HEGELI, BABAI I IDEOLOGJIVE DHE NDËRGJEGJËSIMI

EVOLUTIV I SHPIRTIT DREJT ABSOLUTES

“Asnjëherë nuk ndalon shpirti në rrugën drejt të së vërtetës”

“Hegeli është padyshim një nga filozofët më me ndikim në dy shekujt e fundit”

Shkruan: Dr. Rexhail Ramadani

1

G.F. Hegeli

“Qeverite asnjehere skane mesuar nga historia ose te kishin ndxjerr deduksione prej saj “

“Historia e botes nuk eshte asgje me teper se zhvillimi i idese se lirise”

Hegeli

2

Hegeli duke mbajtur leksione të Filozofisë, gjithmonë përpiqeshte që studentët e tij të

mesonin spekulimin filozofik dhe të menduarit kontemplativ për tu futur në

thelbin e gjërave

Hegeli eshte padyshim nje nga mendjet me te ndritura te qyteterimit evropian dhe me gjere. Kanti sulmon Platonin ne dialogun e Eutifros qe ngriti Sokrati se a mund te kemi sjellje te moralshme pa njihur miresine e Zotit. E cila do te thjeshtoheshte ne diskutimin se a mund te kemi respektim te ligjeve pozitiviste pa derivuar nga ligjet natyrale si derivate i te vertetave eternale. A mund qe te vertetat eternale qe konvertohen ne nje ligj eternal apo natyral duke pranuar infinitin tek njeriu qe eshte mendja

3

me aftesin e saj njohese te universaleve dhe kapacitetit kreativ te saj te zavendesohen ne ligje pozitiviste arbitrare qe te sjellin paqe dhe harmoni ne bote ne perputhje me kerkesen per lumturi te njerezimit. Hegeli nuk mendonte se njeriu nuk mund te ndahet ne qenie politike dhe religjioze andaj dhe kisha dhe shteti nuk mund te ndahen. Ketu Hegeli e kundershtoi Kantin i cili mendonte se Kisha dhe Shteti duhet ta lene te lire njera tjetren. Sa i perket aspektit etik Kanti e nxorri konceptin e imperativit kategorik dmth nenshtrimi ndaj normave shoqerore dmth sjellja jone diktohet nga normat shoqerore edhe pse ne nuk e ndjejme dhe nuk jemi te bindur te sillemi ashtu. Kanti ishte per nje ligj pozitiv qe derivonte sipas idese se Kantit “sillu ashtu qe maksima e vullnetit tend mund te behet parim per kigjshmerine e pergjithshme”. Kanti ishte kundershtar i metafizikes dhe u perpoq qe te ngrit nje mur te pakalueshem ne mes te religjionit dhe mendjes. Hegeli e adhuronte jashtemase Napoleonin saqe shkroi se ai ishte Shpirti i botes qe ecte mbi kale dhe me te perfundon historia. Hegeli kishte edhe simpati te madhe edhe per Revolucionin Francez dhe mendonte se Napoleoni do te shenonte hapjen e nje epoke te re qe do te karakterizoheshte me renien e rendit feudal dhe vendosja e te drejtave

4

civile. Nje nga veprat fundamentale te Hegelit eshte Fenomenologjia e Shpirtit ku Hegeli braktis logjiken formale Aristoteliane dhe prezenton dialektiken e tij si instrument te spjegimit te fenomeneve. Ai spjegon mendjen dhe shkencen mbi njohjen e Absolutes. Rruga per njohjen e Absolutes ishte teper e veshtire dhe kerkonte nje durim te madh nga keto udhetare qe nisen drejt kesaj rruge. Pervoje ne gjermanisht eshte Erfahrung dmth ka foljen fahren udhetim , ashtu Hegeli spjegon se mendja per ta njohur duhet te filloje udhetimin duke u ngjitur ne shkallet e njohjes sa me larte shkojme aq me teper i afrohemi absolutes. Njohja fillon per Hegelin nga shkallet me te ulta ne drejtim te shkalleve me te larta. Dialektika Hegeliane perbehet nga triniteti : teze, antiteze dhe sinteze. Sinteza tashme eshte nje teze e ardhshme, e cila ka antitezen dhe nga te dyja shfaqet sinteza dhe keshtu perseritet procesi dialektik nga konflikti ne mes te tezes dhe antitezes qe rrjedh sinteza. Sinteza gjithnje paraqiste nje nivel me te larte te arritjes njohjes se subjektit , nje ndergjegjesim me te larte ne rrugen e saj drejt dijes absolute dhe njohjes se vete Absolutes.Nje nga veprat fundamentale te Hegelit ishte edhe “Fenomenologjia e Shpirtit”. Hegeli flet per ndergjegjesimin e subjektit drejt dijes

