur bu yuumlzden suumlratle tıbbi

muumldahale gerekir Yaranın ilk anlardaki goumlruumlnuumlmuuml zararsız gibi durduğu

iccedilin kesinlikle oumlnemsiz goumlruumllmemelidir ve en hızlı şekilde cerrahi

muumldahale ile tedavi edilmelidir aksi taktirde yaralanan kişide kalıcı

hasarlar oluşabilir

Bir ccedilok doktorun hidrolik yağ enjekte olması sonucu meydana gelen

yaralanmalar konusunda deneyimli olmadığı dikkate alınmalıdır Bu

konuda nitelikli bir tıbbi profesyonel bulmak saatler suumlrebilir Bu suumlre

yaralının uzvunu yada hayatını kaybetmesine sebep olabilir o yuumlzden

mutlaka oumlnceden bununla ilgili bir planlama yapılması gerekir 28022017 72 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Şekil-2 İğne deliği fışkırması

Şekil-3 (İğne deliği enjeksiyon yaralanması ve tedavi etmek iccedilin yapılan

muumldahale-

FPSI Akışkan Guumlcuuml Guumlvenliği Enstituumlsuuml Salt Lake City ABD)

28022017 73 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Parker hannifin hidrolik valf satış muumlduumlruuml ROB SHIMKO bir guumln sol elimi

valfe uzattığımda goumlz accedilıp kapayıncaya kadar geccedilen suumlrede elimde bir iğne

batması hissettim elime baktığımda sadece kırmızı bir nokta goumlrduumlm ve

herhangi bir acı yoktu doktora gittiğimde doktor merhem suumlruumlp bandajlayıp geri

goumlnderdi fakat daha sonra Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile

meydana gelen yaralanmalarda neler yapılması gerektiğini iccedileren okuduğum eski

bir manuel aklıma geldi manueli alıp hemen aynı doktora gittim o beni başka

bir doktora youmlnlendirdi ve neyse ki sonunda tedavi olabildim fakat geccedil

kalındığından dolayı elimde oluşan hasarı duumlzeltebilmek iccedilin 6000 dolarlık bir

deri nakil operasyonu geccedilirmem gerekti

Malasef ki bu tip yaralanmalar ccedilok nadir goumlruumllen bir durum değildir Uumllkemizde

de bir ccedilok kişi bu şekilde oluşan iş kazaları sonucu ciddi şekilde yaralanıp uzuv

kaybı yada uzuvlarda fonksiyon kaybı ile karşılaşmışlardır Bu tip

yaralanmalardan korunmak iccedilin eski yıpranmış hidrolik hortumları standartlara

uygun ccedilalışma şartlarına goumlre doğru seccedililmiş ve kaliteli hortumlar ile

değiştirmek gerekmektedir Ayrıca oumlzellikle basınccedil hatlarında yer alan

hortumlarda koruyucu kılıf kullanılması da alınabilecek guumlvenlik oumlnlemlerinden

birisidir

YAŞANMIŞ BİR OLAY

28022017 74 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

BİTTİ

28022017 75 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Video 17a

Robot

Introducing

Spot

Video 17b

Robot Boston

All Prototypes

Video 17c

Tuumlyap 2012 elekt-

elektrootomasyon

hidro ve pnouml fuarı

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 51

FP

FM

FP

FM

F P F

M

GE GE ED GEO

Form B Form E Form F

28022017 52 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 53

Diş Sızdırmazlık Şekilleri

Teflon bant Sıvı sızdırmazlık elemanı Teflon esaslı kaplama

İlk iki dişe teflon sarılmamalıdır ( LOCTITE ) ( PRESTOLOK Pnoumlmatik fittings

Akrilik esaslı teflon pudra

5 defaya kadar soumlkuumlluumlp takılabilir )

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 54

Paralel Diş Sızdırmazlık Şekilleri

Metal (duumlz) sızdırmazlık

Cu Al fiber plastik pul Elle sıkmadan sonra anahtarla max14 tur sıkılmalıdır

O-ringli sızdırmazlık

Back-up O-ring O-ring Destekli O-ring

Hidrolik Sistemde Kullanılan Sızdırmazlık Elemanları

Hidrolik devrede kullanılan sızdırmazlık elemanlarının yağ kaccedilaklarını ve verim

kayıplarını azaltmak uumlzere iki goumlrevi vardır Sızdırmazlık elemanlarının

seccediliminde akışkan cinsi ccedilalışma sıcaklığı ccedilalışma basıncı dikkate alınmalıdır

Yapıldıkları malzemeye goumlre sızdırmazlık elemanları

Bezli Malzemeden Yapılan Sızdırmazlık Elemanları

bull Bezli NBR Pamuklu beze nitril emprenye edilerek hazırlanır

bull Bezli FKM Pamuklu beze viton emprenye edilerek hazırlanır

28022017 55 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Esnek Malzemeden Yapılan Sızdırmazlık Elemanları

bull Silikon

bull Nitril

bull Viton

Poli

Neoprenuumlretan

Etilen propilen kauccediluk

Doğal kauccediluk

Neopren

Sızdırmazlık elemanları

Sızdırmazlık Elemanları Kullanıldığı Yere Goumlre

Statik sızdırmazlık elemanları

bull Contalar

bull O-ring (halkalar)

Dinamik sızdırmazlık elemanları

bull Toz keccedileleri

bull Piston kolu keccedileleri

bull Piston keccedileleri

28022017 56 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 57

Uygulamada Sızdırmazlık Elemanları

Parker-Praumldifa Hidrolik Sızdırmazlık Elemanları (Hidroser)

Piston sızdırmazlık elemanları

Mil sızdırmazlık elemanları

Toz sıyırıcılar

Kayıcı halkalar

Parker-Praumldifa O-Ringler

Col-O-Rings tipi değişik renklerde O-ringler

Ekstruumlzyondan elde edilen şerit O-ringler

Teflon O-ringler

Parbak tipi O-ring destek halkaları

Bilindiği uumlzere akışkan guumlcuuml devrelerinde akışkanın hareketli

olduğu iki nokta arasında basınccedil farkı oluşur Eğer kesit farkı gibi

akışın oumlnuumlndeki direnci arttıran etkenler var ise bu basınccedil farkı

daha da artar

Orifis Nedir Ne İşe Yarar

28022017 58 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Orifis pkalası

Ama akışkanın hareketi durduğunda (bu duruma oumlrnek olarak hidrolik

devrede silindirlerin valfler aracılığı ile ya da strok sonuna geldiği iccedilin

durduğu bir anı duumlşuumlnebiliriz) aradaki kesit farkına rağmen iki nokta

arasındaki basınccedil değeri eşit olacaktır Dolayısıyla eğer hidrolik devrede

bir yerde basıncın algılanması gerekiyorsa yada hattaki debiden daha

duumlşuumlk miktarda bir debiye ihtiyaccedil varsa bu noktaların beslemesini ana

hatlardan ccedilekilecek bir hatta orifis takılarak yapabilir

28022017 59 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Lojik valflerin kapaklarına pilot valfin besleme yada boşaltma

hattına orifisler yerleştirerek lojik valfin accedilma ve kapanma suumlreleri

kontrol edilir

28022017 60 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Pilot kumandalı emniyet valflerinde de yukarıdaki pilot valfle

basınccedillı yağ ana goumlvdeden orifislerden geccedilirilerek aktarılır

Değişken deplasmanlı pompaların kontrol organlarında da orifisleri

goumlrmek muumlmkuumlnduumlr

28022017 61 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Hidrolik devre elemanları ccedilalışma prensipleri gereği dar toleranslarda ccedilalışırlar

bu yuumlzden de yağ kirliliğine karşı ccedilok hassastırlar Dolayısıyla hidrolik tahrikli

makinaların performanslarını uzun suumlre suumlrduumlrebilmelerinin temel koşullarından

birisi uumlreticilerin belirlediği standartta temiz bir yağ ile ccedilalışmasıdır Sanayide

ccediloğu kez bu konunun goumlz ardı edilmesi sebebiyle olması gerekenden ccedilok daha

kısa suumlrede makine arızaları ve bunun sonucunda gereksiz parccedila değişimleri ve

uumlretim kayıpları ile karşılaşılmaktadır

Hidrolik Sistem Arızaları

28022017 62 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 63

Hidrolik devrelerde oluşan arızaların birccediloğu hidrolik yağların yanlış

tercihinden kaynaklanır Bu sebeple hidrolik yağlarının seccediliminin iyi

yapılması ve ccedilalışma şartlarına uygun tercih edilmesi gerekir Hidrolik

devrelerin bakımının duumlzenli olarak yapılması gerekir

Sistemde ccedilalışma sırasında guumlruumlltuuml

Pompa arızalıdır

Pompadaki yağ seviyesi duumlşuumlktuumlr

Yağ iccedilinde ve sistemde hava vardır

Yağda buharlaşma olmaktadır

Emniyet valfinde arıza vardır

Motor pompa ve elektrik motoru montaj bağlantıları iyi değildir

Ccedilek valfın yayı kırılmıştır

Borularda dirsek ve kıvrım sayısı fazladır

Emiş borusu ccedilapı kuumlccediluumlktuumlr

Emiş hattı filtresi tıkalıdır

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 64

Hidrolik devre basıncının duumlşmesi veya yuumlkselmesi

Devre Basıncı Duumlşuumlkse

o Hidrolik pompa arızalıdır

o Basınccedil duumlşuumlrme valfi ayarı duumlşuumlktuumlr veya bozulmuştur

o Hidrolik devrede kaccedilak ve sızıntılar vardır

o Silindir keccedilelerinde kaccedilak vardır veya keccedileler arızalıdır

Devre Basıncı Yuumlksekse

o Doumlnuumlş hattı filtresi kirlenmesinden dolayı akışkan kirlenmiştir

o Basınccedil kontrol valfi arızalıdır veya ayarı iyi yapılmamıştır

o Akışkanın iccedilinde hava vardır

o Pompa yataklarında boşluk vardır

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 65

Hidrolik devre debisinin duumlşmesi veya yuumlkselmesi

Devre debisi duumlşuumlk ise (Hareket yavaştır)

o Emniyet valfinin basınccedil ayarı ccedilok duumlşuumlktuumlr

o Hareket eden yuumlzeylerde yağ azalmıştır

o Silindir veya elektrik motoru arızalıdır

o Sıvının viskozitesi yuumlksektir (yağ kalmamıştır)

o Sıvı seviyesi duumlşuumlktuumlr

o Akış kontrol valfinin ayarı yetersizdir

o Sıvının buumltuumlnuuml emniyet valfinden depoya geri doumlnmektedir

o Elektrik motorunun doumlnme youmlnuuml terstir

o Pompa arızalıdır veya tıkalıdır

o Pompanın hızı yetersizdir

Debi yuumlksek ise (Hareket hızlıdır)

o Basınccedil kontrol valfi ayarı fazladır

o Akış kontrol valfi ayarı fazladır

o Elektrik motoru devir sayısı uygun değildir

o Pompanın guumlcuuml gerekenden ccediloktur

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 66

Valflerde Meydana Gelen Arızalar

Youmln kontrol valflerinde meydana gelen arızalar

Valfin suumlrtuumlnme yuumlzeylerinde aşıntı oluşmuştur

Valf iccedilindeki geri doumlnuumlş yayı kırılmıştır

Valf iccedilinde pislik vardır

Valfin selenoid bağlantıları yanlıştır

Valf istenilen konuma gelmiyordur

Valf ayarı iyi değildir

Emniyet valflerinde basınccedil duumlşuumlkse

Sıvı kirlidir

Valfin iccedilindeki yay kırıktır

Havalandırma kapağı accedilık olabilir

Valf ayar yayı bozulmuştur

Basınccedil ayarı bozulmuştur

Emniyet valfi kapalı olabilir

Hava boşluklu bobinlerde bobin iccedilerisine yağ girmezken ıslak bobinlerde tam tersi armatuumlr

tank hattına bağlı olan yağın iccedilerisinde yuumlzer Islak pimli bobinleri oumlzellikle accedilık havada ya

da nemli ortamlarda ccedilalışan makinalarda yağın koruyucu oumlzelliği sayesinde korozyona karşı

dayanıklılığı daha fazladır bunun yanı sıra sıvıyla temastan dolayı ısı transferi daha fazla

olacağı bobinin kendini daha iyi soğutabileceğini soumlyleyebiliriz Bir diğer avantajda bobin

iccedilerisindeki yağın armatuumlruumln yastıklanmasını sağlamasıdır

Doğru akım bobinleri oumlzellikle duumlşuumlk voltajlarda ccedilalışıldığında yuumlksek ccedilalışma guumlvenliğine

sahiptir Aynı zamanda yuumlksek frekanslı ccedilalışmalar iccedilin uygundur Bir diğer oumlzelliği ise

bobine elektrik uyarısı verildiğinde herhangi bir nedenden dolayı suumlrguuml hareket etmez

takılırsa bobinde yanma meydana gelmez Alternatif akımlı bobinler aynı durumda yanarlar

(ıslak pimli bobinler iccedilin bu suumlre yaklaşık 1-15 saattir)

28022017 67 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Valf Bobin Tipleri

Enduumlstriyel otomasyonda en yaygın kullanılan kumanda tipi olan

elektrik kumandalı valflerin piyasada birccedilok değişik ccedileşidi ile

karşılaşmak muumlmkuumlnduumlr Bununla birlikte en yaygın kullanılan

bobin (Selenoid- solenoid ing) ccedileşitlerini doğru akımla ccedilalışan

hava boşluklu veya ıslak pimli alternatif akımla ccedilalışan hava

boşluklu veya ıslak pimli olarak sayabiliriz

Hidrolik Valf Bobinleri ve Arızaları

28022017 68 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Valf Bobinleri Neden Yanar

Valf bobinine enerji verildiğinde ilk olarak suumlrguuml hareketini başlatmak iccedilin daha

yuumlksek direnccedil olacağından dolayı bobinden yuumlksek akım geccediler ve suumlrguuml hareket

etmeye başladığında bu akım değeri duumlşer eğer suumlrguuml hareket edemez ise akım

yığılması oluşarak bobinin aşırı ısınıp yanmasına ve işe goumlrmez duruma gelmesine

sebep olur

Bu şekilde yanan valf bobinlerinde bazı plastik tuumlrevi malzemeler eriyerek bobin

goumlvdesindeki boşlukların dolmasına ve bobin iccedilerisindeki armatuumlruumln hareket

edememesine sebep olabilir

Ortam sıcaklığının yuumlksek olması bobinin uumlzerinde oluşan ısıyı ortama vermesinde

sıkıntı yaratacağından dolayı bobin sıcaklığı artarak direncin artmasına akım ve

bobin kuvvetinin duumlşmesine sebep olacaktır Bunun sonucunda suumlrguuml kuvvetleri

yenilemeyebileceği iccedilin bobinde yanma tehlikesi oluşacaktır Besleme hattındaki

voltaj duumlşuumlkluumlklerinde hareketi başlatacak kuvveti bobinin uumlretememesine va

takılıp kalıp yanmasına sebep olabilecek etkenlerden birisidir Yine bir diğer olası

etkende valfin ccedilalışma ccedilevriminin sıklığıdır izin verilen katalog değerinin uumlzerinde

ccedilevrim suumlresinde ccedilalışan valf bobinleri kısa suumlre iccedilerisinde ccedilok sayıda ilk kalkış

akımına maruz kalacaklardır 28022017 69 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Nadiren de olsa karşılaşılan bir durum ise bobin uumlzerine goumlnderilecek aşırı

voltajdır Bobinde oluşan ekstra kuvvet sebebiyle bobin accedilma ve kapamada

problem olmaz ama yuumlksek voltaj sebebiyle bobinde yuumlksek akım tutulurBu da

sargının aşırı ısınmasına ve bobinde erimeye sebep olabilir

Bir diğer neden olarak da bobinin kısa devre yapmasını sayabiliriz Bobine

girebilecek herhangi bir iletken sıvı kısa devreye ve bobinde yanmaya sebep

olabilir Son olarak mekanik darbeler sonucu hasarlar sebebiyle oluşacak

deformasyonlarda bobinlerde arızalara sebep olacaktır Arıza sebebiyle ccedilıkartılan

bobin uumlzerinde ccedilalışarak arıza kaynağı tespit edilmelidir Aksi taktirde tekrar

benzer şekilde arızalar ile karşılaşabiliriz 28022017 70 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Hidrolik İş Guumlvenliği-1 (Hortumlarda İğne Deliği Fışkırması)

Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile meydana gelen

yaralanmalar doku hasarı uzuv kaybı hatta oumlluumlme bile sebebiyet

verebilir Sorumlular bu tip yaralanmaları engellemek iccedilin ve olası

kazaya nasıl muumldahale edileceğine youmlnelik oumlnceden plan

yapmalıdırlar Kaza meydana geldikten sonra ne yapılacağına dair

karar vermek iccedilin yeterli suumlre olmayabilir

Hortumların eskimesi kullanılan hidrolik

yağa uygun hortum seccedililmemesi hortumların

burulmaya maruz kalması minimum buumlkuumlm

yarıccedilapından daha duumlşuumlk ccedilapta buumlkuumllmesi gibi

sebeplerden dolayı hortumlarda oluşabilecek

ccedilok kuumlccediluumlk deliklerden iğne deliği fışkırması

oluşabilir

28022017 71 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Bu ccedilok kuumlccediluumlk delikten meydana gelen iğne deliği sızıntıları bir mermi gibi

ccedilok yuumlksek hızlara ulaşıp su jeti gibi dokuları delip geccedilebilir ve kan

dolaşım sistemine karışabilir Bu tip yaralanmaya maruz kalan kişi ccedilok

nadiren ciddi miktarda bir acı hissi duyar ccediloğunlukla hafif bir elektrik

ccedilarpması yada bir iğne batması hissi algılar

Hidrolik yağ iccedilerisinde canlı dokulara zarar veren ccedilok sayıda kimyasal

bileşim mevcuttur Hidrolik yağın vuumlcuda enjekte olduğu yaralanmalar

hızla dokuları tahrip ederek kangrene sebep olur bu yuumlzden suumlratle tıbbi

muumldahale gerekir Yaranın ilk anlardaki goumlruumlnuumlmuuml zararsız gibi durduğu

iccedilin kesinlikle oumlnemsiz goumlruumllmemelidir ve en hızlı şekilde cerrahi

muumldahale ile tedavi edilmelidir aksi taktirde yaralanan kişide kalıcı

hasarlar oluşabilir

Bir ccedilok doktorun hidrolik yağ enjekte olması sonucu meydana gelen

yaralanmalar konusunda deneyimli olmadığı dikkate alınmalıdır Bu

konuda nitelikli bir tıbbi profesyonel bulmak saatler suumlrebilir Bu suumlre

yaralının uzvunu yada hayatını kaybetmesine sebep olabilir o yuumlzden

mutlaka oumlnceden bununla ilgili bir planlama yapılması gerekir 28022017 72 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Şekil-2 İğne deliği fışkırması

Şekil-3 (İğne deliği enjeksiyon yaralanması ve tedavi etmek iccedilin yapılan

muumldahale-

FPSI Akışkan Guumlcuuml Guumlvenliği Enstituumlsuuml Salt Lake City ABD)

28022017 73 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Parker hannifin hidrolik valf satış muumlduumlruuml ROB SHIMKO bir guumln sol elimi

valfe uzattığımda goumlz accedilıp kapayıncaya kadar geccedilen suumlrede elimde bir iğne

batması hissettim elime baktığımda sadece kırmızı bir nokta goumlrduumlm ve

herhangi bir acı yoktu doktora gittiğimde doktor merhem suumlruumlp bandajlayıp geri

goumlnderdi fakat daha sonra Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile

meydana gelen yaralanmalarda neler yapılması gerektiğini iccedileren okuduğum eski

bir manuel aklıma geldi manueli alıp hemen aynı doktora gittim o beni başka

bir doktora youmlnlendirdi ve neyse ki sonunda tedavi olabildim fakat geccedil

kalındığından dolayı elimde oluşan hasarı duumlzeltebilmek iccedilin 6000 dolarlık bir

deri nakil operasyonu geccedilirmem gerekti

Malasef ki bu tip yaralanmalar ccedilok nadir goumlruumllen bir durum değildir Uumllkemizde

de bir ccedilok kişi bu şekilde oluşan iş kazaları sonucu ciddi şekilde yaralanıp uzuv

kaybı yada uzuvlarda fonksiyon kaybı ile karşılaşmışlardır Bu tip

yaralanmalardan korunmak iccedilin eski yıpranmış hidrolik hortumları standartlara

uygun ccedilalışma şartlarına goumlre doğru seccedililmiş ve kaliteli hortumlar ile

değiştirmek gerekmektedir Ayrıca oumlzellikle basınccedil hatlarında yer alan

hortumlarda koruyucu kılıf kullanılması da alınabilecek guumlvenlik oumlnlemlerinden

birisidir

YAŞANMIŞ BİR OLAY

28022017 74 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

BİTTİ

28022017 75 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Video 17a

Robot

Introducing

Spot

Video 17b

Robot Boston

All Prototypes

Video 17c

Tuumlyap 2012 elekt-

elektrootomasyon

hidro ve pnouml fuarı

28022017 52 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 53

Diş Sızdırmazlık Şekilleri

Teflon bant Sıvı sızdırmazlık elemanı Teflon esaslı kaplama

İlk iki dişe teflon sarılmamalıdır ( LOCTITE ) ( PRESTOLOK Pnoumlmatik fittings

Akrilik esaslı teflon pudra

5 defaya kadar soumlkuumlluumlp takılabilir )

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 54

Paralel Diş Sızdırmazlık Şekilleri

Metal (duumlz) sızdırmazlık

Cu Al fiber plastik pul Elle sıkmadan sonra anahtarla max14 tur sıkılmalıdır

O-ringli sızdırmazlık

Back-up O-ring O-ring Destekli O-ring

Hidrolik Sistemde Kullanılan Sızdırmazlık Elemanları

Hidrolik devrede kullanılan sızdırmazlık elemanlarının yağ kaccedilaklarını ve verim

kayıplarını azaltmak uumlzere iki goumlrevi vardır Sızdırmazlık elemanlarının

seccediliminde akışkan cinsi ccedilalışma sıcaklığı ccedilalışma basıncı dikkate alınmalıdır

Yapıldıkları malzemeye goumlre sızdırmazlık elemanları

Bezli Malzemeden Yapılan Sızdırmazlık Elemanları

bull Bezli NBR Pamuklu beze nitril emprenye edilerek hazırlanır

bull Bezli FKM Pamuklu beze viton emprenye edilerek hazırlanır

28022017 55 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Esnek Malzemeden Yapılan Sızdırmazlık Elemanları

bull Silikon

bull Nitril

bull Viton

Poli

Neoprenuumlretan

Etilen propilen kauccediluk

Doğal kauccediluk

Neopren

Sızdırmazlık elemanları

Sızdırmazlık Elemanları Kullanıldığı Yere Goumlre

Statik sızdırmazlık elemanları

bull Contalar

bull O-ring (halkalar)

Dinamik sızdırmazlık elemanları

bull Toz keccedileleri

bull Piston kolu keccedileleri

bull Piston keccedileleri

28022017 56 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 57

Uygulamada Sızdırmazlık Elemanları

Parker-Praumldifa Hidrolik Sızdırmazlık Elemanları (Hidroser)

Piston sızdırmazlık elemanları

Mil sızdırmazlık elemanları

Toz sıyırıcılar

Kayıcı halkalar

Parker-Praumldifa O-Ringler

Col-O-Rings tipi değişik renklerde O-ringler

Ekstruumlzyondan elde edilen şerit O-ringler

Teflon O-ringler

Parbak tipi O-ring destek halkaları

Bilindiği uumlzere akışkan guumlcuuml devrelerinde akışkanın hareketli

olduğu iki nokta arasında basınccedil farkı oluşur Eğer kesit farkı gibi

akışın oumlnuumlndeki direnci arttıran etkenler var ise bu basınccedil farkı

daha da artar

Orifis Nedir Ne İşe Yarar

28022017 58 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Orifis pkalası

Ama akışkanın hareketi durduğunda (bu duruma oumlrnek olarak hidrolik

devrede silindirlerin valfler aracılığı ile ya da strok sonuna geldiği iccedilin

durduğu bir anı duumlşuumlnebiliriz) aradaki kesit farkına rağmen iki nokta

arasındaki basınccedil değeri eşit olacaktır Dolayısıyla eğer hidrolik devrede

bir yerde basıncın algılanması gerekiyorsa yada hattaki debiden daha

duumlşuumlk miktarda bir debiye ihtiyaccedil varsa bu noktaların beslemesini ana

hatlardan ccedilekilecek bir hatta orifis takılarak yapabilir

28022017 59 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Lojik valflerin kapaklarına pilot valfin besleme yada boşaltma

hattına orifisler yerleştirerek lojik valfin accedilma ve kapanma suumlreleri

kontrol edilir

28022017 60 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Pilot kumandalı emniyet valflerinde de yukarıdaki pilot valfle

basınccedillı yağ ana goumlvdeden orifislerden geccedilirilerek aktarılır

Değişken deplasmanlı pompaların kontrol organlarında da orifisleri

goumlrmek muumlmkuumlnduumlr

28022017 61 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Hidrolik devre elemanları ccedilalışma prensipleri gereği dar toleranslarda ccedilalışırlar

bu yuumlzden de yağ kirliliğine karşı ccedilok hassastırlar Dolayısıyla hidrolik tahrikli

makinaların performanslarını uzun suumlre suumlrduumlrebilmelerinin temel koşullarından

birisi uumlreticilerin belirlediği standartta temiz bir yağ ile ccedilalışmasıdır Sanayide

ccediloğu kez bu konunun goumlz ardı edilmesi sebebiyle olması gerekenden ccedilok daha

kısa suumlrede makine arızaları ve bunun sonucunda gereksiz parccedila değişimleri ve

uumlretim kayıpları ile karşılaşılmaktadır

Hidrolik Sistem Arızaları

28022017 62 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 63

Hidrolik devrelerde oluşan arızaların birccediloğu hidrolik yağların yanlış

tercihinden kaynaklanır Bu sebeple hidrolik yağlarının seccediliminin iyi

yapılması ve ccedilalışma şartlarına uygun tercih edilmesi gerekir Hidrolik

devrelerin bakımının duumlzenli olarak yapılması gerekir

Sistemde ccedilalışma sırasında guumlruumlltuuml

Pompa arızalıdır

Pompadaki yağ seviyesi duumlşuumlktuumlr

Yağ iccedilinde ve sistemde hava vardır

Yağda buharlaşma olmaktadır

Emniyet valfinde arıza vardır

Motor pompa ve elektrik motoru montaj bağlantıları iyi değildir

Ccedilek valfın yayı kırılmıştır

Borularda dirsek ve kıvrım sayısı fazladır

Emiş borusu ccedilapı kuumlccediluumlktuumlr

Emiş hattı filtresi tıkalıdır

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 64

Hidrolik devre basıncının duumlşmesi veya yuumlkselmesi

Devre Basıncı Duumlşuumlkse

o Hidrolik pompa arızalıdır

o Basınccedil duumlşuumlrme valfi ayarı duumlşuumlktuumlr veya bozulmuştur

o Hidrolik devrede kaccedilak ve sızıntılar vardır

o Silindir keccedilelerinde kaccedilak vardır veya keccedileler arızalıdır

Devre Basıncı Yuumlksekse

o Doumlnuumlş hattı filtresi kirlenmesinden dolayı akışkan kirlenmiştir

o Basınccedil kontrol valfi arızalıdır veya ayarı iyi yapılmamıştır

o Akışkanın iccedilinde hava vardır

o Pompa yataklarında boşluk vardır

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 65

Hidrolik devre debisinin duumlşmesi veya yuumlkselmesi

Devre debisi duumlşuumlk ise (Hareket yavaştır)

o Emniyet valfinin basınccedil ayarı ccedilok duumlşuumlktuumlr

o Hareket eden yuumlzeylerde yağ azalmıştır

o Silindir veya elektrik motoru arızalıdır

o Sıvının viskozitesi yuumlksektir (yağ kalmamıştır)

o Sıvı seviyesi duumlşuumlktuumlr

o Akış kontrol valfinin ayarı yetersizdir

o Sıvının buumltuumlnuuml emniyet valfinden depoya geri doumlnmektedir

o Elektrik motorunun doumlnme youmlnuuml terstir

o Pompa arızalıdır veya tıkalıdır

o Pompanın hızı yetersizdir

Debi yuumlksek ise (Hareket hızlıdır)

o Basınccedil kontrol valfi ayarı fazladır

o Akış kontrol valfi ayarı fazladır

o Elektrik motoru devir sayısı uygun değildir

o Pompanın guumlcuuml gerekenden ccediloktur

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 66

Valflerde Meydana Gelen Arızalar

Youmln kontrol valflerinde meydana gelen arızalar

Valfin suumlrtuumlnme yuumlzeylerinde aşıntı oluşmuştur

Valf iccedilindeki geri doumlnuumlş yayı kırılmıştır

Valf iccedilinde pislik vardır

Valfin selenoid bağlantıları yanlıştır

Valf istenilen konuma gelmiyordur

Valf ayarı iyi değildir

Emniyet valflerinde basınccedil duumlşuumlkse

Sıvı kirlidir

Valfin iccedilindeki yay kırıktır

Havalandırma kapağı accedilık olabilir

Valf ayar yayı bozulmuştur

Basınccedil ayarı bozulmuştur

Emniyet valfi kapalı olabilir

Hava boşluklu bobinlerde bobin iccedilerisine yağ girmezken ıslak bobinlerde tam tersi armatuumlr

tank hattına bağlı olan yağın iccedilerisinde yuumlzer Islak pimli bobinleri oumlzellikle accedilık havada ya

da nemli ortamlarda ccedilalışan makinalarda yağın koruyucu oumlzelliği sayesinde korozyona karşı

dayanıklılığı daha fazladır bunun yanı sıra sıvıyla temastan dolayı ısı transferi daha fazla

olacağı bobinin kendini daha iyi soğutabileceğini soumlyleyebiliriz Bir diğer avantajda bobin

iccedilerisindeki yağın armatuumlruumln yastıklanmasını sağlamasıdır

Doğru akım bobinleri oumlzellikle duumlşuumlk voltajlarda ccedilalışıldığında yuumlksek ccedilalışma guumlvenliğine

sahiptir Aynı zamanda yuumlksek frekanslı ccedilalışmalar iccedilin uygundur Bir diğer oumlzelliği ise

bobine elektrik uyarısı verildiğinde herhangi bir nedenden dolayı suumlrguuml hareket etmez

takılırsa bobinde yanma meydana gelmez Alternatif akımlı bobinler aynı durumda yanarlar

(ıslak pimli bobinler iccedilin bu suumlre yaklaşık 1-15 saattir)

28022017 67 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Valf Bobin Tipleri

Enduumlstriyel otomasyonda en yaygın kullanılan kumanda tipi olan

elektrik kumandalı valflerin piyasada birccedilok değişik ccedileşidi ile

karşılaşmak muumlmkuumlnduumlr Bununla birlikte en yaygın kullanılan

bobin (Selenoid- solenoid ing) ccedileşitlerini doğru akımla ccedilalışan

hava boşluklu veya ıslak pimli alternatif akımla ccedilalışan hava

boşluklu veya ıslak pimli olarak sayabiliriz

Hidrolik Valf Bobinleri ve Arızaları

28022017 68 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Valf Bobinleri Neden Yanar

Valf bobinine enerji verildiğinde ilk olarak suumlrguuml hareketini başlatmak iccedilin daha

yuumlksek direnccedil olacağından dolayı bobinden yuumlksek akım geccediler ve suumlrguuml hareket

etmeye başladığında bu akım değeri duumlşer eğer suumlrguuml hareket edemez ise akım

yığılması oluşarak bobinin aşırı ısınıp yanmasına ve işe goumlrmez duruma gelmesine

sebep olur

Bu şekilde yanan valf bobinlerinde bazı plastik tuumlrevi malzemeler eriyerek bobin

goumlvdesindeki boşlukların dolmasına ve bobin iccedilerisindeki armatuumlruumln hareket

edememesine sebep olabilir

Ortam sıcaklığının yuumlksek olması bobinin uumlzerinde oluşan ısıyı ortama vermesinde

sıkıntı yaratacağından dolayı bobin sıcaklığı artarak direncin artmasına akım ve

bobin kuvvetinin duumlşmesine sebep olacaktır Bunun sonucunda suumlrguuml kuvvetleri

yenilemeyebileceği iccedilin bobinde yanma tehlikesi oluşacaktır Besleme hattındaki

voltaj duumlşuumlkluumlklerinde hareketi başlatacak kuvveti bobinin uumlretememesine va

takılıp kalıp yanmasına sebep olabilecek etkenlerden birisidir Yine bir diğer olası

etkende valfin ccedilalışma ccedilevriminin sıklığıdır izin verilen katalog değerinin uumlzerinde

ccedilevrim suumlresinde ccedilalışan valf bobinleri kısa suumlre iccedilerisinde ccedilok sayıda ilk kalkış

akımına maruz kalacaklardır 28022017 69 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Nadiren de olsa karşılaşılan bir durum ise bobin uumlzerine goumlnderilecek aşırı

voltajdır Bobinde oluşan ekstra kuvvet sebebiyle bobin accedilma ve kapamada

problem olmaz ama yuumlksek voltaj sebebiyle bobinde yuumlksek akım tutulurBu da

sargının aşırı ısınmasına ve bobinde erimeye sebep olabilir

Bir diğer neden olarak da bobinin kısa devre yapmasını sayabiliriz Bobine

girebilecek herhangi bir iletken sıvı kısa devreye ve bobinde yanmaya sebep

olabilir Son olarak mekanik darbeler sonucu hasarlar sebebiyle oluşacak

deformasyonlarda bobinlerde arızalara sebep olacaktır Arıza sebebiyle ccedilıkartılan

bobin uumlzerinde ccedilalışarak arıza kaynağı tespit edilmelidir Aksi taktirde tekrar

benzer şekilde arızalar ile karşılaşabiliriz 28022017 70 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Hidrolik İş Guumlvenliği-1 (Hortumlarda İğne Deliği Fışkırması)

Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile meydana gelen

yaralanmalar doku hasarı uzuv kaybı hatta oumlluumlme bile sebebiyet

verebilir Sorumlular bu tip yaralanmaları engellemek iccedilin ve olası

kazaya nasıl muumldahale edileceğine youmlnelik oumlnceden plan

yapmalıdırlar Kaza meydana geldikten sonra ne yapılacağına dair

karar vermek iccedilin yeterli suumlre olmayabilir

Hortumların eskimesi kullanılan hidrolik

yağa uygun hortum seccedililmemesi hortumların

burulmaya maruz kalması minimum buumlkuumlm

yarıccedilapından daha duumlşuumlk ccedilapta buumlkuumllmesi gibi

sebeplerden dolayı hortumlarda oluşabilecek

ccedilok kuumlccediluumlk deliklerden iğne deliği fışkırması

oluşabilir

28022017 71 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Bu ccedilok kuumlccediluumlk delikten meydana gelen iğne deliği sızıntıları bir mermi gibi

ccedilok yuumlksek hızlara ulaşıp su jeti gibi dokuları delip geccedilebilir ve kan

dolaşım sistemine karışabilir Bu tip yaralanmaya maruz kalan kişi ccedilok

nadiren ciddi miktarda bir acı hissi duyar ccediloğunlukla hafif bir elektrik

ccedilarpması yada bir iğne batması hissi algılar

Hidrolik yağ iccedilerisinde canlı dokulara zarar veren ccedilok sayıda kimyasal

bileşim mevcuttur Hidrolik yağın vuumlcuda enjekte olduğu yaralanmalar

hızla dokuları tahrip ederek kangrene sebep olur bu yuumlzden suumlratle tıbbi

muumldahale gerekir Yaranın ilk anlardaki goumlruumlnuumlmuuml zararsız gibi durduğu

iccedilin kesinlikle oumlnemsiz goumlruumllmemelidir ve en hızlı şekilde cerrahi

muumldahale ile tedavi edilmelidir aksi taktirde yaralanan kişide kalıcı

hasarlar oluşabilir

Bir ccedilok doktorun hidrolik yağ enjekte olması sonucu meydana gelen

yaralanmalar konusunda deneyimli olmadığı dikkate alınmalıdır Bu

konuda nitelikli bir tıbbi profesyonel bulmak saatler suumlrebilir Bu suumlre

yaralının uzvunu yada hayatını kaybetmesine sebep olabilir o yuumlzden

mutlaka oumlnceden bununla ilgili bir planlama yapılması gerekir 28022017 72 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Şekil-2 İğne deliği fışkırması

