HEMŞİRELER “SAĞLIK BİR İNSAN HAKKIDIR” SÖYLEMİNE ÖNCÜ …hemsirelik.akdeniz.edu.tr/wp-content/uploads/2019/... · í í Mayıs î ì í ô / Hemşirelik Haftası Etkinlikleri

HEMŞİRELER “SAĞLIK BİR İNSAN HAKKIDIR” SÖYLEMİNE ÖNCÜ BİR SESTİR.

Dr. Öğr. Üyesi DUDU KARAKAYA Akdeniz Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi

Psikiyatri Hemşireliği Anabilim Dalı 1

11 Mayıs 2018 / Hemşirelik Haftası Etkinlikleri / ANTALYA

“Hemşireler Öncü Bir Ses” sloganını kullanmaktadır. Hemşirelerin politika geliştirme ve uygulamada daha aktif ve söz sahibi olmalarının gerekliliğine vurgu yapmaktadır.

ICN 2017-2019

2

2018 YILI TEMASI

HEMŞİRELER

“SAĞLIK BİR İNSAN HAKKIDIR” SÖYLEMİNE ÖNCÜ BİR SESTİR.

3

11 Mayıs 2018 / Hemşirelik Haftası Etkinlikleri / ANTALYA 4


Hemşireler için “Sağlık bir insan hakkıdır” ifadesi; tüm insanların, • en çok ihtiyaç duydukları zamanda, • uygun fiyatlı ve • kaliteli sağlık hizmetlerine erişim hakkına sahip oldukları anlamına gelir.

5


Sağlık hakkının hemşireler için de geçerli olduğunu unutmamalıyız!

6

Kaliteli ve güvenilir bir sağlık hizmeti için, sağlık personeline pozitif çalışma ortamlarının sağlanması

gerekir.

güvenli bir iş ortamında çalışma

yeterli maaş ve kaynaklara

erişebilme

eğitim alma hakkı

karar alma

politikaların uygulamaya

konması süreçlerinde görüş alınma

bu konularda söz söyleme

hakkı

7


SUNUM KAPSAMI

Sağlık hakkı kavramı ICN ve hemşireler neden sağlık hakkı kavramı ile ilgileniyor? Sağlık hakkına dayalı bir sağlık sisteminin genel ilkeleri Sağlık bakımına erişim Yatırım ve ekonomik büyüme Politikadan uygulamaya giden yol

8


Önümüzdeki Zorluk

SAĞLIK BİR İNSAN HAKKIDIR

9



Haziran 2017'de, Birleşmiş Milletler Raportörü Dainius Puras, bir rapor

hazırlamış ve Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Konseyi'ne sunmuştur.

Raporun konusu ağırlıklı olarak ruh sağlığı.

“„Ani ve köklü bir değişim haricindeki hiçbir şey, ruh sağlığı

hizmetlerinde yıllardır var olan ihmali sona erdiremez”

Bunun nedeni;

Biyomedikal modellerin baskınlığı

İlaç odaklı sağlık hizmeti

Sağlık hakkına saygı gösterilmemesi

Sağlık hakkının korunmaması ve yerine getirilmemesidir.

10



Rapora göre herkes için sağlık elde etme

yeteneğimizi kısıtlayan temel mesele, birey

merkezli bir sağlık yaklaşımının

olmamasıdır.

11


Bu konu, hemşirelerin, ister sağlığı geliştirme, hastalık veya travmaları önlemede, ister akut ve kronik tedavide olsun, tüm uygulamalarının felsefi temelini anlamalarını sağlar. Bu konu, sanitasyon, yeterli gıda, uygun konut, iyi çalışma koşulları, eğitim, eşitlik ve temiz çevre gibi sağlığın sosyal belirleyicilerinin sağlığa etkilerini tespit etmemizi sağlar.

ICN neden bir insan hakkı olarak sağlığa

odaklanıyor?

12


Hemşireliğin, sağlığın insan hakları perspektifini sağlamada ciddi bir etkisi

olabilir.

Tarihsel olarak hemşirelik uygulamaları, bireylerin ve toplumların sağlığı ve iyi

oluşunu önemsemiştir.

