Õýíòèé аймгийн Батøèðýýò сум “Аялал жуулчлалûã хөгжүүлэх менежментийн төлөвлөгөө”

 

1  

Аялал Жуулчлалын Тогтвортой Хөгжлийн Төв

ГТХАН-ийн Байгаль хамгаалал, байгалийн нөөцийн тогтвортой менежмент төсөл

ХЭНТИЙ АЙМГИЙН ÁÀÒØÈÐÝÝÒ СУМÀÍÄ АЯЛАЛ ЖУУЛЧЛАЛЫГ ХӨГЖҮҮЛЭХ МЕНЕЖМЕНТИЙН ТӨЛӨВЛӨГӨӨ

The pristine wilderness

2009 он

Õýíòèé аймгийн Батøèðýýò сум “Аялал жуулчлалûã хөгжүүлэх менежментийн төлөвлөгөө”

 

2  

ÀÃÓÓËÃÀ

1. ҮНДЭСЛЭЛ

1.1 Батøèðýýò сумын ºíººãèéí байдал - 5

1.1.1 Нутаг дэвсгэр - 5

1.1.2 Засаг захиргаа - 7

1.1.3 Эдийн засаг - 9

1.1.4 Хүн ам - 9

1.1.5 Дэд бүтэц - 11

1.1.6 Áàéãàëü õàìãààëàë - 12

1.2 Аялал жуулчлалын хөгжилт - 14

1.2.1 Салбарын дүр төрх - 14

1.2.2 Нөхцөл байдлын шинжилгээ - 15

2. ÁÀÒØÈÐÝÝÒ ÑÓÌÛÍ ÀßЛАЛ ЖУУЛЧЛАЛЫÍ НӨӨЦ

2.1 Аялал жуулчлалын суурь нөөцүүд, тэдгээрийн үнэлгээ - 18

2.2 Үйлчилгээний хангамж - 22

2.2.1 Байрлуулах үйлчилгээ - 22

2.2.2 Хоол ундааны үйлчилгээ - 23

2.2.3 Аялал, зам маршрутууд - 23

2.3 Зах зээлийн судалгаа - 25

2.3.1 ªíººãèéí çах зээлийн онцлог - 25

2.3.2 Зах зээлийн хэсг¿¿ä - 26

2.4 Àÿëàë æóóë÷ëàëûí íºëººëë¿¿ä - 26

2.4.1 Ýäèéí çàñãèéí íºëººëºë - 26

2.4.2 Áàéãàëü îð÷íû íºëººëºë - 27

2.4.3 Íèéãýì ñî¸ëûí íºëººëºë - 27

Õýíòèé аймгийн Батøèðýýò сум “Аялал жуулчлалûã хөгжүүлэх менежментийн төлөвлөгөө”

 

3  

3. БАТØÈÐÝÝÒ СУМЫН ÍÓÒÀÃÒ АЯЛАЛ ЖУУЛЧЛАЛЫà ժÃƯ¯ËÝÕ

МЕНЕЖМЕНТИЙН ТӨЛӨВЛӨГӨӨ

3.1 Зорилго, зорилтууд - 28

3.2 Зорих газрын төлөвлөлт, бүсчлэл - 29

3.3 Бүтээгдэхүүн - 31

3.3.1 Нэгж үйлчилгээний хангамж - 31

3.3.2 Бүтээгдэхүүн үйлчилгээг хөгжүүлэх стратеги - 32

3.3.3 Санал болгох аяллын төрºë, õýëáýð¿¿ä - 40

3.4 Батøèðýýò сумын аялал жуулчлалын менежментэд оролцогч талууд 42

3.5 Маркетингийн төлөвлөлт - 43

3.6 Санхүүгийн төлөвлөлт - 46

3.7 Хяналт, эргэх холбоо - 49

4. АШИГЛАСАН ÌÝÄÝÝËËÈÉÍ ЭХ СУРВАЛЖ

5. ХАВСРАЛТ

Товчилсон үгсийн тайлбар

д/д Товчлол Товчлолын дэлгэрэнгүй утга

1. ААН Аж ахуйн нэгж

2. ÀÈÕ Àðäûí Èõ Õóðàë

3. АЖТХТ Аялал Жуулчлалын Тогтвортой Хөгжлийн Төв

4 ÁÎАЖЯ Áàéãàëü Îð÷èí Аялал Жуулчлалын Яам

5. ГТХАН Германы Техникийн Хамтын Ажиллагааны Нийгэмлэг

6. ДНБ Дотоодын нийт бүтээгдэхүүн

7. д.т.д далайн түвшнээс дээш

8. ЗДТГ Засаг Даргын Тамгын Газар

Õýíòèé аймгийн Батøèðýýò сум “Аялал жуулчлалûã хөгжүүлэх менежментийн төлөвлөгөө”

 

4  

9. ИТХ Иргэдийн төлөөлөгчдийн хурал

10. МАА Мал аж ахуй

11. МАЖХ Монголын Аялал Жуулчлалын Холбоо

12. м/с ìетр секунд

13. МК Мерси корпс

14. НИТАЖ Нутгийн иргэдэд тóëãóóðëàñàí аялал жуулчлал

15. ÎÍÒÕÃ Îðîí íóòãèéí òóñãàé õàìãààëàëòòàé ãàçàð

16. САА Сангийн аж ахуй

17. ÑÍÇ Ñàéä íàðûí çºâëºë

18. ТББ Төрийн бус байгууллага

19. ТХГН Тусгай хамгаалалттай газар нутаг

20. ХАА Хөдөө аж ахуй

21. ХБО Хүрээлэн буй орчин

22. ХХТХГН Хан Хэнтийн Тусгай Хамгаалалттай Газар Нутаг

23. ШТС Шатахуун түгээх станц

24. ЭСЯ Элчин сайдын яам

Хүснэгтийн жагсаалт

Хүснэгт 1. Сумын ÇÄÒÃ-ûí бүтэц, àæèë ¿¿ðãèéí õóâààðèëàëò

Хүснэгт 2. Ñумын төсөв бүрдүүлэлт

Хүснэгт 3. Нөõöºë áàéäëûí øèíæèëãýý

Хүснэгт 4. Түүх соёлын дурсгалт газрууд

Хүснэгт 5. Халуун хүйтэн рашаан

Хүснэгт 6. Онцлог үйл явдлууд

Хүснэгт 7. Сумын нутаг дахь байрлуулах үйлчилгээний хангамж, даац

Хүснэгт 8. Ñумын төв дэхü хоол ундааны үйлчилгээний газрууд

Хүснэгт 9. Á¿ñ¿¿äýä àÿëàë æóóë÷ëàëûã õºãæ¿¿ëýõýä áàðèìòëàõ ñòðàòåãè

Õýíòèé аймгийн Батøèðýýò сум “Аялал жуулчлалûã хөгжүүлэх менежментийн төлөвлөгөө”

 

5  

Хүснэгт 10. Áàòøèðýýò ñóìûí àÿëàë æóóë÷ëàëûí ìàðêåòèíãèéí ñòðàòåãè

Хүснэгт 11. Ñàíõ¿¿ãèéí òºëºâëºëò, òºñâèéí òîîöîî 2009-2010 îíîîð

Хүснэгт 11. Áàòøèðýýò ñóìûí àÿëàë æóóë÷ëàëûã òºëºâëºãººã õýðýãæ¿¿ëýõ ÿâöàä ãàð÷ áîëîõ áýðõøýýë, íºëººëëèéã ¿íýëýõ, õÿíàõ øàëãóóð ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä

Жишиг зургийн жагсаалт

Жишиг зураг 1. Ýдэлбэр газар ашиглалтын байдал

Жишиг зураг 2. Õºäºëìºðèéí íàñíû õ¿í àìûí àæèë ýðõëýëòèéí áàéäàë

Жишиг зураг 3. Хүн амын бүтэц

Жишиг зураг 4. Хүн амын боловсролын байдал

Зургийн жагсаалт

Зураг 1. Õýíòèé àéìãèéí Áàòøèðýýò ñóìûí íóòàã äýâñãýð

Зураг 2. Ñóìûí çàõèðãààíû áàéð

Зураг 3. Ò¿éìýðò øàòñàí îéí õýñýã

Зураг 4. Õàâòãàðûí ÎÍÒÕÃ-ûí îíöãîé á¿ñ

Зураг 5. Õîã õàÿñàí áàéäàë

Зураг 6. Èðãýäèéí íºõºðëºëèéí õàÿã

Зураг 7. Ñóìûí òºâèéí ¿éë÷èëãýýíèé ãàçðóóä

Зураг 8. Ò¿éìýðò øàòñàí îéí õýñýã

Зураг 9. Ìîä ¿ðæ¿¿ëãèéí ãàçàð

Зураг 10. Áàòøèðýýò ñóìûí àÿëàë æóóë÷ëàëûí á¿ñ÷ëýë 2009 îíû 3-ð ñàð

Зураг 11. Áàòøèðýýò ñóìûí àÿëàë æóóë÷ëàëûí á¿ñ÷ëýë /á¿ñ, äýä á¿ñ¿¿ä/

Õýíòèé

 

 

1.1 Батø

1.1.1 Нут

ÕÑÍÇ-èéíäýâñãýð 186 êì àìóæèéí

Òóñ ñóì ººð õîîð

                  1 Батширэ

аймгийн Ба

øèðýýò сум

таг дэвсгэр

Õýíòèé àéìãí 167-ð òîãòíü íèéò 70àëñëàãäñàííóòàãòàé, óð

íü Õýíòèéíðîíäîî íàì

                       ээт сумын 2004

19% 1%

атøèðýýò су

мын ºíººãè

р

ãèéí Áàòøèòîîëîîð áà1.8 ìÿíãàí , õèë õÿçãàðä áîëîí áà

Æèøèã

í íóðóóíû ñàã á¿õèé íà

                   4-2008 тоон ү

80%

%

ум “Аялал ж

1. ¯

èéí байдал

ðýýò ñóì íüàéãóóëàãäàí ãà òàëáàéòààðûí õóâüäàðóóí òàëàà

Çóðàäýâñ

Ñóìõàì56318,8íîãî

ã çóðàã 1. Эд

ñàëáàð óóëñàðèéí õºíäè

үзүүлэлт

5шн1хт

жуулчлалûã

6 

¯ÍÄÝÑËÝË

л

ü 1952 îíä Ýãèéí ãîë

òàé. Óëààíáä õîéä òàë

àðàà ªìíºä

àã 1. Õýíòñãýð

ìûí íóòàã ààðàãääàã. .6 ìÿíãàí ãà

8 % áóþó îîíû òàëáà

дэлбэр газр

ñûí ç¿¿í õîèéí¿¿äèéã ¿¿

563,6 мянган гшилмүүст болнавчит ой131,4 мянган гхүнсний ногооталбай

хөгжүүлэх м

ÀÈÕ- ûí òý ãýäýã ãàçà

áààòàð õîòîààðàà Áèíä

äýëãýð ñóìòà

èé àéìãèéí

äýâñãýð Íèéò ýäýë

à òàëáàéã ø 131.4 ìÿé, 2.5 ìÿíãà

рын ашигла

îéä òàëä îð¿ñãýæ àì áî

га лон

га оны

менежменти

ýðã¿¿ëýã÷äèàð òºâëºð÷ýîñ 440 êì, äýð ñóì áîàé òóñ òóñ õ

í Áàòøèðýý

íü îéò õëáýð ãàçðûøèëì¿¿ñò áíãàí ãà òà

àí ãà-ã óñíû

лт1

ðøèõ áºãººäîëãîíîîð ãî

ийн төлөвлө

èéí 11-ð çàýý. Ñóìûí íàéìãèéí òº

îëîí ÎÕÓ-ûèëëýäýã.

ýò ñóìûí í

õýýðèéí áí 80.3 % îëîí íàâ÷èàëáàéã õ¿í ñàí ýçýëäý

ä áàðóóí òàðõè áóëàã ó

өгөө”

ðëèã, íóòà㠺⺺ñ ûí …

íóòàã

á¿ñýä áóþó

èò îé, íñíèé ýã.

àë íü óðñàæ

Õýíòèé аймгийн Батøèðýýò сум “Аялал жуулчлалûã хөгжүүлэх менежментийн төлөвлөгөө”

 

7  

çàðèì ãàçðààð õààÿà õàäàí õÿñàà, àñãà öàðàì òîõèîëäîíî. Íóòãèéí ç¿¿í ºìíºä õýñýãò Îíîí, Ýã, Áàðõ, Õóðõûí õºíäèéí íàìõàâòàð òýãø ãàäàðãà õàìààðàãäàíà. Ãîëëîõ ºíäºð óóë íóðóóä íóòãèéí áàðóóí õîéä õîéä õýñýãò îðøèõ áºãººä Íî¸í óóë äàëàéí òºâøíººñ 2800.5 ì, Õàòàí óóë äàëàéí òºâøíººñ 1922 ì òóñ òóñ ºðãºãäñºí áàéäàã.

Ñóìûí íóòàã äýâñãýðò ìàíàé îðíû òîìîîõîí ãîë áîëîõ Îíîí, Áàðõ, Õóðõ, Ýãèéí ãîë ìºí ò¿¿íèé öóòãàëàí áîëîõ îëîí òîîíû ãîë ãîðõè , áóëàã øàíäóóä ñóìûí óíäíû óñíû íººö õàíãàìæèéí ýõ áóëàã áîëäîã. Ýäãýýð íü èõ òºëºâ äàâñ õóæèðã¿é, öýíãýã ó÷ðààñ õ¿í ìàëûí óíäààíä íýí òîõèðîìæòîé. Ýãèéí ãîëûí õºíäèéí Öýãýýí íóóð, Îíîí ãîëûí õºíäèéí ¨ëûí íóóð, Õóðõ ãîëûí õºíäèéí Áèíäýðèéí íóóð òóñ òóñ îðøäîã. Àðàíãàòàé, ÿíòýëõààí, Õóæèð íóãà, Ñ¿¿ë òîëãîé, Îíîíãèéí õàëóóí ðàøààí çýðýã õ¿í àìûí ýð¿¿ë ìýíäýä òóñòàé ðàøààí óñ îëîí áèé.

Íóòãèéí óóëñûí àð õàæóó, îéí äýýä õýñãýýð öàãààí áèåëýã, øèëèéí áóò, ñºä ºâñ, áýð öýöýã, õýâëýã èø, ìÿãìàíñàíæàà çýðýã ÷èéãò äóðòàé àëàã ºâñíèé ýçëýõ õóâü èõñýæ óóëñûí ýíãýðèéã õàéðãàëàã ã¿âýý ã¿äýíãýýð áîäóóëü, òóæèéí áèåëýã, øèâóóðò õàðãàíà, äààãàí ñ¿¿ë, øóâóóí õºë, àëòàéí ãîë, ãýñýð çýðýã óðãàìàë óðãàдаг. ̺í òàðâàãàí øèéð, áàìáàé, àëòàí ìºíãºí ãàãíóóð, ëèäýð, øàð õºõ äýãä, ñºä, ìýõýýð çýðýã ýìèéí óðãàìàë элбэгтэй Ñóìûí íóòãèéí áàðóóí õîéä õýñýãò õóø, íàðñ, õàð ìîäîí îé çîíõèëæ, áóñàä õýñãýýð íü æèæãýâòýð øèíýñýí áîëîí õóñàí îé òàðõсан. Ãîëûí õºíäèé òîõîéãîîð óëèàñ, áóðãàñ óðãàхаас гадна оé ìîä ãîëûí äàãóó ã¿çýýëçãýíý, óëààëçãàíà, ìîéë, íýðñ, õàä, íîõîé õîøóó, àíüñ, äîëîîãîíî ãýõ ìýò æèìñ ãîëëîí óðãàíà.

Óóð àìüñãàëûí õóâüä ºâºë人 -15-49 õýì õ¿ðòýë õ¿éòýð÷, çóíäàà 10-37 õýì õ¿ðòýë äóëààðäàã. Ñàëõèíû õóðä ãîëäóó áàðóóí õîéä ç¿ãýýñ 4-9 ì.ñåêóíä çàðèì ¿åä 25 ì. сåêóíä õ¿ðòýë ñàëõèëíà. Õóð òóíàäàñ äóíäæààð çóíäàà 200-300 ìì áîðîî îðæ, ºâºë人 100-200 ìì öàñ îðäîã. Àí àìüòíû õóâüä ìýðýг÷äýýñ õýðýì, ÷àíäàãà, æèðõ, ìàõ÷èí àìüòäààñ ÷îíî, áààâãàé, áóëãà, øèë¿¿ñ, ¿íýã, õÿðñ, áààâãàé, áóëãà, ¿ìõèé õ¿ðýí, äîðãî, ìàíóóë, íîõîé çýýõ, òóóðàéòíààñ õàíäãàé, áóãà, ãàõàé, áîð ãºðººñ, õ¿äýð, øóâóóäààñ òàñ, á¿ðãýä, õîéëîã, øàð øóâóó, òîîäîã, õóí, ãàëóó, íóãàñ, òîãîðóó, õóð, ñîéð íîãòðóó, çàãàñíààñ öàãààí õèëýì, òóë, öóðõàé, ãóòààð çýâýã çýðýã îëîí òºðëèéí çàãàñ амьтны уугуул нутаг юм.

1.1.2 Засаг захиргаа

Õýíòèé àéìãèéí Áàòøèðýýò ñóìûí ÇÄÒÃ íü Ìîíãîë óëñûí Çàñàã çàõèðãàà íóòàã äýâñãýðèéí íýãæ ò¿¿íèé óäèðäëàãûí òóõàé õóóëü

áàòëàãäñàíû äàãóó 1992 îíä áàéãóóëàãäàæ ñóìûí òºð, íèéãýì, ýäиéí çàñãèéí áîäëîãûí ¿éë àæèëëàãààã óäèðäëàãààð õàíãàõ, òºð çàñãèéí

øèéäâýðèéã àðä èðãýäýä õ¿ðãýõ çîðèëòûã õàíãàí áèåë¿¿ëýõýýð ажилладаг. Ýä¿ãýý ÇÄÒÃàçàð íü òºðèéí àëáàíä ìýðãýøñýí ÷àäâàðëàã áîëîâñîí õ¿÷íýýð õàíãàãäñàí, ñóì õºãæ¿¿ëýõ ¿íäñýí ÷èãëýë, ÓÈÕ-ààñ áàòëàí ãàðãàñàí õóóëü òîãòîîìæ,

Õýíòèé аймгийн Батøèðýýò сум “Аялал жуулчлалûã хөгжүүлэх менежментийн төлөвлөгөө”

 

8  

Çàñãèéí ãàçðûí ìºðèéí õºòºëáºðèéã õýðýãæ¿¿ëýõ, àðä èðãýääýý òàéëáàðëàí òàíèóëàõ, òºð àðä ò¿ìíèé ã¿¿ð áîëæ, òºðèéí ¿éë÷èëãýýã çîí îëîíäîî ò¿ðãýí øóóðõàé õ¿ðãýõ çîðèëãîîð 18 îðîí òîîòîé àæèëëàæ áàéíà. Çóðàã 2. Ñóìûí çàõèðãààíû áàéð

Албан тушаал Гүйцэтгэх ажил үүрэг

Засаг дарга Сумын нутаг дэвсгэрт төрийн захиргааны удирдлагыг хэрэгжүүлэх, хууль дүрэм журмын биелэлтийг хангуулах, сумын бодлого, хөгжлийн чиг хандлагыг тодорхойлох чиглүүлэх, хэрэгжүүлэх

Засаг даргын орлогч Төрийн санхүү төсвийн байгууллагуудын хөрөнгө санхүү

Тамгын газрын дарга Нотариат, цэрэг, онцгой комисс, сумын төлөвлөгөө болон тамгын газрыг хариуцан ажилладаг

Иргэний бүртгэл хариуцсан ажилтан

Иргэний бүртгэлтэй холбоотой бүх асуудлуудыг шийдвэрлэнэ

Нийгмийн бодлогын түшмэл

Нийгмийн үйл ажиллагааг хариуцна

Бàéãàëü îð÷íû óëñûí áàéöààã÷

Бàéãàëü îð÷èíòîé õîëáîîòîé мод, гал түймэр, үер усны асуудал

Газрын даамал Газрын зөвшөөрөл олгох, газартай холбоотой асуудлууд

Хүнс, ХАА-н ажилтан Хүнс, МАА, ХАА

Татварын байцаагч Тухайн сумын бүх албан татварууд Тэтгэмж тэтгэвэр, мөнгөн болон мөнгөн бус тэтгэмжүүд

Нийгмийн даатгалын ажилтан

Эрүүл мэндийн даатгал, тэтгэвэр, даатгал

Нийгмийн халамжийн удирдлагын ажилтан

Бүх төрлийн халамж, тэтгэмж

Хэсгийн төлөөлөгч Бүх хууль, дэг журмыг сахиулна

Багийн дарга Төсвөөс бусад бүх зохицуулалт

Хүснэгт 1. Сумын ЗДТГ-ын бүтэц, ажил үүргийн хуваарилалт

Òóñ áàéãóóëëàãûí õàìò îëîí íü äýýðõ çîðèëòîî áèåë¿¿ëýõèéí çýðýãöýý ñóì îðîí íóòãàà ñóðòàë÷ëàõ, õºãæ¿¿ëýõ, õºäººãèéí ìàë÷äàä òºðèéí ¿éë÷èëãýýã ò¿ðãýí øóóðõàé õ¿ðãýõ àæëûã íýí òýðã¿¿íä òàâèí õºäººãèéí áàãèéí òºâ¿¿äèéã òºñºë õºòºëáºð, èðãýäèéíõýý õàíäèâ õºðºí㺺ð øèíýýð áàðèõ áîëîí òîõèæóóëàõ, Áóðèàä ò¿ìíèé ñî¸ë óðëàãèéí “Аëòàðãàíà” íààäìûã Áóðèàä çîíû ò¿¿õ, ñî¸ë, çàí çàíøëûã öîãöîîð íü áàãòààñàí ºðãºí äýëãýð íààäàì áîëãîí ºðãºæ¿¿ëýõ, óëàìæëàë áîëîí ÿâàãäàõ ¿íäýñ ñóóðèéã òàâèõ, ñóìûí

Õýíòèé аймгийн Батøèðýýò сум “Аялал жуулчлалûã хөгжүүлэх менежментийн төлөвлөгөө”

 

9  

òºâèéã òºâëºðñºí ýð÷èì õ¿÷èíä õîëáîõ, ñóìûí òºâèéí áîëîí õºäººãèéí ìàë÷èí èðãýäèéíõýý õîëáîî õàðèëöààíû àñóóäëûã á¿ðýí øèéäâýðëýõ, òåëåâèçèéí 5 ñóâàã õ¿ëýýí àâàõ ñòàíö ñóóðèëóóëàõ, ìàë÷èí ºðõ¿¿äèéã íàðíû çàéí ýõ ¿¿ñâýðýýð õàíãàõ çýðýã òîìîîõîí àæëóóäûã ñàíàà÷ëàí õèéæ õýðýãæ¿¿ëýн ажиллаж байна.

Çàñàã çàõèðãààíû 4 áàãòàé. Îíîí, Áàðõ, Õóðõ ãýñýí õºäººãèéí 3 áàã, ñóìûí òºâèéí 1 áàãт хуваагдан үйл ажиллагаагаа явуулдаг. Áàòøиðýýò ñóìанд ÇÄÒÃàçàð, ИТХ, õ¿í ýìíýëýã, åрөнхий áоловсролын ñóðãóóëü, öýöýðëýã, ñî¸ëûí òºâ болон õîëáîîíû ñàëáàð, öàã óóðûí ñòàíö зэрэг төр олон нийтийн байгууллагууд ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëж байна.

Òóñ ñóìàíä àÿëàë æóóë÷ëàëûí áîäëîãî çîõèöóóëàëò õàðèóöñàí тусгай мэргэжилтэн байхгүй áºãººä íèéãìèéí áîäëîãî хариуцсан мэргэжилтэн íü аялал жуулчлалыí àñóóäëûã õàâñàðãà áàéäëààð äàâõàð хариуцдаг. Ñóìûí Çàñàã äàðãà áîëîí ÈÒÕ-ûí òýðã¿¿ëýã÷äèéí ç¿ãýýñ ñóìûí õýìæýýíä àÿëàë æóóë÷ëàëûí ñàëáàðûã õºãæ¿¿ëýõýä àíõààðàë õàíäóóëàí, îëîí óëñûí òóñëàìæèéí áàéãóóëëàãóóäûí òºñºë õºòºëáºðèéí äýìæëýãèéã àâ÷ ýõýëñýí. Áàòøèðýýò ñóìûí íóòàã äýâñãýðò àÿëàë æóóë÷ëàëûã õºãæ¿¿ëýõ òàëààð íãàðèéâ÷èëñàí ñóäàëãàà áîëîí òºëºâëºëò õàðààõàí õèéãäýýã¿é áàéíà.

1.1.3 Эдийн засаг

Íèéò 43842 òîëãîé ìàëòàé, ¿¿íýýñ òýìýý 4, àäóó 3717, ¿õýð 11680, õîíü 18788, ÿìàà 9653 тоо òîëãîé áàéíà. Íóòãèéí èðãýäèéí îðëîãûí ãîë ýõ ¿¿ñâýð ìàë àæ àõóéí ãàðàëòàé ñ¿¿, ñ¿¿í á¿òýýãäýõ¿¿í, ìàõ, ìàëûí àðüñ øèðíèé áîðëóóëàëò байдаг. ¯¿íèé çýðýãöýý óëèðëûí ÷àíàðòàé ñàìàð æèìñ ò¿¿æ áîðëóóëäàã. Çàðèì õ¿ì¿¿ñ áóãûí ýâýð ò¿¿æ, àí àãíàæ, çàãàñ áàðüæ, íýìýëò îðëîãî îëäîã áàéíà. 2008 оны байдлаар сумын төсвийн орлого болон суманд орсîн нийт хөрөнгө оруулалт нь дàðààх байдалтай байна.

