Herkese Merhaba - ekinoks.cu.edu.trekinoks.cu.edu.tr/Linux-e-Dergi/e-Lapis.2005-2.pdf · Çok kısa bir zaman zarfında ikinci sayı-mızı da çıkarttığımız için gerçekten

Çok kısa bir zaman zarfında ikinci sayı-

mızı da çıkarttığımız için gerçekten çok

mutluyuz.

Bundan 1.5 ay önce, 1 Nisan 2005 tari-

hinde e-Lapis dergimizin ilk sayısını du-

yurmuştuk. Nasıl yaparız, becerirmiyiz,

acaba olacak mı gibi sorular kafamızda

dolanırken, bu 2. sayımızı çıkartığımız

19 Mayıs tarihine gelinceye kadar birçok

şey öğrendiğimizin farkına vardık : Ba-

şarmak için ilk önce amacı belirlemek ve

sonrada icraata geçmek.

Bu sayıda aramıza yeni arkadaşlarımız

hem de genç arkadaşlarımız var. Taze

kanın da verdiği etki ile olsa gerek, her 2

veya 3 ayda çıkartmayı planladığımız

dergimizi 1.5 ay gibi kısa bir zaman için-

de hazırlayabildik. Gerçekten sıkı bir ça-

lışma ve güzel bir ekip oluşturulursa ay-

lık olarak dergiyi çıkartmak bile müm-

kün. Tabii bu yolda bize en büyük deste-

ği sağlayacak olan okuyuculardan gele-

cek olan manevi destek de çok önemli.

Bu sayımızda da gerçekten dolu dolu bir

dergi çıkartmaya çalıştık. Biraz uzun ol-

masına rağmen, bu sayımızı da beğene-

rek okuyacağınızı ümit ediyorum. SVCD

film dosyalarının oluşturulmasından,

Gdesklets ile çevrenizdeki bir çok insanı

kıskandıracak masaüstlerine sahip ola-

bilmeniz için yolların anlatılmasına ka-

dar, konu dağılımı geniş bir yelpazede

oldu.

Derginin, gönüllü bir hareket olması ve

büyük gayretlerle normal işlerimizden

arta kalan zamanlarımızda hazırlandığın-

dan dolayı, Linux dünyasındaki gelişme-

leri anı anına takip edemiyoruz. Ayrıca

Dünya çapında olan gelişmelerden hepi-

mizin belli oranlarda haberi oluyorsa da

yerel düzeydeki çabalardan haberdar

olamıyoruz. Bu konuda açığımızı kapata-

cak ve yazıları ile bizi destekleyebilecek

herkese kapımızın açık olduğunu tekrar

hatırlatmak istiyorum.

Haberlerin haricinde, kendiniz de bize

yazılarınız ile destek verebilirsiniz. Her-

hangi bir konu kısıtlaması olmaksızın Li-

nux ile alakalı her türlü yazınızı

[email protected] posta adresine ata-

bilirsiniz. En kısa zamanda size yanıt ve-

rilecektir.

Diğer yandan dergimize ait bir sitenin ta-

sarım çalışmaları devam ediyor. Ümit

ediyorum ki bu yazıları okuduğunuz sı-

rada dergimizin yeni sitesi de açılmış

olur. Sitenin ve derginin geçen 1.5 aylık

istatistikleri hakkında birkaç şey söyle-

mek gerekirse; yaklaşık 5000 kişi tara-

fından ziyaret edilen siteden dergi, yak-

laşık 3500 defa PDF formatında indiril-

miş. Ziyaretçi defterine ise 50'ye yakın

arkadaşımız düşüncelerini yazmış. Bu

rakamlar bizim açımızdan, daha işin çok

başında olduğumuzu da düşünürsek, ol-

dukça başarılı

Derginin her satırında emeği olan bütün

e-Lapis gönüllülerine, işten ve okuldan

arta kalan boş zamanlarında dergi çıkar-

tılmasına destek verenlere, sonsuz te-

şekkürlerimi sunuyorum. İsteyince ve

azmedince yapamayacağımız hiçbir şey

yok.

Diğer sayımızla, sizlerin karşısına daha

kısa bir süre içerisinde çıkmak dileğiy-

le..

e-lapis Dergisi Gönüllüleri

Herkese Merhaba

www.e-lapis.org

Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi

[email protected]

e-lapise-lapise-lapise-lapise-lapis

Haberler.......................................................................................4Ubuntu Hakkýnda.........................................................................8Lale: Ayýn Programý.......................................................................9Çocuklar Ýçin Linux....................................................................12Basit Bir Linux Kurulum Teorisi.................................................15Cedega ve Oyunlar......................................................................17Samba Dansý...............................................................................20Açýk Kaynak Kod Bildirgesi.........................................................24“Multi User” Sistem Olarak Linux...............................................26Dosya Eriþim Haklarý..................................................................29OpenOffice.org'a Bakýþ...............................................................37Firefox: Sonsuz Esneklik.............................................................42Firefox Ýle Tv Seyretme Keyfi......................................................45Thunderbird Ýle Ýmzanýzý Atýn.....................................................47Sýfýrdan Linux (LFS)....................................................................49Pine: Nostaljik Bir Postacý...........................................................52Devir Tasarruf Devri: Deltup......................................................57Gdesklets: Kýskandýracak Masaüstleri.........................................59gIFT Paylaþým Programý..............................................................63Çoklu Ortam Terimleri................................................................65AVI’den SVCD’ye Dönüþüm Yapalým............................................68VCD Kopyalama..........................................................................71Gimp Ýle Resim Düzenleme (2.Bölüm)........................................73GTK Ýle Programlama (2.Bölüm)................................................81Ayýn Programlarý.........................................................................84Ziyaretçi Defteri..........................................................................87Seyyah Dede’nin Defterinden......................................................89

Bu e-dergi Lapis Ekibi tarafından hazırlanmış olup, CC lisansı [www.creativecommons.org] altındakopyalayabilir, türevlerini oluşturabilir ve hatta ticari olarak bile kullanabilirsiniz. Fakat asıl kaynağıgöstermek ve oluşturduğunuz sürümü de CC lisansı yapmak zorundasınız. Lisansın orjinal metninehttp://creativecommons.org/licenses/by-sa/2.0/legalcode adresinden ulaşabilirsiniz

Ýçindekiler

Þenlik


e-Lapis4

Linux Kullanıcıları Derneği'nin her yıl düzenlediği Linux ve Özgür Yazılım Şenliği bu yıl

da 19-22 Mayıs 2005 tarihleri arasında Ankara Milli Kütüphane Konferans Salonları'nda

gerçekleşecek; açılış töreni 19 Mayıs 2005 tarihinde saat 9:30'da yapılacaktır.

Özgür yazılım dünyasının göz bebeği Linux' un yaygınlaşması amacıyla ilki 2002 yılında dü-

zenlenen ve dördüncüsü bu yıl Ankara'da gerçekleşecek Linux ve Özgür Yazılım Şenliği, Tür-

kiye'deki özgür yazılımcıların buluşma ve kaynaşmasını sağlayan en büyük etkinlik olma özel-

liğini taşıyor. 4. Linux ve Özgür Yazılım Şenliği, Türkiye'deki bireysel ve kurumsal kullanıcıları

bir araya getirmeyi amaçlarken, yeni kullanıcıların da Linux ile tanışmalarını ve özgür yazılım

dünyasındaki son gelişmelerden haberdar olmalarını sağlayacaktır.

Şenlikte çeşitli konularda üç paralel salonda yapılacak teknik seminerlerin yanısıra, "Yılın Pen-

guenleri Ödülleri", ayaküstü sohbetler, farklı Linux dağıtımlarının kurulumları, oyun turnuva-

ları, Internet Cafe'de Linux'la tanışabilme, katılan firmaların yetkilileriyle birebir görüşme fırsat-

ları ve daha birçok etkinlik ziyaretçilere sunulacak.

Şenliğimize katılım ücretsiz ve herkese açıktır. Gelişmeleri takip etmek ve detaylı bilgi edinmek

için şenlik web sitesini (http://senlik.linux.org.tr) inceleyebilirsiniz. Yüzlerce gönüllü penguen

sayesinde bu yıl dördüncüsünü gerçekleştireceğimiz Linux ve Özgür Yazılım Şenliği'ne değer-

li katılımlarınızla bizlere manevi destek vermiş olacaksınız.


e-Lapis5

Haberler

Süper beyinli “Crashtest” bigisayarlarý“Volvo Car Corporation” firması

amerikan bilgisayar devi IBM fir-

masıyla yeni bir anlaşma yaptı.

Buna göre “Super Computer” adı

verilen “crash test” bilgisayarla-

rının üretimini yine IBM üstlene-

cek. IBM firması yaptığı açıkla-

mada, bu projede hem donanımı, hem de ge-

rekli olan servisi bizzat sunacağını belirtti.

Volvo firması, sipariş verdiği süper bilgisayar-

ları kritik kaza testlerini simule etmek için kul-

lanacak. 150 adetten fazla alınacak olan, Op-

teron(AMD) tabanlı ve "eServer 325[1]" is-

mindeki süper bilgisayarlarda kullanılan işle-

tim sistemi ise linux olacak. Bilindiği gibi,

Volvo firması 2002 yılından beri IBM tarafın-

dan üretilen Linux zincir ağını (cluster) kulla-

nıyor. Volvo, yeni süper bilgisayarlarını sis-

temine entegre ederek otomobil endüstrisin-

de bu alandaki en güçlü firma olmayı planlı-

yor.

[1] Eserver 325http://www-1.ibm.com/servers/eserver/opteron/325/Volvohttp://www.volvo.com/

Picotux 100 adı verilen ve Al-

manyadaki Kleinhenz Firması ta-

rafından üretilen Linux bilgisaya-

rının bir ünvanı var: Dünyanın

en kücük bilgisayarı. 35x19x19

mm ölçüleri ile bir Ethernet kartı-

na takılan RJ45 jack'inin ebatla-

rından biraz daha büyük.

Özellikleri kısaca şöyle:

*** Sistemde 55 Mhz'lik bir ARM7-CPU (Net-

silicon NS7520) kullanılmış.

*** 2MB flash hafıza, 8MB SDRAM mevcut.

*** Ethernet girişi ve serial bağlantı girişleri

var.

*** 3.3 volt ile çalıştığı için elektrik harcama

oranı 250mA civarında.

*** İşletim sistemi olarak Busybox 1.0 kulla-

nılmış (www.busybox.net)

*** Kernel sürümü 2.4.27

*** Ağırlığı 18 gram

*** -40°C ve 85°C sıcaklıklarında çalışabili-

yor.

Bu özelliklerde bir bilgisayarı nerede kullana-

bileceğinize sizin kendiniz karar vermeniz ge-

rekli ama 99$ a hem System picotux100 ve

Modul picotux100 ile birlikte satın alabilirsi-

niz.

http://www.picotux.com

Dünyanýn en küçük Linux bilgisayarý

Haberler


e-Lapis6

2 Nisan 2005 tarihinde, 13 latin amerika ülkesindeki binlerce şehirde aynı anda Linux ve

BSD kurulum partileri düzenlendi. FLISOL ( Festival Latinoamericano de Instalación de

Software Libre ) olarak adlandırılan festival, aynı anda yapılan en büyük Linux ve BSD

kurulum partisi olma rekonu da eline geçirdi. Partinin, organizatörler ve katılımcılar açı-

sından da oldukça eğlenceli ve başarılı geçtiği ifade edildi.

Parti esnasında, ispanyolca ve

portekizce dillerinde, ağırlıklı

olarak Linux kurulumları anlatıl-

dı. Bolivya'nın başkenti “La Paz”

kentinde 25 kişi tarafından farklı

Linux sürümlerinin kurulumları

gösterildi, mevcut Linux yazılım-

ları tanıtıldı ve diğer işletim sis-

temleri ile olan entegresyonları

hakkında senoryolar uygulandı.

Peru'nun başkenti “Lima” şehrin-

deki San Martin üniversitesinde

ise 33 kurulum[1] vardı. Üniver-

sitede ağırlıklı olarak mühendislik dalları mevcut olduğu için, anlatılan ve tartışılan konu-

larda Blender ve Open Office ağırlıklıydı.

En çok ilgi toplayan şehirler ise, Manta (Ekvator) ve Medellin (Kolombiya) oldu. Yapılan

istatistiklere göre[2] 5000 den fazla ziyaretçi katıldı (Meksika, Venezuella ve Brezilya ha-

riç).

Brezilyada en büyük ilgiyi Batalhão oyunu ve devlet tarafında desteklenen ve finanse edi-

len JogosBR[3] projesi çekti.

Meksida ise 2 büyük Linux okul projesi festivale ağırlığını koydu. Ayrıca verilmeye başla-

nan Python kursları hakkında tanıtımlarda yapıldı.

Partinin fotoğraflarını bu[4] adresten bulabilirsiniz.

Darısı bizim başımıza. Türkiye'deki bütün illerimizde aynı anda yapacağımız Linux kuru-

lum partilerini umarım yakın bir zamanda görmeye başlarız.

FLISOL: Dünyanýn En kapsamlý Linux Kurulum Partisi Yapýldý

Bağlantılar

[1] http://peru.flisol.org

[2] http://installfest.info/stats

[3] http://www.jogosbr.org.br

[4] http://installfest.info/fotos

Haberler


e-Lapis7

15-17 Kasım 2005 tarihlerinde Almanya'nın Franfurt şehrinde,

bu sene altıncısı düzenlenecek olan Linux World Expo, 160 ka-

tılımcı firma ve 15.000 civarında uzman ile Avrupa'nın en büyük

bilişim organizasyonlarından birisi olacak.

Organizatörlerin program listesine göre bu fuar, daha çok pro-

fesyonellere, işletme yöneticilerine, sistem yöneticilerine, yazı-

lım geliştiricilerine, güvenlik yöneticilerine ve farklı dallardaki

farklı işletmelere yönelik olarak yapılacak. Eğer katılmak istiyor-

sanız, 15 Ekim tarihine kadar ücretsiz kayıt yaptırabilirsiniz.

http://www.linuxworldexpo.de/linux_messe.php?lang=en

Linux World Expo için “Call for Papers”

Photoshop kullandıktan sonra GIMP'in menü-

lerine alışamadınız mı? GIMP'te yeteri kadar

verimli olamadığınızı mı düşünüyorsunuz? O

zaman yalnız değilsiniz. Fakat bu sefer karşı-

mızdaki GIMP fanatiği, bu konuya kesin bir

çözüm getirmiş : GIMPshop. GIMPshop ,

GIMP'in PS menülerine sahip sürümü. GIMP

2.2.4 tabanlı olup Mac üzerinde Scott Mos-

chella tarafından hazırlanan bu programın Li-

nux ve Windows sürümleri de mevcut. Her

PS fonksiyonunun birebir eşi olmasa da ben-

zer fonksiyonlar , aynı menü yollarında , PS

ile aynı isimde bulunuyor. İlginç bir özellik

olarak, programın Mac sürümü tek başına bir

USB sürücüden de çalışabiliyor , yani kendi

GIMP'inizi yanınızda taşıyabilirsiniz. Haya-

tında en az bir kere PS kullanmış ama şu an

GIMP kullanan herkesin mutlaka denemesi

gereken bir program.

Ekran görüntülerini ve indirme adreslerini

http://codemills.com/blog/?p=4 ve

http://plasticbugs.com/index.php?p=241

sitelerinde bulabilirsiniz

Gimp + PhotoShop = GIMPshop

Uzun bir geçmişi olmamasına

rağmen, birçok Linux kullanı-

cısının gönlünde taht kuran

ve sempati toplayan bir Linux sürü-

mü ubuntu. Ubuntuyu en çok sevi-

lenler arasına sokan en büyük ne-

den, proje yöneticilerinin uyguladık-

ları doğru politikayıda göz ardı etme-

mek gerek. Dünyanın her tarafına

dağıttıkları ücretsiz Ubuntu CD'leri

ile herkesin Ubuntu ile tanışmasını

sağladılar.

Ubuntu Türkiye’de ve birçok ülkede

yayınlanan birçok dergide dağıtılan

CD'lerin başında geliyor. Tabi Ubun-

tu projesinin sevilmesinin diğer bir

nedenide, sitelerindeki destek (Sup-

port) sayfaları. Bu sayfalarda Ubuntu

Linux kullanımını kolaylaştıracak bir-

çok detaylı bilgi ve ipucu bulmak

mümkün (Türkçe belgeleride mev-

cuttur [3]).

Ubuntu geliştiricilerini uyguladıkları

açıklık politikasını da unutmamak

gerek. Diğer birçok Linux dağıtımları

haftalar sonra ISO indirme izni

verirlerken, Ubuntu da ise

nerdeyse her gün

farklı bir ISO gö-

rüntüsü indirilmeye

sunuluyor. Bu sa-

yede birçok paket

güncellenmiş olarak

geliyor..

Ubuntuyu sadece

uyguladıkları politika

ve felsefesi yönünden

sevmek tabiki yanlış

olur. Teknik olarak bak-

tığımızda da en güncel

paketlerin LiveCD lerde

hazırlandığı görürsünüz.

Stable sürümler her 6 ayda bir defa

çıkıyor olmasına rağmen, farklı ara-

lıklarla çıkan aday adayı niteliğinde-

ki sürümlerde de birçok yeni ürün ve

paket test edilmekte ve olası hatalar

anında düzeltilmektedir.

Ubuntunun diğer bir özelliğide

SuSE, Mandrake veya Red Hat gibi

sürümlerde olduğu gibi, öntanımlı

kurulumda fazla paket kurmamaya

ve aynı türlerdeki paketlerin sadece

bir tanesinde seçilmesine özen gös-

termesidir. Uzun süre Gnome des-

tekli gelen Ubuntu, son zamanlarda

KDE 'ye olan isteği görmüş ve

Kubuntu projesi ile kendini geliştir-

meye ve kullanıcılara bir alternatif

daha sunmaya başlamıştır.

Ubuntu projesinin arkasındaki des-

tekcilerin Conancial firması[1] ve

22 yaşında iken kurduğu IT-Busin-

nes firması ile milyarder olan Mark

Shuttleworth'u [2] olduğunu da

unutmamak gerek.

Ubuntu Linux'un yaygınlaştırılması-

na yardımcı olmak isteyen herkes,

“ShipIt [4]” programı sayesinde, üc-

retsiz ve hatta evine kadar posta ile

gönderilmiş olarak Ubuntu CD'lerine

sahip olabilir.

ubuntu


Daðbaþýný Ubuntu Almýþ

e-Lapis8

Bağlantılar

[1]

http://www.canonical.com/

[2]

http://www.markshuttleworth.com

[3]

http://cs.bilgi.edu.tr/~cgunduz/

Ubuntu_Rehberi.html

[4]

http://shipit.ubuntulinux.org/

Lâle'yi tanımlamak için hep

kullandığım giriş cümlesi bi-

raz karışık olmuş sanırım. Bi-

rine söyleyince "yani ?" anlamın-

daki bakışları "sözlük, sözlük" di-

ye yanıtlamak zorunda kalıyorum.

Ama bu geçiştirme içimi cız ettiriyor

doğrusu. Çünkü Lâle gerçekten

daha fazlasını yapabiliyor.

Lâle bir ihtiyaçlar dizisini gidermek

üzere tasarlandı. Bilgisayar başın-

da çalışan bir insanın aradığı bilgi-

ye en dolaysız ve hızlı şekilde ulaş-

ması gerektiğine inanıyorum. Bu

olurken de dikkat dağılmamalı, ya-

pılan asıl iş unutulmamalı, gereksiz

pencereler, fare işlemleri olmama-

lı...

İşte Lâle bu ihtiyaçları büyük ölçü-

de sağlayabiliyor. Örneğin şu anda

araç çubuğundaki Lâle simgesine

tıklayıp çalıştırmam, anlamını bil-

mediğim kelimeyi yazmam, anında

görünen açıklamayı okumam ve uy-

gulamayı kapatmam 5 saniye civa-

rında tutuyor. Ekranda az yer kaplı-

yor, basit bir menü koyacağım diye

koca bir satırı iptal etmiyor. İstedi-

ğim boyda, istediğim yerde duru-

yor, kapatıp açtığımda aynı yerde

buluyorum. Yazı tiplerini keyfime

göre değiştirebiliyorum.

Bilgisayar başında çalışan insan

yalnızca sözlüğe ihtiyaç duymaz.

Dizinlere de ihtiyaç duyar. Örneğin

imla kılavuzu, adres defteri... Re-

simlere de ihtiyaç duyar, örneğin

harita, takvim, yonga bacak dizilim-

leri... Lâle bu tür bilgilere hızlıca

ulaşmanızı olanaklı kılıyor. Kişilerin

kendi özgün içeriklerini Lâle ile kul-

lanabilmeleri de mümkün. Hazırla-

nan ham bilgi kütükleri hem komut

satırından, hem de kullanıcı arayü-

zünden derlenerek kullanılabiliyor.

