1

Heemtuinjournaal

Jaargang 21 Najaar 2015 Als de dagen korter worden, vervallen de woensdagwerkavonden en is het zomerseizoen voorbij. Er is ook deze zomer weer een hoop werk verricht. De open-dag verliep prima. Meer dan honderd bezoekers hebben genoten van de vogel- en libellenrondleidingen, het kabouterpad, wateronderzoek en de enthousiaste optredens van Pop- en Jazzkoor Flexible Sound. Ook dit keer was er volop informatie te verkrijgen over hout, bijen en honing. Koor Flexible Sound in actie

De voorbereidingen voor de natuurwerkdag in november zijn inmiddels gestart, het begin van het winterseizoen. Het werk in de heemtuin gaat altijd door! De redactie heeft haar best gedaan voor een goed gevuld Heemtuinjournaal. Er is aandacht voor nachtvlinders, bosuilen, kruiden, waterbeestjes en de vaste rubrieken. Veel leesplezier toegewenst. Zie voor het laatste nieuws onze website www.heemtuingoudsehout.nl. We proberen de website actueel te houden. Als er ideeën zijn voor de website horen we dat graag.

2

Agenda 2015 Elke zaterdag wordt er vanaf 13.00 uur op de heemtuin gewerkt.

Op zondagmiddag 11 oktober is de herfstexcursie. We starten om 14.00 uur bij de werkschuur.

De landelijke natuurwerkdag is zaterdag 7 november. Ook de heemtuin doet weer mee vanaf 10.00 uur.

De Nieuwjaarsborrel is op zaterdag 2 januari 2016. Vanaf 16.00 uur in onze werkschuur.

Van de bestuurstafel In het huidig bestuur is er een vacature “lid van bestuur”! Wie heeft er zin om het bestuur te komen versterken? Het huidig bestuur bestaat uit Sjaak Witteveen: voorzitter; Jos van de Vondervoort: secretaris; Hans Schaap: penningmeester en Jaap Flipse: lid van bestuur. Het bestuur komt minimaal 2 maal per jaar bij elkaar, waarbij gesproken wordt over het beheer van de heemtuin, de financiën, onze relatie met ondermeer onze ‘’opdrachtgever’’ Groen- service Zuid-Holland (namens het recreatieschap, de eigenaar van de Goudse Hout). Allerlei praktische zaken rond huisvesting, gereedschap, activiteiten, aannemers komen aan de orde. Maar ook ontwikkelingen rond de heemtuin en contacten met alle belanghebbenden in de Goudse Hout, zoals de Vrienden van de Goudse Hout, verenigingen, scholen, IVN en KNVV. Het bestuur vindt het belangrijk om het draagvlak vanuit de groep vrijwilligers te versterken. Daarom deze oproep. Vind je het interessant om je mening te geven op bovenstaande onderwerpen en invloed uit te kunnen oefenen op de toekomst van de heemtuin, dan is een plaats in het bestuur iets voor jou! Heb je belangstelling of wil je meer informatie, informeer dan bij Sjaak of een van de andere bestuursleden. Op zaterdag 7 november doet de heemtuin weer mee met de landelijke natuurwerkdag. Wij zijn dan één van de tientallen werklocaties in Zuid-Holland. Jaarlijks zien we een grote opkomst op de heemtuin en dat zal dit jaar niet anders zijn, mits het weer een beetje meezit. Jullie bijdrage aan deze dag is erg welkom. Jullie ervaring en inzet hebben we nodig om vaak onervaren deelnemers (kinderen) te begeleiden en deze dag in goede banen te leiden. Van harte aanbevolen dus!

Onlangs heeft de gemeente Gouda het initiatief genomen om alle belanghebbenden van de Goudse Hout te informeren en te consulteren over het aantrekkelijker maken van de Goudse Hout voor kinderen. Er komt een voorstel om speelvoorzieningen van de Oostpolder die daar overtollig zijn te herplaatsen in de Goudse Hout. Wij staan als bestuur positief tegenover de doelstelling maar hebben wel nadrukkelijk aangegeven dat de heemtuin ook baat heeft van een zekere mate van rust. De gemeente heeft, met GZH, toegezegd hier serieus rekening mee te houden. We wachten nu het voorstel af en zullen de ontwikkelingen verder nauwgezet volgen. We hebben ons “gezicht” laten zien op de Vrijwilligersmarkt in het Huis van de Stad. Vrijdag 18 september stonden Hans en Jaap in een kraam en hebben met vele mensen gesproken over de heemtuin. Of er nieuwe vrijwilligers uit voortkomen? We zullen zien.

