Hemsirelik Tarihi

İÇİNDEKİLER

Son Baskının Önsözü. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . iv

İLKÇAĞLARDA HASTA BAKIMI TARİHÇESİ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1

İlkel Patoloji ve İlkel Psikoloji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3İlkel Toplumlarda Hasta Bakımı ve Sağlık İşleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3Hasta Bakımını Etkileyen Unsurlar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4Milattan Önce Hasta Bakımı ve Tıp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4Sümerlerde. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4Eti Türkleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5Babillerde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5Asurlular . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5Mısır . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6Hindistan. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6İran . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7Yunanistan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7Hippocrate . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9Roma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .10İskenderiye Tıp Okulu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .10Çin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .10

HEMŞİRELİKTE DİNSEL ETKİLER . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .13

Musevilerde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .15Hıristiyanlarda. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .15Dekonesler ve Dekonlar (Deaconesse ve Deacon) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .16Ünlü Dekonesler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .16Marcella . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .16Paula . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .16Fabiola . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .17Manastırlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .17Hastanelerin Başlangıcı (Diakomia ve Zenodokia). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .18Müslümanlarda. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .18İslâmiyet ve Türklerde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .18

ÜNLÜ TÜRK HEKİMLERİ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .19

Ebu Bekir Razı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .21Ebu Nasrı Farabi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .21İbni Sina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .22Ebu Reyhan Biruni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .23Akşemsettin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .23Sebuncuoğlu Şerafettin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .24

ORTA ÇAĞ VE SONRASI TIP VE HASTA BAKIMI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .25

Haçlı Seferleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .27St. John Şövalyeleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .27Teutenik Şövalyeleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .28

vii

St. Lozaras Şövalyeleri. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .28Şövalye Kuruluşları Yönetiminde Hastane İşleri. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .29Manastır Dışı Kuruluşlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .29Genç Kardeşler. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .29Klarisalar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .30Sivil örgütler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .30Begenler (Beguines). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .31Common Life Kuruluşu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .32Santo Spirito Kuruluşu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .32Floransa Sisterleri. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .32Üniversiteler ve Tıpta Gelişim. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .32

RÖNESANS DEVRİ (1500- 1700) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .33

Paracelsus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .33Leonardo da Vinci. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .33Andreus Vasalius . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .33Ambriuse Pare . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .33Gabriel Fallapio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .33William Harvey . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .33Thomas Sydenham . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .34Anton Von Leeventicle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .34Edward Jenner . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .34Sosyal Reform Hareketleri ve St. Vincent de Paul . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .34Hemşirelikte Karanlık Günler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .35

MODERN DEKONES ÖRGÜTÜNÜN KURULUŞU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .36

19. Yüzyılda Hemşirelik Çalışmaları. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .36İlk Hemşire Okulları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .38

FLORENCE NIGHTINGALE VE MODERN HEMŞİRELİK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .41

Florence Nightingale’in Hayatı ve Kişiliği . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .41Kırım Savaşı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .42Florence Nightingale’in İngiltere’ye Dönüşü ve Modern Hemşirelik Mesleğinin Kuruluşu . . . . . . .46Nightingale ve Hemşirelik Öğretimi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .47

BÜYÜK BİLİMCİLER VE HEMŞİRELİK MESLEĞİ İLE İLGİLİ ÇALIŞMALARI . . . . . . . . . . . . . .57

Louis Pasteur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .57Robert Koch . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .57Lord Joseph Lister . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .57İgnar Philip Semmeveiss . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .58Anestezik Maddelerin Tarihçesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .58

BEŞ KITADA HEMŞİRELİK VE GELİŞİMİ AVRUPA’DA HEMŞİRELİK VE GELİŞİMİ . . . . . . . . .59

İngiltere. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .61İngiltere’de Halk Sağlığı Hemşireliği. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .62I. II. Dünya Savaşlarının İngiliz Hemşireliğine Etkileri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .63

viii İçindekiler

I. Dünya Savaşı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .63II. Dünya Savaşı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .63İskoçya . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .64İrlanda. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .64Almanya . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .64Fransa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .66İtalya. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .68Yunanistan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .68Bulgaristan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .68Rusya . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .69Rusya’da Hemşirelik Eğitimi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .70Diğer Avrupa Ülkeleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .70

AMERİKA’DA HEMŞİRELİK VE GELİŞİMİ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .73

Amerika Birleşik Devletleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .731870 Yılından Sonra Amerikan Hemşireliği . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .74I. ve II. Dünya Savaşlarının Amerikan Hemşireliğine Etkileri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .76I. Dünya Savaşı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .76II. Dünya Savaşı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .76Amerika’da Toplum Sağlığı Hemşireliği . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .77Kanada . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .78Halk Sağlığı Hemşireliği . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .78Orta ve Güney Amerika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .79