Ayýn

Programý


e-Lapis9

Lale Türkçe-Ýngilizce Sözlük

Ayýn

Programý


e-Lapis10

Uygulamaya tümleşik metin düzenle-

yicisi metinler üzerinde imleç yardı-

mıyla sözlük taramasını mümkün kılı-

yor. Yani yüklediğiniz bir metnin üze-

rinde fare imlecini gezdirdiğinizde im-

leç altındaki kelime, sözlükte aranıp

gösteriliyor. Yine bu metin düzenleyi-

cisi sayesinde bilgilerinizi şifreli ola-

rak saklayabiliyor ve çeşitli nedenler-

den ötürü karman çorman olmuş

Türkçe karakterleri düzeltebiliyorsu-

nuz.

Lâle'nin tüm özellikleri internet site-

sinden(bağ veren altın bulsun) ya da

uygulamanın içindeki yardımdan öğ-

renilebilir.

Kurulum ve Derleme

Lâle özel bir kurulum gerektirmiyor.

Derlenmişleri sıkıştırılmış bir dizin

paketi olarak sunuluyor. Bu dizini

herhangi bir yere açıp, çalıştırılabilir

dosyayı başlatmak yeterli. İçerik kü-

tükleri ve uygulama ayarları kütüğü

yine aynı dizin altında bulunuyor. Bir-

kaç Linux'çu arkadaş RPM ve DEB

paketlerini hazırladılar, onlara da bu-

radan tekrar teşekkür ediyorum.

Hazır Linux derlenmişi dağıtmak as-

lında iyi bir yöntem değil, ancak özel-

likle yeni başlayanların hevesini kır-

mamak için bu yol tercih edildi. Ne

yazık ki dağıtımdaki Linux derlenmişi

artık oldukça eskidi ve her sistemde

çalışmayabiliyor. Böyle bir durumda

kaynak kodlarından derlenmesi gere-

kiyor.

Derleme işlemi oldukça basit, çünkü

kullanılan dış kütüphaneler de kay-

nakların içinde geliyor. Fi tarihinden

bir gcc kullanmıyorsanız ve de xlib

beklenen yerde ise derlemede bir so-

run çıkmıyor. Ayrıntılar kaynak pake-

tindeki “lale_derleme.txt” adlı kü-

tükte bulunabilir.

Geliştirme

Lâle ilk ortaya çıktığında tek bir işle-

tim sisteminde çalışıyordu. Ancak he-

defi, en fazla sayıda kullanıcıya ulaş-

mak olduğu için açık kaynak kodlu ve

çok işletim sistem destekli bir yapıya

geçildi.

Uygulamanın asıl işi yapan kısımları

saf C/C++ kodundan oluşuyor. Bu

parçalar zaten her ortamda kolayca

derlenebiliyordu. Asıl büyük düğüm

(her zaman olduğu gibi) kullanıcı ara-

yüzündeydi. Zamanın şartları içinde

WxWindows(artık WxWidgets),

FLTK, Qt, ve Fox Toolkit kütüphane-

leri aday olarak seçildi. Türkçe harf

desteği, ve başka bazı ölçütlerle yap-

tığım denemeler Fox Toolkit'te karar

kılmama sebep oldu.

Kısaca tanıtmak gerekirse Fox,

OWL(toprağı bol olsun) ve MFC(öle-

medi hala) ile aynı aileye dahil sayı-

labilecek bir arayüz kütüphanesi.

Arayüzü görsel bir düzenleyici olma-

dan kaynak kodu ile tasarlamaya alı-

şıksanız tam size göre. Sağladığı ya-

rarlar olarak zengin denetim kümesi,

kendiliğinden boyutlanabilme,

OpenGL desteği, imge okuma/yaz-

ma/gösterme desteği, işletim sis-

teminden bağımsız kütük işlemleri gi-

bi pek çok özellik sayılabilir. Ayrıca

bütün denetimler sıfırdan yazıldığı

için, arayüz değişik ortamlarda aynı

görünüme sahip oluyor. Uygun za-

manda MFC'ye rakip olarak ortaya

çıksa doğrudan galip gelirdi. Gelgele-

lim kullanıcı kitlesinin az olması, ge-

liştirme ekibinin bir kişi etrafında dön-

Ayýn

Programý


e-Lapis11

mesi, zayıf belgeleme, insana 'aca-

ba?' dedirtiyor. Yine de bir kez alıştı-

nız mı, küçük ve orta ölçekli çalışma-

lar için çok uygun. Fox'la altyapı ku-

rulduktan sonra Windows için

MingW, Linux için gcc ile derlenebi-

len ortak bir kaynak çatısı oluştu.

Uygulamanın gösterdiği içerikler te-

mel olarak metinsel ve imgesel veri

kümeleri halinde bulunuyordu. Hem

içeriğin daha az yer tutmasını sağla-

mak, hem de yükleme hızını artırmak

amacıyla bu veri kümeleri zlib kulla-

nılarak sıkıştırıldı. Bu sayede içeriğin

kolayca çalınması da engellenmiş ol-

du. İmgesel verilerin okunması için

de pnglib tercih edildi.

Tasarım sürecinde bir başka etken

de kelime arama hızıydı. İlke olarak

kullanıcının yazma hızına yetişebilen

bir arama tekniği kullanmak gereki-

yordu. Yapılan denemeler çok büyük

olmayan veri kümelerinde (yuvarlak

hesap : 50 binden az girişli) yalnızca

ilk harflere göre hazırlanan bir erişim

dizgesinin yeterli olduğunu ortaya

koydu. Diğer bir deyişle veri küme-

sinde girilen kelimenin ilk harfinin bu-

lunduğu noktaya doğrudan atlanıyor,

sonra kelime eşleninceye kadar tek

tek taranıyor. Günümüz işlemcileriy-

le, verimli bir şekilde yazılmış C kodu

biraraya geldiğinde eskiden 'bu iş

veritabansız olmaz' denilen şeyler

de artık gerçeklenebiliyor.

Durum

Kullanıcılardan gelen geribesleme sı-

fıra yaklaştığı için uygulamanın yete-

rince kararlı ve tatmin edici olduğu

inancındayım. Bildiğim birkaç ufak

tefek sorun da, belki diğer bir sürüm-

le düzeltilir.

Lâle kendine seçtiği 'başvuru kulla-

nımı' hedefini bir ölçüde tutturdu de-

nilebilir. Ancak kişilerin içeriklerini

sunma aracı olarak tam anlamıyla sı-

nıfta kaldı. Babylon için hazırlanmış

sözlüklere baktığımda ancak 'keşke'

diyebiliyorum. Hele hele kendi öz

varlığımız olan Türkçe sözlüğün

açık kaynakla ortalıkta bulunamama-

sı sinirlerimi geriyor.

"Şu içeriklerin açık halini yollasa-

na." diyen çok sayıda e-posta alma-

ma rağmen bugüne kadar kimse "Ne-

den Lâle adını seçtin?" diye sormadı.

Açıklayarak bağlayayım : Anadolu

topraklarında hayat bulmuş lâlenin

farkına varan Hollandalılar, bugün çi-

çek sektöründen yılda bir milyar dola-

ra yakın para kazanıyorlar. Yitirdiği-

miz çok sayıda değerden birinin adı-

dır Lâle.

eksicik

[email protected]

http://www.uludag.org.tr/

Çocuklar

için

Linux


e-Lapis12

Hem gelişen teknoloji-

nin getirdiği yeniklik-

ler, hem de zamane

çocuklarının büyümüşte kü-

çülmüş halleri, onlara tekno-

lojinin insanoğlunun gerekle-

rine uygun yardımcı alet ve

edavatın yapılması ya da

üretilmesi için gerekli bilgi ve

yetenek olduğunu hatırlat-

mamızı gerektiriyor.

Teknolojinin kuşkusuz en

önemli getirisi bilgisayarlar

olmuştur. Her ebeveyin ço-

cuğunun bilgisayar bilmesini

ve kullanmasını ister. Bu sa-

yede çocuğunun eğitim ku-

rumlarında geliştiremedikleri

yeteneklerini geliştirmeleri

için imkan tanımaktadırlar.

İşte bu istek bir soruyu da akıllaragetiriyor; “Nasıl?"

Nasıl ve hangi şartlar altında çocuk-

larımız bilgisayarı öğrenecekler?

Fikri mülkiyet haklarının açık kaynak

kodlu lisanslar ile korunması ile orta-

ya çıkan yazılımların eğitimde kulla-

nılabilmesi, öncelikle bilgisayar öğ-

renmenin şirketlere bağlı kalarak ve

kapalı kaynak kodlu yazılımlar ile sı-

nırlı olmadığını anlamaktan ve anla-

tabilmekten geçer.

En iyi öğreti, bir öğrenciyi bilgi tekno-

lojileri alanında ilerletmek amacıyla

geniş bir uygulama yazılım gamında

eğitilmesi gerekmektedir. Linux ve

açık kaynak kod teknolojileri, bu çer-

çevede en iyi eğitim ve öğretimin

geliştirilmesinde öncü bir rol oynaya-

bilir.

Evde ve/veya eğitim kurumlarında

kullanılabilen Linux ve açık kaynak

kod teknolojileri hem düşük maliyetli

hem de eğlendirerek öğrettikleri için

çocukların sıkılmadan bilgilenmesi

sağlanmış olur.

Linux yazılımlarının bakış açıları tica-

ri kaygıdan çok kullanıcı istekleridir.

Bu doğrultuda hazırlanmış bir çok

eğitim içerikli özgür yazılım bulmak

mümkün.

Şimdi de bu yazılımlardan bir kaçını

inceleyelim.

Çocuklar ve Linux

Çocuklar

için

Linux


e-Lapis13

Tux Paint http://www.newbreedsoftware.com/

tuxpaint/

Basit çizim ve resim yapmada kulla-

nılan Tux Paint, 3 ve üzeri yaştaki

çocuklar için tavsiye edilmektedir.

Programın görünümü, çocuklar için

ayrıca bir eğlence kaynağı oluştur-

maktadır. Tux Paint sayesinde

çocuklar doğru çizgilerini, boyamayı,

kalıplar yapmayı, renkleri tanımayı

ve şekiller oluşturmayı öğrenebilirler.

Damga bölümü sayesinde ise nesne

tanıma ve öğrenme becerileri gelişir.

Super Tux http://super-tux.sourceforge.net/

Oyun ve sinema dünyasından tanıdı-

ğımız Super Mario Brothers'ın Linux

ve penguenli sürümü olarak karşımı-

za çıkan Super Tux, çocukların (ve

çocuk kalanların) eğitim ve öğretim-

den arta kalan vakitlerinde doyasıya

eğlenmelerini sağlamayı amaçlıyor.

Oyun içinde birbirinden farklı 9 bölüm

ve 26 seviye bulunan Super Tux'da

oyuncu, bir pengueni canlandırıyor.

Penguenimizi kutuplarda bir çok aşa-

malardan geçirmeye ve “zararsız”

düşmanlardan korumaya çalışıyorsu-

nuz, bu sayede sağsağlim evine gi-

debilsin.

KTuberling – Patates Adam http://www.kde.org/kdegames/

Bir çok anne-baba için tanıdık bir

oyun olan KTuberling, "Patates

Adam" oyununun bilgisayara aktarıl-

mış halidir. Özellikle 3 ve üzeri yaş

ortalaması için uygun olan bu oyun

sayesinde insan yüzündeki uzuvları

ve bazı aksesuarları tanıma da kolay-

lık sağlamaktadır.

Frozen Bubble http://www.frozen-bubble.org/

Çocuklar kadar büyükler tarafından

da oldukça beğenilen ve hatta adına

turnuvalar düzenlenen Fruzen-Bub-

ble'da amaç, aynı üç renki birleştir-

mek ve düşürmek. Ne kadar çok taş

düşürürseniz o kadar başarılısınız

demek. Bir bölümde tüm taşlar düş-

tüğündeyse yeni bir bölüme geçiliyor.

Oyun toplam yüz bölümden oluşuyor.

Frozen bubble'ı dilerseniz tek diler-

seniz iki oyuncu olarak

oynayabilirsiniz veya “Level Editor”

seçeneği ile kendi özel bölümünüzü

oluşturabilir ve bu bölüm üzerinden

oyunlar oynayabilirsiniz, seçim sizin.

Pingushttp://pingus.seul.org/

Super Tux benzeri bir oyun olan Pin-

gus, "Lemmings" oyununun özgür ya-

zılım halidir. Penguenlerin kazı yap-

ması, uçması, köprü kurması, patla-

ması ve komik hareketleri oyunu ol-

dukça zevkli kılmaktadır.Başlı başı-

na bir strateji oyunu olduğu için 10

yaş ve üstü çocuklar tarafından ra-

hatça oynanabilir.

LBreakout2http://lgames.sourceforge.net/

Asıl adı "Arkanoid" olarak bilinen

LBreakout2, özellikle ikinci sürümü-

yle 3D grafikleri ve efektleriyle oyu-

nu oldukça keyifli kılmaktadır.

Oyundaki amaçınız aşağıdaki çubuk

yardımıyla topun aşağıya düşmesini

önlemek ve bu sırada topun kutucuk-

lara çarparak kutucukların yok olma-

sını sağlamak. Bazı kutucuklardan

ödül çeşitli hediyelerde çıkmaktadır.

Özellikle fare kullanımı konusunda

ciddi pratik imkanı sunmaktadır.

FreeDuc http://www.ofset.org/freeduc-cd

CD'den çalışan bir GNU/Linux dağı-

tımı olan FreeDuc, yukarıda bahsetti-

ğimiz tüm oyunları ve daha da fazla-

sını tek bir CD'de bulundurma özelli-

ğine sahiptir. Dağıtımın ilk amacı,

eğitim amaçlı yazılımları bir araya

getirmektir, ayrıca CD üzerinden ça-

lışması sayesinde bilgisayarınıza ku-

rulum gerektirmeden istediğiniz oyu-

nu oynayıp CD'yi tekrar çıkartabilirsi-

niz. Bilgisayarınıza herhangi bir veri

kaydetmez ve zarar vermez.

Çocuklar

için

Linux


e-Lapis14

Kaynaklar

Görkem Çetin – Eğitimde Linux

Doruk Fişek,Fatih Özavcı –ÇocukEğitiminde Linux

Arda Çetin

Günümüzdeki Linux kurulum CD’leri ile makinemize Linux kurmak

çok zor değil. Linux kurulumu sırasındaki en büyük sorun ve ye-

ni kullanıcıların en çok sordukları soru, Linux'u nereye kuracak-

ları. Aslında sorunun cevabı çok basit.

Öncelikle Linux'u kurabilmek için kendisine FAT veya NTFS sisteminden

farklı bir bölüm ayırmamız lazım. Bu aşamada şunun bilinmesi gerekir;

Linux'u tek başına mı yoksa Windows ile beraber mi kullanacağız? Her

iki durumda da karşılaşacağımız problemler ve yapmamız gerekenler bi-

raz fark edecektir.

Linux'u Tek Başına Kurmak ve Kullanmak

Elimizde temiz bir sabit disk (FAT olduğu düşünülen) oldu-

ğunu varsayalım (yedeklerinin alınmış). Bu diskimizin bir

bölümünü Linux için ayarlamış ya da en azından boşaltmış

olmalıyız. Bu işlemi bir kaç farklı yoldan yapabiliriz. Ancak

şu durumda başka bir işletim sistemi düşünülmediği için bu-

nu yapmanın en iyi yolu Linux CD’sini kullanmaktır.

Linux, kurulum CD’sini taktığınızda sizden gerekli onayı

alacak ve kuruluma geçecektir. Kurulum aşaması her Linux

dağıtımında farklılık gösterdiğinden burada açıklanmaya-

cak.

Burada size diskinize Linux’un nasıl kurulması gerektiği sorulacaktır.

Seçmeniz gereken şık tüm bölümleriı silip kendisini kurmasıdır. Bundan

sonrasını Linux kendisi ayarlayacaktır.

Linux bölümlemesini otomatik olarak yaptırmanız daha iyi olacaktır. Ye-

ni başlayanlar elle bölümlemede zorluk çekebilirler.

Görüldüğü gibi başka bir işletim sisteminin yanına değil de kendi başına

kurulan Linux pek de problem çıkartmıyor.

Linux'u Başka Bir İşletim Sisteminin Yanına Kurmak ve Kullanmak

Buradaki alınacak en büyük önlem, her ihtimale karşı diskinizin yedeğini

almaktır. Şimdi Linux’u başka bir işletim sisteminin (burada Windows)

yanına nasıl kuracağımızı basitçe açıklayayım.

Öncelikle FAT veya NTFS sisteminin yanına Linux için bölüm ayırmalı-

yız. Bu bölümü biçimlenmemiş olarak bırakabileceğimiz gibi Linux için

ayarlamamız veya biçimlendirmeniz de mümkün. Sonuçta diskimizin di-

ğer işletim sistemi için olan bölümünü ve verilerimizi kaybetmek isteme-

diğimiz için bu işlemi bir program aracılığıyla yapmalıyız. Bu program

fips, adlı ücretsiz program olabileceği gibi Partition Magic isimli (tavsiye

edilen) ücretli program da olabilir.

Teori


e-Lapis15

Basit Bir Linux Kurulum Teorisi

Partition Magic ile devam ettiğimizi varsayıyoruz. Yine burada yapıla-

cak en mantıklı iş FAT bölümden Linux için yeterince yeri ayırıp biçim-

lemeden bırakmaktır. Bırakalım bu biçimleme işini (yani kendisi için bö-

lüm oluşturma) Linux kurulum sırasında yapsın. Partition Magic ile bi-

çimlemeden ayırdığınız yeri artık Windows göremeyecektir. Fakat maki-

nemizi Linux CD’si ile açtığımızda Linux bu biçimlenmemiş bölümü gö-

rüp bize bu "free" bölüme kendisini kurmak isteyip istemediğimizi sora-

caktır. İşin bu kısmı çok önemlidir, çünkü bu seçimi iyi yapmalıyız. Diğer

işletim sisteminin bölümüne dokunmak istemediğimiz için kesinlikle

"free" bölüme Linux’u kurmalıyız. Diğer seçenekler ise aşağıdakiler ola-

bilir:

-Tüm Linux bölümlerini sil

-Tüm bölümleri sil (tek başına Linux kurulumu sırasında seçilecek şık)

Bizim şu anda bu iki seçenekle de işimiz yoktur. Evet bundan sonrasını

Linux yine kendisi yapacaktır. Yine en büyük tavsiye otomatik bölümle-

me seçeneğini seçmenizdir. Linux için bölümleme işini hallettikten son-

ra göreceksiniz ki Linux kurulumu en az Windows kadar basit ve rahat.

Sadece kullanmak istediğiniz Linux opsiyonunu seçin (bu genelde İş İs-

tasyonu - Work Station olur) ve arkanıza yaslanın. Kurulum problemsiz

olarak bittikten sonra, sisteminizi yeniden başlattığınızda karşınıza gele-

cek olan LILO veya GRUB (bunlar Linux önyükleyicileridirler) size hangi

işletim sistemini başlatmak istediğinizi soracaktır.

Windows ve Linux arasında bir seçim yaptıktan sonra makinenizi aça-

bilir ve dilediğiniz işletim sistemini kullanabilirsiniz.

Serkan Çalış

Teori


e-Lapis16

http://kde.org.tr/

oyun


e-Lapis17

Cedega/WineX/Wine , Linux

altında birçok Windows pro-

gramını ve oyununu çalıştıra-

bilmenizi sağlayan programın ismidir.

Cedega ücretli bir uygulama olmakla

birlikte Transgaming firması tarafın-

dan zaman zaman demo[1] (Cedega

Time Limited Demo ) sürümü inter-

nette sınırlı sayıda sunulmaktadır .

Zaman sınırlaması olan bu sürümde

bütün fonksiyonlar çalışır durumda-

dır.

10 Mart 2005 tarihinde Transgaming

firması yeni Cedega 4.3 sürümünü

duyurdu. Daha çok hata düzeltmesi

üzerinde durulmuş olan bu sürümde,

bir önceki sürümlere göre fazla bir

yenilik mevcut değil. Bu sürümde ya-

pılan değişiklikleri bu adresten [2]

ayrıntılı olarak okuyabilirsiniz.

Şimdi Cedega'yi ücretli olması yü-

zünden, CVS üzerinden nasıl derle-

yebileceğimizi, çalıştırabileceğimizi

ve kısaca bir oyunu nasıl başlatabile-

ceğimizi görelim.

Kurulum için gerekli olabilecek paket

ve kütüphane dosyaları kısaca şun-

lar:

cvs

fontconfig

freetype2 + freetype2-devel

bison

flex

libjpeg + libjpeg-devel

libpng + libpng-devel

zlib + zlib-devel

xorg-x11-devel (resp.Xfree86-de-

vel)

Mesa (resp. xorg-x11-Mesa,

Xfree86-Mesa)

Mesa-devel (resp. xorg-x11-Me-

sa-devel, Xfree86-Mesa-devel)

freeglut + freeglut-devel

SDL + SDL-devel

Gerekli paketleri kendi dağıtımınızın

kurulum CD'lerinde bulabilirsiniz. Ge-

nellikle dağıtım kurulumu sırasında

yüklenmeyen “devel” paketlerini de

yüklemeniz gerekebilir.