Hemşireliğin felsefi temeli, sağlıkta birey odaklı yaklaşıma

dayanmaktadır.

13


Sağlıkta insan hakları yaklaşımı, etkin bir sistemin temel taşı olmalıdır. Sağlıkta insan hakları perspektifi, yaşadığınız her yerde, sağlık ihtiyaçlarınız için sağlık hizmeti alabileceğiniz anlamına gelir.

14


Dünya çapında en az 400 milyon insan, bir veya daha fazla zorunlu sağlık hizmetine ulaşamamaktadır.

Her yıl 100 milyon insan, temel hizmetler için ödeme nedeniyle fakir düşmektedir.

Bütün ülkelerde sağlık harcaması, ortalama %32 oranında cepten yapılmaktadır.

Dünya nüfusunun % 40’ının sosyal güvencesi yoktur.

Temel sağlık hizmetlerini karşılamak için her yıl kişi başına minimum 44 $ gerekmektedir.

15


SAĞLIK HAKKINA DAYALI SAĞLIK SİSTEMİNİN GENEL İLKELERİ

Sonuçlar ve süreçler bakımından şeffaf, katılımcı ve ayrımcılık olmaksızın yürütülmelidir.

Kültürel farklılıklara saygılı olmalıdır.

Sürekli gelişmeli ve belli kriterlere göre ölçülmelidir.

Adil, eşitlikçi olmalı, ayrımcılık yapmamalı ve herkese açık olmalıdır.

Sağlığın belirleyicilerini ele almalıdır.

Kaliteli olmalı ve temel ilaçlara erişim sağlamalıdır.

16


Hemşireler sağlık hizmetlerine yaklaşım biçimi olarak neden sağlık hakkı ile ilgilenmelidir?

17



Sağlık sistemlerine yönelik

sağlık hakkı yaklaşımı kanıta

dayalıdır ve sağlık ve eşitlik

düzeyini artırmanın kanıtlanmış

önemli bir yoludur.

Çünkü kanıta dayalıdır

18



Çünkü her insanın bir değeri ve insanlığının bir anlamı vardır.

19

Hemşirelik ve hemşirelik eğitimi felsefesi bu görüşe odaklanır. (Bevis 1989, aktaran Akçin 2005)

Her insanın kendi öz değerleri vardır ve bunlar

insan yaşamı için çok kıymetlidir. Her insan ve

yaşamı çok değerlidir.

Hemşirelik etkinlikleri akılcı, dinamik ve yaratıcı bir süreçtir.

Hemşirelik farklı bilim alanlarını sağlığı geliştirmek için

bütünleştiren/sentezleyen eşsiz bir meslektir.

Hemşireliğin bir yurttaş olarak yaşadığı sosyal çevre ve politikalara

karşı sorumlulukları vardır.

Hemşirelik subjektif amacı, dinamik ve yaratıcılığı olan bir süreçtir.

20


Mesleki etik ilkelerimiz/etik kodlarımız bu görüşe odaklanır.

Hemşireliğe yön veren etik ilkelerin tümünde, hemşirelerin, bireylerin değerine ve eşsizliğine/ biricikliğine saygı gösterdiği varsayılmaktadır.

21


Hemşirelik Andı bu görüşe odaklanır.

“………herhangi bir ırk, inanç, renk, siyasal veya sosyal durum ayırımı gözetmeksizin hastalarıma bakacağıma; hayatı korumak, ızdırabı hafifletmek, sağlığı yüceltmek için gereken her türlü çabayı göstereceğime; Bakımım altındaki hastaların bütün değer ve dini inançlarına saygı duyacağıma; …….. ant içerim.”

22


Hemşirelik Andı bu görüşe odaklanır.

Hemşirelik andlarında bireylere yönelik temel bir saygının olduğu, herkese adil, eşit, uygun tedavi ve

bakım verilmesinin önemi vurgulanmıştır.

23


Hemşirelik Andı ve Mesleki Etik Kodlar ortaklaşarak bu görüşe odaklanır.

24

ÖzsoyS; Dönmez R. (2017) Hemşirelik Mesleğinin Etik Kodları: Geçmişten Günümüze Hemşirelik Andı, Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi 33(1): 91-102.