Хүснэгт 2. Сумын төсвèéí бүрдүүлэлт

2006 îíû 3-ð ñàðûí 15-íä îðîí íóòãèéí áèîëîãèéí òºðºë ç¿éëñèéã õàìãààëàõ ñòðàòåãèéí òóõàé õýëýëö¿¿ëãèйí ¿ð ä¿íä ñóìûí ÇÄÒÃ, ÈÒÕ, ХÕÒÕÃàçðûí õàìãààëàëòûí

çàõèðãàà, îð÷íû á¿ñèéí çºâëºë áîëîí ÃÒÕÀÍ íü Áàòøèðýýò ñóìûã Ìîíãîëûí “Ýêî-çàãâàð” ñóì áîëãîí õºãæ¿¿ëýõ ÷èãëýëèéí òàëààð ñàíàë íýãäýí 2006 îíû 6-ð ñàðä ñóìûí ÈÒÕ-ààñ òîãòîîë ãàðãàæ, õºòºëáºðèéí ¿éë àæèëëàãààíû íàðèéâ÷èëñàí òºëºâëºãºº ãàðãàõ, Ýêî-çàãâàð ñóìûã õºãæ¿¿ëýõ àæëûã ¿å øàòòàéãààð õýðýãæ¿¿ëýõ çîðèëãîòîé àæëûí õýñãèéã áàéãóóëñàí áàéíà. ¯¿íèé äàãóó ìàðêåòèíãèéí ýõíèé îðîëäëîãóóä õèéãäýæ, òàíèëöóóëãàà õýâë¿¿ëæ îðîí íóòãèéí ìýäýýëëèéí õýðýãñë¿¿äýýð áàéãàëèéí íººöèéí ìåíåæìåíòèéí áîäëîãûí ÷óõàë çîðèëòóóäûã ñóðòàë÷ëàõ àæëóóä õèéãäæýý. Óëìààð Áàòøèðýýò ñóìûí çàñàã çàõèðãààíààñ îðîí íóòãèéí á¿òýýãäýõ¿¿íèé íýð òºðºë, ¿éë÷èëãýýíèé áîëîìæóóäûí æàãñààëòûã ãàðãàí íóòãèéí “áðýíä” á¿òýýãäýõ¿¿í¿¿äèéã õºãæ¿¿ëýõýýð çîðüñîí íü îðîí íóòãèéí ýäèéí çàñàãò ìýäýãäýõ¿éö íºëºº ¿ç¿¿ëæ áàéíà.

Үзүүлэлтүүд 2008 Ñóìûí òºñâèéí îðëîãî 55738.8 Ñóìûí íóòàãò õèéãäñýí õºðºí㺠îðóóëàëòûí õýìæýý 147983.2

Õýíòèé

 

 

1.1.4 Хүн

Тòýäãýýðèíü õàëõ íàñíû 1õóâèéí õХүн амы

Æ

Æ

Æ

1.1.5 Дэд

Абүрэлдэхүзүүлэх тодорхой

аймгийн Ба

н ам

Тус суманд èéí 1077 ньÿñòàí ýçýë324 èðãýíò

õýâøèëä 10ын ажил эрхл

Æèøèã çóðàã

Æèøèã çóðàã

Æèøèã çóðàã

д бүтэц

Аливаа аялхүүн хэсэг бзүйлс, тэ

йлж түүнд ү

атøèðýýò су

нèéò 2092 ь эрэгтэй, 10ëäýã. 630 өрòýé. ¯¿íýýñ1, òºñºë õºòлэлтийг хар

ã 2. Õºäºëì

ã 3. Хүн амы

ã 4. Õ¿í àìû

лал жуулчлболох зам, эдгээрт туүндэслэн бү

9%

41%

12%

Аæèë ýðõýëäýã

ã¿é …

Хºäºëìºðèéí àäâà…

ум “Аялал ж

ýìýãòýé49%

õ¿í àì орш015 эмэгтэйрхтэй ба íè àæèëëàãñàòºëáºðò 18,руулбал:

ìºðèéí íàñí

ын бүтэц

ûí áîëîâñðî

лалын зортээвэр буюлгуурласанүтээгдэхүүни

%9% 2%

27%

º

жуулчлалûã

10 

ýðýãòýé 51%

шин амьдарйчүүд байнаèéò ìàë÷èí àä 883, òºð, ìàë÷èä 75

íû õ¿í àìûí

îëûí áàéäà

рих газрынюу хүрэх бол

үйлчилгэийг хөгжүүл

äýýä áîëîâñðîé

òóñãàé äó

Аæèëëàãñàä 73%

ÕÝÀ-ä á¿ðòãýëò

ýé …

хөгжүүлэх м

рдаг ба наса. Нийт хүн ºðõèéí òîîðèéí áîëîí 50, õºäºëìº

í àæèë ýðõë

àë

н хувьд дэломж, жуулчэний хангалдэг.

îëòî

óíä

ã

менежменти

с, хүйсийí амын 70% î 329 áàéíà òºñºâò áàé

ºð ýðõëýýã¿é

ëýëòèéí áàé

эд бүтэц чид аялагчдамж зэрги

ийн төлөвлө

бүтцээр ха íü áóðèàä,à. Õºäºëìºéãóóëëàãàä é 208 õ¿í áà

éäàë

түүний үндыг татах бийг нарийв

өгөө”

арвал 30%

ºðèéí 113, àéíà.

ндсэн болон вчлан

Õýíòèé аймгийн Батøèðýýò сум “Аялал жуулчлалûã хөгжүүлэх менежментийн төлөвлөгөө”

 

11  

Õ¿ðýõ áîëîìæ:

Óëààíáààòàð õîòîîñ Áàòøèðýýò ñóìûí òºâ õ¿ðòýë àâòî òýýâðèéí õýðýãñëýýð àÿëàí хүрэх боломжтой. Íутгийн иргэд болон аялагчид èõýíõäýý төв замыг даган аялдаг. Áîðîî óñ áàãàòàé үед дөт замаар ÿâæ Хавтгарын ÎÍÒÕÃ-ûí äýðãýä¿¿ð ºíãºðºí ñóìûí òºâ õ¿ðýõ áîëîëöîîòîé ÷, хур бороо ихтэй үед замын нөхцөл хүнд, шавар шалбаагòàé бîëäîã.

Батширээт хүрэх ¿íäñýí замíàëыг харуулбал:

1. Áîðîî õóðòàé çóíû óëèðàëä èõýâ÷ëýí Óëààíáààòàð – Æàðãàëòõààí - ªìíºäýëãýð- Áèíäýð îâîî - Áàòøèðýýò ãýñýí ìàðøðóòààð àÿëäàã áºãººä íèéò 440êì çàìûã òóóëäàã. Íèéñëýë õîòîîñ ç¿¿í ç¿ãò Õýíòèé àéìãèéí òºâ ªíäºðõààí õîòûã ÷èãëýñýí засмал замààð àâòî ìàøèíààð ÿâæ Æàðãàëòõààí ñóì õ¿ðýýä öààø ýíãèéí õºðñºí çàìààð ¿ðãýëæë¿¿ëýí äàâõèñààð Áàòøèðýýò ñóìûí òºâä õ¿ðíý. Çамын нөхцөл харьцангуй сайн.

2. Хуурай óëèðëûí үед Улаанбаатар – Хэрлэнгийн гүүр – Цэнхэр сумын хойгуур - Хавтгар – Батширээт сумын төв гэсэн маршрутààð àÿëàõ боломжтой. Ýíý çàìûí õóâüä 176 êì çàéã çàñìàëààð, ¿ëäýõ çàéã ýíãèéí õºðñºí çàìààð òóóëàõ áºãººä намгàðõàã, èë óñ бүхий çàìûí õýñã¿¿ä íèëýýä òааралдаõ ÷ õàðüöàíãóé äºò çàìä òîîöîãääîã.

Ýíä äóðüäàãäààã¿é áîëîâ÷ ç¿¿í á¿ñèéí àÿëëûí ÷èãëýëä Òºâ àéìãèéí ̺íãºíìîðüò, Õýíòèé àéìãèéí Öýíõýðìàíäàë, ªìíºäýëãýð, Ãóðâàíáàÿí ãýõ çýðýã ñóìäûí íóòàã äàõü àÿëàë æóóë÷ëàëûí ¿çìýð¿¿ä, ¿éë÷èëãýýäòýé õîëáîñîí õýëáýðýýð îëîí ººð ººð ìàðøðóòààð àÿëàæ Áàòøèðýýò ñóì ðóó õ¿ðýõ áîëîìæòîé þì.

Харилцаа холбоо:

Ñóóðèí áîëîí ¿¿ðýí òåëåôîíû ”ÌÖÕ”, “Ñêàéòåëü”, “Ìîáèêîì”, “Жи мобайл” îïåðàòîðóóäûí ñ¿ëæýýã ñóìûí òºâèéí áîëîí õºäººãèéí èргэд àøèãëàæ, õîëáîî õàðèëöààíû õýðýãöýýãýý õàíãàæ áàéãàà áà Æè ìîáàéëûí ñ¿ëæýýãýýð äàìæóóëàí õºäººä èíòåðíýò õýðýãëýõ àñàð ºðãºí áîëîìæ íýýãäñýí.

Бусад үйлчилгээний хангамж:

ÕÀÀÍ áàíêíû ñàëáàð òîîöîîíû òºâ, ØÒÑ-óóä, ÕÕÄÖÃ-ûí Ìýäýýëýë, ñóðãàëò, ñóðòàë÷èëãààíû òºâ áîëîí ¿éëäâýðëýë, ¿éë÷èëãýýíèé ÷èãëýëýýð 12 аж ахуйн нýãæ ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëæ áàéíà. 2009 îíû 6-ð ñàðä Ñ¿¿ ÕÊ-èéí ñ¿¿, ñ¿¿í á¿òýýãäýõ¿¿í áîëîâñðóóëàõ ¿éëäâýð àøèãëàëòàíä îðñíîîð ñóìûí èðãýä ÌÀÀ-í á¿òýýãäýõ¿¿íýý çàõ çýýëä øóóä íèéë¿¿ëýõ, ñóìûí èðãýäèéí îðëîãî ºñºõ òîìîîõîí áîëîëöîî íýýãäñýí. ̺í 550 ñàÿ òºãðºãèéí ºðò㺺ð áàðèãäñàí öàõèëãààí äàìæóóëàõ àãààðûí øóãàì 2007 îíîîñ

àøèãëàëòàíä îðæ 22 аж ахуйн нэгж, 217 ºðõ àéëûã ýð÷èì õ¿÷ýýð õàíãàñàí.

Õýíòèé аймгийн Батøèðýýò сум “Аялал жуулчлалûã хөгжүүлэх менежментийн төлөвлөгөө”

 

12  

1.1.6 Áàéãàëü õàìãààëàë

Сумын өмнө тулгамдаж буй асуудлуудын нэг нь байгаль хамгаалàл юм. Сумын íóòàã äýâñãýð íü байгалийн нөхөн сэргэх баялаг болох ойн сан, түүний дагалт баялаг, ан амьтан болон ашигт ургамал, тэдгээрийн төрөл зүйлñèéí нөөц харьцангуй арвин боловч, сүүлийн жилүүдэд удаа дарааëàí ãàðñàí ойн түймэр, олон жилийн хуурайшилтын нөлөөгөөр ойн

сангийн нөөц багасч, гол горхины ус татрàí

Çóðàã 3. Øàòñàí îéí õýñýã

хөрснèé усíû түвшин илт доошилæ байãààã íóòãèéí èðãýä áàòëàæ áàéíà. Мөн байгалийн нөөцийг дураар ашиглагчид олширч, õóóëü áóñààð àí àãíàõ, загас áàðèõ явдал ñ¿¿ëèéí æèë¿¿äýä ãàçàð àâàõ õàíäëàãàòàé áîëñîí.

ÕÕÄÖà болон ¿çýñãýëýíò áàéãàëü, çýðëýã àìüòàä á¿õèé ãàçðóóäàä самар, жимс түүх, амьтäыг үргээх, хулгайн ан хийх, аìüòäûí тогтвортой байршлыг алдагдуулах, байгалийн нөөцийг дураар цөлмөх ÿâäàë ãàðñààð áàéñàí òóë орон нутгийн иргэдийн санаачлагаар “Õàâòãàðûí òóñãàé õàìãààëàëòòàé ãàçàð”-ийг байгуулñàí áºãººä ÃÒÕÀÍ-èéí äýìæëýã òóñëàëöàà, Íèäåðëàíäûí Âàíò óëñûí Áýýæèí äýõü ÝÑß-íû õàìòûí ñàíõ¿¿æèëòýýð õàìãààëàëòûí àæèë àìæèëòòàé ÿâàãäàæ áàéíà. Õàâòãàð íü 104000 ãà òàëáàé á¿õèé îðîí íóòãèéí òóñãàé õàìãààëàëòòàé ãàçàð áºãººä ýíý àíãèëëûí áóñàд ãàçðóóäòàé õàðüöóóëàõàä õàìãèéí òîì áºãººä áàéãàëèéí íººöººð õàìãèéí áàÿíä òîîöîãääîã. Íóòãèéí èðãýä “Áèäíèé àìüäðàëä ýêîëîãèéí äîðîéòîë èõ áàãà ÿìàð íýãýí õýìæýýãýýð íºëººëæ áàéãàà òóë ýäãýýð òóëãàìäñàí àñóóäëóóäûã øèéäâýðëýõýä á¿õ õ¿í ãàð áèå îðîëöîõ ¸ñòîé.” óðèàí äîð íýãäýæ õàìòðàí àæèëëàæ áàéíà.

Çóðàã 4. Õàâòãàðûí ÎÍÒÕÃ-ûí îíöãîé á¿ñ

Õýíòèé аймгийн Батøèðýýò сум “Аялал жуулчлалûã хөгжүүлэх менежментийн төлөвлөгөө”

 

13  

ÎÍÒÕÃ-ûí õ¿ðýýíä áàéãàëü îð÷èí, àìüòàí óðãàìëûã õàìãààëàõ àæëóóä õèéãäýæ áàéãàà õýäèé ÷ õàìãààëàëòàä àâàãäààã¿é, íóòãèéí èðãýäèéí àìüäðàí ñóóäàã æèðèéí ãàçàð íóòãóóäàä õîã õàÿãäàë õóðèìòëàãäàí îð÷íîî áîõèðäóóëæ, áàéãàëèéí ¿çýìæèéã

àëäàãäóóëàõ ÿâäàë áàéñààð áàéíà. Ò¿¿í÷ëýí ñóìûí òºâèéí àéë áîëãîíû õàøààíä áàéøèí áàðèõààð áîëîí

õóäàëäààëàõ çîðèëãîîð áýëòãýñýí ä¿íç ìîä /çàðèì íü ìóóäàæ ºìõºðñºí/ èõ õýìæýýãýýð áàéãàà íü áàéãàëèéí íººöèéã õàéð ãàìã¿é, òîîöîîã¿é õýðýãëýæ áóéã èëòãýí õàðóóëæ áàéíà. Çóðàã 5. Õîã õàÿñàí áàéäàë

Îéí áàÿëãàà çîõèñòîé àøèãëàõ, õàìãààëàõ, ¿ðæ¿¿ëýõ ÷èãëýëýýð õàìòðàí àæèëëàõ îðîí íóòãèéí èðãýäèéí íºõºðëºë¿¿ä áàéãóóëàãäàæ áóé íü öàã ¿åýý îëñîí ÷óõàë àæèë áîëîâ÷ òýäãýýð íü òîäîðõîé òºëºâëºëò, àëñûí õàðààòàé íýãäñýí áîäëîãûí õ¿ðýýíä ÷èãëýí àæèëëàõ øààðäëàãà ç¿é ¸ñîîð óðãàí ãàð÷ áàéíà. Çóðàã 6. Èðãýäèéí íºõºðëºëèéí õàÿã

1.2 Аялал жуулчлалын хөгжилт

1.2.1 Салбарын дүр төрх

Батширээт сумын хувьд аялал жуулчлал нь îãò шинэ ойлголт биш бөгөөд тус сумын нутгаар Чингис хаанû түүхэн дурсгалт газруудтай танилцах, Хэрлэн, Онон, Балж голуудаар загасчлах, буриад зоны аж амьдрал зан заншилтай танилцах чиглэлийн аяллууд öººí òîîãîîð õýäèé ÷ зохион байгуулагдсаар ирсэн.

Монгол улсын аялал жуулчлалыг бүсчлэн хөгжүүлэх 2 үе шаттай хөтөлбөрийн зүүн бүсийн аялал жуулчлалын хэсэгт Хэнтий аймгийг хамруулж, Их эзэн Чингис хааны түүхтэй холбогдуулан түүх соёлын аялал жуулчлалыг дараах чиглэлээр хөгжүүлэхээр тусгажээ. Үүнд:

- “Их эзэн Чингис хааны түүхтэй холбоотой газруудад жуулчны баазуудыг хууль, стандартын дагуу байгуулж, гадаад дотоодын жуулчдад үйлчлэх

- Хэрлэн, Онон, Балж голуудыг ашиглан усан замын болон загасчлалын жуулчлалыг хөгжүүлэх

- Хэнтий хааны Онон, Балж, Гурван нуурын Хэрлэнгийн хөдөө арал, Дэлгэрхааны гэсэн бүс нутгаар жуулчдыг аялуулж уулын тайга, ойт хээр, хээрийн бүс бүслүүрийн байгалийн онцлог, түүх, соёлын үнэт дурсгалуудтай хослуулан танилцуулах

Õýíòèé аймгийн Батøèðýýò сум “Аялал жуулчлалûã хөгжүүлэх менежментийн төлөвлөгөө”

 

14  

Мөн Хэнтий аймгийн хүрээнд аялал жуулчлалыг эдийн засгийн тэргүүлэгч салбарын нэг болгох зорилго бүхий аялал жуулчлалыг хөгжүүлэх дэд хөтөлбөрт:

1. Одоо байгаа Дэлгэрхаан сумын Хөдөө арал, Өмнөдэлгэр сумын Баянгол, Биндэр сумын Чингисийн тоонот, Дадал сумын Онон гол, Өндөрхаан хотын дэргэдэх Хэрлэнбаяны жуулчны баазуудыг бэхжvvлж, бүтээгдэхvvн үйлчилгээг сайжруулах

2. Жуулчны баазуудыг цаашид нэмэгдvvлж шинээр байгуулах 3. Аялал жуулчлалын маршрутын танилцуулгыг бэлтгэх, веб хуудас бэлтгэж

интернетэд суурилуулах 4. Тур оператîруудтай холбоо тогтоож аймагтаа жуулчдыг ирүүлэх боломжийг

нэмэгдүүлэх 5. Орон нутагт аялагчдад үйлчлэх улсын болон хувийн байгууллагууд, аялагчид,

хөдөлмөрчдийн дунд сургалт, сурталчилгаа явуулах 6. Аялагчдын зам, хоол, байр, эмнэлэг, холбооны vйлчилгээ, аюулгvй байдлыг хангах

үйл ажиллагааг зохион байгуулах гэсэн зорилтуудыг дэвшүүлэн ажиллаж байна.

Àялал жуулчлалын çàðèì êîìïàíèóä тодорхой чиглэл, маршрутуудыг æóóë÷äàä санал болгоäîã байгаа бà òýäãýýðò Биндэрийн овоо, ªглөгчийн хэрэм, Рашаан хадíû äóðñãàë зэрэг түүх соёлын ºâ¿¿äèéã áàãòààí суртал÷èëсаар ирсэн. Хавтгарын ОНТХГ нь өнгөрөгч онуудад цөөн тооны жуулчдыг ГТХАН болон бусад хамтран ажиллагч байгууллагуудын дэмжлэгтэйгээр хүлээн авч, çýðëýã àìüòäûã àæèãëàõ, ÿâãàí áîëîí ìîðèí àÿëëóóäûã зохион байгуулжээ.

1.2.2 Нөхцөл байдлын шинжилгээ

Сумын эдийн засаг, иргэдийн амьжиргаа, аялал жуулчлалын ºíººãèéí íºõöºë áàéäал, ñóìûí íóòàã äýâñãýðò õèéñýí судалгаа, ажиглалтын материалуудад òóëãóóðëàí îëîí óëñûí ò¿âøèíä íèéòëýã àøèãëàãääàã ÑВОТ øèíæèëãýýíèé àðãààð сумын нутагт àÿëàë æóóë÷ëàëûã õºãæ¿¿ëýõэд ач холбогдол бүхий нөөц, боломжóóäûг ¿нэлвэл дараахи байдалтай харагдаж байна.

Давуу тал

Сул тал

- “Эко Сум” болох сумын нэгдсэн зорилт õýðýãæèæ áàéãàà - Газар зүйн байрлалын хувьд Óëààíáààòàð õîòîîñ áàãàã¿é алслагдсан áîëîâ÷ çàìûí íºõöºë õ¿ðýõ áîëîìæ õàðüöàíãóé ñàéí

- Õ¿íèé ãàðò èõ ºðòºã人ã¿é óíàãàí áàéãàëüòàé - Íóòãèéí èõýíõ õýñýã íü îй шугуй, гол мөрөн хосолсон үзэсгэлэнт тогтоцòîé

- Ñоёлын õóâüä ººðñäèéí өвөрмөц онцлог ÿëãàà á¿õèé áóðèàä çîí íèéò õ¿í àìûí 70 ãàðóé õóâèéã ýçýëäýã

- Ò¿¿õ, ñî¸ëûí äóðñãàëò ºâ¿¿äòýé - Сумын удирдлага болон íóòãèéí иргэд аялал жуучлалын талаар èõýýõýí ñîíèðõîí õºãæ¿¿ëýõèéã ýðìýëçýæ áóé

- Газар нутгийн íèëýýä õýñýã ÕÕÄÖÃ-ò õàìààðàãäдàг - Ñóìûí íèéò íóòàã äýâñãýðèéí õ¿ðýýíä ¿¿ðýí õîëáîîíû

ñ¿ëæýý íýâòýðñýí /Æè ìîáàéë/ - Өрх айлууд íü зунû óëèðàëä бөөн人 тасаг болон çóñäàã

- Орон нутгийн засаг захиргаанд аялал жуулчлалын талаарх мэдээлэл, ойлголт, туршлага багатай

- Гадаадын жуулчдад зориулсан ìýäýýëýë äóòàãäàëòàé áóþó õàíãàëòã¿é áàéãàà

- Аялагчдад зориуëсан замын чиглэл çýðãèéã çààñàí тэмдэглэгээ äóòàãäàëòàé

- Îðîí íóòãèéí çîîãèéí ãàзрууд áîëîí ñóìûí òºâèéí çî÷èä áóóäëóóäûí үйлчилгээний чанар, түвшин, нөхцөл хангалтгүй

- Õоолíû àìò, ÷àíàð ó÷èð äóòàãäàëòàé - Èðãýäèéí áîëîí ñóìûí õýìæýýíä õîг хаягдлын менежмент ñóë

- Íóòãèéí èðãýäèéí óëàìæëàëò çàí çàíøèë, ýä ºëãèéí õýðýãëýý çàðèì òàëààð ìàðòàãäàæ áàéãàà

Õýíòèé аймгийн Батøèðýýò сум “Аялал жуулчлалûã хөгжүүлэх менежментийн төлөвлөгөө”

 

15  

- ¯õýð ñ¿ðýã ò¿¿í äîòîð ñààëèéí ¿íýý èõòýé, ñ¿¿ ñ¿¿í á¿òýýãäýõ¿¿í ýëáýã

- Íóòãèéí èðãýäèéí á¿òýýë÷, àæèëñàã ÷àíàð - Ãàçàð íóòàã íü æуулчäыí áàéíãûí урсгалд ºðòºã人ã¿é - Õàâòãàðûí ÎÍÒÕÃ-ûã áàéãóóëàí çýðëýã àìüòàä, áàéãàëèéí

áàÿëãèéã ñóìûí òóñãàé õàìãààëàëòàíä àâñàí - Òóñãàé õàìãààëàëòòàé íóòàã äàõü àìüòäûí òîî òîëãîé

ºñºõ õàíäëàãàòàé áàéãàà - Îíîí, Ýã, Áàðõ çýðýã îëîí ãîëóóä ñóìûí íóòãààð óðñäàã - Ãîëóóäàä òóë, õàéðóóñ, çýâýã çàãàñ àìòüäðàí ¿ðæäýã - Îéí èõýýõýí íººöòýé - Æèæèã ãàð óðëàëûí ¿éëäâýðëýëèéí ò¿¿õèé ýä

ìàòåðèàëààð àðâèí - Öýíãýã óñíû õàâ÷ ñóìûí òºâèéí äóíäóóð óðñàõ Ýãèéí ãîëä

àìüäàðäàã - Ñóìûí íóòàãò 30 ãàðóé Ẻ óäãàí õ¿ì¿¿ñ àìüäàðäàã - Áóðèàä çîí îëîí Óãèéí áè÷èã õºòëºõ óëàìæëàëò çàíøëàà

ñàéòàð õàäãàëàí óëàìæèëñàí - Óðãèéí áàÿð, Îíîí õóðä íààäàì 2 æèëä íýã óäàà ýýëæëýí

òýìäýãëýãääýã - ÕÕÄÖÃ-ûí Ìýäýýëýë ñóðãàëò ñóäàëãààíû òºâ ñóìûí òºâä

áàéðëàäàã - “Áàéãàëü áà òåàòð” õ¿¿õäèéí äóãóéëàí áîëîí áàéãàëü

õàìãààëàõ êëóá òîãòìîë ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëæ áàéãàà - Îíîí ãîëûã Àìóð ìºðíèé ýõ õýìýýí ýðäýìòýä ñóäëàà÷èä

òîãòîîñîí - Õîâîð, íýí õîâîð çàðèì ç¿éë æèã¿¿ðòýí äóëààíû óëèðàëä

çóñäàã

- Æóóë÷äûí àÿëàë èä çîõèîí áàéãóóëàãääàã 6-ð ñàðûí ñ¿¿ë ¿åýýñ 7-ð ñàðûí äóíä ¿å õ¿ðòýë íóòãèéí çàðèì õýñã¿¿äýýð õºõ ò¿ð¿¿, øóìóóë õýò ýëáýãøäýã

- Õÿíàëò õÿçãààðëàëòã¿é áàéãàëèéí áàÿëãèéã öºëìºæ áàéñàí ñàìàð æèìñ ò¿¿ã÷äèéí ¿ëäýýñýí óë ìºð, õîã õàÿãäàë îäîîã õ¿ðòýë îéí çàðèì õýñã¿¿äýä õýâýýð áàéãàà

- Õóóëü áóñ, çºâøººðºëã¿é çàãàñ÷ëàëààñ ¿¿äýí òóë áîëîí áóñàä çàãàñíû òîî ýðñ áàãàññàí

Òààòàé áоломж

Аюул занал

- Монгол улс íü олон улсын хэмжээнд аялал жуулчлалын зорих газар хэмээн танигдаж байгаа-1

- Олон улсын хэмжээнд идэвхитэй болон тусгай сонирхлын аяллын хэлбэрүүд, тухайлбал явган болон морин аялал, íóòãèéí èðãýäýä òóëãóóðëàñàí õýëáýðýýð айлд амьдран соёл, зан заншил, амьдралын хэв маягтай танилцах, суралцах аялалд оролцогчдын тоо эрс нэмэгдэж байгаа-2

- ТХГН-ын орчны бүсэд ГТХАН-ийн болон бусад төслүүдийн хамтран хэрэгжүүлж буй нутгийн иргэдэд түшиглэсэн аялал жуулчлалын сүлжээнд хамрагдах боломжтой-3

- Îð÷èí ¿åèéí òåõíîëîãèéí äýâøëèéí ¿ðýýð õºäºº îðîí íóòàãò èíòåðíýò àøèãëàí äýëõèé äàõèíòàé, õýðýãëýã÷äèéí çàõ çýýëòýé øóóä õîëáîãäîõ áîëîìæ íýýãäñýí-4

- Аялал жуулчлалын төлөвлөгөөг хэрэгжүүлэхэд хяналтгүй хандах, нутгийн удирдлага солигдон сонгогдож залгамж халаа, уялдаа алдагдах-1

- Ойн түймэр, хулгайн ан, хууль бусаар мод бэлтгэх болон хог хаягдлын зохицуулалтгүй байдал зэрэг нь байгаль орчны доройтлыг бий болгох-2

- Нутгийн иргэд аялал жуулчлалыг зөвхөн мөнгө олох талаас нь хандан дутмаг ойлголт түгэх-3

- Áàéãàëèéí áàÿëãèéí çîõèñã¿é, ñýòãýëã¿é õýðýãëýý /çàãàñ áàðèõ, ñàìàð, æèìñ ò¿¿õ, ìîä ò¿ëø áýëòãýë/-4

- Õàðèóöëàãàã¿é óóë óóðõàé, ãàçàð àøèãëàëò íýìýãäýõ-5

- Äýëõèéí äóëààðëûí óëìààñ îëîí ãîë, íóóðóóä øèðãýí áàéãàëèéí òºðõ àëäàãäàæ äîðîéòîõ-6

Хүснэгт 3. ͺõöºë áàéäëûí øèíæèëãýý

Áàòøèðýýò сумын хувьд аялал жуулчлалыг хөгжүүлэх таатай боломжуудыг амжилтын магадлалаар нь, аюулыг тохиолдох магадлалаар нь зэрэглэн авч үзвэл:

Õýíòèé аймгийн Батøèðýýò сум “Аялал жуулчлалûã хөгжүүлэх менежментийн төлөвлөгөө”

 

16  

Таатай боломжуудын ¿íýëãýý

Амжилтын магадлал

Их Бага

Тааламжтай

Байдал

Их 1, 2, 3 4

Бага

Аюулын çýðýãëýë

Тохиолдох магадлал

Их Бага

Ноцтой

Байдал

Их 2, 4, 6 3

Бага 1, 5

2. ÁÀÒØÈÐÝÝÒ ÑÓÌÛÍ АЯЛАЛ ЖУУЛЧЛАЛЫÍ НӨӨЦ

2.1 Аялал жуулчлалын суурь нөөцүүд, тэдгээрийн үнэлгээ

Áàòøèðýýò ñóìûí àÿëàë æóóë÷ëàëûí ñóóðü íººöºä áàéãàëèéí ¿çýñãýëýíò áîëîí ò¿¿õèéí äóðñãàëò ãàçðóóä, õàëóóí õ¿éòýí ðàøààí, õàäíû ñ¿ã çóðãóóä, ñî¸ëûí îíöëî㠺⿿ä çýðýã àÿëàë æóóë÷ëàëä øóóä àøèãëàõ áîëîìæòîé íººö¿¿äèéã õàìðóóëàí àâ÷ ¿çñýí áîëíî.