Diğer önemli bir konu da, grafik kartı-

nızın 3D özelliğinin etkin olmasıdır.

3D özelliği etkin değilse kurulum sı-

rasında sorunlar çıkabilir (bazı fo-

rumlarda bu yüzden sorunlar yaşa-

yanlar olmuştu).

Yukardaki paketlerin kurulumlarını

standart olmalarından dolayı teker

teker anlatmaya sanırım gerek yok.

Şimdi kendimize yeni bir dizin yarata-

lım ve bu dizine CVS üzerinden ge-

Cedega ile oyun dünyasý

oyun


e-Lapis18

rekli paketlerimizi indirip, derleme iş-

lemine başlayalım:

Programın kurulum aşamaları bu ka-

dar. Hiçbir hata oluşmadan progra-

mın kurulmuş olması gerekli. Büyük

bir ihtimalle CDROM aygıtının ayarla-

rını elle tekrar gözden geçirmeniz ge-

rekebilir. Bunun için “~/.wine/config”

dosyasını bir editor yardımı ile açıp,

aşağıdaki gibi düzeltme yapabilirsi-

niz:

[Drive D]

"Path" = "/media/cdrom"

"Type" = "cdrom"

"Label" = "CD-ROM"

"Filesystem" = "win95"

"Device" = "/dev/hdc"

Burada dikkat edilmesi gerekenler,

“Path” ve “Device” değişkenlerinini

olduğu satırlar. “Path” için cdrom

bağlanma noktanızı ve “Device” ola-

rakta cdrom aygıtınızın bu-

lunduğu aygıt dosyasını ta-

nımlamanız/girmeniz gerek-

li.

Config dosyasında dikkat

etmemiz gereken diğer bazı

noktalar da şunlar:

Kendi grafik kartınızın RAM

değerini aşağıdaki değiş-

kenlere yazın. Örnek olarak

32MB alınmıştır.

; How much Video RAM do-

es your graphic card have?

; If this option is not present,

it will default set to 32MB.

"VideoRam" = "32"

; How much should Cedega

attempt to store into faster

AGP memory

; Set the amount of video

memory to be allocated for

OpenGL vertex arrays.

"AGPVertexRam" = "32"

FreeType font paketlerini kurduysa-

nız aşağıdaki değişkeni de etkinleşti-

rebilirsiniz:

[fonts]

"Freetype" = "Y"

Bazı programlar, genellikle oyunlar,

kurulum esnasında “Installshield”

adı verilen Windows Program kuru-

cusuna ihtiyaç duyabilir. Bunun için

DCOM98 [3] ya da MSI (Microsoft In-

staller) [4] kurulu olması gereklidir.

Gerekli olan DCOM98.exe [3] ve

INSTMSIA.exe [4] paketinlerini indir-

$ mkdir -p /tmp/wine

$ cd /tmp/wine

$ cvs -d:pserver:[email protected]:/cvsroot \

login

(burda parola olarak “cvs” yazip enter yapın)

$ cvs -z3 \

-d:pserver:[email protected]:/cvsroot \

co winex

(Gerekli dosyalar indirilmeye başlayacaktır)

$ cd winex

$ . /configure --enable-opengl --enable-pthreads

$ make

$ su – c “make install”

(root parolanızı girin)

$ mkdir -p ~/.wine

$ cp documentation/samples/config ~/.wine/config

$ mkdir -p ~/.transgaming/c_drive/windows/system32

$ mkdir -p ~/.transgaming/c_drive/windows/fonts

# /usr/local/bin/wine dcom98.exe

# /usr/local/bin/wine instmisa.exe

oyun


e-Lapis19

dikten sonra,

komutlarını vererek

kurabilirsiniz.

Diğer yararlı ipuçlarını ve kurulum

hakkında daha detaylı bilgiyi aşağı-

daki adresden okuyabilirsiniz.

http://www.frankscorner.org

Şimdi basit bir 3D oyununun kurulu-

munu test edelim. Oyunun ismi

“Morhuhn” [5]. Oyunun amacı, be-

lirli süre içinde ekrandan geçen ör-

dekleri fare yardımı ile vurarak puan

toplamak (bknz: Resim 1).

(sorulan bütün sorulara “Ja” veya

“weiter” ile cevap verin)

Yukarda anlatığımız yöntem,birçok

Windows programını çalıştırmanıza

imkanı veriyor. Eğer bir program ça-

lışmıyorsa bunun için internette/go-

ogle da biraz araştırma yapın ve in-

sanların nasıl çalıştırdıklarını dair

verdikleri ipuçlarını inceleyin. Fakat

şunu da unutmayın: Bütün Windows

programlarını Linux altında çalıştır-

manızın imkanı yoktur veya çalışacak

diye bir garantisi yoktur.

Bağlantılar

[1] http://www.transgaming.com/cedegademo.php

[2] http://www.transgaming.com/latest_news.php

[3] http://download.microsoft.com/msdownload/dcom/98/x86/en/dcom98.exe

[4] http://download.microsoft.com/download/WindowsInstaller/Install/2.0/W9XMe/EN-US/InstMsiA.exe

[5] http://www.morhuhn.de

Resim 1: Morhuhn oyunundan bir sahne

Erkan Kaplan

# wget -c \

http://erkan.linux-sevenler.org/Moorhuhn_WE.exe

# /usr/local/bin/wine Moorhuhn.exe

# /usr/local/bin/wine \

/home/erkan/.transgaming/xxxxxx/MoorhuhnWinter.exe

http://mozilla.org.tr

samba


e-Lapis20

Geçenlerde

küçük bir

okula yeni

bir laboratuvar

kurmak için fır-

satım oldu. Su-

nucuda Linux

kullandım ve iş

istasyonlarında da

WindowsXP vardı. İs-

tasyonlarda 3 erişim düzeyi var

(admin, ögretmen , öğrenci) ve gü-

venlik ise başlangıçtaki Windows

izinlerine göre sağlanıyor.

Erişim düzeylerini kısaca şöyle

planlamıştım:

admins - tam erişime sahip

öğretmenler - belirli denetim ma-

sası fonksiyonları dışında tam erişi-

me sahip

öğrenciler - ağ'ı gezemiyor , yazı-

lım yükleyemiyor , denetim masası-

na ulaşamıyor

İstasyonlar, Samba domaininde

birleşiyorlar ve aynı bir Windows

tabanlı sunucu domainindeki gibi

çalışıyorlar.

Şimdi bir Samba laboratuvarını kur-

mak ve çalıştırmak için gerekli adım

ve uyarıları detaylandıracağım.

Samba Kurulumu

Kullanılan veya kullanılacak samba

paketleri her dağıtıma göre farklılık-

lar gösteriyor. Bu yüzden samba ku-

rulumu üzerine sanırım fazla detaya

girmek anlamsız olur. Özellikle

RPM/DEB temelli bir sistem kullanı-

yorsanız, çok kolay bir şekilde, pa-

ket yöneticiniz üzerinden gerekli

olan samba paketlerini kurabilirsi-

niz. Fakat yüklediğiniz samba sürü-

münün en az 3.x ailesinden olduğun-

dan emin olun.

Temel Kullanıcıların ve GruplarıOluşturulması

İlk önce Linux makinada aşağıdaki

komutları vererek, gerekli grupları ve

kullanıcıları oluşturalım: (Kullanılan

bütün komutlar tüm Linux dağıtımla-

rında aynıdır).

Temel Bir Sistemin Ayarlanması

a. NETBIOS sunucu ismini ve alan

adını belirleyin. Ben örneğimde sunu-

cu ismi olarak Server1 'ı, alan adı

olarak ise 'Samba' kullandım. İkisi-

nin isminde de boşluk olmamasına

dikkat edin ve tercihen noktalama

işaretlerini kullanmayın.

b. Paylaşımlı dizinleri ve bu dizinlere

Samba: Benimle dans eder misin ?

# groupadd admins

# groupadd ogretmenler

# groupadd ogrenciler

# useradd -m -s /bin/false \

-c "Samba Admin" \

-G admins administrator


- c "Samba Generic Ögretmen" \

- G ogretmenler ogretmen


c "Samba Generic Öğrenci" \

-G ogrenciler ogrenci

# smbpasswd -a administrator

# smbpasswd -a ogretmen

# smbpasswd -a ogrenci

# mkdir /home/samba

# mkdir /home/samba/netlogon

# mkdir /home/samba/ogretmenler

# mkdir /home/samba/software

# chgrp ogretmenler \

/home/samba/ogretmenler

samba


e-Lapis21

erişim izinleri yaratalım:

c. Örnek bir samba ayar dosyası

(smb.conf)

[global]

netbios name = Server1

workgroup = Samba

passdb backend = smbpasswd

os level = 33

preferred master = yes

domain master = yes

local master = yes

security = user

domain logons = yes

#logon path = \\%N\profiles\%u

logon path =

#logon drive = H:

#logon home = \\homeserver\%u\

winprofile

logon script = logon.bat

add machine script = /usr/sbin/use

radd -d /dev/null -g 100 -s /bin/false -

M %u

# username map = /etc/samba/smbu-

sers

admin users = @admins

printer admin = @adminsprinting =

cups

load printers = yesprintcap name =

/etc/printcap

# print command = lp -c -d%p -oraw;

rm %s

print command = lpr -l %s

# prevent mp3 files from being stored

on the server

veto files = /*.mp3/*.divx/*.eml/

[homes]

comment = Ev Dizinlerivalid users =

%S

browseable = No

read only = No

create mask = 0640

directory mask = 0750

[netlogon]

path = /home/samba/netlogon

read only = yes

write list = @admins

read list = @admins, @ogretmenler,

@ogrenciler

[profiles]path = /var/lib/samba/profi-

les

read only = nocreate mask = 0600


[printers]comment = Yazıcılar

path = /var/tmp

create mask = 0666

printable = Yes

guest ok = Yes

browseable = No

[print$]

comment = Yazıcı Sürücüleri

path = /var/lib/samba/drivers

write list = @admins, root

force group = admins

create mask = 0664directory mask =

0775

[teachers]

comment = Öğretmenler için ortak

kullanım alanı

path = /home/samba/ogretmenler

valid users = @ogretmenler

read list = @ogretmenler

write list = @ogretmenler

force group = ogretmenler

read only = No

create mask = 0774directory mask =

0775

[software]

comment = Software ve sürücü alanı

path = /home/samba/software

valid users = @ogretmenler, @ad-

minsadmin users = @admins

read list = @ogretmenler, @ad-

# chgrp admins

/home/samba/software

# chmod 775

/home/samba/ogretmenler

# chmod 775 /home/samba/software

samba


e-Lapis22

minswrite list = @admins

force group = admins

read only = No

create mask = 0774


Grupların Aktarılması

'net' komutuyla unix gruplarınızı ,

alandaki gruplarınıza aktarmak zo-

rundasınız. 'net' komutu Sambaya

göreceli olarak yeni girdi. Varolan ko-

mutların listesini görmek içinse kon-

solda 'net view' yazın:

net groupmap modify ntgroup=

"Domain Admins" unixgroup=admins

net groupmap modify ntgroup="Do

main Kullanıcıları" unixgroup=users

net groupmap add ntgroup="Ogret-

menler" unixgroup=ogretmenler

net groupmap add ntgroup="Ogrenci-

ler" unixgroup=ogrenciler

Giriş Betiği

“/home/samba/netlogon” dizininde

“logon.bat” adında bir giriş betiği

yaratın. Bu script kesinlikle DOS biçi-

minde olmalı yani her satırın sonun-

da Linux LF'e karşılık gelen CRLF'e

sahip olmalı.

Giriş betğini en kolay Notepad uygu-

laması ile yazabilirsiniz. Dosyayı

daha sonra, sunucudaki bir paylaşı-

ma koyup 'mv' komutuyla “/ho-

me/samba/netlogon” dizinine kopya-

layın.

Çok garip ama MS , "grubun üyesiy-

se" (if member of group) ifadesini gi-

riş betiği işlemcisine eklememiş, yani

grup üyeliğine dayalı aktarma işlem-

lerini gerçekleştirebilmek için DOS

"ifmember.exe"[1] uygulamasını in-

dirip netlogon paylaşımına koymak

zorundasınız. Dosyayı buradan[1]

indirebilirsiniz. Bu script ayrıca istas-

yon saatini sunucu saatine eşitler:

TITLE Domain Login script

net time \\Server1 /set /y

net use h: /home

net use g: \\Server1\apps

:a

%logonserver%\netlogon\ifmember

"ogretmenler"

if not errorlevel 1 goto quit

net use f: \\Server1\ogretmenler

goto quit

:quit

İş istasyonu İzinleri

İzinler, bir yöneticinin istasyonu "sı-

nırlama" sını sağlar. Burada izinler

yardımıyla, öğrenciler denetim masa-

sı, görüntü özellikleri, komut satırı

vb. ulaşamazken yönetici ve öğret-

menler istasyonun ayarlarını değişti-

rip, yeni programlar kurabilir.

“poledit.exe” yardımıyla 'ntcon-

fig.pol' dosyasını yaratttıktan sonra

“\\server\netlogon” paylaşımına ko-

pyalayın. Bu dosya 'Admins','Ogret-

menler', ve 'Ogrenciler' grupları için

izinleri içerecek. “Poledit.exe”

dosyası NT Resource Kit

(ht tp: / /www.microsoft .com’dan) ' te

mevcut fakat WinXP istasyonları da

desteklemek için varolan kontrol dos-

yalarının(ADM denen) indirilip Pole-

dit acına yüklenmesi gerekiyor.

ADM dosyaları

http://www.snipes.org/admfiles.zip

adresinden indirebilebilir.

İstasyonları eklemek

Yeni SAMBA alanımıza Win2k/XP is-

tasyonlarını eklemek için, aşağıda

samba


e-Lapis23

verilen kayıt girdilerini eklemek ZO-

RUNDASINIZ. Bunun en kolay yolu,

verilen girdileri 'samba.reg' adındaki

bir dosyaya kaydettikten sonra her is-

tasyondan çift tıklayarak çalıştırmak-

tır:

Windows Registry Editor Version

5.00

[HKEY_LOCAL_MACHINE\SY

STEM\Cur ren tCon t ro lSe t \Se rv i -

ces\Netlogon\Parameters]

"requiresignorseal"=dword:00000000

Bilgisayarı yeniden başlattıktan son-

ra "Bilgisayarım" simgesine sağ tık-

layıp, özellikleri seçin. Açılan ekran-

da bilgisayarı Workgroup'tan alanını-

za geçtikten bir yöneticinin kullanıcı

adını ve şifresini girin ('Domain Ad-

mins' grubundaki bir kullanıcı yani).

Teşekkür mesajından sonra bilgisa-

yarın yeniden başlatılması istenecek-

tir.

Sonuç

Samba kurmak gerçekten ilginç bir

macera ama harcadığınız emeğe de-

yiyor. Temelleri anlaşıldıktan sonra

yeni bir laboratuvar birkaç saat içinde

kurulabilir ve çok da az bakım gerek-

tirir. Samba için birçok online belge

için de http://www.samba.org/ adre-

sinden en yakın Samba yansısına gi-

dip, belgeler bölümüne bakmanızı

tavsiye ederim.

Not: Bu belgenin hazırlanmasında

Brian Snipes'ın bir yazısı basis ola-

rak hazırlanmıştır.

Bağlantılar

[1] http://www.microsoft.com/windows2000/techinfo/reskit/tools/new/ifmember-o.asp

Okan Pekçetin


e-Lapis24

Türkiye Bilişim'le, Bilişim Açık

Kaynak Yazılımlarla Gelişir !

İnsanlık, Bilim, Teknoloji, Bilgi, Bili-

şim ve İnternetin başını çektiği yeni

bir toplum biçimine geçişin sancıları-

nı çekiyor: Bilgi Toplumu. Bilgi Toplu-

muna giden yolda ulaşımdan savun-

maya, üretimden dağıtıma, eğitimden

sağlığa, ticaretten kamu yönetimine,

iletişimden eğlenceye yaşamın tüm

boyutlarını düzenleyen akılllı cihaz

ve sistemlerin önemli bir bileşeni ya-

zılımdır. Açık kaynak kod yazılımlar,

adı üstünde, kaynak kodları herkesin

incelemesine ve kullanımına açık ya-

zılımlardır. Bu tür yazılımların ayıre-

dici özelliği kullanıcıya yazılımı de-

ğiştirme özgürlüğü sağlamasıdır.

Acık kaynak kod yazılımlar, ücretsiz,

uyarlanabilir, sağlam, hızlı ve güven-

lidir. Açık kaynak kod dünyası, yeni

bir yazılım üretme biçimi, yeni iş mo-

delleri sunmaktadır. Dünyanın her ta-

rafından bilişim uzmanlarınca imece

yöntemi ile endüstri standartlarında

geliştirilen açık kaynak kod yazılımla-

rı, insanlığın ortak malıdır.

Açık kaynak yazılımlar, en küçüğün-

den cep telefonu, saat gibi gömülü

sistemlerden, en büyüğünden süper-

bilgisayarlara, ev kullanıcılarından

KOBİ'lere, kamu kurumlarından her

türden okullara, tüm kurum ve birey-

lerin rahatça kullanabileceği, gereksi-

nimlere göre basitleştirilebilen, sağ-

lamlaştırılabilen, güçlendirilebilen ya-

zılımlardır. Açık kaynak kod yazılım-

lar, her alanda çözümler sunarak, ya-

zılım tekellerine karşı tüketiciye se-

çenekler sunmaktadır. Almanya, İs-

panya, Meksika, Brezilya, Çin, Kore,

Hindistan gibi bir çok ülke, kamu ku-

rumlarında açık kaynak kod yazılım-

larının kullanımını şimdiden benim-

semiş ve bilgi toplumu stratejilerin bir

parçası yapmışlardır. Avrupa Birliği,

UNESCO, Dünya Bankası gibi kuru-

luşlar güvenlik ve tasarruf gibi gerek-

çelerle açık kaynak yazılımlarını

önermektedir. Dünya üzerindeki he-

men her ülke kendi gereksinimlerine

göre açık kaynak kodlu bir Linux da-

ğıtımı geliştirmiştir. Ülkemizde de

TÜBİTAK'ın girişimi ile bu yönde

ULUDAĞ: Ulusal Dağıtım Projesi

başlatılmış ve bir Linux dağıtımı olan

Pardus Ulusal İşletim Sistemi hazır-

lanmıştır. Ülkemizde açık kaynak kod

camiası 10 yılı aşkın bir süredir bu-

lunmakta, Turkuaz, Gelecek, İstan-

bulx, Boreas, Turkix gibi dağıtımlar

ve başka açık kaynak kodlu yazılım-

lar ve uygulamalar geliştirilmekte,

yerli açık kaynak firmaları kurulmak-

tadır.

Açık kaynak kod yazılımlar tasarruf

ve güvenliğin ötesinde de bir ülke

ekonomisi için önemlidir. Ülkemiz

teknoloji, özellikle bilgi teknolojisi

üretmek zorundadır. Açık kaynak or-

tamları, teknoloji üretebilecek genç-

leri yetiştirmenin etkin yollarından bi-

ridir. Açık kaynak, ithal hazır çözüm-

ler yerine, ülkemize, ülke insanına

güvenmek, ona yatırım demektir.

Açık kaynak, kendi okullarında ge-

reksinimlerine göre uyarlanmış, gü-

venli, sağlam ve ucuz çözümler de-

mektir. Açık Kaynak yazılımlar, müte-

Acık Kaynak Kod Bildirgesi


e-Lapis25

vazı donanımları etkin kullanabilmek

demektir. Tüm üretim ve servis sek-

törlerinde bilişim maaliyeti gittikçe

artmaktadır. Açık kaynak yazılımlar,

en başta lisanslar nedeniyle bu mali-

yetleri düşürerek, yerli sanayici ve bi-

lişimciye destek demektir, ülkenin re-

kabet yeteneği artırmak demektir.

Açık kaynak yazılımları, kapalı kay-

nak kod yazılımlarla yetenek ve per-

formansta yarışacak konumdadır.

Açık kaynak yazılımların tam rekabet

ortamında kapalı kaynak yazılımlarla

yarışması gerekir. Kamudaki uygula-

maların platform bağımsız olması ge-

rekir. Temel bilişim eğitimin marka

bağımlılığı yaratmayacak, kullanıcıyı

tüm alternatif platform ve ürünlerde

çalışabilme yeteneğini kazandıracak,

ürünlere değil kavramlara ağırlık ver-

mesi gerekir.

Hakkımızda

Açık kaynak yazılımlarının ülkenin

bilgi toplumu stratejisinde önemli rol

oynaması gerektiğini düşünüyoruz.