ICN/ ANA Etik İlkeleri

THD Etik İlkeleri

HEMŞİRELİK ANDI

25



Çünkü yasal zorunluluktur.

Şu anda dünyadaki bütün ülkeler sağlık hakkı ve sağlık için gerekli olan şartları sağlamayla bağlantılı bazı hakları içeren en az bir sözleşmeye taraftır. (DSÖ-2002)

26


SAĞLIK HİZMETLERİNE ERİŞİMLE İLGİLİ ZORLUĞUN AYRINTILARINA İNMEK

27


Sistemin nasıl

çalıştığını ve nasıl

geliştirilebileceğini

sorgulamak için

hemşirelik iç

görüsü gerekir.

28


Hemşirelik gibi insanların en savunmasız dönemlerinde onların ihtiyaçlarını karşılayan başka bir meslek yoktur.

29


SAĞLIK BAKIMINA ERİŞİM

Fark edilmeyen ve karşılanmamış ihtiyaçların belirlenmesi

Çeşitli ihtiyaçların karşılanması

Erişilebilirlik ve ulaşılması kolay hizmetler

Bakımın ekonomik olarak karşılanabilirliği

Güvenli, kaliteli bakım

Erişimin zamanında olması

Birey merkezli sağlık hizmeti

30


İyi sağlık, güvenli içme suyuna ve iyi beslenmeye, yeterli sanitasyona, eğitime, toplumdaki eşitliğin ve özgürlüğün kapsamına ve sağlığın diğer temel belirleyicilerine erişim imkanına bağlıdır.

31



Fark edilmeyen ve karşılanmamış ihtiyaçların belirlenmesi

Sağlık hizmetlerinin erişilebilir olması için, insanların bu hizmetlerin var olduğunu, ihtiyacı olduğunu, nasıl erişilebileceğini bilmesi ve bunları kullanmak için istekli olması gerekir.

Araştırmacılar, Güney Afrika'da, nüfusun% 53'ünün diyabetli olduklarının farkında olmadığını düşünüyor.

32

Sri Lanka Ulusal Hastanesi'ndeki hemşireler, multidisipliner bir ekibin parçası

olarak sosyal yardım hizmetleri sağlamaktadır.

Sunulan hizmetler şunlardır: Fiziksel değerlendirme, kan basıncı takibi, kan şekeri

testi, boy ve kilo, kan ve idrar tahlili; aile planlaması ve doğurganlık bakımı; gıda

desteği; göz kliniği; kulak burun boğaz kliniği; hastalık önleme ve erken teşhis için

sağlık eğitimi; sağlıklı yaşam tarzı danışmanlığı; egzersiz ve kilo yönetimi; uyku ve

sağlık; ruh sağlığı ve meditasyon.

Tarihsel olarak, Sri Lanka'daki kilit zorluk, toplum içerisinde toplum tabanlı tanı,

tetkik ve tarama hizmetlerinin sınırlı olmasıdır. Halkın büyük bir kısmı, kendi

sağlık durumlarından habersizdir ve çok sayıda tanısı konmamış bulaşıcı

olmayan hastalık vardır.

Bu hizmet sayesinde, her gün 350'den fazla kişiye ücretsiz danışmanlık

hizmeti sunulmaktadır. Son üç yılda bu kliniklerde 300.000'den fazla kişi

görülmüştür. Hizmetin anahtarı, sağlık hizmetine toplumun dahil olması ve katılım

sağlamasıdır.

Hizmet ücretsiz sunulduğundan, tüm personel gönüllülerden oluşmaktadır. Birçok

hemşire kişisel izinlerini kullanmaktadır.

OLGU ÇALIŞMASI: Topluluğun kalbinde sağlık hizmetleri sunmak: Sri Lanka Ulusal Hastanesi / Katkıda bulunan: K.M.Sriyani Padmalatha

33




Sağlık bakım hizmetleri farklı grup ve kültürlere duyarlı

olmalıdır.

Irkçılık ve ayrımcılığa izin vermemek gerekir.

Cinsiyet ve din gibi diğer sosyal faktörlere de duyarlı

olmalıdır.

