LÆ K N AB LAÐI Ð 2003/89 343

allmikil og óvægin á köflum. Sumir ganga svo langtað segja að þegar rekstrarlegir hagsmunir rekist á þálæknisfræðilegu verði þeir fyrrnefndu alltaf ofan á.Hvað segir Margrét um þessa gagnrýni?

„Ég get ekki sagt að það hafi slegið mig. Viðstjórnum læknisfræðilegu þáttunum. Vissulega hefurdeildum verið lokað yfir sumarið og biðlistar hafalengst en í daglegri vinnu hefur læknisfræðin forgang.Hins vegar er það vandamál að við skulum búa viðföst fjárlög þar sem við eigum að láta peningananægja og gera hlut sem kostar 100 krónur fyrir 60.Þetta gerir alla starfsemi erfiða en hefur lítið meðyfirstjórnina að gera.“

Hálfgildings kennarar?

Eins og áður er nefnt sinnir Margrét kennslu í lækna-deild Háskóla Íslands. Hvernig metur hún kennslu-hlutverk sjúkrahússins – er spítalinn betri kennslu-stofnun nú en fyrir sameiningu?

„Eitt af því sem sameiningin ætti að skila er öfl-ugri staða til kennslu og þjálfunar unglækna, í þaðminnsta hvað varðar skurðdeildina. Það er eitt afstóru verkefnunum okkar, að sinna unglæknum ognemum. Samningur spítalans og Háskóla Íslands ertiltölulega nýr og hann á eftir að útfæra betur. Efokkur tekst að styrkja samstarf Landspítalans og Há-skólans verður það báðum stofnunum til góðs.

KOSNINGARNAR NÁLGAST en ekki bólar á því aðstjórnmálamenn hafi áhuga á heilbrigðismálum. Um-ræður um þennan málaflokk sem þó gleypir fjórðungríkisútgjaldanna – og raunar gott betur ef trygginga-málin eru talin með – eru í algeru lágmarki og varlahægt að merkja að menn hafi skoðun á honum. Hér íblaðinu höldum við þó ótrauð áfram að fjalla umheilbrigðismál á kosningavetri og berum nú niður áLandspítalanum.

Margrét Oddsdóttir er yfirlæknir á almennriskurðdeild sem er önnur tveggja stærstu skurðdeildaLandspítalans. Undir hana heyra tvær legudeildir ogþar starfa 13 skurðlæknar. Margrét starfar einnig semkennari í Læknadeild Háskóla Íslands.

Bind vonir við sameininguna

Mál málanna hjá stærstum hluta íslenskrar lækna-stéttar þessi misserin er að sjálfsögðu sameiningstóru sjúkrahúsanna í Reykjavík. Um hana sýnist sitthverjum og blaðamaður byrjaði á að inna Margrétieftir því hvernig sameiningin horfði við henni.

„Á minni deild höfum við talsverðar væntingar tilsameinaðrar skurðdeildar. Við teljum okkur verðafaglega sterkari, frekari sérhæfing verður mögulegog uppbygging fagteyma sem vinna að ákveðnumsjúkdómaflokkum verður auðveldari. Árangur að-gerða eða inngripa er bestur ef þau eru gerð af teymisem sérhæfir sig í þeim. Ekki bara skurðlæknirinn,heldur allir sem koma að ferlinu frá innskrift til út-skriftar hjá viðkomandi sjúklingi, allt starfslið. Skurð-deildin er vissulega ein af hátæknideildum sjúkra-hússins hvað snertir aðgerðaþáttinn en stór hluti afvinnu okkar felst í samskiptum við sjúklinga og ann-að starfsfólk, það má ekki gleymast.

Við fluttum saman í nóvember og flutningarnirgengu vel. En það er afar flókið að flytja og samhæfasvona mikla starfsemi og alltof snemmt að tala umhvernig til hefur tekist. Við erum aðþrengd á meðannýi barnaspítalinn er ekki kominn í gagnið og lýta-lækningadeildin ekki flutt suður í Fossvog. Fram aðþví höfum við ónógan aðgang að skurðstofum og þaðvantar skrifstofuaðstöðu fyrir hluta af starfsliðinu.Einnig skortir okkur legurými. En ég vænti þess aðsameiningin bæti starfsemi skurðdeildarinnar. Áhinn bóginn tel ég að sameiningin muni ekki skilaþeim árangri sem hún gæti gert fyrr en við sameinumstarfsemina í Fossvogi og Hringbraut á einum stað.“

– Gagnrýni á yfirstjórn sjúkrahússins hefur verið

U M R Æ Ð A & F R É T T I R / H E I L B R I G Ð I S M Á L Á K O S N I N G A V E T R I ■

Heilbrigðismál á kosningavetri

Verðum að ræða um byggingu nýs spítalaRætt við Margréti Oddsdóttur yfirlækni skurðdeildar Landspítala

ÞrösturHaraldsson

Margrét Oddsdóttir

yfirlæknir á almennri

skurðdeild Landspítala.