а/ Түүх, соёлын дурсгалт газрууд

Òóñ ñóìûí ãàçàð íóòàãò ò¿¿õ ñî¸ëûí äóðñãàëò ãàçðóóä îëîí áèé. ¯¿íä: ªãëºã÷èéí õýðýì, Ðàøààí õàä îð÷ìûí ò¿¿õ ñî¸ëûí ãàçàð áîëîõ ïàëåîëèòûí áóóö, òàìãà, òýìäýã, ñ¿ã çóðàã, áóãàí õºøºº, õàäíû áè÷ýýñ, õ¿í ÷óëóó çýðýã áºãººä Ðàøààí õàäûã Áýäýð õîøóó, Áèíäýðèéí îâîîíîîñ óðàãø äàâàí óðóóäàõàä òîõèîõ õýðìèéí ¿ëäýãäëèéã “õîð÷èõóé áîëäîã”, óðä ãîëûí õºíäèéã “ õîðõîíîã æèáóð”- ûí õºíäèé õýìýýí òîãòîîñîí áàéäàã íü Ìîíãîëûí íóóö òîâ÷îîíä íýð äóðäàãäñàí ãàçðóóä þì.

Õýíòèé аймгийн Батøèðýýò сум “Аялал жуулчлалûã хөгжүүлэх менежментийн төлөвлөгөө”

 

17  

д/д Газруудын нэрс

Байршил Онцлог Өнөөгийн байдлын үнэлгээ

1 Ðàøààí õàäíû ïàëåîëèò, ìåçîëèò, íåîëèòûí ¿åèéí ñóóðèí

Áèíäýð óóëûí ç¿¿í óðä õàäòàé õîøóóã Áèíäýðèéí ýð¿¿ áóþó ðàøààí õàä ãýж нэрлэдэг

Äýýä ïàëåîëèòèéí ¿åýñ äóíäàä çóóíû ¿å õ¿ðòýëõ ò¿¿õèéí îëîí ¿åä õàìààðàõ àí àìüòàí, õ¿íèé çóðãèéã öîîëáîðëîí çóðæ, îâãèéí õýäýã çóóí òàìãûã ñèéëæ, Îðõîí, Êèäàí, Àðàá-Ïåðñ, Õÿòàä, Ò¿âä, Ìîíãîë áè÷ãýýð õîðü ãàðóé áè÷ýýñ áè÷èæ ¿ëäýýæýý.

Аялал жуулчлалын зорилгоор ашиглагдаж байгаа, хүмүүсийн гарт бага өртөгдсөн

2

¯ç¿¿ð öîõèîíû õàäíû çóðàã

Ðàøààí õàäíû äóðñãàëûí îéðîëöîî

Ýðòíèé îâîã àéìãóóäûí òàìãà òýìäýã, àäóó ìàë, õ¿íèé ä¿ðñ á¿õèé çóðãóóä òàðóó áàéäàëòàé ä¿ðñëýãäñýí áàéäàã. Òîëãîéí îéð îð÷ìîîñ øèíý ÷óëóóí çýâñãèéí ¿åèéí îëäâîðóóä èõ îëääîã.

Аялал жуулчлалын зорилгоор ашиглагдаж байгаа, хүмүүсийн гарò өртөгдсөн

3 Æèâõòýéí àìíû õ¿í ÷óëóó

Ñóìûí òºâººñ áàðóóí òèéø 12 êì çàéä Ýãèéí ãîëûí ç¿¿í áèåä

ĺðâºëæèí õýëáýðèéí ÷óëóó îâîîëæ õèéãýýä õîéíîîñ ºìíº ç¿ã öóâóóëàí áàéðëóóëñàí ÷óëóóí õàøëàãà 6 áàéãààãèéí 4 íü õ¿í ÷óëóóòàé.

Аялал жуулчлалын зорилгоор ашиглагдаж байгаа, хүмүүсийн гарт áàãàõàí өртөгдсөн

4 ªãëºã÷èéí õýðýì

Ñóìûí òºâººñ áàðóóí óðàãø 45 êì Áàÿí ãîë, ªãëºã÷èéí ãîë íèéëýõ áýë÷ðýýñ 8-10 êì çàéä

Îéðîëöîîãîîð 3 êì , óðä áà ºìíº òàëäàà 2 õààëãàíû îðîìòîé, äîòðîî æèæèã øîðîîí äàëàíãèéí ¿ëäýö á¿õèé ýë õýðìèéí õàíûí ÷óëóóí ºðëºã ç¿¿í ºìíºä áà ºìíºä õýñãýýðýý òîä ìýäýãäýíý

Аялал жуулчлалын зорилгоор ашиглагдаж байгаа, хүмүүсийн гарт багагүй өртөгдсөн

Хүснэгт 4. Түүх, ñоёлын äурсгалт газрууд

Õýíòèé аймгийн Батøèðýýò сум “Аялал жуулчлалûã хөгжүүлэх менежментийн төлөвлөгөө”

 

18  

3.Ýðòíèé áóëø

Õýíòèé аймгийн Батøèðýýò сум “Аялал жуулчлалûã хөгжүүлэх менежментийн төлөвлөгөө”

 

19  

á/ Õàëóóí õ¿éòýí ðàøààíóóä

д/д Ðàøààíóóäûí нэрс

Байршил Онцлог Өнөөгийн байдлын үнэлгээ

1 Îíîíãèéí ðàøààí

Ñóìûí òºâººñ áàðóóí õîéø 95 êì

Ðàøààíû ç¿¿í ºìíº 300 ì îð÷èì çàéä æèæèãõýí íóóðòàé áºãººä áàðóóí äýíæèéí ìîä áóòûã àðèëãààä îíãîö áóóëãàæ áîëíî. Îíîí ãîëûí õî¸ð ýòãýýäèéí óñíû õàãàëáàð áîëñîí èõ îéò õºâ÷, ÿí ñàðüäàãóóä õ¿ðýýëýýä ìàø ñàéõàí ¿çýñãýëýíòýé áîëãîñîí

Äîòîîäûí àÿëàã÷èä áîëîí ñàìàð æèìñ ò¿¿ã÷èä îëíîîð î÷èõ áîëñíîîñ óëáààëàí îð÷íû ¿çýìæ àÿëäàãäàõ, õîã õàÿãäàë íýìýãäýõ áîëñîí. Ýì÷èëãýý ñóâèëãààíû çîðèëãîîð àøèãëàãäàæ áàéãàà ÷ õàìãààëàõ òàëààõ àæèë õèéãäýýã¿é.

2 Òàðäûí ðàøààí

Ñóìààñ áàðóóí õîéø 76-77 êì çàéòàé, ä.ò.ä 1380 êì-ò îðøèíî

Òàðäûí ðàøààí áèò¿¿ îé ìîä õºâ÷èä õó÷èãäñàí ¿çýñãýëýíòýé áàéãàëüòàé áºãººä õîäîîä ãýäýñíèé àëèâàà ºâ÷èíä íýí ñàéí þì.

Àÿëàë æóóë÷ëàëûí ¿éë àæèëëàãààíä àøèãëàãäàí õ¿ì¿¿ñèéí ãàðò ºðòºã人ã¿é.

3 Àðàíãàòûí ðàøààí

Áàòøèðýýò ñóìûí õóó÷èí

5-ð ñàðûí ñ¿¿ë 6-ð ñàðûí ýõýýð ãàðààä 8-ð ñàðä øèðãýäýã. Õýð

Õ¿ì¿¿ñèéí ãàðò ºòðºãäñºí.

Õýíòèé аймгийн Батøèðýýò сум “Аялал жуулчлалûã хөгжүүлэх менежментийн төлөвлөгөө”

 

20  

5-ð áàãèéí íóòàã àðàíãàò ãîðõèíû ºìíº ýòãýýäýä 1 êì çàéä îðøèíî

öýâäãèéí äîðîîñ ãàðäàã ó÷èð õ¿éòýí áàéäàã. Ýíý ðàøààí íü òºìºðëºãèéí ç¿éë ìàø áàãà ó÷èð ñàâëàõàä òîõèðîìæòîé

Хүснэгт 5. Халуун хүйтэн рашаанóóä

â/ Онцлог үйл явдлууд

Сумын иргэдийн нийтээр тэмдэглэдэг баяр, уламжлал болон зохиогддог онцлог үйл явдлууд нь жуулчдыг татах хүчин зүйлс бөгөөд аялал жуулчлалын нөөцөд хамаардаг. Òîãòìîë çîõèîí áàéãóóëàãääàã ýíý òºðëèéí òýìäýãëýëò ¿éë ÿâäëóóäûã äàðààõ õ¿ñíýãòýä ¿ç¿¿ëýâ.

“Îíîí õóðä” Àõìàä óÿà÷äûã õ¿íäýòãýõ, òýäíèé ýðäýì óõààíûã ºâë¿¿ëýõ çîðèëãîîð óëàìæëàë áîëãîí 2 æèë òóòàìä çîõèîí áàéãóóëäàã. 2009 оны 6 сарын 13-нд 5 дахü удааãàà зохион байгуулагдñàí.

“Óðãèéí áàÿð” Ñóìûí ºðõ àéë бүр Угийн бичиг хөтлөх ýðòíèé ñàéõàí уламжлалтай áºãººä жилд ¿¿íèéãýý áàòàòãàõ, àõ ä¿¿ñýý ìýäýæ òàíèõ ¿¿äíýýñ õî¸ð æèëä нэг удаа ýíýõ¿¿ áàÿðûã зохион байгуулдаг. Баярын товлосон өдөр байхгүй, тухайн çîõèîí áàéãóóëàõ àéë ºðõ¿¿ä нь өдрөө ñîíãîäîã заншилтай, èхэвчлэн 7, 8 сард ÿâàãääàã. Энэ үеэр òóõàéí îâîã óãñààíû 300-400 гаруй хүì¿¿ñ цугларч, томоохон íаадам õèéäýã уламжлалтай.

“Àëòàðãàíà” Батширээт сумààñ анх санаачлан зохион байгуулсан. Энэ баяр нь Буриад зонû Оëîí óëñûí íààäàì áîëîí ºðãºæèæ òýìäýãëýãäýх болсон. Тус наадамд сумын иргэд, төлөөлөгчид уригдан очдог уламжлалтай.

“Бөөгийн чанар” õèéõ

Тус сумын нутагт 30 îð÷èì бөө óäãàí õ¿ì¿¿ñ àìüäàð÷ áàéãàà áà 5-ð сараас ýõëýí “Бөөгийн чанар” õèéõ õýìýýõ ºâºðìºö çàí ¿éëèéã ã¿éöýòãýäýã.

“Îíîí Õàòàí Èæèé” ßðóó íàéðãèéí íààäàì

Æèë á¿ðèéí 8-ð ñàðä òîãòìîë çîõèîí áàéãóóëàãääàã. Øèëäýã ÿðóó íàéðàã÷èä, áîëîí äîòîîäûí çî÷èä, àÿëàã÷èä èðæ ñîíèðõäîã.

Хүснэгт 6. Онцлог үйл явдлууд

2.2 Үйлчилгээний хангамж

2.2.1 Байрлуулах үйлчилгээ

Аялал жуулчлалыг тухайн бүс нутагт хөгжүүлэхэд нэн тэргүүнä ¿éë÷èëãýýíèé õàíãàìæèéí õ¿÷èí ÷àäëûã тодорхойлох шаардлагатай байдаг. Батширээт суманд нэг ээлжинд 150 орчим çî÷äûã хүлээн авч байршуулах хүчин чадал á¿õèé áàéðëóóëàõ ¿éë÷èëãýýíèé ãàçðóóä îäîîãîîð ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëæ байна.

д/д Үйлчилгээний байгууллагуудын нэр

Үйлчилгээний хангамж Хүчин чадал (нэг ээлжинд)

1 Чингисийн өлгий жуулчны бааз 22 гэр, 100 ор 100 çî÷èí

2 Îíîí Ёл жуулчны бааз Øèíý÷ëýí çàñâàðëàæ áàéãàà

Õýíòèé аймгийн Батøèðýýò сум “Аялал жуулчлалûã хөгжүүлэх менежментийн төлөвлөгөө”

 

21  

3 ªãëºã÷èéí õýðýì-ýêî ëîîæ Çуны байр 15 çî÷èí

4 Ану буудал 8 ор (өвөл, зун) 8 çî÷èí

5 Сумын захиргааны буудал 5 ор бүхий байр 5 çî÷èí

6 Дàмачийн байр 1 байр (өвөл, зун) 4 ортой

10-20 çî÷èí бàéðëàõ боломжтой

7 Алтаргана буудал 4 ортой 4 çî÷èí

8 Тайван ðàí÷ 6 ортой 6 çî÷èí

Нийт - 150 çî÷èí

Хүснэгт 7. Сумын нутаг дахь байрлуулах үйлчилгээний хангамж, õ¿÷èí ÷àäàë

Çóðàã 7. Ñóìûí òºâèéí ¿éë÷èëãýýíèé ãàçðóóä

2.2.2 Хоол ундааны үйлчилгээ

Сумын төвд хүн ам олноор суурьшсан бөгөөд түүнийг даган үйлдвэрлэл, үйлчилгээ хөгжèæ áàéíà. Хоол ундааны үйлчилгээ бүхий газруудаас гадна зугаа цэнгээний үйлчилгээ үзүүлдэг газрууд ÷ мөн үйл ажиллагаа явуулдаг. Өнөөгийн байдлаар Áàòøèðýýò сумын хэмжээнд нэг ээлжиндýý íèéò 240 гаруй çî÷èä õ¿ëýýí àâàõ суудал бүхий хоол ундааны үйлчилгээний газрууд ажиллаж байна.

А) Гуанз, цайны газрууд

Сумын төвд нийт 60 гаруй хүний ñóóäàëòàé 4 жижиг цайны газар ажилëàæ áàéíà. Ìîíãîë÷óóäûí õóâüä ò¿ãýýìýë òàíèãäñàí Îðîñ, Åâðîï хоолóóä áîëîí óëàìæëàëò бууз, хуушуур, áàíøòàé øºë çýðýã õîîëóóäûã үйлчë¿¿ëýã÷äýä ñàíàë áîëãîäîã.

Б) Кафе, баар

Хоолноос гадна согтууруулах ундааны төрлийн үйлчилгээ үзүүлэх зөвшөөрөл бүхий Алтаргана бар ажилладаг. Уг баар нь 40 хүний суудалтай. Сумын төвд хоол ундааны үйлчилгээ үзүүлж буй аж ахуй нэгжүүдийн тоо, хүчин чадлыг доорх хүснэгтээр харууллаа.

Õýíòèé аймгийн Батøèðýýò сум “Аялал жуулчлалûã хөгжүүлэх менежментийн төлөвлөгөө”

 

22  

д/д Үйлчилгээний газар Хүчин чадал

1 Цайны газар 4 öàéíû газар нийт 60 хүний багтаамжтай

2 Баàр 1 баàр, 40 хүний багтаамжтай

3 Жуулчны баазын ресторан 3 æóóë÷íû áààç 140 хүний багтаамжтай

Хүснэгт 8. Ñумын íóòàã дàхü хоол ундааны үйлчилгээний газрууд

2.2.3 Аялал, зам маршрутууд

Батширээт сум нь Чингис хааны өлгий нутаг Хэнтий аймгийн хойд хэсэгт оршдог тул Биндэр, Дадал сум руу зорин аялж буй бүхий л аяллууд сумын өмнөд хэсэгт îðøèõ Биндэр овоо, Өглөгчийн хэрэм, Рашаан хад зэрэг түүх соёлын дурсгалт газрóóäаар дайран өнгөрч байна. Тус сумын нутагт Хэнтий болон зүүн аймгийн дотоодын амрагчид рашаан сувиллын чиглэлээр Ононгийн халуун рашаан орох зам зуурт дайран өнгөрдөг. Мөн Багануур, Улаанбаатар хотын амрагч, аялагчид загас áàðèõ, æèìñü ñàìàð çýðýã áàéãàëèéí áàÿëãèéã ò¿¿æ àøèãëàõ çîðèëãîîð зун, íàìðûí улиралд нутгийн хойд хэсгээр амарч аялдаг. Сумûí íóòàãò äàðààõ òºðëèéí àÿëëóóä ãîëëîí çîõèîí áàéãóóëàãäàæ èðñýí áàéíà. ¯¿íä:

- Èäýâõèòýé, àäàë ÿâäëûí àÿëàë (ìàøèí, ìîðü, ÿâãàíààð) - Ñïîðò çàãàñ÷ëàëûí àÿëàë (Îíîí ãîëîîð) - Áàéãàëèéí ¿çýñãýëýíò áîëîí ò¿¿õ ñî¸ëûí äóðñãàëò ãàçðóóäòàé òàíèëöàõ áàéãàëü,

ò¿¿õ ñî¸ë, òàíèí ìýäýõ¿éí ÷èãëýëèéí àÿëàë

Тус сумын нутагт 2007 онд байгуулагдсан “Чингисийн Өлгий” жуулчны бааз нь хэд хэдэн òºðëèéí аяллóóäыг çî÷èä гийчдэäýý санал болгоæ ирсэн. Óã баазын зохион байгуулäàã “Их эзэн Чингис хааны төрсөн нутгаар” аяллууд íü äàðààõ ìàðøðóòóóäûí äàãóó ÿâàãäàæ áàéíà.

1. Уëààíáààòàð хотоос “Чингисийн өлгий” жуулчны бааз хүртэл-420 км Уëààíáààòàð хотоос Тэмүүжинд Чингис хаан цол өргөмжилсөн газар болох “Хар зүрхний хөх нуур” 215 км, “Ар Халхын Утай Гүмбэн õýìýýí àëäàðøñàí Балдан Бэрээвэн хийд ” 95 км, “Дунд Жаргалантûí Буган Хөшөө ” 10 км, “Хурх Жаргалантын дөрвөлжин булш” 30 км, “Чингисийн өлгий” жуулчны бааз 70êì.

2. Уëààíáààòàð хотоос – Өглөгчийн хэрэм - “Чингисийн өлгий” жуулчны бааз хүртэл

• Биндэр Èõ овоо 320 км, Рашааí хадны буган хөшөө 2 км, Өглөгчийн хэрэм 12 км, “Чингисийн өлгий” жуулчны бааз 60 êì.

3. Чингисийн өлгий жуулчны баазаас Дадал сум хүртэл 150 км

• Биндэр сум-50км, “Их хуралдайí ò¿¿õýí äóðñãàëä çîðèóëæ босгосон хөшөө” 2км, “Ононы цагаан нуур ” 1 км, “Есүхэйн гэриéн буйр” 2 км

• Дадал сум -100 км, “Чингис хааны дээд өвөг Боданчарын өвсөн эмбүүл” 10 км, Их эзэн Чингис хааны мэндэлсэн “Дэлүүн болдог” 10 км, “Чингисийн

Õýíòèé аймгийн Батøèðýýò сум “Аялал жуулчлалûã хөгжүүлэх менежментийн төлөвлөгөө”

 

23  

гэрэлт хөшөө” 2 км, Òýì¿¿æèíã угаасан ус болох “Хажуу булаг” 1 км, “Гурван рашаан”

Óëààíáààòàð õîòîä áàéðëàí ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëäàã òóð îïåðàòîðóóäààñ ñàíàë áîëãîæ áóé àÿëëóóäûã õàâñðàëòààñ ¿çíý ¿¿.

2.3 Зах зээлийн судалгаа

2.3.1 ªíººãèéí çах зээлийн онцлог

Тус сумын нутгаар аялсан, мөн дамжин өнгөрсөн нийт дотоод, гадаадын аялагч жуулчдын талаархи ямар нэг тоо баримт, мэдээлэл байхгүй áàéíà. Тогтмол үйл ажиллагаа явуулж буй Чингисийн өлгий жуулчны баазын мэдээлэлд тулгуурлан çî÷èä æóóë÷äûí òîîã багцааëàí гаргавал 2008 онд гадаадын жуулчид 200 орчим, дотоодын жуулчид ìºí òºäèé òîîòîé áàéæýý. Чех, Ñëîâàê улсóóäаас спорт загасчлал хийх çîðèëãîтой цөөн тооны жуулчид зуны улиралд òîãòìîë èðæ àÿëäàã.

Òус сумын нутгаар бие даан аялаж буй болон Óëààíáààòàð õîòûí тур операторуудаар үйлчлүүлэн майханд хоноглож, эсвэл дайран өнгөрч буй жуулчдыг îðóóëâàë äýýðõ òîî íýëýýä íýìýãäýõ магадлалтай. Учир нь сүүлийн жилүүдэд Хэнтий, áîëîí зүүн аймгóóäûí íóòàã äàõü àÿëàë æóóë÷ëàëûí íººö, ¿çìýð¿¿ä, ñýòãýë òàòàõ ç¿éëñèéã сонирхоí çîðèõ жуулчдын тоо нэмэгдэж байгаа нь тур операторуудûí ìýäýýãýýð нотлогдож байгаа юм.

Мөн Батширээт сумûí íóòàãò çîõèîí áàéãóóëàãääàã îðîí íóòãèéí íààäàì, “Ургийн баяр”, “Онон хурд” зэрэг уламжлалт баяр, тэмдэглэлт үйл ÿâäëóóäûí үеэр Улаанбаатар хот болон бусад аймаг, сумдаас олон тооны çî÷èä гийчид õ¿ðýëöýí èðäýã. 2008 онû Ургийн баярт 300 гаруй õ¿ì¿¿ñ îðîëöñîí òàëààð ñóìûí çàõèðãààíû ìýäýýëýëä äóðäñàí байна. Өмнөдэлгэр сумын нутагт байрлах Ононгийн халуун рашаанûã зорин аялах сумын, аймгийн болон дотоодын аялагчид Áàòøèðýýò сумын нутгаар áàéíãà дайран өнгөрдөг.

2.3.2 Зах зээлийн хэсг¿¿ä

Òóñ ñóìûí íóòãààð àÿëàë õèéæ áàéãàà æóóë÷äûí çàõ çýýëèéã äàðààõ áàéäëààð õýñýã÷ëýí àâ÷ ¿çýæ òóñ á¿ðèéí îíöëîã, àÿëàë æóóë÷ëàëä õýðõýí ÿìàð áàéäëààð õîëáîãäîæ, îðîëöîæ áóéã òîäîðõîéëîõ áîëîìæòîé þì.

А) Дотоодын амрагчид

Тус сумûí íóòàãò àÿëàë æóóë÷ëàë õèéäýã дотоодын аялагч, амрагчäûí îëîíõ íü цөөн хоногоор áóþó áîãèíî õóãàöààãààð хамаатан садныдаа зочлоãñîä ãîëäóó áàéäàã áîë Îíîíãèéí õàëóóí рашаанûã çîðèõäîî Áàòøèðýýò ñóìûí íóòãààð äàéðàí àÿëàã÷èä ìºí íèëýýä áèé. Àí àãíàõ, çàãàñ áàðèõ, æèìñ, ñàìàð ò¿¿õ çîðèëãîîð íóòãèéí õèéãýýä ñóìûí òºâèéí èðãýä áîëîí Óëààíáààòàð õîò, áóñàä ãàçðóóäààñ õ¿ì¿¿ñ áàãàã¿é òîîãîîð õàâàð, íàìðûí óëèðàëä èðæ àÿëäàã áàéñàí íü íýã òàëààñ áàéãàëèéí áàÿëãèéí õîìñäîë, íºãºº òàëààñ õàìãààëàëòûí ¿éë àæèëëàãàà ñàéæèðñàíòàé õîëáîîòîéãîîð õóìèãäñàí.

Õýíòèé аймгийн Батøèðýýò сум “Аялал жуулчлалûã хөгжүүлэх менежментийн төлөвлөгөө”

 

24  

Îíîí ¨ë æóóë÷íû áààç 2009 îíîîñ ýõëýí äîòîîäûí îëîí òîîíû àÿëàã÷äûã õàìðóóëñàí æèéï àâòîìàøèíòàé àÿëëûã õèéõýýð çîðèí àæèëëàæ áàéãàà íü öààøäàà äîòîîäûí æóóë÷äûí óðñãàëûã íýìýãä¿¿ëýõýä ãîëëîõ íºëººòýé þì.

Б) Гадаадûí æóóë÷èä

Ñïîðò çàãàñ÷ëàë õèéõýýð òóð îïåðàòîð êîìïàíèóäààð áîëîí îðîí íóòãèéí èðãýäýýð äàìæèí èðæ áóé ¿éë÷ë¿¿ëýã÷èä ýíä ãîëëîí õàìààðíà. ªíººãèéí áàéäëààð ÀÍÓ, Àíãëè, ×åõ, Ñëîâàê óëñûí æóóë÷èä ýíý òºðëèéí àÿëàëä îðîëöîõ íü èë¿¿òýé áàéíà.