İlgili tüm tarafların katkıları ile katı-

lımcı bir şüreçle bu stratejilerin belir-

lenmesi gerekir. Ülkede herkesin

açık kaynak yazılımlarla tanışmasını

öneririz. İster kişisel bir kullanıcı, is-

ter küçük ölçekli bir işletme, ister bü-

yük ölçekli bir kamu veya özel kurulu-

şun yöneticisi olun, açık kaynak yazı-

lım alternatifini, maliyet ve verimlilik

acısından değerlendirmeden karar

vermeyin!

Ülkemizin geleceğinde bilişim önemli

rol oynayacaktır. Açık kaynak yazı-

lımlar çoğu sektör ve bireyler için,

Türkiye'nin üretmesi ve gelişmesi

için, en etkin ve verimli secenektir.

Yine seçim sizin, yeter ki seçin!

-Açık Kaynak Kod Platformu

Açık Kaynak Kod Platformu ülkemiz-

de açık kaynak kod yazılımlara gönül

vermiş STK'lar, bilişim şirketleri, uz-

manlar ve akademisyenlerin oluştur-

duğu bir birlikteliktir. Bu tamamen si-

vil bir girişimdir. Amacı, ülkemizde

açık kaynak kod yazılımlar konusun-

da bilinç oluşturmak, kamuoyunu bil-

gilendirmek, bu konularda ortak poli-

tika olşturmaya, proje geliştirmeye ve

uygulamalara katkı sağlamaktır. Açık

Kaynak Kod Platformu bu konuda en

geniş katılımı sağlamaya yönelik bir

bakış açısından hareketle, kimseyi

dışlamamaya özen göstermektedir.

Bu birliktelik gevşek ve tamamen gö-

nüllü bir birlikteliktir.

Bu konudaki önerilerinizi Forumda

yazabileceginiz gibi

bilgi (at) acik-kaynak.org.tr adresin-

de bize yazabilirsiniz.

http://acik-kaynak.org.tr

Linux çok kullanıcılı sistem ola-

rak birçok avantaj sunar: Bir-

den fazla kullanıcı bir bilgisa-

yardaki hesaplarına aynı anda erişe-

bilir ve kullanabilir. Erişim haklarını

da kolayca kontrol altında tutabildiği-

miz için, tek kullanıcılı sistemlerdeki

güvenliğe nazaran, kullanıcılara ol-

dukça güvenli bir ortam sağlar. Diğer

yandan, adil bir şekilde herkese eşit

haklar dağıtılmalıdır.

Eski Unix bilgisayarları da çok kulla-

nıcılı (Multi User) sisteme dayanır.

Her kullanıcının kendisine ait bir kul-

lanıcı hesabı ve parolası bulunur.

Her kullanıcı sadece kendisi için su-

nulan alanda serbest dolaşma ve iş-

lem yetkisi-

ne sahiptir.

G ü n ü m ü z -

deki Linux

sürümleride

de durum

pek fazla

d e ğ i ş m e -

miştir.

Aynı anda

ç a l ı ş m a y ı

s a ğ l a m a k

için sistemin “Multitasking” adı veri-

len, birden fazla görevi aynı anda ça-

lıştırabilme yeteneğinin olması gere-

kir. Yani birden fazla “Tasks” adı ve-

rilen süreçlere izin vermesi ve bu sü-

reçleri düzenli bir şekilde işleyebil-

mesi gerekir. Bu işlem için, çalıştırı-

lan her sürece belirli bir zaman veri-

lir. Bu zaman zarfında CPU içinde

çalıştırılması sağlanır. “CPU-Time”

adı verilen bu süre herkese eşit ola-

rak dağıtılabileceğı gibi, yapılacak

bazı özel ayarlamalar ile bazı kullanı-

cılara ve bazı programlara öncelik

verilebilir.

Çok kullanıcıcı sistemlerin en çok ko-

nuşulan konusu güvenlikleridir. Bazı-

larına göre bu avantaj bazılarına gö-

rede dezavantaj olarak algılanabilir.

Özellikle gerekli dosya erişim hakları-

nın farklı şekillerde verilebilmesi sa-

yesinde, Linux altında birçok kullanı-

cı hesabı birbirine karışmadan ve bü-

yük bir uyumluluk içinde kullanılabilir.

Herkese Bir Ev

Linux altında her kullanıcı hesabı ön-

tanımlı olarak “/home” dizini altında

toplanır (tabi isternise bu dizin değiş-

tirilebilir). Her kullanıcının kendisine

ait olan dosyaları, dizinleri ve diğer

önemli belgeleri, sistemdeki diğer

kullanıcıların kolayca erişimine engel

olacak şekilde tutulur. Her kullanıcı

Linux sistemi tarafından kendisine

tahsis edilen evde oturur, kendisinin

gezmesine izin verilen alanları gezer,

izin verilen yerleri ortak olarak kulla-

nır ve sistemdeki diğer kullanıcılar

izin vermedikçe kimsenin evini rahat-

sız edemez. Bunu bir apartman dai-

resinde oturan kiracılara benzetebilir-

siniz. Herkesin kapısı ayrıdır. Her ka-

pının kilidi ev sahibindedir ve kimse

kimseyi rahatsız etmeden uyumlu bir

halde yaşar giderler.

Her apartmanın bir yöneticisi olduğu

gibi, çok kullanıcılı bir sistem olan Li-

nux'da da bir yönetici vardır. Bu yö-

neticinin ismi “root” olarak bütün Li-

nux sistemlerinde öntanımlı olarak

tanımlanmıştır. “root” kullanıcısı

kendisine özel bir apartman dairesi

vardır (“/root” dizini). Bu apart-

man dairesine kimse giremez. Fakat

“root” herkesin evini kontrol edebilir

veya girebilir.

Sistem


e-Lapis26

Multi User sistem olarak Linux

Apartman yöneticilerinin diğer göre-

vide apartmandaki genel işleri yap-

maktır. Bu durum “root” kullanıcısı

içinde geçerlidir. Sistem içinde bütün

genel ayarlamaları “root” kullanıcısı

yapabilir. Bu yüzden “root” kullanıcı

olarak yapılan hataların geri dönüşü-

mü yoktur. Mesela “root” olarak bir

sistem ayar dosyasını kolayca ve

yanlışlıkla silebilirsiniz. Oysa bir kul-

lanıcı olarak sistem dosyalarına za-

ten gerekli erişim hakkınız mevcut

değildir ve sisteminizede kullanıcı

olarak zarar vermeniz nerdeyse im-

kansız gibidir.

Günlük bilgisayar kullanımında nor-

mal kullanıcı olarak sisteme giriş ya-

pılmalı ve çalışılması, sistemi genel

anlamda ilgilendiren konularda ise

“root” yöneticisi olarak (kullanıcı

iken “su” komutunu kullanarak

“root” yöneticisi olabilirsiniz) gerekli

ayarları yapmanız şiddetle tavsiye

edilir. Bu sayede kurmuş olduğunuz

sisteminde ömrü oldukca uzun olur.

Her kullanıcı kendi “/home” dizinin-

de, sistemdeki mevcut programların

ayarlarını farklı şekilde tutabilir ve

ayarlayabilir. Yeni kurulan bir Linux

sistemine, eğer Linux kullanmaya ye-

ni başlıyorsanız, şiddetle 10-12 adet

yeni kullanıcı eklemenizi tavsiye ede-

rim. Kullanıcı olarak sisteme zarar

vermeniz imkansız, yukarda bunu

söylemiştim, fakat bir kullanıcının

ayarlarını bozduğunuzda, diğer bir

kullanıcı ile çalışmaya devam edebi-

lirsiniz. Mesela çoğu kullanıcı

KDE/GNOME gibi masaüstü pro-

gramlarının genel ayarlarını bozduk-

larında, hemen sıfırdan bir Linux kur-

ma arayışlarına giriyorlar. Oysa bu

zaman kaybından başka birşey ol-

maz. Masaüstü ayarları bozulduğun-

da, diğer kullanıcı olarak sisteme gi-

rebilir ve sistemi sıfırdan kurmak ye-

rine, KDE/GNOME masaüstü ayarla-

rınızı tekrardan ayarlamak bence çok

daha avantajlıdır. Kullanıcı olarak da

sistemdeki mevcut programlara zarar

veremezsiniz. Sadece o program için

gerekli olan ve kendi “/home” dizi-

nizdeki ayarları ve ayar dosyalarına

zarar verebilirsiniz.

Herkese Bir Nüfus Cüzdanı

Günlük hayatta her bireyin bir kimlik

cüzdanı ve bu kimliğinin üstünde bi-

rer numarası vardır. Linux altında da

her kullanıcının UID (User IDentifica-

tion) olarak bilinen kullanıcı kimlik

numarası mevcuttur. Nüfüs cüzdanla-

rındaki numaralar her bireye bir defa-

ya mahsus olacak şekilde verilir. Li-

nux altında da durum böyledir. Her

kullanıcının UID numarası sistemde

karşımıza bir kere çıkar ve diğer kul-

lanıcılara dağıtılmaz. Bu sayede kul-

lanıcın kimlik numarasında kim oldu-

ğuda kolayca bulunabilir. Sisteme ek-

lenen her kullanıcı için bu rakam ar-

tarak çoğalır.

Linux sistemlerinde kullanıcılar hari-

cinde gruplarda mevcuttur. Her grub

için bir GID (Group IDentification)

olarak bilinen, grub kimlik numarası

atanır. Atanan bu numaralar gene

sistemde 1 kez karşımıza çıkar ve

sabit bir grubu tanımlar. Sistemdeki

kullanıcılar, sistem yöneticisi tarafın-

dan bu gruplara üye yapılabilir. Kulla-

nıcıların istedikleri grublara kendileri-

nin üye olmasına izin verilmemiştir.

Not: UID ve GID için atanan numara-

lar bazı Linux sistemlerinde farklı

aralıklardan başlıyabilir. Bazılarında

100, bazılarında 500 bazılarında da

ilk numara 1000 olabilir.

Sistem


e-Lapis27

Bütün bu numaralandırma işleminin

tek bir amacı vardır: Dosya erişim

hakları kolaylık sağlamak. Çünkü Li-

nux altında her dosyanın “okuma-

yazma-çalıştırma” hakları mevcut-

tur. Eğer yeterli erişim hakkınız yok-

sa, o dosya ile işlem yapmanızda im-

kansızdır.

Sistem yöneticisi (root) olarak kullan-

dığınız Linux sistemine “useradd”

komutu ile yeni bir kullanıcı ve

“groupadd” komutu ilede yeni bir

grup ekleyebilirsiniz. Basit birkaç ör-

nek vermek gerekirse:

Açıklaması:

-m : Kullanıcı home dizini oluşturur

ve öntanımlı olarak /home dizini al-

tındadır.

-G : Kullanıcının gireceği grupları

tanımlar.

-s : Kullanıcı için bir Shell tanımlar.

Not: Yeni bir kullanıcı oluşturduktan

sonra “passwd KULLANICI_ISMI”

komutu ile, o kullanıcıya yeni bir pa-

rola tanımlamayı unutmayın. Aksi

taktirde sisteme giriş yapamazsınız.

Açıklaması:

-g : Grub için belirlenen kimlik numa-

rasıdır

Not: Eğer grub kimlik numarası ön-

ceden başka bir gruba verilmiş ise

hata mesajı alırsınız. Hangi numara

hangi gruba verilmiş bilmek istiyorsa-

nız “/etc/group” dosyasından ince-

leyebilirsiniz.

Eğer siyah beyaz shell ekranından

çalışmayı sevmiyorsanız “Gnome

System Tools” adındaki program si-

zin için en ideal program:

http://www.gnome.org/projects/gst/

Genelde öntanımlı olarak hiçbir Linux

sisteminde kurulu olmayabilir. Sonra-

dan kendiniz kurmanız gereklidir. Bu

program ile yapabileceğiniz işlemler

kısaca şunlardır:

Kullanıcı ve Grub işlemleri yapılabi-

lir. Tarih ve Saat ayarlaması yapıla-

bilir Ağ kartı ayarlamaları yapılabilir

(fakat o kadar kapsamlı ve detaylı

değil) Grub veya Lilo ayarlaması ya-

pılabilir. Sistemdeki RUNLEVELS

ayarlamaları kolayca yapılabilir.

Seçim size ait olmak şartı ile, ister

Shell altında komutlar ile yeni bir kul-

lanıcı veya yeni bir grup oluşturun,

isterseniz Grafik arayüzleri olan pro-

gramlar ile oluşturun. Sonuçta yeterli

önbilgiyi topladıktan sonra ve pro-

gramlar hakkında yeterli bilgiyi topla-

yarak programları kullanın. Çünkü

yapacağınız herşey sizin sisteminizin

stabilitesini etkileyecektir.

Sistem


e-Lapis28Erkan Kaplan

# useradd KULLANICI_ISMI -m \

-G users,wheel,audio -s /bin/bash

# groupadd -g 1001 GRUP_ISMI

Sistem


e-Lapis29

Bu yazımızda sisteme dahil olan ve olmayan kullanıcıların bir dosya üzerin-

de haklarının nasıl verildiğini/alındığını ve bu dosyanın sahibinin yada

grubun nasıl değiştirileceğini anlatacağız. Bu anlatımı görselleştirmek için ör-

nekler sunacağız.

Haklar nasıl öğrenilir?

Bir klasörde dosyalara verilmiş olan hakları “ls -l” komutuyla kolayca öğrene-

biliriz.

Görüldüğü gibi “ls -l” komutunun çıktısı bize (bu durumda benim /home/ kla-

sörüm) kullanıldığı klasördeki dosyaların hak dağıtımını göstermekte. Tek bir

dosyanın hakklarını görebilmek için “ls -l” komutunu bu dosya üzerinde kul-

lanmalıyız.

Sıradaki örneğimizde önce “test” isminde bir klasör oluşturup “ls -l” komutuy-

la haklarını gösterip, bu klasör içinde “test1” ve “test2” adlarında iki dosya

oluşturacağız. Sonra tekrar “ls -l” komutu sayesinde klasör içinde oluşturdu-

ğumuz dosyaların ve yine aynı komut sayesinde tek bir dosyanın hak dağıtımı-

nı göstereceğiz.

Görüldüğü gibi “test1” dosyasının hak dağılımı “-rw-rw-r” olarak tanımlı.

Dosya Eriþim Haklarý

$ ls -l

insgesamt 16

drwx------ 3 anotherUSER anotherUSER 4096 15. Jan 17:49 Desktop

-rw-rw-r-- 1 anotherUSER anotherUSER 11 15. Jan 17:50 kopya-script

drwxrwxr-x 2 anotherUSER anotherUSER 4096 15. Jan 17:49 www

drwxrwxr-x 2 anotherUSER anotherUSER 4096 15. Jan 17:49 www1

$ mkdir test

$ ls -l test

drwxrwxr-x 2 anotherUSER anotherUSER 4096 15. Jan 18:01 test

$ cd test/

$ echo selam bu bir testtir > test1

$ ls -l

-rw-rw-r-- 1 anotherUSER anotherUSER 21 15. Jan 18:01 test1

$ echo selam buda ikinci bir test > test2

$ ls -l



Sistem


e-Lapis30

Bu dağılımın ilk üçlü kombinasyonu ('-rw-') dosyanın sahibinin, ikinci üçlü ise

('rw-') gruba dahil olan kullanıcıların, üçüncü üçlü ise ('r--) diğer kullanıcıların

haklarını göstermekte.

Haklar şu sırayla kullanılır:

1. Dosyanın sahibiysen (bu durumda anotherUSER) “rw-” haklarına sahipsin

2. Dosyanın grubuna (bu durumda anotherUSER) dahilsen “rw-” haklarına sa-

hipsin

3. Ne dosyanın sahibi ne de grubuna dahil değilsen “r--” haklarına sahipsin

Grup Değiştirme

“test1” dosyamızın sahibi (ilk yazılı olan isim) “anotherUSER” ve dosyamı-

zın grubu (ikinci isim) “anotherUSER”. Öncelikle “test1” dosyamızın grubunu

değiştireceğiz. Bu işlem için “chgrp” (change group) komutunu kullanacağız.

Bir örnekle bunu somutlaştıralım.

Yukarıda önce “pwd” komutuyla bulunduğumuz klasörü gösterdik, sonra

“ls -l” sayesinde haklarına baktık, tekrar “ls -l” komutu ile “test1” dosyası-

nın hak dağılımını inceledik. Bu son çıktımıza göre dosyanın sahibi

“anotherUSER” ve grubu “anotherUSER”. Örneğimizin devamında ise

“chgrp users test1” komut kombinasyonunu kullanarak grubu “users” ola-

rak değiştirdik.

“chgrp” komutunun söz dizimini vermek gerekirse kısaca şöyle:

chgrp <yeni grubun ismi> <grubun değişecek olan dosya>

Dosya sahibi nasıl değiştirilir?

Sahibi değiştirmek için önce superuser (yani root) haklarına sahip olmalısınız.

Bunu “su” komutuyla yapabiliriz. Sıradaki örneğimizde “chown” (change

owner) komutuyla “test1” dosyamızın sahibini değiştireceğiz. “chown” komu-

tunun kullanımı “chgrp” komutuyla aynı. “chown” komutunun söz dizimi şöy-

ledir:

$ pwd

/home/anotherUSER/test

$ ls -l



$ ls -l test1


$ chgrp users test1

$ ls -l

-rw-rw-r-- 1 anotherUSER users 0 15. Jan 18:06 test1


Sistem


e-Lapis31

chown <yeni sahibin ismi> <sahibi değişecek dosya>

Şimdi örneğimize geçelim :Yukarıdaki örnekten de görüldüğü gibi, “chown” komutu hakları, sahibi

“anotherUSER” kullanıcısından alarak “unbreak” adındaki başka bir kullanı-

cıya verdi.Artık önceden tüm haklarına sahip olan “anotherUSER” yerine

“unbreak” dosya üzerinde tüm haklara sahip oldu.

Sahip ve grubu kullanıcı numaralarıyla (userid,id) değiştirmek

Genelde linux sistemi kullanımı sistem içinde kolaylaştırmak için her kullanıcı-

ya ve her guruba bir numara verir (uid = user identification). Hak dağılımını biz

bu numaralar üzerinden de yapabiliriz.

“ls -l” komutuyla bir dosyanın sadece sahibinin kullanıcı ve grubu ismini gös-

terebiliyoruz, ama bu komutumuza ek olarak “-n” eklentisini kullanacağız. Ko-

mutun söz dizimi kısaca şöyledir:

$ su

Password:

# pwd

/home/anotherUSER/test

# ls -l

-rw-rw-r-- 1 anotherUSER users 0 15. Jan 18:06 test1


# chown unbreak test1

# ls -l

-rw-rw-r-- 1 unbreak users 0 15. Jan 18:06 test1


ls -ln <dosya ismi>

Basit bir örnek vererek açıklamaya çalışalım:

# pwd

/home/anotheruser/test

# ls -l

-rw-r--r-- 1 unbreak users 6 Jan 16 08:22 test1

-rw-r--r-- 1 anotheruser anotheruser 9 Jan 16 08:22 test2

# ls -ln

-rw-r--r-- 1 507 100 6 Jan 16 08:22 test1

-rw-r--r-- 1 502 502 9 Jan 16 08:22 test2

Sistem


e-Lapis32

Yukarıda görüldüğü gibi “ls -ln” komutunun çıktısı bize “anotheruser” ve

”anotheruser”, “unbreak” ve “users” kullanıcılarının “uid” ve “gid” kimlik

numarasını ( = group identification) verdi. “anotheruser” kullanıcısı için 502,

“unbreak” için 507 ve “users” için 100.

Kullandığımız “chgrp” ve “chown” komutlarını tekrar kullandık. Yaptığımız

tek değişiklik ise isim yerine kullanıcı ve grup numaralarını kullanmamız oldu.

Bu komutların söz dizilimleri kısaca aşağıdaki gibidir:

chgrp <yeni gid numarası> <gid'i değişecek olan dosya>

chown <yeni uid numarası> <sahibi değişecek olan dosya>

# chown 502 test1

# ls -ln

-rw-r--r-- 1 502 100 6 Jan 16 08:22 test1

-rw-r--r-- 1 502 502 9 Jan 16 08:22 test2

# chgrp 502 test1

# ls -ln

-rw-r--r-- 1 502 502 6 Jan 16 08:22 test1

-rw-r--r-- 1 502 502 9 Jan 16 08:22 test2

# ls -l



$ ls -l



$ echo test3 bu kadar > test3

$ ls -l




$ echo test4 olsun > test4

$ ls -l





$ chmod 777 test3

$ ls -l



-rwxrwxrwx 1 anotheruser anotheruser 15 Jan 16 10:14 test3*


Sistem


33

“chmod” komutu ile dosya üzerinde hakları tanımlamak

“chmod” komutunu kullanırken iki ayrı tarzdan yararlanabiliriz. Yukarıdaki ör-

neğimizde “test3” ve “test4” dosyalarını oluşturduk. Birini sayılarla olan yön-

temle (test3) diğerini ise harflerle kullanılan yöntemle değiştirdik (test4).