ASYA’DA HEMŞİRELİK VE GELİŞİMİ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .81

İran . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .81Suriye-Lübnan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .81İsrail . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .82Suudi Arabistan-Irak-Ürdün . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .82Pakistan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .83Diğer Orta Doğu Ülkeleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .83Hindistan. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .83Japonya . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .84Çin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .84

AVUSTURALYA’DA HEMŞİRELİK VE GELİŞİMİ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .87

Yeni Zelanda. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .87

AFRİKA’DA HEMŞİRELİK VE GELİŞİMİ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .89

TÜRKİYE’DE HEMŞİRELİK EĞİTİMİ VE GELİŞİMİ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .91

Prof. Dr. Besim Ömer Akalın. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .93I. Dünya Savaşı ve Türkiye’de Modern Hemşireliğin Kuruluşu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .93Hemşire Okulları. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .96Amirol Bristol Özel Sağlık Meslek Lisesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .96Kızılay Özel Hemşirelik Lisesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .96Askeri Hemşire Okulu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .98

İçindekiler ix

Tevfi k Sağlam Hemşirelik Lisesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .98Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığına Bağlı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .98Diğer Kurum ve Kuruluşlara bağlı Hemşire Okulları. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .99Sağlık Okulları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .99Sağlık Lise’lerinin Durumu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .100Hemşirelik Yüksek Okulları. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1002547 Sayılı Yüksek Öğretim Kanunu Doğrultusunda Hemşirelik Eğitimi . . . . . . . . . . . . . . . . . . .101Yüksek Lisans . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .101Ön Lisans . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .101Açık Öğretim ve Ön Lisans. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .101Ön Lisan Tamamlama Programları. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .102Gevher Nesibe Sağlık Eğitimi Enstitüsü. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .102

HEMŞİRELİK YÜKSEK OKULLARI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .105

Ege Üniversitesi Hemşirelik Yüksekoukulu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .107İstanbul Üniversitesi Florence Nightingale Hemşirelik Yüksekoukulu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .108Yüksekokulun Felsefesi ve Amacı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111Hemşirelik Yüksekokulları’nını Hemşirelik Fakültesine Dönüştürülmesi Ölçütleri . . . . . . . . . . . . 111Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Bölümü. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .112Erzurum Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .113Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Hemşirelik Yüksekoukulu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .114GATA Hemşirelik Yüksekoukulu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1149 Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .116Marmara Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .116Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Bölümü. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .117Selçuk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Bölümü . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .117Gazi Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .117Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .118Sağlık Yüksekokulları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .118Abant İzzet Baysal Üniversitesi Bolu Sağlık Yüksekokulu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .118Adıyaman Üniversitesi Sağlık Yüksekokulu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .118Akdeniz Üniversitesi Antalya Sağlık Yüksekokulu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .119Aksaray Üniversitesi Sağlık Yüksekoulu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .119Artvin Çoruh Üniversitesi Sağlık Yüksekokulu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .119Balıkesir Üniversitesi Bandırma Sağlık Yüksekokulu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .120Çankırı Karatekin Üniversitesi Sağlık Yüksekokulu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .120Çukurova Üniversitesi Adana Sağlık Yüksekokulu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .121Dumlupınar Üniversitesi Kütahya Sağlık Yüksekokulu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .121Ege Üniversitesi Ödemiş Sağlık Yüksekokulu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .121Erzincan Üniversitesi Sağlık Yüksekoukulu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .122Osman Gazi Üniversitesi Eskişehir Sağlık Yüksekokulu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .123Hitit Üniversitesi Sağlık Yüksekokulu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .123İstanbul Üniversitesi Bakırköy Sağlık Yüksekokulu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .124Karadeniz Teknik Üniversitesi Trabzon Sağlık Yüksekokulu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .124Karabük Üniversitesi Sağlık Yüksekokulu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .126Kırklareli Üniversitesi Sağlık Yüksekokulu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .126Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sağlık Yüksekokulu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .127Muğla Üniversitesi Muğla Sağlık Yüksekoukulu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .128Muğla Üniversitesi Fethiye Sağlık Yüksekokulu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .128Muğla Üniversitesi Fethiye Sağlık Yüksekokulu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .128

