Heeft de euro toekomst?

Chris van Hooijdonk

• Historie

• Verschil noord-zuid in EMU

• Oplossingen?

EMU Vooraf

Theorie Optimum Currency Areas (Mundell 1961)

Een gemeenschappelijke munt kan als

- Asymmetrische schokken afwezig zijn

Anders opgevangen door

. Flexibele arbeidsmarkten (lonen of arbeidsmigratie)

. Gediversifieerde economisch structuur

. Gemeenschappelijk fonds (fiscal transfers)

Het euro-gebied voldoet (en voldeed) niet aan deze criteria en dus is de euro een POLITIEK project

Waarom dan toch EMU?

• Momentum 20-25 jaar geleden goed• Rol Duitse hereniging?• Maastricht criteria: Duitsland en Frankrijk

– Aantal deelnemende landen (12 ipv 5/6)

• GSP: extra slot (in praktijk papieren tijger)– Vergeefse poging (deel van) weeffouten te herstellen

Ook toen al: intern verzet (Bundesbank, DNB)

Europa

• Productiviteitsverschillen tussen Noord (vooral Duitsland) en Zuid

• Veel geld naar Duitsland; overschot lopende rekening• Men (Landesbanken e.d.) zoekt beleggingen en

beleggen in staatsschuld Zuiden (Griekenland en Portugal) en onroerend goed (Spanje en Ierland)

• Sinds de invoering van de euro ongeveer dezelfde rente in heel eurogebied; indicatie van gebrek aan risico-inschatting

Overheidsfinanciën 2011 Eurostat

Paradox?

“Visie” op Europa (Bron: The Atlantic Monthly Group, 2012)

Gelijk van de Grieken? (Bron: The Atlantic Monthly Group, 2012)

Concurrentiepositie Binnen EU (WEF 2012)

Noord en West versus Zuid en Oost

Probleem binnen EMU grootst

Oplossingen Noord-Zuid probleem EMU

• European Financial Stability Facility (EFSF) tijdelijke faciliteit die leningen aan lidstaten verstrekt en in obligatiemarkten mag interveniëren. Het geld hiervoor wordt geleend van de kapitaalmarkt (garanties tot € 780 mld, leencapaciteit tot € 440 mld)

• Hulp koppelen aan hervormingen (arbeidsmarkt, jeugdwerkloosheid, belastingsysteem, etc.)

• Afschrijven/Kwijtschelden schulden

• Opkopen staatsobligaties ECB om rente te drukken

• Europees Stabiliteitsmechanisme (ESM) vervangt in 2013 het EFSF en wordt een permanent mechanisme

Geen structurele oplossingen!

Vraag: moet Europese commissie grotere rol krijgen?

Alternatieven

1. Verdere integratie

2. Splitsen van EMU

- Neuro en Zeuro

- Grexit

- uittreden Zuid-Europese lidstaten

3. EMU opheffen (plan PVV)

Alternatief 1: verdere integratie • Sluit aan bij Plan van Rompuy

– Permanent noodfonds en eurobonds– Bankenunie – Begrotingsunie– Macro unbalance procedure

• Sluit aan bij OCA theory

Voordelen:• Prijstransparantie, lage transactiekosten, meer handel• Meer specialisatie (betere conc.positie EMU)• Mogelijkheid tot voeren van structureel Europees beleid

Nadelen:• Politiek onhaalbaar (Ned, Fin accepteren geen grotere invloed Brussel;

renteverhoging onacceptabel)• Langdurige fiscal transfers noodzakelijk, omdat verschillen deels

structureel zijn• Inboeten subsidiariteit

Uitwerking De Grauwe: Budgetary Union (Autralian Review, 2012, 45/3, pp. 255-68)

• In zuidelijke lidstaten: liquiditeitsprobleem →solvabiliteitsprobleem (bad equilibrium)

• Nodig: politieke unie– ECB: lender of the last resort

– Mechanism of transfers

• Inflatie? Liquiditeit banken neemt toe; niet M3• Fiscal consequences? Zijn noodzakelijk om financiële

stabiliteit te waarborgen• Moral hazard? “Blue bonds” en “Red bonds”

Alternatief 2: Splitsing euro• Neuro: Du, Ned, Fi, Oost, Bel, Lux, (Fr?)

• Zeuro: rest (Fr?)

Voordelen

• Sneller herstel conc.kracht Zuid-Europa; divergentie N-Z minder waarschijnlijk (?)

• Kans op meer integratie binnen Noorden en binnen Zuiden

Nadelen

• Korte termijn: Transitiekosten, bestaande contracten, kapitaalstromen, spaargelden, faillisementen

• Positie Frankrijk (?)

• Kans op blijvende divergentie N-Z(?)

• Noorden convergentie vrij groot. Zuiden onderling verschillend (ec. groei, werkloosheid, handelsrelaties....)

Alternatief 2a: Uittreden Griekenland (Grexit)

Voordelen:• Kans op fundamenteel herstel Gr. via conc.positie• Vergroot kansen van EMU op duurzamere muntunie• Signaalwerking naar andere landen

Nadelen:• Transitiekosten (wel lager dan bij Zeuro)• Bankrun/Chaos Griekenland• Kans op onrust fin. markten (besmetting?)

Alternatief 2b: Uittreden meerdere lidstaten

Alternatief 3: opheffen EMU (niet de EU)

Voordelen:• Monetaire autonomie → invloed conc. Positie• Politieke antonomie

Nadelen:• Doet voordelen muntunie (D, Oost, Ned, Fin, B, Lux)

teniet• Leidt tot enorme transitiekosten• Verzwakking positie Europa in wereldeconomie• Terugkeer valuata speculaties

Welk alternatief?Meest wenselijk?• Onzekerheid over kosten/baten• Onzekerheid over overbruggen cultuurverschillen• Keuze als

econoom/kiezer/burger/Europeaan/Nederlander?

Haalbaar?• Uitersten (1 en 3) lijken politiek onhaalbaar• Wachten op momentum? • Blijvende steun aan Griekenland?

?????