Aşağıdaki tablolarda bunları size açıklamaya çalışacağım:

Harflerle erişim hakları dağıtmak

Harflerle hak dağılımında ilk başta “a” harfi ve “-” yada “+” kullanılarak, dos-

yaya “r” (okuma), “w” (yazma) ve “x” (çalıştşrma/açma) kombinasyonuyla

haklar verilir.

$ chmod a+x test4

$ ls -l




-rwxr-xr-x 1 anotheruser anotheruser 12 Jan

$ pwd

/home/anotheruser/test

$ ls -l




-rwxr-xr-x 1 anotheruser anotheruser 0 Jan 16 10:16 test4*

$ echo bu test5 > test5

$ ls -l test5


$ chmod a+x+w test5

$ ls -l test5


e-Lapis

Sistem


e-Lapis34

Yukardaki örneğimizde, önce “test5” adındaki dosyamızı oluşturduktan sonra

chmod a+x+w test5 komutu ile her bir üçlü gruba (rw- r-- r--) çalıştırma (+x)

ve yazma (+w) hakları verdik.

Aşağıdaki tabloda bunu açıklayalım:

Burada çeşitli kombinasyonlar oluşturulabilir. Mesela

“chmod a+r+w <dosya>” gibi, bunun çıktısı “rw- rw- rw-” şeklinde olur.

Buna göre ;

u (user) sahip, g (group) grup, o (other) diğerleri, a (all) herkes

Bir dosyada sadece sahibe yazma hakkı tanımak isteniliyorsa “chmod u+r”,

gruba vermek isteniyorsa yazma hakkı “chmod g+r”, sadece diğer kullanıcı-

lara yazma hakkı verilmesi gerekiyorsa “chmod o+r”, en son olarak her kul-

lanıcıya o dosya üzerinde yaszma hakkı tanınımlamak isteniyorsa

“chmod a+r” olarak yazılmalıdır.

Sayılarla modu değiştimek

Harflerle olan yöntememimiz dışında birde sayılarla olan yöntememimiz var.

Burda her bir grup için belirli bir sayı atamalıyız, bu sayı herhangi bir sayı ol-

mamakta birlikte belirli kurallarla ve üçlü bir kombinasyondan oluşan bir sayı

olmalı. Anlamayı kolaylaştırmak için tabloya bakalım:

Sistem


e-Lapis35

Şimdi hakları drwxrw-r-x olan bir dosyayı inceleyelim.

Sayılarla hak dağıtımı daha ayrıntılı kontrol imkanı sağlar çünkü tek bir

“chmod” komutuyla tek seferde dosyanın erişim hakları belirlenebilir. Yukar-

daki tablomuza bakacak olursanız ne demek istediğimi daha iyi anlarsınız. r =

4, w = 2, x = 1 haklar dağılımı üç bölümden gerçekleştiğinden her bir bölüm

için verilmek istenen hakların sayılarını toplamalı, yani kullanıcı için belirlen-

miş “rwx” erişim izinini 4+2+1 olarak toplamalıyız, sonucu 7 olur. Diğerlerini-

de toplayacak olursak grubun erişim iyinleri 6 diğer kullanıcıların izinleri 5 olur.

Sonuç olarak bu dosyanın erişim izinlerinin

olarak verildiği görülüyor.

Basit bir örnek ile açıklarsak sanırım konuyu anlamış olursunuz

Burada önce kullanıcının haklarını topladık ;

okuma için 4 yazma için 2 ve çalıştırma için 1 = 4+2+1 = 7

chmod 765 <dosya-ismi>

$ ls -l ornek1

-rw-rw-r-- 1 anotherUSER anotherUSER 0 17. Jan 10:36 ornek1

$ chmod 754 ornek1

$ ls -l

-rwxr-xr-- 1 anotherUSER anotherUSER 0 17. Jan 10:36 ornek1

-rw-rw-r-- 1 anotherUSER anotherUSER 0 17. Jan 10:36 ornek2

Sistem


e-Lapis36

sonra gruptaki kullanıcılar için hakları topladık


enson olarak diğer kullanıcıların değerlerini topladık


Sonuç 754

Bu üçlü kombinasyondan oluşan sayımızı “chmod” komutuyla dosyamız üze-

rinde kullandık ve istediğimiz “-rwxr-xr--” sonucuna ulaştık.

Bunu şimdi bir tabloyla daha görsel bir hale getirelim :

Klasör ve klasör içindeki dosyalara tek komut ile aynı hakları atamak ( -R)

Diyelim ki elimizde “mart” adında bir klasör var. Bu klasöre ve içindeki tüm

dosyalara aynı hakları vermek istiyoruz. Şimdi tabii ki klasörün içine geçerek

her dosyayı teker teker değiştirmek uzun süreceğinden alternatif bir yol bulma-

lıyız. Bu basit işlemi gerçekleştirmek için tekerleği tekrardan icat etmek zorun-

da değiliz. Çünkü yukarıda tanıttığımız komutların bir ortak özelliği var: Bir kla-

söre ve bunun içindeki tüm dosyalara ve klasörlere “- R” parametresiyle (re-

cursive) aynı hakları tek bir işlemle verebiliriz. Bu parametreyi bir örnekle

pekiştirelim:

Önce “mart” adında bir klasör oluşturduk.

Bu klasörün içinde bazı dosyalar oluşturduk.

Sonra bir üst dizine çıkıp “mart2” dizinine

“777” hakları verdik. Bu sayede bu dizin al-

tındaki bütün dosya ve dizinler “777” hakla-

rına almış oldu.

Çok kullanıcılı bir sistem olan Linux altında

dosya erişim hakları çok önemlidir. Bu yüzden, dosyaların erişim hakları ile oy-

nama yaparken çok dikkatli olmalısınız. Aksi taktirde yapılan küçük bir yanlış-

lığın çok büyük hataları oluşturmasına yol açabilirsiniz.

Aytaç KırmızıErkan Kaplan

$ mkdir mart

$ cd mart/

$ mkdir mart2

$ cd mart2/

$ echo selam2 > dunya2

$ echo deneme2 > dost

$ echo selam > dunya

$ cd ..

$ chmod -R 777 mart2/

Ofis


e-Lapis37

OpenOffice.org kurarak ilk adımınızı attınız.

Şimdi de OpenOffice.org'u tanımaya başlaya-

lım ve bize geçişte kolaylıklar getirecek birkaç

konuyla devam edelim.

Bir ofis yazılımdan beklenenler...

Bilgisayar kullanan herkes bir şekilde ofis yazılımı kullanmıştır. Herkes farklı

amaçlar için kullansa da ortak noktaların bir araya gelmesiyle bugün kullandı-

ğımız ofis yazılımlarının içeriği oluşmuştur. Bugün çağdaş bir ofis yazılımda ol-

ması beklenen programları şöyle sıralayabiliriz.

Kelime işlemci

Hesap tablosu

Sunum

Çizim

Veri tabanı

Alt programlar (etiket, kartvizit vb.)

Bunların birçoğunu bazı alışkanlıklar yüzünden farklı isimlerde biliyor olabilir-

siniz. Ama hepsinin yaptığı işe baktığımızda anlamlı bir sınıflandırma olduğu-

nu söyleyebiliriz.

Elbette herkes hepsini kullanmıyor. Kimimiz sadece kelime işlemciyi kullanıyo-

ruz, kimimiz ise hepsini kullanıyoruz. Bu kullanım herkesin ihtiyacına göre de-

ğişebilir. Amaç sonuca etkili ve kolayca ulaşmak olduğuna göre yetenekli bir

ofis yazılımına ihtiyaç duyarız. Bunu her yönüyle sunabilen ofis yazılımını tah-

min etmek hiç te zor olmasa gerek. Listenin en üstünde sizinde tahmin ettiği-

niz gibi OpenOffice.org yer alıyor. Şimdi OpenOffice.org'un bize sunduğu pro-

gramları tanımaya başlayalım.

Kelime işlemci: OpenOffice.org Writer

Writer, OpenOffice.org ailesinin kelime işlem

programıdır. İhtiyaca göre kullanılabilecek

sihirbazlarla güçlendirilmiş bir ortamda me-

tinlerinizi etkili ve kolayca hazırlamanızı

sağlar.

OpenOffice.org dünyasýnda ilk adýmlar

Hesap tablosu: OpenOffice.org Calc

Calc, OpenOffice.org'un hesap tablosu

programıdır. Veritabanı bağlantılarından

karmaşık hesaplara kadar birçok işlemi

gerçekleştirebileceğiniz bir yapı sunar.

OOo Math ve Base ile uyumlu bir şekilde

kullanılabilen Calc, bu özelliği sayesinde

geniş bir kullanıcı yelpazesine hizmet

edebiliyor.

Sunum: OpenOffice.org Impres

Impress, OpenOffice.org'un sunum oluş-

turma programıdır. OOo 2.0 üzerinde en

çok geliştirme yapılan programlardan bi-

risidir.

OOo 2.0 ile birlikte yeniden tasarlanan

Impress daha kolay kullanılabilir bir yapı

bürünüyor. Sunum motorunun yenilen-

mesiyle daha performanslı hale geldiğini

görüyoruz.

Veritabanı: OpenOffice.org Base

Base, OpenOffice.org'un veritabanı işle-

me programıdır. Pratik çözümler için ko-

lay kullanım özelliklerini sunuyor. Bu

özelliklerle OpenOffice.org'a yeni bir so-

luk getirdiğini söyleyebiliriz.

OOo 2.0 ile birlikte ilk defa karşılayacağı-

nız Base, en çok merak edilen program-

lardan biri olma özelliğini de kimseye

kaptırmıyor.

Base'nin kendi veritabanı motorunu kul-

lanabileceğiniz gibi diğer veritabanlarıyla

da bağlantı yoluyla iletişime geçebilirsiniz.

Ofis


e-Lapis38

Formül: OpenOffice.org Math

Math, OpenOffice.org'un formül işleme

programıdır. Çoğu zaman ofis program-

ları içinde göremeyeceğiz Math, birçok

kişinin işini kolaylaştıran özellikleri ile

OpenOffice.org ayrı bir renk katıyor.

Hazır bulunan formül değişkenleri ile is-

tediğiniz gibi formüller oluşturabilirsiniz.

Oluşturduğunuz formülleri de diğer pro-

gramlara kolayca bağlayabilirsiniz.

Çizim: OpenOffice.org Draw

Draw, OpenOffice.org'un çizim oluştur-

ma programıdır. Var olan resimleri işle-

me olanağı yanında yeni resimler oluştu-

rarak belgelerinizi etkili hale getirmenize

yardımcı olur.

Değişikliğe giden ilk adım...

OpenOffice.org'u ve özelliklerini yavaş yavaş tanımaya başladınız. Bundan

sonra geriye cesurca bir adım atıp bütün işlerinizi OpenOffice.org'a bırakmak

kalıyor. OpenOffice.org geliştiricileri bu tür geçiş sıkıntılarını ortadan kaldır-

mak için bir araç geliştirmiş durumda... Bize kolaylık sağlayacak bu araçlardan

bir tanesini tanımaya başlayalım.

Belge dönüştürücü...

Belge dönüştürücüye ulaşmak için

OpenOffice.org programlarının her-

hangi birinden “Dosya/Sihirbaz-

lar/Belge Dönüştürücü...” seçene-

ğine tıklamak yeterli olacaktır. Bu si-

hirbaz yardımıyla toplu olarak belge

dönüşümü gerçekleştirilebiliyor.

Toplu olarak belge dönüşümü için MS

Office ve StarOffice belge biçimleri

destekleniyor. Bunun dışında kalan

biçimleri OpenOffice.org süzgeçlerini

kullanarak yapmak gerekiyor.

Ofis


e-Lapis39

Ofis


e-Lapis40

Belge dönüştürücü nasıl kullanılır?

Belge dönüştürücü seçe-

neğini menüden açtığınız-

da karşınıza aşağıdaki gi-

bi bir ekran gelecektir.

OpenOffice.org 2.0 Belge

Dönüştürme Sihirbazı Bu

ekranda dönüştürmek is-

tediğiniz belge biçimini

seçmeniz gerekiyor. Bu-

nun alt bölümlerini de se-

çerek “İleri” seçeneğiyle devam ediyoruz. Tabi bu ekrandaki uyarıları da dik-

kate almak gerekiyor. Özellikle MS Office içinde kullanılan VBA makroları dö-

nüşüm sırasında belge içinde temizlenecektir. Makroları ayrı olarak saklayarak

dönüşümden sonra ekleyebilirsiniz.

Bir sonraki ekranda belge yollarını tanımlamamız gerekiyor.

Belge yollarını tanımlıyo-

ruz Bunun için önceden

hazırlık yapmak iyi olacak-

tır. Dönüştürülecek belge-

ler için ve dönüştürülmüş

belgeler içinde dizinler

oluşturmak yeterli olacak-

tır. Her program için ayrı

ayrı dizin tanımlama imka-

nınız var. Dönüştürmek is-

tediğiniz şablonlar için de

aynı yöntemi kullanabilir-

siniz.

Bu tanımlamalarımızı yap-

tıktan sonra yaptığınız iş-

lemlerini özetini içeren ek-

ran gelecektir.

Burada gerekli kontrolleri

yaptıktan sonra dönüştür-

me işlemine başlayabilirsi-

niz. Dönüştürme işlemin-

den sonra belgeleriniz belirtilen dizin içinde toplanmış olacaktır. Bu şekilde

OpenOffice.org dünyasına ilk gerçek adımınızı atmış oldunuz. Bundan sonra-

sı eminim daha da kolay olacak. İlerleyen sayılarda OpenOffice.org'u daha iyi

tanımaya devam edeceğiz. Şimdilik bu kadar... Sevgiyle kalınRıdvan CAN

Sizce de internete bakýþpencerenizi deðiþtirmeninzamaný gelmedi mi?

Sizce de internete bakýþpencerenizi deðiþtirmeninzamaný gelmedi mi?

www.mozilla.org.tr

Mozilla

Firefox


e-Lapis42

Mozilla, Firefox ve Thunderbird

üçlüsünü diğerlerinden farklı kılan

unsurlar arasında eklentiler (uzantı-

lar) önemli bir yere sahip. Eklentiler

aracılığıyla bu yazılımların en basi-

tinden en karmaşığına tüm işlevleri

istenildiği gibi değiştirilebiliyor. Üste-

lik çoğunun boyutu sadece birkaç ki-

lobayttan ibaret. Herkesin çok sık

kullandığı eklentiler dışında, gözden

kaçabilecek ama çok işe yarayan ek-

lentiler de var.

Greasemonkey

Firefox'un %100 esnekli-

ğe kavuşmasını sağlayan

eklenti belki de bu oldu.

2004'ün sonunda çıkan

Greasemonkey eklentisi

ile sayfaların içeriğiyle il-

gili her şey yapılabiliyor;

yeter ki o işlemle ilgili Ja-

vaScript elinizde olsun. Greasemon-

key'nin yapabildiklerini, sayfaların ta-

rayıcı ya da istemci tarafından okun-

ması işleminin, kullanıcının belirledi-

ği kurallara göre yapılması olarak

özetleyebiliriz.

Greasemonkey'nin kullanımıyla say-

faların yorumlanması ve ekrana yan-

sıtılması süreci, değiştirilmek istenen

sayfa içeriği veya üzerinde oynanma-

sı arzu edilen nesneyle ilgili Ja-

vaScript kodunun yazılmasıyla başlı-

yor. Her bilgisayar kullanıcısından bu

tür betikler yazması beklenemez. An-

cak yardımımıza Greasemonkey'nin

JavaScript havuzu koşuyor.

Dunck.us/col lab/GreaseMonkeyU-

serScripts adresindeki yüzlerce hazır

betiği alıp Greasemonkey'ye tanıta-

rak işimizi halledebiliriz. Çoğu gelişti-

rici, betiklerini bu havuzda topluyor.

Ancak internette arama yapılarak bu-

rada yer almayan daha birçok Ja-

vaScript'e de ulaşmak mümkün. Ne-

reden bulursanız bulun, bu dosyala-

rın adı dosya-adı.user.js biçiminde

olmak zorunda. Aksi takdirde bunu

Greasemonkey'ye tanıtamazsınız.

Kurulum ve kullanım

Eklentiyi greasemon-

key[1]' sitesinden indirip

kurun ve tarayıcınızı ye-

niden başlatın. Bu örnek-

te Yahoo'daki elektronik

posta hesabınıza her gi-

rişinizi güvenli şifreleme

(SSL)kullanarak yapma-

nızı sağlayacak Ja-

vaScript kodunu kullana-

cağız. (Biraz önce adı

geçen JavaScript havuzundan bu

kodları bulabilirsiniz.) Yahoo e-posta

hesabına giriş yaparken güvenli bağ-

lantı varsayılan olarak seçili değildir.

Halka açık yerlerde oturum açacak-

sak güvenli bağlantıyı kullanmak en

sağlam yoldur. İndirdiğimiz

secure-ymail.user.js dosyasını Fire-

fox penceresi üzerine taşıyıp bırak-

tıktan sonra Araçlar > Install User

Script. yolunu izliyoruz. Karşımıza

bu JavaScript dosyasıyla neler yapa-

bileceklerimizi açıklayan ve etki ala-

nını gösteren bir pencere çıkacak;

buradaki OK düğmesine tıklayarak

tanıtma (kurulum) işlemini tamamlı-

yoruz, hem de tarayıcımızı yeniden

başlatmaya gerek duymadan.

Şimdi gelelim tanıttığımız bu betiğin

Mozilla türeviy a z ı l ı m l a r d ak u l l l a n ı l m a küzere hazırla-nan yüzlere ek-lenti sayesindeaklınıza gelipde yapamaya-cağınız iş yok

Sonsuz Esneklik

Mozilla

Firefo


e-Lapis43

nasıl işlediğine. Konum çubuğuna

mail.yahoo.com yazıp Git düğmesine

basarak hesabımıza giriş yapmak

üzere oturum açma sayfasını açıyo-

ruz. Sayfa doğrudan güvenli bağlantı

kullanarak giriş yapmamızı sağlaya-

cak biçimde açılıyor.

Tabii ki JavaScript ve Greasemonkey

ile yapabileceklerimiz, burada örnek-

lediğimiz gibi sadece güvenlikle ilgili

konularla sınırlı değil. Sayısı yüzlere

varan betikler arasında, Michael

Jackson haberlerinden bıkanlar için

Michael Jackson haberlerini gizleyen

betik kadar ilginç; Yahoo, Gmail,

IMDB, Slashdot gibi sitelerdeki rek-

lamları engelleyen kadar yararlı Ja-

vaScript örnekleri de var.

Sayfalarda kullanıcı tarafından yapı-

lan bu oynamalar Greasemonkey

derleyicisi tarafından bağımsız birer

eklenti hâline getirilebiliyor. Yani sö-

zünü ettiğimiz Yahoo, Michael

Jackson ve diğer reklam engelleme

JavaScript'leri bu araç sayesinde

Greasemonkey olmadan da kullanıla-

bilecek bağımsız birer eklenti olarak

paketlenebiliyor. Bu derleyiciye le-

titblog[2] adresinden ulaşılabilir.

HTML Doğrulayıcı

Özgün adı HTML Validator olan bu

eklenti kurulduktan sonra, ziyaret et-

tiğiniz sayfaların W3C (w3c.org)

standartlarına uyumlu olup olmadığı-

nı tarayıcının durum çubuğunda beli-

ren ufak bir pencere ile görebiliyorsu-

nuz. Bu küçük uyarı penceresinde

sayfanın kodunda yer alan hatalar ve

kodla ilgili uyarılar listeleniyor. Uyarı-

ların ve hataların ayrıntıları o sayfa-

nın kaynak kodu görüntülendiğinde

gösteriliyor.

Ufak ama çok yararlı olan bu eklenti-

nin kökleri Tidy'ye dayanıyor. Tidy,

W3C tarafından geliştirilen, ancak

daha sonraki sürümleri başka kişiler

tarafından hazırlanan bir eklenti.

Bu eklenti sayesinde, Mozilla ve-

ya Firefox'un içine gömülen Tidy

ile sayfalardaki hata saptaması çev-

rim dışı olarak da yapılabiliyor.

Mozilla Güncelleme sayfalarından

(update.mozilla.org) indirilebilecek

olan bu eklenti kurulduktan sonra

yapmanız gereken hiçbir şey yok. Siz

sayfaları açtıkça HTML doğrulayıcı

size istediğiniz bilgiyi sunmaya başlı-

yor.

Tidy sayfalarda bulduğu uyumsuz-

lukları 3 sınıfa ayırıyor:

Hatalar: Tidy'nin çözemediği ya da

anlayamadığı HTML hataları.

Uyarılar: HTML'de yer alan ve

Tidy'nin otomatik olarak giderebildiği

Mozilla

Firefo


e-Lapis44

hatalar.

Erişilebilirlik uyarıları

(isteğe bağlı): W3C tarafından belir-

lenen erişilebilirlik kurallarına uyulup

uyulmadığını gösteren uyarılar.