5

Absolute dhe njohjes Absolutes. Shpirti gradualisht ndergjegjesohet per objektin qe ka perkunder dhe per vete subjektin vet. Se pari subjekti permes intelektit pasiv ose asaj qe njihet si ndijimorja e perception permes shqisave te pamurit te degjuar, te prekurit objektin duke mos pasur ndonje qasje kritike por thjesht vezhgim pasiv dhe pershkrim te objekteve duke pare qe ka nje objekt por duke mos definuar se cka eshte ne te vertete objekti. Nga ky nivel i perceptimit subjekti duhet te ngjitet ne nje nivel tjeter me te larte per ta njohur objektin si shtrirjen e saj ne kohe dhe hapsire ne menyre qe te kuptohet objekti dhe relacionet e objektit me objektet tjera dhe mjedisin ku eshte i shtrire dhe ky nivel i te perceptuarit te objektit njihet si perceptim. Por nga ky nivel per ta njohur objektin ne menyre me te thelle ose shkencore subjekti e ndaj objektin ne siperfaqesoren e cila eshte manifestim i nje thelbi qe i nenshtrohet ligjeve universale. Kjo eshte edhe ajo qe Kanti e njihte si arsye analitike e cila ndan te siperfaqshmen nga thelbi , por qe Kanti u ndal tek e siperfaqshmja ose fenomeni dhe mohoi njohjen e metafenomenit sipas tij kete nuk mund te perceptojme edhe pse ndoshta mund te egzistoje. Kete ide ne lashtesi e kishte edhe filozofi Ksenofani. Shpirti kalon prej nje niveli ne nje nivel

6

tjeter duke u perpjekur te njoh objektin nga ndijimorja ngjitet tek Perceptimit dhe nga perceptimi subjekti ngjitet tek te KUPTUARIT per te njohur fenomenin dhe lidhjen e saj me metafenomenin. Por deri me tash subjekti duke u perpjekur te njoh objektin akoma nuk eshte ndergjegjesuar per veten. Perpjekjet e Kantit mbi njohjen arriten deri tek niveli i kapacitetit njohes nga arsyeja analitike duke u ndale tek njohja e fenomenit. Prandaj Kanti arriti deri tek njohja intrapersonale. Por Subjekti ngjitet ne nje nivel me te larte sic paralajmeroi edhe Dekarti pra shpirti ndergjegjesohet per egzistencen e vet. Kur dyshoi Dekarti filloi te mendoje dhe erdhi deri tek ndergjegjesimi se ai egziston perderisa ai po mendonte. Meqenese subjekti ndergjegjesohet per egzistencen e vet dhe per vete natyren e vetesubjektit ai ngjitet ne nje shkalle tjeter kur gjendet ne nje relacion me nje subjekt tjeter. Ne mes subjekteve nga konflikti teze antiteze ne mes te dy subjekteve lind nevoja per tu pranuar nje subjekt dhe per te projektuar veten e tij perkunder subjektit tjeter qe mohon veten e tij duke iu nenshtruar subjektit qe pranohet dhe projektin veten e tij qe eshte zoteriu dhe i nenshtruari qe mohon veten e tij qe eshte skllavi. Zoteriu eshte i varur per ta zgjeruar nevojen per te qene I

7

pranuar dhe per ta zgjeruar Projektimin e vetes se tij nga sklleverit. Sklleverit nuk qendrojne ne raport me kohen ne nje nivel fillestar por ato me kohe ndergjegjesohen per mohimin e subjektit te tyre ose vetes se tyre. Subjekti i skllavit permes kohes ndergjegjesohet dhe kalon ne ndergjegjen stoike punon me nder dhe me miresi. Por gjithashtu me kalimin e kohes e sheh qe puna dhe zelli nuk vleresohet dhe skllavi kalon ne subjektin skeptik, n e kete faze subjekti kalon ne nje gjendje te palumtur ku jane ne konflikt vetja qe do te jete e pranuar dhe mohimi i vetvetes ne nje gjendje te tille konflikti shfaqet gjendje e palumtur e subjektit. Por ne kete faze subjekti i gjendur me nje gjendje te palumtur fillon te kerkoje kompensim drejt subjektit idealist. Subjekti ndergjegjesohet per idealizmin dhe shpreson se nje dite ky ideal do te sjelle lumturine e vete subjektit. Prandaj skllavi e sheh me shpetimin ne bashkimin me Zotin dhe jo me tek vetja. Njohja e universales ne partikulare, e infinitit ne finit, te identitetit ne diference e çon ndergjegjen kah ndergjegjesimi mbi Aresyen. Arsyeja njihet si ndergjegja universale. Ne kete stad ndodh bashjimi ne mes te ndergjegjes dhe vetendergjegjes dhe subjekti i behet i ndergjegjesuar per pranine ne te te infinitit me te