Çýðëýã àìüòäûã ¿çýæ àæèãëàõ, çóðàã àâàõ, ÿâãàí àÿëàë õèéõ çîðèëãîîð Ôðàíö óëñûí æóóë÷èä, ×èíãèñ õààíû ò¿¿õ, Áóðèàä çîíû àæ áàéäëûã ñîíèðõîõîîð Ãåðìàí óëñûí æóóë÷èä àÿëàõ áîëñîí. Мөн àâòî ñïîðòûí àÿëëûí ÷èãëýëýýð Ñîëîíãîñ óëñûí æóóë÷èä, ñóäàëãàà øèíæèëãýýíèé çîðèëãîîð ßïîí óëñûí ãèé÷èä àÿëàí èðæ жуулчны баазóóдàä áóóäàëëàí ¿éë÷ë¿¿ëæ áàéñàí. Ñ¿¿ëèéí æèë¿¿äýä àÿëñàí ãàäààäûí æóóë÷äûí òîîã íÿãòëàí ãàðãàõ áîëîìæã¿é áàéíà.

В) Бизнес аялагчид

ГТХАН, Хан Хэнтийн тусгай хамгаалалттай газар нутгийн захиргаа, Äýëõèéí áàéãàëü õàìãààëàõ ñàí зэрэг îëîí îëîí áàéãóóëëàãóóäààñ төсөл хөтөлбөр¿¿äийн хүрээнд хурал зөвлөгөөнä îðîëöîõ зорилгоор àÿëàã÷èä áîëîí Ìîíãîë óëñàä ажиллаж, амьдарч буй ãàäààäûí мэргэжилтн¿¿ä, зөвлөх¿¿ä ýíý òºðëèéí àÿëàëä îðîëöäîã. Мөн Чингисийн ºлгий жуулчны баазад өнгөрсөн онд ХÀÀÍ банкны Зүүн бүсийн ñàëáàðóóäûí чуулга уулзалтыã çîõèîí áàéãóóëæ íýëýýä òîîíû çî÷äûã хүлээн авч үйлчилæ áàéñàí.

2.4 Аялал жуулчлалын нөлөөллүүд

2.4.1 Эдийн засгийн нөлөөлөл

Áàòøèðýýò сумын нутагт ãàäààäûí æóóë÷èä àÿëàõ öººâòºð, çºâõºí çàãàñ÷ëàë áîëîí дотоодын аялал жуулчлал голлон явагдаж èðñýí боловч àÿëàë æóóë÷ëàëòàé холбоотойгоор орон нутгийн хэмжээнд тодорхой эерэг áîëîí сөрөг нөлөөллүүд гарч ýõýëñýí байна.

Тухайлбал ñóìûí íóòàãò õºðºí㺠îðóóëàëò õèéãäýæ æóóë÷íû áààçóóä áàéãóóëàãäàí, ¿éë àæèëëàãàà íü æèãäýðñíýýð îðîí íóòãèéí òîäîðõîé òîîíû èðãýäèéã ажлын байрààð õàíãàõ, ãàçðûí òºëáºð õóðààìæ áîëîí àæ àõóéí íýãæ áàéãóóëëàãûí îðëîãûí àëáàí òàòâàð òºëºõ ãýõ ìýò ýåðýã íºëººëëèéã ýäèéí çàñàãò ¿ç¿¿ëýõ áîëîëöîî íýýãäýæ байна.

Ò¿¿í÷ëýí àÿëàë æóóë÷ëàëûí ¿éë àæèëëàãààã ãàðäàí çîõèîí áàéãóóëàã÷ òóð îïåðàòîðóóä îðîí íóòãèéí ýäèéí çàñàã, èðãýäèéã äýìæèõ ÷èãëýëýýð òîäîðõîé òºñºë, õºòºëáºð¿¿äèéã áèå äààí áîëîí ãàäíû òóñëàìæ, õºðºí㺠îðóóëàëòààð ñàíõ¿¿æ¿¿ëæ õýðýãæ¿¿ëýõ ñàíàà÷ëàãóóä ãàð÷, ýõëýë¿¿ä òàâèãäààä áàéíà. Òóõàéëáàë, ÄÌÄ òðýâåë ÕÕÊ íü îðîí íóòãèéí èðãýíèé öàé ¿éëäâýðëýõ òºñºë, Àêòèâ Àäâåí÷åð Òóðñ Ìîíãîë ÕÕÊ íü Íàðñò îð÷ìûí øàòñàí îéã öýâýðëýõ, íºõºí ñýðãýýõ, çýðëýã àìüòäûã õàìãààëàõ áîëîí îðîí íóòãèéí ìàë÷äûã äýìæèõ òºñë¿¿äèéã äýìæèí õýðýãæ¿¿ëýõýýð àæëàà ýõëýýä áàéíà.

Õýíòèé аймгийн Батøèðýýò сум “Аялал жуулчлалûã хөгжүүлэх менежментийн төлөвлөгөө”

 

25  

Ýäãýýðèéí çýðýãöýý àÿëàë æóóë÷ëàëûí ¿éë àæèëëàãààòàé äàì õîëáîîòîéãîîð ìîä ¿ðæ¿¿ëãèéí ãàçàð áàéãóóëàõ òºñëèéã îðîí íóòãèéí èðãýí ñàíàà÷ëàí ãàäààäûí áàéãóóëëàãà õ¿ì¿¿ñèéí òóñëàìæòàéãààð õýðýãæ¿¿ëæ ýõëýýä áàéãàà þì.

2.4.2 Байгаль орчны нөлөөлөл

Хог хаягдал: Дотоодын аялагчдын хөдөлгөөнтэй холбоотойгоор Áèíäýð Èõ òàõèëãàò îâîî орчимд их хэмжээний хог хаягдал /àðõèíû øèë, óñíû õóâàíöàð ñàâ ãîëäóó/ бөөгнөрäºã. Түүнчлэн самар, жимс түүã÷èä, õàìò îëíîîðîî çóãààëàãñàä хогоо хаа хамаагүй, çàì äàãóó çàìáàðààã¿é хаяõ ÿâäàë íýëýýä ãàðäàã.

Ойн түймэр: Õулгайн ан õèéã÷èä, самар жимс түүж яваа иргэд болон аялагчдын хайхрамжгүй байдлаас улбаалан ойн түймэр гарч байгаль орчин, Áàòøèðýýò сумын òºäèéã¿é Ìîíãîë óëñûí эдийн засагт нөхөж болшгүй хохирол учруулñààð байна.

Зураг 8. Түймэрт шатсан ойн хэсэг

Çàãàñ÷ëàë: Îëîí æèëèéí õóãàöààíä õóóëü áóñààð áîëîí õÿíàëòã¿é ÿâàãäñàí çàãàñ÷ëàëûí óëìààñ òóë õèéãýýä áóñàä òºðëèéí çàãàñíû íººö èõýýõýí õîâîðäîæ áóéã íóòãèéí èðãýä, áàéãàëü îð÷íû àëáàíû õ¿ì¿¿ñ íîòëîæ áàéíà. Ãýõäýý òóë çàãàñ ¿ðæ¿¿ëýõ òºñºë õýðýãæ¿¿ëýõ òàëààð ñàíàà÷ëàã÷èä ñóäàëãàà õèéæ áàéíà. ̺í Äàÿí äýëõèéí áàéãàëü îð÷íûã õàìãààëàõ ñàíãààñ Îíîí ãîëûí ñàâ íóòãèéã õàìãààëàõ, ãîëûí çàãàñûã õàìãààëàí ¿ðæ¿¿ëýõ ÷èãëýëýýð Õýíòèé àéìãèéí Äàäàë, Áèíäýð ñóìäûí íóòàãò òºñºë õýðýãæ¿¿ëæ áàéãàà áºãººä öààøäàà Áàòøèðýýò ñóìûí

íóòãààð óðñàõ Îíîí ãîëûí õýñãèéã õàìðóóëàõ ÷èãëýëòýé àæèëëàæ áàéíà.

Зураг 9. Ìîä ¿ðæ¿¿ëãèéí ãàçàð

2.4.3 Нийгэм соёлын нөлөөлөл

Îäîîãîîð àÿëàë æóóë÷ëàëûí õ¿÷òýé óðñãàë áàéõã¿é òóë àëèâàà ñºðºã íºëººëºë õàðüöàíãóé áàãà ãàðñàí. Îðîí íóòãèéí èðãýäèéí äóíä Áàòøèðýýò ñóìûí îíöëîã á¿õèé àÿëàë æóóë÷ëàëûí á¿òýýãäýõ¿¿íèéã áèé áîëãîõûí òóëä õóâü íýìðýý îðóóëàõ õ¿ñýë ýðìýëçýëòýé áàéãàà áà ¿¿íä Áóðèàä çîíû óëàìæëàëò ñî¸ë, çàí çàíøëàà ºâëºí áàÿæóóëàõ, ñýðãýýí õàäãàëàõ, ýä ºëãèéí áîëîí óëàìæëàëò àõóéí õýðýãëýýíèé ç¿éëñèéã õýðýãëýõ, ãàð óðëàëààð á¿òýýõ, äóó õóóð, á¿æèã íààäìûã ñýðãýýõ ãýõ çýðãýýð îëîí ñàíàà÷ëàãóóä ãàð÷ áàéíà. Àÿëàë æóóë÷ëàëûí òîãòâîðòîé õºãæèë íü ýäãýýð á¿õèé ë òºðëèéí ¿éë àæèëëàãààã ìàø ýåðãýýð äýìæèæ ÷àäàõ þì.

Õýíòèé аймгийн Батøèðýýò сум “Аялал жуулчлалûã хөгжүүлэх менежментийн төлөвлөгөө”

 

26  

3. БАТØÈÐÝÝÒ СУМЫН НУТАГТ АЯЛАЛ ЖУУЛЧЛАЛÛÃ ХӨГЖҮҮЛЭХ МЕНЕЖМЕНТИЙН ТӨЛӨВЛӨГӨӨ

o Зорилго, зорилтууд o Зорих газрын төлөвлөлт, бүсчлэл o Бүтээгдэхүүн үйлчилгээ o Менежментийн үйл ажиллагаанд оролцогч талууд o Маркетингийн төлөвлөлт o Санхүүгийн төлөвлөлт o Хяналт, эргэх холбоо

3.1 Зорилго, зорилтууд

Батøèðýýò сумын онцлог, àÿëàë æóóë÷ëàëûí íººö, хөгжлийн үндсэн чиг хандлагад тулгуурлан îðîëöîã÷ á¿õèé ë òàëóóäûí äýìæëýãòýéãýýð Àÿëàë æóóë÷ëàëûã áàéãàëü îð÷èí, îðîí íóòãèéí ýäèéí çàñàã, íèéãýì ñî¸ëä ýýëòýéãýýð õºãæ¿¿ëýí öààøäûí ºñºëòèéã тогтвортойãîîð õàíãàõàä ýíýõ¿¿ менежментийн төлөвлөгөөний ãîë çîðèëãî оршино.

Зорилт 1. Áàòøèðýýò ñóìûí íóòàã äýâñãýðò òîäîðõîé á¿ñ÷ëýë¿¿äèéã àëñûí ÷èã, õàðààòàéãààð òîäîðõîéëîí òýäãýýðò àÿëàë æóóë÷ëàëûã çîõèñòîé õºãæ¿¿ëýõ íýãäìýë áîäëîãûã áèé áîëãîõ

Зорилт 2. Áóðèàä çîí áîëîí îðîí íóòãèéí èðãýäèéí ñî¸ë, óëàìæëàë, çàí çàíøèë, àÿëàë æóóë÷ëàëûí á¿õèé ë íººö, áîëîìæóóä, ¿çìýð¿¿äýä тулгуурëаæ, îíöëîã äàâóó òàëóóäàä íèéö¿¿ëýí îëîí óëñûí æóóë÷äûí çàõ çýýë¿¿äèéã òàòàõóéö ñîíèðõîëòîé, шинэлэг бүтээгдэхүүн¿¿äèéã îëîí íèéòèéí õàìòûí îðîëöîî, äýìæëýãòýéãýýð áèé áîëãîõ, àÿëàë æóóë÷ëàëûí ¿íäñýí áîëîí äàãàëäàõ үйлчилгээг ÷àíàðæóóëàí ñàéæðóóëàõ, õºãæ¿¿ëýõ

Зорилт 3. Батøèðýýò сумын ¿çýñãýëýíò байгаль, çýðëýã àìüòàä, óðãàìëóóä, ойн баялаг нөөцийг хадгалах, õàìãààëàí ºñãºõ зорилгоор áàéãóóëñàí Õàâòãàðûí ÎÍÒÕÃ-ò ñóóðèëñàí òóñãàé õºòºëáºð á¿õèé àÿëëûí á¿òýýãäýõ¿¿í¿¿äèéã áèé áîëãîõ, îðîí íóòãèéí õÿíàëòòàéãààð õºãæ¿¿ëýõ

Зорилго зорилтууд

Зорих газрын төлөвлөлт, бүсчлэл Бүтээгдэх

-үүн Оролцогч талууд

Маркетин-гийн 

төлөвлөлт Санхүүгийн төлөвлөлт

Хяналт, эргэх холбоо

Õýíòèé аймгийн Батøèðýýò сум “Аялал жуулчлалûã хөгжүүлэх менежментийн төлөвлөгөө”

 

27  

Зорилт 4. Îð÷èí ¿åèéí ìàðêåòèíãèéí îíîâ÷òîé àðãà õýëáýð¿¿äèéã àøèãëàí Áàòøèðýýò ñóìûã “ýêî àÿëàë æóóë÷ëàëûí çîðèõ ãàçàð” õýìýýí Ìîíãîë óëñûí áîëîí îëîí óëñûí çàõ çýýëä òàíèóëàõ

Зорилт 5. Áàòøèðýýò ñóìûí àÿëàë æóóë÷ëàëûí öààøäûí õºãæèëä ÷óõëààð íºëººëºõ íýí äàðóé õèéãäýõ àæëóóäûã ÷àíàðòàé ã¿éöýòãýõ, õºðºíãèéã îíîâ÷òîé õóâààðèëàí ¿ð ä¿íòýéãýýð çàðöóóëàõ íºõöëèéã á¿ðä¿¿ëýõ

Энэхүү ìåíåæìåíòèéí òºëºâëºãºº íü äàðààõ ¿íäñýí ãîë àñóóäëóóäûã áàãòààñàí.

1. Îðîí íóòãèéí õºãæëèéí õóâüä ñòðàòåãèéí à÷ õîëáîãäîëòîé 2. Хүрээлэн буй орчинд ýâñýã б¿тээгдэх¿¿í ¿éë÷èëãýýã дэмжñýí 3. Îðîí íóòãèéí îíöëîã áàéäëûã ò¿øñýí, íóòãèéí соёл, óëàìæëàëò зан заншлыг

õ¿íäýòãýñýí 4. Àÿëàë æóóë÷ëàëä îðîëöîã÷ á¿õèé ë òàëóóäûí õóâüä ºãººæòýé, õàìòûí ¿éë

àæèëëàãààã äýìæèí õºíãºâ÷èëñºí 5. Îðîí íóòãèéí ¿éë÷èëãýý, æèæèã äóíä áèçíåñ ýðõëýã÷äèéí ¿éë àæèëëàãàà, íóòãèéí

èðãýäèéí àìüäðàë àæ àõóéòàé óÿëäóóëñàí 6. Õ¿ðýëöýí èðýõ çî÷èä ãèé÷äèéã ÷àíàрòàé ¿éë÷èëãýýãýýð õàíãàõ íºõöëèéã áèé

áîëãîõîä ÷èãëýñýí 7. Õýðýãæèëòèéã õÿíàí ä¿ãíýõ, ýðãýõ õîëáîîã òîäîðõîéëñîí

3.2 Зорих газрын төлөвлөлт, àÿëàë æóóë÷ëàëûí бүсчлэл

Батøèðýýò сумыг Ìîíãîëûí ýêî àÿëàë æóóë÷ëàëын çîðèõ ãàçðûí нэг болгон гадаад, дотоодын жуулчдын çàõ çýýëä òàíèóëàõ, æóóë÷äàä çîðèóëñàí ¿éë÷èëãýýã ýíý õýëáýðýýð îðîí íóòàãò äýìæèí õºãæ¿¿ëýõ, äîòîîäûí àÿëàë æóóë÷ëàëûã áàéãàëüä ýâñýã õýëáýðýýð ºðãºæ¿¿ëýх, íóòãèéí èðãýäýä òóëãóóðëàñàí àÿëàë æóóë÷ëàëûã Áóðèàä çîí áîëîí îðîí íóòãèéí èðãýäèéí àæ àìüäðàëûí îíöëîãòîé óÿëäóóëàí õºãæ¿¿ëýõ зорилòóóäûí х¿рээнд сумын нутаг дэвсгэрийг аялал жуучлалын òîäîðõîé á¿ñ¿¿ä áолгон àíãèëàí òºëºâëºõ øààðäëàãà óðãàí ãàð÷ áàéíà.

Á¿ñ÷ëýëèéí øàëãóóð ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä:

o Òóõàéí íóòãèéí àÿëàë æóóë÷ëàëä õàìðàãäàæ èðñýí áàéäàë, íººö o Õ¿ðýõ áîëîìæ o ¯éë÷èëãýýíèé õàíãàìæ o Аялал жуулчлалын аливаа нөлөөлөлд автсан эсэх o Îðîí íóòãèéí бусад îíöëîã øèíæ çýðãèéã ¿íäñýí øàëãóóð áîëãîñîí.

Õýíòèé аймгийн Батøèðýýò сум “Аялал жуулчлалûã хөгжүүлэх менежментийн төлөвлөгөө”

 

28  

Батøèðýýò сумын аялал жуулчлалын бүсчлэл

Сумын нутаг дэвсгэрт аялал жуулчлалыг бүсчлэн хөгжүүлэх талаар îðîí íóòãèéí óäèðäëàãûí зүгээс òîäîðõîé àëõìóóäûã хийн аялал жуулчлалыí 3 á¿ñèéã төлөвлөñºí áàéíà. Үүнд:

1. Хавтгарын ОНТХГазарт тулгуурласан ан агнуурын бүс

2. Өндөр зэрэглэлийн зочид буудал, жуулчны баазын бүс 3. Гэр баазын бүс

Зураг 10 . Áàòøèðýýò ñóìûí àялал жуулчлалын бүс÷ëýë 2009 оны 3-ð сар

Ãýâ÷ ýäãýýð á¿ñ¿¿äýä аялал жуулчлалыг хөгжүүлэх төлөвлөгөө, бодлого, зорилтуудыг îäîîãîîð тодорхойлоогүй байна.

Ýíýõ¿¿ ìåíåæìåíòèéí òºëºâëºãººãººð Батøèðýýò сумын нутагт аялал жуулчлалыг хөгжүүлэхдýý нийт нутаг дэвсгэрийг á¿õýëä íü

“ÝÊÎ ÀßËÀË ÆÓÓË×ËÀËÛÍ Á¯Ñ” ãýñэн үндсэн ангилаëä õàìðóóëàí äîòîîäîä íü äàðààõ áàéäëààð äýä бүсчлэë¿¿ä õèéõ õóâèëáàðûã ñàíàë áîëãîæ áàéãàà þì.

¯¿íä:

• Äýä á¿ñ 1 - Хавтгарын ОНТХГ-ûí Ýêî æóóë÷ëàëûí бүс

• Äýä á¿ñ 2 - Æóóë÷äûí ¿éë÷èëãýýíèé öºì á¿ñ

• Äýä á¿ñ 3 - Íóòãèéí èðãýäýä òóëãóóðëàñàí ñî¸ëûí àÿëàë æóóë÷ëàëûí á¿ñ

Çóðàã 11. Áàòøèðýýò ñóìûí àÿëàë æóóë÷ëàëûí á¿ñ÷ëýë /á¿ñ, äýä á¿ñ¿¿ä/

Õýíòèé аймгийн Батøèðýýò сум “Аялал жуулчлалûã хөгжүүлэх менежментийн төлөвлөгөө”

 

29  

Õàâòãàðûí ÎÍÒÕÃ-ûí íýãýíò òîãòîîñîí õèë õÿçãààð, íóòàã äýâñãýðèéí õ¿ðýýíä Ýêî æóóë÷ëàëûí á¿ñ õàìààðàãäàíà. Ýíä õàìãààëàí ºñãºæ áóé çýðëýã àìüòäûí òºðºë ç¿éëñèéã óã õàìãààëàëòòàé ãàçðûí

ìåíåæìåíòèéí òºëºâëºãººíèé äàãóó ºñºëò, íººöèéí õýìæýý íü àí àãíóóðûí çîõèõ ò¿âøèíä õ¿ðñýí ¿åä òóñãàé çºâøººðëèéí äàãóó Ìîíãîë óëñûí õîëáîãäîõ á¿õèé ë õóóëü òîãòîîìæèéã ¿íäýñëýí ºíäºð òºëáºðòýéãýýð õÿçãààðëàëòòàé òîîãîîð ãàäààä, äîòîîäûí ºíäºð çýðýãëýëèéí àí÷èí æóóë÷äàä àãíóóëàõ àíãèéí àÿëàë æóóë÷ëàëûã ÿâóóëíà. Àí àìüòäûí òîîã ìýðãýæëèéí áàéãóóëëàãóóä øèíæëýõ óõààíû óë ñóóðüòàéãààð îíîâ÷òîé òîãòîîí, àãíóóðûí íººö áîëîõ õýìæýýíä õ¿ðñýí ýñýõèéã áàòàëãààæóóëàõ õ¿ðòýë çºâõºí àæèãëàëò áîëîí ñóäàëãàà øèíæèëãýýíèé àÿëëûã ìàø íàðèéí òºëºâëºëòòýéãýýð, òóñãàéëàí íóóâ÷èëñàí öýã¿¿äèéí õ¿ðýýíä àìüòäàä ñºð㺺ð íºëººëºõã¿é áàéõ íºõöëèéã á¿ðä¿¿ëñíèé äàðàà çîõèîí áàéãóóëíà.

Áатøèðýýò ñóìûí төвèéí õýñýã /òºâëºðñºí ¿éë÷èëãýý/ ò¿¿íèéã òîéðîí õîëã¿é

/30-40êì-èéí òîéðîãò/ îðøèõ æóóë÷íû áààçóóä áîëîí æóóë÷äûã õ¿ëýýí àâ÷ ¿éë÷ëýõ áîëîìæ á¿õèé íóòãèéí èðãýä òºâëºðºí ñóóðüøèõ нутгийг хамруулан Æóóë÷äûí ¿éë÷èëãýýíèé öºì á¿ñèéã áèé áîëãîíî. Ýíý á¿ñýä àÿëàë æóóë÷ëàëûí ¿éë÷èëãýýíèé áàéãóóëëàãóóäûã äýìæèí õºãæ¿¿ëýõ, èíãýõäýý àëèâ íýãýí ¿çýñãýëýíò ãàçàð, óóë óñíû äýðãýä, îéð, òàðõèí äýýð íü îð÷èíäîî òîõèðîîã¿é áîëîí í¿ñýð õýëáýðèéí áàðèëãà áàéãóóëàìæ, öåìåíòýí ñóóðü á¿õèé ãýð¿¿ä áàðèõûã õýðõýâ÷ çºâøººðºõã¿é áàéõ, äààöûã

õýòð¿¿ëýí ãàçàð îëãîõã¿é áàéõ áîäëîãûã õàòóó áàðèìòàëíà. ̺í íóòãèéí èðãýäèéí ñàíàë ñàíàà÷ëàãûã äýìæèí òýäíèéã àÿëàë æóóë÷ëàëûí ÷èãëýëýýð ñóðãàëòàä õàìðóóëàí

òîäîðõîé îéëãîëòòîé áîëãîõ, óëàìæëàëò çàí çàíøèë, ýä ºëãèéí õýðýãëýýã ºâë¿¿ëýí ¿ëäýýõýä àÿëàë æóóë÷ëàëûã îíîâ÷òîé àøèãëàõ, ñóìûí òºâèéí àéë ºðõ¿¿äèéí Áóðèàä çîíû îíöëîã á¿õèé ä¿íçýí áàéðóóäàä òóëãóóðëàí áèå äààí àÿëàã÷ æóóë÷äàä çîðèóëñàí áàéðëóóëàõ “home stay” /îëîí óëñûí íýðøëýýð/ ¿éë÷èëãýýã áèé áîëãîõ, çàõ çýýëä òàíèóëàõ ÷èãëýëýýð àæèëëàíà.

Íóòãèéí èðãýäýä òóëãóóðëàñàí ñî¸ëûí àÿëàë æóóë÷ëàëûí á¿ñ íü Èõñèéí ãàçàð

õýìýýãäýí õ¿íäëýãäýõ ªãëºã÷èéí õýðýì, Ìîíãîëûí ò¿¿õ, ñî¸ëûí ¿íýò ºâ¿¿äèéã íýãýí äîð îëíîîð àãóóëñàí Ðàøààí õàäíû äóðñãàë, õýäýí çóóíû òóðøèä íóòãèéí çîí îëíû äýýäëýí ø¿òýæ èðñýí Áèíäýðèéí Èõ òàõèëãàò îâîî çýðýã ò¿¿õ, ñî¸ëûí ºâ äóðñãàëóóä áîëîí Õóðõûí óóäàì õºíäèé òýíä íóòàãëàí àìüäðàõ ìàë÷èä èðãýäèéí íººö áîëîëöîîíä òóëãóóðëàñàí àÿëàë æóóë÷ëàëûí óðñãàëûã õºãæ¿¿ëýõýä ÷èãëýíý. Ýíä áàéãàëèéí òºðõ áàéäàëä çîõèöñîí, õ¿ðýýëýí áóé îð÷èíä õàëã¿éãýýð, ýêî çàð÷ìûí äàãóó àæèëëàõ æóóë÷íû áààçûã áàéãóóëàõûã çºâøººð÷, àëèâàà Ẻãíºðºë áîëîí äààö õýòð¿¿ëýõýýñ çàéëñõèéíý.

Онон голын эко жуулчлалын бүс

Õýíòèé аймгийн Батøèðýýò сум “Аялал жуулчлалûã хөгжүүлэх менежментийн төлөвлөгөө”

 

30  

Буриад зоны уламжлалт соёл, заншлыг уламжилсан нутгийн иргэд түлхүү суурьшдаг, байгалийн унаган төрх байдал сайтар хадгалагдсан, Эзэн Чингисийн түүхтэй нягт холбоотой цэнгэг уст Онон мөрний сав орчмын нутаг буюу Ононгийн баруун, зүүн биеийн \Батширээт сумын\ хэсэг энэхүү бүсэд багтана. Уг бүсийн онцлог давуу талуудад тулгуурлан хүрээлэн буй орчинд ээлтэй, нутгийн иргэдийг дэмжиж орон нутагт орлого оруулах хариуцлагатай аялал жуулчлалын үндсэн зарчмуудад нийцсэн “үнэ цэнэтэй” аялал жуулчлалыг дэмжин хөгжүүлэхийг үндсэн чиглэл болгоно.