HTML doğrulayıcı eklentiyle açtığınız

sayfalarda uyarılar alıyorsanız, bu

uyarılara sağ tıklayıp Cleanup... se-

çeneği ile sayfanın hatalardan arındı-

rılmış hâline ulaşabilirsiniz. Bu eklen-

ti bu yönüyle sayfa tasarımı yapanla-

rın işini çok kolaylaştırıyor.

HTML doğrulayıcının bir benzeri de

Checky. Checky sizi sayfa açılırken

uyarmıyor, ancak daha zengin bir

özellik yelpazesi var. Çevrim içi gö-

revleri yerine getirebilmek için incele-

mek istediğiniz sayfada boş bir yere

sağ tıklayıp Checky menüsünden sa-

yfayı hangi standartlara göre sınaya-

cağınızı seçiyorsunuz. Eklentinin

doğrulama ve inceleme yapabildiği

kurallar arasında HTML, XHTML,

CSS, RDF, RSS, XML ve diğer birçok

standart yer alıyor. Checky

update.mozilla.org konumundan indi-

rilebiliyor.

FoxyTunes

FoxyTunes internette gezinirken mü-

zik dinlemeyi sevenlerin mutlaka de-

nemesi gereken bir eklenti. FoxyTu-

nes birçok müzik çaları destekliyor ve

hem Mozilla, hem Thunderbird, hem

de Firefox ile çalışabiliyor. Eklenti ku-

rulduktan sonra müzik dinlerken kul-

lanılan düğmeler durum çubuğuna ya

da herhangi bir araç çubuğuna ekle-

nebildiğinden, ekran alanında azal-

maya neden olmuyor.

Müzik çalar yazılımlarla yapılabilecek

ayarların en önemlileri FoxyTunes

ile de yapılabiliyor. Hangi ortam yürü-

tücüyü yöneteceğinizi FoxyTunes

çubuğundaki nota simgesine tıklaya-

rak ayarlayabilirsiniz. Linux altında

deesteklenen programlardan şunlar:

XMMS 1.2.7, Beep Media Player

0.9.7, Noatun 2.2.1, Juk 2.0, Amarok

1.0, Music Player Daemon 0.11.4,

Rhythmbox 0.8.5.

Gönüllülere Çağrı

Burada adı geçen eklentilerden sade-

ce FoxyTunes eklentisinin 1.0 sürü-

münün Türkçesi var. (FoxyTunes şu

an 1.1.1 sürümünde.) Diğerlerinin ise

Türkçe çevirileri yok.

Türkçeleştirilmiş eklenti konusunda

çok sıkıntı var. Kendi dilimizde kulla-

nabildiğimiz eklenti sayısı oldukça

az. Burada görev, bu eklentileri kulla-

nıp bunların daha çok kişi tarafından

kullanılabilir hâle gelmesine yardımcı

olmak isteyen gönüllülere düşüyor.

Mozilla Türkiye (mozilla.org.tr) site-

sinden burada adı geçmeyen ancak

yine de ilginizi çekebilecek eklentileri

Türkçeleştirilmiş olarak indirebilirsi-

niz.

Bağlantılar

[1] http://greasemonkey.mozdev.org/

[2] http://letitblog.com/greasemonkey-compiler

Ahmet Serkan TIRATACI

Mozilla

Firefox


e-Lapis45

Çevrim içi radyoları dinlemek, televizyon kanallarını veya sinema

filmlerinin fragmanlarını seyretmek Firefox ile mümkün. Bunun

içinse sadece bir kaç eklenti kurmamız gerekiyor. Önce Real Me-

dia içeriğini oynatabilmemiz için gerekli olan Helixplayer eklentisini kura-

lım. Helixplayer programını aşağıdaki adresden indirebilirsiniz:

https://player.helixcommunity.org

Helixplayer programını bilgisayarımıza indiriyoruz. İndirdigimiz He-

lixplayer paketini dağıtımımızın paket yönetim sistemi ile kuruyoruz.

Bu adımdan sonra Helixplayer uygulaması, /usr/local/HelixPlayer

dizinine kurulmuş olmalı. Kurulumdan sonra yapmamız gereken, ek-

lenti için gereken simgesel bağlantıyı aşağıdaki komut ile oluşturmak:

Şimdi sırada Windows Media ya da QuickTime gibi daha yaygın olan türleri

çalıştırmamız için gereken “Mplayerplug-in” eklentisinin kurulumunda.

“Mplayerplug-in” eklentisini aşağıdaki adresden indirebilirsiniz:

http://mplayerplug-in.sourceforge.net Fakat daha önce, Mplayer'ın kendisini

ve işinize yarayacak codecleri kurmanız gerekiyor. Ayrıca Mplayer kurabilmek

için bazı bağımlılıklar da olabilir. Aşağıdaki adreste kurulu olması gerekenlerin

tümü bulunur: http://www1.mplayerhq.hu/homepage/design7/dload.html

Bu aşamada dikkat etmeniz gereken nokta, win32 codeclerini indirdikten son-

ra, onları /usr/local/lib/codecs dizinine koymanızın gerekmesi. Aksi takdirde

“win32codec” desteği ile Mplayer derlenmiyor. İstediğimiz kadar codec ekle-

yip, derlemeye başlamadan önce, yapılandırma betiğine arguman olarak verip,

o codec desteğini sağlayabiliriz. Örnek, win32 codecleri için;

Mplayer kurduktan sonra, artık eklentimizi kurabiliriz. Onu da aşağıdaki ad-

resten edinebilirsiniz: http://mplayerplug-in.sourceforge.net

Eklentiyi kaynaktan kurmak için “mozilla-dev” gibi bazı bağımlılıklar gere-

kebilir. Tüm bağımlılıkları kurmayı göze alıyorsanız kaynaktan derleme yapa-

bilirsiniz. Aksi takdirde dağıtımlar için hazırlanmış paketleri kullanabilirsiniz.

Kaynaktan derledikten sonra dikkat etmeniz gereken, oluşan dosyaları eklenti

dizinine kopyalamanız:

Televizyon seyretmeyin, Firefox seyredin

$ ln -s /usr/local/HelixPlayer/mozilla/* ~/.mozilla/plugins

$ ./configure --enable-win32

$ make

$ su

# make install

$ cp mplayerplug-in.so ~/.mozilla/plugins

$ cp mplayerplug-in.xpt ~/.mozilla/components

Mozilla

Firefox


e-Lapis46

Macromedia Flash Eklentisi Kurulumu

En güncel Macromedia Flash eklentisini http://www.macromedia.com adresin-

den indirebilirsiniz. Yazının hazırlandığı tarihte Macromedia Flash Player'ın

son sürümü 7'ydi ve İndirme işlemi tamamlandıktan sonra, sırası ile aşağıda-

ki adımları yapabilirsiniz:

komutu ile arşivi açtıktan sonra, oluşan dizine girip $ ./flashplayer-installer

komutu ile kuruluma başlayabilirsiniz. Kurulum programı sizi yönlendirecektir.

Genelde varsayılan ayarları değiştirmeden kabul etmek yeterli olur.

Java Eklentisi Kurulumu

Java eklentisini kullanabilmemiz için, “Java Runtime Environment” kurma-

mız gerekecek. JRE uygulamasını aşağıdaki adresden ücretsiz olarak indire-

bilirsiniz: http://www.java.com/en/ Sizinde hemen fark edeceğiniz gibi, 2 sü-

rüm var: İşletim sisteminiz RPM paketleri destekliyorsa, RPM sürümlü olanını

veya “.bin” paketini indirebilirsiniz. Kurmak için ise yapmanız gereken, “su”

komutu ile “root” kullanıcısı olmak ve indirdiğimiz dizine giderek, aşağıdaki

komutlardan size uygun olanını uygulamak yeterli olacaktır:

Kurulum işlemini tamamladıktan sonra, java'nın “$PATH” değişkeni içinde ol-

masını sağlamak ve eklentiyi gerekli yerlere kopyalayarak, Firefox veya Mo-

zilla uygulamasının kullanımına sunmamız gereklidir:

Not: Öntanımlı kurulan Java dizini olarak genelde

“/opt/sun-jdk-1.4.2.07/bin/java” yolu olabilir.

Açık olan Firefox pencerelerini kapatıp tekrar açarak ve adres satırına

about:plugins yazarak, kurmuş olduğumuz her eklentinin çıkan menüde gös-

terilmiş olmasını kontrol edebiliriz. Eğer bütün eklentileri görebiliyorsanız de-

mekki yaptığınız bütün işlemler doğrudur. Aksi taktirde bir yerde hata yapmış-

sınızdır. Radyo veya TV istasyonlarını denemek için,

http://www.yayinonline.com/ adresine gidip bir radyo istasyonu seçebilirsiniz.

Burada dikkat etmeniz gereken, veri tamponlaması için tarayıcınıza biraz za-

man tanımak. Belli bir kısmı yüklendikten sonra istediğiniz radyonun çalmaya

başladığını göreceksiniz. Bağlantınızın hızına göre bu tamponlama süresi 1-2

dakika sürebilir. Sakın acele etmeyin.

Mesut Öztürk

$ tar -xzvf install_flash_player_7_linux.tar.gz

RPM sürümü için: # rpm -Uvh dosya.rpm

BIN sürümü için: # chmod +x dosya_ismi.bin # ./dosya_ismi.bin

$ ln -s /java/burada/jdk/plugin/i386/mozilla/* ~/.mozilla/plugins

$ ln -s /java/kurulu/dizin/bin/java /bin/

Thunderbird


e-Lapis47

Postalarýnýza imzanýzý ekleyinThunderbird posta istemcisi altından

gönderilen bütün postaların sonuna

kendi imzanızı atabilirsiniz. Bu yazı-

da sizlere basitce bu işlemi nasıl ya-

pabileceğinizi anlatacağım.

Thunderbird hem HTML hemde düz

yazı biçimlerini desteklediği için,

oluşturacağınız imzalarda iki farklı

şekilde olabilir. Seçim tamamen size

ait.

Düz Yazı İmza Ekleme

1. Bir editor yardımı ile yeni bir dosya

oluşturun ve bu dosyanın içine imza-

nızı ekleyin. İmzanıza neler yazaca-

ğınız size kalmış. Benim önerim ismi-

nizi, size veya web sayfanıza nasıl

ulaşılacağına dair bilgiler yazmanız.

İmza dosyanızı metin dosyası olarak

istediğiniz bir yere

kaydedin (mesela

dosyanın ismi im-

za.txt olabilir)

2. Daha sonra Thun-

derbird programını açın ve sırası ile

aşağıdaki yolu takip edin:

Düzenle -> Posta ve Haber Grubu

Ayarları

3. Açılan pencereden kullandığınız

hesabı seçin ve sağ menüdeki “imza

ekle” seçeneğini aktif hale getirin.

Etkinleştikten sonra “imza.txt” dos-

yasının seçerek işlemi tamamlayın.

Bundan sonra göndermek istediğiniz

her mesaja imzanız otomatik olarak

eklenecektir.

HTML İmza Eklemek

Eğer html dosyası nasıl oluşturulur

bilmiyorsanız, aşağıdaki işlemleri

adım adım takip edebilirsiniz:

1. Thunderbird'i çalıştırın ve “Yeni

Posta” diyerek mesajınızı yazmaya

başlayın

2. Biçimlendirme özelliklerini kullana-

rak imza için kullanmak istediğiniz

bilgileri girin (Resim ekleyebilir, web

sayfanız için bağlantı girebilirsiniz).

3. Yazdıklarınızı CTRL+A ile seçin

(ya da “Düzenle -> Hepsini Seç”).

4."Ekle" Menüsünden "HTML" seçin:

Thunderbird


e-Lapis48

5. Penceredeki metni seçip kopyalayın

ve metin editörünüzün içine yapıştırın.

6. Uzantısı .html olacak şekilde kayde-

din. Örn: "imzam.html"

7. Thunderbird'de "Posta ve Haber

Grubu Hesap Ayarları" kısmında he-

sabınızı seçtikten sonra imza ekle kutu-

cuğunu işaretleyin İmza dosyanızın yo-

lunu "Seçin" kısmından girin ve “im-

zam.html” dosyasını seçin.

Bu kadar. Bundan sonra her göndere-

ceğiniz mesajda imzanız otomatikman

mesajınıza eklenecektir.

İmzaya tanıtım amaçlı bir bağlantı yada resim eklemek

Eğer imzanıza Thunderbird veya Fire-

fox için tanıtım amaçlı bir resim yada

bağlantı eklemek isterseniz, gerekli

kodlara ve resimlere Thunderbird için

buradan [1] , Firefox için buradan [2]

erişebilirsiniz.

Resmi bilgisayarınıza indirdikten sonra

resmin altındaki kodu kopyalayıp uzan-

tısı “.html” olacak şekilde kaydedip yu-

karda anlatıldığı gibi imza dosyası ola-

rak ekleyin. Ayrıca kodları örnek alarak

kendinize özgü birşeyler hazırlayabilir-

siniz.

Kartvizit Ekleme

Gönderdiğiniz her mesaj altına kendi

imzanızı atabileceğiniz gibi, kendi oluş-

turacağınız kartvizitinde giden mesaj ile

gönderilmesini sağlayabilirsiniz. Bunun

için yapmanız gereken tekşey “imza

ekle” bölümünde “Kartvizitimi Ekle”

seçeneğini seçmeniz gerekli. Kartvizit

oluşturma menüleri oldukça kolay. Ge-

rekli yerleri doldurduktan sonra kartvizi-

tiniz otomatik olarak oluşacak ve gön-

derdiğiniz her mesaja eklenecektir.

Orcun Apaydın

Bağlantılar

[1] http://www.mozilla.org/products/ thunderbird/buttons.html

[2] http://www.spreadfirefox.com/ ?q=affiliates/homepage

Sýfýrdan

Linux


e-Lapis49

Biz LFS'ye uzun haliyle Linux From

Scratch'e “Sıfırdan Linux” çevirisini

yakıştırdık. LFS'nin tam olarak ne ol-

duğunu anlatabilmek için sitedeki kı-

sa tanıma başvuralım:

Linux From Scratch (LFS), kendi

özel Linux sisteminizi kurabilmeniz

için gerekli adımları sağlayan bir pro-

jedir.

Tanımda da bahsediliği gibi proje

sonrasında bilgisayarınızda tama-

men size özel bir Linux sistemi ola-

caktır. Bir Linux'u nasıl bu kadar

özelleştirebileceğinizi merak ediyor

olabilirsiniz; LFS projesi dahilinde

tüm kullanıcı arayüzlü ve alt seviyeli

uygulamaları kaynak kodlarından ku-

racağınız için, kurulum sırasında

üzerilerinde değişiklik yapmak olduk-

ça kolaydır. İlk kurulumlarınızda ge-

rekli değişiklikleri LFS projesi dahilin-

de sağlanan yamalar ile yapacak, fa-

kat bu konuda tecrübe kazandıktan

sonra standart değişikliklere siz de

eklemeler yapabilir hale geleceksi-

niz.

Bir LFS kurulumu yapabilmeniz

için orta düzeyde Linux kullanımı

tecrübenizin olmasını öneririz. Dü-

zey, oldukça göreceli birşey olması-

na rağmen, proje boyunca genelde

olmasa da küçük hatalarla karşılaşa-

bileceğinizi göz önünde bulundurma-

lısınız. Siz-

den bu hata-

ları giderme-

niz beklen-

mez, fakat

bu konuda

yardım ala-

caksınız ha-

tanın olası

kaynaklarını

tahmin edebilir ve karşı tarafa yeterli

bilgiyi aktarabilir seviyede olmalısı-

nız. Aslında bu konu, “Nasıl Düzgün

Soru Sorulur?” başlığı ile de ilgilidir

yazının sonundaki bağlantıyı kullana-

rak belgeye erişebilirsiniz.

Buraya kadar LFS'nin yöntemi hak-

kında da ipuçları vermiş olduk. Olay-

ları daha da karıştırmadan gerçek

yöntemden bahsedelim. İşin teknik

kısmı ile ilgilenmeyenler yazının bu

kısmını atlayabilirler. Fakat işlerin

nasıl yürüdüğü hakkında bilgi sahibi

olmanız, yapabileceklerinizi görme-

niz açısından size yardımcı olacaktır.

Projeye başlamak için biligisayarınız-

da önceden kurulmuş bir Linux sis-

temi olduğu varsayılır. Bu sisteme

gereksinim duyulmasının nedeni LFS

projesi uygulanırken kullanılması ge-

reken derleyici, kütüphaneler ve bazı

yardımcı uygulamaların bulunması-

dır. Bu sisteme geçici bir süre ihtiyaç

duyulduğundan, isterseniz bir

LiveCD ile de konak sistem denilen

kurulu Linux sistemi ihtiyacınızı gide-

rebilirsiniz. Konak sistemin yanında

bir de tercihen boş bölümünüzün bu-

lunması gerekir.

LFS projesine başlarken, en temel ve

kullanılabilir bir GNU/Linux sistemi

içinde bulunması gereken uygulama-

LFS, piyasada bulu-nan dağıtımların zo-runluluklarından,sorunlarından veiçerik yoğunluğun-dan şikayet edenleriçin çok güzel bir al-ternatiftir. Bu yazıdaLFS projesinin neolduğu, nasıl uygu-landığı ve size ka-zandırdıkları hak-kında, merak ettikle-rinizi bulabilirsiniz.

“Sýfýrdan Linux”

Sýfýrdan

Linux


e-Lapis50

ların kaynak kod paketleri teker teker

indirilir. Bu paketlerden Binutils, GCC

ve standart kütüphaneler merak

edenler yazının sonundaki paket içe-

riklerine göz atabilirler konak sistem

ile derlenir. “Derleme” kelimesi gö-

zünü korkutmasın. Birkaç yardımcı

uygulama daha kurularak, paketler

bu oldukça küçük olan sistemle der-

lenmeye hazır hale getirilir. Bu öncü

sistemin kurulmasının amacı konak

sistemden olabildiğince bağımsız

davranılmak istenmesidir. Aksi tak-

dirde konak sistemin kendine has

ayarları yüzünden, yeni paketlerin

kurulumunda büyük sorunlarla karşı-

laşılabilir.

Ön sistemden sonraki pa-

ketlerin kurulumu kitap da-

hilinde olabildi-

ğince detaylı

bir şekilde an-

latılmaktadır. Derle-

me için kullanılacak

komutları, komutla-

rın açıklamaları

ve alternatifleri

gibi bilgileri ki-

tapta bulabilir-

siniz. Bu güzel açıklamalar sayesin-

de ne yaptığınızı ve işlerin nasıl yü-

rüdüğünü daha kolay anlayabilirsiniz.

LFS'nin kullanıcıyı belki de en çok

korkutan kısmı kitabın sonlarında yer

alan çekirdek derleme bölümüdür.

Eğer LFS'den çekinmenizin tek sebe-

bi buysa, bu konu üzerinde bir daha

düşünmenizi şiddetle öneririz. İşleri-

niz acil değilse, biraz kaynak okuma

ve deneme/yanılma sonrasında ihti-

yaçlarınızı tam anlamıyla karşılaya-

cak çekirdeğe ulaşabilirsiniz. Bu işe

zaman kaybı olarak bakmak, size ka-

zandırdıkları ile karşılaştırıldığında

oldukça yanlış olacaktır.

LFS kitabındaki yönergeleri başarı ile

uyguladığınızda, karşınızda gerçek

anlamda temel bir Linux sistemi ola-

caktır. Bu aşamadan sonra sistemin

özelleştirilmesi pencere yöneticileri,

grafik arayüzlü uygulamaların yük-

lenmesi gibi konusunda BLFS proje-

sine başvurmanız gerekir. Beyond

Linux From Scratch (BLFS) kitabın-

da X.org, KDE, GNOME, Mozilla ve

size gerekli olacak birçok kütüphane-

nin kurulumu anlatılır. Kullanıcılar,

BLFS kitabınının genelde hepsini uy-

gulamazlar. Kitabın içeriği çok geniş-

tir ve paketler arası bağımlılıklar çok

iyi anlatılmıştır. Yani siz sadece Mo-

zilla'yı kurmak istiyorsanız, kitabın o

bölümüne gitmeli ve konu başındaki

bağımlılıkları tamamlamalısınız. Böy-

lece size gerekmeyen paketler de ku-

rulmamış olur.

LFS'nin Getirileri

Peki uzun derleme iş-

lemleri sonun-

da elinize ne

geçmiş ola-

cak? Bu kadar

şeye değecek

mi? Bu soruları iki ayrı kullanıcı pro-

fili için cevaplamak sanırız ki daha

uygun olacaktır:

1) LFS'yi Genel Amaçlı Kullana-caklar için

Kurulum sırasında işler ters gitse da-

hi, kitabı takip ettiğiniz sürede olduk-

ça yeni ve gerekli şeyler öğrenecek-

siniz. LFS kitabına sadece projeye

yönelik bir kitap olarak bakmamak

gerekir. Kitapta Linux standartları, in-

ce ayarlar, genel komut anlatımları

gibi çok işe yarar bilgiler bulacaksı-

nız. Projeyi iyi veya kötü bir şekilde

bitirseniz dahi, Linux yüklü bir maki-

Sýfýrdan

Linux


e-Lapis51

ne karşısına oturduğunuzda öğrendi-

ğiniz bilgilerin yararını göreceksiniz.