Şekil-3 (İğne deliği enjeksiyon yaralanması ve tedavi etmek iccedilin yapılan

muumldahale-

FPSI Akışkan Guumlcuuml Guumlvenliği Enstituumlsuuml Salt Lake City ABD)

28022017 73 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Parker hannifin hidrolik valf satış muumlduumlruuml ROB SHIMKO bir guumln sol elimi

valfe uzattığımda goumlz accedilıp kapayıncaya kadar geccedilen suumlrede elimde bir iğne

batması hissettim elime baktığımda sadece kırmızı bir nokta goumlrduumlm ve

herhangi bir acı yoktu doktora gittiğimde doktor merhem suumlruumlp bandajlayıp geri

goumlnderdi fakat daha sonra Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile

meydana gelen yaralanmalarda neler yapılması gerektiğini iccedileren okuduğum eski

bir manuel aklıma geldi manueli alıp hemen aynı doktora gittim o beni başka

bir doktora youmlnlendirdi ve neyse ki sonunda tedavi olabildim fakat geccedil

kalındığından dolayı elimde oluşan hasarı duumlzeltebilmek iccedilin 6000 dolarlık bir

deri nakil operasyonu geccedilirmem gerekti

Malasef ki bu tip yaralanmalar ccedilok nadir goumlruumllen bir durum değildir Uumllkemizde

de bir ccedilok kişi bu şekilde oluşan iş kazaları sonucu ciddi şekilde yaralanıp uzuv

kaybı yada uzuvlarda fonksiyon kaybı ile karşılaşmışlardır Bu tip

yaralanmalardan korunmak iccedilin eski yıpranmış hidrolik hortumları standartlara

uygun ccedilalışma şartlarına goumlre doğru seccedililmiş ve kaliteli hortumlar ile

değiştirmek gerekmektedir Ayrıca oumlzellikle basınccedil hatlarında yer alan

hortumlarda koruyucu kılıf kullanılması da alınabilecek guumlvenlik oumlnlemlerinden

birisidir

YAŞANMIŞ BİR OLAY

28022017 74 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

BİTTİ

28022017 75 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Video 17a

Robot

Introducing

Spot

Video 17b

Robot Boston

All Prototypes

Video 17c

Tuumlyap 2012 elekt-

elektrootomasyon

hidro ve pnouml fuarı

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 53

Diş Sızdırmazlık Şekilleri

Teflon bant Sıvı sızdırmazlık elemanı Teflon esaslı kaplama

İlk iki dişe teflon sarılmamalıdır ( LOCTITE ) ( PRESTOLOK Pnoumlmatik fittings

Akrilik esaslı teflon pudra

5 defaya kadar soumlkuumlluumlp takılabilir )

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 54

Paralel Diş Sızdırmazlık Şekilleri

Metal (duumlz) sızdırmazlık

Cu Al fiber plastik pul Elle sıkmadan sonra anahtarla max14 tur sıkılmalıdır

O-ringli sızdırmazlık

Back-up O-ring O-ring Destekli O-ring

Hidrolik Sistemde Kullanılan Sızdırmazlık Elemanları

Hidrolik devrede kullanılan sızdırmazlık elemanlarının yağ kaccedilaklarını ve verim

kayıplarını azaltmak uumlzere iki goumlrevi vardır Sızdırmazlık elemanlarının

seccediliminde akışkan cinsi ccedilalışma sıcaklığı ccedilalışma basıncı dikkate alınmalıdır

Yapıldıkları malzemeye goumlre sızdırmazlık elemanları

Bezli Malzemeden Yapılan Sızdırmazlık Elemanları

bull Bezli NBR Pamuklu beze nitril emprenye edilerek hazırlanır

bull Bezli FKM Pamuklu beze viton emprenye edilerek hazırlanır

28022017 55 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Esnek Malzemeden Yapılan Sızdırmazlık Elemanları

bull Silikon

bull Nitril

bull Viton

Poli

Neoprenuumlretan

Etilen propilen kauccediluk

Doğal kauccediluk

Neopren

Sızdırmazlık elemanları

Sızdırmazlık Elemanları Kullanıldığı Yere Goumlre

Statik sızdırmazlık elemanları

bull Contalar

bull O-ring (halkalar)

Dinamik sızdırmazlık elemanları

bull Toz keccedileleri

bull Piston kolu keccedileleri

bull Piston keccedileleri

28022017 56 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 57

Uygulamada Sızdırmazlık Elemanları

Parker-Praumldifa Hidrolik Sızdırmazlık Elemanları (Hidroser)

Piston sızdırmazlık elemanları

Mil sızdırmazlık elemanları

Toz sıyırıcılar

Kayıcı halkalar

Parker-Praumldifa O-Ringler

Col-O-Rings tipi değişik renklerde O-ringler

Ekstruumlzyondan elde edilen şerit O-ringler

Teflon O-ringler

Parbak tipi O-ring destek halkaları

Bilindiği uumlzere akışkan guumlcuuml devrelerinde akışkanın hareketli

olduğu iki nokta arasında basınccedil farkı oluşur Eğer kesit farkı gibi

akışın oumlnuumlndeki direnci arttıran etkenler var ise bu basınccedil farkı

daha da artar

Orifis Nedir Ne İşe Yarar

28022017 58 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Orifis pkalası

Ama akışkanın hareketi durduğunda (bu duruma oumlrnek olarak hidrolik

devrede silindirlerin valfler aracılığı ile ya da strok sonuna geldiği iccedilin

durduğu bir anı duumlşuumlnebiliriz) aradaki kesit farkına rağmen iki nokta

arasındaki basınccedil değeri eşit olacaktır Dolayısıyla eğer hidrolik devrede

bir yerde basıncın algılanması gerekiyorsa yada hattaki debiden daha

duumlşuumlk miktarda bir debiye ihtiyaccedil varsa bu noktaların beslemesini ana

hatlardan ccedilekilecek bir hatta orifis takılarak yapabilir

28022017 59 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Lojik valflerin kapaklarına pilot valfin besleme yada boşaltma

hattına orifisler yerleştirerek lojik valfin accedilma ve kapanma suumlreleri

kontrol edilir

28022017 60 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Pilot kumandalı emniyet valflerinde de yukarıdaki pilot valfle

basınccedillı yağ ana goumlvdeden orifislerden geccedilirilerek aktarılır

Değişken deplasmanlı pompaların kontrol organlarında da orifisleri

goumlrmek muumlmkuumlnduumlr

28022017 61 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Hidrolik devre elemanları ccedilalışma prensipleri gereği dar toleranslarda ccedilalışırlar

bu yuumlzden de yağ kirliliğine karşı ccedilok hassastırlar Dolayısıyla hidrolik tahrikli

makinaların performanslarını uzun suumlre suumlrduumlrebilmelerinin temel koşullarından

birisi uumlreticilerin belirlediği standartta temiz bir yağ ile ccedilalışmasıdır Sanayide

ccediloğu kez bu konunun goumlz ardı edilmesi sebebiyle olması gerekenden ccedilok daha

kısa suumlrede makine arızaları ve bunun sonucunda gereksiz parccedila değişimleri ve

uumlretim kayıpları ile karşılaşılmaktadır

Hidrolik Sistem Arızaları

28022017 62 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 63

Hidrolik devrelerde oluşan arızaların birccediloğu hidrolik yağların yanlış

tercihinden kaynaklanır Bu sebeple hidrolik yağlarının seccediliminin iyi

yapılması ve ccedilalışma şartlarına uygun tercih edilmesi gerekir Hidrolik

devrelerin bakımının duumlzenli olarak yapılması gerekir

Sistemde ccedilalışma sırasında guumlruumlltuuml

Pompa arızalıdır

Pompadaki yağ seviyesi duumlşuumlktuumlr

Yağ iccedilinde ve sistemde hava vardır

Yağda buharlaşma olmaktadır

Emniyet valfinde arıza vardır

Motor pompa ve elektrik motoru montaj bağlantıları iyi değildir

Ccedilek valfın yayı kırılmıştır

Borularda dirsek ve kıvrım sayısı fazladır

Emiş borusu ccedilapı kuumlccediluumlktuumlr

Emiş hattı filtresi tıkalıdır

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 64

Hidrolik devre basıncının duumlşmesi veya yuumlkselmesi

Devre Basıncı Duumlşuumlkse

o Hidrolik pompa arızalıdır

o Basınccedil duumlşuumlrme valfi ayarı duumlşuumlktuumlr veya bozulmuştur

o Hidrolik devrede kaccedilak ve sızıntılar vardır

o Silindir keccedilelerinde kaccedilak vardır veya keccedileler arızalıdır

Devre Basıncı Yuumlksekse

o Doumlnuumlş hattı filtresi kirlenmesinden dolayı akışkan kirlenmiştir

o Basınccedil kontrol valfi arızalıdır veya ayarı iyi yapılmamıştır

o Akışkanın iccedilinde hava vardır

o Pompa yataklarında boşluk vardır

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 65

Hidrolik devre debisinin duumlşmesi veya yuumlkselmesi

Devre debisi duumlşuumlk ise (Hareket yavaştır)

o Emniyet valfinin basınccedil ayarı ccedilok duumlşuumlktuumlr

o Hareket eden yuumlzeylerde yağ azalmıştır

o Silindir veya elektrik motoru arızalıdır

o Sıvının viskozitesi yuumlksektir (yağ kalmamıştır)

o Sıvı seviyesi duumlşuumlktuumlr

o Akış kontrol valfinin ayarı yetersizdir

o Sıvının buumltuumlnuuml emniyet valfinden depoya geri doumlnmektedir

o Elektrik motorunun doumlnme youmlnuuml terstir

o Pompa arızalıdır veya tıkalıdır

o Pompanın hızı yetersizdir

Debi yuumlksek ise (Hareket hızlıdır)

o Basınccedil kontrol valfi ayarı fazladır

o Akış kontrol valfi ayarı fazladır

o Elektrik motoru devir sayısı uygun değildir

o Pompanın guumlcuuml gerekenden ccediloktur

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 66

Valflerde Meydana Gelen Arızalar

Youmln kontrol valflerinde meydana gelen arızalar

Valfin suumlrtuumlnme yuumlzeylerinde aşıntı oluşmuştur

Valf iccedilindeki geri doumlnuumlş yayı kırılmıştır

Valf iccedilinde pislik vardır

Valfin selenoid bağlantıları yanlıştır

Valf istenilen konuma gelmiyordur

Valf ayarı iyi değildir

Emniyet valflerinde basınccedil duumlşuumlkse

Sıvı kirlidir

Valfin iccedilindeki yay kırıktır

Havalandırma kapağı accedilık olabilir

Valf ayar yayı bozulmuştur

Basınccedil ayarı bozulmuştur

Emniyet valfi kapalı olabilir

Hava boşluklu bobinlerde bobin iccedilerisine yağ girmezken ıslak bobinlerde tam tersi armatuumlr

tank hattına bağlı olan yağın iccedilerisinde yuumlzer Islak pimli bobinleri oumlzellikle accedilık havada ya

da nemli ortamlarda ccedilalışan makinalarda yağın koruyucu oumlzelliği sayesinde korozyona karşı

dayanıklılığı daha fazladır bunun yanı sıra sıvıyla temastan dolayı ısı transferi daha fazla

olacağı bobinin kendini daha iyi soğutabileceğini soumlyleyebiliriz Bir diğer avantajda bobin

iccedilerisindeki yağın armatuumlruumln yastıklanmasını sağlamasıdır

Doğru akım bobinleri oumlzellikle duumlşuumlk voltajlarda ccedilalışıldığında yuumlksek ccedilalışma guumlvenliğine

sahiptir Aynı zamanda yuumlksek frekanslı ccedilalışmalar iccedilin uygundur Bir diğer oumlzelliği ise

bobine elektrik uyarısı verildiğinde herhangi bir nedenden dolayı suumlrguuml hareket etmez

takılırsa bobinde yanma meydana gelmez Alternatif akımlı bobinler aynı durumda yanarlar

(ıslak pimli bobinler iccedilin bu suumlre yaklaşık 1-15 saattir)

28022017 67 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Valf Bobin Tipleri

Enduumlstriyel otomasyonda en yaygın kullanılan kumanda tipi olan

elektrik kumandalı valflerin piyasada birccedilok değişik ccedileşidi ile

karşılaşmak muumlmkuumlnduumlr Bununla birlikte en yaygın kullanılan

bobin (Selenoid- solenoid ing) ccedileşitlerini doğru akımla ccedilalışan

hava boşluklu veya ıslak pimli alternatif akımla ccedilalışan hava

boşluklu veya ıslak pimli olarak sayabiliriz

Hidrolik Valf Bobinleri ve Arızaları

28022017 68 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Valf Bobinleri Neden Yanar

Valf bobinine enerji verildiğinde ilk olarak suumlrguuml hareketini başlatmak iccedilin daha

yuumlksek direnccedil olacağından dolayı bobinden yuumlksek akım geccediler ve suumlrguuml hareket

etmeye başladığında bu akım değeri duumlşer eğer suumlrguuml hareket edemez ise akım

yığılması oluşarak bobinin aşırı ısınıp yanmasına ve işe goumlrmez duruma gelmesine

sebep olur

Bu şekilde yanan valf bobinlerinde bazı plastik tuumlrevi malzemeler eriyerek bobin

goumlvdesindeki boşlukların dolmasına ve bobin iccedilerisindeki armatuumlruumln hareket

edememesine sebep olabilir

Ortam sıcaklığının yuumlksek olması bobinin uumlzerinde oluşan ısıyı ortama vermesinde

sıkıntı yaratacağından dolayı bobin sıcaklığı artarak direncin artmasına akım ve

bobin kuvvetinin duumlşmesine sebep olacaktır Bunun sonucunda suumlrguuml kuvvetleri

yenilemeyebileceği iccedilin bobinde yanma tehlikesi oluşacaktır Besleme hattındaki

voltaj duumlşuumlkluumlklerinde hareketi başlatacak kuvveti bobinin uumlretememesine va

takılıp kalıp yanmasına sebep olabilecek etkenlerden birisidir Yine bir diğer olası

etkende valfin ccedilalışma ccedilevriminin sıklığıdır izin verilen katalog değerinin uumlzerinde

ccedilevrim suumlresinde ccedilalışan valf bobinleri kısa suumlre iccedilerisinde ccedilok sayıda ilk kalkış

akımına maruz kalacaklardır 28022017 69 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Nadiren de olsa karşılaşılan bir durum ise bobin uumlzerine goumlnderilecek aşırı

voltajdır Bobinde oluşan ekstra kuvvet sebebiyle bobin accedilma ve kapamada

problem olmaz ama yuumlksek voltaj sebebiyle bobinde yuumlksek akım tutulurBu da

sargının aşırı ısınmasına ve bobinde erimeye sebep olabilir

Bir diğer neden olarak da bobinin kısa devre yapmasını sayabiliriz Bobine

girebilecek herhangi bir iletken sıvı kısa devreye ve bobinde yanmaya sebep

olabilir Son olarak mekanik darbeler sonucu hasarlar sebebiyle oluşacak

deformasyonlarda bobinlerde arızalara sebep olacaktır Arıza sebebiyle ccedilıkartılan

bobin uumlzerinde ccedilalışarak arıza kaynağı tespit edilmelidir Aksi taktirde tekrar

benzer şekilde arızalar ile karşılaşabiliriz 28022017 70 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Hidrolik İş Guumlvenliği-1 (Hortumlarda İğne Deliği Fışkırması)

Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile meydana gelen

yaralanmalar doku hasarı uzuv kaybı hatta oumlluumlme bile sebebiyet

verebilir Sorumlular bu tip yaralanmaları engellemek iccedilin ve olası

kazaya nasıl muumldahale edileceğine youmlnelik oumlnceden plan

yapmalıdırlar Kaza meydana geldikten sonra ne yapılacağına dair

karar vermek iccedilin yeterli suumlre olmayabilir

Hortumların eskimesi kullanılan hidrolik

yağa uygun hortum seccedililmemesi hortumların

burulmaya maruz kalması minimum buumlkuumlm

yarıccedilapından daha duumlşuumlk ccedilapta buumlkuumllmesi gibi

sebeplerden dolayı hortumlarda oluşabilecek

ccedilok kuumlccediluumlk deliklerden iğne deliği fışkırması

oluşabilir

28022017 71 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Bu ccedilok kuumlccediluumlk delikten meydana gelen iğne deliği sızıntıları bir mermi gibi

ccedilok yuumlksek hızlara ulaşıp su jeti gibi dokuları delip geccedilebilir ve kan

dolaşım sistemine karışabilir Bu tip yaralanmaya maruz kalan kişi ccedilok

nadiren ciddi miktarda bir acı hissi duyar ccediloğunlukla hafif bir elektrik

ccedilarpması yada bir iğne batması hissi algılar

Hidrolik yağ iccedilerisinde canlı dokulara zarar veren ccedilok sayıda kimyasal

bileşim mevcuttur Hidrolik yağın vuumlcuda enjekte olduğu yaralanmalar

hızla dokuları tahrip ederek kangrene sebep olur bu yuumlzden suumlratle tıbbi

muumldahale gerekir Yaranın ilk anlardaki goumlruumlnuumlmuuml zararsız gibi durduğu

iccedilin kesinlikle oumlnemsiz goumlruumllmemelidir ve en hızlı şekilde cerrahi

muumldahale ile tedavi edilmelidir aksi taktirde yaralanan kişide kalıcı

hasarlar oluşabilir

Bir ccedilok doktorun hidrolik yağ enjekte olması sonucu meydana gelen

yaralanmalar konusunda deneyimli olmadığı dikkate alınmalıdır Bu

konuda nitelikli bir tıbbi profesyonel bulmak saatler suumlrebilir Bu suumlre

yaralının uzvunu yada hayatını kaybetmesine sebep olabilir o yuumlzden

mutlaka oumlnceden bununla ilgili bir planlama yapılması gerekir 28022017 72 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Şekil-2 İğne deliği fışkırması

Şekil-3 (İğne deliği enjeksiyon yaralanması ve tedavi etmek iccedilin yapılan

muumldahale-

FPSI Akışkan Guumlcuuml Guumlvenliği Enstituumlsuuml Salt Lake City ABD)

28022017 73 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Parker hannifin hidrolik valf satış muumlduumlruuml ROB SHIMKO bir guumln sol elimi

valfe uzattığımda goumlz accedilıp kapayıncaya kadar geccedilen suumlrede elimde bir iğne

batması hissettim elime baktığımda sadece kırmızı bir nokta goumlrduumlm ve

herhangi bir acı yoktu doktora gittiğimde doktor merhem suumlruumlp bandajlayıp geri

goumlnderdi fakat daha sonra Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile

meydana gelen yaralanmalarda neler yapılması gerektiğini iccedileren okuduğum eski

bir manuel aklıma geldi manueli alıp hemen aynı doktora gittim o beni başka

bir doktora youmlnlendirdi ve neyse ki sonunda tedavi olabildim fakat geccedil

kalındığından dolayı elimde oluşan hasarı duumlzeltebilmek iccedilin 6000 dolarlık bir

deri nakil operasyonu geccedilirmem gerekti

Malasef ki bu tip yaralanmalar ccedilok nadir goumlruumllen bir durum değildir Uumllkemizde

de bir ccedilok kişi bu şekilde oluşan iş kazaları sonucu ciddi şekilde yaralanıp uzuv

kaybı yada uzuvlarda fonksiyon kaybı ile karşılaşmışlardır Bu tip

yaralanmalardan korunmak iccedilin eski yıpranmış hidrolik hortumları standartlara

uygun ccedilalışma şartlarına goumlre doğru seccedililmiş ve kaliteli hortumlar ile

değiştirmek gerekmektedir Ayrıca oumlzellikle basınccedil hatlarında yer alan

hortumlarda koruyucu kılıf kullanılması da alınabilecek guumlvenlik oumlnlemlerinden

birisidir

YAŞANMIŞ BİR OLAY

28022017 74 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

BİTTİ

28022017 75 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Video 17a

Robot

Introducing

Spot

Video 17b

Robot Boston

All Prototypes

Video 17c

Tuumlyap 2012 elekt-

elektrootomasyon

hidro ve pnouml fuarı

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 54

Paralel Diş Sızdırmazlık Şekilleri

Metal (duumlz) sızdırmazlık

Cu Al fiber plastik pul Elle sıkmadan sonra anahtarla max14 tur sıkılmalıdır

O-ringli sızdırmazlık

Back-up O-ring O-ring Destekli O-ring

Hidrolik Sistemde Kullanılan Sızdırmazlık Elemanları

Hidrolik devrede kullanılan sızdırmazlık elemanlarının yağ kaccedilaklarını ve verim

kayıplarını azaltmak uumlzere iki goumlrevi vardır Sızdırmazlık elemanlarının

seccediliminde akışkan cinsi ccedilalışma sıcaklığı ccedilalışma basıncı dikkate alınmalıdır

Yapıldıkları malzemeye goumlre sızdırmazlık elemanları

Bezli Malzemeden Yapılan Sızdırmazlık Elemanları

bull Bezli NBR Pamuklu beze nitril emprenye edilerek hazırlanır

bull Bezli FKM Pamuklu beze viton emprenye edilerek hazırlanır

28022017 55 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Esnek Malzemeden Yapılan Sızdırmazlık Elemanları

bull Silikon

bull Nitril

bull Viton

Poli

Neoprenuumlretan

Etilen propilen kauccediluk

Doğal kauccediluk

Neopren

Sızdırmazlık elemanları

Sızdırmazlık Elemanları Kullanıldığı Yere Goumlre

Statik sızdırmazlık elemanları

bull Contalar

bull O-ring (halkalar)

Dinamik sızdırmazlık elemanları

bull Toz keccedileleri

bull Piston kolu keccedileleri

bull Piston keccedileleri

28022017 56 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 57

Uygulamada Sızdırmazlık Elemanları

Parker-Praumldifa Hidrolik Sızdırmazlık Elemanları (Hidroser)

Piston sızdırmazlık elemanları

Mil sızdırmazlık elemanları

Toz sıyırıcılar

Kayıcı halkalar

Parker-Praumldifa O-Ringler

Col-O-Rings tipi değişik renklerde O-ringler

Ekstruumlzyondan elde edilen şerit O-ringler

Teflon O-ringler

Parbak tipi O-ring destek halkaları

Bilindiği uumlzere akışkan guumlcuuml devrelerinde akışkanın hareketli

olduğu iki nokta arasında basınccedil farkı oluşur Eğer kesit farkı gibi

akışın oumlnuumlndeki direnci arttıran etkenler var ise bu basınccedil farkı

daha da artar

Orifis Nedir Ne İşe Yarar

28022017 58 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Orifis pkalası

Ama akışkanın hareketi durduğunda (bu duruma oumlrnek olarak hidrolik

devrede silindirlerin valfler aracılığı ile ya da strok sonuna geldiği iccedilin

durduğu bir anı duumlşuumlnebiliriz) aradaki kesit farkına rağmen iki nokta

arasındaki basınccedil değeri eşit olacaktır Dolayısıyla eğer hidrolik devrede

bir yerde basıncın algılanması gerekiyorsa yada hattaki debiden daha

duumlşuumlk miktarda bir debiye ihtiyaccedil varsa bu noktaların beslemesini ana

hatlardan ccedilekilecek bir hatta orifis takılarak yapabilir

28022017 59 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Lojik valflerin kapaklarına pilot valfin besleme yada boşaltma

hattına orifisler yerleştirerek lojik valfin accedilma ve kapanma suumlreleri

kontrol edilir

28022017 60 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Pilot kumandalı emniyet valflerinde de yukarıdaki pilot valfle

basınccedillı yağ ana goumlvdeden orifislerden geccedilirilerek aktarılır

Değişken deplasmanlı pompaların kontrol organlarında da orifisleri

goumlrmek muumlmkuumlnduumlr

28022017 61 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Hidrolik devre elemanları ccedilalışma prensipleri gereği dar toleranslarda ccedilalışırlar

bu yuumlzden de yağ kirliliğine karşı ccedilok hassastırlar Dolayısıyla hidrolik tahrikli

makinaların performanslarını uzun suumlre suumlrduumlrebilmelerinin temel koşullarından

birisi uumlreticilerin belirlediği standartta temiz bir yağ ile ccedilalışmasıdır Sanayide

ccediloğu kez bu konunun goumlz ardı edilmesi sebebiyle olması gerekenden ccedilok daha

kısa suumlrede makine arızaları ve bunun sonucunda gereksiz parccedila değişimleri ve

uumlretim kayıpları ile karşılaşılmaktadır

Hidrolik Sistem Arızaları

28022017 62 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 63

Hidrolik devrelerde oluşan arızaların birccediloğu hidrolik yağların yanlış

tercihinden kaynaklanır Bu sebeple hidrolik yağlarının seccediliminin iyi

yapılması ve ccedilalışma şartlarına uygun tercih edilmesi gerekir Hidrolik

devrelerin bakımının duumlzenli olarak yapılması gerekir

Sistemde ccedilalışma sırasında guumlruumlltuuml

Pompa arızalıdır

Pompadaki yağ seviyesi duumlşuumlktuumlr

Yağ iccedilinde ve sistemde hava vardır

Yağda buharlaşma olmaktadır

Emniyet valfinde arıza vardır

Motor pompa ve elektrik motoru montaj bağlantıları iyi değildir

Ccedilek valfın yayı kırılmıştır

Borularda dirsek ve kıvrım sayısı fazladır

Emiş borusu ccedilapı kuumlccediluumlktuumlr

Emiş hattı filtresi tıkalıdır

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 64

Hidrolik devre basıncının duumlşmesi veya yuumlkselmesi

Devre Basıncı Duumlşuumlkse

o Hidrolik pompa arızalıdır

o Basınccedil duumlşuumlrme valfi ayarı duumlşuumlktuumlr veya bozulmuştur

o Hidrolik devrede kaccedilak ve sızıntılar vardır

o Silindir keccedilelerinde kaccedilak vardır veya keccedileler arızalıdır

Devre Basıncı Yuumlksekse

o Doumlnuumlş hattı filtresi kirlenmesinden dolayı akışkan kirlenmiştir

o Basınccedil kontrol valfi arızalıdır veya ayarı iyi yapılmamıştır

o Akışkanın iccedilinde hava vardır

o Pompa yataklarında boşluk vardır

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 65

Hidrolik devre debisinin duumlşmesi veya yuumlkselmesi

Devre debisi duumlşuumlk ise (Hareket yavaştır)

o Emniyet valfinin basınccedil ayarı ccedilok duumlşuumlktuumlr

o Hareket eden yuumlzeylerde yağ azalmıştır

o Silindir veya elektrik motoru arızalıdır

o Sıvının viskozitesi yuumlksektir (yağ kalmamıştır)

o Sıvı seviyesi duumlşuumlktuumlr

o Akış kontrol valfinin ayarı yetersizdir

o Sıvının buumltuumlnuuml emniyet valfinden depoya geri doumlnmektedir

o Elektrik motorunun doumlnme youmlnuuml terstir

o Pompa arızalıdır veya tıkalıdır

o Pompanın hızı yetersizdir

Debi yuumlksek ise (Hareket hızlıdır)

o Basınccedil kontrol valfi ayarı fazladır

o Akış kontrol valfi ayarı fazladır

o Elektrik motoru devir sayısı uygun değildir

o Pompanın guumlcuuml gerekenden ccediloktur

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 66

Valflerde Meydana Gelen Arızalar

Youmln kontrol valflerinde meydana gelen arızalar

Valfin suumlrtuumlnme yuumlzeylerinde aşıntı oluşmuştur

Valf iccedilindeki geri doumlnuumlş yayı kırılmıştır

Valf iccedilinde pislik vardır

Valfin selenoid bağlantıları yanlıştır

Valf istenilen konuma gelmiyordur

Valf ayarı iyi değildir

Emniyet valflerinde basınccedil duumlşuumlkse

Sıvı kirlidir

Valfin iccedilindeki yay kırıktır

Havalandırma kapağı accedilık olabilir

Valf ayar yayı bozulmuştur

Basınccedil ayarı bozulmuştur

Emniyet valfi kapalı olabilir

Hava boşluklu bobinlerde bobin iccedilerisine yağ girmezken ıslak bobinlerde tam tersi armatuumlr

tank hattına bağlı olan yağın iccedilerisinde yuumlzer Islak pimli bobinleri oumlzellikle accedilık havada ya

da nemli ortamlarda ccedilalışan makinalarda yağın koruyucu oumlzelliği sayesinde korozyona karşı

dayanıklılığı daha fazladır bunun yanı sıra sıvıyla temastan dolayı ısı transferi daha fazla

olacağı bobinin kendini daha iyi soğutabileceğini soumlyleyebiliriz Bir diğer avantajda bobin

iccedilerisindeki yağın armatuumlruumln yastıklanmasını sağlamasıdır

Doğru akım bobinleri oumlzellikle duumlşuumlk voltajlarda ccedilalışıldığında yuumlksek ccedilalışma guumlvenliğine

sahiptir Aynı zamanda yuumlksek frekanslı ccedilalışmalar iccedilin uygundur Bir diğer oumlzelliği ise

bobine elektrik uyarısı verildiğinde herhangi bir nedenden dolayı suumlrguuml hareket etmez

takılırsa bobinde yanma meydana gelmez Alternatif akımlı bobinler aynı durumda yanarlar

(ıslak pimli bobinler iccedilin bu suumlre yaklaşık 1-15 saattir)

28022017 67 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Valf Bobin Tipleri

Enduumlstriyel otomasyonda en yaygın kullanılan kumanda tipi olan

elektrik kumandalı valflerin piyasada birccedilok değişik ccedileşidi ile

karşılaşmak muumlmkuumlnduumlr Bununla birlikte en yaygın kullanılan

bobin (Selenoid- solenoid ing) ccedileşitlerini doğru akımla ccedilalışan

hava boşluklu veya ıslak pimli alternatif akımla ccedilalışan hava

boşluklu veya ıslak pimli olarak sayabiliriz

Hidrolik Valf Bobinleri ve Arızaları

28022017 68 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Valf Bobinleri Neden Yanar

Valf bobinine enerji verildiğinde ilk olarak suumlrguuml hareketini başlatmak iccedilin daha

yuumlksek direnccedil olacağından dolayı bobinden yuumlksek akım geccediler ve suumlrguuml hareket

etmeye başladığında bu akım değeri duumlşer eğer suumlrguuml hareket edemez ise akım

yığılması oluşarak bobinin aşırı ısınıp yanmasına ve işe goumlrmez duruma gelmesine

sebep olur

Bu şekilde yanan valf bobinlerinde bazı plastik tuumlrevi malzemeler eriyerek bobin

goumlvdesindeki boşlukların dolmasına ve bobin iccedilerisindeki armatuumlruumln hareket

edememesine sebep olabilir

Ortam sıcaklığının yuumlksek olması bobinin uumlzerinde oluşan ısıyı ortama vermesinde

sıkıntı yaratacağından dolayı bobin sıcaklığı artarak direncin artmasına akım ve

bobin kuvvetinin duumlşmesine sebep olacaktır Bunun sonucunda suumlrguuml kuvvetleri

yenilemeyebileceği iccedilin bobinde yanma tehlikesi oluşacaktır Besleme hattındaki

voltaj duumlşuumlkluumlklerinde hareketi başlatacak kuvveti bobinin uumlretememesine va

takılıp kalıp yanmasına sebep olabilecek etkenlerden birisidir Yine bir diğer olası

etkende valfin ccedilalışma ccedilevriminin sıklığıdır izin verilen katalog değerinin uumlzerinde

ccedilevrim suumlresinde ccedilalışan valf bobinleri kısa suumlre iccedilerisinde ccedilok sayıda ilk kalkış

akımına maruz kalacaklardır 28022017 69 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Nadiren de olsa karşılaşılan bir durum ise bobin uumlzerine goumlnderilecek aşırı

voltajdır Bobinde oluşan ekstra kuvvet sebebiyle bobin accedilma ve kapamada

problem olmaz ama yuumlksek voltaj sebebiyle bobinde yuumlksek akım tutulurBu da

sargının aşırı ısınmasına ve bobinde erimeye sebep olabilir

Bir diğer neden olarak da bobinin kısa devre yapmasını sayabiliriz Bobine

girebilecek herhangi bir iletken sıvı kısa devreye ve bobinde yanmaya sebep

olabilir Son olarak mekanik darbeler sonucu hasarlar sebebiyle oluşacak

deformasyonlarda bobinlerde arızalara sebep olacaktır Arıza sebebiyle ccedilıkartılan

bobin uumlzerinde ccedilalışarak arıza kaynağı tespit edilmelidir Aksi taktirde tekrar

benzer şekilde arızalar ile karşılaşabiliriz 28022017 70 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Hidrolik İş Guumlvenliği-1 (Hortumlarda İğne Deliği Fışkırması)

Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile meydana gelen

yaralanmalar doku hasarı uzuv kaybı hatta oumlluumlme bile sebebiyet

verebilir Sorumlular bu tip yaralanmaları engellemek iccedilin ve olası

kazaya nasıl muumldahale edileceğine youmlnelik oumlnceden plan

yapmalıdırlar Kaza meydana geldikten sonra ne yapılacağına dair

karar vermek iccedilin yeterli suumlre olmayabilir

Hortumların eskimesi kullanılan hidrolik

yağa uygun hortum seccedililmemesi hortumların

burulmaya maruz kalması minimum buumlkuumlm

yarıccedilapından daha duumlşuumlk ccedilapta buumlkuumllmesi gibi

sebeplerden dolayı hortumlarda oluşabilecek

ccedilok kuumlccediluumlk deliklerden iğne deliği fışkırması

oluşabilir

28022017 71 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Bu ccedilok kuumlccediluumlk delikten meydana gelen iğne deliği sızıntıları bir mermi gibi

ccedilok yuumlksek hızlara ulaşıp su jeti gibi dokuları delip geccedilebilir ve kan

dolaşım sistemine karışabilir Bu tip yaralanmaya maruz kalan kişi ccedilok

nadiren ciddi miktarda bir acı hissi duyar ccediloğunlukla hafif bir elektrik

ccedilarpması yada bir iğne batması hissi algılar

Hidrolik yağ iccedilerisinde canlı dokulara zarar veren ccedilok sayıda kimyasal

bileşim mevcuttur Hidrolik yağın vuumlcuda enjekte olduğu yaralanmalar

hızla dokuları tahrip ederek kangrene sebep olur bu yuumlzden suumlratle tıbbi

muumldahale gerekir Yaranın ilk anlardaki goumlruumlnuumlmuuml zararsız gibi durduğu

iccedilin kesinlikle oumlnemsiz goumlruumllmemelidir ve en hızlı şekilde cerrahi

muumldahale ile tedavi edilmelidir aksi taktirde yaralanan kişide kalıcı

hasarlar oluşabilir

Bir ccedilok doktorun hidrolik yağ enjekte olması sonucu meydana gelen

yaralanmalar konusunda deneyimli olmadığı dikkate alınmalıdır Bu

konuda nitelikli bir tıbbi profesyonel bulmak saatler suumlrebilir Bu suumlre

yaralının uzvunu yada hayatını kaybetmesine sebep olabilir o yuumlzden

mutlaka oumlnceden bununla ilgili bir planlama yapılması gerekir 28022017 72 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Şekil-2 İğne deliği fışkırması