8

cilen subjekti i ndergjegjesuar bashkohet pa e mohuar. Ndergjegja shkon kah natyra dhe kah parimet e para si teleologjia dhe kthehet tek vetvetja permes studimit te logjikes dhe psikologjise. Ndergjegjesimi i arsyeshem i subjektit kthehet ne sjellje te moralshme, kerkesa e lumturise dhe sjellja sipas nje ligji moral te arsyes. Dhe keshtu subjekti i ndergjegjesuar ndergjegjesohet per sjelljen e moralshme. Kjo faze lidhet me pranimin e brendise se subjektit per ta identifikuar ne vecantine e vet ne diference. Moraliteti kalon ne religjion dhe shfaqet ndergjegja religjioze, subjekti ndergjegjesohet per sjelljen ne baze te nje besimi ose me sakte te nje bashkimi ne mes te subjektit te ndergjegjesuar dhe Zotit. Gjithashtu subjekti ndergjegjesohet per adhurimin dhe prezencen e hyjnores ne mrekulline e natyres. Subjekti ndergjegjesohet per shoqerimin e hyjnores me fizikes. Ose sic e quan Hegeli Artin su pelqimin sensual te idese e cila eshte manifestuar ne forme. Kemi Krishterizmin qe natyren e sheh si krijim te Zotit. Zoti eshte shpirt, Dhe shpirti eshte IMANENT. Afer krishterizmit kemi kapjen e te vertetes, e shprehur ne formen piktoriale dhe historike. Krishterizmi eshte e verteta absolute por ne njohim Shpirtin absolute ne shpirt ne forme konceptuale.

9

Religjioni duhet tejkaluar nga FILOZOFIA ose Njohja Absolute. Ne filozofi , e verteta e shfaqur ne Kristerizem behet njohuri absolute ku (shpirti e njeh veten ne forme te shpirtit). Ndergjegja religjioze eshte e larte sepse fokusohet ne tere shoqerine me nje urtesi, tolerance dhe nje kuptim me te gjere te shoqerise. Ndergjegja filozofike ngritet mbi nje lidership te tille social duke siguruar dhe komponenten intelektuale. Kur dashuria e ndergjegjes religjioze bashkohet me analizen e ndergjegjes filozofike rezultat eshte NDERGJEGJA ABSOLUTE. . Ashtu sikur ne historine njerezore qe ka evoluar nga niveli i ulte I lire qe ka kuptuar dhe ka arritur lirine e saj ne rrugen e vertete. Ndergjegja Absolute arrin qiellin, dashurine, harmonine, urtesine, pergegjesine sociale, pervojen dhe te gjitha konvergojne ne nje ndergjegjesim per fundin e kohes, domethenien dhe dimensionin pas aparences (se dukshmes) ose dimensionin pas fenomenit. Qellimi i i fenomenit eshte arrit dhe me pas subjekti ngjitet ne ndergjegjesimin rreth transcendences, Noumenit ose metafenomenit, Shpirtit, dhe Absolutit. Cila eshte nje cilesi e Absolutit eshte Dashuria e ndergjegjegjshme. Si e perjetojme fundin e botes mendonte Hegeli. Valle personi qe perjeton fundin e kohes vdes , sigurisht