x İçindekiler

Mustafa Kemal Üniversitesi Hatay Sağlık Yüksekokulu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .128Namık Kemal Üniversitesi Sağlık Yüksekokulu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .129Niğde Üniversitesi Zübeyde Hanım Sağlık Yüksekokulu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .129Pamukkale Üniversitesi Denizli Sağlık Yüksekokulu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .129Sakarya Üniversitesi Sağlık Yüksekokulu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .130Sinop Üniversitesi Sağlık Yüksekokulu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .130Uludağ Üniversitesi Sağlık Yüksekokulu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .131Yüzüncü Yıl Üniversitesi Van Sağlık Yüksekokulu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .131Zonguldak Karaelmas Üniversitesi Sağlık Yüksekokulu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .132Ankara Üniversitesi Sağlık Eğitim Fakültesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .132Özel Vakıf Üniversiteleri Hemşirelik Yüksek Okulları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .133Vehbi Koç Vakfına (V. K. V.) ve Koç Üniversitesi Sağlık Yüksekokulu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .133Samahat Arsel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .133Başkent Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik ve Sağlık Hizmetler Bölümü . . . . . . .135Haliç Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .135Yeditepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik ve Sağlık Hizmetleri Bölümü . . . . . .136Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Bölümü. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .136Hemşirelik Öğrenci Kongreleri ve Mezun Dernekleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .137Hemşirelik Öğrenci Kongreleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .137Amaçları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .137Yüksekokul Mezunu Hemşire Dernekleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .137Florence Nightingale Hemşirelik Yüksekokulu Mezunlar Derneği . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .137K.T.Ü. Trabzon Sağlık Yüksekokulu Mezunlar Yardımlaşma ve Dayanışma Derneği . . . . . . . . .138

TÜRKİYE’DE HEMŞİRELİK. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .139

Türkiye’de Hemşirelik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .141Yataklı Tedavi Kurumları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .142Üniversite Hastaneleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .143Halk Sağlığı Hemşireliği . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .143Hemşirelik Bürosu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .144İstişari Hemşirelik Konseyi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .145Hemşirelik Kanunu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .145Hemşirelik Hizmetleri Daire Başkanlığı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .146

HEMŞİRELİK VE HEMŞİRELİKLE İLGİLİ ULUSAL VE ULUSLARARASI KURUMLAR . . . . .149

Türk Hemşireler Derneği . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .151Tarihçesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .151Görevleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .152Yapısı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .154Derneğin Organları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .154Yayın Organları. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .154Ulusal ve Uluslararası İlişkileri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .154THD ve Tüzük Değişiklikleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .154Derneğin Çalışma Konuları ve Çalışma Birimleri ile Faaliyet Alanları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .154Derneğin Organları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .156Genel Merkez Şube Kuruluşları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .156Derneğin Yayını: Derneğin Yapısı. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .156Uluslararası Hemşireler Konseyi (International Council of Nurses) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .156Amaçları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .156

İçindekiler xi

Tarihçesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .157Kurucu Devletler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .157Uluslararası Florance Nightingale Vakfı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .157Amaçları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .157Tarihçesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .157Florence Nightingale Hemşire Mektepleri ve Hastaneleri Vakfı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .158Amaçları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .158Tarihçesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .158Müteşebbis Heyet Üyeleri. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .159Tesis Kurucuları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .159Fahrinüsa Seden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .160Diğer Hemşirelik Dernekleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .163Ulusal Hemşirelik Dernekleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .163Bazı Yabancı Hemşirelik Dernekleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .163Dünya Sağlık Teşkilatı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .164Amaçları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .164Tarihçesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .164Kızılhaç (Red Cross) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .164Amaçları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .164Tarihçesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .165Kızılay. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .165Amaçları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .165Tarihçesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .165Birleşmiş Milletler Çocuklar Yardım Fonu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .166Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Teşkilatı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .166Beslenme ve Tarım Teşkilatı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .167Dizin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .169Kaynaklar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .179

xii İçindekiler

Hemşirelik Tarihi 41

FLORENCE NIGHTINGALE VE MODERN HEMŞİRELİK

Florence Nightingale’in Hayatı ve Kişiliği

Dünya hemşireliğinin en büyük önderi olan Florence Nightingale 12 Mayıs 1820’de İtalya’nın Floransa şehrinde doğdu. Floransa kenti, o zamanın en büyük eğlence şehir-lerinden biriydi. Anne Nightingale daima değişik şeylerden ve farklılıktan hoşlandığı için, kızının adını oturduğu şehirden esinlenerek Florence olarak koydu. Zengin ve asil bir aileye mensup olan Florence öğrenim çağına geldiği zaman, mü zik ve resim hocaları tutulmuş, Latince, Almanca, Fransızca, İtalyan ca, tarih ve felsefe derslerini de babasından almıştır. 1837 yılında ailesi ile birlikte büyük bir Avrupa gezisine çıkan Florence, öğrendiği tüm li-sanları kullanma imkânını buldu. Sosyal hayatı ve klasik öğreni mi ile geniş bir kültüre sahip olarak yetişmiş, yaradılış olarak dindar görülmüştür.

Heyecanlı ve aşırı eğilimlerle dolu bir kişiliği olan Florence, önce leri mantıksız karşı-lanmış, zor anlaşılmıştır. Ahlâk, ölüm, ölümsüzlük gibi soyut konularla uğraşmış, vaktinin büyük bir kısmını kütüphane de geçirmiş, dini ilkeleri topluma gerekli olduğu şekilde uy-gulamayı arzu etmiştir. Dini gerçeklerin ışığı altında tüm yoksullara yardım et meyi amaç edinmiş, bu yardımları kiliseye götürmeden yapmaya ça lışmıştır.