Şekil-3 (İğne deliği enjeksiyon yaralanması ve tedavi etmek iccedilin yapılan

muumldahale-

FPSI Akışkan Guumlcuuml Guumlvenliği Enstituumlsuuml Salt Lake City ABD)

28022017 73 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Parker hannifin hidrolik valf satış muumlduumlruuml ROB SHIMKO bir guumln sol elimi

valfe uzattığımda goumlz accedilıp kapayıncaya kadar geccedilen suumlrede elimde bir iğne

batması hissettim elime baktığımda sadece kırmızı bir nokta goumlrduumlm ve

herhangi bir acı yoktu doktora gittiğimde doktor merhem suumlruumlp bandajlayıp geri

goumlnderdi fakat daha sonra Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile

meydana gelen yaralanmalarda neler yapılması gerektiğini iccedileren okuduğum eski

bir manuel aklıma geldi manueli alıp hemen aynı doktora gittim o beni başka

bir doktora youmlnlendirdi ve neyse ki sonunda tedavi olabildim fakat geccedil

kalındığından dolayı elimde oluşan hasarı duumlzeltebilmek iccedilin 6000 dolarlık bir

deri nakil operasyonu geccedilirmem gerekti

Malasef ki bu tip yaralanmalar ccedilok nadir goumlruumllen bir durum değildir Uumllkemizde

de bir ccedilok kişi bu şekilde oluşan iş kazaları sonucu ciddi şekilde yaralanıp uzuv

kaybı yada uzuvlarda fonksiyon kaybı ile karşılaşmışlardır Bu tip

yaralanmalardan korunmak iccedilin eski yıpranmış hidrolik hortumları standartlara

uygun ccedilalışma şartlarına goumlre doğru seccedililmiş ve kaliteli hortumlar ile

değiştirmek gerekmektedir Ayrıca oumlzellikle basınccedil hatlarında yer alan

hortumlarda koruyucu kılıf kullanılması da alınabilecek guumlvenlik oumlnlemlerinden

birisidir

YAŞANMIŞ BİR OLAY

28022017 74 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

BİTTİ

28022017 75 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Video 17a

Robot

Introducing

Spot

Video 17b

Robot Boston

All Prototypes

Video 17c

Tuumlyap 2012 elekt-

elektrootomasyon

hidro ve pnouml fuarı

Hidrolik Sistemde Kullanılan Sızdırmazlık Elemanları

Hidrolik devrede kullanılan sızdırmazlık elemanlarının yağ kaccedilaklarını ve verim

kayıplarını azaltmak uumlzere iki goumlrevi vardır Sızdırmazlık elemanlarının

seccediliminde akışkan cinsi ccedilalışma sıcaklığı ccedilalışma basıncı dikkate alınmalıdır

Yapıldıkları malzemeye goumlre sızdırmazlık elemanları

Bezli Malzemeden Yapılan Sızdırmazlık Elemanları

bull Bezli NBR Pamuklu beze nitril emprenye edilerek hazırlanır

bull Bezli FKM Pamuklu beze viton emprenye edilerek hazırlanır

28022017 55 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Esnek Malzemeden Yapılan Sızdırmazlık Elemanları

bull Silikon

bull Nitril

bull Viton

Poli

Neoprenuumlretan

Etilen propilen kauccediluk

Doğal kauccediluk

Neopren

Sızdırmazlık elemanları

Sızdırmazlık Elemanları Kullanıldığı Yere Goumlre

Statik sızdırmazlık elemanları

bull Contalar

bull O-ring (halkalar)

Dinamik sızdırmazlık elemanları

bull Toz keccedileleri

bull Piston kolu keccedileleri

bull Piston keccedileleri

28022017 56 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 57

Uygulamada Sızdırmazlık Elemanları

Parker-Praumldifa Hidrolik Sızdırmazlık Elemanları (Hidroser)

Piston sızdırmazlık elemanları

Mil sızdırmazlık elemanları

Toz sıyırıcılar

Kayıcı halkalar

Parker-Praumldifa O-Ringler

Col-O-Rings tipi değişik renklerde O-ringler

Ekstruumlzyondan elde edilen şerit O-ringler

Teflon O-ringler

Parbak tipi O-ring destek halkaları

Bilindiği uumlzere akışkan guumlcuuml devrelerinde akışkanın hareketli

olduğu iki nokta arasında basınccedil farkı oluşur Eğer kesit farkı gibi

akışın oumlnuumlndeki direnci arttıran etkenler var ise bu basınccedil farkı

daha da artar

Orifis Nedir Ne İşe Yarar

28022017 58 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Orifis pkalası

Ama akışkanın hareketi durduğunda (bu duruma oumlrnek olarak hidrolik

devrede silindirlerin valfler aracılığı ile ya da strok sonuna geldiği iccedilin

durduğu bir anı duumlşuumlnebiliriz) aradaki kesit farkına rağmen iki nokta

arasındaki basınccedil değeri eşit olacaktır Dolayısıyla eğer hidrolik devrede

bir yerde basıncın algılanması gerekiyorsa yada hattaki debiden daha

duumlşuumlk miktarda bir debiye ihtiyaccedil varsa bu noktaların beslemesini ana

hatlardan ccedilekilecek bir hatta orifis takılarak yapabilir

28022017 59 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Lojik valflerin kapaklarına pilot valfin besleme yada boşaltma

hattına orifisler yerleştirerek lojik valfin accedilma ve kapanma suumlreleri

kontrol edilir

28022017 60 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Pilot kumandalı emniyet valflerinde de yukarıdaki pilot valfle

basınccedillı yağ ana goumlvdeden orifislerden geccedilirilerek aktarılır

Değişken deplasmanlı pompaların kontrol organlarında da orifisleri

goumlrmek muumlmkuumlnduumlr

28022017 61 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Hidrolik devre elemanları ccedilalışma prensipleri gereği dar toleranslarda ccedilalışırlar

bu yuumlzden de yağ kirliliğine karşı ccedilok hassastırlar Dolayısıyla hidrolik tahrikli

makinaların performanslarını uzun suumlre suumlrduumlrebilmelerinin temel koşullarından

birisi uumlreticilerin belirlediği standartta temiz bir yağ ile ccedilalışmasıdır Sanayide

ccediloğu kez bu konunun goumlz ardı edilmesi sebebiyle olması gerekenden ccedilok daha

kısa suumlrede makine arızaları ve bunun sonucunda gereksiz parccedila değişimleri ve

uumlretim kayıpları ile karşılaşılmaktadır

Hidrolik Sistem Arızaları

28022017 62 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 63

Hidrolik devrelerde oluşan arızaların birccediloğu hidrolik yağların yanlış

tercihinden kaynaklanır Bu sebeple hidrolik yağlarının seccediliminin iyi

yapılması ve ccedilalışma şartlarına uygun tercih edilmesi gerekir Hidrolik

devrelerin bakımının duumlzenli olarak yapılması gerekir

Sistemde ccedilalışma sırasında guumlruumlltuuml

Pompa arızalıdır

Pompadaki yağ seviyesi duumlşuumlktuumlr

Yağ iccedilinde ve sistemde hava vardır

Yağda buharlaşma olmaktadır

Emniyet valfinde arıza vardır

Motor pompa ve elektrik motoru montaj bağlantıları iyi değildir

Ccedilek valfın yayı kırılmıştır

Borularda dirsek ve kıvrım sayısı fazladır

Emiş borusu ccedilapı kuumlccediluumlktuumlr

Emiş hattı filtresi tıkalıdır

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 64

Hidrolik devre basıncının duumlşmesi veya yuumlkselmesi

Devre Basıncı Duumlşuumlkse

o Hidrolik pompa arızalıdır

o Basınccedil duumlşuumlrme valfi ayarı duumlşuumlktuumlr veya bozulmuştur

o Hidrolik devrede kaccedilak ve sızıntılar vardır

o Silindir keccedilelerinde kaccedilak vardır veya keccedileler arızalıdır

Devre Basıncı Yuumlksekse

o Doumlnuumlş hattı filtresi kirlenmesinden dolayı akışkan kirlenmiştir

o Basınccedil kontrol valfi arızalıdır veya ayarı iyi yapılmamıştır

o Akışkanın iccedilinde hava vardır

o Pompa yataklarında boşluk vardır

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 65

Hidrolik devre debisinin duumlşmesi veya yuumlkselmesi

Devre debisi duumlşuumlk ise (Hareket yavaştır)

o Emniyet valfinin basınccedil ayarı ccedilok duumlşuumlktuumlr

o Hareket eden yuumlzeylerde yağ azalmıştır

o Silindir veya elektrik motoru arızalıdır

o Sıvının viskozitesi yuumlksektir (yağ kalmamıştır)

o Sıvı seviyesi duumlşuumlktuumlr

o Akış kontrol valfinin ayarı yetersizdir

o Sıvının buumltuumlnuuml emniyet valfinden depoya geri doumlnmektedir

o Elektrik motorunun doumlnme youmlnuuml terstir

o Pompa arızalıdır veya tıkalıdır

o Pompanın hızı yetersizdir

Debi yuumlksek ise (Hareket hızlıdır)

o Basınccedil kontrol valfi ayarı fazladır

o Akış kontrol valfi ayarı fazladır

o Elektrik motoru devir sayısı uygun değildir

o Pompanın guumlcuuml gerekenden ccediloktur

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 66

Valflerde Meydana Gelen Arızalar

Youmln kontrol valflerinde meydana gelen arızalar

Valfin suumlrtuumlnme yuumlzeylerinde aşıntı oluşmuştur

Valf iccedilindeki geri doumlnuumlş yayı kırılmıştır

Valf iccedilinde pislik vardır

Valfin selenoid bağlantıları yanlıştır

Valf istenilen konuma gelmiyordur

Valf ayarı iyi değildir

Emniyet valflerinde basınccedil duumlşuumlkse

Sıvı kirlidir

Valfin iccedilindeki yay kırıktır

Havalandırma kapağı accedilık olabilir

Valf ayar yayı bozulmuştur

Basınccedil ayarı bozulmuştur

Emniyet valfi kapalı olabilir

Hava boşluklu bobinlerde bobin iccedilerisine yağ girmezken ıslak bobinlerde tam tersi armatuumlr

tank hattına bağlı olan yağın iccedilerisinde yuumlzer Islak pimli bobinleri oumlzellikle accedilık havada ya

da nemli ortamlarda ccedilalışan makinalarda yağın koruyucu oumlzelliği sayesinde korozyona karşı

dayanıklılığı daha fazladır bunun yanı sıra sıvıyla temastan dolayı ısı transferi daha fazla

olacağı bobinin kendini daha iyi soğutabileceğini soumlyleyebiliriz Bir diğer avantajda bobin

iccedilerisindeki yağın armatuumlruumln yastıklanmasını sağlamasıdır

Doğru akım bobinleri oumlzellikle duumlşuumlk voltajlarda ccedilalışıldığında yuumlksek ccedilalışma guumlvenliğine

sahiptir Aynı zamanda yuumlksek frekanslı ccedilalışmalar iccedilin uygundur Bir diğer oumlzelliği ise

bobine elektrik uyarısı verildiğinde herhangi bir nedenden dolayı suumlrguuml hareket etmez

takılırsa bobinde yanma meydana gelmez Alternatif akımlı bobinler aynı durumda yanarlar

(ıslak pimli bobinler iccedilin bu suumlre yaklaşık 1-15 saattir)

28022017 67 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Valf Bobin Tipleri

Enduumlstriyel otomasyonda en yaygın kullanılan kumanda tipi olan

elektrik kumandalı valflerin piyasada birccedilok değişik ccedileşidi ile

karşılaşmak muumlmkuumlnduumlr Bununla birlikte en yaygın kullanılan

bobin (Selenoid- solenoid ing) ccedileşitlerini doğru akımla ccedilalışan

hava boşluklu veya ıslak pimli alternatif akımla ccedilalışan hava

boşluklu veya ıslak pimli olarak sayabiliriz

Hidrolik Valf Bobinleri ve Arızaları

28022017 68 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Valf Bobinleri Neden Yanar

Valf bobinine enerji verildiğinde ilk olarak suumlrguuml hareketini başlatmak iccedilin daha

yuumlksek direnccedil olacağından dolayı bobinden yuumlksek akım geccediler ve suumlrguuml hareket

etmeye başladığında bu akım değeri duumlşer eğer suumlrguuml hareket edemez ise akım

yığılması oluşarak bobinin aşırı ısınıp yanmasına ve işe goumlrmez duruma gelmesine

sebep olur

Bu şekilde yanan valf bobinlerinde bazı plastik tuumlrevi malzemeler eriyerek bobin

goumlvdesindeki boşlukların dolmasına ve bobin iccedilerisindeki armatuumlruumln hareket

edememesine sebep olabilir

Ortam sıcaklığının yuumlksek olması bobinin uumlzerinde oluşan ısıyı ortama vermesinde

sıkıntı yaratacağından dolayı bobin sıcaklığı artarak direncin artmasına akım ve

bobin kuvvetinin duumlşmesine sebep olacaktır Bunun sonucunda suumlrguuml kuvvetleri

yenilemeyebileceği iccedilin bobinde yanma tehlikesi oluşacaktır Besleme hattındaki

voltaj duumlşuumlkluumlklerinde hareketi başlatacak kuvveti bobinin uumlretememesine va

takılıp kalıp yanmasına sebep olabilecek etkenlerden birisidir Yine bir diğer olası

etkende valfin ccedilalışma ccedilevriminin sıklığıdır izin verilen katalog değerinin uumlzerinde

ccedilevrim suumlresinde ccedilalışan valf bobinleri kısa suumlre iccedilerisinde ccedilok sayıda ilk kalkış

akımına maruz kalacaklardır 28022017 69 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Nadiren de olsa karşılaşılan bir durum ise bobin uumlzerine goumlnderilecek aşırı

voltajdır Bobinde oluşan ekstra kuvvet sebebiyle bobin accedilma ve kapamada

problem olmaz ama yuumlksek voltaj sebebiyle bobinde yuumlksek akım tutulurBu da

sargının aşırı ısınmasına ve bobinde erimeye sebep olabilir

Bir diğer neden olarak da bobinin kısa devre yapmasını sayabiliriz Bobine

girebilecek herhangi bir iletken sıvı kısa devreye ve bobinde yanmaya sebep

olabilir Son olarak mekanik darbeler sonucu hasarlar sebebiyle oluşacak

deformasyonlarda bobinlerde arızalara sebep olacaktır Arıza sebebiyle ccedilıkartılan

bobin uumlzerinde ccedilalışarak arıza kaynağı tespit edilmelidir Aksi taktirde tekrar

benzer şekilde arızalar ile karşılaşabiliriz 28022017 70 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Hidrolik İş Guumlvenliği-1 (Hortumlarda İğne Deliği Fışkırması)

Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile meydana gelen

yaralanmalar doku hasarı uzuv kaybı hatta oumlluumlme bile sebebiyet

verebilir Sorumlular bu tip yaralanmaları engellemek iccedilin ve olası

kazaya nasıl muumldahale edileceğine youmlnelik oumlnceden plan

yapmalıdırlar Kaza meydana geldikten sonra ne yapılacağına dair

karar vermek iccedilin yeterli suumlre olmayabilir

Hortumların eskimesi kullanılan hidrolik

yağa uygun hortum seccedililmemesi hortumların

burulmaya maruz kalması minimum buumlkuumlm

yarıccedilapından daha duumlşuumlk ccedilapta buumlkuumllmesi gibi

sebeplerden dolayı hortumlarda oluşabilecek

ccedilok kuumlccediluumlk deliklerden iğne deliği fışkırması

oluşabilir

28022017 71 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Bu ccedilok kuumlccediluumlk delikten meydana gelen iğne deliği sızıntıları bir mermi gibi

ccedilok yuumlksek hızlara ulaşıp su jeti gibi dokuları delip geccedilebilir ve kan

dolaşım sistemine karışabilir Bu tip yaralanmaya maruz kalan kişi ccedilok

nadiren ciddi miktarda bir acı hissi duyar ccediloğunlukla hafif bir elektrik

ccedilarpması yada bir iğne batması hissi algılar

Hidrolik yağ iccedilerisinde canlı dokulara zarar veren ccedilok sayıda kimyasal

bileşim mevcuttur Hidrolik yağın vuumlcuda enjekte olduğu yaralanmalar

hızla dokuları tahrip ederek kangrene sebep olur bu yuumlzden suumlratle tıbbi

muumldahale gerekir Yaranın ilk anlardaki goumlruumlnuumlmuuml zararsız gibi durduğu

iccedilin kesinlikle oumlnemsiz goumlruumllmemelidir ve en hızlı şekilde cerrahi

muumldahale ile tedavi edilmelidir aksi taktirde yaralanan kişide kalıcı

hasarlar oluşabilir

Bir ccedilok doktorun hidrolik yağ enjekte olması sonucu meydana gelen

yaralanmalar konusunda deneyimli olmadığı dikkate alınmalıdır Bu

konuda nitelikli bir tıbbi profesyonel bulmak saatler suumlrebilir Bu suumlre

yaralının uzvunu yada hayatını kaybetmesine sebep olabilir o yuumlzden

mutlaka oumlnceden bununla ilgili bir planlama yapılması gerekir 28022017 72 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Şekil-2 İğne deliği fışkırması

Şekil-3 (İğne deliği enjeksiyon yaralanması ve tedavi etmek iccedilin yapılan

muumldahale-

FPSI Akışkan Guumlcuuml Guumlvenliği Enstituumlsuuml Salt Lake City ABD)

28022017 73 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Parker hannifin hidrolik valf satış muumlduumlruuml ROB SHIMKO bir guumln sol elimi

valfe uzattığımda goumlz accedilıp kapayıncaya kadar geccedilen suumlrede elimde bir iğne

batması hissettim elime baktığımda sadece kırmızı bir nokta goumlrduumlm ve

herhangi bir acı yoktu doktora gittiğimde doktor merhem suumlruumlp bandajlayıp geri

goumlnderdi fakat daha sonra Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile

meydana gelen yaralanmalarda neler yapılması gerektiğini iccedileren okuduğum eski

bir manuel aklıma geldi manueli alıp hemen aynı doktora gittim o beni başka

bir doktora youmlnlendirdi ve neyse ki sonunda tedavi olabildim fakat geccedil

kalındığından dolayı elimde oluşan hasarı duumlzeltebilmek iccedilin 6000 dolarlık bir

deri nakil operasyonu geccedilirmem gerekti

Malasef ki bu tip yaralanmalar ccedilok nadir goumlruumllen bir durum değildir Uumllkemizde

de bir ccedilok kişi bu şekilde oluşan iş kazaları sonucu ciddi şekilde yaralanıp uzuv

kaybı yada uzuvlarda fonksiyon kaybı ile karşılaşmışlardır Bu tip

yaralanmalardan korunmak iccedilin eski yıpranmış hidrolik hortumları standartlara

uygun ccedilalışma şartlarına goumlre doğru seccedililmiş ve kaliteli hortumlar ile

değiştirmek gerekmektedir Ayrıca oumlzellikle basınccedil hatlarında yer alan

hortumlarda koruyucu kılıf kullanılması da alınabilecek guumlvenlik oumlnlemlerinden

birisidir

YAŞANMIŞ BİR OLAY

28022017 74 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

BİTTİ

28022017 75 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Video 17a

Robot

Introducing

Spot

Video 17b

Robot Boston

All Prototypes

Video 17c

Tuumlyap 2012 elekt-

elektrootomasyon

hidro ve pnouml fuarı

Sızdırmazlık elemanları

Sızdırmazlık Elemanları Kullanıldığı Yere Goumlre

Statik sızdırmazlık elemanları

bull Contalar

bull O-ring (halkalar)

Dinamik sızdırmazlık elemanları

bull Toz keccedileleri

bull Piston kolu keccedileleri

bull Piston keccedileleri

28022017 56 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 57

Uygulamada Sızdırmazlık Elemanları

Parker-Praumldifa Hidrolik Sızdırmazlık Elemanları (Hidroser)

Piston sızdırmazlık elemanları

Mil sızdırmazlık elemanları

Toz sıyırıcılar

Kayıcı halkalar

Parker-Praumldifa O-Ringler

Col-O-Rings tipi değişik renklerde O-ringler

Ekstruumlzyondan elde edilen şerit O-ringler

Teflon O-ringler

Parbak tipi O-ring destek halkaları

Bilindiği uumlzere akışkan guumlcuuml devrelerinde akışkanın hareketli

olduğu iki nokta arasında basınccedil farkı oluşur Eğer kesit farkı gibi

akışın oumlnuumlndeki direnci arttıran etkenler var ise bu basınccedil farkı

daha da artar

Orifis Nedir Ne İşe Yarar

28022017 58 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Orifis pkalası

Ama akışkanın hareketi durduğunda (bu duruma oumlrnek olarak hidrolik

devrede silindirlerin valfler aracılığı ile ya da strok sonuna geldiği iccedilin

durduğu bir anı duumlşuumlnebiliriz) aradaki kesit farkına rağmen iki nokta

arasındaki basınccedil değeri eşit olacaktır Dolayısıyla eğer hidrolik devrede

bir yerde basıncın algılanması gerekiyorsa yada hattaki debiden daha

duumlşuumlk miktarda bir debiye ihtiyaccedil varsa bu noktaların beslemesini ana

hatlardan ccedilekilecek bir hatta orifis takılarak yapabilir

28022017 59 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Lojik valflerin kapaklarına pilot valfin besleme yada boşaltma

hattına orifisler yerleştirerek lojik valfin accedilma ve kapanma suumlreleri

kontrol edilir

28022017 60 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Pilot kumandalı emniyet valflerinde de yukarıdaki pilot valfle

basınccedillı yağ ana goumlvdeden orifislerden geccedilirilerek aktarılır

Değişken deplasmanlı pompaların kontrol organlarında da orifisleri

goumlrmek muumlmkuumlnduumlr

28022017 61 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Hidrolik devre elemanları ccedilalışma prensipleri gereği dar toleranslarda ccedilalışırlar

bu yuumlzden de yağ kirliliğine karşı ccedilok hassastırlar Dolayısıyla hidrolik tahrikli

makinaların performanslarını uzun suumlre suumlrduumlrebilmelerinin temel koşullarından

birisi uumlreticilerin belirlediği standartta temiz bir yağ ile ccedilalışmasıdır Sanayide

ccediloğu kez bu konunun goumlz ardı edilmesi sebebiyle olması gerekenden ccedilok daha

kısa suumlrede makine arızaları ve bunun sonucunda gereksiz parccedila değişimleri ve

uumlretim kayıpları ile karşılaşılmaktadır

Hidrolik Sistem Arızaları

28022017 62 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 63

Hidrolik devrelerde oluşan arızaların birccediloğu hidrolik yağların yanlış

tercihinden kaynaklanır Bu sebeple hidrolik yağlarının seccediliminin iyi

yapılması ve ccedilalışma şartlarına uygun tercih edilmesi gerekir Hidrolik

devrelerin bakımının duumlzenli olarak yapılması gerekir

Sistemde ccedilalışma sırasında guumlruumlltuuml

Pompa arızalıdır

Pompadaki yağ seviyesi duumlşuumlktuumlr

Yağ iccedilinde ve sistemde hava vardır

Yağda buharlaşma olmaktadır

Emniyet valfinde arıza vardır

Motor pompa ve elektrik motoru montaj bağlantıları iyi değildir

Ccedilek valfın yayı kırılmıştır

Borularda dirsek ve kıvrım sayısı fazladır

Emiş borusu ccedilapı kuumlccediluumlktuumlr

Emiş hattı filtresi tıkalıdır

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 64

Hidrolik devre basıncının duumlşmesi veya yuumlkselmesi

Devre Basıncı Duumlşuumlkse

o Hidrolik pompa arızalıdır

o Basınccedil duumlşuumlrme valfi ayarı duumlşuumlktuumlr veya bozulmuştur

o Hidrolik devrede kaccedilak ve sızıntılar vardır

o Silindir keccedilelerinde kaccedilak vardır veya keccedileler arızalıdır

Devre Basıncı Yuumlksekse

o Doumlnuumlş hattı filtresi kirlenmesinden dolayı akışkan kirlenmiştir

o Basınccedil kontrol valfi arızalıdır veya ayarı iyi yapılmamıştır

o Akışkanın iccedilinde hava vardır

o Pompa yataklarında boşluk vardır

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 65

Hidrolik devre debisinin duumlşmesi veya yuumlkselmesi

Devre debisi duumlşuumlk ise (Hareket yavaştır)

o Emniyet valfinin basınccedil ayarı ccedilok duumlşuumlktuumlr

o Hareket eden yuumlzeylerde yağ azalmıştır

o Silindir veya elektrik motoru arızalıdır

o Sıvının viskozitesi yuumlksektir (yağ kalmamıştır)

o Sıvı seviyesi duumlşuumlktuumlr

o Akış kontrol valfinin ayarı yetersizdir

o Sıvının buumltuumlnuuml emniyet valfinden depoya geri doumlnmektedir

o Elektrik motorunun doumlnme youmlnuuml terstir

o Pompa arızalıdır veya tıkalıdır

o Pompanın hızı yetersizdir

Debi yuumlksek ise (Hareket hızlıdır)

o Basınccedil kontrol valfi ayarı fazladır

o Akış kontrol valfi ayarı fazladır

o Elektrik motoru devir sayısı uygun değildir

o Pompanın guumlcuuml gerekenden ccediloktur

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 66

Valflerde Meydana Gelen Arızalar

Youmln kontrol valflerinde meydana gelen arızalar

Valfin suumlrtuumlnme yuumlzeylerinde aşıntı oluşmuştur

Valf iccedilindeki geri doumlnuumlş yayı kırılmıştır

Valf iccedilinde pislik vardır

Valfin selenoid bağlantıları yanlıştır

Valf istenilen konuma gelmiyordur

Valf ayarı iyi değildir

Emniyet valflerinde basınccedil duumlşuumlkse

Sıvı kirlidir

Valfin iccedilindeki yay kırıktır

Havalandırma kapağı accedilık olabilir

Valf ayar yayı bozulmuştur

Basınccedil ayarı bozulmuştur

Emniyet valfi kapalı olabilir

Hava boşluklu bobinlerde bobin iccedilerisine yağ girmezken ıslak bobinlerde tam tersi armatuumlr

tank hattına bağlı olan yağın iccedilerisinde yuumlzer Islak pimli bobinleri oumlzellikle accedilık havada ya

da nemli ortamlarda ccedilalışan makinalarda yağın koruyucu oumlzelliği sayesinde korozyona karşı

dayanıklılığı daha fazladır bunun yanı sıra sıvıyla temastan dolayı ısı transferi daha fazla

olacağı bobinin kendini daha iyi soğutabileceğini soumlyleyebiliriz Bir diğer avantajda bobin

iccedilerisindeki yağın armatuumlruumln yastıklanmasını sağlamasıdır

Doğru akım bobinleri oumlzellikle duumlşuumlk voltajlarda ccedilalışıldığında yuumlksek ccedilalışma guumlvenliğine

sahiptir Aynı zamanda yuumlksek frekanslı ccedilalışmalar iccedilin uygundur Bir diğer oumlzelliği ise

bobine elektrik uyarısı verildiğinde herhangi bir nedenden dolayı suumlrguuml hareket etmez

takılırsa bobinde yanma meydana gelmez Alternatif akımlı bobinler aynı durumda yanarlar

(ıslak pimli bobinler iccedilin bu suumlre yaklaşık 1-15 saattir)

28022017 67 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Valf Bobin Tipleri

Enduumlstriyel otomasyonda en yaygın kullanılan kumanda tipi olan

elektrik kumandalı valflerin piyasada birccedilok değişik ccedileşidi ile

karşılaşmak muumlmkuumlnduumlr Bununla birlikte en yaygın kullanılan

bobin (Selenoid- solenoid ing) ccedileşitlerini doğru akımla ccedilalışan

hava boşluklu veya ıslak pimli alternatif akımla ccedilalışan hava

boşluklu veya ıslak pimli olarak sayabiliriz

Hidrolik Valf Bobinleri ve Arızaları

28022017 68 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Valf Bobinleri Neden Yanar

Valf bobinine enerji verildiğinde ilk olarak suumlrguuml hareketini başlatmak iccedilin daha

yuumlksek direnccedil olacağından dolayı bobinden yuumlksek akım geccediler ve suumlrguuml hareket

etmeye başladığında bu akım değeri duumlşer eğer suumlrguuml hareket edemez ise akım

yığılması oluşarak bobinin aşırı ısınıp yanmasına ve işe goumlrmez duruma gelmesine

sebep olur

Bu şekilde yanan valf bobinlerinde bazı plastik tuumlrevi malzemeler eriyerek bobin

goumlvdesindeki boşlukların dolmasına ve bobin iccedilerisindeki armatuumlruumln hareket

edememesine sebep olabilir

Ortam sıcaklığının yuumlksek olması bobinin uumlzerinde oluşan ısıyı ortama vermesinde

sıkıntı yaratacağından dolayı bobin sıcaklığı artarak direncin artmasına akım ve

bobin kuvvetinin duumlşmesine sebep olacaktır Bunun sonucunda suumlrguuml kuvvetleri

yenilemeyebileceği iccedilin bobinde yanma tehlikesi oluşacaktır Besleme hattındaki

voltaj duumlşuumlkluumlklerinde hareketi başlatacak kuvveti bobinin uumlretememesine va

takılıp kalıp yanmasına sebep olabilecek etkenlerden birisidir Yine bir diğer olası

etkende valfin ccedilalışma ccedilevriminin sıklığıdır izin verilen katalog değerinin uumlzerinde

ccedilevrim suumlresinde ccedilalışan valf bobinleri kısa suumlre iccedilerisinde ccedilok sayıda ilk kalkış

akımına maruz kalacaklardır 28022017 69 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Nadiren de olsa karşılaşılan bir durum ise bobin uumlzerine goumlnderilecek aşırı

voltajdır Bobinde oluşan ekstra kuvvet sebebiyle bobin accedilma ve kapamada

problem olmaz ama yuumlksek voltaj sebebiyle bobinde yuumlksek akım tutulurBu da

sargının aşırı ısınmasına ve bobinde erimeye sebep olabilir

Bir diğer neden olarak da bobinin kısa devre yapmasını sayabiliriz Bobine

girebilecek herhangi bir iletken sıvı kısa devreye ve bobinde yanmaya sebep

olabilir Son olarak mekanik darbeler sonucu hasarlar sebebiyle oluşacak

deformasyonlarda bobinlerde arızalara sebep olacaktır Arıza sebebiyle ccedilıkartılan

bobin uumlzerinde ccedilalışarak arıza kaynağı tespit edilmelidir Aksi taktirde tekrar

benzer şekilde arızalar ile karşılaşabiliriz 28022017 70 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Hidrolik İş Guumlvenliği-1 (Hortumlarda İğne Deliği Fışkırması)

Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile meydana gelen

yaralanmalar doku hasarı uzuv kaybı hatta oumlluumlme bile sebebiyet

verebilir Sorumlular bu tip yaralanmaları engellemek iccedilin ve olası

kazaya nasıl muumldahale edileceğine youmlnelik oumlnceden plan

yapmalıdırlar Kaza meydana geldikten sonra ne yapılacağına dair

karar vermek iccedilin yeterli suumlre olmayabilir

Hortumların eskimesi kullanılan hidrolik

yağa uygun hortum seccedililmemesi hortumların

burulmaya maruz kalması minimum buumlkuumlm

yarıccedilapından daha duumlşuumlk ccedilapta buumlkuumllmesi gibi

sebeplerden dolayı hortumlarda oluşabilecek

ccedilok kuumlccediluumlk deliklerden iğne deliği fışkırması

oluşabilir

28022017 71 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Bu ccedilok kuumlccediluumlk delikten meydana gelen iğne deliği sızıntıları bir mermi gibi

ccedilok yuumlksek hızlara ulaşıp su jeti gibi dokuları delip geccedilebilir ve kan

dolaşım sistemine karışabilir Bu tip yaralanmaya maruz kalan kişi ccedilok

nadiren ciddi miktarda bir acı hissi duyar ccediloğunlukla hafif bir elektrik

ccedilarpması yada bir iğne batması hissi algılar

Hidrolik yağ iccedilerisinde canlı dokulara zarar veren ccedilok sayıda kimyasal

bileşim mevcuttur Hidrolik yağın vuumlcuda enjekte olduğu yaralanmalar

hızla dokuları tahrip ederek kangrene sebep olur bu yuumlzden suumlratle tıbbi

muumldahale gerekir Yaranın ilk anlardaki goumlruumlnuumlmuuml zararsız gibi durduğu

iccedilin kesinlikle oumlnemsiz goumlruumllmemelidir ve en hızlı şekilde cerrahi

muumldahale ile tedavi edilmelidir aksi taktirde yaralanan kişide kalıcı

hasarlar oluşabilir

Bir ccedilok doktorun hidrolik yağ enjekte olması sonucu meydana gelen

yaralanmalar konusunda deneyimli olmadığı dikkate alınmalıdır Bu

konuda nitelikli bir tıbbi profesyonel bulmak saatler suumlrebilir Bu suumlre

yaralının uzvunu yada hayatını kaybetmesine sebep olabilir o yuumlzden

mutlaka oumlnceden bununla ilgili bir planlama yapılması gerekir 28022017 72 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Şekil-2 İğne deliği fışkırması

Şekil-3 (İğne deliği enjeksiyon yaralanması ve tedavi etmek iccedilin yapılan

muumldahale-

FPSI Akışkan Guumlcuuml Guumlvenliği Enstituumlsuuml Salt Lake City ABD)

28022017 73 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Parker hannifin hidrolik valf satış muumlduumlruuml ROB SHIMKO bir guumln sol elimi

valfe uzattığımda goumlz accedilıp kapayıncaya kadar geccedilen suumlrede elimde bir iğne

batması hissettim elime baktığımda sadece kırmızı bir nokta goumlrduumlm ve

herhangi bir acı yoktu doktora gittiğimde doktor merhem suumlruumlp bandajlayıp geri

goumlnderdi fakat daha sonra Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile

meydana gelen yaralanmalarda neler yapılması gerektiğini iccedileren okuduğum eski

bir manuel aklıma geldi manueli alıp hemen aynı doktora gittim o beni başka

bir doktora youmlnlendirdi ve neyse ki sonunda tedavi olabildim fakat geccedil

kalındığından dolayı elimde oluşan hasarı duumlzeltebilmek iccedilin 6000 dolarlık bir

deri nakil operasyonu geccedilirmem gerekti

Malasef ki bu tip yaralanmalar ccedilok nadir goumlruumllen bir durum değildir Uumllkemizde

de bir ccedilok kişi bu şekilde oluşan iş kazaları sonucu ciddi şekilde yaralanıp uzuv

kaybı yada uzuvlarda fonksiyon kaybı ile karşılaşmışlardır Bu tip

yaralanmalardan korunmak iccedilin eski yıpranmış hidrolik hortumları standartlara

uygun ccedilalışma şartlarına goumlre doğru seccedililmiş ve kaliteli hortumlar ile

değiştirmek gerekmektedir Ayrıca oumlzellikle basınccedil hatlarında yer alan

hortumlarda koruyucu kılıf kullanılması da alınabilecek guumlvenlik oumlnlemlerinden

birisidir

YAŞANMIŞ BİR OLAY

28022017 74 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

BİTTİ

28022017 75 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Video 17a

Robot

Introducing

Spot

Video 17b

Robot Boston

All Prototypes

Video 17c

Tuumlyap 2012 elekt-

elektrootomasyon

hidro ve pnouml fuarı

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 57

Uygulamada Sızdırmazlık Elemanları

Parker-Praumldifa Hidrolik Sızdırmazlık Elemanları (Hidroser)