10

qe jo . Vizioni fillon me kthyerjen dhe reflektimin mbi gjithe historine njerezore. Vizioni yne gjate nje reflektimi te thelle mbi historine njerezore ndergjegjesohet drejt nje uniteti , subjekti ndergjegjesohet per Zotin, harmonine universal , Absolutin dhe lumturine me te larte te arritshme. Dhe kur jemi ngjitur tek e verteta absolute , fenomenet nuk zhduken kur subjekti ndergjegjesohet per realitetin metaphenomenal ose transhedental Ndergjegja absolute nuk e mohon fenomenin por e asimilon ate dhe koegziston me te. Ajo ndergjegjeson antaret e shoqerise per urtesine me te larte. Ato duhet te ndihmojne ose te mesojne te tjeret ta duan gjithe njerezimin, te ndihmojne secilin person qe te evoloje drejt ndergjegjesimit te shpirtit ne rruge per te verteten ose shkallen me te larte dijen absolute. . Ndergjegja filozofike na mundeson te ndjekim edhe ndergjegjesimin e shpirtit mbi ngjitjen e saj evolutive drejt dijes Absolute mendonte Hegeli. Hegeli per njohje u kthye tek historia per Hegelin Historia ishte nje proces i vetedishem qe e udhehiqte shpirti i botes dhe ky process shkonte drejt veterealizimit. Procesi historik i njerezimit ngerthente ne vete evolucionin drejt totatilitetit. Gjate procesit historik vetedija mbi veten behet e vetedishme,

11

dhe fillon procesi i vetedijesimit, Liria sipas Hegelit fillon me vetedijesimin mbi veten. Ne luften jete vdekje per Pranim sklleverit nenshtrohen para se te ballafaqohen me roberine dhe behen skllever. Nga frigerespekti qe ka per zoteriun, sklleverit fillojne te mosidentifikohen me interest e tyre, megjithate meqenese vetedija per Hegelin ishte nje process evolutiv qe shkonte drejt vetedijes mbi veten dhe veterealizimin robi fillon te mesoje veterespektin. Zoteriu njeh boten si bote qe e ka krijuar vete. Kjo eshte bota ime dmth aid he bota jane Pronaret e sklleverve. Zoteriu behet i varur nga sklleverit ndersa sklleverit shkojne ne drejtim te pavaresise. Inspirimin per liri nga skllaverimi jep filozofi gjerman Hegel. Pra liria eshte nje proces vetedijesimi dhe mesimi i respektit per veten e tij dhe keshtu fillon liria mbi keto ide u inspiruan shume levizje clirimitare ne bote. Liria ka evolucionin e saj , religjionet e Abrahamit (Ibrahimit) dhe religjionet tjera kane lozur rol te madh duke sjellur vetedijen se liria u takon te gjitheve, sepse zoti i krijoi te gjithe te barabarte. Por ky ideal qe te realizohet kane kaluar shume shekuj. Liria eshte e lidhur me vetedijen dhe perfaqeson nje evolucion shoqeror. Prona nuk eshte e lindur ajo eshte ceshtje konventash sic e cek edhe Xhon Lloku. Prona i

12

takon individit dhe vlera e individit bazohet ne pranimin nga shoqeria. Familja mundeson vazhdimin e llojit, nepermes riprodhimit, Socializimi mundeson transformimin e nevojave psikologjike dhe biologjike ne deshira. Meqenese familjet nuk mund te prodhojne te gjitha nevojat atehere ato jane te detyruara qe te filloje jeta ekonomike dhe qytetare e shoqerise per tu realizuar nevojat e shoqerise. Shoqria qytetare krijon institucionet e saj si policine, gjyqet, korporatat qe lehtesojne dhe rregullojne aktivitetet ne shoqeri. Ky eshte shteti i jashtem.

“Me kohë duke u ngjitur shpirti drejt lartësive ndërgjegjësohet mbi lirinë”

Historia e botes nuk eshte me teper se zhvillimi i idese se lirise

G.F. Hegel

13

G.F Hegeli

Sepse Hegeli mendon se keto institucione u sherbejne edhe per te arritur qellime personale dhe grupore. Pronesia vendos ne raport individin dhe shoqerine. Historia eshte perparimi dhe zhvillimi i shpirtit drejt lirise. Zhvillimi i shpirtit ne etapa te ndryshme historike. Hegeli flet per shpirtin gjerman Evolucioni i histories drejte lirise ndahet ne tre epoka:Lindja ku vetem nje eshte i lire …sundimtari, Greko – Romaket ku disa jane te lire ndersa sklleverit jo, Shekulli Gjermano- Krishter ku te gjithe jane te lire. Sistemi im

14

filozofik thoshte Hegeli nuk e parashikon ardhmerine.