Aile yaşamındaki gelenekleri değiştirme güçlüğü ile karşıkarşıya kalan Florence’a göre, genç bir İngiliz kızının Avrupa gezisinden dön dükten sonra, evinde oturup evlenmeyi bek-lememesi, ev dışındaki günlük çalışmalar da görev alması gerekiyordu.

25 yaşında, hasta ve fakirlere, küçük bir bakımevi açma hayali ile çırpınmış, ailesinin bütün çıkışlarına rağmen, niyetinden caymamıştır. 1847 yılında gezisi sırasında Roma’ya uğradığı zaman katolik hemşirelerin öğrenimini görmüş, hayran olmuş, iki yıl sonra da Fleid ner’in Kaiserwerht’deki dekones teşkilâtını ziyaret etmiş ve orada üç ay kaldıktan sonra 1851 yılında geri dönmüştür. Dekones teşkilâtının öğretim sistemini beğenmemekle birlikte, Fleidner ile dekoneslerin güttükleri amaçlar ve çalışma arzuları ile çok etkilenmiş, 1852 ve 1853 yıllarında İrlanda ve Fransa’daki katolik enstitülerinin hemşire lik öğretimleri hakkında bilgi edinmiş ve aynı yıl «Hastalık Anında Ki bar Hanımlar» örgütünün başına geçmiştir. O güne kadar Nightingale, dört ayrı ülkenin hastanelerini gezme olasılığı bulmuş, gözlemler yap mış ve bu konu hakkında bilgi toplamıştır. Bir yıl kadar Londra Ens titülerinde yöneticilik yaptıktan sonra; hemşirelik alanındaki yete neği de oldukça gelişmiştir.

Florence’nin paraya gereksinme duymaması, kibar sosyete ha nımlarına hitap edebil-mesi en büyük desteği olmuştur. Yüksek sınıf arasında fi kirlerini benimsemeyenler vardı, fakat açık fi kirle kendi sini destekleyenlerin de sayısı çok fazlaydı.

Çalıştığı küçük Londra Enstitüsü; tecrübe ve uygulama açısından pek fazla yararlı ol-mamışsa da, 1854 yılında modern hemşireliğin baş langıcını teşkil edecek birçok fırsatlar ortaya çıkmıştır.

42 Hemşirelik Tarihi

Kırım Savaşı:

1853 yılında Osmanlı Devleti ile Rusya arasında başlayan Kırım Savaşına 1854 yılında İngiltere, Fransa, Sardunya’da katılmış, Os manlı Devleti yardım için gerekli kararlar almış ve hastane olarak kullanmaları için de başta Selimiye Kışlası olmak üzere bir çok kış laları boşaltıp tümüyle müttefi klerine vermiştir. Fakat, çoğu bakımsız ve harap durumdaki bu kışlaların, zaman darlığı nedeniyle, hazırlık ve değişiklik yapamadan hastane olarak kulla-nılmış olması ve has taların yatacak yeri olmayışı, kanlı battaniyelerin tahta döşemeler üze-rine serilerek yatak vazifesi görmesi, operasyonlar ve amputasyonların anestezik madde kullanılmadan yapılması durumlarıyla kar şılaşılmıştır. Günlük gereksinimleri karşılayacak en gerekli malzeme ler, sargılar, kırıklar için tahta, ilaç vs. yoktu. Lambasızlık nedeniyle hastanelerde geceleri ay ışığında çalışıyorlardı.

Kırım’da birdenbire kolera salgını çıkması üzerine 1000 koleralı asker de Üsküdar’a gönderilmişti. Kazanılan savaşlarla övünen İngi lizler, battaniyelere sarılı olarak yerlerde yatan yaralı askerlerine ye mek ve su verecek bir kişi olmadığını bu övündükleri askerlerin yok sulluk içinde çürüdüklerini çok geç öğrendiler.

Bu durum, ordu ile birlikte gelen «London Times» gazetesi muha biri William Howard Russe’ın gözlemlerini gazetesinde işlemesi, has taların durumlarını, sefaletlerini gözler önüne sermesi, Fransız yaralı ları ile kendi (ingiliz) yaralıları arasındaki olumsuz bakım fark-lılıklarını, Fransız hemşireleri nin çok fazla sayıda olduğunu ve malzeme bolluğunu yazması üzerine İngiliz halkı galeyana gelmiş, yardım duyguları kamçılanmıştır.