Piston sızdırmazlık elemanları

Mil sızdırmazlık elemanları

Toz sıyırıcılar

Kayıcı halkalar

Parker-Praumldifa O-Ringler

Col-O-Rings tipi değişik renklerde O-ringler

Ekstruumlzyondan elde edilen şerit O-ringler

Teflon O-ringler

Parbak tipi O-ring destek halkaları

Bilindiği uumlzere akışkan guumlcuuml devrelerinde akışkanın hareketli

olduğu iki nokta arasında basınccedil farkı oluşur Eğer kesit farkı gibi

akışın oumlnuumlndeki direnci arttıran etkenler var ise bu basınccedil farkı

daha da artar

Orifis Nedir Ne İşe Yarar

28022017 58 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Orifis pkalası

Ama akışkanın hareketi durduğunda (bu duruma oumlrnek olarak hidrolik

devrede silindirlerin valfler aracılığı ile ya da strok sonuna geldiği iccedilin

durduğu bir anı duumlşuumlnebiliriz) aradaki kesit farkına rağmen iki nokta

arasındaki basınccedil değeri eşit olacaktır Dolayısıyla eğer hidrolik devrede

bir yerde basıncın algılanması gerekiyorsa yada hattaki debiden daha

duumlşuumlk miktarda bir debiye ihtiyaccedil varsa bu noktaların beslemesini ana

hatlardan ccedilekilecek bir hatta orifis takılarak yapabilir

28022017 59 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Lojik valflerin kapaklarına pilot valfin besleme yada boşaltma

hattına orifisler yerleştirerek lojik valfin accedilma ve kapanma suumlreleri

kontrol edilir

28022017 60 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Pilot kumandalı emniyet valflerinde de yukarıdaki pilot valfle

basınccedillı yağ ana goumlvdeden orifislerden geccedilirilerek aktarılır

Değişken deplasmanlı pompaların kontrol organlarında da orifisleri

goumlrmek muumlmkuumlnduumlr

28022017 61 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Hidrolik devre elemanları ccedilalışma prensipleri gereği dar toleranslarda ccedilalışırlar

bu yuumlzden de yağ kirliliğine karşı ccedilok hassastırlar Dolayısıyla hidrolik tahrikli

makinaların performanslarını uzun suumlre suumlrduumlrebilmelerinin temel koşullarından

birisi uumlreticilerin belirlediği standartta temiz bir yağ ile ccedilalışmasıdır Sanayide

ccediloğu kez bu konunun goumlz ardı edilmesi sebebiyle olması gerekenden ccedilok daha

kısa suumlrede makine arızaları ve bunun sonucunda gereksiz parccedila değişimleri ve

uumlretim kayıpları ile karşılaşılmaktadır

Hidrolik Sistem Arızaları

28022017 62 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 63

Hidrolik devrelerde oluşan arızaların birccediloğu hidrolik yağların yanlış

tercihinden kaynaklanır Bu sebeple hidrolik yağlarının seccediliminin iyi

yapılması ve ccedilalışma şartlarına uygun tercih edilmesi gerekir Hidrolik

devrelerin bakımının duumlzenli olarak yapılması gerekir

Sistemde ccedilalışma sırasında guumlruumlltuuml

Pompa arızalıdır

Pompadaki yağ seviyesi duumlşuumlktuumlr

Yağ iccedilinde ve sistemde hava vardır

Yağda buharlaşma olmaktadır

Emniyet valfinde arıza vardır

Motor pompa ve elektrik motoru montaj bağlantıları iyi değildir

Ccedilek valfın yayı kırılmıştır

Borularda dirsek ve kıvrım sayısı fazladır

Emiş borusu ccedilapı kuumlccediluumlktuumlr

Emiş hattı filtresi tıkalıdır

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 64

Hidrolik devre basıncının duumlşmesi veya yuumlkselmesi

Devre Basıncı Duumlşuumlkse

o Hidrolik pompa arızalıdır

o Basınccedil duumlşuumlrme valfi ayarı duumlşuumlktuumlr veya bozulmuştur

o Hidrolik devrede kaccedilak ve sızıntılar vardır

o Silindir keccedilelerinde kaccedilak vardır veya keccedileler arızalıdır

Devre Basıncı Yuumlksekse

o Doumlnuumlş hattı filtresi kirlenmesinden dolayı akışkan kirlenmiştir

o Basınccedil kontrol valfi arızalıdır veya ayarı iyi yapılmamıştır

o Akışkanın iccedilinde hava vardır

o Pompa yataklarında boşluk vardır

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 65

Hidrolik devre debisinin duumlşmesi veya yuumlkselmesi

Devre debisi duumlşuumlk ise (Hareket yavaştır)

o Emniyet valfinin basınccedil ayarı ccedilok duumlşuumlktuumlr

o Hareket eden yuumlzeylerde yağ azalmıştır

o Silindir veya elektrik motoru arızalıdır

o Sıvının viskozitesi yuumlksektir (yağ kalmamıştır)

o Sıvı seviyesi duumlşuumlktuumlr

o Akış kontrol valfinin ayarı yetersizdir

o Sıvının buumltuumlnuuml emniyet valfinden depoya geri doumlnmektedir

o Elektrik motorunun doumlnme youmlnuuml terstir

o Pompa arızalıdır veya tıkalıdır

o Pompanın hızı yetersizdir

Debi yuumlksek ise (Hareket hızlıdır)

o Basınccedil kontrol valfi ayarı fazladır

o Akış kontrol valfi ayarı fazladır

o Elektrik motoru devir sayısı uygun değildir

o Pompanın guumlcuuml gerekenden ccediloktur

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 66

Valflerde Meydana Gelen Arızalar

Youmln kontrol valflerinde meydana gelen arızalar

Valfin suumlrtuumlnme yuumlzeylerinde aşıntı oluşmuştur

Valf iccedilindeki geri doumlnuumlş yayı kırılmıştır

Valf iccedilinde pislik vardır

Valfin selenoid bağlantıları yanlıştır

Valf istenilen konuma gelmiyordur

Valf ayarı iyi değildir

Emniyet valflerinde basınccedil duumlşuumlkse

Sıvı kirlidir

Valfin iccedilindeki yay kırıktır

Havalandırma kapağı accedilık olabilir

Valf ayar yayı bozulmuştur

Basınccedil ayarı bozulmuştur

Emniyet valfi kapalı olabilir

Hava boşluklu bobinlerde bobin iccedilerisine yağ girmezken ıslak bobinlerde tam tersi armatuumlr

tank hattına bağlı olan yağın iccedilerisinde yuumlzer Islak pimli bobinleri oumlzellikle accedilık havada ya

da nemli ortamlarda ccedilalışan makinalarda yağın koruyucu oumlzelliği sayesinde korozyona karşı

dayanıklılığı daha fazladır bunun yanı sıra sıvıyla temastan dolayı ısı transferi daha fazla

olacağı bobinin kendini daha iyi soğutabileceğini soumlyleyebiliriz Bir diğer avantajda bobin

iccedilerisindeki yağın armatuumlruumln yastıklanmasını sağlamasıdır

Doğru akım bobinleri oumlzellikle duumlşuumlk voltajlarda ccedilalışıldığında yuumlksek ccedilalışma guumlvenliğine

sahiptir Aynı zamanda yuumlksek frekanslı ccedilalışmalar iccedilin uygundur Bir diğer oumlzelliği ise

bobine elektrik uyarısı verildiğinde herhangi bir nedenden dolayı suumlrguuml hareket etmez

takılırsa bobinde yanma meydana gelmez Alternatif akımlı bobinler aynı durumda yanarlar

(ıslak pimli bobinler iccedilin bu suumlre yaklaşık 1-15 saattir)

28022017 67 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Valf Bobin Tipleri

Enduumlstriyel otomasyonda en yaygın kullanılan kumanda tipi olan

elektrik kumandalı valflerin piyasada birccedilok değişik ccedileşidi ile

karşılaşmak muumlmkuumlnduumlr Bununla birlikte en yaygın kullanılan

bobin (Selenoid- solenoid ing) ccedileşitlerini doğru akımla ccedilalışan

hava boşluklu veya ıslak pimli alternatif akımla ccedilalışan hava

boşluklu veya ıslak pimli olarak sayabiliriz

Hidrolik Valf Bobinleri ve Arızaları

28022017 68 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Valf Bobinleri Neden Yanar

Valf bobinine enerji verildiğinde ilk olarak suumlrguuml hareketini başlatmak iccedilin daha

yuumlksek direnccedil olacağından dolayı bobinden yuumlksek akım geccediler ve suumlrguuml hareket

etmeye başladığında bu akım değeri duumlşer eğer suumlrguuml hareket edemez ise akım

yığılması oluşarak bobinin aşırı ısınıp yanmasına ve işe goumlrmez duruma gelmesine

sebep olur

Bu şekilde yanan valf bobinlerinde bazı plastik tuumlrevi malzemeler eriyerek bobin

goumlvdesindeki boşlukların dolmasına ve bobin iccedilerisindeki armatuumlruumln hareket

edememesine sebep olabilir

Ortam sıcaklığının yuumlksek olması bobinin uumlzerinde oluşan ısıyı ortama vermesinde

sıkıntı yaratacağından dolayı bobin sıcaklığı artarak direncin artmasına akım ve

bobin kuvvetinin duumlşmesine sebep olacaktır Bunun sonucunda suumlrguuml kuvvetleri

yenilemeyebileceği iccedilin bobinde yanma tehlikesi oluşacaktır Besleme hattındaki

voltaj duumlşuumlkluumlklerinde hareketi başlatacak kuvveti bobinin uumlretememesine va

takılıp kalıp yanmasına sebep olabilecek etkenlerden birisidir Yine bir diğer olası

etkende valfin ccedilalışma ccedilevriminin sıklığıdır izin verilen katalog değerinin uumlzerinde

ccedilevrim suumlresinde ccedilalışan valf bobinleri kısa suumlre iccedilerisinde ccedilok sayıda ilk kalkış

akımına maruz kalacaklardır 28022017 69 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Nadiren de olsa karşılaşılan bir durum ise bobin uumlzerine goumlnderilecek aşırı

voltajdır Bobinde oluşan ekstra kuvvet sebebiyle bobin accedilma ve kapamada

problem olmaz ama yuumlksek voltaj sebebiyle bobinde yuumlksek akım tutulurBu da

sargının aşırı ısınmasına ve bobinde erimeye sebep olabilir

Bir diğer neden olarak da bobinin kısa devre yapmasını sayabiliriz Bobine

girebilecek herhangi bir iletken sıvı kısa devreye ve bobinde yanmaya sebep

olabilir Son olarak mekanik darbeler sonucu hasarlar sebebiyle oluşacak

deformasyonlarda bobinlerde arızalara sebep olacaktır Arıza sebebiyle ccedilıkartılan

bobin uumlzerinde ccedilalışarak arıza kaynağı tespit edilmelidir Aksi taktirde tekrar

benzer şekilde arızalar ile karşılaşabiliriz 28022017 70 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Hidrolik İş Guumlvenliği-1 (Hortumlarda İğne Deliği Fışkırması)

Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile meydana gelen

yaralanmalar doku hasarı uzuv kaybı hatta oumlluumlme bile sebebiyet

verebilir Sorumlular bu tip yaralanmaları engellemek iccedilin ve olası

kazaya nasıl muumldahale edileceğine youmlnelik oumlnceden plan

yapmalıdırlar Kaza meydana geldikten sonra ne yapılacağına dair

karar vermek iccedilin yeterli suumlre olmayabilir

Hortumların eskimesi kullanılan hidrolik

yağa uygun hortum seccedililmemesi hortumların

burulmaya maruz kalması minimum buumlkuumlm

yarıccedilapından daha duumlşuumlk ccedilapta buumlkuumllmesi gibi

sebeplerden dolayı hortumlarda oluşabilecek

ccedilok kuumlccediluumlk deliklerden iğne deliği fışkırması

oluşabilir

28022017 71 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Bu ccedilok kuumlccediluumlk delikten meydana gelen iğne deliği sızıntıları bir mermi gibi

ccedilok yuumlksek hızlara ulaşıp su jeti gibi dokuları delip geccedilebilir ve kan

dolaşım sistemine karışabilir Bu tip yaralanmaya maruz kalan kişi ccedilok

nadiren ciddi miktarda bir acı hissi duyar ccediloğunlukla hafif bir elektrik

ccedilarpması yada bir iğne batması hissi algılar

Hidrolik yağ iccedilerisinde canlı dokulara zarar veren ccedilok sayıda kimyasal

bileşim mevcuttur Hidrolik yağın vuumlcuda enjekte olduğu yaralanmalar

hızla dokuları tahrip ederek kangrene sebep olur bu yuumlzden suumlratle tıbbi

muumldahale gerekir Yaranın ilk anlardaki goumlruumlnuumlmuuml zararsız gibi durduğu

iccedilin kesinlikle oumlnemsiz goumlruumllmemelidir ve en hızlı şekilde cerrahi

muumldahale ile tedavi edilmelidir aksi taktirde yaralanan kişide kalıcı

hasarlar oluşabilir

Bir ccedilok doktorun hidrolik yağ enjekte olması sonucu meydana gelen

yaralanmalar konusunda deneyimli olmadığı dikkate alınmalıdır Bu

konuda nitelikli bir tıbbi profesyonel bulmak saatler suumlrebilir Bu suumlre

yaralının uzvunu yada hayatını kaybetmesine sebep olabilir o yuumlzden

mutlaka oumlnceden bununla ilgili bir planlama yapılması gerekir 28022017 72 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Şekil-2 İğne deliği fışkırması

Şekil-3 (İğne deliği enjeksiyon yaralanması ve tedavi etmek iccedilin yapılan

muumldahale-

FPSI Akışkan Guumlcuuml Guumlvenliği Enstituumlsuuml Salt Lake City ABD)

28022017 73 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Parker hannifin hidrolik valf satış muumlduumlruuml ROB SHIMKO bir guumln sol elimi

valfe uzattığımda goumlz accedilıp kapayıncaya kadar geccedilen suumlrede elimde bir iğne

batması hissettim elime baktığımda sadece kırmızı bir nokta goumlrduumlm ve

herhangi bir acı yoktu doktora gittiğimde doktor merhem suumlruumlp bandajlayıp geri

goumlnderdi fakat daha sonra Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile

meydana gelen yaralanmalarda neler yapılması gerektiğini iccedileren okuduğum eski

bir manuel aklıma geldi manueli alıp hemen aynı doktora gittim o beni başka

bir doktora youmlnlendirdi ve neyse ki sonunda tedavi olabildim fakat geccedil

kalındığından dolayı elimde oluşan hasarı duumlzeltebilmek iccedilin 6000 dolarlık bir

deri nakil operasyonu geccedilirmem gerekti

Malasef ki bu tip yaralanmalar ccedilok nadir goumlruumllen bir durum değildir Uumllkemizde

de bir ccedilok kişi bu şekilde oluşan iş kazaları sonucu ciddi şekilde yaralanıp uzuv

kaybı yada uzuvlarda fonksiyon kaybı ile karşılaşmışlardır Bu tip

yaralanmalardan korunmak iccedilin eski yıpranmış hidrolik hortumları standartlara

uygun ccedilalışma şartlarına goumlre doğru seccedililmiş ve kaliteli hortumlar ile

değiştirmek gerekmektedir Ayrıca oumlzellikle basınccedil hatlarında yer alan

hortumlarda koruyucu kılıf kullanılması da alınabilecek guumlvenlik oumlnlemlerinden

birisidir

YAŞANMIŞ BİR OLAY

28022017 74 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

BİTTİ

28022017 75 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Video 17a

Robot

Introducing

Spot

Video 17b

Robot Boston

All Prototypes

Video 17c

Tuumlyap 2012 elekt-

elektrootomasyon

hidro ve pnouml fuarı

Bilindiği uumlzere akışkan guumlcuuml devrelerinde akışkanın hareketli

olduğu iki nokta arasında basınccedil farkı oluşur Eğer kesit farkı gibi

akışın oumlnuumlndeki direnci arttıran etkenler var ise bu basınccedil farkı

daha da artar

Orifis Nedir Ne İşe Yarar

28022017 58 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Orifis pkalası

Ama akışkanın hareketi durduğunda (bu duruma oumlrnek olarak hidrolik

devrede silindirlerin valfler aracılığı ile ya da strok sonuna geldiği iccedilin

durduğu bir anı duumlşuumlnebiliriz) aradaki kesit farkına rağmen iki nokta

arasındaki basınccedil değeri eşit olacaktır Dolayısıyla eğer hidrolik devrede

bir yerde basıncın algılanması gerekiyorsa yada hattaki debiden daha

duumlşuumlk miktarda bir debiye ihtiyaccedil varsa bu noktaların beslemesini ana

hatlardan ccedilekilecek bir hatta orifis takılarak yapabilir

28022017 59 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Lojik valflerin kapaklarına pilot valfin besleme yada boşaltma

hattına orifisler yerleştirerek lojik valfin accedilma ve kapanma suumlreleri

kontrol edilir

28022017 60 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Pilot kumandalı emniyet valflerinde de yukarıdaki pilot valfle

basınccedillı yağ ana goumlvdeden orifislerden geccedilirilerek aktarılır

Değişken deplasmanlı pompaların kontrol organlarında da orifisleri

goumlrmek muumlmkuumlnduumlr

28022017 61 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Hidrolik devre elemanları ccedilalışma prensipleri gereği dar toleranslarda ccedilalışırlar

bu yuumlzden de yağ kirliliğine karşı ccedilok hassastırlar Dolayısıyla hidrolik tahrikli

makinaların performanslarını uzun suumlre suumlrduumlrebilmelerinin temel koşullarından

birisi uumlreticilerin belirlediği standartta temiz bir yağ ile ccedilalışmasıdır Sanayide

ccediloğu kez bu konunun goumlz ardı edilmesi sebebiyle olması gerekenden ccedilok daha

kısa suumlrede makine arızaları ve bunun sonucunda gereksiz parccedila değişimleri ve

uumlretim kayıpları ile karşılaşılmaktadır

Hidrolik Sistem Arızaları

28022017 62 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 63

Hidrolik devrelerde oluşan arızaların birccediloğu hidrolik yağların yanlış

tercihinden kaynaklanır Bu sebeple hidrolik yağlarının seccediliminin iyi

yapılması ve ccedilalışma şartlarına uygun tercih edilmesi gerekir Hidrolik

devrelerin bakımının duumlzenli olarak yapılması gerekir

Sistemde ccedilalışma sırasında guumlruumlltuuml

Pompa arızalıdır

Pompadaki yağ seviyesi duumlşuumlktuumlr

Yağ iccedilinde ve sistemde hava vardır

Yağda buharlaşma olmaktadır

Emniyet valfinde arıza vardır

Motor pompa ve elektrik motoru montaj bağlantıları iyi değildir

Ccedilek valfın yayı kırılmıştır

Borularda dirsek ve kıvrım sayısı fazladır

Emiş borusu ccedilapı kuumlccediluumlktuumlr

Emiş hattı filtresi tıkalıdır

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 64

Hidrolik devre basıncının duumlşmesi veya yuumlkselmesi

Devre Basıncı Duumlşuumlkse

o Hidrolik pompa arızalıdır

o Basınccedil duumlşuumlrme valfi ayarı duumlşuumlktuumlr veya bozulmuştur

o Hidrolik devrede kaccedilak ve sızıntılar vardır

o Silindir keccedilelerinde kaccedilak vardır veya keccedileler arızalıdır

Devre Basıncı Yuumlksekse

o Doumlnuumlş hattı filtresi kirlenmesinden dolayı akışkan kirlenmiştir

o Basınccedil kontrol valfi arızalıdır veya ayarı iyi yapılmamıştır

o Akışkanın iccedilinde hava vardır

o Pompa yataklarında boşluk vardır

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 65

Hidrolik devre debisinin duumlşmesi veya yuumlkselmesi

Devre debisi duumlşuumlk ise (Hareket yavaştır)

o Emniyet valfinin basınccedil ayarı ccedilok duumlşuumlktuumlr

o Hareket eden yuumlzeylerde yağ azalmıştır

o Silindir veya elektrik motoru arızalıdır

o Sıvının viskozitesi yuumlksektir (yağ kalmamıştır)

o Sıvı seviyesi duumlşuumlktuumlr

o Akış kontrol valfinin ayarı yetersizdir

o Sıvının buumltuumlnuuml emniyet valfinden depoya geri doumlnmektedir

o Elektrik motorunun doumlnme youmlnuuml terstir

o Pompa arızalıdır veya tıkalıdır

o Pompanın hızı yetersizdir

Debi yuumlksek ise (Hareket hızlıdır)

o Basınccedil kontrol valfi ayarı fazladır

o Akış kontrol valfi ayarı fazladır

o Elektrik motoru devir sayısı uygun değildir

o Pompanın guumlcuuml gerekenden ccediloktur

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 66

Valflerde Meydana Gelen Arızalar

Youmln kontrol valflerinde meydana gelen arızalar

Valfin suumlrtuumlnme yuumlzeylerinde aşıntı oluşmuştur

Valf iccedilindeki geri doumlnuumlş yayı kırılmıştır

Valf iccedilinde pislik vardır

Valfin selenoid bağlantıları yanlıştır

Valf istenilen konuma gelmiyordur

Valf ayarı iyi değildir

Emniyet valflerinde basınccedil duumlşuumlkse

Sıvı kirlidir

Valfin iccedilindeki yay kırıktır

Havalandırma kapağı accedilık olabilir

Valf ayar yayı bozulmuştur

Basınccedil ayarı bozulmuştur

Emniyet valfi kapalı olabilir

Hava boşluklu bobinlerde bobin iccedilerisine yağ girmezken ıslak bobinlerde tam tersi armatuumlr

tank hattına bağlı olan yağın iccedilerisinde yuumlzer Islak pimli bobinleri oumlzellikle accedilık havada ya

da nemli ortamlarda ccedilalışan makinalarda yağın koruyucu oumlzelliği sayesinde korozyona karşı

dayanıklılığı daha fazladır bunun yanı sıra sıvıyla temastan dolayı ısı transferi daha fazla

olacağı bobinin kendini daha iyi soğutabileceğini soumlyleyebiliriz Bir diğer avantajda bobin

iccedilerisindeki yağın armatuumlruumln yastıklanmasını sağlamasıdır

Doğru akım bobinleri oumlzellikle duumlşuumlk voltajlarda ccedilalışıldığında yuumlksek ccedilalışma guumlvenliğine

sahiptir Aynı zamanda yuumlksek frekanslı ccedilalışmalar iccedilin uygundur Bir diğer oumlzelliği ise

bobine elektrik uyarısı verildiğinde herhangi bir nedenden dolayı suumlrguuml hareket etmez

takılırsa bobinde yanma meydana gelmez Alternatif akımlı bobinler aynı durumda yanarlar

(ıslak pimli bobinler iccedilin bu suumlre yaklaşık 1-15 saattir)

28022017 67 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Valf Bobin Tipleri

Enduumlstriyel otomasyonda en yaygın kullanılan kumanda tipi olan

elektrik kumandalı valflerin piyasada birccedilok değişik ccedileşidi ile

karşılaşmak muumlmkuumlnduumlr Bununla birlikte en yaygın kullanılan

bobin (Selenoid- solenoid ing) ccedileşitlerini doğru akımla ccedilalışan

hava boşluklu veya ıslak pimli alternatif akımla ccedilalışan hava

boşluklu veya ıslak pimli olarak sayabiliriz

Hidrolik Valf Bobinleri ve Arızaları

28022017 68 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Valf Bobinleri Neden Yanar

Valf bobinine enerji verildiğinde ilk olarak suumlrguuml hareketini başlatmak iccedilin daha

yuumlksek direnccedil olacağından dolayı bobinden yuumlksek akım geccediler ve suumlrguuml hareket

etmeye başladığında bu akım değeri duumlşer eğer suumlrguuml hareket edemez ise akım

yığılması oluşarak bobinin aşırı ısınıp yanmasına ve işe goumlrmez duruma gelmesine

sebep olur

Bu şekilde yanan valf bobinlerinde bazı plastik tuumlrevi malzemeler eriyerek bobin

goumlvdesindeki boşlukların dolmasına ve bobin iccedilerisindeki armatuumlruumln hareket

edememesine sebep olabilir

Ortam sıcaklığının yuumlksek olması bobinin uumlzerinde oluşan ısıyı ortama vermesinde

sıkıntı yaratacağından dolayı bobin sıcaklığı artarak direncin artmasına akım ve

bobin kuvvetinin duumlşmesine sebep olacaktır Bunun sonucunda suumlrguuml kuvvetleri

yenilemeyebileceği iccedilin bobinde yanma tehlikesi oluşacaktır Besleme hattındaki

voltaj duumlşuumlkluumlklerinde hareketi başlatacak kuvveti bobinin uumlretememesine va

takılıp kalıp yanmasına sebep olabilecek etkenlerden birisidir Yine bir diğer olası

etkende valfin ccedilalışma ccedilevriminin sıklığıdır izin verilen katalog değerinin uumlzerinde

ccedilevrim suumlresinde ccedilalışan valf bobinleri kısa suumlre iccedilerisinde ccedilok sayıda ilk kalkış

akımına maruz kalacaklardır 28022017 69 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Nadiren de olsa karşılaşılan bir durum ise bobin uumlzerine goumlnderilecek aşırı

voltajdır Bobinde oluşan ekstra kuvvet sebebiyle bobin accedilma ve kapamada

problem olmaz ama yuumlksek voltaj sebebiyle bobinde yuumlksek akım tutulurBu da

sargının aşırı ısınmasına ve bobinde erimeye sebep olabilir

Bir diğer neden olarak da bobinin kısa devre yapmasını sayabiliriz Bobine

girebilecek herhangi bir iletken sıvı kısa devreye ve bobinde yanmaya sebep

olabilir Son olarak mekanik darbeler sonucu hasarlar sebebiyle oluşacak

deformasyonlarda bobinlerde arızalara sebep olacaktır Arıza sebebiyle ccedilıkartılan

bobin uumlzerinde ccedilalışarak arıza kaynağı tespit edilmelidir Aksi taktirde tekrar

benzer şekilde arızalar ile karşılaşabiliriz 28022017 70 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Hidrolik İş Guumlvenliği-1 (Hortumlarda İğne Deliği Fışkırması)

Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile meydana gelen

yaralanmalar doku hasarı uzuv kaybı hatta oumlluumlme bile sebebiyet

verebilir Sorumlular bu tip yaralanmaları engellemek iccedilin ve olası

kazaya nasıl muumldahale edileceğine youmlnelik oumlnceden plan

yapmalıdırlar Kaza meydana geldikten sonra ne yapılacağına dair

karar vermek iccedilin yeterli suumlre olmayabilir

Hortumların eskimesi kullanılan hidrolik

yağa uygun hortum seccedililmemesi hortumların

burulmaya maruz kalması minimum buumlkuumlm

yarıccedilapından daha duumlşuumlk ccedilapta buumlkuumllmesi gibi

sebeplerden dolayı hortumlarda oluşabilecek

ccedilok kuumlccediluumlk deliklerden iğne deliği fışkırması

oluşabilir

28022017 71 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Bu ccedilok kuumlccediluumlk delikten meydana gelen iğne deliği sızıntıları bir mermi gibi

ccedilok yuumlksek hızlara ulaşıp su jeti gibi dokuları delip geccedilebilir ve kan

dolaşım sistemine karışabilir Bu tip yaralanmaya maruz kalan kişi ccedilok

nadiren ciddi miktarda bir acı hissi duyar ccediloğunlukla hafif bir elektrik

ccedilarpması yada bir iğne batması hissi algılar

Hidrolik yağ iccedilerisinde canlı dokulara zarar veren ccedilok sayıda kimyasal

bileşim mevcuttur Hidrolik yağın vuumlcuda enjekte olduğu yaralanmalar

hızla dokuları tahrip ederek kangrene sebep olur bu yuumlzden suumlratle tıbbi

muumldahale gerekir Yaranın ilk anlardaki goumlruumlnuumlmuuml zararsız gibi durduğu

iccedilin kesinlikle oumlnemsiz goumlruumllmemelidir ve en hızlı şekilde cerrahi

muumldahale ile tedavi edilmelidir aksi taktirde yaralanan kişide kalıcı

hasarlar oluşabilir

Bir ccedilok doktorun hidrolik yağ enjekte olması sonucu meydana gelen

yaralanmalar konusunda deneyimli olmadığı dikkate alınmalıdır Bu

konuda nitelikli bir tıbbi profesyonel bulmak saatler suumlrebilir Bu suumlre

yaralının uzvunu yada hayatını kaybetmesine sebep olabilir o yuumlzden

mutlaka oumlnceden bununla ilgili bir planlama yapılması gerekir 28022017 72 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Şekil-2 İğne deliği fışkırması

Şekil-3 (İğne deliği enjeksiyon yaralanması ve tedavi etmek iccedilin yapılan

muumldahale-

FPSI Akışkan Guumlcuuml Guumlvenliği Enstituumlsuuml Salt Lake City ABD)

28022017 73 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Parker hannifin hidrolik valf satış muumlduumlruuml ROB SHIMKO bir guumln sol elimi

valfe uzattığımda goumlz accedilıp kapayıncaya kadar geccedilen suumlrede elimde bir iğne

batması hissettim elime baktığımda sadece kırmızı bir nokta goumlrduumlm ve

herhangi bir acı yoktu doktora gittiğimde doktor merhem suumlruumlp bandajlayıp geri

goumlnderdi fakat daha sonra Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile

meydana gelen yaralanmalarda neler yapılması gerektiğini iccedileren okuduğum eski

bir manuel aklıma geldi manueli alıp hemen aynı doktora gittim o beni başka

bir doktora youmlnlendirdi ve neyse ki sonunda tedavi olabildim fakat geccedil

kalındığından dolayı elimde oluşan hasarı duumlzeltebilmek iccedilin 6000 dolarlık bir

deri nakil operasyonu geccedilirmem gerekti

Malasef ki bu tip yaralanmalar ccedilok nadir goumlruumllen bir durum değildir Uumllkemizde

de bir ccedilok kişi bu şekilde oluşan iş kazaları sonucu ciddi şekilde yaralanıp uzuv

kaybı yada uzuvlarda fonksiyon kaybı ile karşılaşmışlardır Bu tip

yaralanmalardan korunmak iccedilin eski yıpranmış hidrolik hortumları standartlara

uygun ccedilalışma şartlarına goumlre doğru seccedililmiş ve kaliteli hortumlar ile

değiştirmek gerekmektedir Ayrıca oumlzellikle basınccedil hatlarında yer alan

hortumlarda koruyucu kılıf kullanılması da alınabilecek guumlvenlik oumlnlemlerinden

birisidir

YAŞANMIŞ BİR OLAY

28022017 74 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

BİTTİ

28022017 75 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Video 17a

Robot

Introducing

Spot

Video 17b

Robot Boston

All Prototypes

Video 17c

Tuumlyap 2012 elekt-

elektrootomasyon

hidro ve pnouml fuarı

Ama akışkanın hareketi durduğunda (bu duruma oumlrnek olarak hidrolik

devrede silindirlerin valfler aracılığı ile ya da strok sonuna geldiği iccedilin

durduğu bir anı duumlşuumlnebiliriz) aradaki kesit farkına rağmen iki nokta

arasındaki basınccedil değeri eşit olacaktır Dolayısıyla eğer hidrolik devrede

bir yerde basıncın algılanması gerekiyorsa yada hattaki debiden daha

duumlşuumlk miktarda bir debiye ihtiyaccedil varsa bu noktaların beslemesini ana

hatlardan ccedilekilecek bir hatta orifis takılarak yapabilir

28022017 59 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Lojik valflerin kapaklarına pilot valfin besleme yada boşaltma

hattına orifisler yerleştirerek lojik valfin accedilma ve kapanma suumlreleri

kontrol edilir

28022017 60 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Pilot kumandalı emniyet valflerinde de yukarıdaki pilot valfle

basınccedillı yağ ana goumlvdeden orifislerden geccedilirilerek aktarılır

Değişken deplasmanlı pompaların kontrol organlarında da orifisleri

goumlrmek muumlmkuumlnduumlr

28022017 61 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Hidrolik devre elemanları ccedilalışma prensipleri gereği dar toleranslarda ccedilalışırlar

bu yuumlzden de yağ kirliliğine karşı ccedilok hassastırlar Dolayısıyla hidrolik tahrikli

makinaların performanslarını uzun suumlre suumlrduumlrebilmelerinin temel koşullarından

birisi uumlreticilerin belirlediği standartta temiz bir yağ ile ccedilalışmasıdır Sanayide

ccediloğu kez bu konunun goumlz ardı edilmesi sebebiyle olması gerekenden ccedilok daha

kısa suumlrede makine arızaları ve bunun sonucunda gereksiz parccedila değişimleri ve

uumlretim kayıpları ile karşılaşılmaktadır

Hidrolik Sistem Arızaları

28022017 62 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 63

Hidrolik devrelerde oluşan arızaların birccediloğu hidrolik yağların yanlış

tercihinden kaynaklanır Bu sebeple hidrolik yağlarının seccediliminin iyi

yapılması ve ccedilalışma şartlarına uygun tercih edilmesi gerekir Hidrolik

devrelerin bakımının duumlzenli olarak yapılması gerekir

Sistemde ccedilalışma sırasında guumlruumlltuuml

Pompa arızalıdır

Pompadaki yağ seviyesi duumlşuumlktuumlr

Yağ iccedilinde ve sistemde hava vardır

Yağda buharlaşma olmaktadır

Emniyet valfinde arıza vardır

Motor pompa ve elektrik motoru montaj bağlantıları iyi değildir

Ccedilek valfın yayı kırılmıştır

Borularda dirsek ve kıvrım sayısı fazladır

Emiş borusu ccedilapı kuumlccediluumlktuumlr

Emiş hattı filtresi tıkalıdır

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 64

Hidrolik devre basıncının duumlşmesi veya yuumlkselmesi

Devre Basıncı Duumlşuumlkse

o Hidrolik pompa arızalıdır

o Basınccedil duumlşuumlrme valfi ayarı duumlşuumlktuumlr veya bozulmuştur

o Hidrolik devrede kaccedilak ve sızıntılar vardır

o Silindir keccedilelerinde kaccedilak vardır veya keccedileler arızalıdır

Devre Basıncı Yuumlksekse

o Doumlnuumlş hattı filtresi kirlenmesinden dolayı akışkan kirlenmiştir

o Basınccedil kontrol valfi arızalıdır veya ayarı iyi yapılmamıştır

o Akışkanın iccedilinde hava vardır

o Pompa yataklarında boşluk vardır

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 65

Hidrolik devre debisinin duumlşmesi veya yuumlkselmesi

Devre debisi duumlşuumlk ise (Hareket yavaştır)

o Emniyet valfinin basınccedil ayarı ccedilok duumlşuumlktuumlr

o Hareket eden yuumlzeylerde yağ azalmıştır

o Silindir veya elektrik motoru arızalıdır

o Sıvının viskozitesi yuumlksektir (yağ kalmamıştır)

o Sıvı seviyesi duumlşuumlktuumlr

o Akış kontrol valfinin ayarı yetersizdir

o Sıvının buumltuumlnuuml emniyet valfinden depoya geri doumlnmektedir

o Elektrik motorunun doumlnme youmlnuuml terstir

o Pompa arızalıdır veya tıkalıdır

o Pompanın hızı yetersizdir

Debi yuumlksek ise (Hareket hızlıdır)

o Basınccedil kontrol valfi ayarı fazladır

o Akış kontrol valfi ayarı fazladır

o Elektrik motoru devir sayısı uygun değildir

o Pompanın guumlcuuml gerekenden ccediloktur

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 66

Valflerde Meydana Gelen Arızalar

Youmln kontrol valflerinde meydana gelen arızalar

Valfin suumlrtuumlnme yuumlzeylerinde aşıntı oluşmuştur

Valf iccedilindeki geri doumlnuumlş yayı kırılmıştır

Valf iccedilinde pislik vardır

Valfin selenoid bağlantıları yanlıştır

Valf istenilen konuma gelmiyordur

Valf ayarı iyi değildir

Emniyet valflerinde basınccedil duumlşuumlkse

Sıvı kirlidir

Valfin iccedilindeki yay kırıktır

Havalandırma kapağı accedilık olabilir

Valf ayar yayı bozulmuştur

Basınccedil ayarı bozulmuştur

Emniyet valfi kapalı olabilir

Hava boşluklu bobinlerde bobin iccedilerisine yağ girmezken ıslak bobinlerde tam tersi armatuumlr

tank hattına bağlı olan yağın iccedilerisinde yuumlzer Islak pimli bobinleri oumlzellikle accedilık havada ya

da nemli ortamlarda ccedilalışan makinalarda yağın koruyucu oumlzelliği sayesinde korozyona karşı

dayanıklılığı daha fazladır bunun yanı sıra sıvıyla temastan dolayı ısı transferi daha fazla

olacağı bobinin kendini daha iyi soğutabileceğini soumlyleyebiliriz Bir diğer avantajda bobin

iccedilerisindeki yağın armatuumlruumln yastıklanmasını sağlamasıdır

Doğru akım bobinleri oumlzellikle duumlşuumlk voltajlarda ccedilalışıldığında yuumlksek ccedilalışma guumlvenliğine

sahiptir Aynı zamanda yuumlksek frekanslı ccedilalışmalar iccedilin uygundur Bir diğer oumlzelliği ise

bobine elektrik uyarısı verildiğinde herhangi bir nedenden dolayı suumlrguuml hareket etmez

takılırsa bobinde yanma meydana gelmez Alternatif akımlı bobinler aynı durumda yanarlar