Bu duyarlılık sağlık hizmetlerine olan güveni etkileyecektir.

34




DSÖ

Ayrımcılık yapmama ilkesini benimsemektedir. Ayrımcılık yapmama ilkesinin amacının, "...insan haklarının, ırk, renk,

cinsiyet, dil, din, politik ya da diğer görüşlere, ulusal ya da sosyal kökene, mülkiyete, doğumsal duruma veya engellilik gibi diğer durumlara, yaşa, medeni hale ve ailesel duruma, cinsel yönelim ve cinsel kimliğe, sağlık

durumuna, ikamet yerine, ekonomik ve sosyal duruma dayalı herhangi bir ayrımcılık yapılmaksızın kullanılmasını garanti altına almak" olduğunu

belirtmektedir.

35




Sağlık hizmetlerin mevcudiyeti, sağlık hizmeti kaynaklarına erişebilme ve sağlık çalışanlarının uygun eğitim, deneyim ve becerilere sahip olup olmamasını kapsar.

36




Kişilerin hareket kabiliyeti ve sağlık hizmetlerine ulaşmak için

erişilebilir ulaşımın kullanılması gibi faktörleri içerir.

• Özel ihtiyaçları olanları

• Yaşlıları

• Toplumdaki en hassas kişileri

• İşleri sebebiyle çalışma saatleri içerisinde bu hizmetlere

erişmesi sorunlu olan kişileri de içerir.

37




Kentsel alanlar

Kırsal alanlar

Hekimlerin ve hemşirelerin dünya genelinde kırsal / kentsel bölgelere dağılımı

38


Bu çalışmada kullanılan veriler Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), Sağlık Bakanlığı (SB), Kiralama Danışmanlık Merkezi (KDM) Kiralama ve Yönetim Danışmanlık Limited Şirketi ve Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) istatistiklerinden elde edilmiştir.

Sağlık hizmetlerine erişimi en yüksek iller İstanbul, Gaziantep ve Kocaeli, en düşük iller ise Bayburt, Ardahan ve Tunceli olarak bulunmuştur. 39


Bakımın ekonomik olarak karşılanabilirliği

Cepten yapılan harcamaların iki ana kaynağı,

iyileştirici bakım hizmetleri ve ilaçlardır.

40


Bakımın ekonomik olarak karşılanabilirliği- DÜNYA

Her yıl 150 milyon insan cepten yapılan harcama

yüzünden felakete uğruyor.

Her yıl sağlık harcamalarının %20-40 kadarı boşa harcanıyor.

Her yıl sağlık harcamalarının bir sonucu olarak dünya çapında 100 milyon insan yoksulluk

sınırının altına düşüyor.

41


Bakımın ekonomik olarak karşılanabilirliği- TÜRKİYE

2016 yılında sağlık harcamalarının %78,5’i genel devlet bütçesinden

karşılandı.

Kişi başı sağlık harcaması 1 524 TL olarak gerçekleşti.

Hanehalkları tarafından cepten yapılan sağlık

harcamalarının toplam sağlık harcaması içindeki payı, 2016 yılında %16,3

olarak gerçekleşti.

TÜİK (2017), Sağlık Harcamaları İstatistikleri,

2016.

42



Küresel olarak, ilaç hatalarıyla ilişkili yıllık maliyet, toplam küresel sağlık harcamalarının yaklaşık% 1'i olarak tahmin edilmiştir.

Herhangi bir zamanda her 100 yatıştan, gelişmiş ülkelerde yedisi ve gelişmekte olan ülkelerde 10'u; sağlık hizmeti ile ilişkili enfeksiyonları oluşturmaktadır.

Cerrahi bakım ile ilişkili komplikasyonların % 50'si önlenebilir.

Hastanede yatmakta olan 10 hastanın biri, en az %50 önlenebilirliğe rağmen zarar görmektedir.

43




Hemşirelik eğitimi ve

uygulamalarında yapılan bir

takım düzenlemeler

yoluyla, güvenli ve kaliteli

bakım sağlanabilir.

