HEKİM GÖZÜYLE İLLİCH“HARAKİRİYE DAVET”

Dr. OSMAN ELBEK(osmanelbek@yahoo.com)

Adnan Menderes Üniversitesi Tıp Fakültesi Öğretim Üyesi

ÇIKAR ÇATIŞMASI BEYANNAMESİ(2007-2010)

• Herhangi bir toplantıya

katılmak için herhangi bir

destek aldınız mı?

• Evet

• 2007 ERS Kongresi (Boehringer Ingelheim)

• 2008 Düzce TB Günleri (GlaxoSmithKline)

• Konuşma ücreti veya bir eğitim programının organizasyonu için ücret aldınız mı?

– Hayır

• Araştırma fonu kullandınız mı?

– Hayır

• Bir personeliniz veya demirbaş gibi giderler için ödenek kullandınız mı?

– Hayır

• ‘Koşulsuz’ eğitim veya araştırma desteği aldınız mı?

– Hayır

• Danışma ücreti aldınız mı?

– Hayır

• İşe girme, danışma, menkul kıymet, honararium veya patent hakkı aldınız mı?

– Hayır

• Başka herhangi bir maddi ilişkiniz var mı?

– Hayır

SUNU AKIŞI

• Tıp kurumu nasıl bir yapıdır?

• Hekimlerin pozisyonu nedir?

• Sağlık, hastalık, tedavi ne demektir?

• Hekimin görevi nedir?

• 1926’da Viyana’da doğumlu

• 1941’de Yahudi sürgünü

• Doğa bilimleri, tarih, teoloji, felsefe eğitimi

• Papaz

• Katolik Üniversitesi’nde rektör yardımcısı

• Alternatif eğitim

• Diktatörlük rejimlerine muhalefet

• Dünyanın çeşitli üniversitelerinde dersler

• Sosyal anarşist filozof

• 2002’de öldü.

CİKLET / İLAÇ

• SORUN:

– “İlaç pazarının hasta insanlarla sınırlı olması”

• AMAÇ:

– “Sağlıklı insanlara yönelik ilaç üretmek, tıpkı ciklet gibi”

• MUTLULUK:

– “Herkese satmaya” muktedir Merck

Gadsden H (Merck GM), Fortune, 1976.

Serbest piyasa ekonomisi

Tüketimin dayanılmaz cazibesi

Renklenen gündelik yaşam

İmajların restorasyonu

“Beyaz Türkler”in gettoları

Yemek, puro ve şaraptan anlamak

Wachowski A & L, Matrix, 1999.

• “Sağlıklı olduğunuzu düşünüyorsanız,

yeterince test yaptırmamışsınız

demektir.”

• Dr. ROB RANGNO

Moynihan R & Cassel A, Satılık Hastalıklar, 2006.

YARATILAN HASTALIKLAR• Arteryel tansiyonun veya kolesterolün normal değerinin önlenemez düşüşü

• Kellik

• Kırışıklık

• Kadınlarda Cinsel İşlev Bozukluğu

• Mens Öncesi Disforik Bozukluk

• Sosyal Anksiyete

• Depresyon

• Dikkat Eksikliği Sendromu

• Menopoz

• Osteoporoz

GOLD Pocket Guide, 2001.

AĞRININ BİREYSELLİĞİ

AĞRI ALGISI

• Ağrı çekilmemeli

• Ağrıyı çeken kişi

tarafından dindirilmemeli

• Rahip, politikacı yada

hekim yok etmeli

AĞRI

TTD, Astım Tanı ve Tedavi Rehberi, 2009.

Kime, nasıl hizmet edileceğinin sınırları çizenler belirler

TANI METOTLARI

“kendi bedenlerimizle ilgili özgürlüğümüze tecavüz”

DİAGNOSTİK EMPERYALİZM

• Etiketleme – Tüberkülozlular

– Alkolikler

– Orak hücre anemililer

– Asker olabilenler

– Araba kullanabilecek olanlar

– Çalışmaktan uzak durabilecek olanlar

– Kilit altında tutulması gerekenler

– Suç işleyebilir ve işlemeye yatkın olanlar…

• 5 Kasım 1776

• İmparatoriçe Maria Theresa

• Adli tabiplerden, sağlıklı, yani “doğru” bir ifade

alabilmek için işkenceye müsait olma raporu

vermelerini talep eden bir ferman yayınladı.

• O günden sonra hep rapor, form, imza,…

“Toplum bir klinik, tüm yurttaşlar da kan basınçlarısürekli gözlenen ve normal sınırlar “içine” düşecek şekilde ayarlanan hastalar haline getirilmiştir.”

TANI KOYUNCA NE OLUR?• Stresi yoğunlaştırır

• Yetersizlik saptar

• İnaktiviteyi empoze eder

• Özerklik kaybı

• Belirsizlik

• Gelecekteki tıbbi bulgulara bağımlılık

• Ayrımcılık

• Uzman personelin otoritesine itaat

İATROJENEZ (I)

• İatrojenez;

–İatros (hekim) + genesis (köken)

• Profesyonel egemenlik

İATROJENEZ (II)

• Klinik İatrojenez

– Ağrı, hastalık ve ölümün tıbbi hizmetten kaynaklanması

• Sosyal İatrojenez

– Sağlık politikalarının sağlıksızlık yaratan endüstriyel organizasyonlara

destek olması

• Kültürel ve Simgesel İatrojenez

– Tıpça desteklenen davranış ve kuralların insanların otonomilerini

kısıtlaması

KOT TAŞLAMA

TIP KURUMU

• “Tıp kurumu sağlık için büyük

bir tehlike haline gelmiştir.”