Jos van de Vondervoort

3

Zeer geslaagde nachtvlindernacht met een watertor

Op vrijdag 11 september 2015 werd de jaarlijkse Nachtvlindernacht weer op de heemtuin gehouden. Dit is een landelijk fenomeen van de Vlinderstichting. De avond begon om 20:30 uur en eindigde ongeveer om 24:00 uur. Het was ideaal vlinderweer! Droog, weinig wind en aangenaam, misschien later wat frisser. Maar dat mocht de pret niet drukken. Er kwamen meer dan 30 belangstellenden op de avond af, waaronder ook ouders met kinderen.

Vooral op het laken werden mooie vlinderwaarnemingen gedaan, hoewel het aantal soorten een klein beetje tegenviel. Er zijn die avond zeker 15 soorten geteld, mogelijk dat er nog wat onzekere waarnemingen bijkomen. Wel werden van enkele soorten meerdere exemplaren gezien. Ook dit keer waren er bomen ingesmeerd met zoetigheid, maar hier werd weinig op gezien. Een enkele Bruine Snuituil en Piramidevlinder werd waargenomen. Helaas geen Rood Weeskind! Op het laken met het speciale licht is meer gezien, zoals verschillende soorten spannertjes, waaronder Zwartbandspanner, Gewone Bandspanner, Vierbandspanner en waarschijnlijk ook Koolbandspanner. Verder meerdere Vierkantvlekuilen, Bruine Snuituilen, Appeltakken, Huismoeders en een Agaatvlinder.

Leuk was het trouwens, dat iemand een nachtvlinderlichtval had meegenomen. Dat is een kastje met hetzelfde speciale licht als bij het laken en trekt dus ook nachtvlinders aan. Er worden lege eierdoosjes in gedaan, waar de vlinders tussen gaan zitten. Het kastje werd elders op de heemtuin neergezet. Vervolgens werd deze aan het eind van de avond gecontroleerd. Een aantal leuke nachtvlinders zaten in de lichtval, zoals het Goudvenstertje, Kleine Beer, een Vierkantvlekuil en er werd bij die plek nog een Zwarte-c-uil en een Huismoeder waargenomen. Vervolgens werd bij het laken als toetje op deze leuke avond nog een mooie Geelschouderspanner ontdekt.

Het was weer erg gezellig, met daarbij nog een hapje en een drankje! We kijken weer uit naar editie 2016.

Oh ja, naast de nachtvlinders werd nog een andere leuke waarneming gedaan. Op het licht kwam namelijk ook een Grote Spinnende Watertor af, deze ging op het laken zitten. Kon zelfs ook vliegen en maakte daarbij een brommend geluid. Later hebben we het beest teruggezet in de vegetatie.