Her ne kadar çok şey vadediyor gibi

görünse de, bunların kötümser dü-

şünceler olduğunu da unutmamak la-

zım. Size katacağı bilgilerin yanında,

bundan böyle sistem donanımına

bağlı olarak göz açıp kapayıncaya

kadar başlayan, herşeyin hızlı bir şe-

kilde açıldığı, içinde kullanmadığınız

programların bulunmadığı bir Linux

sisteminiz olacak. Büyük ihtimalle ar-

tık çekirdek derlemenin o kadar zor

birşey olmadığını düşüneceksiniz.

Ayar yapmanız gerektiğinde, artık

Kcontrol, DrakeConf gibi grafiksel

arayüzler yerine konsolu açmayı ter-

cih eder hale geleceksiniz. Proje son-

rasında derleme konusunda da ol-

dukça tecrübe kazanmış olacağınız

için artık yeni çıkan uygulamaları, da-

ğıtımınıza özel paketlerinin hazırlan-

masını beklemek zorunda kalmadan

kurabileceksiniz. Bu “*siniz”ler liste-

si daha da uzatılabilir ama bu kadar

örnek, anlatmak istediğimiz şey için

yeterli olmuştur herhalde.

Burada yine projenin kendi tanımında

kullanılan bir paragraftan yardım ala-

lım:

Linux dağıtımlarını süpermarketten

veya fast-food restoranından alın-

mış bir hamburgere benzetebiliriz:

Hamburgerinizi yerken içinde tam

olarak ne olduğundan emin olmazsı-

nız. Oysa LFS size hamburgerin na-

sıl yapıldığını anlatır; böylece daha

fazla inceleme şansınız olur, isteme-

diğiniz şeyleri çıkarabilirsiniz ya da

hamburgerinizin içeriğini istediğiniz

gibi zenginleştirebilirsiniz. İçerikten

memnun kaldığınız zaman, bu içeriği

birleştirmeye başlarsınız. Hamburge-

rinizi kızartabilir, fırınlayabilir, barbe-

kü ile pişirebilir veya çiğ yiyebilirsi-

niz. Seçim tamamen size aittir.

2) LFS'yi Özel Amaçlı Kullanacaklar için

LFS, pek çok özel gereksinimi kolay-

ca karşılayabilir. Örneğin önemli bir

proje için gömülü sistem geliştirece-

ğinizi düşünelim. Real-time bir çekir-

değe ihtiyacınız var, fakat dağıtımla-

rın gömülü sistemler için sunduğu çö-

zümler size uymuyor ve birileri sizin

ihtiyacınızı karşılayacak çekirdeği ve

yamalarını internette sunmuş. Diğer

çoğu dağıtımı kullanırken, bu tür dı-

şarıdan bir çözüm kullanmak sizi ol-

dukça uğraştırır, oysa ki LFS içinde

bu oldukça kolaydır. Olaya biraz yü-

zeysel bakarsak tek yapmanız gere-

ken LFS kitabı dahilinde kurulan çe-

kirdek yerine, kullanmak istediğiniz

özel çekirdeği kurmaktır.

Bir LFS 'yi kurulumdan sonra

100MB'a sığdırmak oldukça kolaydır.

Eğer gereksinimleri belirler ve LFS'yi

bu yönde özelleştirmeye devam

ederseniz daha da iyi sonuçlar alabi-

lirsiniz. Örneğin LFS ekibi 8MB yer

kaplayan ve Apache web sunucusu

çalıştırmak için yeterli olan bir sistem

kurduklarından, belgelerinde bahset-

mektedirler. Aynı şeyi popüler dağı-

tımlarla yapabilir miydiniz?

Bağlantılar

[1] http://www.linuxfromscratch.org

[2] http://lfs.geleceklinux.org

Arman Aksoy

e-Postacý


e-Lapis52

Pine® (- a Program for Internet News & Email) [1]

yazılımı neredeyse her dağıtımla birlikte yüklenir.

Eğer yüklenmediyse, her dağıtımın kendine ait

paket yöneticisi ile kolaylıkla kurmanız mümkün.

GUI, fare gibi X'in getirdiği özelliklerin hiçbirini kullanma-

masından dolayı “pine” ı ilk çalıştırdığınızda korkabilir-

siniz ve bir çoğumuzun alışık olmadığı bu ortamda çalış-

mak tuhaf gelebilir. Bununla birlikte alışma sürecini at-

laktıktan sonra hiçbir sorunun kalmayacağını, ayrıca pro-

gramı hızının sizi kesinlikle tatmin edeceğini belirtmeden

geçemeyeceğim.

X sunucusu kullanmayan kullanıcılar için vazgeçilmez bir program olmasının

yanında, benim gibi bazı işlemlerde zaman kazanmak isteyenlere, diğer posta

istemcilerine göre ciddi bir alternatiftir. Pine programını ilginç kılan sadece

hızlı olması değil, aynı zamanda uzaktan kullanımda da çok başarılı olmasıdır.

Farz edelim ki internetin en ücra köşesinde bir sunucumuz olsun. Bu sunucu-

ya dünyanın her yerinden “ssh” üzerinden bağlanarak elektronik postalarımı-

zı “pine” ile kontrol edebilir ve kolaylıkla cevaplayabilirsiniz.

Ayarlar

Pineìn ayarları çok detaylı (yaklaşık 200 tane ayar olanağı var) olduğundan,

burada sadece önemli ve gerekli olan ayarları açıklayacağız. İleride kendiniz

bu ayarları gönlünüzce değiştirebilirsiniz. Bu arada pineìn klavuzuna [2] ba-

kabilir ve oradaki örnekleri de inceleyebilirsiniz.

Pine, postalarınızı posta kutularından tek başına(sendmail [3] ve fetchmail [4]

gibi sunucular olmadan) alamaz. Fetchmail olmadan, sadece internette bulu-

nan pop3 veya imap sunucusuna tünel kurarak, sunucudaki postalara erişimi-

nizi sağlar. Kendi başına posta kutularını belirli aralıklarla tarayamaz. Daha

doğrusu otomatik bir posta taşıma işlemini gerçekleştiremez. Bu yüzden sis-

teminizde kurulu ve çalışır fetchmail ve sendmail sunucuları olmalıdır.

Fetchmail, postaları internetteki posta kutularınızdan alır. Sendmail ise yerel

(local) sistemdeki posta kutunuza iletir. Burada fetchmail veya sendmailìn

kurulumuna yer vermeyeceğiz ve sisteminizde kurulu , çalışır haldeki fetchmail

ve sendmail sunucuları olduğunu varsayarak anlatıma devam edeceğiz.

Tüm ayarlar ~/.pinerc dosyasında yapılmaktadır. Metin düzenleyicisiyle bo-

ğuşmak istemeyenler, pine`ın kendi içindeki ayar menüsünüden ayarlarını ya-

pabilir.

Elektronik postala-rınıza daha kolayve hızlı erişmek is-tiyorsanız, mutlaka„pine“ isimli kü-çük, komut satırıposta istemcisinebir göz atmalısınız.Bu yazıda „pine“kurulumu, ayarlarıve kullanımı hak-kında kısa bilgi ve-receğim.

Pine: Nostaljik Postacý

e-Postacý


e-Lapis53

Pine ayarları

Bir terminal penceresi (aterm, xterm,

konsole, gnome-terminal vb) açarak,

“pine” yazdığınızda “pine” yazılımı-

nı çalıştırmış olursunuz. İlk defa ça-

lıştırıldığı için, pine istemcisi, pro-

gramcılar tarafından yazılan bir hoş-

geldiniz metniyle birlikte açılıyor (Re-

sim 1). Metni geçip ana menüye

ulaşmak için enter tuşuna basınız.

Öncelikle önemli ayarlarımıza bir göz

atalım. Bunun için pine`ın ana menü-

sünde (Resim 2) “s” tuşuna basa-

rak, ayarlar sekmesine geçiyoruz.

Tuşlar arasında şu an bizim için en

önemlisi “c” (Config) tuşudur. Con-

fig penceresine geçtikten sonra klav-

yemizin yön tuşlarıyla ayarlanmamız

gereken satırı işaretleyerek “enter”

tuşuna basmalısınız. Ardından bu sa-

tırdaki ayarları gerçekleştirmelisiniz.

Temel Ayarlar

personal-name: Buraya kendi adını-

zı girebilirsiniz. Eğer girmesseniz

“passwd” dosyasındaki isminiz kul-

lanılacaktır.

user-domain: Bu satırda postaları-

nızın tutulduğu sunucunun adresini

girmelisiniz. Örneğin ;

linux-sevenler.org

smtp-server: Sendmail posta iletme

işlemini sorunsuz gerçekleştirdiğin-

den bu satırı boş bırakabilirsiniz. Fa-

kat isterseniz smtp.linux-sevenler.org

gibi bir smtp sunucu adresi de yaza-

bilirsiniz.

Inbox-path: Eğer fetchmail sunucu-

sunu kullanıyorsanız bu satırda yerel

posta kutusunun diskinizdeki yolunu

girmelisiniz, mesela

“/var/spool/mail/kullanıcı_ismi” .

Eğer fetchmail kurulu veya çalışır

halde değilse, tünelleme için posta

sunucunuzun pop3 yada imap adre-

sini girmelisiniz, mesela “mail.linux-

sevenler.org/novalidate-cert” . (no-

validate-cert eklemek zorunda kala-

bilirsiniz, baştan eklemekte fayda

var)

Signature-file: Bu satırda sadece

imza (signature) dosyasının bulundu-

ğu yeri yazarsanız yeterli olacaktır.

Ama imza ayarını/metinini “ayar sek-

mesinde” “s” tuşuna tıklayarakta

değiştirebilirsiniz.

Character-set: Türkçe karakterleri

kullanabilmek için bu satıra

“iso8859-9” yazmalısınız.

Editor: Burada favori komut satırı

metin düzenleyicinizi seçmelisiniz.

Bu vim[5], pico yada nano olabilir.

Resim 1: Pine ilk açılışmenüsü

Resim 2: Ana Menü

e-Postacý


e-Lapis54

Vim, yaygın olarak kullanıldığından

örnek olarak onu kullanacağız. Editör

olarak vim kullanmak için bu satıra

“/usr/bin/vim” değerini girebilirsi-

niz.

Mail-check-interval: Pine'ın hangi

aralıklarla ayarladığınız klasörleri, di-

zinleri veya sunucuları yeni postalar

için taramasını istiyorsanız buraya

saniye cinsinden değerini girmelisi-

niz. 900 bu konuda iyi bir sayı. Böyle-

ce istemciniz çalıştığı sürece her 900

saniyede bir(15 dakika yani) ayarlı

posta kutularınızı yeni mesajlar için

tarayacaktır.

Bu ayarları yaptıktan sonra “e” ve

“y” tuşlarına arka arkaya basarak,

ayar sekmesinden çıkıyoruz.

Pine kullanımı

Pine`ın ana menüsünde görüldüğü

üzere (Resim 2), istenilen noktaya ya

kısayollarla (mesela yeni mesaj yaz-

mak için “c” (compose) tuşu) ya da

yön ve enter tuşlarından oluşan kom-

binasyonlarla ulaşılabilir. Bunun dı-

şında “pine” ekranı-

nın en alttaki iki satı-

rında kısayollar ve iş-

levleri yazmaktadır:

'”^” simgesi “ctrl” tu-

şunu belirtmektedir.

Önemli bir baska tuşta

“<” dir. Bu tuşla inter-

net tarayıcılarında

(mesela Firefox`da)

olduğu gibi bir önceki

sayfaya/sekmeye geri dönebilirsiniz.

Yeni bir posta yazmak için, ana me-

nüde “c” (Compose) tuşuna basma-

lısınız. Açılan ekranda ilk satırda is-

miniz ve elektronik posta adresiniz

yazmaktadır.

To: Buraya iletiyi yollayacağınız pos-

ta adresini girmelisiniz.

(Mesela anotheruser@linux-

sevenler.org)

Cc: İletinin bir kopyasının yollanaca-

ğı e-posta adresi. Birden fazla kopya

yollanacaksa, adresler arasına virgül

koymalısınız. Eğer kopya yollanması

gerekmiyorsa bu satırı boş bırakabi-

lirsiniz.

Attachment: Eklentileri yönetmek

için bu satıra Resim3'te görüldüğü gi-

bi eklentinin tam yolunu belirtmelisi-

niz. Ayrıca “ctrl+j” ve “ctrl+t” kom-

binasyonlarını arka arkaya uyguladı-

ğımızda, ekranda size bir dosya tara-

yıcı menüsü açaktır. Bu tarayıcıda

eklenecek dosyanızı seçtikten sonra

(enter basılarak seçilir), eklenecek

dosyaya bir yorum yazmanız bekle-

nir. Yorumunuzu yazdıktan sonra

tekrar “enter” tuşuna basarak posta

taslağınıza geri dönebilirsiniz. Bu

yolla çok kolay bir şekilde dosya ek-

leyebilirsiniz.

Subject: Konu başlığınının girilmesi

gereken satır.

Başlığı girip “enter” tuşuna bastık-

tan sonra karşınıza yukarıda ayarla-

dığınız düzenleyiciye ait pencere gel-

Resim 3: Yeni mesajyazma menüsü

e-Postacý


e-Lapis55

meli. Mesajınızı yazmak (veya dü-

zeltmek) için ilk önce “i” tuşuna bas-

malısınız. Eğer vim programını kul-

lanmışsanız mesajınızı bitirdikten

sonra “esc” ve ardından “:wq” tuş-

larını girmelisiniz. Tekrardan “enter”

tuşunu kullandığınız taktirde mesajı-

nız yazılacak (w) ve vim ekranından

tekrar pine`ın taslak sayfasına çıka-

caktır (q). Vim`de çıkış komutu

“:q”dur ve yazdırmak için ':w' kulla-

nılır (not: burada ':' tuşuna basmanız

şart yoksa vim verdiğiniz komutları

çalıştırmaz), dolaysıyla ikisinin kom-

binasyonunu yani “:wq” kullanarak

zaman kazanabilirsiniz.

Eğer değiştirmek istediğiniz herhangi

bir satır varsa, yön tuşlarıyla bu satı-

ra ulaşabilir ve gereken değişiklikleri

gerçekleştirebilirsiniz. Şimdi geriye

sadece mektubunuzu yollamak kalı-

yor. Bunun için “ctrl+x” tuş kombi-

nasyonunu kullanmalısınız. Ardından

“y” tuşuna basarak ekranın alt kıs-

mındaki 'yollansınmı' sorusuna evet

dedikten sonra postanız sahibine

doğru uzun yolculuğuna başlamış

olur.

Adres defteri

Adres defterine ulaşmak için ana me-

nüde “a” kısayol tuşunu kullanabilir-

siniz. Ardından açılan ekranda “@”

tuşunu kullanarak yeni bir adres kay-

dı yapabilirsiniz (Resim 4).

Nickname: Kaydı yapılacak posta

adresi sahibinin rumuz/takma ismi.

Eğer burada akıllı bir yöntem kulla-

nırsanız, posta yazma işlemi hem

daha hızlı gerçekleşir hem de ana

menü üzerinden adres defterine gir-

me işlemini yapmanıza gerek kal-

maz. Postayı yazarken To: satırına

burada belirlemiş olduğunuz rumuzu

girmeniz yeterli olacaktır. Mesela ru-

muzları ismin baş harfi ve soyad ola-

rak belirleyebilir (mesela Aytaç Kır-

mızı = akırmızı) ve böylece hem akıl-

da kalıcı bir sistem sahibi olur hem

de postanın yollanacağı kişinin epos-

ta adresini uzun uzun yazmadan ga-

yet pratik bir şekilde bu işlemi ger-

çekleştirebilirsiniz.

Fullname: Kaydı yapılacak eposta

adresi sahibinin gerçek ismi ve soya-

dı.

Adress: Kaydı yapılacak eposta ad-

resi

Tüm kayıtlarınızı girdikten sonra

“ctrl+x” tuş kombinasyonu ve ardın-

dan “y” tuşunu kullanarak kayıt işle-

mini tamamlarsınız ve oluşturmuş ol-

duğunuz eposta adresi bağlantısı

bundan sonra adres defterinizde yer

alır.

Adres defteri ekranında, posta yaz-

mak istediğiniz bağlantının yön tuşla-

rıyla üstüne gelip “c” tuşuna bastığı-

nızda, direk olarak posta yazma ek-

ranının açıldığını ve taslakta To: sa-

tırının seçtiğiniz bağlantıyı içerdiğini

göreceksiniz.

Gelen postalar

Eğer fetchmail ve sendmailì doğru

ayarladıysanız (ya da ayarlarda In-

box-path: satırında mail suncunuzu

Resim 4: Adres Defteri

yazdıysanız), ana menüde “i” tuşuna

basarak posta kutunuza ve yollanmış

ya da yedeklenmiş postalarınıza ula-

şırsınız. Inboxù seçtiğiniz takdirde

yeni postalarınızı görüntüleyebilir

(eğer fetchmail yerine direk mail su-

nucusuyla bağlanma yolunu seçtiy-

seniz ek1 kutusuna bakmanızda fay-

da var) ve çeşitli tuşlarla postalarını-

zı işleyebilirsiniz (resim5).

“N” olarak işaretli postalarınız yeni

gelen ve henüz okunmamış olan me-

sajları tanımlar. Yön tuşlarıyla posta-

larınızı seçebilir ve mesela “s” tuşu-

nu kullanarak o postanın farklı kayıt

edilmesini sağlayabilirsiniz. “s” tu-

şunu kullandıktan sonra pine posta-

nın nereye kaydedileceğini sorar. Bu-

rada postaya ve o postanın kategori-

sine göre bir isim verebilir ve bu isim

altında diğer postalarınızı da depola-

yabilirsiniz. Yeni gelen postalarınızı

okumak içinse, yeni postanın üstüne

gelip “enter” tuşuna basmanız ye-

terlidir. Tuşlar ve işlevleri kısaca ek2

kutusunda sıralanmıştır.

Sonuç

Azla yetinmeyi bilen ve işlerini hızlı

bir şekilde bitirmek isteyen ya da in-

ternetteki (evdeki) uzaktan bir maki-

naya erişerek postalarını yönetmek

isteyen kullanıcılar için kesinlikle ya-

rarlı bir yazılım. Kullanımının oldukça

kolay olmasından dolayı şu ana ka-

dar hep GUI kullanmış kullanıcıların

da göz atmasında büyük fayda var.

Resim 5: Gelen YeniMesajlar

Ek1: internette bulunan

mail sunucusuna bağ-

lanma

Eğer fetchmail yerine direkinternette bulunan sunucu-ya bağlanma yolunu seçtiy-seniz, ana menüde „i“ tuşu-nu kullanarak posta kutu-nuza geçmelisiniz. Gördü-ğünüz „Inbox“ ismindeki di-zini yön tuşlarıyla işaretle-yerek „enter“ tuşuna basın.Ekranın alt kısmında sizeayarladığınız sunucununkullanıcı bilgilerini sormalı(eğer sormuyorsa büyük ih-timalle ayarlarda bir hata

vardır. Tekrar gözden geçi-rerek bağlanmayı deneyi-niz). İlk önce posta hesabı-nız için kullandığınız kulla-nıcı ismini girmelisiniz. Buişlemden sonra tekrar „en-ter“ tuşuna basmanız gere-kecek. Bu sefer ekranın altkısmında size bağlanmakistediğiniz hesabın şifresinisorar. Şifrenizi girdiktensonra tekrardan „enter“ ya-pın. Hesabın kullanıcı bilgi-leri doğru girildiyse, postakutunuzdaki postalara eriş-miş olmanız ve ekrandapostanızdaki mesajları gö-rüyor olmanız gerekir.

e-Postacý


e-Lapis56

Bağlantılar

[1] http://www.washington.edu/pine/

[2] http://www.washington.edu/pine/user-guide/

[3] http://www.catb.org/~esr/fetchmail/

[4] http://www.sendmail.org/

[5] http://www.vim.org/Aytaç Kırmızı

Gentoo


e-Lapis57

Deltup ile tasarruf yapýnDeltup, bir programın tamamı yerine, diskinizde bulunan sürümü ile, en güncel

sürümü arasındaki farkı indirmenizi sağlayan programdır (bir yama gibi). Ör-

nek bir durum incelemek gerekirse, “program-1.0.0.tar.bz2” zaten

“/usr/distfiles” içinde mevcut ve programımızın yeni sürümü çıktı. Bu durum-

da “deltup” kullanırsak, “program-1.0.1.tar.bz2” (dikkat yeni sürümü) yerine

sadece ikisi arasındaki farkı indirerek, yeni sürüme sahip olabiliriz. Bu sayede

hatırı sayılır bir trafik tasarrufu yapmış olacağız. Özellikle düşük hızlı interne-

te sahip olanların ve dial-up kullanıcılarının mutlaka kullanması gereken bir

program.