«London Times» in açıklamaları, İngilizlere çok tesir etti. Aynı gazetete «para kampanyası» çağrısında bulunmuş ve doktor, hem şire, hastabakıcı ve malzeme vs. gibi gereksinimlerin sağlanması gö rüşünü de ortaya atmış oldu.

Bu durum üzerine İngiliz Savunma Bakanlığı harekete geçmiş ve askerlerin bu iddiala-rın doğru olmadığını savunmalarına rağmen, so ruşturma açmıştır. O sıralarda İngiltere’nin Türkiye büyük elçisi bulu nan Lord Straford Redeliefe de derhal acil gereksinimlerin alınması için görevlendirilmiştir.

Florence Nightingale’i iyi tanıyan devrin Savunma Bakanı Sidney Herbert, kendisi-ne mektup yazarak, hükümetin garantisi altında ku rulacak hemşire ekibinin başında, Türkiye’ye gitmesini rica etmiştir. Nightingale zaten önceden bir ekip hazırlamış ve hazır-lıklarını ta mamlamış haldeydi. Sir Herbert ile aralarında hemşire sayısı bakı mından anlaş-mazlık çıktı. Sir Herbert, 40 hemşire istiyor, Nightingale ise 20 hemşireden fazlasını idare edemiyeceğini söylüyordu.

Atanmayı kabul ettikten sonra derhal harekete geçen Nightingale, hemşire ve hasta-bakıcı sayısını tamamlamak üzere çağrıda bulun muş, bu çağırıya 38 kişi gelmiştir. Tüm hazırlıklarn tamamlayan Nigh tingale, İngiliz hükümeti tarafından Türkiye’ye «İngiliz Umumî Askerî Hastaneleri Kadın Hastabakıcıları Mümessil Müdürü» olarak gönde rildi. Bu ünvan


şekli sonradan bazı tartışmalara neden olmuş, Kırım’ daki görevi sırasında, görevi Osmanlı toprağı dışında kaldığı için, bazı engellerle karşılaşmıştır.

Türkiye’ye gitmek üzere başvuran hemşirelere şu koşullar ileri sürülmüştür:1- Adaylar, yemek, içmek, yatak ve üniformayı parasız alacaklar.2- Haftada 12-14 şilin alacaklar ve bu ücreti gerektiğinde art tırılacak.3- Nightingale’in emrinde olacaklar ve bununla ilgili bir kontrat imzalayacaklar.4- Hastalandıklarında, ekonomik durumu iyi olanlar birinci, iyi olmayanlar ise üçüncü

mevki ile İngiltere’ye gönderilecek ve sadece ekmek yiyecektir.Ekibe katılmış hemşirelerden 14 tanesi hastanelerde çalışmış, tecrübeli kişilerdi. Dinsel

kuruluşlardan gelen hemşirelerin 5’i Bermondsey Manastırından, 5’i Nordvvood Yetimha-nesinden, 6’sı St. Johns House adlı katolik manastırından, 8 tanesi ise Sellonite adlı an-gilikan hemşireleridir. Bunlardan başka, boş vakitlerini hastalarla geçiren, ancak hemşire olmayan «Lady» adı verilen eğitim görmüş bir topluluk da Nightingale ile birlikte gelmek istemiş, eksik yön leri nedeniyle topluluğa alınmamışlardır.

Türkiye’ye gitmek üzere 21 Ekim 1854’de Londra’dan ayrılıp Pa ris’e sonra Marsilya’ya giden gurup, Marsilya’dan büyük ölçüde erzak ve çeşitli malzeme almış ve 4 Kasım 1854 yılında İstanbul’a gelmişler dir.

Kışlaların kötü durumunu düzeltmek için çaba sarfeden doktorlar ve hastane yönetici-leri, binanın hastane olarak değiştirilmesine elve rişli olmadığından başarılı olamamışlardır. Fakat Nightingale ve hem şirelerinin durumu düzeltmek için gelmelerini, otoritelerinin kırıla-cağı düşüncesi ile, tepki ile karşılamışlardır.

Böyle bir ön yargı ile karşılanan Nightingale ve ekibinin ihtiyaçları düşünülmemiş, kala-cakları odalar bile saptanmamıştır. 3 doktora ait olan 6 oda sonradan bu gruba verilmiştir. Bu odalardan biri mut fak, diğeri sandık odası, öbürleri de yatak odası şekline sokulmuştur.

Florence Nightingale ve Hemşirelerinin Üsküdar Selimiye Kışlasındaki çalışmaları


Üsküdar’daki çalışmalar

Uzun bir süre işe başlayamıyan Nightingale, talebin hekimlerden ve cerrahlardan gel-mesini beklemiştir. Ancak yapılacak yardımı anlamayan bu kişiler hiçbir istekte bulunma-mışlardır. Bu arada Nightin gale boş durmamış, arkadaşları ile birlikte çamaşırları elden geçir mişler, yırtıkları onarmışlar ve yıkamışlardır.