44

Hemşirelik yoluyla kalite geliştirme

LİDERLİK-Hemşireler, karar verme süreci ve politika geliştirmeye katılmalı (Bir çok sağlık göstergesi olumlu yönde etkilenir) BİLİŞİM- Hasta bakım uygulamalarında bilişim teknolojileri kullanılmalı (Hasta güvenliğini artırır) DİSİPLİNLERARASI SAĞLIK HİZMETİ- Sağlık hizmeti bu anlayışla verilmeli (Kaliteyi artırır, maliyeti düşürür) KÜLTÜR- İyi kadrolu ve iyi çalışma ortamına sahip hastaneler oluşturulmalı (Bir çok sağlık göstergesi olumlu yönde etkilenir)

45

Hemşirelik yoluyla kalite geliştirme

EĞİTİM- Üniversite mezunu hemşire oranındaki her %10’luk artış mortalitede %7’lik bir düşüşle ilişkilidir. BECERİ KARIŞIMI- Hemşire oranındaki her %10’luk azalma, ölüm riskinde %12’lik artışla ilişkilidir. 25 hasta için bir hemşire eklemek yerine, bir asistan eklemek; ölüm ihtimalinde %21’lik bir artışla ilişkilidir. PERSONEL SEVİYELERİ- Hemşirelerin iş yükündeki her %1’lik artış, mortalitede %7’lik artışla ilişkilidir. Artırılmış personel sayısı ölüm riskini azaltır. Hemşire/ hasta oranındaki her 1 hastalık artış yeniden yatışları artırır.

46



Erişimin zamanında olması

Birçok durumda tedaviye ne kadar erken başlanırsa, sağlık sonuçları o

kadar iyi olur.

Tedavideki gecikmeler fiziksel ve sosyal işlevsellik açısından kötü

sonuçlara yol açar.

Uzun bekleme süreleri, semptomları ve hastanın durumunu kötüleştirir .

Uzamış bekleme süreleri,

Arz ve talep arasındaki karmaşık etkileşim

Verimsizlik ile ilgilidir.

47




2015 yılında yetersiz hemşirelik sağlık hizmeti konusunda

sistematik bir derleme gerçekleştirilmiştir.

İncelenen 42 çalışmada, hemşirelerin % 55-98'i , bir veya

daha fazla sağlık hizmetini yapamadıklarını bildirmiştir.

Yapılamayan faaliyetler, fizyolojik ihtiyaçlardan ziyade,

duygusal ve psikolojik ihtiyaçlardır.

En yaygın neden, yüksek iş yükü ve yetersiz hemşire

sayılarıdır.

48




Yüksek iş yükleri, sağlık hizmetlerine birey

merkezli bir yaklaşımdan ziyade iş merkezli

yaklaşımı getirmektedir.

49


İş yüküne göre son vardiyada yapılamayan sağlık

hizmeti bildiren hemşireler

50

51

52

İllere Göre 100.000 kişiye düşen hemşire /ebe sayısı

53

54


YATIRIM VE

EKONOMİK BÜYÜME

55


Dünya çağında yapılan kapsamlı bir ankette, kişiler sağlığı birinci öncelik olarak değerlendirmiştir. Sağlığın, mutlu bir aile hayatından, işten ya da barış içinde yaşamaktan daha değerli olduğu ifade edilmiştir. Sağlığa yatırım yapmak hayat kurtarır, hastalıkları önler, iyileştirir, onarır ve rehabilite eder. Bu alanda çok sayıda çalışma yapılmış ve sağlığın ekonomiyi olumlu yönde etkilediği gösterilmiştir. Örneğin, yaşam beklentisinin 50 yaştan 70 yaşa çıkması, ekonomik büyüme oranını yıllık % 1,4 oranında artırmaktadır.

56


Sri Lanka örneği: „Az gelişmiş‟ ülke statüsünde olmasına rağmen,

Sri Lanka aynı düzeyde geliri olan diğer ülkelerden daha az

harcama yaparak sağlık, beslenme ve aile planlaması alanlarında

oldukça etkileyici sonuçlar almıştır.

Aynı bölgede yaşam beklentisi sadece 61 yıl iken, Sri Lanka‟da

73 yıldır.

Bebek ölüm oranı 1,000 doğumda 16 civarında,

Yıllık nüfus artış hızı % 1‟dir ve daha da azalmaktadır.