Jaap van Dam

Nu eens geen foto van een vlinder maar van de watertor

4

Waterdiertjes in de Heemtuin

De werkgroep Zoetwaterbiologie van de KNNV Gouda heeft maandelijks van april tot en met september 2015 een waterdiertjesinventarisatie gedaan. Op 4 verschillende plekken (de brug bij de ingang, de steiger, de vlonder en de laatste brug tussen het hooiland en de essenkade) keken we naar de oppervlaktediertjes en schepten we met netten de waterdiertjes op. Zorgvuldig probeerden we alle diertjes op naam te brengen. Voor sommige diertjes was het gemakkelijk de soortnaam te bepalen, voor andere was dat heel moeilijk en kwamen we niet verder dan de naam van de orde, de familie of het geslacht. We hebben veel jufferlarven gevonden, soms konden we die verder determineren als larve van een kleine roodoogjuffer of larve van een lantaarntje. Het weer was elke keer anders; zo was er een zondag waarop we de determinaties binnen in de werkschuur deden, omdat buiten de regen met bakken uit de hemel kwam, maar er waren ook zondagen dat we heerlijk konden genieten van de zon. Al onze waarnemingen zijn aangestreept op een inventarisatielijst. Soms nam iemand een slakje, een ander diertje of een klompje eieren mee naar huis om ze daar nog verder te determineren. Aart Pijl maakte van elke bijeenkomst een uitgebreid verslag, waarin ook veel informatie staat over de diertjes die we gevonden hadden. Voor wie interesse heeft kan ik deze verslagen doorsturen. Er is een uitgebreide lijst van wat we in de heemtuin hebben aangetroffen, deze verschijnt in ons jaarverslag. Hierop komen ongeveer 90 verschillende diergroepen, diersoorten en larvensoorten voor. Inclusief de groene kikker en wat visjes, zoals de zeelt en de kleine modderkruiper, en juffers en echte libellen, die boven en in de buurt van het water vlogen. En natuurlijk de bekende kokerjuffers, water- en oppervlaktewantsen, watermijten, waterkevers, larven van echte libellen, jufferlarven en haftenlarven. Ook hebben we het springstaartje gevonden. Er staan 19 à 20 verschillende weekdiersoorten op (16 à 17 zoetwaterslakken en 3 tweekleppigen), waaronder 6 verschillende schijfhoornslakken. Ook de platte schijfhoorn, de slak die er voor zorgde dat er op een heel arbeidsintensieve manier gebaggerd is in de heemtuin, is weer waargenomen en wel op alle 4 locaties! Daarnaast zijn er verschillende soorten muggenlarven (van dansmuggen, steekmuggen, spook- of pluimmuggen, meniscusmuggen en kriebelmuggen) aangetroffen. Je snapt natuurlijk wel dat dit specialistenwerk is, als je tot op soortniveau gaat determineren. Natuurlijk hoopten we elke keer weer op een bijzondere ontdekking. De laatste keer vonden we een poelpiraat (bepaalde waterspin, die ook op het wateroppervlak jaagt) en een kokerjuffer zonder koker. Gelukkig hadden we die keer taart bij de koffie, zodat we het uitgebreid konden vieren. Tineke Kelderman

Onderzoekers aan het werk (foto gemaakt door Iemkje Tijsseling)

5

Een woning voor een bosuilenpaar

De bosuil is sinds kort welkom in de heemtuin. Er hangt een flinke kast op een rustige plek en we hopen natuurlijk dat de bosuil in het begin van het volgend jaar deze kast gaat gebruiken voor gezinsuitbreiding. De kast is gemaakt door Jan Oude Lenferink. Ontwerpen voor diverse nestkasten zijn te vinden op internet. Het is namelijk belangrijk precies de goede afmetingen aan te houden Een bosuil houdt van een ruim onderkomen. Op de foto is te zien op welke wijze de kast is opgehangen door Jan met Jos en Sjaak. Het was nog best een hele klus, maar hij hangt.

Nu maar wachten of de kast snel bewoond gaat worden. Er zijn al bosuilen op de heemtuin gesignaleerd. Het geluid van de man is een spookachtig ‘oe-oe-oe-oe’-geluid. De vrouw roept een ‘hoger’ geluid.

Kruiden, die bij verkoudheid voor verlichting zorgen De 'R' zit in de maand. Het hoesten en proesten komt eraan. Veel mensen worden binnenkort verkouden of zijn het al. In de keukenkruidenvakken achter de werkschuur van de heemtuin vind je heilzame kruiden. Een overzicht van 8 kruiden, die als huismiddel met succes gebruikt worden: 1.Basilicum Doe één theelepel gekneusde blaadjes in een kop. Giet er vers water, dat net van de kook is, over en je hebt een kop heerlijk kalmerende thee. Voeg eventueel wat honing toe. Tweemaal daags met kleine slokjes drinken. 2.Echinacea = Rode Zonnehoed Heilzaam bij beginnende verkoudheid. Van de gedroogde bloemen kan thee worden getrokken. 3. Mierikswortel Deze wortel bevat veel vitamine C en heeft een antibacteriële werking. De wortel is