(ıslak pimli bobinler iccedilin bu suumlre yaklaşık 1-15 saattir)

28022017 67 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Valf Bobin Tipleri

Enduumlstriyel otomasyonda en yaygın kullanılan kumanda tipi olan

elektrik kumandalı valflerin piyasada birccedilok değişik ccedileşidi ile

karşılaşmak muumlmkuumlnduumlr Bununla birlikte en yaygın kullanılan

bobin (Selenoid- solenoid ing) ccedileşitlerini doğru akımla ccedilalışan

hava boşluklu veya ıslak pimli alternatif akımla ccedilalışan hava

boşluklu veya ıslak pimli olarak sayabiliriz

Hidrolik Valf Bobinleri ve Arızaları

28022017 68 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Valf Bobinleri Neden Yanar

Valf bobinine enerji verildiğinde ilk olarak suumlrguuml hareketini başlatmak iccedilin daha

yuumlksek direnccedil olacağından dolayı bobinden yuumlksek akım geccediler ve suumlrguuml hareket

etmeye başladığında bu akım değeri duumlşer eğer suumlrguuml hareket edemez ise akım

yığılması oluşarak bobinin aşırı ısınıp yanmasına ve işe goumlrmez duruma gelmesine

sebep olur

Bu şekilde yanan valf bobinlerinde bazı plastik tuumlrevi malzemeler eriyerek bobin

goumlvdesindeki boşlukların dolmasına ve bobin iccedilerisindeki armatuumlruumln hareket

edememesine sebep olabilir

Ortam sıcaklığının yuumlksek olması bobinin uumlzerinde oluşan ısıyı ortama vermesinde

sıkıntı yaratacağından dolayı bobin sıcaklığı artarak direncin artmasına akım ve

bobin kuvvetinin duumlşmesine sebep olacaktır Bunun sonucunda suumlrguuml kuvvetleri

yenilemeyebileceği iccedilin bobinde yanma tehlikesi oluşacaktır Besleme hattındaki

voltaj duumlşuumlkluumlklerinde hareketi başlatacak kuvveti bobinin uumlretememesine va

takılıp kalıp yanmasına sebep olabilecek etkenlerden birisidir Yine bir diğer olası

etkende valfin ccedilalışma ccedilevriminin sıklığıdır izin verilen katalog değerinin uumlzerinde

ccedilevrim suumlresinde ccedilalışan valf bobinleri kısa suumlre iccedilerisinde ccedilok sayıda ilk kalkış

akımına maruz kalacaklardır 28022017 69 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Nadiren de olsa karşılaşılan bir durum ise bobin uumlzerine goumlnderilecek aşırı

voltajdır Bobinde oluşan ekstra kuvvet sebebiyle bobin accedilma ve kapamada

problem olmaz ama yuumlksek voltaj sebebiyle bobinde yuumlksek akım tutulurBu da

sargının aşırı ısınmasına ve bobinde erimeye sebep olabilir

Bir diğer neden olarak da bobinin kısa devre yapmasını sayabiliriz Bobine

girebilecek herhangi bir iletken sıvı kısa devreye ve bobinde yanmaya sebep

olabilir Son olarak mekanik darbeler sonucu hasarlar sebebiyle oluşacak

deformasyonlarda bobinlerde arızalara sebep olacaktır Arıza sebebiyle ccedilıkartılan

bobin uumlzerinde ccedilalışarak arıza kaynağı tespit edilmelidir Aksi taktirde tekrar

benzer şekilde arızalar ile karşılaşabiliriz 28022017 70 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Hidrolik İş Guumlvenliği-1 (Hortumlarda İğne Deliği Fışkırması)

Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile meydana gelen

yaralanmalar doku hasarı uzuv kaybı hatta oumlluumlme bile sebebiyet

verebilir Sorumlular bu tip yaralanmaları engellemek iccedilin ve olası

kazaya nasıl muumldahale edileceğine youmlnelik oumlnceden plan

yapmalıdırlar Kaza meydana geldikten sonra ne yapılacağına dair

karar vermek iccedilin yeterli suumlre olmayabilir

Hortumların eskimesi kullanılan hidrolik

yağa uygun hortum seccedililmemesi hortumların

burulmaya maruz kalması minimum buumlkuumlm

yarıccedilapından daha duumlşuumlk ccedilapta buumlkuumllmesi gibi

sebeplerden dolayı hortumlarda oluşabilecek

ccedilok kuumlccediluumlk deliklerden iğne deliği fışkırması

oluşabilir

28022017 71 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Bu ccedilok kuumlccediluumlk delikten meydana gelen iğne deliği sızıntıları bir mermi gibi

ccedilok yuumlksek hızlara ulaşıp su jeti gibi dokuları delip geccedilebilir ve kan

dolaşım sistemine karışabilir Bu tip yaralanmaya maruz kalan kişi ccedilok

nadiren ciddi miktarda bir acı hissi duyar ccediloğunlukla hafif bir elektrik

ccedilarpması yada bir iğne batması hissi algılar

Hidrolik yağ iccedilerisinde canlı dokulara zarar veren ccedilok sayıda kimyasal

bileşim mevcuttur Hidrolik yağın vuumlcuda enjekte olduğu yaralanmalar

hızla dokuları tahrip ederek kangrene sebep olur bu yuumlzden suumlratle tıbbi

muumldahale gerekir Yaranın ilk anlardaki goumlruumlnuumlmuuml zararsız gibi durduğu

iccedilin kesinlikle oumlnemsiz goumlruumllmemelidir ve en hızlı şekilde cerrahi

muumldahale ile tedavi edilmelidir aksi taktirde yaralanan kişide kalıcı

hasarlar oluşabilir

Bir ccedilok doktorun hidrolik yağ enjekte olması sonucu meydana gelen

yaralanmalar konusunda deneyimli olmadığı dikkate alınmalıdır Bu

konuda nitelikli bir tıbbi profesyonel bulmak saatler suumlrebilir Bu suumlre

yaralının uzvunu yada hayatını kaybetmesine sebep olabilir o yuumlzden

mutlaka oumlnceden bununla ilgili bir planlama yapılması gerekir 28022017 72 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Şekil-2 İğne deliği fışkırması

Şekil-3 (İğne deliği enjeksiyon yaralanması ve tedavi etmek iccedilin yapılan

muumldahale-

FPSI Akışkan Guumlcuuml Guumlvenliği Enstituumlsuuml Salt Lake City ABD)

28022017 73 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Parker hannifin hidrolik valf satış muumlduumlruuml ROB SHIMKO bir guumln sol elimi

valfe uzattığımda goumlz accedilıp kapayıncaya kadar geccedilen suumlrede elimde bir iğne

batması hissettim elime baktığımda sadece kırmızı bir nokta goumlrduumlm ve

herhangi bir acı yoktu doktora gittiğimde doktor merhem suumlruumlp bandajlayıp geri

goumlnderdi fakat daha sonra Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile

meydana gelen yaralanmalarda neler yapılması gerektiğini iccedileren okuduğum eski

bir manuel aklıma geldi manueli alıp hemen aynı doktora gittim o beni başka

bir doktora youmlnlendirdi ve neyse ki sonunda tedavi olabildim fakat geccedil

kalındığından dolayı elimde oluşan hasarı duumlzeltebilmek iccedilin 6000 dolarlık bir

deri nakil operasyonu geccedilirmem gerekti

Malasef ki bu tip yaralanmalar ccedilok nadir goumlruumllen bir durum değildir Uumllkemizde

de bir ccedilok kişi bu şekilde oluşan iş kazaları sonucu ciddi şekilde yaralanıp uzuv

kaybı yada uzuvlarda fonksiyon kaybı ile karşılaşmışlardır Bu tip

yaralanmalardan korunmak iccedilin eski yıpranmış hidrolik hortumları standartlara

uygun ccedilalışma şartlarına goumlre doğru seccedililmiş ve kaliteli hortumlar ile

değiştirmek gerekmektedir Ayrıca oumlzellikle basınccedil hatlarında yer alan

hortumlarda koruyucu kılıf kullanılması da alınabilecek guumlvenlik oumlnlemlerinden

birisidir

YAŞANMIŞ BİR OLAY

28022017 74 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

BİTTİ

28022017 75 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Video 17a

Robot

Introducing

Spot

Video 17b

Robot Boston

All Prototypes

Video 17c

Tuumlyap 2012 elekt-

elektrootomasyon

hidro ve pnouml fuarı

Lojik valflerin kapaklarına pilot valfin besleme yada boşaltma

hattına orifisler yerleştirerek lojik valfin accedilma ve kapanma suumlreleri

kontrol edilir

28022017 60 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Pilot kumandalı emniyet valflerinde de yukarıdaki pilot valfle

basınccedillı yağ ana goumlvdeden orifislerden geccedilirilerek aktarılır

Değişken deplasmanlı pompaların kontrol organlarında da orifisleri

goumlrmek muumlmkuumlnduumlr

28022017 61 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Hidrolik devre elemanları ccedilalışma prensipleri gereği dar toleranslarda ccedilalışırlar

bu yuumlzden de yağ kirliliğine karşı ccedilok hassastırlar Dolayısıyla hidrolik tahrikli

makinaların performanslarını uzun suumlre suumlrduumlrebilmelerinin temel koşullarından

birisi uumlreticilerin belirlediği standartta temiz bir yağ ile ccedilalışmasıdır Sanayide

ccediloğu kez bu konunun goumlz ardı edilmesi sebebiyle olması gerekenden ccedilok daha

kısa suumlrede makine arızaları ve bunun sonucunda gereksiz parccedila değişimleri ve

uumlretim kayıpları ile karşılaşılmaktadır

Hidrolik Sistem Arızaları

28022017 62 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 63

Hidrolik devrelerde oluşan arızaların birccediloğu hidrolik yağların yanlış

tercihinden kaynaklanır Bu sebeple hidrolik yağlarının seccediliminin iyi

yapılması ve ccedilalışma şartlarına uygun tercih edilmesi gerekir Hidrolik

devrelerin bakımının duumlzenli olarak yapılması gerekir

Sistemde ccedilalışma sırasında guumlruumlltuuml

Pompa arızalıdır

Pompadaki yağ seviyesi duumlşuumlktuumlr

Yağ iccedilinde ve sistemde hava vardır

Yağda buharlaşma olmaktadır

Emniyet valfinde arıza vardır

Motor pompa ve elektrik motoru montaj bağlantıları iyi değildir

Ccedilek valfın yayı kırılmıştır

Borularda dirsek ve kıvrım sayısı fazladır

Emiş borusu ccedilapı kuumlccediluumlktuumlr

Emiş hattı filtresi tıkalıdır

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 64

Hidrolik devre basıncının duumlşmesi veya yuumlkselmesi

Devre Basıncı Duumlşuumlkse

o Hidrolik pompa arızalıdır

o Basınccedil duumlşuumlrme valfi ayarı duumlşuumlktuumlr veya bozulmuştur

o Hidrolik devrede kaccedilak ve sızıntılar vardır

o Silindir keccedilelerinde kaccedilak vardır veya keccedileler arızalıdır

Devre Basıncı Yuumlksekse

o Doumlnuumlş hattı filtresi kirlenmesinden dolayı akışkan kirlenmiştir

o Basınccedil kontrol valfi arızalıdır veya ayarı iyi yapılmamıştır

o Akışkanın iccedilinde hava vardır

o Pompa yataklarında boşluk vardır

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 65

Hidrolik devre debisinin duumlşmesi veya yuumlkselmesi

Devre debisi duumlşuumlk ise (Hareket yavaştır)

o Emniyet valfinin basınccedil ayarı ccedilok duumlşuumlktuumlr

o Hareket eden yuumlzeylerde yağ azalmıştır

o Silindir veya elektrik motoru arızalıdır

o Sıvının viskozitesi yuumlksektir (yağ kalmamıştır)

o Sıvı seviyesi duumlşuumlktuumlr

o Akış kontrol valfinin ayarı yetersizdir

o Sıvının buumltuumlnuuml emniyet valfinden depoya geri doumlnmektedir

o Elektrik motorunun doumlnme youmlnuuml terstir

o Pompa arızalıdır veya tıkalıdır

o Pompanın hızı yetersizdir

Debi yuumlksek ise (Hareket hızlıdır)

o Basınccedil kontrol valfi ayarı fazladır

o Akış kontrol valfi ayarı fazladır

o Elektrik motoru devir sayısı uygun değildir

o Pompanın guumlcuuml gerekenden ccediloktur

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 66

Valflerde Meydana Gelen Arızalar

Youmln kontrol valflerinde meydana gelen arızalar

Valfin suumlrtuumlnme yuumlzeylerinde aşıntı oluşmuştur

Valf iccedilindeki geri doumlnuumlş yayı kırılmıştır

Valf iccedilinde pislik vardır

Valfin selenoid bağlantıları yanlıştır

Valf istenilen konuma gelmiyordur

Valf ayarı iyi değildir

Emniyet valflerinde basınccedil duumlşuumlkse

Sıvı kirlidir

Valfin iccedilindeki yay kırıktır

Havalandırma kapağı accedilık olabilir

Valf ayar yayı bozulmuştur

Basınccedil ayarı bozulmuştur

Emniyet valfi kapalı olabilir

Hava boşluklu bobinlerde bobin iccedilerisine yağ girmezken ıslak bobinlerde tam tersi armatuumlr

tank hattına bağlı olan yağın iccedilerisinde yuumlzer Islak pimli bobinleri oumlzellikle accedilık havada ya

da nemli ortamlarda ccedilalışan makinalarda yağın koruyucu oumlzelliği sayesinde korozyona karşı

dayanıklılığı daha fazladır bunun yanı sıra sıvıyla temastan dolayı ısı transferi daha fazla

olacağı bobinin kendini daha iyi soğutabileceğini soumlyleyebiliriz Bir diğer avantajda bobin

iccedilerisindeki yağın armatuumlruumln yastıklanmasını sağlamasıdır

Doğru akım bobinleri oumlzellikle duumlşuumlk voltajlarda ccedilalışıldığında yuumlksek ccedilalışma guumlvenliğine

sahiptir Aynı zamanda yuumlksek frekanslı ccedilalışmalar iccedilin uygundur Bir diğer oumlzelliği ise

bobine elektrik uyarısı verildiğinde herhangi bir nedenden dolayı suumlrguuml hareket etmez

takılırsa bobinde yanma meydana gelmez Alternatif akımlı bobinler aynı durumda yanarlar

(ıslak pimli bobinler iccedilin bu suumlre yaklaşık 1-15 saattir)

28022017 67 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Valf Bobin Tipleri

Enduumlstriyel otomasyonda en yaygın kullanılan kumanda tipi olan

elektrik kumandalı valflerin piyasada birccedilok değişik ccedileşidi ile

karşılaşmak muumlmkuumlnduumlr Bununla birlikte en yaygın kullanılan

bobin (Selenoid- solenoid ing) ccedileşitlerini doğru akımla ccedilalışan

hava boşluklu veya ıslak pimli alternatif akımla ccedilalışan hava

boşluklu veya ıslak pimli olarak sayabiliriz

Hidrolik Valf Bobinleri ve Arızaları

28022017 68 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Valf Bobinleri Neden Yanar

Valf bobinine enerji verildiğinde ilk olarak suumlrguuml hareketini başlatmak iccedilin daha

yuumlksek direnccedil olacağından dolayı bobinden yuumlksek akım geccediler ve suumlrguuml hareket

etmeye başladığında bu akım değeri duumlşer eğer suumlrguuml hareket edemez ise akım

yığılması oluşarak bobinin aşırı ısınıp yanmasına ve işe goumlrmez duruma gelmesine

sebep olur

Bu şekilde yanan valf bobinlerinde bazı plastik tuumlrevi malzemeler eriyerek bobin

goumlvdesindeki boşlukların dolmasına ve bobin iccedilerisindeki armatuumlruumln hareket

edememesine sebep olabilir

Ortam sıcaklığının yuumlksek olması bobinin uumlzerinde oluşan ısıyı ortama vermesinde

sıkıntı yaratacağından dolayı bobin sıcaklığı artarak direncin artmasına akım ve

bobin kuvvetinin duumlşmesine sebep olacaktır Bunun sonucunda suumlrguuml kuvvetleri

yenilemeyebileceği iccedilin bobinde yanma tehlikesi oluşacaktır Besleme hattındaki

voltaj duumlşuumlkluumlklerinde hareketi başlatacak kuvveti bobinin uumlretememesine va

takılıp kalıp yanmasına sebep olabilecek etkenlerden birisidir Yine bir diğer olası

etkende valfin ccedilalışma ccedilevriminin sıklığıdır izin verilen katalog değerinin uumlzerinde

ccedilevrim suumlresinde ccedilalışan valf bobinleri kısa suumlre iccedilerisinde ccedilok sayıda ilk kalkış

akımına maruz kalacaklardır 28022017 69 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Nadiren de olsa karşılaşılan bir durum ise bobin uumlzerine goumlnderilecek aşırı

voltajdır Bobinde oluşan ekstra kuvvet sebebiyle bobin accedilma ve kapamada

problem olmaz ama yuumlksek voltaj sebebiyle bobinde yuumlksek akım tutulurBu da

sargının aşırı ısınmasına ve bobinde erimeye sebep olabilir

Bir diğer neden olarak da bobinin kısa devre yapmasını sayabiliriz Bobine

girebilecek herhangi bir iletken sıvı kısa devreye ve bobinde yanmaya sebep

olabilir Son olarak mekanik darbeler sonucu hasarlar sebebiyle oluşacak

deformasyonlarda bobinlerde arızalara sebep olacaktır Arıza sebebiyle ccedilıkartılan

bobin uumlzerinde ccedilalışarak arıza kaynağı tespit edilmelidir Aksi taktirde tekrar

benzer şekilde arızalar ile karşılaşabiliriz 28022017 70 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Hidrolik İş Guumlvenliği-1 (Hortumlarda İğne Deliği Fışkırması)

Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile meydana gelen

yaralanmalar doku hasarı uzuv kaybı hatta oumlluumlme bile sebebiyet

verebilir Sorumlular bu tip yaralanmaları engellemek iccedilin ve olası

kazaya nasıl muumldahale edileceğine youmlnelik oumlnceden plan

yapmalıdırlar Kaza meydana geldikten sonra ne yapılacağına dair

karar vermek iccedilin yeterli suumlre olmayabilir

Hortumların eskimesi kullanılan hidrolik

yağa uygun hortum seccedililmemesi hortumların

burulmaya maruz kalması minimum buumlkuumlm

yarıccedilapından daha duumlşuumlk ccedilapta buumlkuumllmesi gibi

sebeplerden dolayı hortumlarda oluşabilecek

ccedilok kuumlccediluumlk deliklerden iğne deliği fışkırması

oluşabilir

28022017 71 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Bu ccedilok kuumlccediluumlk delikten meydana gelen iğne deliği sızıntıları bir mermi gibi

ccedilok yuumlksek hızlara ulaşıp su jeti gibi dokuları delip geccedilebilir ve kan

dolaşım sistemine karışabilir Bu tip yaralanmaya maruz kalan kişi ccedilok

nadiren ciddi miktarda bir acı hissi duyar ccediloğunlukla hafif bir elektrik

ccedilarpması yada bir iğne batması hissi algılar

Hidrolik yağ iccedilerisinde canlı dokulara zarar veren ccedilok sayıda kimyasal

bileşim mevcuttur Hidrolik yağın vuumlcuda enjekte olduğu yaralanmalar

hızla dokuları tahrip ederek kangrene sebep olur bu yuumlzden suumlratle tıbbi

muumldahale gerekir Yaranın ilk anlardaki goumlruumlnuumlmuuml zararsız gibi durduğu

iccedilin kesinlikle oumlnemsiz goumlruumllmemelidir ve en hızlı şekilde cerrahi

muumldahale ile tedavi edilmelidir aksi taktirde yaralanan kişide kalıcı

hasarlar oluşabilir

Bir ccedilok doktorun hidrolik yağ enjekte olması sonucu meydana gelen

yaralanmalar konusunda deneyimli olmadığı dikkate alınmalıdır Bu

konuda nitelikli bir tıbbi profesyonel bulmak saatler suumlrebilir Bu suumlre

yaralının uzvunu yada hayatını kaybetmesine sebep olabilir o yuumlzden

mutlaka oumlnceden bununla ilgili bir planlama yapılması gerekir 28022017 72 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Şekil-2 İğne deliği fışkırması

Şekil-3 (İğne deliği enjeksiyon yaralanması ve tedavi etmek iccedilin yapılan

muumldahale-

FPSI Akışkan Guumlcuuml Guumlvenliği Enstituumlsuuml Salt Lake City ABD)

28022017 73 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Parker hannifin hidrolik valf satış muumlduumlruuml ROB SHIMKO bir guumln sol elimi

valfe uzattığımda goumlz accedilıp kapayıncaya kadar geccedilen suumlrede elimde bir iğne

batması hissettim elime baktığımda sadece kırmızı bir nokta goumlrduumlm ve

herhangi bir acı yoktu doktora gittiğimde doktor merhem suumlruumlp bandajlayıp geri

goumlnderdi fakat daha sonra Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile

meydana gelen yaralanmalarda neler yapılması gerektiğini iccedileren okuduğum eski

bir manuel aklıma geldi manueli alıp hemen aynı doktora gittim o beni başka

bir doktora youmlnlendirdi ve neyse ki sonunda tedavi olabildim fakat geccedil

kalındığından dolayı elimde oluşan hasarı duumlzeltebilmek iccedilin 6000 dolarlık bir

deri nakil operasyonu geccedilirmem gerekti

Malasef ki bu tip yaralanmalar ccedilok nadir goumlruumllen bir durum değildir Uumllkemizde

de bir ccedilok kişi bu şekilde oluşan iş kazaları sonucu ciddi şekilde yaralanıp uzuv

kaybı yada uzuvlarda fonksiyon kaybı ile karşılaşmışlardır Bu tip

yaralanmalardan korunmak iccedilin eski yıpranmış hidrolik hortumları standartlara

uygun ccedilalışma şartlarına goumlre doğru seccedililmiş ve kaliteli hortumlar ile

değiştirmek gerekmektedir Ayrıca oumlzellikle basınccedil hatlarında yer alan

hortumlarda koruyucu kılıf kullanılması da alınabilecek guumlvenlik oumlnlemlerinden

birisidir

YAŞANMIŞ BİR OLAY

28022017 74 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

BİTTİ

28022017 75 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Video 17a

Robot

Introducing

Spot

Video 17b

Robot Boston

All Prototypes

Video 17c

Tuumlyap 2012 elekt-

elektrootomasyon

hidro ve pnouml fuarı

Pilot kumandalı emniyet valflerinde de yukarıdaki pilot valfle

basınccedillı yağ ana goumlvdeden orifislerden geccedilirilerek aktarılır

Değişken deplasmanlı pompaların kontrol organlarında da orifisleri

goumlrmek muumlmkuumlnduumlr

28022017 61 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Hidrolik devre elemanları ccedilalışma prensipleri gereği dar toleranslarda ccedilalışırlar

bu yuumlzden de yağ kirliliğine karşı ccedilok hassastırlar Dolayısıyla hidrolik tahrikli

makinaların performanslarını uzun suumlre suumlrduumlrebilmelerinin temel koşullarından

birisi uumlreticilerin belirlediği standartta temiz bir yağ ile ccedilalışmasıdır Sanayide

ccediloğu kez bu konunun goumlz ardı edilmesi sebebiyle olması gerekenden ccedilok daha

kısa suumlrede makine arızaları ve bunun sonucunda gereksiz parccedila değişimleri ve

uumlretim kayıpları ile karşılaşılmaktadır

Hidrolik Sistem Arızaları

28022017 62 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 63

Hidrolik devrelerde oluşan arızaların birccediloğu hidrolik yağların yanlış

tercihinden kaynaklanır Bu sebeple hidrolik yağlarının seccediliminin iyi

yapılması ve ccedilalışma şartlarına uygun tercih edilmesi gerekir Hidrolik

devrelerin bakımının duumlzenli olarak yapılması gerekir

Sistemde ccedilalışma sırasında guumlruumlltuuml

Pompa arızalıdır

Pompadaki yağ seviyesi duumlşuumlktuumlr

Yağ iccedilinde ve sistemde hava vardır

Yağda buharlaşma olmaktadır

Emniyet valfinde arıza vardır

Motor pompa ve elektrik motoru montaj bağlantıları iyi değildir

Ccedilek valfın yayı kırılmıştır

Borularda dirsek ve kıvrım sayısı fazladır

Emiş borusu ccedilapı kuumlccediluumlktuumlr

Emiş hattı filtresi tıkalıdır

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 64

Hidrolik devre basıncının duumlşmesi veya yuumlkselmesi

Devre Basıncı Duumlşuumlkse

o Hidrolik pompa arızalıdır

o Basınccedil duumlşuumlrme valfi ayarı duumlşuumlktuumlr veya bozulmuştur

o Hidrolik devrede kaccedilak ve sızıntılar vardır

o Silindir keccedilelerinde kaccedilak vardır veya keccedileler arızalıdır

Devre Basıncı Yuumlksekse

o Doumlnuumlş hattı filtresi kirlenmesinden dolayı akışkan kirlenmiştir

o Basınccedil kontrol valfi arızalıdır veya ayarı iyi yapılmamıştır

o Akışkanın iccedilinde hava vardır

o Pompa yataklarında boşluk vardır

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 65

Hidrolik devre debisinin duumlşmesi veya yuumlkselmesi

Devre debisi duumlşuumlk ise (Hareket yavaştır)

o Emniyet valfinin basınccedil ayarı ccedilok duumlşuumlktuumlr

o Hareket eden yuumlzeylerde yağ azalmıştır

o Silindir veya elektrik motoru arızalıdır

o Sıvının viskozitesi yuumlksektir (yağ kalmamıştır)

o Sıvı seviyesi duumlşuumlktuumlr

o Akış kontrol valfinin ayarı yetersizdir

o Sıvının buumltuumlnuuml emniyet valfinden depoya geri doumlnmektedir

o Elektrik motorunun doumlnme youmlnuuml terstir

o Pompa arızalıdır veya tıkalıdır

o Pompanın hızı yetersizdir

Debi yuumlksek ise (Hareket hızlıdır)

o Basınccedil kontrol valfi ayarı fazladır

o Akış kontrol valfi ayarı fazladır

o Elektrik motoru devir sayısı uygun değildir

o Pompanın guumlcuuml gerekenden ccediloktur

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 66

Valflerde Meydana Gelen Arızalar

Youmln kontrol valflerinde meydana gelen arızalar

Valfin suumlrtuumlnme yuumlzeylerinde aşıntı oluşmuştur

Valf iccedilindeki geri doumlnuumlş yayı kırılmıştır

Valf iccedilinde pislik vardır

Valfin selenoid bağlantıları yanlıştır

Valf istenilen konuma gelmiyordur

Valf ayarı iyi değildir

Emniyet valflerinde basınccedil duumlşuumlkse

Sıvı kirlidir

Valfin iccedilindeki yay kırıktır

Havalandırma kapağı accedilık olabilir

Valf ayar yayı bozulmuştur

Basınccedil ayarı bozulmuştur

Emniyet valfi kapalı olabilir

Hava boşluklu bobinlerde bobin iccedilerisine yağ girmezken ıslak bobinlerde tam tersi armatuumlr

tank hattına bağlı olan yağın iccedilerisinde yuumlzer Islak pimli bobinleri oumlzellikle accedilık havada ya

da nemli ortamlarda ccedilalışan makinalarda yağın koruyucu oumlzelliği sayesinde korozyona karşı

dayanıklılığı daha fazladır bunun yanı sıra sıvıyla temastan dolayı ısı transferi daha fazla

olacağı bobinin kendini daha iyi soğutabileceğini soumlyleyebiliriz Bir diğer avantajda bobin

iccedilerisindeki yağın armatuumlruumln yastıklanmasını sağlamasıdır

Doğru akım bobinleri oumlzellikle duumlşuumlk voltajlarda ccedilalışıldığında yuumlksek ccedilalışma guumlvenliğine

sahiptir Aynı zamanda yuumlksek frekanslı ccedilalışmalar iccedilin uygundur Bir diğer oumlzelliği ise

bobine elektrik uyarısı verildiğinde herhangi bir nedenden dolayı suumlrguuml hareket etmez

takılırsa bobinde yanma meydana gelmez Alternatif akımlı bobinler aynı durumda yanarlar

(ıslak pimli bobinler iccedilin bu suumlre yaklaşık 1-15 saattir)

28022017 67 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Valf Bobin Tipleri

Enduumlstriyel otomasyonda en yaygın kullanılan kumanda tipi olan

elektrik kumandalı valflerin piyasada birccedilok değişik ccedileşidi ile

karşılaşmak muumlmkuumlnduumlr Bununla birlikte en yaygın kullanılan

bobin (Selenoid- solenoid ing) ccedileşitlerini doğru akımla ccedilalışan

hava boşluklu veya ıslak pimli alternatif akımla ccedilalışan hava

boşluklu veya ıslak pimli olarak sayabiliriz

Hidrolik Valf Bobinleri ve Arızaları

28022017 68 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Valf Bobinleri Neden Yanar

Valf bobinine enerji verildiğinde ilk olarak suumlrguuml hareketini başlatmak iccedilin daha

yuumlksek direnccedil olacağından dolayı bobinden yuumlksek akım geccediler ve suumlrguuml hareket

etmeye başladığında bu akım değeri duumlşer eğer suumlrguuml hareket edemez ise akım

yığılması oluşarak bobinin aşırı ısınıp yanmasına ve işe goumlrmez duruma gelmesine

sebep olur

Bu şekilde yanan valf bobinlerinde bazı plastik tuumlrevi malzemeler eriyerek bobin

goumlvdesindeki boşlukların dolmasına ve bobin iccedilerisindeki armatuumlruumln hareket

edememesine sebep olabilir

Ortam sıcaklığının yuumlksek olması bobinin uumlzerinde oluşan ısıyı ortama vermesinde

sıkıntı yaratacağından dolayı bobin sıcaklığı artarak direncin artmasına akım ve

bobin kuvvetinin duumlşmesine sebep olacaktır Bunun sonucunda suumlrguuml kuvvetleri

yenilemeyebileceği iccedilin bobinde yanma tehlikesi oluşacaktır Besleme hattındaki

voltaj duumlşuumlkluumlklerinde hareketi başlatacak kuvveti bobinin uumlretememesine va

takılıp kalıp yanmasına sebep olabilecek etkenlerden birisidir Yine bir diğer olası

etkende valfin ccedilalışma ccedilevriminin sıklığıdır izin verilen katalog değerinin uumlzerinde

ccedilevrim suumlresinde ccedilalışan valf bobinleri kısa suumlre iccedilerisinde ccedilok sayıda ilk kalkış

akımına maruz kalacaklardır 28022017 69 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Nadiren de olsa karşılaşılan bir durum ise bobin uumlzerine goumlnderilecek aşırı

voltajdır Bobinde oluşan ekstra kuvvet sebebiyle bobin accedilma ve kapamada

problem olmaz ama yuumlksek voltaj sebebiyle bobinde yuumlksek akım tutulurBu da

sargının aşırı ısınmasına ve bobinde erimeye sebep olabilir

Bir diğer neden olarak da bobinin kısa devre yapmasını sayabiliriz Bobine

girebilecek herhangi bir iletken sıvı kısa devreye ve bobinde yanmaya sebep

olabilir Son olarak mekanik darbeler sonucu hasarlar sebebiyle oluşacak

deformasyonlarda bobinlerde arızalara sebep olacaktır Arıza sebebiyle ccedilıkartılan

bobin uumlzerinde ccedilalışarak arıza kaynağı tespit edilmelidir Aksi taktirde tekrar

benzer şekilde arızalar ile karşılaşabiliriz 28022017 70 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Hidrolik İş Guumlvenliği-1 (Hortumlarda İğne Deliği Fışkırması)

Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile meydana gelen

yaralanmalar doku hasarı uzuv kaybı hatta oumlluumlme bile sebebiyet

verebilir Sorumlular bu tip yaralanmaları engellemek iccedilin ve olası

kazaya nasıl muumldahale edileceğine youmlnelik oumlnceden plan

yapmalıdırlar Kaza meydana geldikten sonra ne yapılacağına dair

karar vermek iccedilin yeterli suumlre olmayabilir

Hortumların eskimesi kullanılan hidrolik

yağa uygun hortum seccedililmemesi hortumların

burulmaya maruz kalması minimum buumlkuumlm

yarıccedilapından daha duumlşuumlk ccedilapta buumlkuumllmesi gibi

sebeplerden dolayı hortumlarda oluşabilecek

ccedilok kuumlccediluumlk deliklerden iğne deliği fışkırması

oluşabilir

28022017 71 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Bu ccedilok kuumlccediluumlk delikten meydana gelen iğne deliği sızıntıları bir mermi gibi

ccedilok yuumlksek hızlara ulaşıp su jeti gibi dokuları delip geccedilebilir ve kan

dolaşım sistemine karışabilir Bu tip yaralanmaya maruz kalan kişi ccedilok

nadiren ciddi miktarda bir acı hissi duyar ccediloğunlukla hafif bir elektrik

ccedilarpması yada bir iğne batması hissi algılar

Hidrolik yağ iccedilerisinde canlı dokulara zarar veren ccedilok sayıda kimyasal

bileşim mevcuttur Hidrolik yağın vuumlcuda enjekte olduğu yaralanmalar

hızla dokuları tahrip ederek kangrene sebep olur bu yuumlzden suumlratle tıbbi

muumldahale gerekir Yaranın ilk anlardaki goumlruumlnuumlmuuml zararsız gibi durduğu

iccedilin kesinlikle oumlnemsiz goumlruumllmemelidir ve en hızlı şekilde cerrahi

muumldahale ile tedavi edilmelidir aksi taktirde yaralanan kişide kalıcı

hasarlar oluşabilir

Bir ccedilok doktorun hidrolik yağ enjekte olması sonucu meydana gelen

yaralanmalar konusunda deneyimli olmadığı dikkate alınmalıdır Bu

konuda nitelikli bir tıbbi profesyonel bulmak saatler suumlrebilir Bu suumlre

yaralının uzvunu yada hayatını kaybetmesine sebep olabilir o yuumlzden

mutlaka oumlnceden bununla ilgili bir planlama yapılması gerekir 28022017 72 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Şekil-2 İğne deliği fışkırması