Sağlık sistemlerinde, eğitimde, ve bilgilendirmede hedeflenmiş

yatırımlar ve marjinalize gruplara odaklanma, etkili olduğunu

göstermiştir.

Sağlık hakkı bir ülkenin ne kadar para harcadığıyla değil, bu

parayı nasıl harcadığıyla ilgilidir.

57


POLİTİKADAN UYGULAMAYA

58


Hemşireler olarak, politika yapımı esnasında “masada bize

bir yer” ayrılmadığını iddia ediyoruz.

Bir politika bir müzakere "masasına" geldiği zaman, politika

yapma neredeyse tamamlanmıştır.

Bizim bulunmamız gereken yer, problemin tanımlandığı ve

çözümün ana hatlarının belirlendiği en erken aşamadır.

Ayrıca, hem bireysel hem de kurumsal olarak “bağlam”,

“süreç” ve “aktörleri” de dikkate almalıyız.

59


Bağlam Şu anda neler oluyor ve bunlar herhangi

bir politika sohbetini nasıl etkileyebilir?

60

Süreç:

Politika kararı fiilen nasıl

gerçekleşiyor?

Nasıl başlatılır, geliştirilir, müzakere

edilir, iletilir, uygulanır ve

değerlendirilir?

Kimin güce sahip olduğu ve gücünü

kullandığı bu süreçteki kilit

sorudur?

Bu, sürece dahil olan aktörleri düşünmemizi

gerektirir.

61

Aktörler

Politika konusuyla ilgilenme ihtimali olan kişiler ve kuruluşlar nelerdir?

Bu kişilerin sürece dahil olma seviyesi, menfaatleri, nüfuzu veya gücü nedir?

Katılımcıları bilmek, kimin yardımcı olabileceğini, kiminle koalisyon yapılması gerektiğini ve kimin nüfuzuna ve neden karşı koyulması gerektiğini seçmemizi sağlar.

62

Sorunun ciddiyeti ve çözülebilirliğini tanımlamalıyız.

Etkilenen grupları nasıl ifade ettiğimize ve bunun

başkalarının ilgisini çekebilme derecesine bakmalıyız.

Devlet bütçesi hazırlığı döngüsü ile uyumlu muyuz?

Paydaş analizi yaptık mı?

Bu konuyla ilgili olarak başkalarının dikkatini çeken bir

grup muyuz?

Sağlayacağımız yararı, girdilerimizi ve katkılarımızı

önemli şekilde düzenledik mi?

Sorunla başka kim ilgileniyor? (potansiyel koalisyon

ortakları)

63


Hemşirelik içinde, sorunu dillendirmek için avantajlı konumda olan kimdir ? (Sendika, üst

düzey hizmet liderleri, araştırmacılar )

Herkes tarafından arkasında durulacak ve

aykırılıkla sonuçlanmayacak

birleşik bir mesleki mesajımız var mı?

Kapalı kapılar ardında fikir birliği yaptık mı?

64


Son söz

Hemşireler, sağlık

hizmetlerine erişimi

arttırarak,

Sağlığa insan merkezli bir

yaklaşım geliştirerek

İnsanlara sağlık politikası, planlaması ve sunumunda etkileri olacak şekilde söz hakkı vererek, öncü ses

olabilirler.

65

2018'de artık

birlikte ayakta

durmanın ve ağız birliği

etmenin zamanı

gelmiştir.

Daha yüksek sesle

konuşmak zorundayız

Daha net konuşmak

zorundayız

Mevcut kaynaklarla, herhangi bir insana

sağlık hizmeti hakkını

vermemek artık kabul edilemez.

66 11 Mayıs 2018 / Hemşirelik Haftası Etkinlikleri / ANTALYA

67

2018

SİZİN

ÖNCÜ SES

YILINIZ OLSUN

Documents

HEMŞİRELER “SAĞLIK BİR İNSAN HAKKIDIR” SÖYLEMİNE ÖNCÜ …hemsirelik.akdeniz.edu.tr/wp-content/uploads/2019/... · í í Mayıs î ì í ô / Hemşirelik Haftası Etkinlikleri