Üsküdar Selimiye Kışla-sındaki koridorların hasta koğuşu haline getirilmesi

İngiliz ordusunun Sivastopol ve Kırım’da büyük yenilgiye uğra ması üzerine, Üsküdar’a tüm yaralı ve hasta askerler nakledilmiş, hastane adım atılmayacak kadar kalabalıklaş-mıştı. Malzemeleri biten hastane yöneticileri, bu durum karşısında Nightingale’in işbirliğine başvurmuşlar, onu tepki ile karşılayanlar yavaş yavaş yaklaşmaya başlamışlardır. Bunun


üzerine Nightingale, getirdiği eşyaları açmış, beslenmeyi düzene sokmaya başlamış ve böylece 9 Kasım 1854 yılına kadar süren kırgınlık ve anlaşmazlık son bulmuştur. Hemşire-ler, tor balar dikip, içlerini samanla doldurup yatak haline getirmişlerdir. An cak gelen hasta fazla olduğu için eldeki malzeme azalmaya başla mıştır. Zamanın en büyük çarşılarından birine sahip olan İstanbul’da, Nightingale, elindeki 30.000 İngiliz lirası ile hastalara çamaşır, yatak takımları, mutfak eşyaları ve bakım malzemeleri almıştır. Kışlaların harap ve yıkık yerleri onarılmış, yenilenmiştir.

Bu sralarda hasta bakımı ile uğraşan Mary Stanley idaresinde 9 kadın, 15 rahibe, 22 hastabakıcıdan oluşan bir grubun Üsküdar’a ge leceği duyulmuş, ancak Nightingale, ilgili yerlere kendisine danışılmadığını, bu nedenle gelen grubun amacını bilmediğini ve sorumlu luğunu da alamayacağını söylemiştir. Örneğin; 22 rahibe, hasta bakı mından ziya-de ruhsal işler için gönderilmişlerdi.

Stanley ve grubu herşeye rağmen Üsküdar’a gelmişlerdir. Gö revlendirilecek alan bulama-dıklarından açıkta kalmışlar, 2 ay kadar Selimiye kışlasında geçici olarak yerleştirilmişlerdir. Stanley, Nightingale’in disiplin açısından çok ileri gittiğini bahane ederek, Kuleli’deki Süvari Kışlasının hastane haline getirilip orada görev almalarını teklif etmiş ve ekibi ile oraya geç-miştir. Ancak Kuleli’de çalışmalar bir gös terişten ibaret olmuştur. İlk gelen 300 kişilik hasta kafi lesi onları şaş kınlığa çevirmeye yetmiştir. Sonuç olarak Mary Stanley; yorgun ol duğunu, bu yüke dayanamıyacağını belirterek İngiltere’ye geri dön müştür. Bu sırada İngiltere Kraliçesi de Nightingale’e takdirlerini be lirten bir mektup yazmıştır. Mektupta, herhangi bir dileği olduğu tak dirde yerine getirileceği belirtilmiştir ki, bu da Nightingale’in değerini yükseltmiştir.

Nightingale’in Üsküdar’daki hayatı, Selimiye Kışlası ile Haydar paşa Hastanesi arasında geçmiştir. Geceleri de elinde lamba ile has talarını dolaştığından «Lady With a Lamp» efsanesi doğmuştur.

Nightingale’in uğraşıları ve başarıları sadece kendi hükümetinin, milletinin takdirini de-ğil, Türk hükümetini ve milletinin de takdirini ka zanmıştır. Sultan Abdülmecit başarılarından dolayı kendisine değerli bir bilezik hediye etmiştir. Ayrıca 1000 mecidiye altında bağışta bulun muştur. Kraliçe Viktorya da 1855 yılında değerli bir broş hediye et miştir.

Nightingale İngiliz yaralı askerleri ile aileleri arasında bağlantı kurdurmuş, askerlerin savaş alanında kazandıkları paralarını aileleri ne ulaşmasını sağlamıştır.

Nightingale’in Selimiye’deki başarılı hizmetlerinden sonra Kırım’a gitmesi istenmiştir. 2 Mayıs 1855 yılında, iyileşerek, savaş alanına ye niden gönderilen 420 asker ile birlikte Kırım’a gitmiştir. Ünü daha ev velden Kırım’a vardığı için, çoğunluğu askerlerin teşkil ettiği, büyük bir kalabalık tarafından coşkunlukla ve sevgiyle karşılanmıştır. Ancak sağlık kuruluş-larında çalışanların davranışları kaba ve düşmanca ol muştur. Bütün bunlara aldırmayan Nightingale, derhal çalışma planını yapmaya başlamıştır. Kırım’daki Kale Hastanesi’nde ise hastabakıcılar disiplinsiz ve hastane giderleri yüksek durumda idi. Bu sırada Nigh tingale


hastalanmış, yapılan konsültas-yonda Kırım hummasına tutuldu-ğu anlaşılmıştır. İki haftadan faz-la Kale Hastanesi’nde yatmıştır. Hastalığı Üsküdar ve İngiltere’de büyük üzüntü yaratmış, iyileştiğin-de Kraliçe Viktorya mesaj yollaya-rak Tanrı’ya şükürlerini belirtmiştir. İyileşir iyileşmez, özel bir yat ile İstanbul’a geri gönderilmiştir.