“Nuk e beri Zoti njerezimin, por perkundrazi njerezimi ka bere Zotin” mendonte Ludvig Fojerbahu. Idete ateiste te Marksit ishin pikerisht ide te Fojerbahut qe i kishte involvuar ne ideologjine e tij materialiste si ide qe ‘Zoti eshte opium’ gjithashtu dhe Zigmund Frojdi mendonte se Zoti eshte nje iluzion ose ‘neuroze’”

Ludvig Fojerbahu

Meqenese nuk mund te parashikonte te ardhmen Sjoren Kjerkegardi u ballafaqua me absurditetin e jetes, andaj dhe lindi Egzistencializmi nga Fridrih Niçe, Huserli, Martin Hajdegeri dhe Zhan Pol Sartri. Ndersa Hitleri perfaqeson ultra te djathten Hegeliane dhe idene e kombit gjerman dhe misionit te ketij kombi per Evropen. Marksi

15

perfaqson te majten Hegeliane ku perpiqeshte cdo gje te materializonte, ne fakt materializmi dialektik fillon me Ludvig Fojerbahun. Marksistet u perpoqen ta permbysin kulturen krishtere duke i quajtur iluzione dhe sistemin idealist te Hegelit duke e themeluar nje ide tjeter rreth historisë te quajtur si Materializmi Historik ose Dialektika Materialiste.

“Marksi ishte nje derivat i mendimit Hegelian, nen kontroll te mentorit te David

Urquhart dhe agjent i pavetedishem i interesave te erreta te Lord Palmerstonit. Ai me saktesi spjegoi te metat e kapitalizmit por teoria e tij ekonomike ishte e gabuar

sepse ai si vlere vendosi punen (punen fizike) dhe jo mendjen dhe ekonomizimin e punes

permes teknologjise sipas parimit mini –maks te Nikolle Kuzes qe e kishte spjeguar nje

shekull para Marksit gjeniu Lajbnici”

16

Karl Marksi dh e Fridrih Engelsi

Pas Hegelit lindi Pozitivizmi i Ogyst Kantit qe nenkupton deshmine Empirike qe do ti vendoste pike metafizikes. Sjoren Kjerkegardi shpall bankrotimin e mendjes. Ai perballet me dhimbjen e egzistences sone qe eshte vdekja os finiti i qenies tone, dhe kercimi iracional ne religjion. Shelingu u angazhua qe te luftoje Panteizmin Hegelian dhe Shelingu u perqendrua ne nje ceshtje ontologjike sic eshte “ Thelbi i egzistences sone”. Ne publikun e Shelingut ishin Kierkegardi, Mihail Bakunini dhe Engelsi. Kierkegardi kritikon Hegelin duke thene qe ai harroi se ceshte te jesh qenie njerezore.

17

Ogyst Kanti ishte themelues i Sociologjise dhe Pozitivizmit. Pozitivizmi lindi si kunderpergjigje ndaj dy mendjeve me te ndritura te shkences Franceze Lazar Karnot dhe Ogyst Kant te cilet permes metodes se Platonit te kerkimit te hipotezave te hipotezave te larta sic sugjeron tek Timeu te zhvillojne shkencen me te perparuar ne Ecole Politechnique e cila ishte baza e republikanizimit Francez. Por pas Kongresit te Vienes kjo shkolle u konspirua i larguan te fy gjenite dhe e devijuan misionin e saj per ta nenshtruar Francen. Ketu erdhen Coychu dhe Laplasi dhe nga keto qarqe erdhi edhe Ogyst Kanti me pozitivizmin e tij duke e demtuar edhe gjithe shkencen dhe kulturen Evropiane , duke e reduktuar shkencen ne empiricizezem dhe matje eksperimentale dhe duke e mohuar definitivisht metafiziken dhe pranimin e universaleve pas fenomonelogjise se dukshme dhe keshtu duke e

18

devijuar tere kulturen Evropiane drejt pseudoshkences.

Dhe keshtu lindi egzistencializmi permes Fridrih Nices, Edmund Huserlit, Martin Hajdegerit dhe Zhan Pol Sartrit.