6

slijmoplossend en ontstekingsremmend. Geraspte mierikswortel is lekker bij gestoofd rundvlees. Ook combineert het goed met avocado's en met gerookte forel. 4. Wilde Marjolein of oregano Hoest je je een ongeluk. Maak dan een kop thee van oregano (thé rouge). Doe wat verse blaadjes in een thee-ei en laat dat een paar minuten trekken. De wilde marjolein heeft een uitgesproken sterke smaak, soms een pikante bijsmaak, die van de groeiplaats afhankelijk is. 5. Salie Salie helpt tegen een zere keel. Er zitten veel antioxidanten in. Laat twee theelepels verse Salie tien minuten in een thee-ei in kokend water trekken. 6. Munt (muntsoorten als kruizemunt en pepermunt) Een kop muntthee is goed tegen een flinke verkoudheid. 50 gram verse of 25 gram gedroogde blaadjes 20 minuten laten trekken. Naar smaak wat honing toevoegen. De vluchtige olie van pepermunt bevat menthol, ook heerlijk te gebruiken in een stoombad. 7. Hysop Hysopthee kun je gebruiken als slijmoplossend middel Kan gecombineerd worden met tijm. 8. Tijm Tijm helpt bij verkoudheid en keelproblemen (de bekende tijmsiroop). Je kunt er thee van zetten en/of in een stoombad gebruiken. Advies en waarschuwing - Gebruik je deze kruiden in gedroogde vorm dan heb je minder nodig dan van verse kruiden. - Heb je een chronische aandoening, een chronische ziekte of een auto-immuunziekte? Dan kunnen kruiden in combinatie met medicijnen nadelig zijn voor je gezondheid. Een veilig advies hiervoor krijg je van je huisarts. - Mierikswortel, oregano en tijm niet 'te veel' gebruiken bij zwangerschap. - Houdt het bij een ½ liter kruidenthee per dag en vul de rest aan met water. Een overdosis kruidenthee helpt je niet eerder over je verkoudheid heen. - Een stoombad: leg in een diep bord bijvoorbeeld een flinke tak tijm, giet er kokend water over, doe een doek over je hoofd en snuif de geurende damp op. Met of zonder kruiden, we wensen je een fijne, gezonde winter toe. Trees Rood-Wouda

Op de foto zijn de volgende kruiden te zien (met de klok mee vanaf links boven): salie - basilicum- tijm - oregano.

7

Wist u dat?

- op de Hooidag, ondanks de regen, meer dan 40 mensen hebben geholpen; - er weer heerlijke pannenkoeken van mevrouw Groenendijk waren; - de heemtuin op 4 oktober weinig gelukszoekers van de Geluksroute Gouda heeft

opgemerkt; doch alle bezoekers op die dag gelukkig weerom keerden; - er een kip aangetroffen is in het stinsenbos en die kip een goed tehuis heeft gekregen; - we een fleurig vogelhuisje aan de werkschuur hebben opgehangen en dat Hanna dat

voor ons heeft gemaakt, zij is een vaste bezoekster en komt vaak met haar moeder; - de Volkstuinvereniging het 50 jarig bestaan heeft gevierd en dat Sjaak daarbij was; - we het kabouterpad hebben gelopen met verschillende groepen kleuters en dat de juf

van de Wilhelminaschool het een leerzaam feestje voor haar kleuters vond; - maandagavond 12 oktober een donateursavond van de ‘Vrienden’ is en dat Gerard

Tijsseling van KNNV een voordracht houdt over “Waterbeestjes in de heemtuin Goudse Hout” (in de Wethouder Luidensschool Heemraadslag 1 vanaf 20.00 uur).

Tijdens de Open dag 2015

Mistige mystiek

Geluidloos glijdt het door het water Op het water: gesnater Weer een nat uur in de “wilde” natuur Een spin in een bedauwd web: zo puur IJle stemmetjes mengen in onzichtbare vergezichten Kabouters op pad Met elfen op een bank Beleven is heelheid nastreven. Een kleine wereld: alles beneveld Minuscule druppels, Als parels in de zon Vandaag: paddenstoelen, Waren die er gisteren ook? Heemtuindichter

8

De natuurwerkdag 2015

Hierbij een oproep voor de natuurwerkdag op zaterdag 7 november 2015 vanaf 10.00 uur.

Fotocollage door André Fokker

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ Het Heemtuinjournaal is een uitgave van de Stichting Heemtuin Goudse Hout voor medewerkers, donateurs en elke overige geïnteresseerde. Adressen: (website) www.heemtuingoudsehout.nl (e-mail) heemtuingoudsehout@hotmail.com