Şekil-3 (İğne deliği enjeksiyon yaralanması ve tedavi etmek iccedilin yapılan

muumldahale-

FPSI Akışkan Guumlcuuml Guumlvenliği Enstituumlsuuml Salt Lake City ABD)

28022017 73 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Parker hannifin hidrolik valf satış muumlduumlruuml ROB SHIMKO bir guumln sol elimi

valfe uzattığımda goumlz accedilıp kapayıncaya kadar geccedilen suumlrede elimde bir iğne

batması hissettim elime baktığımda sadece kırmızı bir nokta goumlrduumlm ve

herhangi bir acı yoktu doktora gittiğimde doktor merhem suumlruumlp bandajlayıp geri

goumlnderdi fakat daha sonra Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile

meydana gelen yaralanmalarda neler yapılması gerektiğini iccedileren okuduğum eski

bir manuel aklıma geldi manueli alıp hemen aynı doktora gittim o beni başka

bir doktora youmlnlendirdi ve neyse ki sonunda tedavi olabildim fakat geccedil

kalındığından dolayı elimde oluşan hasarı duumlzeltebilmek iccedilin 6000 dolarlık bir

deri nakil operasyonu geccedilirmem gerekti

Malasef ki bu tip yaralanmalar ccedilok nadir goumlruumllen bir durum değildir Uumllkemizde

de bir ccedilok kişi bu şekilde oluşan iş kazaları sonucu ciddi şekilde yaralanıp uzuv

kaybı yada uzuvlarda fonksiyon kaybı ile karşılaşmışlardır Bu tip

yaralanmalardan korunmak iccedilin eski yıpranmış hidrolik hortumları standartlara

uygun ccedilalışma şartlarına goumlre doğru seccedililmiş ve kaliteli hortumlar ile

değiştirmek gerekmektedir Ayrıca oumlzellikle basınccedil hatlarında yer alan

hortumlarda koruyucu kılıf kullanılması da alınabilecek guumlvenlik oumlnlemlerinden

birisidir

YAŞANMIŞ BİR OLAY

28022017 74 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

BİTTİ

28022017 75 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Video 17a

Robot

Introducing

Spot

Video 17b

Robot Boston

All Prototypes

Video 17c

Tuumlyap 2012 elekt-

elektrootomasyon

hidro ve pnouml fuarı

Hidrolik devre elemanları ccedilalışma prensipleri gereği dar toleranslarda ccedilalışırlar

bu yuumlzden de yağ kirliliğine karşı ccedilok hassastırlar Dolayısıyla hidrolik tahrikli

makinaların performanslarını uzun suumlre suumlrduumlrebilmelerinin temel koşullarından

birisi uumlreticilerin belirlediği standartta temiz bir yağ ile ccedilalışmasıdır Sanayide

ccediloğu kez bu konunun goumlz ardı edilmesi sebebiyle olması gerekenden ccedilok daha

kısa suumlrede makine arızaları ve bunun sonucunda gereksiz parccedila değişimleri ve

uumlretim kayıpları ile karşılaşılmaktadır

Hidrolik Sistem Arızaları

28022017 62 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 63

Hidrolik devrelerde oluşan arızaların birccediloğu hidrolik yağların yanlış

tercihinden kaynaklanır Bu sebeple hidrolik yağlarının seccediliminin iyi

yapılması ve ccedilalışma şartlarına uygun tercih edilmesi gerekir Hidrolik

devrelerin bakımının duumlzenli olarak yapılması gerekir

Sistemde ccedilalışma sırasında guumlruumlltuuml

Pompa arızalıdır

Pompadaki yağ seviyesi duumlşuumlktuumlr

Yağ iccedilinde ve sistemde hava vardır

Yağda buharlaşma olmaktadır

Emniyet valfinde arıza vardır

Motor pompa ve elektrik motoru montaj bağlantıları iyi değildir

Ccedilek valfın yayı kırılmıştır

Borularda dirsek ve kıvrım sayısı fazladır

Emiş borusu ccedilapı kuumlccediluumlktuumlr

Emiş hattı filtresi tıkalıdır

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 64

Hidrolik devre basıncının duumlşmesi veya yuumlkselmesi

Devre Basıncı Duumlşuumlkse

o Hidrolik pompa arızalıdır

o Basınccedil duumlşuumlrme valfi ayarı duumlşuumlktuumlr veya bozulmuştur

o Hidrolik devrede kaccedilak ve sızıntılar vardır

o Silindir keccedilelerinde kaccedilak vardır veya keccedileler arızalıdır

Devre Basıncı Yuumlksekse

o Doumlnuumlş hattı filtresi kirlenmesinden dolayı akışkan kirlenmiştir

o Basınccedil kontrol valfi arızalıdır veya ayarı iyi yapılmamıştır

o Akışkanın iccedilinde hava vardır

o Pompa yataklarında boşluk vardır

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 65

Hidrolik devre debisinin duumlşmesi veya yuumlkselmesi

Devre debisi duumlşuumlk ise (Hareket yavaştır)

o Emniyet valfinin basınccedil ayarı ccedilok duumlşuumlktuumlr

o Hareket eden yuumlzeylerde yağ azalmıştır

o Silindir veya elektrik motoru arızalıdır

o Sıvının viskozitesi yuumlksektir (yağ kalmamıştır)

o Sıvı seviyesi duumlşuumlktuumlr

o Akış kontrol valfinin ayarı yetersizdir

o Sıvının buumltuumlnuuml emniyet valfinden depoya geri doumlnmektedir

o Elektrik motorunun doumlnme youmlnuuml terstir

o Pompa arızalıdır veya tıkalıdır

o Pompanın hızı yetersizdir

Debi yuumlksek ise (Hareket hızlıdır)

o Basınccedil kontrol valfi ayarı fazladır

o Akış kontrol valfi ayarı fazladır

o Elektrik motoru devir sayısı uygun değildir

o Pompanın guumlcuuml gerekenden ccediloktur

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 66

Valflerde Meydana Gelen Arızalar

Youmln kontrol valflerinde meydana gelen arızalar

Valfin suumlrtuumlnme yuumlzeylerinde aşıntı oluşmuştur

Valf iccedilindeki geri doumlnuumlş yayı kırılmıştır

Valf iccedilinde pislik vardır

Valfin selenoid bağlantıları yanlıştır

Valf istenilen konuma gelmiyordur

Valf ayarı iyi değildir

Emniyet valflerinde basınccedil duumlşuumlkse

Sıvı kirlidir

Valfin iccedilindeki yay kırıktır

Havalandırma kapağı accedilık olabilir

Valf ayar yayı bozulmuştur

Basınccedil ayarı bozulmuştur

Emniyet valfi kapalı olabilir

Hava boşluklu bobinlerde bobin iccedilerisine yağ girmezken ıslak bobinlerde tam tersi armatuumlr

tank hattına bağlı olan yağın iccedilerisinde yuumlzer Islak pimli bobinleri oumlzellikle accedilık havada ya

da nemli ortamlarda ccedilalışan makinalarda yağın koruyucu oumlzelliği sayesinde korozyona karşı

dayanıklılığı daha fazladır bunun yanı sıra sıvıyla temastan dolayı ısı transferi daha fazla

olacağı bobinin kendini daha iyi soğutabileceğini soumlyleyebiliriz Bir diğer avantajda bobin

iccedilerisindeki yağın armatuumlruumln yastıklanmasını sağlamasıdır

Doğru akım bobinleri oumlzellikle duumlşuumlk voltajlarda ccedilalışıldığında yuumlksek ccedilalışma guumlvenliğine

sahiptir Aynı zamanda yuumlksek frekanslı ccedilalışmalar iccedilin uygundur Bir diğer oumlzelliği ise

bobine elektrik uyarısı verildiğinde herhangi bir nedenden dolayı suumlrguuml hareket etmez

takılırsa bobinde yanma meydana gelmez Alternatif akımlı bobinler aynı durumda yanarlar

(ıslak pimli bobinler iccedilin bu suumlre yaklaşık 1-15 saattir)

28022017 67 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Valf Bobin Tipleri

Enduumlstriyel otomasyonda en yaygın kullanılan kumanda tipi olan

elektrik kumandalı valflerin piyasada birccedilok değişik ccedileşidi ile

karşılaşmak muumlmkuumlnduumlr Bununla birlikte en yaygın kullanılan

bobin (Selenoid- solenoid ing) ccedileşitlerini doğru akımla ccedilalışan

hava boşluklu veya ıslak pimli alternatif akımla ccedilalışan hava

boşluklu veya ıslak pimli olarak sayabiliriz

Hidrolik Valf Bobinleri ve Arızaları

28022017 68 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Valf Bobinleri Neden Yanar

Valf bobinine enerji verildiğinde ilk olarak suumlrguuml hareketini başlatmak iccedilin daha

yuumlksek direnccedil olacağından dolayı bobinden yuumlksek akım geccediler ve suumlrguuml hareket

etmeye başladığında bu akım değeri duumlşer eğer suumlrguuml hareket edemez ise akım

yığılması oluşarak bobinin aşırı ısınıp yanmasına ve işe goumlrmez duruma gelmesine

sebep olur

Bu şekilde yanan valf bobinlerinde bazı plastik tuumlrevi malzemeler eriyerek bobin

goumlvdesindeki boşlukların dolmasına ve bobin iccedilerisindeki armatuumlruumln hareket

edememesine sebep olabilir

Ortam sıcaklığının yuumlksek olması bobinin uumlzerinde oluşan ısıyı ortama vermesinde

sıkıntı yaratacağından dolayı bobin sıcaklığı artarak direncin artmasına akım ve

bobin kuvvetinin duumlşmesine sebep olacaktır Bunun sonucunda suumlrguuml kuvvetleri

yenilemeyebileceği iccedilin bobinde yanma tehlikesi oluşacaktır Besleme hattındaki

voltaj duumlşuumlkluumlklerinde hareketi başlatacak kuvveti bobinin uumlretememesine va

takılıp kalıp yanmasına sebep olabilecek etkenlerden birisidir Yine bir diğer olası

etkende valfin ccedilalışma ccedilevriminin sıklığıdır izin verilen katalog değerinin uumlzerinde

ccedilevrim suumlresinde ccedilalışan valf bobinleri kısa suumlre iccedilerisinde ccedilok sayıda ilk kalkış

akımına maruz kalacaklardır 28022017 69 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Nadiren de olsa karşılaşılan bir durum ise bobin uumlzerine goumlnderilecek aşırı

voltajdır Bobinde oluşan ekstra kuvvet sebebiyle bobin accedilma ve kapamada

problem olmaz ama yuumlksek voltaj sebebiyle bobinde yuumlksek akım tutulurBu da

sargının aşırı ısınmasına ve bobinde erimeye sebep olabilir

Bir diğer neden olarak da bobinin kısa devre yapmasını sayabiliriz Bobine

girebilecek herhangi bir iletken sıvı kısa devreye ve bobinde yanmaya sebep

olabilir Son olarak mekanik darbeler sonucu hasarlar sebebiyle oluşacak

deformasyonlarda bobinlerde arızalara sebep olacaktır Arıza sebebiyle ccedilıkartılan

bobin uumlzerinde ccedilalışarak arıza kaynağı tespit edilmelidir Aksi taktirde tekrar

benzer şekilde arızalar ile karşılaşabiliriz 28022017 70 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Hidrolik İş Guumlvenliği-1 (Hortumlarda İğne Deliği Fışkırması)

Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile meydana gelen

yaralanmalar doku hasarı uzuv kaybı hatta oumlluumlme bile sebebiyet

verebilir Sorumlular bu tip yaralanmaları engellemek iccedilin ve olası

kazaya nasıl muumldahale edileceğine youmlnelik oumlnceden plan

yapmalıdırlar Kaza meydana geldikten sonra ne yapılacağına dair

karar vermek iccedilin yeterli suumlre olmayabilir

Hortumların eskimesi kullanılan hidrolik

yağa uygun hortum seccedililmemesi hortumların

burulmaya maruz kalması minimum buumlkuumlm

yarıccedilapından daha duumlşuumlk ccedilapta buumlkuumllmesi gibi

sebeplerden dolayı hortumlarda oluşabilecek

ccedilok kuumlccediluumlk deliklerden iğne deliği fışkırması

oluşabilir

28022017 71 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Bu ccedilok kuumlccediluumlk delikten meydana gelen iğne deliği sızıntıları bir mermi gibi

ccedilok yuumlksek hızlara ulaşıp su jeti gibi dokuları delip geccedilebilir ve kan

dolaşım sistemine karışabilir Bu tip yaralanmaya maruz kalan kişi ccedilok

nadiren ciddi miktarda bir acı hissi duyar ccediloğunlukla hafif bir elektrik

ccedilarpması yada bir iğne batması hissi algılar

Hidrolik yağ iccedilerisinde canlı dokulara zarar veren ccedilok sayıda kimyasal

bileşim mevcuttur Hidrolik yağın vuumlcuda enjekte olduğu yaralanmalar

hızla dokuları tahrip ederek kangrene sebep olur bu yuumlzden suumlratle tıbbi

muumldahale gerekir Yaranın ilk anlardaki goumlruumlnuumlmuuml zararsız gibi durduğu

iccedilin kesinlikle oumlnemsiz goumlruumllmemelidir ve en hızlı şekilde cerrahi

muumldahale ile tedavi edilmelidir aksi taktirde yaralanan kişide kalıcı

hasarlar oluşabilir

Bir ccedilok doktorun hidrolik yağ enjekte olması sonucu meydana gelen

yaralanmalar konusunda deneyimli olmadığı dikkate alınmalıdır Bu

konuda nitelikli bir tıbbi profesyonel bulmak saatler suumlrebilir Bu suumlre

yaralının uzvunu yada hayatını kaybetmesine sebep olabilir o yuumlzden

mutlaka oumlnceden bununla ilgili bir planlama yapılması gerekir 28022017 72 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Şekil-2 İğne deliği fışkırması

Şekil-3 (İğne deliği enjeksiyon yaralanması ve tedavi etmek iccedilin yapılan

muumldahale-

FPSI Akışkan Guumlcuuml Guumlvenliği Enstituumlsuuml Salt Lake City ABD)

28022017 73 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Parker hannifin hidrolik valf satış muumlduumlruuml ROB SHIMKO bir guumln sol elimi

valfe uzattığımda goumlz accedilıp kapayıncaya kadar geccedilen suumlrede elimde bir iğne

batması hissettim elime baktığımda sadece kırmızı bir nokta goumlrduumlm ve

herhangi bir acı yoktu doktora gittiğimde doktor merhem suumlruumlp bandajlayıp geri

goumlnderdi fakat daha sonra Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile

meydana gelen yaralanmalarda neler yapılması gerektiğini iccedileren okuduğum eski

bir manuel aklıma geldi manueli alıp hemen aynı doktora gittim o beni başka

bir doktora youmlnlendirdi ve neyse ki sonunda tedavi olabildim fakat geccedil

kalındığından dolayı elimde oluşan hasarı duumlzeltebilmek iccedilin 6000 dolarlık bir

deri nakil operasyonu geccedilirmem gerekti

Malasef ki bu tip yaralanmalar ccedilok nadir goumlruumllen bir durum değildir Uumllkemizde

de bir ccedilok kişi bu şekilde oluşan iş kazaları sonucu ciddi şekilde yaralanıp uzuv

kaybı yada uzuvlarda fonksiyon kaybı ile karşılaşmışlardır Bu tip

yaralanmalardan korunmak iccedilin eski yıpranmış hidrolik hortumları standartlara

uygun ccedilalışma şartlarına goumlre doğru seccedililmiş ve kaliteli hortumlar ile

değiştirmek gerekmektedir Ayrıca oumlzellikle basınccedil hatlarında yer alan

hortumlarda koruyucu kılıf kullanılması da alınabilecek guumlvenlik oumlnlemlerinden

birisidir

YAŞANMIŞ BİR OLAY

28022017 74 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

BİTTİ

28022017 75 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Video 17a

Robot

Introducing

Spot

Video 17b

Robot Boston

All Prototypes

Video 17c

Tuumlyap 2012 elekt-

elektrootomasyon

hidro ve pnouml fuarı

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 63

Hidrolik devrelerde oluşan arızaların birccediloğu hidrolik yağların yanlış

tercihinden kaynaklanır Bu sebeple hidrolik yağlarının seccediliminin iyi

yapılması ve ccedilalışma şartlarına uygun tercih edilmesi gerekir Hidrolik

devrelerin bakımının duumlzenli olarak yapılması gerekir

Sistemde ccedilalışma sırasında guumlruumlltuuml

Pompa arızalıdır

Pompadaki yağ seviyesi duumlşuumlktuumlr

Yağ iccedilinde ve sistemde hava vardır

Yağda buharlaşma olmaktadır

Emniyet valfinde arıza vardır

Motor pompa ve elektrik motoru montaj bağlantıları iyi değildir

Ccedilek valfın yayı kırılmıştır

Borularda dirsek ve kıvrım sayısı fazladır

Emiş borusu ccedilapı kuumlccediluumlktuumlr

Emiş hattı filtresi tıkalıdır

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 64

Hidrolik devre basıncının duumlşmesi veya yuumlkselmesi

Devre Basıncı Duumlşuumlkse

o Hidrolik pompa arızalıdır

o Basınccedil duumlşuumlrme valfi ayarı duumlşuumlktuumlr veya bozulmuştur

o Hidrolik devrede kaccedilak ve sızıntılar vardır

o Silindir keccedilelerinde kaccedilak vardır veya keccedileler arızalıdır

Devre Basıncı Yuumlksekse

o Doumlnuumlş hattı filtresi kirlenmesinden dolayı akışkan kirlenmiştir

o Basınccedil kontrol valfi arızalıdır veya ayarı iyi yapılmamıştır

o Akışkanın iccedilinde hava vardır

o Pompa yataklarında boşluk vardır

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 65

Hidrolik devre debisinin duumlşmesi veya yuumlkselmesi

Devre debisi duumlşuumlk ise (Hareket yavaştır)

o Emniyet valfinin basınccedil ayarı ccedilok duumlşuumlktuumlr

o Hareket eden yuumlzeylerde yağ azalmıştır

o Silindir veya elektrik motoru arızalıdır

o Sıvının viskozitesi yuumlksektir (yağ kalmamıştır)

o Sıvı seviyesi duumlşuumlktuumlr

o Akış kontrol valfinin ayarı yetersizdir

o Sıvının buumltuumlnuuml emniyet valfinden depoya geri doumlnmektedir

o Elektrik motorunun doumlnme youmlnuuml terstir

o Pompa arızalıdır veya tıkalıdır

o Pompanın hızı yetersizdir

Debi yuumlksek ise (Hareket hızlıdır)

o Basınccedil kontrol valfi ayarı fazladır

o Akış kontrol valfi ayarı fazladır

o Elektrik motoru devir sayısı uygun değildir

o Pompanın guumlcuuml gerekenden ccediloktur

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 66

Valflerde Meydana Gelen Arızalar

Youmln kontrol valflerinde meydana gelen arızalar

Valfin suumlrtuumlnme yuumlzeylerinde aşıntı oluşmuştur

Valf iccedilindeki geri doumlnuumlş yayı kırılmıştır

Valf iccedilinde pislik vardır

Valfin selenoid bağlantıları yanlıştır

Valf istenilen konuma gelmiyordur

Valf ayarı iyi değildir

Emniyet valflerinde basınccedil duumlşuumlkse

Sıvı kirlidir

Valfin iccedilindeki yay kırıktır

Havalandırma kapağı accedilık olabilir

Valf ayar yayı bozulmuştur

Basınccedil ayarı bozulmuştur

Emniyet valfi kapalı olabilir

Hava boşluklu bobinlerde bobin iccedilerisine yağ girmezken ıslak bobinlerde tam tersi armatuumlr

tank hattına bağlı olan yağın iccedilerisinde yuumlzer Islak pimli bobinleri oumlzellikle accedilık havada ya

da nemli ortamlarda ccedilalışan makinalarda yağın koruyucu oumlzelliği sayesinde korozyona karşı

dayanıklılığı daha fazladır bunun yanı sıra sıvıyla temastan dolayı ısı transferi daha fazla

olacağı bobinin kendini daha iyi soğutabileceğini soumlyleyebiliriz Bir diğer avantajda bobin

iccedilerisindeki yağın armatuumlruumln yastıklanmasını sağlamasıdır

Doğru akım bobinleri oumlzellikle duumlşuumlk voltajlarda ccedilalışıldığında yuumlksek ccedilalışma guumlvenliğine

sahiptir Aynı zamanda yuumlksek frekanslı ccedilalışmalar iccedilin uygundur Bir diğer oumlzelliği ise

bobine elektrik uyarısı verildiğinde herhangi bir nedenden dolayı suumlrguuml hareket etmez

takılırsa bobinde yanma meydana gelmez Alternatif akımlı bobinler aynı durumda yanarlar

(ıslak pimli bobinler iccedilin bu suumlre yaklaşık 1-15 saattir)

28022017 67 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Valf Bobin Tipleri

Enduumlstriyel otomasyonda en yaygın kullanılan kumanda tipi olan

elektrik kumandalı valflerin piyasada birccedilok değişik ccedileşidi ile

karşılaşmak muumlmkuumlnduumlr Bununla birlikte en yaygın kullanılan

bobin (Selenoid- solenoid ing) ccedileşitlerini doğru akımla ccedilalışan

hava boşluklu veya ıslak pimli alternatif akımla ccedilalışan hava

boşluklu veya ıslak pimli olarak sayabiliriz

Hidrolik Valf Bobinleri ve Arızaları

28022017 68 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Valf Bobinleri Neden Yanar

Valf bobinine enerji verildiğinde ilk olarak suumlrguuml hareketini başlatmak iccedilin daha

yuumlksek direnccedil olacağından dolayı bobinden yuumlksek akım geccediler ve suumlrguuml hareket

etmeye başladığında bu akım değeri duumlşer eğer suumlrguuml hareket edemez ise akım

yığılması oluşarak bobinin aşırı ısınıp yanmasına ve işe goumlrmez duruma gelmesine

sebep olur

Bu şekilde yanan valf bobinlerinde bazı plastik tuumlrevi malzemeler eriyerek bobin

goumlvdesindeki boşlukların dolmasına ve bobin iccedilerisindeki armatuumlruumln hareket

edememesine sebep olabilir

Ortam sıcaklığının yuumlksek olması bobinin uumlzerinde oluşan ısıyı ortama vermesinde

sıkıntı yaratacağından dolayı bobin sıcaklığı artarak direncin artmasına akım ve

bobin kuvvetinin duumlşmesine sebep olacaktır Bunun sonucunda suumlrguuml kuvvetleri

yenilemeyebileceği iccedilin bobinde yanma tehlikesi oluşacaktır Besleme hattındaki

voltaj duumlşuumlkluumlklerinde hareketi başlatacak kuvveti bobinin uumlretememesine va

takılıp kalıp yanmasına sebep olabilecek etkenlerden birisidir Yine bir diğer olası

etkende valfin ccedilalışma ccedilevriminin sıklığıdır izin verilen katalog değerinin uumlzerinde

ccedilevrim suumlresinde ccedilalışan valf bobinleri kısa suumlre iccedilerisinde ccedilok sayıda ilk kalkış

akımına maruz kalacaklardır 28022017 69 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Nadiren de olsa karşılaşılan bir durum ise bobin uumlzerine goumlnderilecek aşırı

voltajdır Bobinde oluşan ekstra kuvvet sebebiyle bobin accedilma ve kapamada

problem olmaz ama yuumlksek voltaj sebebiyle bobinde yuumlksek akım tutulurBu da

sargının aşırı ısınmasına ve bobinde erimeye sebep olabilir

Bir diğer neden olarak da bobinin kısa devre yapmasını sayabiliriz Bobine

girebilecek herhangi bir iletken sıvı kısa devreye ve bobinde yanmaya sebep

olabilir Son olarak mekanik darbeler sonucu hasarlar sebebiyle oluşacak

deformasyonlarda bobinlerde arızalara sebep olacaktır Arıza sebebiyle ccedilıkartılan

bobin uumlzerinde ccedilalışarak arıza kaynağı tespit edilmelidir Aksi taktirde tekrar

benzer şekilde arızalar ile karşılaşabiliriz 28022017 70 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Hidrolik İş Guumlvenliği-1 (Hortumlarda İğne Deliği Fışkırması)

Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile meydana gelen

yaralanmalar doku hasarı uzuv kaybı hatta oumlluumlme bile sebebiyet

verebilir Sorumlular bu tip yaralanmaları engellemek iccedilin ve olası

kazaya nasıl muumldahale edileceğine youmlnelik oumlnceden plan

yapmalıdırlar Kaza meydana geldikten sonra ne yapılacağına dair

karar vermek iccedilin yeterli suumlre olmayabilir

Hortumların eskimesi kullanılan hidrolik

yağa uygun hortum seccedililmemesi hortumların

burulmaya maruz kalması minimum buumlkuumlm

yarıccedilapından daha duumlşuumlk ccedilapta buumlkuumllmesi gibi

sebeplerden dolayı hortumlarda oluşabilecek

ccedilok kuumlccediluumlk deliklerden iğne deliği fışkırması

oluşabilir

28022017 71 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Bu ccedilok kuumlccediluumlk delikten meydana gelen iğne deliği sızıntıları bir mermi gibi

ccedilok yuumlksek hızlara ulaşıp su jeti gibi dokuları delip geccedilebilir ve kan

dolaşım sistemine karışabilir Bu tip yaralanmaya maruz kalan kişi ccedilok

nadiren ciddi miktarda bir acı hissi duyar ccediloğunlukla hafif bir elektrik

ccedilarpması yada bir iğne batması hissi algılar

Hidrolik yağ iccedilerisinde canlı dokulara zarar veren ccedilok sayıda kimyasal

bileşim mevcuttur Hidrolik yağın vuumlcuda enjekte olduğu yaralanmalar

hızla dokuları tahrip ederek kangrene sebep olur bu yuumlzden suumlratle tıbbi

muumldahale gerekir Yaranın ilk anlardaki goumlruumlnuumlmuuml zararsız gibi durduğu

iccedilin kesinlikle oumlnemsiz goumlruumllmemelidir ve en hızlı şekilde cerrahi

muumldahale ile tedavi edilmelidir aksi taktirde yaralanan kişide kalıcı

hasarlar oluşabilir

Bir ccedilok doktorun hidrolik yağ enjekte olması sonucu meydana gelen

yaralanmalar konusunda deneyimli olmadığı dikkate alınmalıdır Bu

konuda nitelikli bir tıbbi profesyonel bulmak saatler suumlrebilir Bu suumlre

yaralının uzvunu yada hayatını kaybetmesine sebep olabilir o yuumlzden

mutlaka oumlnceden bununla ilgili bir planlama yapılması gerekir 28022017 72 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Şekil-2 İğne deliği fışkırması

Şekil-3 (İğne deliği enjeksiyon yaralanması ve tedavi etmek iccedilin yapılan

muumldahale-

FPSI Akışkan Guumlcuuml Guumlvenliği Enstituumlsuuml Salt Lake City ABD)

28022017 73 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Parker hannifin hidrolik valf satış muumlduumlruuml ROB SHIMKO bir guumln sol elimi

valfe uzattığımda goumlz accedilıp kapayıncaya kadar geccedilen suumlrede elimde bir iğne

batması hissettim elime baktığımda sadece kırmızı bir nokta goumlrduumlm ve

herhangi bir acı yoktu doktora gittiğimde doktor merhem suumlruumlp bandajlayıp geri

goumlnderdi fakat daha sonra Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile

meydana gelen yaralanmalarda neler yapılması gerektiğini iccedileren okuduğum eski

bir manuel aklıma geldi manueli alıp hemen aynı doktora gittim o beni başka

bir doktora youmlnlendirdi ve neyse ki sonunda tedavi olabildim fakat geccedil

kalındığından dolayı elimde oluşan hasarı duumlzeltebilmek iccedilin 6000 dolarlık bir

deri nakil operasyonu geccedilirmem gerekti

Malasef ki bu tip yaralanmalar ccedilok nadir goumlruumllen bir durum değildir Uumllkemizde

de bir ccedilok kişi bu şekilde oluşan iş kazaları sonucu ciddi şekilde yaralanıp uzuv

kaybı yada uzuvlarda fonksiyon kaybı ile karşılaşmışlardır Bu tip

yaralanmalardan korunmak iccedilin eski yıpranmış hidrolik hortumları standartlara

uygun ccedilalışma şartlarına goumlre doğru seccedililmiş ve kaliteli hortumlar ile

değiştirmek gerekmektedir Ayrıca oumlzellikle basınccedil hatlarında yer alan

hortumlarda koruyucu kılıf kullanılması da alınabilecek guumlvenlik oumlnlemlerinden

birisidir

YAŞANMIŞ BİR OLAY

28022017 74 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

BİTTİ

28022017 75 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Video 17a

Robot

Introducing

Spot

Video 17b

Robot Boston

All Prototypes

Video 17c

Tuumlyap 2012 elekt-

elektrootomasyon

hidro ve pnouml fuarı

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 64

Hidrolik devre basıncının duumlşmesi veya yuumlkselmesi

Devre Basıncı Duumlşuumlkse

o Hidrolik pompa arızalıdır

o Basınccedil duumlşuumlrme valfi ayarı duumlşuumlktuumlr veya bozulmuştur

o Hidrolik devrede kaccedilak ve sızıntılar vardır

o Silindir keccedilelerinde kaccedilak vardır veya keccedileler arızalıdır

Devre Basıncı Yuumlksekse

o Doumlnuumlş hattı filtresi kirlenmesinden dolayı akışkan kirlenmiştir

o Basınccedil kontrol valfi arızalıdır veya ayarı iyi yapılmamıştır

o Akışkanın iccedilinde hava vardır

o Pompa yataklarında boşluk vardır

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 65

Hidrolik devre debisinin duumlşmesi veya yuumlkselmesi

Devre debisi duumlşuumlk ise (Hareket yavaştır)

o Emniyet valfinin basınccedil ayarı ccedilok duumlşuumlktuumlr

o Hareket eden yuumlzeylerde yağ azalmıştır

o Silindir veya elektrik motoru arızalıdır

o Sıvının viskozitesi yuumlksektir (yağ kalmamıştır)

o Sıvı seviyesi duumlşuumlktuumlr

o Akış kontrol valfinin ayarı yetersizdir

o Sıvının buumltuumlnuuml emniyet valfinden depoya geri doumlnmektedir

o Elektrik motorunun doumlnme youmlnuuml terstir

o Pompa arızalıdır veya tıkalıdır

o Pompanın hızı yetersizdir

Debi yuumlksek ise (Hareket hızlıdır)

o Basınccedil kontrol valfi ayarı fazladır

o Akış kontrol valfi ayarı fazladır

o Elektrik motoru devir sayısı uygun değildir

o Pompanın guumlcuuml gerekenden ccediloktur

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 66

Valflerde Meydana Gelen Arızalar

Youmln kontrol valflerinde meydana gelen arızalar

Valfin suumlrtuumlnme yuumlzeylerinde aşıntı oluşmuştur

Valf iccedilindeki geri doumlnuumlş yayı kırılmıştır

Valf iccedilinde pislik vardır

Valfin selenoid bağlantıları yanlıştır

Valf istenilen konuma gelmiyordur

Valf ayarı iyi değildir

Emniyet valflerinde basınccedil duumlşuumlkse

Sıvı kirlidir

Valfin iccedilindeki yay kırıktır

Havalandırma kapağı accedilık olabilir

Valf ayar yayı bozulmuştur

Basınccedil ayarı bozulmuştur

Emniyet valfi kapalı olabilir

Hava boşluklu bobinlerde bobin iccedilerisine yağ girmezken ıslak bobinlerde tam tersi armatuumlr

tank hattına bağlı olan yağın iccedilerisinde yuumlzer Islak pimli bobinleri oumlzellikle accedilık havada ya

da nemli ortamlarda ccedilalışan makinalarda yağın koruyucu oumlzelliği sayesinde korozyona karşı

dayanıklılığı daha fazladır bunun yanı sıra sıvıyla temastan dolayı ısı transferi daha fazla

olacağı bobinin kendini daha iyi soğutabileceğini soumlyleyebiliriz Bir diğer avantajda bobin

iccedilerisindeki yağın armatuumlruumln yastıklanmasını sağlamasıdır

Doğru akım bobinleri oumlzellikle duumlşuumlk voltajlarda ccedilalışıldığında yuumlksek ccedilalışma guumlvenliğine

sahiptir Aynı zamanda yuumlksek frekanslı ccedilalışmalar iccedilin uygundur Bir diğer oumlzelliği ise

bobine elektrik uyarısı verildiğinde herhangi bir nedenden dolayı suumlrguuml hareket etmez

takılırsa bobinde yanma meydana gelmez Alternatif akımlı bobinler aynı durumda yanarlar

(ıslak pimli bobinler iccedilin bu suumlre yaklaşık 1-15 saattir)

28022017 67 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Valf Bobin Tipleri

Enduumlstriyel otomasyonda en yaygın kullanılan kumanda tipi olan

elektrik kumandalı valflerin piyasada birccedilok değişik ccedileşidi ile

karşılaşmak muumlmkuumlnduumlr Bununla birlikte en yaygın kullanılan

bobin (Selenoid- solenoid ing) ccedileşitlerini doğru akımla ccedilalışan

hava boşluklu veya ıslak pimli alternatif akımla ccedilalışan hava

boşluklu veya ıslak pimli olarak sayabiliriz

Hidrolik Valf Bobinleri ve Arızaları

28022017 68 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Valf Bobinleri Neden Yanar

Valf bobinine enerji verildiğinde ilk olarak suumlrguuml hareketini başlatmak iccedilin daha

yuumlksek direnccedil olacağından dolayı bobinden yuumlksek akım geccediler ve suumlrguuml hareket

etmeye başladığında bu akım değeri duumlşer eğer suumlrguuml hareket edemez ise akım

yığılması oluşarak bobinin aşırı ısınıp yanmasına ve işe goumlrmez duruma gelmesine

sebep olur

Bu şekilde yanan valf bobinlerinde bazı plastik tuumlrevi malzemeler eriyerek bobin

goumlvdesindeki boşlukların dolmasına ve bobin iccedilerisindeki armatuumlruumln hareket

edememesine sebep olabilir

Ortam sıcaklığının yuumlksek olması bobinin uumlzerinde oluşan ısıyı ortama vermesinde

sıkıntı yaratacağından dolayı bobin sıcaklığı artarak direncin artmasına akım ve

bobin kuvvetinin duumlşmesine sebep olacaktır Bunun sonucunda suumlrguuml kuvvetleri

yenilemeyebileceği iccedilin bobinde yanma tehlikesi oluşacaktır Besleme hattındaki

voltaj duumlşuumlkluumlklerinde hareketi başlatacak kuvveti bobinin uumlretememesine va

takılıp kalıp yanmasına sebep olabilecek etkenlerden birisidir Yine bir diğer olası

etkende valfin ccedilalışma ccedilevriminin sıklığıdır izin verilen katalog değerinin uumlzerinde

ccedilevrim suumlresinde ccedilalışan valf bobinleri kısa suumlre iccedilerisinde ccedilok sayıda ilk kalkış

akımına maruz kalacaklardır 28022017 69 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Nadiren de olsa karşılaşılan bir durum ise bobin uumlzerine goumlnderilecek aşırı

voltajdır Bobinde oluşan ekstra kuvvet sebebiyle bobin accedilma ve kapamada

problem olmaz ama yuumlksek voltaj sebebiyle bobinde yuumlksek akım tutulurBu da

sargının aşırı ısınmasına ve bobinde erimeye sebep olabilir

Bir diğer neden olarak da bobinin kısa devre yapmasını sayabiliriz Bobine

girebilecek herhangi bir iletken sıvı kısa devreye ve bobinde yanmaya sebep

olabilir Son olarak mekanik darbeler sonucu hasarlar sebebiyle oluşacak

deformasyonlarda bobinlerde arızalara sebep olacaktır Arıza sebebiyle ccedilıkartılan

bobin uumlzerinde ccedilalışarak arıza kaynağı tespit edilmelidir Aksi taktirde tekrar

benzer şekilde arızalar ile karşılaşabiliriz 28022017 70 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Hidrolik İş Guumlvenliği-1 (Hortumlarda İğne Deliği Fışkırması)

Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile meydana gelen

yaralanmalar doku hasarı uzuv kaybı hatta oumlluumlme bile sebebiyet

verebilir Sorumlular bu tip yaralanmaları engellemek iccedilin ve olası

kazaya nasıl muumldahale edileceğine youmlnelik oumlnceden plan

yapmalıdırlar Kaza meydana geldikten sonra ne yapılacağına dair

karar vermek iccedilin yeterli suumlre olmayabilir

Hortumların eskimesi kullanılan hidrolik

yağa uygun hortum seccedililmemesi hortumların

burulmaya maruz kalması minimum buumlkuumlm

yarıccedilapından daha duumlşuumlk ccedilapta buumlkuumllmesi gibi

sebeplerden dolayı hortumlarda oluşabilecek

ccedilok kuumlccediluumlk deliklerden iğne deliği fışkırması

oluşabilir

28022017 71 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Bu ccedilok kuumlccediluumlk delikten meydana gelen iğne deliği sızıntıları bir mermi gibi

ccedilok yuumlksek hızlara ulaşıp su jeti gibi dokuları delip geccedilebilir ve kan

dolaşım sistemine karışabilir Bu tip yaralanmaya maruz kalan kişi ccedilok

nadiren ciddi miktarda bir acı hissi duyar ccediloğunlukla hafif bir elektrik

ccedilarpması yada bir iğne batması hissi algılar

Hidrolik yağ iccedilerisinde canlı dokulara zarar veren ccedilok sayıda kimyasal

bileşim mevcuttur Hidrolik yağın vuumlcuda enjekte olduğu yaralanmalar

hızla dokuları tahrip ederek kangrene sebep olur bu yuumlzden suumlratle tıbbi

muumldahale gerekir Yaranın ilk anlardaki goumlruumlnuumlmuuml zararsız gibi durduğu

iccedilin kesinlikle oumlnemsiz goumlruumllmemelidir ve en hızlı şekilde cerrahi

muumldahale ile tedavi edilmelidir aksi taktirde yaralanan kişide kalıcı

hasarlar oluşabilir

Bir ccedilok doktorun hidrolik yağ enjekte olması sonucu meydana gelen

yaralanmalar konusunda deneyimli olmadığı dikkate alınmalıdır Bu

konuda nitelikli bir tıbbi profesyonel bulmak saatler suumlrebilir Bu suumlre

yaralının uzvunu yada hayatını kaybetmesine sebep olabilir o yuumlzden

mutlaka oumlnceden bununla ilgili bir planlama yapılması gerekir 28022017 72 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Şekil-2 İğne deliği fışkırması

Şekil-3 (İğne deliği enjeksiyon yaralanması ve tedavi etmek iccedilin yapılan

muumldahale-

FPSI Akışkan Guumlcuuml Guumlvenliği Enstituumlsuuml Salt Lake City ABD)

28022017 73 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Parker hannifin hidrolik valf satış muumlduumlruuml ROB SHIMKO bir guumln sol elimi

valfe uzattığımda goumlz accedilıp kapayıncaya kadar geccedilen suumlrede elimde bir iğne

batması hissettim elime baktığımda sadece kırmızı bir nokta goumlrduumlm ve

herhangi bir acı yoktu doktora gittiğimde doktor merhem suumlruumlp bandajlayıp geri

goumlnderdi fakat daha sonra Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile

meydana gelen yaralanmalarda neler yapılması gerektiğini iccedileren okuduğum eski

bir manuel aklıma geldi manueli alıp hemen aynı doktora gittim o beni başka

bir doktora youmlnlendirdi ve neyse ki sonunda tedavi olabildim fakat geccedil

kalındığından dolayı elimde oluşan hasarı duumlzeltebilmek iccedilin 6000 dolarlık bir

deri nakil operasyonu geccedilirmem gerekti

Malasef ki bu tip yaralanmalar ccedilok nadir goumlruumllen bir durum değildir Uumllkemizde

de bir ccedilok kişi bu şekilde oluşan iş kazaları sonucu ciddi şekilde yaralanıp uzuv

kaybı yada uzuvlarda fonksiyon kaybı ile karşılaşmışlardır Bu tip

yaralanmalardan korunmak iccedilin eski yıpranmış hidrolik hortumları standartlara

uygun ccedilalışma şartlarına goumlre doğru seccedililmiş ve kaliteli hortumlar ile

değiştirmek gerekmektedir Ayrıca oumlzellikle basınccedil hatlarında yer alan

hortumlarda koruyucu kılıf kullanılması da alınabilecek guumlvenlik oumlnlemlerinden

birisidir

YAŞANMIŞ BİR OLAY

28022017 74 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

BİTTİ

28022017 75 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Video 17a

Robot

Introducing

Spot

Video 17b

Robot Boston

All Prototypes

Video 17c

Tuumlyap 2012 elekt-

elektrootomasyon

hidro ve pnouml fuarı

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 65

Hidrolik devre debisinin duumlşmesi veya yuumlkselmesi

Devre debisi duumlşuumlk ise (Hareket yavaştır)

o Emniyet valfinin basınccedil ayarı ccedilok duumlşuumlktuumlr

o Hareket eden yuumlzeylerde yağ azalmıştır

o Silindir veya elektrik motoru arızalıdır

o Sıvının viskozitesi yuumlksektir (yağ kalmamıştır)

o Sıvı seviyesi duumlşuumlktuumlr

o Akış kontrol valfinin ayarı yetersizdir

o Sıvının buumltuumlnuuml emniyet valfinden depoya geri doumlnmektedir

o Elektrik motorunun doumlnme youmlnuuml terstir

o Pompa arızalıdır veya tıkalıdır

o Pompanın hızı yetersizdir

Debi yuumlksek ise (Hareket hızlıdır)

o Basınccedil kontrol valfi ayarı fazladır

o Akış kontrol valfi ayarı fazladır

o Elektrik motoru devir sayısı uygun değildir

o Pompanın guumlcuuml gerekenden ccediloktur

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 66

Valflerde Meydana Gelen Arızalar

Youmln kontrol valflerinde meydana gelen arızalar

Valfin suumlrtuumlnme yuumlzeylerinde aşıntı oluşmuştur

Valf iccedilindeki geri doumlnuumlş yayı kırılmıştır

Valf iccedilinde pislik vardır

Valfin selenoid bağlantıları yanlıştır

Valf istenilen konuma gelmiyordur

Valf ayarı iyi değildir

Emniyet valflerinde basınccedil duumlşuumlkse

Sıvı kirlidir

Valfin iccedilindeki yay kırıktır

Havalandırma kapağı accedilık olabilir

Valf ayar yayı bozulmuştur

Basınccedil ayarı bozulmuştur

Emniyet valfi kapalı olabilir

Hava boşluklu bobinlerde bobin iccedilerisine yağ girmezken ıslak bobinlerde tam tersi armatuumlr

tank hattına bağlı olan yağın iccedilerisinde yuumlzer Islak pimli bobinleri oumlzellikle accedilık havada ya

da nemli ortamlarda ccedilalışan makinalarda yağın koruyucu oumlzelliği sayesinde korozyona karşı

dayanıklılığı daha fazladır bunun yanı sıra sıvıyla temastan dolayı ısı transferi daha fazla

olacağı bobinin kendini daha iyi soğutabileceğini soumlyleyebiliriz Bir diğer avantajda bobin

iccedilerisindeki yağın armatuumlruumln yastıklanmasını sağlamasıdır

Doğru akım bobinleri oumlzellikle duumlşuumlk voltajlarda ccedilalışıldığında yuumlksek ccedilalışma guumlvenliğine

sahiptir Aynı zamanda yuumlksek frekanslı ccedilalışmalar iccedilin uygundur Bir diğer oumlzelliği ise

bobine elektrik uyarısı verildiğinde herhangi bir nedenden dolayı suumlrguuml hareket etmez

takılırsa bobinde yanma meydana gelmez Alternatif akımlı bobinler aynı durumda yanarlar

(ıslak pimli bobinler iccedilin bu suumlre yaklaşık 1-15 saattir)

28022017 67 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Valf Bobin Tipleri

Enduumlstriyel otomasyonda en yaygın kullanılan kumanda tipi olan

elektrik kumandalı valflerin piyasada birccedilok değişik ccedileşidi ile

karşılaşmak muumlmkuumlnduumlr Bununla birlikte en yaygın kullanılan

bobin (Selenoid- solenoid ing) ccedileşitlerini doğru akımla ccedilalışan

hava boşluklu veya ıslak pimli alternatif akımla ccedilalışan hava

boşluklu veya ıslak pimli olarak sayabiliriz

Hidrolik Valf Bobinleri ve Arızaları

28022017 68 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Valf Bobinleri Neden Yanar

Valf bobinine enerji verildiğinde ilk olarak suumlrguuml hareketini başlatmak iccedilin daha

yuumlksek direnccedil olacağından dolayı bobinden yuumlksek akım geccediler ve suumlrguuml hareket

etmeye başladığında bu akım değeri duumlşer eğer suumlrguuml hareket edemez ise akım

yığılması oluşarak bobinin aşırı ısınıp yanmasına ve işe goumlrmez duruma gelmesine

sebep olur

Bu şekilde yanan valf bobinlerinde bazı plastik tuumlrevi malzemeler eriyerek bobin

goumlvdesindeki boşlukların dolmasına ve bobin iccedilerisindeki armatuumlruumln hareket

edememesine sebep olabilir

Ortam sıcaklığının yuumlksek olması bobinin uumlzerinde oluşan ısıyı ortama vermesinde

sıkıntı yaratacağından dolayı bobin sıcaklığı artarak direncin artmasına akım ve

bobin kuvvetinin duumlşmesine sebep olacaktır Bunun sonucunda suumlrguuml kuvvetleri

yenilemeyebileceği iccedilin bobinde yanma tehlikesi oluşacaktır Besleme hattındaki

voltaj duumlşuumlkluumlklerinde hareketi başlatacak kuvveti bobinin uumlretememesine va

takılıp kalıp yanmasına sebep olabilecek etkenlerden birisidir Yine bir diğer olası

etkende valfin ccedilalışma ccedilevriminin sıklığıdır izin verilen katalog değerinin uumlzerinde

ccedilevrim suumlresinde ccedilalışan valf bobinleri kısa suumlre iccedilerisinde ccedilok sayıda ilk kalkış

akımına maruz kalacaklardır 28022017 69 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Nadiren de olsa karşılaşılan bir durum ise bobin uumlzerine goumlnderilecek aşırı

voltajdır Bobinde oluşan ekstra kuvvet sebebiyle bobin accedilma ve kapamada

problem olmaz ama yuumlksek voltaj sebebiyle bobinde yuumlksek akım tutulurBu da

sargının aşırı ısınmasına ve bobinde erimeye sebep olabilir

Bir diğer neden olarak da bobinin kısa devre yapmasını sayabiliriz Bobine

girebilecek herhangi bir iletken sıvı kısa devreye ve bobinde yanmaya sebep

olabilir Son olarak mekanik darbeler sonucu hasarlar sebebiyle oluşacak

deformasyonlarda bobinlerde arızalara sebep olacaktır Arıza sebebiyle ccedilıkartılan

bobin uumlzerinde ccedilalışarak arıza kaynağı tespit edilmelidir Aksi taktirde tekrar

benzer şekilde arızalar ile karşılaşabiliriz 28022017 70 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Hidrolik İş Guumlvenliği-1 (Hortumlarda İğne Deliği Fışkırması)

Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile meydana gelen

yaralanmalar doku hasarı uzuv kaybı hatta oumlluumlme bile sebebiyet

verebilir Sorumlular bu tip yaralanmaları engellemek iccedilin ve olası

kazaya nasıl muumldahale edileceğine youmlnelik oumlnceden plan

yapmalıdırlar Kaza meydana geldikten sonra ne yapılacağına dair

karar vermek iccedilin yeterli suumlre olmayabilir

Hortumların eskimesi kullanılan hidrolik

yağa uygun hortum seccedililmemesi hortumların

burulmaya maruz kalması minimum buumlkuumlm

yarıccedilapından daha duumlşuumlk ccedilapta buumlkuumllmesi gibi

sebeplerden dolayı hortumlarda oluşabilecek

ccedilok kuumlccediluumlk deliklerden iğne deliği fışkırması

oluşabilir

28022017 71 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Bu ccedilok kuumlccediluumlk delikten meydana gelen iğne deliği sızıntıları bir mermi gibi

ccedilok yuumlksek hızlara ulaşıp su jeti gibi dokuları delip geccedilebilir ve kan

dolaşım sistemine karışabilir Bu tip yaralanmaya maruz kalan kişi ccedilok

nadiren ciddi miktarda bir acı hissi duyar ccediloğunlukla hafif bir elektrik

ccedilarpması yada bir iğne batması hissi algılar

Hidrolik yağ iccedilerisinde canlı dokulara zarar veren ccedilok sayıda kimyasal

bileşim mevcuttur Hidrolik yağın vuumlcuda enjekte olduğu yaralanmalar

hızla dokuları tahrip ederek kangrene sebep olur bu yuumlzden suumlratle tıbbi

muumldahale gerekir Yaranın ilk anlardaki goumlruumlnuumlmuuml zararsız gibi durduğu

iccedilin kesinlikle oumlnemsiz goumlruumllmemelidir ve en hızlı şekilde cerrahi

muumldahale ile tedavi edilmelidir aksi taktirde yaralanan kişide kalıcı

hasarlar oluşabilir

Bir ccedilok doktorun hidrolik yağ enjekte olması sonucu meydana gelen

yaralanmalar konusunda deneyimli olmadığı dikkate alınmalıdır Bu

konuda nitelikli bir tıbbi profesyonel bulmak saatler suumlrebilir Bu suumlre

yaralının uzvunu yada hayatını kaybetmesine sebep olabilir o yuumlzden

mutlaka oumlnceden bununla ilgili bir planlama yapılması gerekir 28022017 72 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Şekil-2 İğne deliği fışkırması

Şekil-3 (İğne deliği enjeksiyon yaralanması ve tedavi etmek iccedilin yapılan

muumldahale-

FPSI Akışkan Guumlcuuml Guumlvenliği Enstituumlsuuml Salt Lake City ABD)

28022017 73 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Parker hannifin hidrolik valf satış muumlduumlruuml ROB SHIMKO bir guumln sol elimi

valfe uzattığımda goumlz accedilıp kapayıncaya kadar geccedilen suumlrede elimde bir iğne

batması hissettim elime baktığımda sadece kırmızı bir nokta goumlrduumlm ve

herhangi bir acı yoktu doktora gittiğimde doktor merhem suumlruumlp bandajlayıp geri

goumlnderdi fakat daha sonra Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile

meydana gelen yaralanmalarda neler yapılması gerektiğini iccedileren okuduğum eski

bir manuel aklıma geldi manueli alıp hemen aynı doktora gittim o beni başka

bir doktora youmlnlendirdi ve neyse ki sonunda tedavi olabildim fakat geccedil

kalındığından dolayı elimde oluşan hasarı duumlzeltebilmek iccedilin 6000 dolarlık bir

deri nakil operasyonu geccedilirmem gerekti

Malasef ki bu tip yaralanmalar ccedilok nadir goumlruumllen bir durum değildir Uumllkemizde

de bir ccedilok kişi bu şekilde oluşan iş kazaları sonucu ciddi şekilde yaralanıp uzuv

kaybı yada uzuvlarda fonksiyon kaybı ile karşılaşmışlardır Bu tip

yaralanmalardan korunmak iccedilin eski yıpranmış hidrolik hortumları standartlara

uygun ccedilalışma şartlarına goumlre doğru seccedililmiş ve kaliteli hortumlar ile

değiştirmek gerekmektedir Ayrıca oumlzellikle basınccedil hatlarında yer alan

hortumlarda koruyucu kılıf kullanılması da alınabilecek guumlvenlik oumlnlemlerinden

birisidir

YAŞANMIŞ BİR OLAY

28022017 74 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

BİTTİ

28022017 75 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Video 17a

Robot

Introducing

Spot

Video 17b

Robot Boston

All Prototypes

Video 17c

Tuumlyap 2012 elekt-

elektrootomasyon

hidro ve pnouml fuarı

28022017 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK 66

Valflerde Meydana Gelen Arızalar

Youmln kontrol valflerinde meydana gelen arızalar

Valfin suumlrtuumlnme yuumlzeylerinde aşıntı oluşmuştur

Valf iccedilindeki geri doumlnuumlş yayı kırılmıştır

Valf iccedilinde pislik vardır

Valfin selenoid bağlantıları yanlıştır

Valf istenilen konuma gelmiyordur

Valf ayarı iyi değildir

Emniyet valflerinde basınccedil duumlşuumlkse

Sıvı kirlidir

Valfin iccedilindeki yay kırıktır

Havalandırma kapağı accedilık olabilir

Valf ayar yayı bozulmuştur

Basınccedil ayarı bozulmuştur

Emniyet valfi kapalı olabilir

Hava boşluklu bobinlerde bobin iccedilerisine yağ girmezken ıslak bobinlerde tam tersi armatuumlr

tank hattına bağlı olan yağın iccedilerisinde yuumlzer Islak pimli bobinleri oumlzellikle accedilık havada ya

da nemli ortamlarda ccedilalışan makinalarda yağın koruyucu oumlzelliği sayesinde korozyona karşı

dayanıklılığı daha fazladır bunun yanı sıra sıvıyla temastan dolayı ısı transferi daha fazla

olacağı bobinin kendini daha iyi soğutabileceğini soumlyleyebiliriz Bir diğer avantajda bobin

iccedilerisindeki yağın armatuumlruumln yastıklanmasını sağlamasıdır

Doğru akım bobinleri oumlzellikle duumlşuumlk voltajlarda ccedilalışıldığında yuumlksek ccedilalışma guumlvenliğine

sahiptir Aynı zamanda yuumlksek frekanslı ccedilalışmalar iccedilin uygundur Bir diğer oumlzelliği ise

bobine elektrik uyarısı verildiğinde herhangi bir nedenden dolayı suumlrguuml hareket etmez

takılırsa bobinde yanma meydana gelmez Alternatif akımlı bobinler aynı durumda yanarlar

(ıslak pimli bobinler iccedilin bu suumlre yaklaşık 1-15 saattir)

28022017 67 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Valf Bobin Tipleri

Enduumlstriyel otomasyonda en yaygın kullanılan kumanda tipi olan

elektrik kumandalı valflerin piyasada birccedilok değişik ccedileşidi ile

karşılaşmak muumlmkuumlnduumlr Bununla birlikte en yaygın kullanılan

bobin (Selenoid- solenoid ing) ccedileşitlerini doğru akımla ccedilalışan

hava boşluklu veya ıslak pimli alternatif akımla ccedilalışan hava

boşluklu veya ıslak pimli olarak sayabiliriz

Hidrolik Valf Bobinleri ve Arızaları

28022017 68 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Valf Bobinleri Neden Yanar

Valf bobinine enerji verildiğinde ilk olarak suumlrguuml hareketini başlatmak iccedilin daha

yuumlksek direnccedil olacağından dolayı bobinden yuumlksek akım geccediler ve suumlrguuml hareket

etmeye başladığında bu akım değeri duumlşer eğer suumlrguuml hareket edemez ise akım

yığılması oluşarak bobinin aşırı ısınıp yanmasına ve işe goumlrmez duruma gelmesine

sebep olur

Bu şekilde yanan valf bobinlerinde bazı plastik tuumlrevi malzemeler eriyerek bobin

goumlvdesindeki boşlukların dolmasına ve bobin iccedilerisindeki armatuumlruumln hareket

edememesine sebep olabilir

Ortam sıcaklığının yuumlksek olması bobinin uumlzerinde oluşan ısıyı ortama vermesinde

sıkıntı yaratacağından dolayı bobin sıcaklığı artarak direncin artmasına akım ve

bobin kuvvetinin duumlşmesine sebep olacaktır Bunun sonucunda suumlrguuml kuvvetleri

yenilemeyebileceği iccedilin bobinde yanma tehlikesi oluşacaktır Besleme hattındaki

voltaj duumlşuumlkluumlklerinde hareketi başlatacak kuvveti bobinin uumlretememesine va

takılıp kalıp yanmasına sebep olabilecek etkenlerden birisidir Yine bir diğer olası

etkende valfin ccedilalışma ccedilevriminin sıklığıdır izin verilen katalog değerinin uumlzerinde

ccedilevrim suumlresinde ccedilalışan valf bobinleri kısa suumlre iccedilerisinde ccedilok sayıda ilk kalkış

akımına maruz kalacaklardır 28022017 69 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Nadiren de olsa karşılaşılan bir durum ise bobin uumlzerine goumlnderilecek aşırı

voltajdır Bobinde oluşan ekstra kuvvet sebebiyle bobin accedilma ve kapamada

problem olmaz ama yuumlksek voltaj sebebiyle bobinde yuumlksek akım tutulurBu da

sargının aşırı ısınmasına ve bobinde erimeye sebep olabilir

Bir diğer neden olarak da bobinin kısa devre yapmasını sayabiliriz Bobine

girebilecek herhangi bir iletken sıvı kısa devreye ve bobinde yanmaya sebep

olabilir Son olarak mekanik darbeler sonucu hasarlar sebebiyle oluşacak

deformasyonlarda bobinlerde arızalara sebep olacaktır Arıza sebebiyle ccedilıkartılan

bobin uumlzerinde ccedilalışarak arıza kaynağı tespit edilmelidir Aksi taktirde tekrar

benzer şekilde arızalar ile karşılaşabiliriz 28022017 70 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Hidrolik İş Guumlvenliği-1 (Hortumlarda İğne Deliği Fışkırması)

Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile meydana gelen

yaralanmalar doku hasarı uzuv kaybı hatta oumlluumlme bile sebebiyet

verebilir Sorumlular bu tip yaralanmaları engellemek iccedilin ve olası

kazaya nasıl muumldahale edileceğine youmlnelik oumlnceden plan

yapmalıdırlar Kaza meydana geldikten sonra ne yapılacağına dair

karar vermek iccedilin yeterli suumlre olmayabilir

Hortumların eskimesi kullanılan hidrolik

yağa uygun hortum seccedililmemesi hortumların

burulmaya maruz kalması minimum buumlkuumlm

yarıccedilapından daha duumlşuumlk ccedilapta buumlkuumllmesi gibi

sebeplerden dolayı hortumlarda oluşabilecek

ccedilok kuumlccediluumlk deliklerden iğne deliği fışkırması

oluşabilir

28022017 71 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Bu ccedilok kuumlccediluumlk delikten meydana gelen iğne deliği sızıntıları bir mermi gibi

ccedilok yuumlksek hızlara ulaşıp su jeti gibi dokuları delip geccedilebilir ve kan

dolaşım sistemine karışabilir Bu tip yaralanmaya maruz kalan kişi ccedilok

nadiren ciddi miktarda bir acı hissi duyar ccediloğunlukla hafif bir elektrik

ccedilarpması yada bir iğne batması hissi algılar

Hidrolik yağ iccedilerisinde canlı dokulara zarar veren ccedilok sayıda kimyasal

bileşim mevcuttur Hidrolik yağın vuumlcuda enjekte olduğu yaralanmalar

hızla dokuları tahrip ederek kangrene sebep olur bu yuumlzden suumlratle tıbbi

muumldahale gerekir Yaranın ilk anlardaki goumlruumlnuumlmuuml zararsız gibi durduğu

iccedilin kesinlikle oumlnemsiz goumlruumllmemelidir ve en hızlı şekilde cerrahi

muumldahale ile tedavi edilmelidir aksi taktirde yaralanan kişide kalıcı

hasarlar oluşabilir

Bir ccedilok doktorun hidrolik yağ enjekte olması sonucu meydana gelen

yaralanmalar konusunda deneyimli olmadığı dikkate alınmalıdır Bu

konuda nitelikli bir tıbbi profesyonel bulmak saatler suumlrebilir Bu suumlre

yaralının uzvunu yada hayatını kaybetmesine sebep olabilir o yuumlzden

mutlaka oumlnceden bununla ilgili bir planlama yapılması gerekir 28022017 72 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Şekil-2 İğne deliği fışkırması

Şekil-3 (İğne deliği enjeksiyon yaralanması ve tedavi etmek iccedilin yapılan

muumldahale-

FPSI Akışkan Guumlcuuml Guumlvenliği Enstituumlsuuml Salt Lake City ABD)

28022017 73 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Parker hannifin hidrolik valf satış muumlduumlruuml ROB SHIMKO bir guumln sol elimi

valfe uzattığımda goumlz accedilıp kapayıncaya kadar geccedilen suumlrede elimde bir iğne

batması hissettim elime baktığımda sadece kırmızı bir nokta goumlrduumlm ve

herhangi bir acı yoktu doktora gittiğimde doktor merhem suumlruumlp bandajlayıp geri

goumlnderdi fakat daha sonra Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile

meydana gelen yaralanmalarda neler yapılması gerektiğini iccedileren okuduğum eski

bir manuel aklıma geldi manueli alıp hemen aynı doktora gittim o beni başka

bir doktora youmlnlendirdi ve neyse ki sonunda tedavi olabildim fakat geccedil

kalındığından dolayı elimde oluşan hasarı duumlzeltebilmek iccedilin 6000 dolarlık bir

deri nakil operasyonu geccedilirmem gerekti

Malasef ki bu tip yaralanmalar ccedilok nadir goumlruumllen bir durum değildir Uumllkemizde

de bir ccedilok kişi bu şekilde oluşan iş kazaları sonucu ciddi şekilde yaralanıp uzuv

kaybı yada uzuvlarda fonksiyon kaybı ile karşılaşmışlardır Bu tip

yaralanmalardan korunmak iccedilin eski yıpranmış hidrolik hortumları standartlara

uygun ccedilalışma şartlarına goumlre doğru seccedililmiş ve kaliteli hortumlar ile

değiştirmek gerekmektedir Ayrıca oumlzellikle basınccedil hatlarında yer alan

hortumlarda koruyucu kılıf kullanılması da alınabilecek guumlvenlik oumlnlemlerinden

birisidir

YAŞANMIŞ BİR OLAY

28022017 74 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

BİTTİ

28022017 75 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Video 17a

Robot

Introducing

Spot

Video 17b

Robot Boston

All Prototypes

Video 17c

Tuumlyap 2012 elekt-

elektrootomasyon

hidro ve pnouml fuarı

Hava boşluklu bobinlerde bobin iccedilerisine yağ girmezken ıslak bobinlerde tam tersi armatuumlr

tank hattına bağlı olan yağın iccedilerisinde yuumlzer Islak pimli bobinleri oumlzellikle accedilık havada ya

da nemli ortamlarda ccedilalışan makinalarda yağın koruyucu oumlzelliği sayesinde korozyona karşı

dayanıklılığı daha fazladır bunun yanı sıra sıvıyla temastan dolayı ısı transferi daha fazla

olacağı bobinin kendini daha iyi soğutabileceğini soumlyleyebiliriz Bir diğer avantajda bobin

iccedilerisindeki yağın armatuumlruumln yastıklanmasını sağlamasıdır

Doğru akım bobinleri oumlzellikle duumlşuumlk voltajlarda ccedilalışıldığında yuumlksek ccedilalışma guumlvenliğine

sahiptir Aynı zamanda yuumlksek frekanslı ccedilalışmalar iccedilin uygundur Bir diğer oumlzelliği ise

bobine elektrik uyarısı verildiğinde herhangi bir nedenden dolayı suumlrguuml hareket etmez

takılırsa bobinde yanma meydana gelmez Alternatif akımlı bobinler aynı durumda yanarlar

(ıslak pimli bobinler iccedilin bu suumlre yaklaşık 1-15 saattir)

28022017 67 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Valf Bobin Tipleri

Enduumlstriyel otomasyonda en yaygın kullanılan kumanda tipi olan

elektrik kumandalı valflerin piyasada birccedilok değişik ccedileşidi ile

karşılaşmak muumlmkuumlnduumlr Bununla birlikte en yaygın kullanılan

bobin (Selenoid- solenoid ing) ccedileşitlerini doğru akımla ccedilalışan

hava boşluklu veya ıslak pimli alternatif akımla ccedilalışan hava

boşluklu veya ıslak pimli olarak sayabiliriz

Hidrolik Valf Bobinleri ve Arızaları

28022017 68 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Valf Bobinleri Neden Yanar

Valf bobinine enerji verildiğinde ilk olarak suumlrguuml hareketini başlatmak iccedilin daha

yuumlksek direnccedil olacağından dolayı bobinden yuumlksek akım geccediler ve suumlrguuml hareket

etmeye başladığında bu akım değeri duumlşer eğer suumlrguuml hareket edemez ise akım

yığılması oluşarak bobinin aşırı ısınıp yanmasına ve işe goumlrmez duruma gelmesine

sebep olur

Bu şekilde yanan valf bobinlerinde bazı plastik tuumlrevi malzemeler eriyerek bobin

goumlvdesindeki boşlukların dolmasına ve bobin iccedilerisindeki armatuumlruumln hareket

edememesine sebep olabilir

Ortam sıcaklığının yuumlksek olması bobinin uumlzerinde oluşan ısıyı ortama vermesinde

sıkıntı yaratacağından dolayı bobin sıcaklığı artarak direncin artmasına akım ve

bobin kuvvetinin duumlşmesine sebep olacaktır Bunun sonucunda suumlrguuml kuvvetleri

yenilemeyebileceği iccedilin bobinde yanma tehlikesi oluşacaktır Besleme hattındaki

voltaj duumlşuumlkluumlklerinde hareketi başlatacak kuvveti bobinin uumlretememesine va

takılıp kalıp yanmasına sebep olabilecek etkenlerden birisidir Yine bir diğer olası

etkende valfin ccedilalışma ccedilevriminin sıklığıdır izin verilen katalog değerinin uumlzerinde

ccedilevrim suumlresinde ccedilalışan valf bobinleri kısa suumlre iccedilerisinde ccedilok sayıda ilk kalkış

akımına maruz kalacaklardır 28022017 69 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Nadiren de olsa karşılaşılan bir durum ise bobin uumlzerine goumlnderilecek aşırı

voltajdır Bobinde oluşan ekstra kuvvet sebebiyle bobin accedilma ve kapamada

problem olmaz ama yuumlksek voltaj sebebiyle bobinde yuumlksek akım tutulurBu da

sargının aşırı ısınmasına ve bobinde erimeye sebep olabilir

Bir diğer neden olarak da bobinin kısa devre yapmasını sayabiliriz Bobine

girebilecek herhangi bir iletken sıvı kısa devreye ve bobinde yanmaya sebep

olabilir Son olarak mekanik darbeler sonucu hasarlar sebebiyle oluşacak

deformasyonlarda bobinlerde arızalara sebep olacaktır Arıza sebebiyle ccedilıkartılan

bobin uumlzerinde ccedilalışarak arıza kaynağı tespit edilmelidir Aksi taktirde tekrar

benzer şekilde arızalar ile karşılaşabiliriz 28022017 70 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Hidrolik İş Guumlvenliği-1 (Hortumlarda İğne Deliği Fışkırması)

Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile meydana gelen

yaralanmalar doku hasarı uzuv kaybı hatta oumlluumlme bile sebebiyet

verebilir Sorumlular bu tip yaralanmaları engellemek iccedilin ve olası

kazaya nasıl muumldahale edileceğine youmlnelik oumlnceden plan

yapmalıdırlar Kaza meydana geldikten sonra ne yapılacağına dair

karar vermek iccedilin yeterli suumlre olmayabilir

Hortumların eskimesi kullanılan hidrolik

yağa uygun hortum seccedililmemesi hortumların

burulmaya maruz kalması minimum buumlkuumlm

yarıccedilapından daha duumlşuumlk ccedilapta buumlkuumllmesi gibi

sebeplerden dolayı hortumlarda oluşabilecek

ccedilok kuumlccediluumlk deliklerden iğne deliği fışkırması

oluşabilir

28022017 71 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Bu ccedilok kuumlccediluumlk delikten meydana gelen iğne deliği sızıntıları bir mermi gibi

ccedilok yuumlksek hızlara ulaşıp su jeti gibi dokuları delip geccedilebilir ve kan

dolaşım sistemine karışabilir Bu tip yaralanmaya maruz kalan kişi ccedilok

nadiren ciddi miktarda bir acı hissi duyar ccediloğunlukla hafif bir elektrik

ccedilarpması yada bir iğne batması hissi algılar

Hidrolik yağ iccedilerisinde canlı dokulara zarar veren ccedilok sayıda kimyasal

bileşim mevcuttur Hidrolik yağın vuumlcuda enjekte olduğu yaralanmalar

hızla dokuları tahrip ederek kangrene sebep olur bu yuumlzden suumlratle tıbbi

muumldahale gerekir Yaranın ilk anlardaki goumlruumlnuumlmuuml zararsız gibi durduğu

iccedilin kesinlikle oumlnemsiz goumlruumllmemelidir ve en hızlı şekilde cerrahi

muumldahale ile tedavi edilmelidir aksi taktirde yaralanan kişide kalıcı

hasarlar oluşabilir

Bir ccedilok doktorun hidrolik yağ enjekte olması sonucu meydana gelen

yaralanmalar konusunda deneyimli olmadığı dikkate alınmalıdır Bu

konuda nitelikli bir tıbbi profesyonel bulmak saatler suumlrebilir Bu suumlre

yaralının uzvunu yada hayatını kaybetmesine sebep olabilir o yuumlzden

mutlaka oumlnceden bununla ilgili bir planlama yapılması gerekir 28022017 72 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Şekil-2 İğne deliği fışkırması

Şekil-3 (İğne deliği enjeksiyon yaralanması ve tedavi etmek iccedilin yapılan

muumldahale-

FPSI Akışkan Guumlcuuml Guumlvenliği Enstituumlsuuml Salt Lake City ABD)