Zhan Pol Sartri

Per rendesine e Hegelit flet edhe Zhak Derrida qe thote “ Hegelianizmi vetem se po zgjeron dominimin historik duke zbuluar mundesit e saj te medha”. Meris Merlo Ponti thote” Te gjithe idete dilozofike si filozofia e Marksit, Nices, fenomenologjia, egzistencializmi dhe psikoanaliza kane embrionin e tyre tek Hegeli.” Asnje progress kulturor nuk mund te behet pa rivendosur prap lidhjen ne mes te mesimeve mosmirenjohese ndaj Hegelit qe fillon embrioni I tyre. Misel Fuko thote qofte permes logjikes, ose epistemiologjise permes Marksit ose Nices gjithe epoka jone qendron te

19

largohet nga Hegeli. Ricard Rot thote filozofeve u eshte gjykuar se ne fund te rruges se tyre i prêt Hegeli. Vilhelm Ditaj qe u perpoq qe ta nxjerre biografine e Hegelit dhe zbuloi se sa ndikim te madh ka pasur Hegeli tek Marksi, madje mund te themi se Marksi eshte derivate Hegelian. Marksi u perpoq te qe krijoje Antitezen brenda sistemit dialektik Hegelian. Ne themelimin e Marksizmit Kulturor ne kete rruge fillon me Gjergj Llukaçin dhe vepra e tij “Historia dhe lufta e klasave” ishte inspirim per disa Marksist Hegelian si Ernsta Bloha, Herbert Markuze, Teodor Adorno, Maks Hokhajmer. Gjergj Llukaci u perpoq qe ta lidh Marksizmin me idete qe zhvilloi Hegeli. Keshtu Herbert Markuze, Maks Horkhajmeri dhe Teodor Adorno themeluan Shkollen e Frankfurtit e cila filloi qe te krijoje epoken Post KRISHTERE. Keto zhvilluan TEORINE KRITIKE ne menyre qe te dekonstruktonin tere vlerat Krishtere qe kishte trasheguar qyteterimi Evropes. Teodor Adorno e kultivoi edhe Dialektuken NEGATIVE. Produkt i Dialektikes Negative eshte edhe DEKONSTRUKSIONIZMI i ZHAK DERRIDES qe eshte produkt i dialektikes Hegeliane. Derivatet e mendimit Hegelian u shfrytezuan per transformimin e madh kulturor ne qyteterimin evropian nga kultura judeo-krishtere ne ate post

20

krishtere. Interpretuesi i Kozevit thote se “ E ardhmja e Botes dhe kuptimi i te sotshmes, dhe kuptimi i te kaluares, ne analizen e fundit do te varej nga intepretimi i veprave te Hegelit”. Derivat i mendimit Hegelian eshte edhe Nadrealizmi. Zorz Bataj thote se “ Une jam afer me teper Nices se sa Hegelit por tregimi ne mes te robit dhe te zotit eshte e rendesishme per ti kuptuar raportet e forces dhe luften per pranim. Historicizmi retrospektiv e zbulon edhe futurizmin duke thene se Historia ka gjithmone te drejte. Hegeli ka besuar ne zhvillimin e shpirtit neper historine boterore zbuloi sundimin e mendjes. Hegeli kontriboi edhe ne toerine e Darvinit e cila teori u konvertua ne ide sociologjike prej Herbert Spenserit ajo qe njihet si Darvinizmi Social dhe forma me groteske e Hegelianizmit eshte TRIUMFALIZMI I FASHIZMIT ne Gjermani, sa ishte gjalle Hitleri Hegeli e adhuronte tejmase Napoleon Bonaparten. Prej Hegelianizmit derivuan edhe e majta e djathta por edhe qendra. Per Frensis Fukujamen ashtu si dhe per Hegelin me 1789 historia kishte arritur fundin duke arritur nje perfundim logjik. Demokracia Liberale dhe ekonomia e tregut perfaqesojne ne sferen politike dhe ekonomike luidten per liri dhe per pranim qe eshte fituar. AJo qe thote Fukujama eshte se

21

demokracia liberale eshte ideologjia e vetme universale ne loje. Cfare rendesie kemi nga njohja e Hegelit mendoj se pergjigja duhet te jete e qarte.

“Fykyama e shfrytëzoi teorinë eskatologjike të Hegelit mbi fundin e histories”

Fransis Fukujama

Ne 150 vitet e fundit pothuajse secili zhvillim ne filozofi prej Marksit e deri tek Zhak Derrida dhe postmodernistet te gjitha jane derivate të sistemit Hegelian. Ndikimi i Hegelit nuk ka qene i kufizuar vetem ne Filozofi por ka pasur ndikim dramatik ne sferen e idéve politike dhe vete politikes ne tere boten. Nuk mund ti njohim ideologjite moderne pa njohur ndikimin e Hegelit si burim. Hegeli ishte nje figure enciklopedike me nje ndikim merramendes ne te gjitha fushat. Pothuajse pjese

22

dermuese e ideologjive modern padyshim rrenjen e kane tek HEGELI.

23