3.3 Бүтээгдэхүүн

3.3.1 Нэгж үйлчилгээний хангамж

Батøèðýýò сумын нутагт аялал жуулчлалыг хөгжүүлэхийн тулд нэн тэргүүнд аялал жуулчлалын багц бүтээгдэхүүнийг бүрэлдүүлж байдаг нэгж үйлчилгээ тус бүрийг тодорхойлон байгаа хэсгийг нь улам бүр сайжруулан чанаржуулах, байхгүй хэсгийг нь бий болгон хөгжүүлэх шаардлагатай юм.

Òóñ ñóìûí аялал жуулчлалын нэгж үйлчилгээг хангагчид нь дараах байдлаар тодорхойлогдож байна.

• Çî÷èä áóóäëóóä, æуулчны баазууд áîëîí ýêî ëîîæ • Хоол ундааны үйлчилгээний газрууд (ñóìûí төвийн цайны газрууд, жуулчны

баазууд дахь зоогийн газрууд) • Морь, хөсгөөр хангагчид (нутгийн иргэд) • Орон нутгийн хөтчүүд (нутгийн иргэд, Õàâòãàðûí ÎÍÒÕÃ-ûí áàéãàëü

õàìãààëàã÷èä, áàéãàëü îð÷íû áàéöààã÷ íàð) • Тээврийн үйлчилгээ (нутгийн óíààòàé иргэд, жолооч нар) • Æóóë÷äûã áàéðëóóëàõ ¿éë÷èëãýý ýðõëýõèéã õ¿ñýã÷ èðãýä • Ãàð óðëàë, áýëýã äóðñãàë ¿éëäâýðëýã÷èä, õóäàëäàà÷èä • Áóñàä

3.3.2 Бүтээгдэхүүн үйлчилгээг хөгжүүлэх стратеги

Батøèðýýò сумын аялал жуулчлалын нэгж бүтээгдэхүүн үйлчилгээ болгоны тухайд цаашид баримтлах хөгжлийн чиг хандлагóóä íü өөр өөр байх ба бүсүүдийн онцлогоос шалтгаалан бүтээгдэхүүнийг ялгаатай зарчим, стратегийн дагуу хөгжүүлэх шаардлага урган гарна.

Õýíòèé аймгийн Батøèðýýò сум “Аялал жуулчлалûã хөгжүүлэх менежментийн төлөвлөгөө”

 

31  

Бүсүүд Хөгжүүлэх á¿òýýãäýõ¿¿í,

¿éë÷èëãýý, аяллын хэлбэр, төрлүүд

Түшиглэх нөөц,

үйлчилгээний хангамж

Баримтлах стратеги

ХÀÂÒÃÀÐÛÍ ОНТХГÛÍ ÝÊÎ ÆÓÓË×ËÀ-ËÛÍ Á¯Ñ

Áàéãàëèéí çýðëýã àìüòäûã ¿çýæ àæèãëàõ, ñóäàëãàà õèéõ

ÎÍÒÕÃ-ûí áàéãàëü õàìãààëàã÷äààð ãàçàð÷ëóóëàí çàðèì àìüòäûã ¿çýõ, çóðàã àâàõ, ñóäàëãàà õèéõ

Íàðèéâ÷ëàí òîîöîîëñîí òºëºâëºëòèéí äàãóó àìüòäûí ãîë æèì, óíäààëäàã óñ, õóæèð ìàðààíààñ òîäîðõîé çàéä äàëä íóóâ÷ áàéãóóëàõ /ãàçàð óõàëã¿éãýýð/, àìüòäûí àìãàëàí áàéäëûã àëäàãäóóëàëã¿éãýýð, ¿ðãýýæ öî÷îîõã¿éãýýð òýíä õ¿ðýõ öàãèéã òîäîðõîéëîí àÿëàë æóóë÷ëàëûí ¿éë àæèëëàãààíä õàòóó áàðèìòëàí àæèëëàõ

Байгаль орчныг äîðîéòóóëàõ, õóëãàéí àí õèéõ, áàéãàëèéí áàÿëãèéã õóóëü áóñààð çºâøººðºëã¿é õýðýãëýõ àëèâ үйл ажиллагааг таслан зогсоох

Байгаль орчинд эвсэг хэлбэрээр аялах зарчмуудыг дотоод, ãàäààäûí жуулчдàä áàðèìòëóóëàõ

Àíãèéí аялал жуулчлал

Àí àìüòäûí òîî òîëãîé àãíóóðûí òîäîðõîé íººöºä õ¿ðñíèéã ìýðãýæëèéí áàéãóóëëàãóóä áàòàëãààæóóë-ñàí ¿åä

Îéðûí 3-5 æèëä ºñãºõ, õàìãààëàõ áîäëîãûã áàðèìòëàõ, òóñãàéëàí õèéñýí ïîïóëÿöèéí ñóäàëãààíû äàãóó ¿ðæëèéí áóñ ¿åä õºãøèðñºí àìüòäûí òîî òîëãîéã òîãòîîí àíãèéí àÿëëûã õèéõ.

ªíäºð øàëãóóð, õàòóó õÿíàëòòàéãààð, òîãòîîñîí ¿íý òàðèôèéí äàãóó àãíóóëàõ

Àíãèéí äóóäëàãà õóäàëäààã äîòîîäûí áîëîí ãàäààäûí çàõ çýýëä çîõèîí áàéãóóëàõ, àíãèéí àÿëëûã ¿íý öýíýòýé á¿òýýãäýõ¿¿í áîëãîõîä ÷èãëýí àæèëëàõ

Áàéãàëü õàìãààëàã÷äûã ìýðãýø¿¿ëýõ, õÿíàëòûã ñàéæðóóëàõ

Ìýðãýæëèéí òур операторуудтай хамтран ажиллах, òýäíýýð äàìæóóëàí çàõ çýýëä òàíèóëàõ

ÄБХСан áîëîí Ìîíãîë óëñûí ÁÎÀÆßàì, áàéãàëü îð÷íûã õàìãààëàõ ÒÁÁ-äûí ìýðãýæëèéí çºâëºãºº, äýìæëýã, çààâðûã àâ÷ íÿãò õàìòðàí àæèëëàõ, õîëáîãäîõ á¿õèé ë õóóëü, ä¿ðýì æóðìóóäûã ìºðäºõ

Õýíòèé аймгийн Батøèðýýò сум “Аялал жуулчлалûã хөгжүүлэх менежментийн төлөвлөгөө”

 

32  

Çàãàñ÷ëàõ àÿëàë Òîìîîõîí ãîëóóä äàõü çàãàñíû íººö

Ñóìûí íóòãààð óðñàõ òîìîîõîí ãîëóóä äàõü çàãàñíû òºðºë ç¿éëñèéí ºíººãèéí íººö èõýýõýí õîìñäîæ áàéãààòàé õîëáîîòîéãîîð çàãàñ÷ëàëûí àÿëàë æóóë÷ëàë íü öààøèä óëàì äýëãýð¿¿ëýí äýìæèõ ÷èãëýë îãòõîí ÷ áèø áºãººä çºâõºí õóóëèéí äàãóó çîõèõ òºëáºðèéã òºëºí, òóñãàé çºâøººð뺺ð çîðèóëàëòûí õýðýãëýëýýð ñïîðò çàãàñ÷ëàë “fly fishing” õèéõ öººí òîîíû æóóë÷äûã èéì àÿëàëä îðîëöóóëíà. Èíãýõäýý áàðüñàí òóë çàãàñóóäûã àëæ óñòãàõûã çºâøººðºõã¿é, óñàíä íü çààâàë “catch & release” áóþó ýðã¿¿ëýí òàâèóëíà. 2008 îíä ýíý æóðìûã ÁÎÀÆß-ààñ àëáàí ¸ñîîð áàòàëñàí.

ÆÓÓË×ÄÛÍ ¯ÉË×ÈËÃÝÝ-ÍÈÉ ÖªÌ

Á¯Ñ

Áàéðëóóëàõ ¿éë÷èëãýý

Газар, àÿëàë æóóë÷ëàëûí íººö¿¿ä, ñóìûí èðãýä, õºðºí㺠îðóóëàã÷èä, ñóìûí íóòàã äàõü ¿éë÷èëãýýíèé ãàçðóóä

Жуулчны бааз áàéãóóëàõ çîðилгоор газðûã îëãîõäîî ¿çýõ ç¿éëñ, îð÷íû ¿çýñãýëýíò áîëîí áóñàä îíöëîã á¿õèé ãàçðóóäààñ õàìãèéí áàãàäàà 3-5êì çàéä áàéãóóëàõûã çºâøººðºõ, ¿¿íä òóëãóóðëàí ìîðü óíóóëàõ áîëîí ìîðèí òýðãýýð òóõàéí ãàçðóóä ðóó æóóë÷äûã àÿëóóëàõ ãýõ ìýò îðîí íóòãèéí èðãýäèéí íººöºä òóëãóóðëàñàí áýñðýã ¿éë÷èëãýýã õºãæ¿¿ëýõ

Ìîíãîë óëñûí õîëáîãäîõ õóóëü, ñòàíäàðòàä çààñíû äàãóó ¿éë÷èëãýýíèé áàéãóóëàìæóóäûã òºëºâëºí õºãæ¿¿ëýõ, íýí ÿëàíãóÿà áàéðëóóëàõ ¿éë÷èëãýý ¿ç¿¿ëýõ ãàçðóóäûí õîã õàÿãäàë, áîõèð óñíû àñóóäëûã äýëõèé íèéòèéí ÷èã õàíäëàãûí äàãóó îð÷èí ¿åèéí äýâøèëòýò òåõíîëîãèéã íýâòð¿¿ëýí áàéãàëü, õ¿ðýýëýí áóé îð÷èíä õàëã¿éãýýð øèéäâýðë¿¿ëýõ

Øèíýýð áàéãóóëàãäàõ æóóë÷íû áààç çýðýã ¿éë÷èëãýýíèé ãàçðóóäûã ñóìûí íóòàã äýâñãýðò á¿ðòã¿¿ëæ, ñóìûí òºñºâò òàòâàð òºëºõ íºõöëèéã á¿ðä¿¿ëýõ

Ñóìûí òºâ äýõü çî÷èä áóóäëóóäûí ¿éë àæèëëàãààã äýìæèõ, ¿éë÷èëãýýíèé ÷àíàðûã ñàéæðóóëàõ òàëààð çºâëºí àæèëëàõ

Ñóìûí òºâèéí àéëóóäûí ä¿íçýí áàéð ñóóö

Æóóë÷äûã ãýðòýý áàéðëóóëàõ ¿éë÷èëãýýã ýðõëýõèéã çîðüæ áóé ñóìûí òºâèéí èðãýäýä àÿëàë æóóë÷ëàëûí áîëîí áàéðëóóëàõ ¿éë÷èëãýýíèé òàëààð ñóðãàëò ÿâóóëàõ, ñòàíäàðòûí øààðäëàãóóäûã òàíèóëàõ, öààøèä ìºðä¿¿ëýõ

Áóðèàä çîíû àæ áàéäëûí îíöëîã, óëàìæëàëûã áèåòýýð áîëîí áèåò áóñààð ìýäð¿¿ëæ, ¿ç¿¿ëæ ÷àäàõ õýìæýýíä, îëîí óëñûí æèøãèéí äàãóó áàéðëóóëàõ ¿éë÷èëãýýã áèé áîëãîí õºãæ¿¿ëýõ

Õýíòèé аймгийн Батøèðýýò сум “Аялал жуулчлалûã хөгжүүлэх менежментийн төлөвлөгөө”

 

33  

Áàòøèðýýò ñóìûí îíöëîãèéã èëýðõèéëýõ íýãäñýí ä¿ð òºðõèéã ñóìûí òºâä áèé áîëãîõ

Èíãýõäýý ýõíèé ýýëæèíä àÿëàë æóóë÷ëàëä îðîëöîõ ñîíèðõîëòîé àéëóóäûí õóâüä, öààøäàà íèéò àéëóóäûí õóâüä õàðèëöàí òîõèðîëöñîíû ¿íäñýí äýýð òîäîðõîé ÷èìýã, ãî¸ëóóäûã áàéøèíãóóäûí óð õèéö îíöëîãò òîõèðóóëàí áèé áîëãîõ /öîíõíû ÿíç ìîäûã õýý õ¿ðýýòýé áîëãîõ ñàíàà÷ëàãà ãàðñàí/

Õîîë, óíäààíû ¿éë÷èëãýý

Ñóìûí íóòàã äàõü ¿éë÷èëãýýíèé ãàçðóóä áîëîí íóòãèéí èðãýä

Õîîë óíäààíû ¿éë÷èëãýýã ÷àíàðæóóëàõ, íýð òºðëèéã îëøðóóëàõ

Ñóìûí èðãýäèéí óëàìæëàëò ¿éëäâýðëýëèéí á¿òýýãäýõ¿¿íèéã äýìæèõ, ¿éë÷èëãýý àÿëëûí õ¿íñíèé íýã õýñýã áîëãîõ çîðèëãîîð Óëààíáààòàð õîò äàõü àÿëàë æóóë÷ëàëûí òóð îïåðàòîðóóäàä òýäãýýðèéã òàíèëöóóëàõ, /öºöãèé, òàëõ, ìîéëòîé òîñ, áÿñëàã ãýõ ìýò/

Àðèóí öýâýð, ýð¿¿ë àõóéí øààðäëàãà, ñòàíäàðòóóäûã õàíãàñàí õîîë óíäààíû ¿éë÷èëãýýíèé ãàçðóóäûã äýìæèõ, íýìýãä¿¿ëýõ

Àæèëëàõ õ¿÷íèéã ìýðãýø¿¿ëýõ ñóðãàëòóóäûã çîõèîí áàéãóóëàõàä äýìæëýã ¿ç¿¿ëýõ, õóâèéí õýâøëèéí àæ àõóéí íýãæ¿¿äèéí ¿éë àæèëëàãààã äýìæèí àæèëëàõ

Àÿëàë æóóë÷ëàëûã äýìæèã÷ áîëîí äàãàëäàõ á¿òýýãäý-õ¿¿í

¿éë÷èëãýýã

áèé áîëãîõ

Îðîí íóòãèéí áàéãàëèéí áàÿëàã, íóòãèéí èðãýä, áóñàä íººö¿¿ä

Íóòãèéí èðãýäèéí ñîíèðõñîí ÷èãëýë¿¿äýýð òóñãàéëñàí á¿ëã¿¿äèéã áàéãóóëàí õàìòûí àæèëëàãààíû çàð÷ìóóäûã òîãòîîõ

Îðîí íóòãèéí áýëýã äóðñãàëûí ç¿éëñèéã õ¿ì¿¿ñèéí õýðýãëýýíä çîðèóëñàí îíöëîãòîéãîîð áèé áîëãîõ, ÷àíàðæóóëàõ, íýð òºðëèéã íýìýãä¿¿ëýí îëøðóóëàõ

ªðõèéí ãàð óðëàëûí áîëîí ìàëûí ò¿¿õèé ýäèéã áîëîâñðóóëàõ æèæèã ¿éëäâýðëýëèéã õºãæ¿¿ëýõ, äýìæèõ

/Ìîä, ìîäîí ýäëýë, àðüñ øèð, íîîñîí áîëîí ýñãèé á¿òýýãäýõ¿¿í ãýõ ìýò/

Îðîí íóòãèéí óëàìæëàëò òåõíîëîãèóäûã ñóäëàí ãàðãàõ, ñýðãýýõ, ºâë¿¿ëýõ

Ñóìûí àÿëàë æóóë÷ëà-ëûí ìýäýýë-ëèéí òºâèéã áàéãóóëàõ

ÕÕÄÖÃ-ûí Ìýäýýëýë ñóðãàëò, ñóäàëãààíû òºâä ò¿øèãëýõ

Ñóìûí íóòàã äàõü àÿëàë æóóë÷ëàëûí ¿çìýð¿¿ä, çîðèí î÷èõ ãàçðóóä, õîíîãëîõ áàéð çî÷èä áóóäëóóä, æóóë÷íû áààçóóä, õ¿íñ áîëîí áàðààíû äýëã¿¿ð¿¿ä, ãàð óðëàëûí á¿òýýãäýõ¿¿í, õóäàëäàà, çàõ, æóóë÷äûã õ¿ëýýí àâàõ àéë ºðõ¿¿ä, àÿëëûí çàì ìàðøðóòóóä, ìàøèí, ìîòîöèêëèéí ¿éë÷èëãýýã õàíãàã÷èä, æîëîî÷ íàð, õîîë

Õýíòèé аймгийн Батøèðýýò сум “Аялал жуулчлалûã хөгжүүлэх менежментийн төлөвлөгөө”

 

34  

óíäààíû ¿éë÷èëãýýíèé ãàçðóóä, ìîðü áîëîí ìîðèí òýðãýýð ¿éë÷ëýõ èðãýä, ÿâãàí áîëîí ìîðèí àÿëëûí õºòº÷, ãàäààä õýëòýé õºòº÷ íàð, áàéãàëü õàìãààëëûí òàëààð áîëîí óë ìºð ¿ëäýýëã¿é àÿëàõ ä¿ðýì æóðàì, óëèðàë, öàã àãààðûí îíöëîãòîé óÿëäóóëàí àÿëëûí ÿâöàä áàðèìòëàõ çàð÷ìóóä ãýõ ìýò ºðãºí àãóóëãàòàé ïðàêòèê ìýäýýëëèéã áàãòààñàí ìýäýýëëèéí ñàíã öàõèì áîëîí áóñàä áîëîìæèò õýëáýðýýð áèé áîëãîõ

Ìýäýýëëèéí òºâä õîëáîãäîõ ¿ç¿¿ëýí, òàíèóëãûí áîëîí æóóë÷äàä òàðààõ ìàòåðèàëóóäûã áýëòãýõ, òàíõèìûã òîõèæóóëàõ

Ñóìûí òºâä îðîí íóòàã ñóäëàë, óãñààòíû ç¿éí ìóçåéã ñýðãýýõ, àæèëëóó-ëàõ

Îäîî áàéãàà ¿çìýð¿¿ä áîëîí ñàí õºìðºãò òóëãóóðëàõ

Ìóçåéí áàéðûã øèéäâýðëýõ

Ñàí õºìðºãèéã øèíý÷ëýõ, áàÿæóóëàõ

Òàéëáàð òàíèóëãûã ñàéæðóóëàõ

Íèéòýä äýëãýí ¿ç¿¿ëýõ áîëîìæòîé áîëñîí òîõèîëäîëä àÿëëûí õºòºëáºð¿¿äýä áàãòààõûã ñàíàë áîëãîõ

Æóóë÷äàä çîðèóëñàí îðîí íóòãèéí óðëàãèéí òîãëîëòóó-äûã áèé áîëãîõ

Îðîí íóòãèéí èðãýä, ñóìûí àâúÿàñòíóóä

ÕÕÄÖÃ-ûí ÌÑÑÒ-èéí äýðãýäýõ “Áàéãàëü áà òåàòð” äóãóéëàí, õ¿¿õä¿¿äèéí áàéãàëü õàìãààëàõ êëóáûí ¿éë àæèëëàãààã äýìæèõ, íèéòýä òàíèóëàõ, óðàí á¿òýýë æ¿æã¿¿äèéã æóóë÷äûí àÿëëûí õºòºëáºðò áàãòààõ

Áóðèàä çîí îëíû óëàìæëàëò äóó, á¿æèã, õºãæìèéí ºâèéã óëàìæëàõ, æóóë÷äàä çîðèóëñàí áîãèíî õýìæýýíèé òîãëîëòûã íóòãèéí èðãýä, óðëàã ñî¸ëûí àâúàñòíóóä áóñàä äýìæèã÷äèéí òóñëàëöààòàéãààð áèé áîëãîõ

Áóðèàäûí ñî¸ë óëàìæëàë-òàé òàíèëöóó-ëàõ àÿëàë

Îðîí íóòãèéí èðãýä

Нутгийн иргэдийн идэвхийг өрнүүлэх, тэдний оролцоог дэмжих, ñóðãàëò çîõèîí áàéãóóëàõ

Явган ба морин аялал, шувуу ажиглах, цэцэг, ургамал судлах аялал

Îðîí íóòãèéí èðãýäèéí íººö, áàéãàëèéí ¿çýñãýëýíò ãàçðóóä

Àÿëëûí маршрут хөтөлбөрүүдийг òóð îïåðàòîðóóä áîëîí ìýðãýæëèéí áàéãóóëëàãóóäòàé õàìòðàí òîãòîîõ, îòîãëîõ öýã¿¿äèéã òºëºâëºõ

ÍÓÒÃÈÉÍ ÈÐÃÝÄÝÄ ÒÓËÃÓÓÐËÀ-ÑÀÍ

Ò¿¿õ ñî¸ëûí äóðñãàëóóäòàé õîëáîñîí ÿâãàí áîëîí ìîðèí

Áèíäýðèéí Èõ òàõèëãàò îâîî, Ðàøààí õàäíû äóðñãàë,

Ýäãýýð ò¿¿õ ñî¸ëûí äóðñãàëò ç¿éëñ îð÷èìä æóóë÷íû áààç áàéãóóëàõààð õýò îéð ãàçàð îëãîõã¿é áàéõ

Íýãýíò áàéãóóëàãäñàí ¿éë÷èëãýýíèé ãàçðóóäûí ¿éë àæèëëàãààã ÷àíàðæóóëàõ, îéð îð÷èìä íü 10-15êì-èéí

Õýíòèé аймгийн Батøèðýýò сум “Аялал жуулчлалûã хөгжүүлэх менежментийн төлөвлөгөө”

 

35  

ÑΨËÛÍ ÀßËÀË ÆÓÓË×ËÀ-ËÛÍ Á¯Ñ

àÿëëóóä ªãëºã÷èéí õýðýì áîëîí áóñàä äóðñãàëóóä, îðîí íóòãèéí ìàë÷èä

òîéðîãò äàõèí øèíý áààç áàéãóóëàõààð ãàçàð îëãîõã¿é áàéõ

Нутгийн иргэдийн идэвхийг өрнүүлэх, àÿëàë æóóë÷ëàëä тэдний оролцоог дэмжих, ñóðãàëò çîõèîí áàéãóóëàõ

Øувуу ажиглах, цэцэг, ургамал судлах аялал

Îðîí íóòãèéí íººöºä òóëãóóðëàõ

ͺºöèéã íàðèéâ÷ëàí ñóäëàæ áîëîìæèò õºòºëáºð¿¿äèéã ãàðãàõ, òóð îïåðàòîðóóä áîëîí æóóë÷äûí çàõ çýýëä òàíèóëàõ, õýðýãæ¿¿ëýõ

ОНОН ГОЛЫН ЭКО ЖУУЛЧЛА-ЛЫН БҮС

Үсэргэж загасчлах спорт аялал

Онон ãîëын тул çàãàñíû íººö

Онон гол нь дэлхийд ховордсон тул загасны амьдрах сүүлчийн орон зайн нэг болсон тул орон нутгийн хэмжээнд мэргэжлийн байгууллагуудын туслалцаатайгаар нөөцийг нарийвчлан тогтоож, загасчлалын тодорхой цэгүүдийг сонгон тухайн орон нутгийн иргэд, нөхөрлөлүүдэд гэрээний дагуу хариуцуулан эзэмшүүлэх, хамгаалалтын тогтвортой үйл ажиллагааг бий болгох. Аливаа загасчлалын аяллыг зохион байгуулахдаа Дэлхийн Байгаль Орчныг Хамгаалах Сангаас санал болгож буй дараах зарчмуудыг нягт баримтлах. Үүнд:

- Нэг өдөрт ямар ч тохиолдолд 3-аас дээш тооны загас барихгүй байх

- Ямар загас барихаас үл хамааран зөвхөн өргөсгүй ганц дэгээ хэрэглэх

- Бүх гадаадын загасчид үсэргэж загасчилдаг хэрэглэлээр л загасчлах ба эргүүлгэн дамартай, уламжлалт загасны хэрэглэл ашиглуулахгүй байх

- Бүх загасчид 18 насанд хүрсэн бөгөөд БОАЖЯ болон сумдаас загасчлах зөвшөөрлийг албан ёсоор авсан байх

- Онон мөрөнд моторт завийг аль ч улиралд хэрэглүүлэхгүй байх

- Голын эргээс 3 км дотор жуулчлалын зориулалттай суурин байгууламж бариулахгүй байх

- Барьсан загасаа гэмтээлгүй буцааж тавих \загасны заламгайг оролдохгүй, загасыг хуурай газарт хүргэхгүй, гараа усаар норгох, дэгээг түргэн салгах, загасны толгойг усны урсгал сөргүүлж тавин тайван сэлж одох боломж бүрдүүлэх\

Áóðèàäûí ñî¸ë óëàìæëàëòàé òàíèëöóóëàõ

Îðîí íóòãèéí èðãýä

Нутгийн иргэдийн идэвхийг өрнүүлэх, тэдний оролцоог дэмжих, ñóðãàëò çîõèîí áàéãóóëàõ

Õýíòèé аймгийн Батøèðýýò сум “Аялал жуулчлалûã хөгжүүлэх менежментийн төлөвлөгөө”

 

36  

àÿëàë

Явган ба морин аялал, шувуу ажиглах, цэцэг, ургамал судлах аялал

Îðîí íóòãèéí èðãýäèéí íººö, áàéãàëèéí ¿çýñãýëýíò ãàçðóóä

Àÿëëûí маршрут хөтөлбөрүүдийг òóð îïåðàòîðóóä áîëîí ìýðãýæëèéí áàéãóóëëàãóóäòàé õàìòðàí òîãòîîõ, îòîãëîõ öýã¿¿äèéã òºëºâëºõ

Уламжлалт бөөгийн шашны онцлогтой òàíèëöóóëàõ соёлын àÿëàë

Îðîí íóòãèéí èðãýä, удгад зайрангууд

Энэ төрлийн аяллыг дагнасан хэлбэрээр зохион байгуулахад нилээд бэрхшээлтэй ч бусад төрлийн үйл ажиллагаадтай хослуулсан хэлбэрээр зохион байгуулах боломжтой. Бөөгийн чанар хийх \зэрэг ахиулах\ гэх мэт олон хоног үргэлжлэх сонирхолтой үйл ажиллагааг бүтээгдэхүүний нэг хэсэг болгох нь давуу талтай. Гэхдээ ийм төрлийн бүтээгдэхүүнийг бий болгохын тулд орон нутгийн удгад, зайрангуудтай нягт хамтран ажиллах, тэдний зөвлөгөө, мэдээллийг авах, нарийвчлан төлөвлөх шаардлагатай.

Хүснэгт 9. Бүсүүдэд аялал жуулчлалыг хөгжүүлэхýä áàðèìòëàõ стратеги

3.3.3 Ñàíàë áîëãîõ àÿëëûí òºðºë, õýëáýð¿¿ä

Аялал жуулчлалын á¿ñ¸ëýë áîëîí òóõàéí äýä á¿ñ¿¿ä äýõü íººöºä òóëãóóðëàí Áàòøèðýýò ñóìûí íóòàãò äýìæèí õºãæ¿¿ëýõ áîëîëöîîòîé аяллын хэлбэрүүдийг дараах байдлаар тодорхойлж байна.