28022017 73 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Parker hannifin hidrolik valf satış muumlduumlruuml ROB SHIMKO bir guumln sol elimi

valfe uzattığımda goumlz accedilıp kapayıncaya kadar geccedilen suumlrede elimde bir iğne

batması hissettim elime baktığımda sadece kırmızı bir nokta goumlrduumlm ve

herhangi bir acı yoktu doktora gittiğimde doktor merhem suumlruumlp bandajlayıp geri

goumlnderdi fakat daha sonra Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile

meydana gelen yaralanmalarda neler yapılması gerektiğini iccedileren okuduğum eski

bir manuel aklıma geldi manueli alıp hemen aynı doktora gittim o beni başka

bir doktora youmlnlendirdi ve neyse ki sonunda tedavi olabildim fakat geccedil

kalındığından dolayı elimde oluşan hasarı duumlzeltebilmek iccedilin 6000 dolarlık bir

deri nakil operasyonu geccedilirmem gerekti

Malasef ki bu tip yaralanmalar ccedilok nadir goumlruumllen bir durum değildir Uumllkemizde

de bir ccedilok kişi bu şekilde oluşan iş kazaları sonucu ciddi şekilde yaralanıp uzuv

kaybı yada uzuvlarda fonksiyon kaybı ile karşılaşmışlardır Bu tip

yaralanmalardan korunmak iccedilin eski yıpranmış hidrolik hortumları standartlara

uygun ccedilalışma şartlarına goumlre doğru seccedililmiş ve kaliteli hortumlar ile

değiştirmek gerekmektedir Ayrıca oumlzellikle basınccedil hatlarında yer alan

hortumlarda koruyucu kılıf kullanılması da alınabilecek guumlvenlik oumlnlemlerinden

birisidir

YAŞANMIŞ BİR OLAY

28022017 74 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

BİTTİ

28022017 75 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Video 17a

Robot

Introducing

Spot

Video 17b

Robot Boston

All Prototypes

Video 17c

Tuumlyap 2012 elekt-

elektrootomasyon

hidro ve pnouml fuarı

Enduumlstriyel otomasyonda en yaygın kullanılan kumanda tipi olan

elektrik kumandalı valflerin piyasada birccedilok değişik ccedileşidi ile

karşılaşmak muumlmkuumlnduumlr Bununla birlikte en yaygın kullanılan

bobin (Selenoid- solenoid ing) ccedileşitlerini doğru akımla ccedilalışan

hava boşluklu veya ıslak pimli alternatif akımla ccedilalışan hava

boşluklu veya ıslak pimli olarak sayabiliriz

Hidrolik Valf Bobinleri ve Arızaları

28022017 68 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Valf Bobinleri Neden Yanar

Valf bobinine enerji verildiğinde ilk olarak suumlrguuml hareketini başlatmak iccedilin daha

yuumlksek direnccedil olacağından dolayı bobinden yuumlksek akım geccediler ve suumlrguuml hareket

etmeye başladığında bu akım değeri duumlşer eğer suumlrguuml hareket edemez ise akım

yığılması oluşarak bobinin aşırı ısınıp yanmasına ve işe goumlrmez duruma gelmesine

sebep olur

Bu şekilde yanan valf bobinlerinde bazı plastik tuumlrevi malzemeler eriyerek bobin

goumlvdesindeki boşlukların dolmasına ve bobin iccedilerisindeki armatuumlruumln hareket

edememesine sebep olabilir

Ortam sıcaklığının yuumlksek olması bobinin uumlzerinde oluşan ısıyı ortama vermesinde

sıkıntı yaratacağından dolayı bobin sıcaklığı artarak direncin artmasına akım ve

bobin kuvvetinin duumlşmesine sebep olacaktır Bunun sonucunda suumlrguuml kuvvetleri

yenilemeyebileceği iccedilin bobinde yanma tehlikesi oluşacaktır Besleme hattındaki

voltaj duumlşuumlkluumlklerinde hareketi başlatacak kuvveti bobinin uumlretememesine va

takılıp kalıp yanmasına sebep olabilecek etkenlerden birisidir Yine bir diğer olası

etkende valfin ccedilalışma ccedilevriminin sıklığıdır izin verilen katalog değerinin uumlzerinde

ccedilevrim suumlresinde ccedilalışan valf bobinleri kısa suumlre iccedilerisinde ccedilok sayıda ilk kalkış

akımına maruz kalacaklardır 28022017 69 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Nadiren de olsa karşılaşılan bir durum ise bobin uumlzerine goumlnderilecek aşırı

voltajdır Bobinde oluşan ekstra kuvvet sebebiyle bobin accedilma ve kapamada

problem olmaz ama yuumlksek voltaj sebebiyle bobinde yuumlksek akım tutulurBu da

sargının aşırı ısınmasına ve bobinde erimeye sebep olabilir

Bir diğer neden olarak da bobinin kısa devre yapmasını sayabiliriz Bobine

girebilecek herhangi bir iletken sıvı kısa devreye ve bobinde yanmaya sebep

olabilir Son olarak mekanik darbeler sonucu hasarlar sebebiyle oluşacak

deformasyonlarda bobinlerde arızalara sebep olacaktır Arıza sebebiyle ccedilıkartılan

bobin uumlzerinde ccedilalışarak arıza kaynağı tespit edilmelidir Aksi taktirde tekrar

benzer şekilde arızalar ile karşılaşabiliriz 28022017 70 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Hidrolik İş Guumlvenliği-1 (Hortumlarda İğne Deliği Fışkırması)

Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile meydana gelen

yaralanmalar doku hasarı uzuv kaybı hatta oumlluumlme bile sebebiyet

verebilir Sorumlular bu tip yaralanmaları engellemek iccedilin ve olası

kazaya nasıl muumldahale edileceğine youmlnelik oumlnceden plan

yapmalıdırlar Kaza meydana geldikten sonra ne yapılacağına dair

karar vermek iccedilin yeterli suumlre olmayabilir

Hortumların eskimesi kullanılan hidrolik

yağa uygun hortum seccedililmemesi hortumların

burulmaya maruz kalması minimum buumlkuumlm

yarıccedilapından daha duumlşuumlk ccedilapta buumlkuumllmesi gibi

sebeplerden dolayı hortumlarda oluşabilecek

ccedilok kuumlccediluumlk deliklerden iğne deliği fışkırması

oluşabilir

28022017 71 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Bu ccedilok kuumlccediluumlk delikten meydana gelen iğne deliği sızıntıları bir mermi gibi

ccedilok yuumlksek hızlara ulaşıp su jeti gibi dokuları delip geccedilebilir ve kan

dolaşım sistemine karışabilir Bu tip yaralanmaya maruz kalan kişi ccedilok

nadiren ciddi miktarda bir acı hissi duyar ccediloğunlukla hafif bir elektrik

ccedilarpması yada bir iğne batması hissi algılar

Hidrolik yağ iccedilerisinde canlı dokulara zarar veren ccedilok sayıda kimyasal

bileşim mevcuttur Hidrolik yağın vuumlcuda enjekte olduğu yaralanmalar

hızla dokuları tahrip ederek kangrene sebep olur bu yuumlzden suumlratle tıbbi

muumldahale gerekir Yaranın ilk anlardaki goumlruumlnuumlmuuml zararsız gibi durduğu

iccedilin kesinlikle oumlnemsiz goumlruumllmemelidir ve en hızlı şekilde cerrahi

muumldahale ile tedavi edilmelidir aksi taktirde yaralanan kişide kalıcı

hasarlar oluşabilir

Bir ccedilok doktorun hidrolik yağ enjekte olması sonucu meydana gelen

yaralanmalar konusunda deneyimli olmadığı dikkate alınmalıdır Bu

konuda nitelikli bir tıbbi profesyonel bulmak saatler suumlrebilir Bu suumlre

yaralının uzvunu yada hayatını kaybetmesine sebep olabilir o yuumlzden

mutlaka oumlnceden bununla ilgili bir planlama yapılması gerekir 28022017 72 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Şekil-2 İğne deliği fışkırması

Şekil-3 (İğne deliği enjeksiyon yaralanması ve tedavi etmek iccedilin yapılan

muumldahale-

FPSI Akışkan Guumlcuuml Guumlvenliği Enstituumlsuuml Salt Lake City ABD)

28022017 73 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Parker hannifin hidrolik valf satış muumlduumlruuml ROB SHIMKO bir guumln sol elimi

valfe uzattığımda goumlz accedilıp kapayıncaya kadar geccedilen suumlrede elimde bir iğne

batması hissettim elime baktığımda sadece kırmızı bir nokta goumlrduumlm ve

herhangi bir acı yoktu doktora gittiğimde doktor merhem suumlruumlp bandajlayıp geri

goumlnderdi fakat daha sonra Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile

meydana gelen yaralanmalarda neler yapılması gerektiğini iccedileren okuduğum eski

bir manuel aklıma geldi manueli alıp hemen aynı doktora gittim o beni başka

bir doktora youmlnlendirdi ve neyse ki sonunda tedavi olabildim fakat geccedil

kalındığından dolayı elimde oluşan hasarı duumlzeltebilmek iccedilin 6000 dolarlık bir

deri nakil operasyonu geccedilirmem gerekti

Malasef ki bu tip yaralanmalar ccedilok nadir goumlruumllen bir durum değildir Uumllkemizde

de bir ccedilok kişi bu şekilde oluşan iş kazaları sonucu ciddi şekilde yaralanıp uzuv

kaybı yada uzuvlarda fonksiyon kaybı ile karşılaşmışlardır Bu tip

yaralanmalardan korunmak iccedilin eski yıpranmış hidrolik hortumları standartlara

uygun ccedilalışma şartlarına goumlre doğru seccedililmiş ve kaliteli hortumlar ile

değiştirmek gerekmektedir Ayrıca oumlzellikle basınccedil hatlarında yer alan

hortumlarda koruyucu kılıf kullanılması da alınabilecek guumlvenlik oumlnlemlerinden

birisidir

YAŞANMIŞ BİR OLAY

28022017 74 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

BİTTİ

28022017 75 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Video 17a

Robot

Introducing

Spot

Video 17b

Robot Boston

All Prototypes

Video 17c

Tuumlyap 2012 elekt-

elektrootomasyon

hidro ve pnouml fuarı

Valf Bobinleri Neden Yanar

Valf bobinine enerji verildiğinde ilk olarak suumlrguuml hareketini başlatmak iccedilin daha

yuumlksek direnccedil olacağından dolayı bobinden yuumlksek akım geccediler ve suumlrguuml hareket

etmeye başladığında bu akım değeri duumlşer eğer suumlrguuml hareket edemez ise akım

yığılması oluşarak bobinin aşırı ısınıp yanmasına ve işe goumlrmez duruma gelmesine

sebep olur

Bu şekilde yanan valf bobinlerinde bazı plastik tuumlrevi malzemeler eriyerek bobin

goumlvdesindeki boşlukların dolmasına ve bobin iccedilerisindeki armatuumlruumln hareket

edememesine sebep olabilir

Ortam sıcaklığının yuumlksek olması bobinin uumlzerinde oluşan ısıyı ortama vermesinde

sıkıntı yaratacağından dolayı bobin sıcaklığı artarak direncin artmasına akım ve

bobin kuvvetinin duumlşmesine sebep olacaktır Bunun sonucunda suumlrguuml kuvvetleri

yenilemeyebileceği iccedilin bobinde yanma tehlikesi oluşacaktır Besleme hattındaki

voltaj duumlşuumlkluumlklerinde hareketi başlatacak kuvveti bobinin uumlretememesine va

takılıp kalıp yanmasına sebep olabilecek etkenlerden birisidir Yine bir diğer olası

etkende valfin ccedilalışma ccedilevriminin sıklığıdır izin verilen katalog değerinin uumlzerinde

ccedilevrim suumlresinde ccedilalışan valf bobinleri kısa suumlre iccedilerisinde ccedilok sayıda ilk kalkış

akımına maruz kalacaklardır 28022017 69 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Nadiren de olsa karşılaşılan bir durum ise bobin uumlzerine goumlnderilecek aşırı

voltajdır Bobinde oluşan ekstra kuvvet sebebiyle bobin accedilma ve kapamada

problem olmaz ama yuumlksek voltaj sebebiyle bobinde yuumlksek akım tutulurBu da

sargının aşırı ısınmasına ve bobinde erimeye sebep olabilir

Bir diğer neden olarak da bobinin kısa devre yapmasını sayabiliriz Bobine

girebilecek herhangi bir iletken sıvı kısa devreye ve bobinde yanmaya sebep

olabilir Son olarak mekanik darbeler sonucu hasarlar sebebiyle oluşacak

deformasyonlarda bobinlerde arızalara sebep olacaktır Arıza sebebiyle ccedilıkartılan

bobin uumlzerinde ccedilalışarak arıza kaynağı tespit edilmelidir Aksi taktirde tekrar

benzer şekilde arızalar ile karşılaşabiliriz 28022017 70 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Hidrolik İş Guumlvenliği-1 (Hortumlarda İğne Deliği Fışkırması)

Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile meydana gelen

yaralanmalar doku hasarı uzuv kaybı hatta oumlluumlme bile sebebiyet

verebilir Sorumlular bu tip yaralanmaları engellemek iccedilin ve olası

kazaya nasıl muumldahale edileceğine youmlnelik oumlnceden plan

yapmalıdırlar Kaza meydana geldikten sonra ne yapılacağına dair

karar vermek iccedilin yeterli suumlre olmayabilir

Hortumların eskimesi kullanılan hidrolik

yağa uygun hortum seccedililmemesi hortumların

burulmaya maruz kalması minimum buumlkuumlm

yarıccedilapından daha duumlşuumlk ccedilapta buumlkuumllmesi gibi

sebeplerden dolayı hortumlarda oluşabilecek

ccedilok kuumlccediluumlk deliklerden iğne deliği fışkırması

oluşabilir

28022017 71 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Bu ccedilok kuumlccediluumlk delikten meydana gelen iğne deliği sızıntıları bir mermi gibi

ccedilok yuumlksek hızlara ulaşıp su jeti gibi dokuları delip geccedilebilir ve kan

dolaşım sistemine karışabilir Bu tip yaralanmaya maruz kalan kişi ccedilok

nadiren ciddi miktarda bir acı hissi duyar ccediloğunlukla hafif bir elektrik

ccedilarpması yada bir iğne batması hissi algılar

Hidrolik yağ iccedilerisinde canlı dokulara zarar veren ccedilok sayıda kimyasal

bileşim mevcuttur Hidrolik yağın vuumlcuda enjekte olduğu yaralanmalar

hızla dokuları tahrip ederek kangrene sebep olur bu yuumlzden suumlratle tıbbi

muumldahale gerekir Yaranın ilk anlardaki goumlruumlnuumlmuuml zararsız gibi durduğu

iccedilin kesinlikle oumlnemsiz goumlruumllmemelidir ve en hızlı şekilde cerrahi

muumldahale ile tedavi edilmelidir aksi taktirde yaralanan kişide kalıcı

hasarlar oluşabilir

Bir ccedilok doktorun hidrolik yağ enjekte olması sonucu meydana gelen

yaralanmalar konusunda deneyimli olmadığı dikkate alınmalıdır Bu

konuda nitelikli bir tıbbi profesyonel bulmak saatler suumlrebilir Bu suumlre

yaralının uzvunu yada hayatını kaybetmesine sebep olabilir o yuumlzden

mutlaka oumlnceden bununla ilgili bir planlama yapılması gerekir 28022017 72 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Şekil-2 İğne deliği fışkırması

Şekil-3 (İğne deliği enjeksiyon yaralanması ve tedavi etmek iccedilin yapılan

muumldahale-

FPSI Akışkan Guumlcuuml Guumlvenliği Enstituumlsuuml Salt Lake City ABD)

28022017 73 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Parker hannifin hidrolik valf satış muumlduumlruuml ROB SHIMKO bir guumln sol elimi

valfe uzattığımda goumlz accedilıp kapayıncaya kadar geccedilen suumlrede elimde bir iğne

batması hissettim elime baktığımda sadece kırmızı bir nokta goumlrduumlm ve

herhangi bir acı yoktu doktora gittiğimde doktor merhem suumlruumlp bandajlayıp geri

goumlnderdi fakat daha sonra Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile

meydana gelen yaralanmalarda neler yapılması gerektiğini iccedileren okuduğum eski

bir manuel aklıma geldi manueli alıp hemen aynı doktora gittim o beni başka

bir doktora youmlnlendirdi ve neyse ki sonunda tedavi olabildim fakat geccedil

kalındığından dolayı elimde oluşan hasarı duumlzeltebilmek iccedilin 6000 dolarlık bir

deri nakil operasyonu geccedilirmem gerekti

Malasef ki bu tip yaralanmalar ccedilok nadir goumlruumllen bir durum değildir Uumllkemizde

de bir ccedilok kişi bu şekilde oluşan iş kazaları sonucu ciddi şekilde yaralanıp uzuv

kaybı yada uzuvlarda fonksiyon kaybı ile karşılaşmışlardır Bu tip

yaralanmalardan korunmak iccedilin eski yıpranmış hidrolik hortumları standartlara

uygun ccedilalışma şartlarına goumlre doğru seccedililmiş ve kaliteli hortumlar ile

değiştirmek gerekmektedir Ayrıca oumlzellikle basınccedil hatlarında yer alan

hortumlarda koruyucu kılıf kullanılması da alınabilecek guumlvenlik oumlnlemlerinden

birisidir

YAŞANMIŞ BİR OLAY

28022017 74 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

BİTTİ

28022017 75 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Video 17a

Robot

Introducing

Spot

Video 17b

Robot Boston

All Prototypes

Video 17c

Tuumlyap 2012 elekt-

elektrootomasyon

hidro ve pnouml fuarı

Nadiren de olsa karşılaşılan bir durum ise bobin uumlzerine goumlnderilecek aşırı

voltajdır Bobinde oluşan ekstra kuvvet sebebiyle bobin accedilma ve kapamada

problem olmaz ama yuumlksek voltaj sebebiyle bobinde yuumlksek akım tutulurBu da

sargının aşırı ısınmasına ve bobinde erimeye sebep olabilir

Bir diğer neden olarak da bobinin kısa devre yapmasını sayabiliriz Bobine

girebilecek herhangi bir iletken sıvı kısa devreye ve bobinde yanmaya sebep

olabilir Son olarak mekanik darbeler sonucu hasarlar sebebiyle oluşacak

deformasyonlarda bobinlerde arızalara sebep olacaktır Arıza sebebiyle ccedilıkartılan

bobin uumlzerinde ccedilalışarak arıza kaynağı tespit edilmelidir Aksi taktirde tekrar

benzer şekilde arızalar ile karşılaşabiliriz 28022017 70 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Hidrolik İş Guumlvenliği-1 (Hortumlarda İğne Deliği Fışkırması)

Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile meydana gelen

yaralanmalar doku hasarı uzuv kaybı hatta oumlluumlme bile sebebiyet

verebilir Sorumlular bu tip yaralanmaları engellemek iccedilin ve olası

kazaya nasıl muumldahale edileceğine youmlnelik oumlnceden plan

yapmalıdırlar Kaza meydana geldikten sonra ne yapılacağına dair

karar vermek iccedilin yeterli suumlre olmayabilir

Hortumların eskimesi kullanılan hidrolik

yağa uygun hortum seccedililmemesi hortumların

burulmaya maruz kalması minimum buumlkuumlm

yarıccedilapından daha duumlşuumlk ccedilapta buumlkuumllmesi gibi

sebeplerden dolayı hortumlarda oluşabilecek

ccedilok kuumlccediluumlk deliklerden iğne deliği fışkırması

oluşabilir

28022017 71 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Bu ccedilok kuumlccediluumlk delikten meydana gelen iğne deliği sızıntıları bir mermi gibi

ccedilok yuumlksek hızlara ulaşıp su jeti gibi dokuları delip geccedilebilir ve kan

dolaşım sistemine karışabilir Bu tip yaralanmaya maruz kalan kişi ccedilok

nadiren ciddi miktarda bir acı hissi duyar ccediloğunlukla hafif bir elektrik

ccedilarpması yada bir iğne batması hissi algılar

Hidrolik yağ iccedilerisinde canlı dokulara zarar veren ccedilok sayıda kimyasal

bileşim mevcuttur Hidrolik yağın vuumlcuda enjekte olduğu yaralanmalar

hızla dokuları tahrip ederek kangrene sebep olur bu yuumlzden suumlratle tıbbi

muumldahale gerekir Yaranın ilk anlardaki goumlruumlnuumlmuuml zararsız gibi durduğu

iccedilin kesinlikle oumlnemsiz goumlruumllmemelidir ve en hızlı şekilde cerrahi

muumldahale ile tedavi edilmelidir aksi taktirde yaralanan kişide kalıcı

hasarlar oluşabilir

Bir ccedilok doktorun hidrolik yağ enjekte olması sonucu meydana gelen

yaralanmalar konusunda deneyimli olmadığı dikkate alınmalıdır Bu

konuda nitelikli bir tıbbi profesyonel bulmak saatler suumlrebilir Bu suumlre

yaralının uzvunu yada hayatını kaybetmesine sebep olabilir o yuumlzden

mutlaka oumlnceden bununla ilgili bir planlama yapılması gerekir 28022017 72 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Şekil-2 İğne deliği fışkırması

Şekil-3 (İğne deliği enjeksiyon yaralanması ve tedavi etmek iccedilin yapılan

muumldahale-

FPSI Akışkan Guumlcuuml Guumlvenliği Enstituumlsuuml Salt Lake City ABD)

28022017 73 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Parker hannifin hidrolik valf satış muumlduumlruuml ROB SHIMKO bir guumln sol elimi

valfe uzattığımda goumlz accedilıp kapayıncaya kadar geccedilen suumlrede elimde bir iğne

batması hissettim elime baktığımda sadece kırmızı bir nokta goumlrduumlm ve

herhangi bir acı yoktu doktora gittiğimde doktor merhem suumlruumlp bandajlayıp geri

goumlnderdi fakat daha sonra Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile

meydana gelen yaralanmalarda neler yapılması gerektiğini iccedileren okuduğum eski

bir manuel aklıma geldi manueli alıp hemen aynı doktora gittim o beni başka

bir doktora youmlnlendirdi ve neyse ki sonunda tedavi olabildim fakat geccedil

kalındığından dolayı elimde oluşan hasarı duumlzeltebilmek iccedilin 6000 dolarlık bir

deri nakil operasyonu geccedilirmem gerekti

Malasef ki bu tip yaralanmalar ccedilok nadir goumlruumllen bir durum değildir Uumllkemizde

de bir ccedilok kişi bu şekilde oluşan iş kazaları sonucu ciddi şekilde yaralanıp uzuv

kaybı yada uzuvlarda fonksiyon kaybı ile karşılaşmışlardır Bu tip

yaralanmalardan korunmak iccedilin eski yıpranmış hidrolik hortumları standartlara

uygun ccedilalışma şartlarına goumlre doğru seccedililmiş ve kaliteli hortumlar ile

değiştirmek gerekmektedir Ayrıca oumlzellikle basınccedil hatlarında yer alan

hortumlarda koruyucu kılıf kullanılması da alınabilecek guumlvenlik oumlnlemlerinden

birisidir

YAŞANMIŞ BİR OLAY

28022017 74 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

BİTTİ

28022017 75 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Video 17a

Robot

Introducing

Spot

Video 17b

Robot Boston

All Prototypes

Video 17c

Tuumlyap 2012 elekt-

elektrootomasyon

hidro ve pnouml fuarı

Hidrolik İş Guumlvenliği-1 (Hortumlarda İğne Deliği Fışkırması)

Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile meydana gelen

yaralanmalar doku hasarı uzuv kaybı hatta oumlluumlme bile sebebiyet

verebilir Sorumlular bu tip yaralanmaları engellemek iccedilin ve olası

kazaya nasıl muumldahale edileceğine youmlnelik oumlnceden plan

yapmalıdırlar Kaza meydana geldikten sonra ne yapılacağına dair

karar vermek iccedilin yeterli suumlre olmayabilir

Hortumların eskimesi kullanılan hidrolik

yağa uygun hortum seccedililmemesi hortumların

burulmaya maruz kalması minimum buumlkuumlm

yarıccedilapından daha duumlşuumlk ccedilapta buumlkuumllmesi gibi

sebeplerden dolayı hortumlarda oluşabilecek

ccedilok kuumlccediluumlk deliklerden iğne deliği fışkırması

oluşabilir

28022017 71 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Bu ccedilok kuumlccediluumlk delikten meydana gelen iğne deliği sızıntıları bir mermi gibi

ccedilok yuumlksek hızlara ulaşıp su jeti gibi dokuları delip geccedilebilir ve kan

dolaşım sistemine karışabilir Bu tip yaralanmaya maruz kalan kişi ccedilok

nadiren ciddi miktarda bir acı hissi duyar ccediloğunlukla hafif bir elektrik

ccedilarpması yada bir iğne batması hissi algılar

Hidrolik yağ iccedilerisinde canlı dokulara zarar veren ccedilok sayıda kimyasal

bileşim mevcuttur Hidrolik yağın vuumlcuda enjekte olduğu yaralanmalar

hızla dokuları tahrip ederek kangrene sebep olur bu yuumlzden suumlratle tıbbi

muumldahale gerekir Yaranın ilk anlardaki goumlruumlnuumlmuuml zararsız gibi durduğu

iccedilin kesinlikle oumlnemsiz goumlruumllmemelidir ve en hızlı şekilde cerrahi

muumldahale ile tedavi edilmelidir aksi taktirde yaralanan kişide kalıcı

hasarlar oluşabilir

Bir ccedilok doktorun hidrolik yağ enjekte olması sonucu meydana gelen

yaralanmalar konusunda deneyimli olmadığı dikkate alınmalıdır Bu

konuda nitelikli bir tıbbi profesyonel bulmak saatler suumlrebilir Bu suumlre

yaralının uzvunu yada hayatını kaybetmesine sebep olabilir o yuumlzden

mutlaka oumlnceden bununla ilgili bir planlama yapılması gerekir 28022017 72 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Şekil-2 İğne deliği fışkırması

Şekil-3 (İğne deliği enjeksiyon yaralanması ve tedavi etmek iccedilin yapılan

muumldahale-

FPSI Akışkan Guumlcuuml Guumlvenliği Enstituumlsuuml Salt Lake City ABD)

28022017 73 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Parker hannifin hidrolik valf satış muumlduumlruuml ROB SHIMKO bir guumln sol elimi

valfe uzattığımda goumlz accedilıp kapayıncaya kadar geccedilen suumlrede elimde bir iğne

batması hissettim elime baktığımda sadece kırmızı bir nokta goumlrduumlm ve

herhangi bir acı yoktu doktora gittiğimde doktor merhem suumlruumlp bandajlayıp geri

goumlnderdi fakat daha sonra Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile

meydana gelen yaralanmalarda neler yapılması gerektiğini iccedileren okuduğum eski

bir manuel aklıma geldi manueli alıp hemen aynı doktora gittim o beni başka

bir doktora youmlnlendirdi ve neyse ki sonunda tedavi olabildim fakat geccedil

kalındığından dolayı elimde oluşan hasarı duumlzeltebilmek iccedilin 6000 dolarlık bir

deri nakil operasyonu geccedilirmem gerekti

Malasef ki bu tip yaralanmalar ccedilok nadir goumlruumllen bir durum değildir Uumllkemizde

de bir ccedilok kişi bu şekilde oluşan iş kazaları sonucu ciddi şekilde yaralanıp uzuv

kaybı yada uzuvlarda fonksiyon kaybı ile karşılaşmışlardır Bu tip

yaralanmalardan korunmak iccedilin eski yıpranmış hidrolik hortumları standartlara

uygun ccedilalışma şartlarına goumlre doğru seccedililmiş ve kaliteli hortumlar ile

değiştirmek gerekmektedir Ayrıca oumlzellikle basınccedil hatlarında yer alan

hortumlarda koruyucu kılıf kullanılması da alınabilecek guumlvenlik oumlnlemlerinden

birisidir

YAŞANMIŞ BİR OLAY

28022017 74 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

BİTTİ

28022017 75 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Video 17a

Robot

Introducing

Spot

Video 17b

Robot Boston

All Prototypes

Video 17c

Tuumlyap 2012 elekt-

elektrootomasyon

hidro ve pnouml fuarı

Bu ccedilok kuumlccediluumlk delikten meydana gelen iğne deliği sızıntıları bir mermi gibi

ccedilok yuumlksek hızlara ulaşıp su jeti gibi dokuları delip geccedilebilir ve kan

dolaşım sistemine karışabilir Bu tip yaralanmaya maruz kalan kişi ccedilok

nadiren ciddi miktarda bir acı hissi duyar ccediloğunlukla hafif bir elektrik

ccedilarpması yada bir iğne batması hissi algılar

Hidrolik yağ iccedilerisinde canlı dokulara zarar veren ccedilok sayıda kimyasal

bileşim mevcuttur Hidrolik yağın vuumlcuda enjekte olduğu yaralanmalar

hızla dokuları tahrip ederek kangrene sebep olur bu yuumlzden suumlratle tıbbi

muumldahale gerekir Yaranın ilk anlardaki goumlruumlnuumlmuuml zararsız gibi durduğu

iccedilin kesinlikle oumlnemsiz goumlruumllmemelidir ve en hızlı şekilde cerrahi

muumldahale ile tedavi edilmelidir aksi taktirde yaralanan kişide kalıcı

hasarlar oluşabilir

Bir ccedilok doktorun hidrolik yağ enjekte olması sonucu meydana gelen

yaralanmalar konusunda deneyimli olmadığı dikkate alınmalıdır Bu

konuda nitelikli bir tıbbi profesyonel bulmak saatler suumlrebilir Bu suumlre

yaralının uzvunu yada hayatını kaybetmesine sebep olabilir o yuumlzden

mutlaka oumlnceden bununla ilgili bir planlama yapılması gerekir 28022017 72 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Şekil-2 İğne deliği fışkırması

Şekil-3 (İğne deliği enjeksiyon yaralanması ve tedavi etmek iccedilin yapılan

muumldahale-

FPSI Akışkan Guumlcuuml Guumlvenliği Enstituumlsuuml Salt Lake City ABD)

28022017 73 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Parker hannifin hidrolik valf satış muumlduumlruuml ROB SHIMKO bir guumln sol elimi

valfe uzattığımda goumlz accedilıp kapayıncaya kadar geccedilen suumlrede elimde bir iğne

batması hissettim elime baktığımda sadece kırmızı bir nokta goumlrduumlm ve

herhangi bir acı yoktu doktora gittiğimde doktor merhem suumlruumlp bandajlayıp geri

goumlnderdi fakat daha sonra Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile

meydana gelen yaralanmalarda neler yapılması gerektiğini iccedileren okuduğum eski

bir manuel aklıma geldi manueli alıp hemen aynı doktora gittim o beni başka

bir doktora youmlnlendirdi ve neyse ki sonunda tedavi olabildim fakat geccedil

kalındığından dolayı elimde oluşan hasarı duumlzeltebilmek iccedilin 6000 dolarlık bir

deri nakil operasyonu geccedilirmem gerekti

Malasef ki bu tip yaralanmalar ccedilok nadir goumlruumllen bir durum değildir Uumllkemizde

de bir ccedilok kişi bu şekilde oluşan iş kazaları sonucu ciddi şekilde yaralanıp uzuv

kaybı yada uzuvlarda fonksiyon kaybı ile karşılaşmışlardır Bu tip

yaralanmalardan korunmak iccedilin eski yıpranmış hidrolik hortumları standartlara

uygun ccedilalışma şartlarına goumlre doğru seccedililmiş ve kaliteli hortumlar ile

değiştirmek gerekmektedir Ayrıca oumlzellikle basınccedil hatlarında yer alan

hortumlarda koruyucu kılıf kullanılması da alınabilecek guumlvenlik oumlnlemlerinden

birisidir

YAŞANMIŞ BİR OLAY

28022017 74 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

BİTTİ

28022017 75 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Video 17a

Robot

Introducing

Spot

Video 17b

Robot Boston

All Prototypes

Video 17c

Tuumlyap 2012 elekt-

elektrootomasyon

hidro ve pnouml fuarı

Şekil-2 İğne deliği fışkırması

Şekil-3 (İğne deliği enjeksiyon yaralanması ve tedavi etmek iccedilin yapılan

muumldahale-

FPSI Akışkan Guumlcuuml Guumlvenliği Enstituumlsuuml Salt Lake City ABD)

28022017 73 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Parker hannifin hidrolik valf satış muumlduumlruuml ROB SHIMKO bir guumln sol elimi

valfe uzattığımda goumlz accedilıp kapayıncaya kadar geccedilen suumlrede elimde bir iğne

batması hissettim elime baktığımda sadece kırmızı bir nokta goumlrduumlm ve

herhangi bir acı yoktu doktora gittiğimde doktor merhem suumlruumlp bandajlayıp geri

goumlnderdi fakat daha sonra Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile

meydana gelen yaralanmalarda neler yapılması gerektiğini iccedileren okuduğum eski

bir manuel aklıma geldi manueli alıp hemen aynı doktora gittim o beni başka

bir doktora youmlnlendirdi ve neyse ki sonunda tedavi olabildim fakat geccedil

kalındığından dolayı elimde oluşan hasarı duumlzeltebilmek iccedilin 6000 dolarlık bir

deri nakil operasyonu geccedilirmem gerekti

Malasef ki bu tip yaralanmalar ccedilok nadir goumlruumllen bir durum değildir Uumllkemizde

de bir ccedilok kişi bu şekilde oluşan iş kazaları sonucu ciddi şekilde yaralanıp uzuv

kaybı yada uzuvlarda fonksiyon kaybı ile karşılaşmışlardır Bu tip

yaralanmalardan korunmak iccedilin eski yıpranmış hidrolik hortumları standartlara

uygun ccedilalışma şartlarına goumlre doğru seccedililmiş ve kaliteli hortumlar ile

değiştirmek gerekmektedir Ayrıca oumlzellikle basınccedil hatlarında yer alan

hortumlarda koruyucu kılıf kullanılması da alınabilecek guumlvenlik oumlnlemlerinden

birisidir

YAŞANMIŞ BİR OLAY

28022017 74 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

BİTTİ

28022017 75 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Video 17a

Robot

Introducing

Spot

Video 17b

Robot Boston

All Prototypes

Video 17c

Tuumlyap 2012 elekt-

elektrootomasyon

hidro ve pnouml fuarı

Parker hannifin hidrolik valf satış muumlduumlruuml ROB SHIMKO bir guumln sol elimi

valfe uzattığımda goumlz accedilıp kapayıncaya kadar geccedilen suumlrede elimde bir iğne

batması hissettim elime baktığımda sadece kırmızı bir nokta goumlrduumlm ve

herhangi bir acı yoktu doktora gittiğimde doktor merhem suumlruumlp bandajlayıp geri

goumlnderdi fakat daha sonra Hidrolik yağın insan vuumlcuduna enjekte olması ile

meydana gelen yaralanmalarda neler yapılması gerektiğini iccedileren okuduğum eski

bir manuel aklıma geldi manueli alıp hemen aynı doktora gittim o beni başka

bir doktora youmlnlendirdi ve neyse ki sonunda tedavi olabildim fakat geccedil

kalındığından dolayı elimde oluşan hasarı duumlzeltebilmek iccedilin 6000 dolarlık bir

deri nakil operasyonu geccedilirmem gerekti

Malasef ki bu tip yaralanmalar ccedilok nadir goumlruumllen bir durum değildir Uumllkemizde

de bir ccedilok kişi bu şekilde oluşan iş kazaları sonucu ciddi şekilde yaralanıp uzuv

kaybı yada uzuvlarda fonksiyon kaybı ile karşılaşmışlardır Bu tip

yaralanmalardan korunmak iccedilin eski yıpranmış hidrolik hortumları standartlara

uygun ccedilalışma şartlarına goumlre doğru seccedililmiş ve kaliteli hortumlar ile

değiştirmek gerekmektedir Ayrıca oumlzellikle basınccedil hatlarında yer alan

hortumlarda koruyucu kılıf kullanılması da alınabilecek guumlvenlik oumlnlemlerinden

birisidir

YAŞANMIŞ BİR OLAY

28022017 74 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

BİTTİ

28022017 75 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Video 17a

Robot

Introducing

Spot

Video 17b

Robot Boston

All Prototypes

Video 17c

Tuumlyap 2012 elekt-

elektrootomasyon

hidro ve pnouml fuarı

BİTTİ

28022017 75 Yrd Doccedil Dr Seyfi ŞEVİK

Video 17a

Robot

Introducing

Spot

Video 17b

Robot Boston

All Prototypes

Video 17c

Tuumlyap 2012 elekt-

elektrootomasyon

hidro ve pnouml fuarı