344 LÆ K N AB LAÐI Ð 2003/89

■ U M R Æ Ð A & F R É T T I R / ■ U M R Æ Ð A & F R É T T I R / H E I L B R I G Ð I S M Á L Á K O S N I N G A V E T R I

Mér finnst vanta töluvert upp á skilning margraháskólamanna á því hversu mikil kennsla og fræða-starf fer fram hér á spítalanum. Þegar við erum tildæmis með læknanema hér hjá okkur fer kennslanfram allan tímann, á stofugangi, á móttökum, á fund-um og í aðgerðum. Við erum ekki bara að kennaþeim verklega hluti, heldur fer stór hluti fræðilegrarkennslu fram á deildunum. Þetta eru ekki venjulegarkennslustundir sem hægt er að mæla í einingum ogþað eiga sumir svolítið erfitt með að skilja í Háskól-anum. Við þetta bætist að í augum margra háskóla-manna erum við sem vinnum á sjúkrahúsinu jafn-framt því að kenna aldrei meira en hálfgildings kenn-arar. En við sem kennum svokallaðar klínískar grein-ar getum ekki verið kennarar í þeim greinum nemameð því að vera starfandi í greininni. Þannig er þaðum allan heim og við eigum að miða okkur við sterkaerlenda háskólaspítala. Auk kennslu læknanema er-um við að sinna ýmiss konar stjórnun og uppbygg-ingu sem meðal annars miðar að því að bæta kennsluog þjálfun unglækna, símenntun starfsfólks, samskiptiog samvinnu við erlend háskólasjúkrahús. Skurðdeild-in er til dæmis orðin hluti af námsprógrammi skurð-lækna í sérnámi í University of Massachussetts. Enþað er ekki litið á þetta sem akademíska vinnu innanHáskóla Íslands. Spítalinn þarf vissulega að móta ogþróa starfsemi sína sem háskólaspítali en háskólinnþarf ekki síður að líta á spítalann sem akademískastofnun. Þarna er mikið verk að vinna.“

– Um allnokkurt skeið hafa ríkt deilur um fyrir-komulag ferliverka á spítalanum, hvernig hafa þærbirst ykkur?

„Þær hafa lítið snert mína deild. Flestum fannstbreytingar á því kerfi mjög tímabærar.”

Vinnutíminn er að styttast, en …

– Vinnutími lækna er oft langur en fáir vinna þó einsmikið og skurðlæknar. Er þetta ekkert að breytast?

„Hann er langur en hefur þó styst. Þetta er eins íöðrum löndum. Þegar læknir er að afla sér reynslu,færni og þekkingar er óhjákvæmilegt að vinna mikiðog leggja mikið á sig, en vinnutíminn þarf ekki aðvera eins brjálæðislegur og hann hefur verið. Um-ræðan um vinnutímann er góð en það getur verið erf-itt fyrir mörg okkar að kyngja henni vegna þess aðvið erum alin upp við langan vinnutíma. Maður á aðvinna mikið og skila miklu. Það er einfaldlega hluti afþví uppeldi sem við fengum í náminu.

En að sjálfsögðu vitum við líka að þegar vinnutím-inn er langur þá verða afköstin ekki eins góð og þaugætu verið. Auk þess er nauðsynlegt að hugsa umeigið líf og heilsu. Þetta er að breytast og það má mik-ið til þakka unglæknum. Þetta er alþjóðleg þróun.Bæði í Evrópu og í Bandaríkjunum vilja unglæknarnú síður fara í þessar greinar sem útheimta langan ogstrangan vinnudag. Það er mikið rætt um það hvernig

hægt sé að breyta vinnutímanum en koma samt öllufyrir sem gera þarf.

Það er hins vegar ljóst að við sem erum alin uppvið þennan langa vinnudag þurfum að taka okkur takþví á meðan við drögum ekki úr vinnu okkar þáfælum við unglækna frá faginu. Þeir horfa á okkur ogspyrja sig: Er það svona sem ég vil lifa lífinu? Viðendum eins og risaeðlur ef við breytum þessu ekki.“

– Því er stundum haldið fram að þetta sé vegnaþess að konum fer fjölgandi í læknastétt. Eru það þærsem neita að vinna langan vinnudag?

„Konum fer vissulega fjölgandi í stéttinni en þessiþróun var byrjuð áður. Það eru ekkert síður strákarn-ir sem vilja sinna fjölskyldunni og hafa tíma í eitthvaðannað en vinnuna. Tímarnir eru breyttir og kröfurfólks um lífsgæði eru aðrar en þær voru. Hins vegarer ekki einfalt mál að breyta þessu því kerfið hefurverið byggt upp með það í huga að við skilum svonamikilli vinnu.

Leiðin til þess að breyta þessu er að skoða hvaðvið gerum. Eins og staðan er núna þá erum við aukþess að vera læknar – sendlar, ritarar, reddarar, sím-svarar og ýmislegt fleira. Mér finnst stundum aðhelmingurinn af því sem ég geri krefjist ekki einusinni stúdentsprófs. Þetta má áreiðanlega skipuleggjaþannig að við sem erum með þessa dýru menntunnýtumst betur.“

Dýr tæki þarf að nýta vel

– Það hafa orðið miklar framfarir í skurðlækningum.Þið getið meira en það kostar líka sitt.