Kırım’a ilk gidişinde fayda sağ-lanmamış, yetkili olmadığı yüzüne vurulmuştur. Bunun üzerine Nigh-tingale, yeni bir tayin emrinin gelme-sini istemiştir. Kraliçe tarafından «Ordunun Askeri Hastanelerinin Ka dın Hastabakıcılar Müessesesinin Genel Müdürü» olarak atanmıştır. Ancak, Nightingale’in alacağı kararların Sağlık İşleri Başkomutanlığı’ nın onayından geçmesi şart koşulmuştur.

Bu yetkiyi elde ettikten sonra 24 Mart’ta tekrar Kırım’a gitmiştir. Birbirinden uzak üç has-taneyi önce at üzerinde, sonra kendisine bir binbaşı tarafından hediye edilen Kırım arabası ile dolaşarak denetle miştir.

Nightingale’in gerek İstanbul’da, gerekse Kırım’da gösterdiği in sanüstü çaba, büyük takdirle karşılanmıştır. Artık insanlık ona hay randır. Onu tanıyıp İngiltere’ye dönen askerlerin ve halkın dilinden düşmez olmuştur.

Nightingale Üsküdar’a geldiğinde %42 olan ölüm oranı, Üskü dar’dan ayrıldığı 1856 yılında %2’ye düşmüştür.

Savaş 1856 yılında sona ermiştir. Nightingale’in gösterdiği büyük hizmetlere karşılık, İngiliz Hükümeti, onu özel bir törenle karşılamak istemiş, ancak o bunu reddetmiştir.

Florence Nightingale’in İngiltere’ye Dönüşü ve Modern Hemşirelik Mesleğinin Kuruluşu:

1856 yılında kimseye haber vermeden ve hiçbir gösteri istemeden İngiltere’ye dönmüştür. Yaptığı büyük çalışmalar kendisini adamakıllı yıprattığı halde, verimli yılları ve üstün yaratıcı-lığı şimdiden sonra başlıyacaktır. Artık büyük bir şöhrete ulaşmıştır. Mesleğe ait her konuda söz sahibi olmuştur. Yalnızca ülkesinde değil, yabancı ülkelerde de takdir kazanmıştır.

F. Nightingale İngiltere’ye döndüğünde, Kraliçe Viktorya tarafın dan takdirle karşılan-mıştır. Halk adına kurulan vakfa büyük bağışta bulunmuştur. Bu rakkam 50.000 sterlindir. Nightingale bu parayı ka fasında iyice belirlenen idealleri uğruna harcamayı karar vermiştir.

Sutan Abdülmecit’in Florence Nightingale hediye ettiği bilezik


19. yüzyılda İngiltere’de reform hareketlerinden sonra hemşire lik dendiğinde, disiplinsiz, itaatsiz, kavgacı, cahil, hatta sarhoş bir meslek mensubu akla getirilir olmuştu. İşte Nigh-tingale önem veril meyen, bilinmeyen, küçümsenen hemşirelik dalını kurtarmış, saygın lık kazandırmış ve önderi olmuştur. Meslekte neler yapılabileceğini göstermiştir.

Nightingale hasta ve yorgun olduğu halde, kendisinden istenilen çalışmalara devam etmiş, İngiliz Ordusu’nun tıbbi departmanlarına ye nilikler getirmiş, 1860’da Hindistan’daki İngiliz yönetimine etki ederek hemşirelik alanında yenilikler yaptırmıştır. Ordu Sağlığı Komüsyonunda, kendisine yer verilmiştir.

Nightingale ve Hemşirelik Öğretimi:

Nightingale Hemşirelik öğretimine çok önem vermiştir. Artık en büyük amacı bir hem-şire okulu kurmaktır. Bunu 1860 yılında gerçek leştirmiştir. Kendi adını taşıyan, bu modern anlamdaki ilk hemşire okulu, St. Thomas Hastanesi’nde kurulmuştur. Okulun başına da inan dığı bir kişi olan Mrs. Sarah Wardroper’i getirmiştir.

Mrs. Sarah Wardroper; Nightingale Kırım Savaşı’nda iken St. Thomas Hastanesi’nin başhemşireliğini (Matron) yapmıştır. Hemşire lik mesleğinin gelişmesi için, hastanesinde küçük çapta reform hare ketlerine girişmiş bir kişidir. Okul Müdürlüğünü 27 yıl sürdürmüştür.