1. Áàéãàëü õ¿ðýýëýí áóé îð÷èíäîî ýâñýã Ýêî õýëáýðèéí èäýâõèòýé áîëîí õºíãºí àäàë ÿâäëûí àÿëëóóä

2. Нутгийн иргэдэд тóëãóóðëàñàí ñî¸ë, ò¿¿õ, óãñààòíû ç¿é, òàíèí ìýäýõ¿éí ÷èãëýëèéí аяллóóä Äýýðõ õýëáýð ÷èãëýë¿¿äèéí äàãóó òóñ сумын нутагт хөгжүүлэх боломжтой бүтээгдэхүүн

буюу аяллын òóñãàéëñàí төрлүүд нь:

- Явган аялал

- Морин аялал

- Шувуу ажиглах аялал

- Цэцэг, ургамал, àìüòäûã судлах аялал

- Áóñàä áîëîìæèò òºðë¿¿ä

Явган болон морин аялал: Энэ төрлийн аяллóóäыг хосëóóëñàí хэлбэрээр õºòºëáºðò áàãòààí зохион байгуулах боломжтой. Монголä ирж буй жуулчдын дийлэнхи нь хүний үйл ажиллагаанд өртөөгүй унаган байгальд идэвхитэй хэлбэрээр явган, морьтой аялахыг èõýä

Õýíòèé аймгийн Батøèðýýò сум “Аялал жуулчлалûã хөгжүүлэх менежментийн төлөвлөгөө”

 

37  

эрхэмлэдэг. Батøèðýýò сумын нутгийн Хэнтийн нурууны салбар îé òàéãà á¿õèé уулс орчмоор ÿâãàí, Õóðõûí õºíäèé çýðýã óóäàì òàëä суурьшин амьдрах нүүдэлчин малчдûí äýìæëýã, íººö áîëîëöîîíä òóëãóóðëàí ìîðèí аяллуудыг ñîíèðõîëòîé õýëáýðýýð зохион байгуулàõ á¿ðýí áîëîëöîîòîé.

Шувуу ажиглах аялал: Батøèðýýò сумын нутагò îðøèõ ãîëóóä, æèæèã íóóðóóä, Õóðõ ãîëûí õºíäèé, ò¿¿íèéã äàãàñàí óëààí áóóäàéí òàðèàëàíãèéí òàëáàé íü олон зүйл øóâóóäûã òàòàõ ¿íäýñ áîëäîã. Îëîí óëñûí óëààí äàíñàíä îðñîí øóâóóäààñ õîøóó ãàëóó Anser cygnoides, îäîé ãàëóó Anser erythropus, õàí á¿ðãýä Aquila heliacal, öàãààí òîãîðóó Grus leucogeranus, öýí òîãîðóó Grus vipio, õàð òîãîðóó Grus monacha, àëàã òîãîðóó Grus japonensus, õîíèí òîîäîã Otis tarda áèé. ̺í í¿¿äëèéí øóâóóäààñ îòãîò øóíãóóð Podiceps cristatus, áóóðàë ãàëóó Anser fabalis, õîíäîí àíãèð Tadorna ferruginea, àíõèäàë àíãèð Tadorna tadorna, ãàíãàð õóí Cygnus cygnus, íîãîîõîí íóãàñ Anas creesa, õàëáàãà íóãàñ Anas clypeata, óëààí õ¿ç¿¿ øóìáóóð Aythya ferina, ãýçýãò øóìáóóð Aythya filigula, ºâºãò òîãîðóó Anthropoides virgo, õàðõèðàà òîãîðóó Grus grus, óìàðäûí õàâòãààëæ Vanellus vanellus çýðýã øóâóóä öóãëàðäàã. Òèéì ÷ ó÷ðààñ Õóðõ-Õ¿éòíèé õºíäèé íü Ç¿¿í õîéä Àçèéí òîãîðóóäûí àìüäðàõ íóòãèéí ñ¿ëæýýíä á¿ðòãýãäñýí ÷óõàë ãàçàð áîëäîã. Ýíýõ¿¿ íººöºä тулгуурлан сүүлийн үед Европ, Азийн жуулчдын зах зээлд сонирхон оролцогчдын тоо нь àñàð õóðäàöòàé өсч байгаа тусгай сонирхлын аяллын нэгэн төрөл болох шувуу ажиглах аяллыг бүтээгдэхүүн болгон зах зээлд таниулах боломжтой.

Цэцэг, ургамал судлах аялал: Байгалийн таатай нөхцөл байдлаа даган олон зүйлийн цэцэгт, балт ургамал Батøèðýýò сумûí íóòãààð ургадаг. Энэ нь цэцэг ургамал судлах аяллыг хөгжүүлэх тун таатай боломжийг олгож байна. Ийм аяллыг Хэнтийн нурууны салбар уулс орчимд голын хөндийгөөр, нутгийн èõýíõè õýñã¿¿äýä зохион байгуулах бололцоо байна.

Энд санал болгож буй аяллууд нь дан ганц дагнасан хэлбэрээр бус өөр хоорондоо холбосон хэлбэрээр болон тур операторуудын зах зээлд нийтлэг санал болгодог аяллын бусад чиглэлүүдтэй холбосон байдлаар хэрэгжих боломжтой. Санал болгож буй аяллын төрлүүдээс гадна бусад боломжит аяллын төрлүүдийг аялал жуулчлалын үйл ажиллагаа эрхлэгчид судлан тодорхойлж хэрэгжүүлэх øààðäëàãàòàé.

3.4 Батøèðýýò сумын аялал жуулчлалын менежментэд оролцогч талууд

Батøèðýýò сумын нутагт аялал жуулчлалыг хөгжүүлэх төлөвлөгөөг хэрэгжүүлэхэд олон талуудын хамтын ажиллагаа хамгийн чухал үүрэгтэй. Сумын засаг даргын тамгын газар аялал жуулчлалыг дангаараа хөгжүүлэх бус тухайн сумын ард иргэд, хувийн хэвшлийн аж ахуйн нэгж байгууллагууд, Монгол улсын нутаг äýâñãýðò үйл ажиллагаа явуулж буй ìýðãýæëèéí тур операторууд, төрийн бус байгууллагуудòàé хамтран ажиллаж, харилцан санал бодол, òóðøëàãà, мэдээллээ солилцсоны үндсэн дээр амжилттай ажиллаж чадна. Сумын аялал жуулчлалын зөвлөлийг сумын Çасаг даргын тамгын газрын дэргэд байгуулснаар энэхүү хамтын ажиллагааг илүү зохион байгуулалттай, үр дүнтэй, шуурхай болгох ач холбогдолтой.

Сумын аялал жуулчлалын зөвлөл нь дараах талуудын төлөөлëөөс бүрдэнэ.

Õýíòèé аймгийн Батøèðýýò сум “Аялал жуулчлалûã хөгжүүлэх менежментийн төлөвлөгөө”

 

38  

Бүдүүвч 1. Сумын аялал жуулчлалын зөвлөлийн бүрэлдэхүүн

Сумын аялал жуулчлалын зөвлөл нь дараах чиг үүрэгтэй ажиллана. Үүнд:

1. Сумын аялал жуулчлалын үйл ажиллагааны нарийвчилсан төлөвлөгөөг бүс тус бүрээр нарийвчлан хэлэлцэж баталгаажуулах

2. Сумын аялал жуулчлалыг хөгжүүлэхэд хууль эрх зүйн орчинг бүрдүүлж өгөх, сумын аялал жуулчлалын бодлого, хөгжлийн чиглэлд нийцүүлэн баримтлах журмуудыг боловсруулах, байгаль хамгаалал, орон нутгийн эдийн засгийн хөгжилтэй уялдуулах

3. Сумын аялал жуулчлал эрхлэх сонирхол бүхий иргэд, аж ахуйн нэгжүүдийг бүртгэж, зохих шаардлагóóäын дагуу үйл ажиллагааны чиглэлийг зөвлөх

4. Аялал жуулчлал эрхлэж буй байгууллагуудын үйл ажиллагааг зохих журмын дагуу хянах, зохицуулах, шаардлагатай бусад арга хэмжээг авах 5. Иргэд, аж ахуйн нэгжүүд, байгууллагууд Монгол улсын Аялал жуулчлалын тухай хууль, болон бусад холбогдох хуулийн хүрээнд үйл ажиллагаагаа явуулж сумын ерөнхий хөгжлийн бодлоготой уялдуулан үйл ажиллагаагаа явуулах нөхцлийг бүрдүүлэх, хангах 6. Аялал жуулчлалаас байгаль орчин болон нийгэм соёлд үзүүлэх нөлөөллийг

багасгахад чиглэсэн тодорхой зарчмуудыг удирдлага болгон энэ чиглэлээр ажиллахыг дэмжих

7. Сумын аялал жуулчлалын мэдээллийн сан, газарзүйн мэдээллийн иж бүрэн санг бий болгож, мэдээллийг тогтмол шинэчилж байх

8. Сумын аялал жуулчлалыг хөгжүүлэх санг байгуулж, нутгийн иргэд, аж ахуйн нэгжүүд, бизнес эрхлэгчдийн туслалцаатайгаар болон гадаадын төслийн байгууллагуудын шугамаар тодорхой хөрөнгийн эх үүсвэрийг бий болгон түүнийг шаардлагатай хэрэгцээтэй үед хуваарилан зарцуулах, хяналт тавих үүргийг хүлээн ажиллах

3.5 Маркетингийн төлөвлөлт

Батøèðýýò сумын аялал жуулчлалын хувьд маркетингийн îéðûí зорилт нь:

ÈÒÕ-ûí òýðã¿¿ëýã÷

Багийн төлөөлөл

Байгаль орчны

Аялал жуулчлал õàðèóöñàí

Сумын аялал жуулчлалын зөвлөлийн б

Жуулчны баазууд

Төрийн бус байгууллагууд

Тур операторууд

Аймгийн удирдлагын Сумын

захиргаа

ÎÍÒÕÃ-ûí Байгаль

Малчид, íóòãèéí

Õýíòèé аймгийн Батøèðýýò сум “Аялал жуулчлалûã хөгжүүлэх менежментийн төлөвлөгөө”

 

39  

“ Áàòøèðýýò ñóì íü áàéãàëü îð÷èí, ò¿¿õ ñî¸ë, óëàìæëàë çàí çàíøëàà ñàéòàð õàäãàëñàí ºâºðìºö îíöëîã á¿õèé ýêî àÿëàë æóóë÷ëàëûí зорих газар” гэдгийг çàõ çýýëä таниулахад чиглэнэ.

Зорилтот зах зээл

Батøèðýýò сумын өнөөгийн нөхцөл байдал, аялал жуулчлалын нөөц боломжууд, хөгжүүлэхийг зорьж буй бүтээгдэхүүн үйлчилгээний онцлогуудтай холбоотойгоор зорилтот зах зээлийг дараах байдлаар хэсэгчлэн тэдгээрийн онцлогоос шалтгаалан маркетингийн ялгаварт стратегиудыг баримтлана.

Батøèðýýò сумын аялал жуулчлалын зорилтот зах зээлийн хэсгүүд

Маркетингийн стратеги

1. Òур операторуудààð ¿éë÷ë¿¿ëäýã, áаãö àÿллын ýêî жуулчид

Мэдээлэл түгээх, танилцуулах, зохицуулалт, журам болон үйлчилгээг сайжруулан татах

2. Áèå äààí àÿëàã÷èä Мэдээллийг түгээх, танилцуулах, татах

3. Áèçíåñ àÿëàã÷èä áóþó Ìîíãîë óëñàä òºñºë õºòºëáºð¿¿äýä îðîëöîí óðò õóãàöààãààð àæèëëàí àìüäðàí ñóóæ áóé ãàäíû èðãýä

Танилцуулах, татах

Хүснэгт 10. Батøèðýýò сумын аялал жуулчлалын маркетингийн стратеги

Маркетингийн зорилтыг хэрэгжүүлэх хүрээнд гүйцэтгэх ажлууд

а/ Батøèðýýò сумын àÿëàë æóóë÷ëàëûí мэдээллийн төвийг Õàâòãàðûí ÎÍÒÕÃ-ûí áàéð ýñâýë ÕÕÄÖÃ-ûí ÌÑÑÒ-èéí áàéðûã түшиглэн байгуулж, õóâààðèéí äàãóó áàéíãà ажиллуулах

Мэдээллийн төв нь: - сумын үйл ажиллагааг сурталчлах

- сумын иргэд болон áèå äààí àÿëàã÷ ãàäààäûí æóóë÷èä, äîòîîäûí аялагчдыг мэдээллээр хангах

- байгаль хамгааллын талаар òàíèóëãà хийх, мэдлэг ò¿ãýýõ - ñóìûí àÿëàë æóóë÷ëàëûí бүтээгдэхүүн¿¿äийг танилцуулах, мэдээлэл түгээх

үндсэн үүргүүдийг гүйцэтгэнэ -

б/ Батøèðýýò сумын аялал жуулчлалын ºâºðìºö дүр төрх буюу “имиж”-ийг илэрхийлэх “òýìäýã - лого”-г бий болгох, ýêî аялал жуулчлал íü тус сумын брэнд ãýäãèéã òàíèóëàõ

Зураг 12. Áàòøèðýýò ñóìûí “ëого”-ны æèøýý загвар

Õýíòèé аймгийн Батøèðýýò сум “Аялал жуулчлалûã хөгжүүлэх менежментийн төлөвлөгөө”

 

40  

Ýíýõ¿¿ òýìäýã íü Батøèðýýò сумын аялал жуулчлалын ºâºðìºö îíöëîãèéã òîäîðõîéëæ, бусад зорих газруудаас ÿëãàðàõ á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éë÷èëãýýíèé äàâóó òàëóóäûã èëýðõèéëнэ. Áóðèàä çîí îëîí, íóòãèéí èðãýäèéí ¸ñ óëàìæëàë, ò¿¿õ, ñî¸ëûí äóðñãàëóóäàä òóëãóóðëàñàí áàéãàëü õ¿ðýýëýí áóé îð÷èíä ýâñýã ýêî àÿëàë æóóë÷ëàëûí ºâºðìºö õýëáýð¿¿ä íü ýåðýã ä¿ð òºðõèéã á¿ðä¿¿ëæ ºãíº.

в/ Батøèðýýò сумын аялал жуулчлалын îíöëîãèéã õàäãàëñàí “óðèà”-ã /äóóäëàãà ¿ãñ/ áèé áîëãîõ

Çàðèì æèøýý:

- Catching the wilderness - Home to wilderness - Green wilderness - The pristine wilderness ãýõ ìýò îëîí ÿíçààð õýëæ áîëíî.

ã/ Батøèðýýò сумын аялал жуулчлалын талаар мэдээлэл бүхий гарын авлага, тараах материал бэлтгэх

Танилцуулга, мэдээллийн төвд байрлуулах самбар, тараах бусад материалуудыг сумын аялал жуулчлалын зөвлөл болон аж ахуйн нэгж байгууллагуудын оролцоотойгоор хамтран бэлтгэх, Ìîíãîë, англи хэл дээр õýâëýõ, àÿëàë æóóë÷ëàëûí түгээлтийн сувгуудаар äàìæóóëàí тараах

Тухайлбал: Гийчин төв, Дисковер Монголиа төв, Олон улсын болон орон нутгийн нисэх онгоцны буудал, Төмөр замын буудал, тур операторууд, мэргэжлийн холбоод, ТББ-ууд, жуулчны баазууд, Óëààíáààòàð õîòûí àÿëàë æóóë÷ëàëûí ìýäýýëëèéí òºâ áóñàä òºâ¿¿ä

ä/ Интернэтèéí вэб сайтыг бэлтгэн Áàòøèðýýò ñóìûí àÿëàë æóóë÷ëàëûí ìýäýýëëèéã онлайн сувгаар äýëõèé äàõèíä түгээх

Òóñ ñумûí òàëààð áîëîí àÿëàë æóóë÷ëàëûí çàì õàðãóé, á¿òýýãäýõ¿¿í, ¿éë÷èëãýýíèé áîëîìæóóä, ¿çìýð¿¿ä, æóóë÷äàä ñàíàë áîëãîæ áóé ¿éë àæèëëàãàà, õîîë óíäààíû õàíãàìæ, òóñãàé õàìãààëàëòòàé ãàçðóóä, àÿëàë õèéãäýõ ãàçðóóäàä áàðèõ ä¿ðýì, æóðàì, òºëáºð õóðààìæèéí ãýõ ìýò îëîí òàëò ìýäýýëëèéã àãóóëñàí вэб сайтыг ýõíèé ýýëæèíä англи хэл дээр áýëòãýí îíëàéíä ñóóðèëóóëàõ, Ìîíãîëûí áîëîí îëîí óëñûí àÿëàë æóóë÷ëàëûí голëîõ вэб сайтуудад äàâõàð холбох

Âýá ñàéòûí çàãâàðûí æèøýýã äèñêýíä õóóëáàðààð õàâñàðãàâ.

Õîëáîëò õèéõ áîëîìæòîé ãîëëîõ âýá ñàéòóóäûí æèøýý:

o ÁÎÀÆßàìíû Аялал жуулчлалын газар www.mongoliatourism.gov.mn o Монголын аялал жуулчлалын холбоо www.travelmongolia.org o АЖТХТ, бусад холбоод ТББ www.stdc-mongolia.org o НИТАЖ-ын сүлжээ www.cbtn.mn

Õýíòèé аймгийн Батøèðýýò сум “Аялал жуулчлалûã хөгжүүлэх менежментийн төлөвлөгөө”

 

41  

å/ Тур операторуудтай хамтран ажиллах

Сумын хэмжээнд аялал жуулчлалыг илүү өргөн далайцтай, өгөөжтэй хөгжүүлэхийн тулд дэлхийн аялал жуулчлалын зах зээлд ажиллаж туршлагажсан тур операторуудтай орон нутгийн óäèðäëàãûí áîëîí ¿éë÷èëãýýíèé áàéãóóëëàãóóäûí түвшинд нягт хамтран ажиллах, тэднийг дэмжих бодлогыг баримтлах бөгөөд тур операторуудын сувгуудыг ашиглан харилцан ашигтай хэлбэрээр маркетингийн үйл ажиллагааг бага зардлаар явуулах, Áàòøèðýýò ñóìûí àÿëàë æóóë÷ëàëûã òàíèëöóóëàõ òóñãàé àÿëëûã ñîíèðõñîí òóð îïåðàòîðóóäûí õ¿ðýýíä çîõèîí áàéãóóëàõ

3.6 Санхүүгийн төлөвлөлт

Аливаа бүс нутгийн аялал жуулчлалын менежментийн төлөвлөгөөнд санхүүгийн төлөвлөлт чухал байр суурийг эзэлдэг. Энэхүү санхүүгийн төлөвлөлт íü äàðààõ ¿íäñýí зорилгûã àãóóëñàí.

Батширээт сумын нутагт аялал жуулчлалыг хөгжүүлэх менежментийн төлөвлөгөөг үр дүнтэй хэрэгжүүлэх суурь нөхцлийг бүрдүүлэх, төлөвлөгдсөн ажлуудыг гүйцэтгэх, хэрэгжүүлэхэд шаардагдах зардлыг бодитойгоор төсөвлөх, оновчтой хуваарилан зарцуулах, өөрчлөлтийн орчинд зохицуулан ажиллах бололцоог бий болгоход чиглэж байна.

д/д

Төлөвлөгөөт ажлууд

Шаардаг-дах төсөв мян.төг

Хугацаа

Зорих газрын төлөвлөлтийг хэрэгжүүлэх хүрээнд

1 Батширээт сумын аялал жуулчлалын зөвлөлийг байгуулах

- ЗДТГ-аас санаачлан сумын аялал жуулчлалын зөвлөлд оролцоõ бүх талуудыг урьж уулзалт ярилцлага зохион байгуулах

- ажиллах зарчмыг тохирон хийгдэх ажлууд, болон үйл ажиллагааны төлөвлөгөөг батлах

- ажил үүргийн нарийвчилсан хуваарилалт õийх

1090.0

2009.09

2 Сумын аялал жуулчлалын бүсчлэлийг нарийвчлан тогтоож баталгаажуулах

- зөвлөлийн гишүүдийн санал, өнөөгийн бодит байдал, нөөцөд тулгуурлан аялал жуулчлалын даацыг тогтоох болон үнэлгээ хийх

500.0 2009.09

3 Бүсүүдэд аялал жуулчлалын үйл ажиллагааг зохион байгуулахад, бүтээгдэхүүн үйлчилгээг бий болгоход áîëîí үйлчилгээг явуулахад мөрдөгдөх стандарт, баримтлах зарчмуудыг байгаль орчин, газар нутгийн онцлог байдал, орон нутгийн соёл, зан заншил, иргэдийн аж амьдралтай уялдуулан тэдгээртэй зөрчилдөхгүй байх хэлбэрээр томъёолон боловсруулан гаргах

200.0

Бүтээгдэхүүн үйлчилгээний төлөвлөлтийг хэрэгжүүлэх хүрээнд

Õýíòèé аймгийн Батøèðýýò сум “Аялал жуулчлалûã хөгжүүлэх менежментийн төлөвлөгөө”

 

42  

4 Нэгж бүтээгдэхүүн, үйлчилгээг бий болгох, чанарыг сайжруулах, тоо хүчин чадлыг нэмэгдүүлэх талаар үйлчилгээг ханган нийлүүлэгчидтэй хамтран ажиллах

150.0

2009.09

5 Бүсүүдэд òîõèðîìæòîé àяллын зам маршрутыг тогтоох, шалгах, отоглох цэгүүдийн байршëóóä, áàðèìòëàõ çàð÷ìóóäûã òîäîðõîéëîõ

1500.0 2009.09-2009.10

6 Автомашины зам дээр чиглэл, зайг заасан тэмдэг байрлуулах, шаадлагатай áóñàä ãàçðóóäûã /ñàëàà çàì ãýõ ìýò/ òýìäýãæүүлэх

300.0

2009.10

7 НИТАЖ-ын хэлбэрийн талаар малчид, ард иргэдэд танилцуулах, òýäíèé санаачлагыг дэмжих, àÿëàë æóóë÷ëàëûí òàëààð мэдээллийн самбарыг сумын захиргаанû áàéðàíä ажиллуулах

100.0

2009.11

8 Õàâòãàðûí ÎÍÒÕÃ-ò çýðëýã àìüòäûã àæèãëàõ öýã¿¿äèéí áàéðøëûã ñîíãîõ, íóóâ÷ áàéðûã áèé áîëãîõ

2700.0 2010.04-2010.06

9 Áóðèàä çîíû ñî¸ë óëàìæëàëûã ñóäëàõ, õàäãàëàõ, òàíèóëàõ àæëóóäûã äàëàéöòàé õèéõ, òóð îïåðàòîðóóäûí àÿëëûí õºòºëáºð¿¿äýä òóñãàéëàí îðóóëàõ òàëààð õàìòðàí àæèëëàõ

- уулзалт ярилцлагууд зохион байгуулах - сонгогдсон àéëóóäààð зочлох, бодит нөхцөлтэй танилцах - хөтөлбөрүүдийн хувилбар гаргах - танилцуулах аяллыг зохион байгуулах - чанарыг сайжруулах - туршсан хөтөлбөрүүдийг ìýðãýæëèéí òóð îïåðàòîðóóäàä

òàíèëöóóëàõ, боломжит сувгуудаар дамжуулан зах зээлд хүргэх

1800.0

2009.09

10 Цэцэг ургамал судлах, шувуу ажиглах аяллын хувилбар хөтөлбөрүүдийг орон нутгийн нөөц бололцоог ашиглан бий болгох, мэдээллийг түгээн зах зээлд хүргэх

100.0

2009.09-2009.10

11 Сумын аялал жуулчлалын мэдээллийн нэгдсэн санг б¿ðä¿¿ëýõ /бүхий л талóóäûí ìýäýýëëèéã àâàõ, ñóäëàí íÿãòëàõ/

500.0

2009.08-2009.10

Маркетингийн төлөвлөлтийг хэрэгжүүлэх хүрээнд

12 Танилцуулга материал бий болгох

- мэдээлэл бэлтгэх - мэдээллийг боловсруулан англи хэл дээр хөрвүүлэх - танилцуулгын эх бэлтгүүлэн хэвлүүлэх - түгээлтийн боломжит бүхий ë сувгуудад байршуулах, зах зээлд

хүргэх

1250.0

/1000ø/

2009.10-2009.12

13 Вэб сайт

- бүтцийг сонгох - домэйн нэрийг сонгох - мэдээллийн агуулгыг тодорхойлон бэлтгэх

700.0

2009.11-2010.01

Õýíòèé аймгийн Батøèðýýò сум “Аялал жуулчлалûã хөгжүүлэх менежментийн төлөвлөгөө”

 

43  

- англи хэл дээр хөрвүүлэх - вэб хуудсуудыг хийх - онлайнд байрлуулах

14 Сумын аялал жуулчлалын мэдээллийн төвийг байгуулах

- байрлах газрыг øèéäâýðëýõ - ажиллах зарчмыг òîãòîîõ - тохижилтыг хийж, техник хэрэгслийг хангах

4500.0

2010.04-2010.05

Хүний нөөцийг хангах хүрээнд

15 Сумын аялал жуулчлалын асуудал хариуцсан мэргэжилтнийг сонгох, томилох, ажиллах чиглэлийг нарийвчлан гаргах

400.00

2010.01-2010.03

16 Чадваржуулах болон бусад шаардлагатай сургалтуудыг зохион байгуулах

- сумын аялал жуулчлалын зөвлөлийн гишүүдэд - орон нутгийн нэгж үйлчилгээг хангагч иргэдэд - орон нутгийн хөтчүүдэд, туслах ажилтнуудад - үйлчилгээíèé байгууллагуудад

Сургалтын агуулга нь оролцогчдын онцлог үйлчилгээний болон гүйцэтгэх ажлын чиг үүргээс хамааран ялгаатай байхаар төлөвлөíº.

2600.0

2009.10-2010.04

Нийт дүн 18390.0

Хүснэгт 11. Санхүүгийн төлөвлөлт, төсвèéí òîîöîî 2009-2010 îíîîð

Тайлбар: Аялал жуулчлалын менежментийн төлөвлөгөөíä òóñãàãäñàí àæëóóäûã ã¿éöýòãýí òºëºâëºãººã хэрэгжүүлэхэд øààðäëàãàòàé төсвийг тооцохдоо өнөөгийн зах зээлийн хамгийн бага үнэлгээгээр, орон нутгийн нөхцөл байдал, нөөц боломжиéã õàðãàëçàí ¿çñýí. 2009-2010 оны инфляцийн түвшин, үнэ ханшийн өөрчлөлт зэрэгтэй холбоотойгоор энд тооцоолсон зардлын хэмжээ 10-15хувиар нэмэгдэх магадлалтай болохыг анхаарна уу. Мөн төлөвлөгөөг хэрэгжүүлэхэд анхлан хийгдэх хөрөнгө оруулалт òóí чухал бөгөөд тийм ч учраас санхүүгийн төлөвлөлт дэхü ихэнхи зардлууд 2009-2010 онóóäàд зарцуулагдахаар тусгагдсан. 2011-2012 онуудын хувьд үр дүнгээ тооцох, øààðäëàãàòàé тохиолдолд ìåíåæìåíòèéí òºëºâëºãººã ººð÷ëºõ, сайжруулах чиглэлээр ажиллах, õîëáîãäîõ ¿éë àæèëëàãààíä зарцуулагдах хөрөнгийг тухайн цаг үед нь тодотголоор тооцож шийдвэрлэх боломжтой.