„Já, á mörgum sviðum hafa orðið miklar framfarirsem hafa meðal annars leitt til styttri legutíma og aðfólk fer fyrr út í lífið aftur að lokinni aðgerð. Þaðverða áfram miklar framfarir í greiningu og meðferð-armöguleikum og það krefst mikillar símenntunar efvið eigum að geta fylgst með þróuninni. Við þurfumþví að vera í mjög góðu sambandi við þau sjúkrahúserlendis sem eru í fararbroddi.

Vissulega er þessi nýja aðgerðartækni dýr og viðverðum að hugsa um þjóðarhag. Víða erlendis eruþessi nýju og dýru tæki einungis á stöðum sem annamiklu stærra upptökusvæði en Ísland er. Við þurfumþví að huga að því hvernig við nýtum þau. Það þarfað miða allt skipulag við að nýta þessar dýru einingar,bæði tækin og þjálfað og sérhæft starfsfólk. Til dæmismeð því að láta ekki aðgerðarstofur standa auðarvegna skorts á leguplássi og með því að skipuleggjalokanir deilda þannig að sem minnst dragi úr starf-seminni. Það þýðir ekkert að bjóða Íslendingum uppá annað en það besta sem til er í heilbrigðisþjónustuhverju sinni, því verðum við að nýta og skipuleggjanotkun þessa dýru pósta vel.

Eftir því sem þjóðin eldist eykst þörf fyrir ákveðn-ar aðgerðir og inngrip. Í ljósi þess er hægt að áætlaþörfina fyrir aðgerðir og mannafla til að sinna þeim.

LÆ K N AB LAÐI Ð 2003/89 345

Nauðsynlegt að skoða rekstrarformið

– Rekstrarform heilbrigðisþjónustunnar hefur veriðtil umræðu. Hvað getur þú lagt til mála þar?

„Við verðum að skoða mismunandi rekstrarformog sjá hvað hentar best. Væri til dæmis heppilegt aðfá einkaaðila til að reisa hús hér við hliðina á okkurþar sem við gætum komið fyrir göngudeild og skurð-stofu fyrir smærri aðgerðir? Eða mætti hugsa sér aðstarfsfólkið tæki að sér að reka skurðdeildina eða sér-hæfðar göngudeildir? Þurfum við að eiga öll þessudýru tæki, er ekki hægt að hafa þau í rekstrarleigu?Ég er ekkert viss um að neitt af þessi verði til bóta envið þurfum að skoða það og leggja á það mat hvortþessar leiðir gætu verið hagkvæmari og skilvirkari.

– Hefurðu heyrt einhvern stjórnmálamann talaum heilbrigðismál í þessari kosningabaráttu?

„Nei. Við höfum stundum boðið stjórnmála-mönnum að koma og kynna sér málin og þeir sýnaþví allir áhuga. En við verðum ekki vör við að þaðbreyti miklu um það hvernig málin eru rædd. Vissu-lega eru heilbrigðismál flókin og kannski gerum viðokkur ekki grein fyrir því hversu flókin þau geta ver-ið í augum fólks sem ekki lifir og hrærist í þeim. Envið þurfum kannski að vera duglegri við að fræða al-menning og stjórnmálamenn,“ sagði Margrét Odds-dóttir skurðlæknir.

Ef við skoðum aldursdreifinguna á Íslandi sést aðaldurshópar sem komast yfir miðjan aldur á næstuáratugum eru mjög fjölmennir. Að þessu þarf aðhyggja þegar við tökum ákvarðanir um uppbygginguí heilbrigðiskerfinu, ekki síst þegar við förum aðbyggja nýjan spítala.“

Heilsugæslunni hefur hrakað

– Hvernig finnst þér umræður um heilbrigðismál ísamfélaginu vera?

„Mér finnst að það þurfi að ræða meira um nýjanspítala. Landspítalinn er spítali allra Íslendinga, há-skólasjúkrahús okkar og það þarf að huga að því aðbyggja hann upp á einum stað. Margar þessara gömlubygginga eru óhagkvæmar og gera starfsemina erfið-ari en ella. Það er brýnt að fara byrja á því stóra verk-efni. Mér finnst einnig mikilvægt að huga betur aðheilsugæslunni. Henni hefur hrakað og margir án að-gangs að heilsugæslulækni. Það er mikið um að fólksem hefur verið í aðgerðum hjá okkur og er fariðheim leitar til okkar eftir lyfjaávísunum og með alls-kyns vandamál sem hafa ekkert með aðgerðina eðaþann sjúkdóm sem leiddi til aðgerðar að gera, vegnaþess að það hefur ekki aðgang að heimilislækni. Égsakna þess mjög að hafa ekki öflugri heilsugæslu semgetur tekið við sjúklingum eftir að þeir hafa verið íaðgerð hjá okkur.“

U M R Æ Ð A & F R É T T I R / H E I L B R I G Ð I S M Á L Á K O S N I N G A V E T R I ■