«Nightingale Nursing Home» a 25-30 yaş arasında 15 kadın alın mıştır. Öğretim bir yıl olarak saptanmıştır. Öğrencilerin yatacak, giye cek üniforma dışında yılda 10 İngiliz lirası cep harçlığı almaları kararlaştırılmıştır. Nightin-gale okula ancak yılda iki defa gidebilmesine rağ men, her konuda fi kri sorulmuş, yeni geliş-meler ve atılımlarda direk tifl er ondan gelmiştir.

Okul mezun verdikten sonra düzenli ve di-siplinli bir öğretim gör müş hemşirelerle, pratik-ten yetişmeler arasındaki fark derhal anlaşıl-mış ve Londra’nın diğer hastanelerinde de teşebbüslere geçilmiştir. Sonraları öğretimin-de pekçok değişiklikler gösteren bu okullar, İngil tere ve sömürgelerinde «Nightingale Yön-temi» uygulanarak açıl mıştır.

Zaman geçtikçe bu hemşireler, daha iyi yaşam ve çalışma stan dartlarına sahip olmuş-lardır. Aynı zamanda, kurulan hemşirelik orga-nizasyonları ve hemşirelik alanındaki yayınlarla modern hemşireliğin temelleri sağlamlaşmıştır. Florence Nightingale


Bu sıralarda Kızılhaç Kuruluşlarının da Hemşirelik Öğretimine gösterdiği ilgi, modern hemşireliğin gelişmesine yardımcı olmuştur.

Nightingale edindiği tecrübeleri yazıya dökmüş, hemşirelik ala nındaki yayınları ile, çeşitli ve değerli eserler vermiştir.

Nightingale bu verimli yıllarını evinde geçirmiş, nadiren dışarı çıkmıştır. Yakın dostlarını bile randevu ile kabul etmiştir.

Nightingale 1910 yılında Londra’da ölmüştür. Hükümet onu, İngi liz büyüklerinin gömül-düğü Londra’daki Westminister Abbey’e gömül mesini istemiş, fakat kendisinin vasiyetine uyularak «Hampshire East Wellow» daki aile mezarlığına gömülmüştür. Mezar taşına sadece «F. N. 1820’de doğdu, 1910’da öldü.» yazılmıştır.

Florence Nightingale Müzesi:

Modern Hemşireliğin temelleri Ülkemizde atıldığından, Üsküdar Selimiye Kışlasının kuzey batı köşesindeki ve Nightingale’in çalışmalarını ve planlamalarını yaptığı bilinen, kuledeki odasın-da, I. Ordu Komutanlığı’nın izni ve desteği ile 1954 yılında Türk Hemşireler Derneği tarafından Florence Nightingale Müzesi düzenlenmiş ve açılmıştır. Mü-zede Nightingale’in fotoğrafl arı, madalyaları, “Lady with a lamb” efsanesine neden olan lamba-sı, Sultan Abdülmecit’in hediye ettiği bilezik ve o dönemin eş-yaları sergilenmektedir.

Müze; hemşirelerimiz, ya-bancı ülke hemşireleri, devlet temsilcileri ve meraklılar tara-fından ziyaret edilmektedir.

Selimiye Kışlası Kuzey-Batı Kulesi


Kırı

m S

avaşı’n

da İs

tanb

ul


Florence Nightingale

Kırım Savaşı’nda Selimiye Kışlası


Müzede Nightingale’in resimlerinin bulunduğu pano

Nightingale’in resimleri ve meşhur lambası


F. Nightingale’in oturma odasındaki eşyalar


7-8 Nisan 1988 yılından ülkemizde bulunan İngiltere Başkanı Margaret Thatcher Selimiye Kışlası’nda bulunan müzeyi ziyaret etmiştir. I. Ordu Komutanlığı THD ile birlikte misafi rlerimizin karşılanmasını teklif etmiştir.

Resimde soldan sağa Dış İşleri Ba-kanı Mesut Yılmaz, THD Genel Baş-kanı Eren Kum, THD Kurucu Başkanı Esma Deniz, arkada I. Ordu Komuta-nı Orgeneral Doğan Güneş, İngiltere Başbakanı Margaret Thatcher, THD İst. Şb. Bşk. Selva Şentürk, F. Nigh-tingale Hemşirelik Yüksekokulu Mü-dürü Perihan Velioğlu, arkası dönük görülen, Başbakan Thatcher’in eşi.

I. Dünya Savaşı sonrasında; kurs düzeyinde hemşirelik eğitimi alan ve hizmet veren Safi ye Hüseyin Elbi ve İngiliz misafi r, F. N. Müzesinde.

Documents

Hemsirelik Tarihi