3.7 Хяналт, эргэх холбоо

Áàòøèðýýò сумын аялал жуулчлалын төлөвлөлтийг хэрэгжүүлэх явцад гарах аливаа бэрхшээл, тооцоолоогүй асуудлуудыг тогтоох, тэдгээрийг ямар нэгэн зохисгүй үр дагаврын шалтгаан болохоос нь өмнө засаж залруулахад хяналт, эргэх холбооны стратегийн гол зорилт оршино. Төлөвлөгөөний хяналтыг хэрэгжүүлэхийн тулд сумын удирдлагууд, аялал жуулчлалын зөвлөл нь тодорхой шалгууруудын дагуу үнэлгээг хийн эргэх холбоог хангах боломжтой юм. Дараах хүснэгтэд тэрхүү шалгуур үзүүлэлтүүдийг тодорхойлсон болно.

Õýíòèé аймгийн Батøèðýýò сум “Аялал жуулчлалûã хөгжүүлэх менежментийн төлөвлөгөө”

 

44  

Шалгуур үзүүлэлтүүд

Өөрчлөлтийн хэмжээ

Өөрчлөлтийн байдал, тайлбар

Менежментийн шийдэл

Хүрээлэн буй áàéãàëü орчны хувьд

Хөрсний элэгдэл, ýâäðýë Их / дунд / бага Нөхцөл байдлыг нарийвчлан тодорхойлох

Авто тээврийн хэрэслийн хэт ачааллыг багасгахад чиглэх

Ургамлын талхагдал, хомсдол /гэр бааз, æóóë÷äûí çîðèí î÷èæ áóé газруудын эргэн тойронд, жуулчдын аяллын зам, жим дагуу/

Их / дунд / бага Нөхцөл байдлыг нарийвчлан тодорхойлох

Өөрчлөлтийн талаархи мэдээллийг жуулчдад өгч анхааруулах, аяллын õ¿ðýýëýí áóé îð÷èíä ýåðýã хандлагуудыг äýìæèõ, æóóë÷äûí ¿éë÷èëãýýíèé áàéãóóëëàãóóäòàé õàìòðàí øààðäëàãàòàé тэмдэгжүүлэëòèéã òîõèðîìæòîé õýëáýðýýð õèéõ /алхах çàì, îòîãëîõ ãàçàð ãýõ ìýò/

Амьтдын дайжилт Их / дунд / бага Нөхцөл байдлыг нарийвчлан тодорхойлох

Зэрлэг амьтдын жим, амьдрах орчныг цочроох, үймүүлэх аяллуудыг хязгаарлах, хориглох

Ой хээрийн түймэр Îгт гараагүй / гарсан / олон

удаа

Шалтгааныг нарийвчлан тодорхойлох

Хуурайшлын үед аялал жуулчлалын зарим үйл ажиллагааг хориглох

Ой модны гэмтэл хугарлын хэмжээ, öýöýã óðãàìëûí òºðºë ç¿éëñèéí õîâîðøèëò

Их / дунд / бага Нөхцөл байдлыг нарийвчлан тодорхойлох

Тогтоосон зам маршрутуудын дагуу жуулчдаа аялуулахыг аялал зохион байгуулагчидтай тохиролцох

Õîã õàÿãäàë Íýìýãäñýí/áóóðñàí

Нөхцөл байдлыг нарийвчлан тодорхойлох

Õîã õàÿãäëûã áóóðóóëàõ, îëîí óäààãèéí õýðýãëýýíèé ç¿éëñèéã àÿëàëä õýðýãëýõèéã äýìæèõ, óðèàëàõ, õîãã¿é áºãººä óë ìºðã¿é àÿëëûí çàð÷ìóóäûã õýðýãæ¿¿ëýõèéã øàëãóóð áîëãîõ

Байгаль хамгаалах идэвхи санаачлага, үйл ажиллаагаа, өөрчлөлт¿¿ä

Нэмэгдсэн / буурсан

Нөхцөл байдлыг нарийвчлан тодорхойлох

Эерэг санаачлага идэвхийг дэмжих, урамшуулах

Нийгэм-соёлын õ¿÷èí ç¿éëñèéí хувьд

Нутгийн ардын уламжлалт ёс заншлын өөрчлөлт/байдал

ªөрчлөгдөөгүй / өөрчлөгдсөн

Нөхцөл байдлыг нарийвчлан тодорхойлох

Сургалтууд зохион байгуулах, бүх талуудын хамтын ажиллагааг өрнүүлэх, нутгийн иргэдийн уламжлалт ахуй соёлыг дэмжих

Хүн амын өсөлт, Íэмэгдсэн/буурсан Аялал жуулчлалын гол чиглэлүүдийн

Зохицуулалт хийх, нутгийн иргэдийн оролцоог жигд

Õýíòèé аймгийн Батøèðýýò сум “Аялал жуулчлалûã хөгжүүлэх менежментийн төлөвлөгөө”

 

45  

өөрчлөлт дагуу нутгийн иргэдийн тоо нэмэгдсэн, төвлөрөл үүссэн, газар нутгийн даац хэтэрсэн эсэхийг тодорхойлох

хуваарилалттай болгох

Жуулчид болон аялал жуулчлалын үйлчилгээний газруудаас нутгийн иргэдтэй зүй бус харьцсан тохиолдлууд

Гараагүй / гарсан / олон удаа

Шалтгааныг нарийвчлан тодорхойлох

Жуулчдаас аяллын үед баримтлах зарчмуудыг сахиулах, үйлчилгээний байгууллагуудòàé õàìòðàí àæèëëàõ

Гэмт хэргийн тооны өөрчлөлт

Буурсан / огт гараагүй / нэмэгдсэн

Шалтгааныг нарийвчлан тодорхойлох

Хууль журмыг ñóðòàë÷ëàí òàíèóëàõ, сахиулах

Нутгийн ард түмний аялал жуулчлалд хандах байдал

Эерэг / сөрөг Нөхцөл байдлыг нарийвчлан тодорхойлох

Иргэдийн оролцоог дэмжих, сөрөг хандлагын учир шалтгааныг тодруулан зохицуулалт хийх

Орон нутгийн хөтөч, туслах ажилчдын сэтгэгдэл

Эерэг / сөрөг Нөхцөл байдлыг нарийвчлан тодорхойлох

Зохицуулалт хийх

Орон нутгийн онцлог үйл явдлууд, тэмдэглэлт баяруудад ирж буй зочдын тоо, өөрчлөлт

Нэмэгдсэн / тогтмол / буурсан

Нөхцөл байдлыг нарийвчлан тодорхойлох

Îðîí íóòãèéí äààö õ¿÷èí ÷àäàëä íèéö¿¿ëýõ, çîõèñòîéãîîð íýìýãä¿¿ëýõ, õýò èõýñâýë ¿íý òºëáºðèéí çîõèöóóëàëòûí àðãààð õÿçãààðëàëòóóä õèéõ

Аюулгүй байдалтай холбогдон гарсан зөрчлийн тоо

Гараагүй / буурсан / нэмэгдсэн

Шалтгаан нөхцлийг нарийвчлан тогтоох

Бууруулах àðãà çàìóóäûã òîäîðõîéëîõ, хууль журмын хэрэгжилтийг хангуулах

Жуулчдын аялалтай холбоотойгоор орон нутгийн иргэдээс гаргасан гомдлын тоо

Гараагүй / гарсан / олон удаа

Шалтгаан нөхцлийг нарийвчлан тогтоох

Талуудын эрх ашгийг хүндэтгэн шийдэл гаргах, зохицуулалт хийх

Сэтгэл ханамжгүй жуулчдын тоо, шалтгаан

Гараагүй / гарсан / олон

Шалтгаан нөхцлийг нарийвчлан тогтоох

Үйлчилгээг сайжруулах, чанаржуулах

Эдийн засгийн үзүүлэлтүүдèéí õóâüä

Жуулчны баазуудын тоо өөрчлөлт

Нэмэгдсэн / нэмэгдээгүй / буурсан

Шалтгаан нөхцлийг нарийвчлан тогтоох

Орон нутгийн даац хүчин чадлыг тооцон шийдэл гаргах, íýã äîð õýò îëíîîð Ẻãíºð¿¿ëýí äààö õýòð¿¿ëýõýýñ çàéëñõèéõ

Õýíòèé аймгийн Батøèðýýò сум “Аялал жуулчлалûã хөгжүүлэх менежментийн төлөвлөгөө”

 

46  

Жуулчдын тоо Нэмэгдсэн / нэмэгдээгүй / буурсан

Шалтгаан нөхцлийг нарийвчлан тогтоох

Орон нутгийн даац хүчин чадлыг тооцон шийдэл гаргах

Дахин аялаж ирж буй жуулчдын судалгаа, тоо

Нэмэгдсэн / нэмэгдээгүй / буурсан

Шалтгаан нөхцлийг нарийвчлан тогтоох

Дэмжих, хөнгөлөлт үзүүлэх

Хураамжаас олсон орлого

Нэмэгдсэн / нэмэгдээгүй / буурсан

Шалтгаан нөхцлийг нарийвчлан тогтоох

Зарцуулалтыг оновчтой болгох

Сумын нутаг дахь байрлуулах үйлчилгээг хэрэглэн хоноглосон нийт зочид болон ор хоногийн тоо

Нэмэгдсэн / нэмэгдээгүй / буурсан

Шалтгаан нөхцлийг нарийвчлан тогтоох

Орон нутгийн даац хүчин чадлыг тооцон шийдэл гаргах

Аялал жуулчлалын салбарт ажиллаж буй хүмүүсийн тоо, өөрчлөлт

Нэмэгдсэн / нэмэгдээгүй / буурсан

Шалтгаан нөхцлийг нарийвчлан тогтоох

Ажлын байр бий болгон ажил олгогчдыг дэмжих

Хөрөнгө оруулалтын хэмжээ

Нэмэгдсэн / нэмэгдээгүй / буурсан

Шалтгаан нөхцлийг нарийвчлан тогтоох

Орон нутгийн даац хүчин чадлыг тооцон шийдэл гаргах

Хүснэгт 12. Батøèðýýò сумын аялал жуулчлалыг хөгжүүлэх төлөвлөгөөг хэрэгжүүлэх явцад гарч болох бэрхшээл, нөлөөллүүдийг үнэлэх, хянах шалгуур үзүүлэлтүүд

Эдгээр шалгуур үзүүлэлтүүдийг нутаг орны өөр бусад онцлогийг тусган баяжуулах боломжтой бөгөөд сар, улирал, жилийн хугацаатайгаар áàéíãà дүгнэн үнэлгээг ñàéòàð хийвэл илүү өгөөжтэй ач холбогдолтой болно. Батøèðýýò сумын аялал жуулчлалын зөвлөл болон сумын удирдлага, аялал жуулчлалын асуудал эрхэлсэн түшмэл хяналт, үнэлгээний хувьд голлох үүргийг гүйцэтгэæ хариуцан ажиллах íü ¿ð ä¿íòýé.

Õýíòèé аймгийн Батøèðýýò сум “Аялал жуулчлалûã хөгжүүлэх менежментийн төлөвлөгөө”

 

47  

4. ÀØÈÃËÀÑÀÍ ÌÝÄÝÝËËÈÉÍ ÝÕ ÑÓÐÂÀËÆ

1. ÀÆÒÕÒ-èéí ñóäàëãààíû áàãèéí òàéëàí, ìýäýýëýë 2009-5-ð áîëîí 6-ð ñàð 2. Áàòøèðýýò ñóìûí Çàñàã äàðãà Ì. Áîëä, ÈÒÕ-ûí òýðã¿¿ëýã÷äèéí äàðãà í.

Áàÿðñàéõàí, Áàéãàëü îð÷íû óëñûí áàéöààã÷ í. ̺íõ-Î÷èð, ÈÒÕ-èéí òýðã¿¿ëýã÷ í. Ýíõòàéâàí, Õàâòãàðûí ÎÍÒÕÃ-ûí áàéãàëü õàìãààëàã÷èä áîëîí íóòãèéí èðãýäòýé õèéñýí óóëçàëò, ÿðèëöëàãûí ¿åä àâñàí ìýäýýëýë

3. Áàòøèðýýò ñóìûí çàñàã äàðãà Ì. Áîëäûí “2008-2012 îíä õèéæ ã¿éöýòãýõ

àæëûí ¿éë àæèëëàãààíû ìºðèéí õºòºëáºð” 2008.12.28

4. Тîãòâîðòîé õºãæëèéí õºòºëáºðèéã õýðýãæ¿¿ëýõ – ýêîëîãèéí òýíöâýðò áàéäëûã õàäãàëàí õºãæèõ çàãâàð буюу “ЭКО-БАТШИРЭЭТ” õºòºëáºð

5. Áàòøèðýýò ñóìûí 2008 îíû ñòàòèñòèê ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä 6. À. Îþóíòóíãàëàã, Ìîíãîë óëñûí Áóðèàäóóä, Óëààíáààòàð 2008 7. Õ. Ëõàãâàñ¿ðýí, Ìîíãîëûí àðõåîëîãè-×èíãýñ õààíû ¿å, Óëààíáààòàð 2007 8. ÀÆÒÕ ñýòã¿¿ë, Àÿëëûí çîðèõ ãàçðûí ìåíåæìåíò, äóãààð-008, 2009-05 9. Ï. Ñóâä, Àæëûí òàéëàíãóóä, ÃÒÕÀÍ-èéí Áàéãàëü õàìãààëàë, áàéãàëèéí íººöèéí

òîãòâîðòîé ìåíåæìåíò òºñºë

5. ÕÀÂÑÐÀËÒ

Õàâñðàëò 1. Áàòøèðýýò ñóìûí 2008 îíû òîîí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä

¯ç¿¿ëýëò¿¿ä 2008 Øèíýýð áèé áîëãîñîí àæëûí áàéð 84 Á¿ðýí òýòãýâðèéí äîîä õýìæýý 81000 Õóâü òýíö¿¿ëñýí òýòãýâðèéí äîîä õýìæýý 54000 Òýòãýâýð òîãòîîãäîîã¿é ºíäºð íàñòàí 3 Íèéò òýòãýâýð àâàã÷èä ÍÄÑàíãààñ 298 Çàðöóóëñàí íèéò õºðºí㺠273587.5 Íèéò òýòãýâýð àâàã÷èä ÍÕÑàíãààñ 42 Çàðöóóëñàí íèéò õºðºí㺠16433.0 Íèéò òýòãýìæ àâàã÷èä ÍÕÑàíãààñ 900 Çàðöóóëñàí íèéò õºðºí㺠51186.2 Îðîí ãýðã¿é ºðõèéí òîî 58 Îðîí ñóóöààð õàíãàñàí 7 Íèéò ìàëûí òîî 43842 Òýìýý 4 Àäóó 3717 ¿õýð 11680 Õîíü 18788 ßìàà 9653

Õýíòèé аймгийн Батøèðýýò сум “Аялал жуулчлалûã хөгжүүлэх менежментийн төлөвлөгөө”

 

48  

Áîéæóóëñàí òºë 14292 Çàõ çýýëä áîðëóóëñàí 9261 Ìàëòàé ºðõèéí òîî 407 Ìàë÷èí ºðõ 329 10 õ¿ðòýëõ ìàëòàé 65 11-30 õ¿ðòýë ìàëòàé 95 31-50 õ¿ðòýë ìàëòàé 52 51-100 õ¿ðòýë ìàëòàé 86 101-200 õ¿ðòýë ìàëòàé 43 201-500 õ¿ðòýë ìàëòàé 46 501-999 õ¿ðòýë ìàëòàé 13 1000-1499 õ¿ðòýë ìàëòàé 5 Áýëòãýñýí áàéãàëèéí õàäëàí 7850 Õ¿íñíèé íîãîî òàðèàëñàí ºðõ 69 Òºìñ Òàðèàëñàí òàëáàé /ãà/ 19.5

Õóðààñàí óðãàö / òí / 150.0 Õ¿íñíèé íîãîî

Òàðèàëñàí òàëáàé /ãà / 17.4 Õóðààñàí óðãàö /òí/ 45.1

Ìàëæóóëàõ òºñºëä õàìðàãäñàí ºðõ 3 Øèíýýð ãàðãàñàí õóäàã 9 Èíæåíåðèéí õèéöòýé 2 Ýíãèéí óóðõàéí 7 Çàñâàðëàãäñàí õóäàã 1 Ìÿíãàò ìàë÷íû òîî 5 Àæ àõóéí íýãæèéí òîî 19 Íèéò áîðëóóëàëòûí îðëîãî Íèéò òºñºâ 157190.3 Äîòóóð áàéðíû ñóðàã÷äûí òîî 60 Öýöýðëýãèéí õ¿¿õäèéí òîî 64 Àæèë÷äûí òîî 11 Íèéò òºñºâ 55431.4 Õ¿í ýìíýëãèéí íèéò òºñºâ 104933.9 Àæèëëàãñäûí òîî 18 Íèéò îðíû òîî 9 Äóíäàæ îð õîíîã 8.1 Ñî¸ëûí òºâèéí íèéò òºñºâ 17898.4 Àæèëëàãñäûí òîî 5 ªºðèéí îðëîãî 630.0 Ñóìûí òºñâèéí îðëîãî 55738.8 Ñóìàíä îðñîí íèéò õºðºí㺠îðóóëàëòóóä 147983.2 Ãýðëýñýí 25 Ãîîæèí îëãîëò ÀÀÍ Àéë ºðõ Îéí íºõºðëºë Ìàë÷äûí á¿ëýã 17 Öàõèëãààí ¿¿ñã¿¿ð /ìàë÷èí / 247 Òåëåâèçîð /ìàë÷èí / 238 Àâòîìàøèí /ìàë÷èí / 52 Ìîòîöèêë /ìàë÷èí / 84

Õýíòèé аймгийн Батøèðýýò сум “Аялал жуулчлалûã хөгжүүлэх менежментийн төлөвлөгөө”

 

49  

Ñ¿¿ 509.4 Òºìñ 77.4 Õ¿íñíèé íîãîî 73.2 Ãóðèë 233.3 Öºöãèéí òîñ 10.4 Óðãàìëûí òîñ 40.8 Áóäàà 25.1 Ñàõðûí ç¿éë 59.6

Õàâñðàëò 2. “Õàâòãàðûí òóñãàé õàìãààëàëòòàé ãàçàð íóòàã”

Õàâòãàð íü 104000 ãà òàëáàé á¿õèé òóñãàé õàìãààëàëòòàé ãàçàð íóòàã áºãººä áóñàд òуñãàé õàìãààëàëòòàé ãàçàð íóòãèéí õóâüä õàìãèéí òîìä, áàéãàëèéí íººöººð õàìãèéí áàÿíä òîîöîãääîã. Íóòãèéí èðãýä “áèäíèé àìüäðàëä ýêîëîãèéí äîðîéòîë èõ áàãà ÿìàð íýãýí õýìæýýãýýð íºëººëæ áàéãàà òóë ýäãýýð òóëãàìäñàí àñóóäëóóäûã øèéäâýðëýõýä á¿õ õ¿í ãàð áèå îðîëöîõ ¸ñòîé.” óðèàí äîð íýãäýæ, Õîëáîîíû Ýäèéí Çàñàã Õàìòûí Àæèëëàãàà Õөãæëèéí ßàìíààñ òîìèëîãäñîí Ãåðìàíû Òåõíèêèéí Õàìòûí Àæèëëàãààíû Íèéãýìëýãèéí äýìæëýã òóñëàëöàà, Íèäåðëàíä óëñûí Áýýæèí äýõ ÝÑß- íû õàìòûí ñàíõ¿¿æèëòýýð òóñãàé õàìãààëàëòòàé ãàçàð íóòàãò øààðäàãäàõ äýä á¿òöèéã áàðüæ áàéãóóëсаар áàéíà. Ýíýõ¿¿ òóñëàìæèéí õ¿ðýýíä 12 õ¿íèé á¿ðýëäýõ¿¿íòýé áàéãàëü õàìãààëàã÷ íàðûí áàãèéã ìýðãýø¿¿ëýí áýëòãýæ, òîäîðõîé áàéãàëèéí íººö¿¿ä äýýð ãàðñàí àøèãëàëòûí æóðìóóäûã òàíèëöóóëæ, òóõàéí íóòàã äàõü á¿ñ÷иëñýí ñõåìèéã áîëîâñðóóëæ áàòàëñàí áàéíà. 2007 îíä õèéñýí ñóäàëãààãààð 20 îð÷èì ç¿éëèéí óðãàìëûí àéìàã, õàíäãàé, òºðºë á¿ðèéí áóãà, çýðëýã ãàõàé, õ¿ðýí áààâãàé, øèë¿¿ñ, îéð õàð ÿòóó çýðýã çýðëýã àí àìüòàä ýíý á¿ñ íóòàãò òîîëîãäæýý. 2008 îíû 3 ñàð ãýõýä á¿ñèéã òîãòîîæ, ÈÒÕ Õàâòãàðûí ìåíåæìåíòéèí òºëºâëºãººã áàòàëñàí áàéíà. ¯¿íä, Õàâòãàðûí ¿íäñýí àøèãëàëòûí á¿ñ, õÿçãààðëàãäìàë àøèãëàëòûí á¿ñ, òàðâàãà õàìãààëàõ á¿ñ áîëãîí õóâààõààð øèéäñýí. Èíãýæ á¿ñ÷ëýí õóâààõ íü Õаâòãàðûí ýêîëîãèéí á¿ðýí á¿òýí áàéäëûã õàäãàëàõààñ ãàäíà íººö áàÿëàãèéã àøèãëàõ, õàìãààëàõ íºõöëèéã á¿ðä¿¿ëýõýä ÷óõàë à÷ õîëáîãäîëòîé áîëñîí. Òºëºâëºãººíèé àìæèëòàíä õ¿ðýõ 6 ¿å øàòûã ãàðãàæ èðñýí. ¯¿íä :

1. Õàâòãàðûí áèîëîãèéí òºðºë ç¿éëèéã òîãòâîðòîé õàìãààëàõ: á¿ñ÷ëýí õºãæ¿¿ëýõ, ìåíåæìåíòèéí òºëºâëºãººã íàðèéâ÷ëàõ, óäèðäàõ çºâëºë áàãóóëæ àæèëëóóëàõ

2. Îðîí íóòãèéí ÈÒÕ áîëîí àðä èðãýäèéí èäýâõè ñàíàà÷ëàãûã äýýøë¿¿ëýõ: øèéäâýð ãàðãàõ ò¿âøèíä ëîááèäîõ , èðãýäèéí îðîëöîîòîéãîîð ãàçàð àøèãëàëòûí òºëºâëºãººã òîãòâîðòîé áàéõààð çàãâàð áîëîâñðóóëàõ

Òðàêòîð /ìàë÷èí / 58 Ãàçàð îëãîëò èðãýíä ºì÷ë¿¿ëæ 8.4 ãà Òºñºë ñîíãîí øàëãàðóóëàõààð 120.02 ãà Äóóäëàãà õóäàëäààãààð 1.52 ãà Ìàøèí 88 Ìîòîöèêë 28 Æèæèã îâðûí òðàêòîð 69 Æèëèéí äóíäàæ õýðýãëýý Ìàõ 209.2

Õýíòèé аймгийн Батøèðýýò сум “Аялал жуулчлалûã хөгжүүлэх менежментийн төлөвлөгөө”

 

50  

3. Á¿ñ íóòãèéí ýäèéí çàñãèéí õºãæëèéã äýìæèõ: áàéãàëèéí íººöèéã àøèãëàõ çàìààð îðîí íóòãèéí àðä èðãýäèéí àìüäðàëä õóâü íýìýð îðóóëàõ, îðîí íóòãèéí ÷àäàâõèéã õºãæ¿¿ëýõ

4. Õàâòãàðûã æóóë÷äûí áàéíãûí î÷äîã ãàçàð áîëãîõ: àÿëàë æóóë÷ëàëûí õºòºëáºðèéã áîëîâñðóóëàõ áà ÷àíàðòàé äýä á¿òöèéã õºãæ¿¿ëýõ

5. Ñàíõ¿¿ãèéí õàðààò áóñ áàéäàë: îíîâ÷òîé áèçíåñ òºëºâëºãººã íàðèéâ÷ëàí áîëîâñðóóëæ ïðàêòèêò õýðýãæ¿¿ëýõ

6. Õàâòãàð áà Áàòøèðýýòèéí Ýêî-ñóìûí á¿ñ íóòãèéã èðãýäýä ò¿øèãëýñýí áàéãàëèéí íººöèéí ìåíåæìåíòèéã õýðýãæ¿¿ëýõ çàãâàð áîëãîí õºãæ¿¿ëæ áóñäàä ¿ëãýð äóóðèàë áîëãîõ : Ìîíãîë óëñ áîëîí òóñãààð óëñóóäûí õîëáîîíû ãèø¿¿í îðíóóäàä õàâòãàðûí òóðøëàãûã ñóðòàë÷èëæ, òýäýíòýé õàìòðàí àæèëëàõ

Õàâñðàëò 3. Õàâòãàðûí ÎÍÒÕÃ-ûí 104 ìÿíãàí ãà òàëáàéä çýðëýã àìüòäûã òîîëñîí ä¿í

/2008 îí/

Ä ä Àìüòíû íýð Áèåòýýð Àìüòíû ¿ëäýýñýí òýìäãýýð

Íèéò ä¿í

1 Áóãà 12 21 33 2 Ñîãîî 7 9 16 3 Õàíäãàé 10 15 25 4 úðººñ 162 63 225 5 Ãàõàé 62 21 83 6 Õ¿äýð 1 1 7 Ñîéð 53 53 8 Õóð 76 76 9 Õºò¿¿ 19 19

10 ßòóó 16 16 11 Íîõîé çýýõ 2 2 4 12 Îéí áóëãà 11 11 13 ×îíî 1 1 14 ¯íýã 2 2 4

Õýíòèé аймгийн Батøèðýýò сум “Аялал жуулчлалûã хөгжүүлэх менежментийн төлөвлөгөө”

 

51  

Õàâñðàëò 4. Áàòøèðýýò ñóìûí àÿëàë æóóë÷ëàëûí àñóóäëààð òîâ÷ òàéëàí, Ï. Ñóâä, Àÿëàë æóóë÷ëàëûí çºâëºõ ìýðãýæèëòýí

Çîðèëãî:

Батширээт суманд газар зохион байгуулалт, аялал жуулчлалыг хөгжүүлэхэд анхаарах асуудлуудыг сумын шийдвэр гаргагчдад таниулах;

Хавцгарын ОНТХГ-ын хамгаалалтын менежментийг цаашид бие даан санхүүжүүлэх боломжуудын нэг нь аялал жуулчлал байж болохыг энэ ажиллагаанд оролцож болох талуудад таниулах;

Батширээт сумын аялал жуулчлалын боломжийг тур операторуудад таниулах; Аялал жуулчлалын үйл ажиллагаанд оролцоход орон нутагт анхаарах асуудлуудаар

сургах; Хэрэгжүүлсэн ажил:

Ä/ä Хэрэгжүүлсэн ажил Хугацаа Оролцсон хүн Гарсан нөлөөлөл 1. Газар зохион байгуулалт,

аялал жуулчлалын ашиглалттай танилцах аялалыг зохион байгуулсан /Хавсралт 1/

2007 он, 9 сар

Сумын ИТХ-ын удирдах зөвлөлийн гишүүд, Засаг дарга

Аялал жуулчлалыг хөгжүүлэх, ялангуяа аялал жуулчлалын зориулалтаар газар ашиглалтыг сум тодорхой бодлоготойгоор зохион байгуулах шаардлагатай гэж үзэн “Эко-Батширээт хөтөлбөр”-т сумын аялал жуулчлалын бодлого боловсруулах ажлыг төлөвлөж өгсөн

2. “Эко – Батширээт” сумын концепц болон Хавтгарын ОНТХГ-ын зорилго, төслийн дэмжлэгтэйгээр хэрэгжүүлж буй үйл ажиллагааны талаар Улаанбаатар хотод зохион байгуулсан тур операторуудын уулзалтад танилцуулсан

2008 он, 4 сар

Тур опåраторууд

Францын “CIEL MONGOL” компани анхны жуулчдаа илгээсэн.