“Tıp sisteminin iflas etmekten başka yapabileceği bir şey yoktur.”

SAĞLIK NEDİR?

• Hemeostasisin başkası tarafından

düzenlenmesi

• “Kendini yönetebilen sorumlu insanlar”

tarafından düzenlenmesi mi?

“Sağlamın hastalaştırılması”

Tüm acılar “hastanelik”“Hastaneye Tapınma”

“Hekimler kendilerini şarlatanlardan ve rahiplerden ayırdılar, çünkü sanatlarının sınırlarını biliyorlardı. Tıp kurumu bugün,

mucizeler yaratma hakkını yeniden talep etmektedir.”

Bursalı 4 doktor mucize yarattı

“Hekimler kendilerini şarlatanlardan ve rahiplerden ayırdılar,

çünkü sanatlarının sınırlarını biliyorlardı. Tıp kurumu bugün,

mucizeler yaratma hakkını yeniden talep etmektedir.”

“Yoğun bakım, ölüme karşı savaşım veren tıbbi papazlığın çevresinde düzenlenmiş kamusal bir tapınmanın son noktası”

“Yaşamın bencilce bir yarış haline

getirilmesi”

“Doğal Ölüm”: Tıbbi bakım altındayken, sağlığımız iyi iken, yaşımız epey ilerlemişken, bir anda bizi yakalayan ölüm

“Yataklar ne ölü ne de canlı olan cesetlerle dolmuştur.”

Gazanfer Aksakoğlu’nun izniyle…

Ölüm bambaşka olabilir, insanca ve onurlu...Cicely Saunders

"Gugg-gugg, un-un-un."

“Sağlıklı olduğu belgeleninceye dek, hastanede tutulması gereken hasta”

“Acı, yas ve iyileşme bir tür sapkınlık olarak etiketlenmiş”

“Dil bürokratik bir fan-fin-fona dönüşmüş”

“Hastanın eli kolu bağlanmıştır, bir

uzay adamı gibi denetlenmekte ve

televizyonda sergilenmektedir.”

Hastalık “hastanın elinden alınıp kurumsal bir yatırım için gerekli hammaddeye dönüştürülmüştür.”

“İN”LER• Yapmak değil

– almak

• Yaratacakları değil – satın alabilecekleri

• Öğrenmek, iyileşmek, kendi yolunu bulmak değil – öğretilmek, götürülmek, tedavi edilmek, yol

gösterilmek

• Edilgen kılınan insanlar

– Ötekiler üzerinde iktidar kurmaya çalışır

– Artan stres

– Suç

–Şiddet

MUTLULUK

• Acı çekmemek mi

– Onun kadar acıda yaşadığını duyumsamak mı

• Yaşama değer vermek mi

– Onun kadar riske atmak mı

ÇÖZÜM

• Sağlığın profesyonel yönetimini

sınırlandırma

• Kapitalist üretimin toplum genelinde

eleştirilmesi ve sınırlandırılması

SAĞLIK

• Hem özgürlük hem hak

• Sağlık ideali

– “Profesyonel müdahaleyi en aza indirebilen toplum”

– Sağlıklı evler, su-kanalizasyon sistemleri

– Sağlıklı diyetler

– Doğum, büyüme, çalışma, iyileşme ve ölüm için uygun bir çevre

– Yaşlanmayı, eski haline dönmemeyi, ölümü kabul eden bir kültür

– İmmünizasyon, sabun-makas kullanımı, antibakteriyel / insektisidler

– Paylaşma, dayanışma

HİZMET ORGANİZASYONU

• Merkezilikten uzak hizmet dağılımı

• Evrensel kamu sigortası

• Uzmanların grup çalışması

• Hasta bakımı değil sağlığı koruma programı

• Hizmet başına para değil hasta başına sabit fiyat

• Birey değil kurum lisansı

• Hasta kooperatifleri

“BAŞKA BİR TIP MÜMKÜN”

• Ötekine yaklaşmaya motive eden

• Topluma sevecen bir hoşgörü aşılayan

• Karşılıksız yardım eden

• İnsanlar arası armağan değişimini destekleyen

• Toplumda iyilik yapma ilişkileri tanımlayan

• Yardımseverliği yaygınlaştıran

• Yaşlılara saygı kültürü inşa edebilen bir tıp…

Bohmer R. N Engl J Med, 2007.

SEÇİLMİŞ KAYNAKLAR• McLellan F. Medicalisation: a medical nemesis. Lancet 2007; 369: 627-8.

• Lupton D. Limits to medicine. medical nemesis. J Health Serv Res Policy 2005; 10: 122-3.

• Illich I. Medical nemesis. 1974. J Epidemiol Community Health 2003; 57: 919-22.

• Barnet RJ. Ivan Illich and the nemesis of medicine. Med Health Care Philos 2003; 6: 273-86.

• Levin L. Ivan Illich. J Epidemiol Community Health 2003; 57: 925.

• Bunker JP. Ivan Illich and medical nemesis. J Epidemiol Community Health 2003; 57: 927.

• Smith R. Limits to medicine. Medical nemesis: the expropriation of health. J Epidemiol Community Health 2003;

57: 928.

• İllich İ. Sağlığın Gaspı, Ayrıntı Yayınları, 1995.

• Killeen RNF. A review of Illich's medical nemesis. West J Med 1976; 125: 67-9.

• Medical nemesis. Br Med J 1974; 4: 548-9.

• Paton A. "Medicalization" of health. Br Med J 1974; 4: 573-4.

• Discombe G. A romantic enthusiast. Br Med J 1974; 4: 574-6.

• Rhodes P. Indictment of medical care. Br Med J 1974; 4: 576-7.