Hemoglobinopatije i talasemije

Sintezu alfa lanaca kodiraju 4 genska lokusa po 2 na homolognim hromosomima.Sintezu beta lanca kodiraju 2 genska lokusa na 1 hromosomu.

Hemoglobinopatije: sintetišu se abnormalne molekule hemoglobina sa promjenama u strukturi alfa,beta,gama,delta lanaca, a najčešće u alfa i beta lancu. Znači, radi se o kvalitativnim defektima. Ovdje spadaju: HbS,C,E,D,G i O.

Promjene mogu biti : u samo jednoj aminokiselini (AK), u dvije AK ili ocjepljenje ili inkorporacija jedne ili više AK u smislu elongacije lanca ili fuzije lanca.

HbS: β6 Glu – Val

Znači, na beta lancu, na 6 mjestu je glutaminska kis (koji je tu kod normalnog hemoglobina) zamijenjen sa valinom. Ima dva više pozitivna naboja od HbA i pri pH 8,6 na celulozoacetatu je slabije topiv od HbF i HbA.

HbS – Sickle Hemoglobin – Srpasti hemoglobin

Nasljeđuje se autosomalno recesivno, što znači da su kod homozigota oba gena za sintezu β lanca mutirana, pa se formira srpasti hemoglobin.

Klinička slika: bolest srpastih stanica ili srpasta anemija

Od ove bolesti boluju homozigoti, dok je kod heterozigota 1 β gen normalan, pa je 55% Hb normalno. Stoga se kod heterozigota ne javlja srpasta anemija, ali postoji opasnost od hipoksije pri teškom radu.

HbS u reduciranom obliku je 100 x slabije topiv nego u oksigeniranom. Zato dezoksigenirani HbS kristališe u eritrocitu (Er). Zbog promjene u osmotskim prilikama dolazi do dehidratacije i promjene oblika eritrocita – oblik srpa – drepanocit. Nastupa srpasta anemija.

Kod homozigota sa HbS javlja se HbF i HbA2, jer se kompenzatorno sintetiše više gama i delta lanaca.

HbC: β6 Glu – Liz

Glutaminska kis je zamjenjen lizinom na 6 mjestu na beta lancu.

Zamjena glutaminske kis lizinom ne uzrokuje patološke promjene hemoglobinske molekule, za razliku od zamjene valinom. Bez kliničkih promjena.

Homozigoti: HbC (C/C), znači imaju oba beta lanca kod kojih je Glu zamjenjen sa Liz. Klinička slika obično prolazi asimptomatski, a može se javiti i uvećana slazena, hemolitička anemija, na razmazu periferne krvi nađu se eritrociti neobičnog oblika, ali ne srpasti, sa izraženom mikrosfericitozom i intracelularnim kristalima.

Moguće je da se kod nekih ljudi pojavi HbS/C, tj 1 gen kodira sintezu HbS a drugi HbC. Javlja se HbS/C bolest koja je manje opasna od bolesti srpastih stanica.

HbC Harlem, zamjena sa 2 AK: β6 Glu – Val, β 73 Asparaginska kiselina – asparagin

Na perifernom razmazu krvi uočavaju se poneke target stanice i srpasti Er. Jedina klinička abnormalnost je nesposobnost bubrega da koncentriše urin, tj hipostenija.

HbD β 121 glutaminska kis – glutamin

Kod homozigota se javlja HbDD i a kod heterozigota kombinacija HbD/βtalasemija.

Postoje dvije vrste HbD – HbD Punjab (klasični) i HbD Ibadan – β 7 treonin – lizin.

HbD bolest – autosomalno recesivno, HbDD – homozigoti: target stanice, ponekad sferociti, mikrocitoza, hipohromija, blaga hemolitička anemija, smanjen afinitet prema kisiku, smanjena elastičnost Er.

Talasemije

Talasemije su nasljedne bolesti koje se ogledaju u kvantitativnom defektu hemoglobinskih peptidnih lanaca. Talasemia minor, talasemia maior.

Talasemia minor – kod heterozigota. Prisutna su 2 funkcionalna alfa gena od ukupno 4. Dva funkcionalna gena se mogu naći ili na istom hromosomu (cis-tip) ili na različitom paru (trans tip). Cis tip je više prisutan kod Azijata, a trans kod Afrikanaca.

Klinička slika: mikrocitoza (smanjeni Er), eritocitoza (povećan br Er kompenzatorno zbog anemije), hipohromija (smanjena boja Er), blaga anemija.

Dijagnoza se postavlja na osnovu porodičnih studija uz eliminisanje anemije nastale zbog deficita Fe i beta talasemije.

Heterozigoti nemaju značajnijih zdravstvenih problema osim blage anemije koja se ne može liječiti sa Fe.

Hemoglobin H bolest (--/-α)

Prisutan je 1 alfa gen i nastaje 1 alfa lanac. HbH ima veći afinitet za kisik, što znači da ga dugo zadržava, ne otpušta ga, pa nastaje hipoksija.

Klinička slika: dugotrajna anemija koja se može pogoršati povećanom hemolizom uzrokovanom virusnim infekcijama.

Talasemia maior: Hb Barts γ4, hydrops fetalis

Delecija sva 4 gena za alfa lance. Kompenzatorno se sintetišu gama lanci i nastaje Hb Barts. Obično se rađaju mrtva djeca. Intrauterino se javlja hipoksija. Prisutan Hb sa četiri beta lanca β4– ne znam kako se zove, te Hb Portland – δ2γ2. Nema nikako HbA1 i HbA2.

Zove se hydrops fetalis zbog toga što mrtve bebe imaju poseban oblik. Ukucaj na internetu za sliku.

Jos trebaju beta talasemije + Hereditary persistance of HbF.

Izvor: internet