2. Аялал жуулчлалын үйл ажиллагаанд оролцох сонирхол бүхий иргэдтэй ярилцлага зохион байгуулсан

2008 он, 5 сар

3 нөхөр-лөлийн төлөөлөгч

15 иргэн Мэдээллийн төвийн эрхлэгч

Сургалтанд хамрагсад дараах саналыг гаргасан. Үүнд: Морин аяллын баг байгуулах /зохион байгуулагч Дорж/

Хөтөч орчуулагчийн баг байгуулах /англи хэлний багш/

Мэдээллийн төвд бэлэг дурсгалын булан байгуулах /Цэцэгмаа/

Гэр, байшингаа хөлслүүлэх, уламжлалт зан үйлийг сэргээх ажлыг зохион байгуулах /Цэрэнханд/

3. “CIEL MONGOL” тур оператортой хамтран зэрлэг амьтан ажиглах аяллын маршрут зохиосон

2008 он, 6 сар

Тур оператор Байгаль хамгаа-лагчид

/Хавсралт 1, Аялалын хөтөлбөр/ Байгаль хамгаалагчид аяллын маршрут зохион талаар суралцсан

4. Аяллыг бэлтгэх сургалтыг зохион байгуулж, аялал жуулчлалыг хөгжүүлэхэд төслийн зүгээс дэмжих асуудлуудад зөвлөгөө өгсөн

2008 он, 7 сар

Байгаль хамгаа-лагчид

Нутгийн иргэдийн төлөөлөгчид

Байгаль хамгаалагчид жуулчдыг аяллын хөтөлбөрийн дагуу сайн зохион байгуулсан /жуулчинтай хийсэн ярилцлагын бичлэг/

Нутгийн малчин өрхийг аялалын үйл

Õýíòèé аймгийн Батøèðýýò сум “Аялал жуулчлалûã хөгжүүлэх менежментийн төлөвлөгөө”

 

52  

5. Францын 3 жуулчдыг 5 хоногийн хугацаатайгаар Батширээт суманд аялуулсан

2008 он, 8 сар

Тур оператор

ажиллагаанд оролцуулан тодорхой орлого оруулсан

Жуулчдыг аялуулснаар 5 хоногийн дотор 800U$ олсон

Хавцгарын ОНТГ-ын санг байгуулж, аялал жуулчлалаар олсон орлогыг тус санд байрлуулахаар болсон.

Õàâñðàëò 5. Khan Khentee (Batshireet) Tour

Route: Ulaanbaatar – Baganuur (150km) – Khokh Lake (100km) – Baldan Baraivan temple (80km) – Binder Ovoo (120km) – Chinggis Kherem (20km) - Batshireet Soum (Khavtgar, 30km) - Ulaanbaatar (500km)

The Khan Khentee Mountain Range is one of the last large wilderness areas in Mongolia. The very low populated buffer zone of the area has as birthplace of Chinggis Khaan great historical importance. The people there still live in half nomadic way.

Batshireet Soum: Being situated 500km from Ulaanbaatar in the Eastern Buffer Zone of Khan Khentee Strictly Protected Area, Batshireet Soum offers a pristine and unique cultural values.

Khavtgar: Is a community managed wildlife area in Batshireet Soum (since 2004).

What will you explore?

• Watching wildlife (maral deer, elk, wild pig, birds) • Guided horse treks for beginners and more experienced riders • Visiting nomadic families, to get to know nomadic lifestyle and culture • Learn more close the life stile of Mongolian buriats • Visiting old temple at Baldan Baraivan (ruins of temple) • Trekking among alpine flowers • Just relax and enjoy the natural surroundings

Distance: 500 km east of Ulaanbaatar (2ways = 1000km)

Transport: Jeep (10 hours drive)

Stay: Nomadic ger or tourism camp, wooden buriat house

Day 1: Drive to Baganuur (150km), city for cool mining, lunch in Deluun Boldog restaurant at the Kherlen river bridge, drive to Khukh Nuur (Blue Lake, 70km) is a historical place for Mongols, where Temuujin got his title Chinggis Khan, drive to Jargalant (70km) - Herders Group, over night stay in a nomad’s ger.

Day 2: Visit Baldan Baraivan monastery (10 km). Baldan Baraivan was one of the largest monasteries of Mongolia, which was destroyed in 1936 during the Cultural Revolution. Restoration of the temple started this year. Drive to Batshireet through Binder Ovoo (120km). Visit the Chinggis Kherem. Overnigth stay in a wooden house of the Khavtgar. Day 3-4: Wildlife watching - Guided horse treks to Khavzgar wildlife area (about 30km). Overnight stay in a wooden house of the Khavtgar.

Õýíòèé аймгийн Батøèðýýò сум “Аялал жуулчлалûã хөгжүүлэх менежментийн төлөвлөгөө”

 

53  

Day 5: Visit local family (20km from Khavzgar) - get to know the traditional living of Buriats. How to make sour cream, famous buriat bread. Have lunch with the family. Day 6-7: Trekking among the Khavzgar area. Just relax and enjoy the natural surroundings. Day 8: Trip to Ulaanbaatar (500km)

Accommodation & Service costs: Horse riding /per 1 hour/: 3 U$ Horse riding for more than 3 hours: 8 U$

Guide with own horse /more than 3 hours/ : 8 U$

Pack horses /per day/: 6 U$

Accommodation:

nomad ger 10 U$ per person, including meals (lunch, breakfast, dinner)

( 5 U$ for translator /guide/)

wooden house 15 U$ per person, including meals (lunch, breakfast, dinner)

( 10 U$ for translator /guide/)

Please: - take your sleeping bags with you

Õýíòèé аймгийн Батøèðýýò сум “Аялал жуулчлалûã хөгжүүлэх менежментийн төлөвлөгөө”

 

54  

Õàâñðàëò 6. Áàòøèðýýò ñóìûí àÿëàë æóóë÷ëàëûí òàíèëöóóëãà ìàòåðèàëûí æèøýý

Õàâñðàëò 7. Áàòøèðýýò ñóìûí àÿëàë æóóë÷ëàëûí ëîãî-íû çàãâàð æèøýýí¿¿ä

Õýíòèé аймгийн Батøèðýýò сум “Аялал жуулчлалûã хөгжүүлэх менежментийн төлөвлөгөө”

 

55  

Õàâñðàëò 8. Áóðèàä çîíû ¸ñ óëàìæëàëààñ

Áóðèàäûí äóó, õºãæèì, á¿æèã

Áóðèàäóóäûí äýíä äóóò á¿æèã áóñàä áóñàä ìîíãîë÷óóäààñ èë¿¿ ò¿ãýýìýë òàðõàöòàé áàéíà. Äóóè á¿æãèéã áàðóóí áóðèàäóóä áóþó Õºâñãºë,Òýøèãèéí áóðèàäóóä “¸îõîð”, ç¿¿í áóþó õîðè áóðèàäóóä “íèðãýëãý” ãýæ íýðëýäýã. ¨îõîð õèéõäýý íýã äóóã á¿ãäýýðýý äóóëæ, òîéðîí á¿æèãëýäýã áîë “Íèðãýëãý” õàðèëöàí äóóëæ á¿æèãëýäãýýðýý îíöëîãòîé. ¨îõîð á¿æãèéã õàìãèéí àõìàä ýìýãòýé õ¿í ýõëýõ ¸ñòîé.

Áóðèàäóóäûí õàìãèéí ºðãºí òàðõñàí, ºðãºí õýðýãëýäýã õàãæìèéí çýìñãèéí ãîë òºðºë íü áóñàä Ìîíãîë÷öäûí àäèë ìîðèí õóóð áîëíî. ̺í òýä õóó÷èð, ÿòãà, øóäàðãà, ¸î÷èí, öóóð, æèìá¿¿ð çýðýã õºãæìèéã ºðãºí õýðýãëýäýã. Õàãæìèéí çýìñãýý ººðºº óðëàõ áºãººä õºãæìèéí çýìñýã óðëàà÷ äàðõ÷óóä áàéäàã. Áóðèàäóóä ìîðèí õóóð, õèëààëãàí õóóð, àìàí õóóð, ñóóõàà õóóð áîëîí äàâñãàí õóóð õèéäýã. ¿õðèéí äàâñàãíû õàëüñûã ºâ÷ ò¿¿íèéãýý èäýýëýí áîëîâñðóóëæ, õóóðûí öàðàíäàà äàâñãàà ñóíãàí òàòàæ õýâëýí õàòààíà. ¿õðèéí äàâñãààð õóóðûí öàðàà á¿ðñíèéãýý äàâñãàí õóóð õýìýýí íýðèéääýã. Ýíý õóóðûí îíöëîã íü íýã ÷àâõäàñòàé, òàòàõ õ¿í íýã õºëºº æèèæ ñóóãààä òýð õºëººðºº òýâõäýí ñîëãîé ãàðààð õºãèéã íü òààðóóëàí òîãëîäîã.

Áàðóóí áóðèàäûí ñóóõàí õóóð: Ýðòíèé ìîíãîëûí áàðóóí áóðèàä çîíä áîëîõ Õîòãîéä , îéðàä ãàðàëòàé õ¿ì¿¿ñ õàìààðäàã. Ýíý íóòãèéí íýãýí áàÿí àéë îõèíîî ÿäóó çàëóóòàé ñóóëãàõã¿é áàÿí õ¿íòýé ñóóëãàíà ãýñíýýñ áîëæ ººðèé㺺 áîîìèëæýý. ͺ㺺 çàëóó óéòãàð ãóíèãò àâòàí ÿâòàë àäóóíû ñ¿¿ë õÿëãàñ áóðãàñàíä ºëãºãäºí õîöîð÷ ñàëõèíä õèéñ÷ ãî¸ äóó ãàðàõàä ñàíàà àâ÷ áîðòîãî ñàâàíä ¿õðèéí äàâñàã á¿ðæ, õÿëãàñ òàòàí õºðººäºæ äóó àâèà ãàðãàäàã áîëñîí äîìîãòîé. Îéí èðãýäèéí õóóð. Ýíý õóóðûí ýðäýìòýä ìîðèí õóóðûý ºâºã áàéõ õýìýýí ä¿ãíýäýã. Ñóóõàí õóóðûã 1700-ààä îíû ¿åä ¿¿ññýí õýìýýí ¿çäýã.

Áóðèàä çîí ººðñäèé㺺 õóí øóâóóíààñ ãàðàëòàé õýìýýí ¿çäýã ó÷èð õóí øóâóóíû òîëãîéã äàâñãàí õóóðàíäàà óðëàñàí áàéäàã.

Öóóð õºãæèì áîë ¿¿ñýë ãàðëûí õóâüä ýðòíèé Ìîíãîë÷óóäûí äóíä õýðýãëýæ áàéñàí õºãæèì áºãººä Õ¿íí¿ãèéí ¿åýñ õýðýãëýæ áàéñàí íü àðõåîëîãèéí áàðèìòààð íîòëîãäñîí. Öóóð õºãæèì íü áàðóóí áóðèàä çîíä, õàðèí ëèìáý õºãæèì íü äîðíîä áóðèàäóóäàä èë¿¿ ºðãºí

Õýíòèé аймгийн Батøèðýýò сум “Аялал жуулчлалûã хөгжүүлэх менежментийн төлөвлөгөө”

 

56  

òàðõñàí. ¿éñ, ãèø¿¿íý, ñîíãèíû öîîð çýðãèéã àâ÷ çàñ÷, õºãæìèéí çýìñýã áîëãîõ íü áóðèàäûí àðäûí õºãæèìä ýëáýã òîõèîëääîã.

Àìàí õóóðûã èõýâ÷ëýí áóðèàä Ẻãèéí äóóäëàãàä õýðýãëýäýã. Òºìºð õóóðûã ãóóëèàð õèéäýã áºãººä õóóðàíäàà îëîí ÿíçûí öàöàã ç¿¿æ ÷èìýãëýäýã. Áóðèàä çîíû äóíä ºíººã õ¿ðòýë õàäãàëàãäàæ ¿ëäñýí õºãæèì, õºãæèìäºõ àðãóóä, õºãæèìòýé õîëáîîòîé çàí ¿éë íü íèéò Ìîíãîë òóðãàòíû îþóíû ñî¸ëä òýäíèé îðóóëñàí õóâü íýìýð þì.

Áàÿð öýíãýë, òîãëîîì íààäàì

Áóðèàäûí îþóíû ñî¸ëä òîãëîîì, íààäàì, ñïîðòûí ç¿éë¿¿ä îðäîã. Áóðèàäóóäûí äóíä äýëãýðñýí 50 ãàðóé òîãëîîì íààäàì áàéäàã áà ¿¿íýýñ øàãàéãààð òîãëîäîã 20 ãàðóé òîãëîîì áàéíà. Øàãàéí òîãëîîì íü øàãàé õàìàõ, ìîðü óðàëäóóëàõ, òààõ, ã¿¿ ñààõ, õàðâàõ, àëàã ìýëõèé ºðºõ, äºðâºí áýðõ ãýõ ìýò áàéíà. Í¿¿äýë ñóóäàë õèéõýä òîãëîõ íààäàõûã õîðèãëîõ, ìàë òºëëºõ ¿åä øàãàéãààð òîãëîõ, öàãààí ñàðààð äààëóó, õºçºð òîãëîõûã öýýðëýõ ¸ñ áàéäàã. Õ¿¿õäèéã 4-5 íàñàíä íü øàãàéãààð òîãëîõ òîãëîîì ñóðãàäàã áºãººä øàãàéãààð èõýâ÷ëýí ýðýãòýé õ¿¿õäèéã òîãëóóëíà. Õàðèí îõèäóóä ººðñäèéí õèéñýí øèðýí áºìáºã áîëîí øààçàí ñàâààð ãîëëîí òîãëîäîã. Áóðèàäûí çàëóóñ íü èõýâ÷ëýí íàéð õóðèìûí ¿åä áèå áèåý èõýä õ¿íäýòãýí, ¸ñ æóðàìòàé òîãëîäîã òîãëîîìóóäòàé. Òóõàéëáàë: íàð, äýð, ºâ÷¿¿ áóëààëäàõ, á¿ñ öîõèõ, øºâºã øººõ, ñóóðü áóëààëäàõ çýðýã òîãëîîì õýðèìûí ¿åä òîãîëíî.

ªâ÷¿¿ áóëààëäàõàä òàðãàí ¿õðèéí ºâ÷¿¿ã ñýðãýíèé îðîéä õàòãàñàí áàéäàã áà ò¿¿íèéã áóëààæ àâäàã.

Áóðèàäûí íàñòàé÷óóä áîëîí çàëóóñûí äýíä äýëãýðñýí òîãëîîì íü õàçàð áóþó õààðò áºãººä 19-ð çóóíû ¿åýñ îðîñóóäààñ äýëãýðñýí òîãëîîì áºãººä îðîñ ìàÿãààð òîãëîäîã.

1940-ººä îíû ¿åä ìîä÷èëæ, 30-ààä õ¿í òîãëîäîã íýãýí òîãëîîì áàéñàí áà ò¿¿íèéã øºâºã øººõ ãýíý. غâºã øººõ íü õîéíî õîéíîîñîî îëóóëàà ñóóãààä íýãýí æèæèã ç¿éëèéã øèäýõýä ò¿¿íèéã àâàõûí òºëºº ìýðèéäýã òîãëîîì þì.

Áóðèàäóóäûí ýðèéí ãóðâàí íààäìûã óóë îâîî òàõèõ, áàÿð ¸ñëîë áîëîõ, ñóì îðîí íóòãèéí îé áîëîõ ¿åä çîõèîí áàéíóóëíà. Áºõ áàðèëäàí, ñóð õàðâàæ, õóðäàí ìîðü óðàëäóóëäàã áà ýíý íü áàãà çýðãèéí ÿëãàà îíöëîãòîé áàéäàã.

Áóðèàä áºõ áàðèëäàõäàà çîäîãã¿é, öýýæ í¿öãýí, øàëáóóð õýìýýõ ìºíãºí òîâðóóòàé áîãèíî ýëãýí ºìä ºìñºíº. Òýð íü àâäàãíààñ äîîø öàöàãòàé áà áóðèàä ãóòàëòàé áàðèëääàã. ̺í áàðèëäàõ áîëîí õîæëûã òîîóîõ æóðàì íü íýëýýí îíöëîã ºâºðìºö áàéäàã. Õî¸ð áºõ õî¸ð òàëààñ äýëæ ãàð÷ èðýýä, áóõûí í¿äýýð áèåñýý õÿëàéí õàðæ, ø¿äýý òà÷èãíóóëàí õàâèð÷, áóóð ìýò õàâøààä, äóõàà ìºðãºëä¿¿ëýí çîãñîíî. Òýãñíýý çºðæ ºíãºðººä, øîðîî ñàìàð÷ öàöäàã. ̺𺺠øºð㺺ëöºí õýä òààõàëçñàíàà õàâ áàðèëöàí àâààä à÷ òà÷ íîöîëäîæ ãàðíà. ºâäºã øîðîîäâîë óíàñàíä òîîöíî.

Áóðèàä çîí íü ýðèéí ãóðâàí íààäìààñ ñóð õàðâààã èõ õºãæ¿¿ëñýí áºãººä õàìãèéí îëîí àëäàðòíóóäòàé. Ç¿¿í òàëûí Áóðèàäóóä áóþó Õýíòèé, Äîðíîäûí áóðèàäóóä õàâðûí óðü

Õýíòèé аймгийн Батøèðýýò сум “Аялал жуулчлалûã хөгжүүлэх менежментийн төлөвлөгөө”

 

57  

îðîõ ¿åä æèëäýý íýã óäàà ñóð õàðâààíû áàÿð õèéäýã. 1990-ýýä îíû äóíä ¿åýñ óëñûí áàÿð íààäàìä áóðèàä ñóðûí õàðâààã íýãýí òºðºë áîëãîí îðóóëñàí. Áóðèàäóóä

Ìîíãîë÷óóäûí àäèë õóðäàí ìîðü óðàëäóóëäàã áîëîâ÷ áàñ áîãèíî çàéí áîîöîîò óðàëäààíûã çîõèîí áàéãóóëäàã áàéñàí íü íýëýýä ºâºðìºö áºãººä ¿¿íèéã Îðîñîîñ àâñàí áîëîëòîé þì.

Õóâöàñ, ãî¸ë ÷èìýãëýë

Áóðèàäûí õóâöàñ ç¿¿ñãýë íü áóñàä àðä ò¿ìíèé àäèë öàã óóð, àæ àõóé, õýâ ìàÿãèéã òóñãàñàí ºâºðìºö îíöëîãòîé. Õóâöàñ ç¿¿ñãýëèéã õýðýãöýý çîèóëàëòààð íü ýðýãòýé, ýìýãòýé, ãî¸ëûí õóâöàñ, ç¿¿ñãýë õýìýýí àíãèëæ áîëíî. Áóðèàäóóä õ¿éòýí ñýð¿¿íèé óëèðàëä õîíü, ÿìàà, ¿õýð áîëîí àíãèéí àðüñààð äýýë, ºìä, ìàëãàé, äàõ, àõðûí ýñãèé, ¿õðèéí àðüñààð ãóòëûí óë, îéìñ, ãóòàë çýðãèéã õèéæ ºìñºíº. Àíãèéí àðüñààð ãîëëîí ìàëãàé, íóäàðãà, äàõ äýãòèéã ¿éëäýíý..

Áóðèàä ýðýãòýéí óëàìæëàëò äýýë ¿ðãýëæ àðòàé, áàðóóí ãàð òèéø õàðñàí çàäãàé ýíãýðòýé, õàíöóé íü ¿ðãýëæ, äîîãóóðàà ºðãºññºí óðò õîðìîéòîé. Ýíý íü äîðíîä àçèéí õýâ ìàÿãò õàìààðäàã. Áóðèàä ýðýãòýé äýýëèéí ýíãýð õóðö îìîãòîé, ãóðâàëñàí ýìæýýðòýé, ýìæýýðèéí äýýä õýñãèéã öàéâàð ºíãèéí äààâóó, õîðãîéãîîð, óäààä íü õàð õèëýíãýýð, ãóðàâäàõèéã óëààí ºíãèéí áºñººð ýìæäýã. Äýýë áîëîí òýðëýãíèé õàíöóéã õàð ºíãèéí õèëýíãýýð ºðãºí õèðâýý òàâüæ ýìæèíý. Áàðóóí áóðèàäûí ýðýãòýé äýýë áàãà çýðýã ºâºðìºö áàéñàí àæ. Äýýëèéí ýíãýð íü ëàì ìàÿãòàé, áàðóóí ãàð òèéø òàøóó ºðãºí ýìæýýð á¿õèé ýíãýðòýé áºãººä ýíãýð çàõ õî¸ð íü øóóä ¿ðãýëæèëäýã áàéñàí áà ýíãýð íü á¿ñ õ¿ðòýë ¿ðãýëæèëíý. Ýð÷¿¿äèéí äýýë ÿëãàðàõ ãî¸ë ÷èìýãã¿é áºãººä áàÿí õ¿ì¿¿ñ íü áóõ ìàãíàã õýìýýõ ýäýýð äýýë õèéõ áºãººä ýíý íü õî¸ð áóõ óðä óðäààñàà õàðñàí çóðàãòàé, õî¸ð òàëä íü ñîëîíãî òàòñàí áàéäàã áàéæýý. Äýýëèéí äîòóóð öàìö ºìñºõ áà ìîðèí öàìö, áèò¿¿ çàõòàé öàìö õýìýýí àíãèëäàã. Ýð÷¿¿ä íýõèé õºäñººð áîëîí áºñ äààâóóãààð õèéñýí ºìä ºìñºíº. ̺í þ¿äýí, òîéðîâø, õàñàáèø, òàòàð ìàëãàé, áèéçãà, òîîðñîã ìàëãàé ºìñäºã. Ãîë ºìñäºã ìàëãàé íü øîâãîð îðîéò áóþó òîéðîâø ìàëãàé þì. Ýíý íü îðîí õýñýã, ýðãýñýí áîñîî èðìýãýýñ á¿ðäýíý. Îðîéí õýñýã íü øîâõ áîñîî õýëáýðòýé, õºíäëºí øèðýýñ î¸äëîîð ÷èìýãëýñýí áàéäàã. Çàëààíû òýâõèéã äîîø íü öîîëîîä ìºíãºí øðóï õàääàã áàéñíààñ ãàäíà ìàëãàéí îðîéí áºìáºãºð ñóóðèéí äýýð ìºíãºí ÷èìýãëýë õèéäýã áàéæýý.

Ýìýãòýé äýýëèéí ýíãýðèéã íàðèéí, ãàäààä õîðìîéã õàð áàðààí ºíãèéí ýäýýð õºâººëºí ºðãºí ýìæäýã. Ýõíýð äýýëèéí ìºð õàíöóé õóíèàñòàé áàéäàã áà ìºí áóëóóâ÷ õýìýýõ õîðãîé òîðãîí ãî¸ë õàíöóéä íü îðóóëæ, õóíèàñ ãàðãàí çàëãàäàã. Äýýëíýýñ ãàäíà óóæ áóþó öýýæèâ÷ ºìñºõ áºãººä óðòûã íü øî¸ëä áîãèíûã íü ºäºð òóòìûí äýýëýí äýýð ºìñºíº. Èõýâ÷ëýí öýíõýð, íîãîîí ºíãèéí äààâóóãààð äýýë óóæàà õèéäýã. Áóðèàä ýìýãòýéí ãî¸ë ç¿¿ñãýëèéã òîëãîéí, ¿ñíèé, ÷èõíèé, ìºð ýíãýðèéí, õàæóóãèéí, ãàðûí ãýæ àíãèëæ áîëíî. ¯ñýý øàíõëàí ñ¿ëæèæ òóéâ õèéäýã áàéâ. Óóæíû ýíãýðò àëò ìºíãºí ç¿¿ëò ÷àíòàëæ ç¿¿äýã. Áóðèàä ýìýãòýé÷¿¿äèéí õóâöàñ ç¿¿ñãýë íü òýäíèé íàñ, íºõºðò ãàðñàí ýñýõèéã òîäîðõîéëæ ºãäºã.

Áàñãàíû äýýë ç¿¿ñãýë íü àâãàé äýýëíýýñ èõýýõýí îíöëîã. Áàñãàä ãýçýãòýý õàâ÷ààð ç¿¿íý. ͺõºðò ãàðàõäàà ¿ñýý õî¸ð ñàëàà áîëãîí ñ¿ëæèíý. Ãýçýãíèé ãî¸ë íü ø¿ð, õóâ áºãººä òýäíèéã õýëõñýí øèâøðýã áóþó õýý õýìýýõ ç¿¿ëò ç¿¿æ, ¿ç¿¿ðò íü ìºíãºí öàãèðàã õèéíý.

Õýíòèé аймгийн Батøèðýýò сум “Аялал жуулчлалûã хөгжүүлэх менежментийн төлөвлөгөө”

 

58  

Àðâàí òàâàí íàñ õ¿ðýýã¿é îõèä òîëãîé äýýðýý “þáóí” õýìýýõ ìºíãºí ãî¸ëûã ç¿¿äýã. ͺõºðò ãàðààã¿é îõèä ¿ñýý íàéìàí ñàëàà áîëãîí ñ¿ëæäýã áà ¿ç¿¿ðò íü öàöàã ç¿¿äýã.

Õýíòèé аймгийн Батøèðýýò сум “Аялал жуулчлалûã хөгжүүлэх менежментийн төлөвлөгөө”

 

59  

Õýíòèé аймгийн Батøèðýýò сум “Аялал жуулчлалûã хөгжүүлэх менежментийн төлөвлөгөө”

 

60