Kurulum

Kullanmamız gereken 2 paket (deltup ve getdelta) var. Bu programlar henüz

kararlı (stable) olarak kabul edilmedikleri için, ilk önce aşağıdaki iki komutu

vermeniz gerekli:

Daha sonra kurulum için aşağıdaki komut yeterli olacaktır:

Ayarlama

Tüm Portage işlemlerinde “deltup” kullanmamız için, “make.conf” dosyası-

nın içine aşağıdaki satırı eklememiz gerekiyor:

FETCHCOMMAND="/usr/bin/getdelta.sh \$\{URI\}"

Şimdi basit bir örnek ile açıklayalım:

# echo "app-portage/deltup ~x86" >> /etc/portage/package.keywords

# echo "app-portage/getdelta ~x86" >> /etc/portage/package.keywords

# emerge getdelta

# emerge -u xterm

Calculating dependencies ...done!

>>> emerge (1 of 1) x11-terms/xterm-200 to /

>>> Downloading http://ftp.belnet.be/mirror/rsync.gentoo.org/gentoo/dis

tfiles/xterm-200.tgz

Searching for a previously downloaded file in /usr/portage/distfiles

We have following candidates to choose from

xterm-197.tgz

The best of all is ... xterm-197.tgz

Checking if this file is OK.

Trying to download xterm-197.tgz-xterm-200.tgz.dtu

Gentoo


e-Lapis58

Sistemimizde xterm-197 kurulu ve xterm-200 sürümü çıktığını farz edelim.

Örneği incelediğimizde, xterm-197'yi xterm-200 sürümüne yükseltmek için,

37kb 'lık bir download gerçekleştirilmiş.

“/usr/portage/distfiles” bir kontrol edelim:

697 KB yerine 37 KB boyutunda bir dosya indirdik ve en yeni sürüme sahip ol-

duk. Basit bir hesaplama yaparsak:

37/697 = ~ 0.05

Bu durumda yaklaşık %95 bant genişliğinden tasarruf etmiş oluyoruz.

Sizce bu programı kullanmaya değmez mi?

--07:31:13-- http://linux01.gwdg.de/%7Enlissne/deltup.php?have=xterm-

197.tgz&want=xterm-200.tgz&url=ftp://invisible-island.net/xterm/xterm-

200.tgz&version=0.6

=> `deltup.php?have=xterm-197.tgz&want=xterm-

200.tgz&url=ftp:%2F%2Finvisible-island.net%2Fxterm%2Fxterm-

200.tgz&version=0.6'

Resolving linux01.gwdg.de... 134.76.13.21

Connecting to linux01.gwdg.de134.76.13.21:80... connected.

HTTP request sent, awaiting response... 302 Found

Location: ftp://134.102.3.5/deltup/xterm-197.tgz-xterm-200.tgz.dtu following

--07:31:17-- ftp://134.102.3.5/deltup/xterm-197.tgz-xterm-200.tgz.dtu

=> `xterm-197.tgz-xterm-200.tgz.dtu'

Connecting to 134.102.3.5:21... connected.

Logging in as anonymous ... Logged in!

==> SYST ... done. ==> PWD ... done.

==> TYPE I ... done. ==> CWD /deltup ... done.

==> PASV ... done. ==> RETR xterm-197.tgz-xterm-200.tgz.dtu ... done.

Length: 37,862 (unauthoritative)

100%====================================> 37,862 18.21K/s

07:31:22 (18.18 KB/s) - `xterm-197.tgz-xterm-200.tgz.dtu' saved 37862

GOT xterm-197.tgz-xterm-200.tgz.dtu

Successfully fetched the dtu-file - let's build xterm-200.tgz...

xterm-197.tgz -> xterm-200.tgz: OK

cleaning up This dtu-file saved 644 kB (94%) download size.

>>> md5 src_uri ;-) xterm-200.tgz >>> Unpacking source...

>>> Unpacking xterm-200.tgz to /var/tmp/portage/xterm-200/work

>>> Source unpacked.

# ls /usr/portage/distfiles/xterm-* -l

-rw-rw-r-- 1 root portage 690331 Dec 29 07:11 /usr/portage/distfiles/xterm-197.tgz

-rw-rw-r-- 1 root portage 697480 Apr 15 07:31 /usr/portage/distfiles/xterm-200.tgz

Mesut Öztürk

Masa

Üstü


e-Lapis59

Gdesklets nedir?

Gdesklets masaüstünüzde

hoş görüntüler yaratmanızı

sağlayan, aynı zamanda

kullanışlı minik uygulama-

lardan ve görüntülerden

oluşan gelişmiş bir program

yapısıdır.Kuracağınız bir

program ve tamamen sizin

zevkinize göre seçeceğiniz görüntüler(display) ile inanılmaz

hoş masaüstlerine sahip olabilirsiniz.

Kısaca bir desklet iki kısma ayrılır. Bunlar algılayıcılar(Sen-

sor) ve görüntüleyicilerdir(display).Sensorler bilgi transferi-

ni kontrol eder.Örneğin hava durumu ile ilgili bir sensor bir

web sayfasından hava durumu bilgilerini okur. Bir saat sen-

soru işletim sisteminden saati öğrenir... Display'lerin görevi

ise sensor'lerden sağlanan bilgilerin kullanıcıya sunulması-

dır.

Aşağıda çok hoş bir gdesklets'li masaüstü örneği var.Bu ya-

zının sonunda belirtilen adreslerdeki ekran görüntülerinden

esinlenerek sizde kendinize bunun gibi bir masaüstü yapa-

bilirsiniz.

İnsanlar Linuxt,a çoğuayar komut satırından ya-pılıyor diye Linux'un ma-saüstünü de bununla para-lel zannediyor. Ama gören-leri kıskandıran hatta banada Linux kurun dedirtecekmasaüstlerine sahip olabi-lirsiniz. Nasıl mı? Tabii kiGdesklets sayesinde...

Kýskandýracak Masaüstleri

Masa

Üstü


e-Lapis60

Gdesklets Kurulumu

Gdesklets kurulumu için gereken ya-

zılımlar aşağıda listelenmiştir. Bu-

nunla beraber bazı programcıkların

kendine özel, daha başka bağımlılık-

ları olabilir.

Python 2.3 veya sonrası

pygtk 2.4.0 veya sonrası

libgtop 2.8.0 veya sonrası

librsvg

GConf

gnome-python 2.6.0 veya sonrası

gnome-python için GConf desteği

Gdeskletsin son sürümü olan

gDesklets-0.34.3 paketini ister paket

yöneticisiyle, ister kaynak koddan

derleyerek kurabilirsiniz. Burada ku-

rulumun detaylarından bahsedilme-

yecektir. Kurulumdan sonra bir so-

runla karşılaşmadıysanız aşağıdaki

iki komutu verdiğinizda Gdesklets'i

kontrol etmeye yarayan yani görüntü-

leyiciler ve sensorlar ekleyebileceği-

niz, kaldırabileceğiniz programı baş-

latabilirsiniz.

Gdesklets Kullanımı

Kurduktan sonra yukardaki program

penceresini görüyorsanız kurulum

aşaması bitmiş demektir ve bundan

sonra yükleyeceğiniz displayler sizin

seçim ve zevkinize kalmış. Başlangıç

olarak otomatik kurulu bir display ol-

mayacaktır.

http://gdesklets.gnomedesktop.org

adresine girdikten sonra gdesklet'ini-

zi kendiniz donatacaksınız. Bu adres-

te soldaki menüden “Displays & Sen-

sors “ bağlantısına tıklıyoruz. Bu me-

nüden sonra gelecek liste öntanımlı

olarak özelliklerine göre kategorilen-

dirilmiş şekildedir..

“Date & Time” bölümünde çok çeşit-

li saatler, takvimler bulunuyor. Ayrı-

ca saatler de dijital, analog gibi ka-

tegorilere ayrılmış.

$ gdesklets start

$ gdesklets shell

Masa

Üstü


e-Lapis61

”Alarms and Alerts” bölümünde not

yazabileceğiniz stick görüntüleyici,

TODO list gibi hatırlatıcı mesajlar

içeren görüntüleyiciler ile gerisayım

yapan, Gmail hesabını kontrol eden

uyarı görüntüleyiciler var.

”News” bölümünde çeşitli özelliklere

sahip haber ve RSS okuyucular

”Weather” bölümünde ise hava du-

rumu gösteren görüntüleyiciler bulu-

nuyor.

”System Info” bölümünde ise sistem

durumu ile ilgili çeşitli görüntüleyici-

ler var. Bunların arasında bellek kul-

lanımı, disk kullanımı, işlemci kullanı-

mı, ağ bilgileri, kablosuz ağ, log gö-

rüntüleyiciler, laptoplar için pil duru-

mu, sistemde bulunan kullanıcılar,

nvidia ile ilgili bilgiler, mürekkep sevi-

yesi, disk sıcaklığını sayabiliriz. Za-

ten en çok kullanılan görüntüleyiciler

de bu bölümün altında yer alıyor.

”Misc” bölümünde ise herhangi bir

kategoriye ait görülmeyen, konula-

mayan çeşitli görüntüleyiciler var.

Hepsinden bahsedemeyiz tabii ama

ne kadar çeşitli olduğunu anlatmak

için Ebay sitesinde istediğiniz bir şe-

yi arayan görüntüleyici ile dünya nü-

fusu gösteren bir görüntüleyicinin var

olduğunu söylemek yeterli.

”Toolbars and Launchers” bölü-

münde masaüstünüz için çeşitli baş-

latıcılar, araç çubukları bulunuyor.

”Music and Audio” bölümünde çok-

lu ortam uygulamaları için kontroller

bulunuyor. Örneğin bu bölümde

Xmms programı için masaüstünün

köşesinde şarkı ile ilgili bilgilerin gö-

rüntülendiği, şarkı atlatma, durdurma

gibi işlemlerin yapılabildiği bir görün-

tüleyici bulabilirsiniz. Bu bölümde ge-

nel amaç başta da söylediğimiz gibi

çoklu ortam uygulamalarının durum-

larını gösterip, onları belli bir seviye-

de kontrol edebilmek. Tabii daha bir

çok değişik çokluortam uygulaması

Masa

Üstü


e-Lapis62

için de görüntüleyiciler mevcut. Liste

sadece Xmms ile sınırlı değil.

“Internet and Email” bölümünden

örnekler vermek gerekirse; e-posta

bilgilendiricileri, Gaim programındaki

kullanıcıların özelliklerini gösteren bir

görüntüleyici ile masaüstünüzden

chat yapabileceğiniz bir görüntüleyici

de mevcut.

“Fun and Amusements” bölümünde

oyun, resim, minik animasyonlar gibi

daha çok estetik görüntüleyiciler var.

“Cultural” bölümünde kültürle ilgili,

daha çok dinlerle ilgili görüntüleyici-

ler bulunuyor.

Kategoriler içinden kurmak istediği-

niz görüntüleyicinin linkini tıkla-

dığınızda görüntüleyici hakkında

daha geniş bilgiye (tabii ingilizce ola-

rak) ulaşabilirsiniz. Yeni açılan pen-

cerede tar.gz yada tar.bz2 uzantılı

dosyayı bilgisayarınıza indirdikten

sonra iki şekilde kurabilirsiniz. İlk yol

olarak indirdiğiniz dosyayı, Gdesklets

Shell penceresinde “File >> Install

package” ile açılan pencereden gö-

rüntüleyicinin yolunu girerek ya da

ikinci yol olaraksa shell penceresine

dosyayı sürükleyerek. Sanırım ikinci

yol daha kolay. Daha sonra shell

penceresinde kurduğunuz görüntüle-

yiciyi listede görebilirsiniz. Bunu ma-

saüstünüze yerleştirmek için de iki

yolumuz var. İstediğiniz görüntüleyi-

ciyi seçtikten sonra “File >> Run

selected display” dediğinizde gö-

rüntüleyici fareye tutturulmuş şekilde

sizden masaüstünüzde yerleştirece-

ğiniz yeri bulup tıklamanızı bekler.

Görüntüleyiciyi yerleştirmek için bir

diğer yol da shell penceresinde liste-

lenmiş görüntüleyiciyi çift tıklamak.

Görüntüleyiciyi ile ilgili ayarlamalar

yapmak için üzerine gelip sağ tıkla-

mak yeterli. Ayrıca bu menüden gö-

rüntüleyiciyi kaldırmanız da mümkün.

Daha Fazlası

Gdesklets sayfasında bir de forum bulunuyor. Aşağıdaki adresen ulaşabilirsiniz :

http://gnomesupport.org/forums

Gdesklets Geliştirici Kitabı

http://www.gdesklets.org/develbook/book.html

Desklets Yapmak İçin Bir Belge(Howto Make Desklets)

http://www.pycage.de/howto_desklets.html

Ekran Görüntüleri

http://www.lynucs.org/?gdesklets

http://gnomesupport.org/forums/viewtopic.php?t=4302

Orcun Apaydın

P2p


e-Lapis63

P2P programları genel ola-

rak kullanıcıların bir sunu-

cunun koordinatörlüğünde

birbirlerinin dosyalarını görmesi

araması ve indirmesi yöntemine

dayanır. Sunucular burda sa-

dece yönlendirici görevindedir.

Kullanıcılar istediği dosyayı

paylaşmakta serbest olduğu için

bu P2P programlarının imajının zede-

lenmesine ve bu programların yapım-

cılarına dava açılmasına neden ola-

bilmektedir. Oysa ki burada aktif rol

oynayan sunucular ya da programlar

değil kullanıcıların kendileridir.

Linux'ta en çok tercih edilen P2P pro-

gramlarından biri olan giFT bu ilgiyi

gerçekten hakediyor. Core-GUI sis-

temi (çekirdek ve arabirimin birbirin-

den bağımsız çalışması) ile çalışma-

sı, eklentiler sayesinde pek çok ağa

destek verebilmesi, giFT programını

diğer P2P programlarından ayırıyor.

Linux yüklü bilgisayarınıza giFT kur-

mak istediğinizde , ağ eklentileri de

dahil olmak üzere yüklenecek paket-

lerin listesi şöyledir :

giFT [1]

gift-fastrack [2] (seçmeli bir paket,

KaZaa ağına bağlanmak için gerekli)

gift-ares [3] (seçmeli bir paket, Ares

ağına bağlanmak için gerekli)

gift-opeft [1] (seçmeli bir paket,

giFT projesi ile geliştirilmiş bir ağ)

gift-gnutella [1] (seçmeli bir paket,

Gnutella ağına bağlanmak için gerek-

li)

OpenFT ve Gnutella eklentileri giFT

kaynak kodu ile beraber dağıtılmak-

tadır. Ancak paket yöneticilerinde

(portage, apt ..) ayrı paket olarak

geçmektedir. GiFT ana sayfasından

gerekli paketleri hazır olarak bulabi-

lirsiniz.

Yukardaki paketlerin kurulumu esn-

asında aşağıdaki paketlere bağımlılık

duyabilirler. Bu yüzden kurulum

CD'nizden aşağıdaki paketleri bulup

kurmayı unutmayın:

perl, libogg, libvorbis, zlib, bzip2, db

Gerekli paketleri kurduktan sonra

“gift-setup” yazarak ayarlamalara

geçebiliriz. Ayarlama sırasındaki

önemli adımlar şunlar:

Boolean determining whether or

not this file has been reviewed and

iscomplete. giFT will fail to start

unless this is non-zero. This is

doneso that we can make sure

you, at the very least, read through

this file.

Default: 0

/main/setup [0] 1

Bu adımda varsayılan değer olan 0

değiştirilmezse program çalışmaz.

Burayı “1” yaparak geçin. Bu ayarları

yaptığınızı teyit etmek için konulmuş

bir değerdir.

Colon separated list of protocol

plugins to load by default. If dy-

namiclibrary support is enabled,

the plugin specified will be stat'd

to check ifit is a loadable path. If

that fails, the fallback method is to

attempt toconstruct the fully quali-

fied path based on the configured

environment.

NOTES: Without dynamic library

support, this plugin must have be-

giFT Paylaþým Programý

P2p


e-Lapis64

en compiled into your giFT binary.

With, this plugin must exist in the

installed plugin directory. giFT -

V will output this path to you, if

you are not sure.

Protocol names are case sensitive,

so use OpenFT, not Openft.

For example, to use the OpenFT

and Gnutella protocols use:

OpenFT:Gnutella

Default: none

/main/plugins [OpenFT]

OpenFT:Gnutella:Ares:FastTrack

Bu adımda,

k u l l a n ı l a c a k

e k l e n t i l e r i n ,

b ü y ü k - k ü ç ü k

harf duyarlılı-

ğına sahip ad-

larının örnek-

teki gibi “:” ile

ayrılarak giril-

mesi gerekli.

Eklenti ayarla-

rında kullana-

cağınız portlar önemlidir. Çünkü bir

NAT arkasında iseniz (Örn: ADSL

Router Modem) bu portların yönlendi-

rilmesi gerekecektir. Port yönlendir-

me konusunda geniş bilgi için

http://www.portforward.com adresine

başvurabilirsiniz.

If you are behind a NAT and you

are forwarding the above port set

this to 1

i.e. you forward outside_ip:port ->

inside_ip:port

outside_ip and inside_ip are deter-

mined automatically.

Set this to zero if you are not for-

warding.

/main/forwarding [0] 1

Port yönlendirilmesi yapılıyorsa

FastTrack ayarlarında yukarıdaki so-

ruya 1 yanıtını vermelisiniz.

Bu adımdan sonra giFT programını

kullanabilmemiz icin bir arayüz gere-

kecektir. Arayüzler ile ilgili linklere

[4] adresinden ulaşabilirsiniz. Bu ya-

zıda APOLLON [5] arayüzünden bah-

sedeceğim. Başarılı bir apollon ve

giFT kurulumu yaptı iseniz açılışta

ayaralanan ağlara bağlanacaktır.

Gnutella ağına bağlanma konusunda

sorun yaşıyorsanız "wget

http://apollon.sf.net/gnutella/no-

des -O ~/.giFT/Gnutella/nodes" ko-

mutunu işleterek sorunuzu çözebilir-

siniz.

Apollon Ayarlarında Önemli No-ktalar

Behavior > Docking > Enable docking

(tray özelliğini açar)

Behavior > Background > Allow

downloads in the background

(Apollon kapandığında giFT kapan-

maz ve download a devam eder)

Apollon kdemultimedia paketi kurul-

duğunda önizleme de yapabilmekte-

dir. Pek çok ağa bağlanabilmesi,

bağlanabildiği ağların sayısının ek-

lentilerle genişletilebilmesi ve pek

çok arayüzle kullanılabilmesiyle göz

dolduran giFT paylaşım programı

gerçekten P2P programları arasında

yerini sağlamlaştıracak gibi gözükü-

yor.

Bağlantılar[1] http://www.giftproject.org/[2] http://gift-fasttrack.berlios.de/[3] http://gift-ares.berlios.de/[4] http://gift.sourceforge.net/software/guis.mhtml[5] http://apollon.sf.net/Serkan Kaba

Çoklu

Ortam


e-Lapis65

Linux da

mult imed-

ya deyince

akla gelen bir sü-

rü program ve bu

programlarla ya-

p a b i l e c e ğ i m i z

yüzlerce işlem

geliyor. Filmleri

formatlar arasın-

da dönüştürmek, kesip biçmek, boyu-

tunu küçültmek için farklı kod çözü-

cüler ile kodlamak ve daha bir çok iş-

lemi, hızlanan işlemciler ve artan bel-

lek miktarları ile bir iki saat gibi kısa

bir sürede kolayca yapabiliyoruz. Bu

yazımızda, ileride bolca bahsedece-

ğimiz kod çözücü ve formatlarının ne

anlama geldiğini anlatmaya çalışaca-

ğız. Böylece sonraki sayılarımızda

vereceğimiz uygulamaların daha ko-

lay anlaşılacağını ve uygulanabilece-

ğini düşünüyoruz.

Taşıyıcı (container) nedir?

Video dosyalarımız, ses ve görüntü-

nün çeşitli kodlayıcı yazılımlarla kod-

lanıp bir araya getirilmesinin kombi-

nasyonları ile oluşurlar. Bir görüntü

dosyası kendine uygun bir ses dos-

yası ile bir araya gelerek bir video

dosyası oluşur. İşte bu ikisini bir ara-

ya getiren formata taşıyıcı adı veril-

miştir. Bazı taşıyıcılar, aynı DVD'ler-

de olduğu gibi, ses ve video kanalla-

rının yanında altyazı kanalını da ba-

rındırmaktadır. En bilinen taşıyıcı for-

matları avi,ogm,matroskadır

Avi : (Audio Video Interleave) En çok

karşılaşacağınız video formatıdır. Bu

format video ve sesin birbirine bağ-

lanma çeşidini belirlemekle birlikte

kodlayıcıları çok çeşitli olabilir.

Matroska : Aviye benzeyen fakat alt-

yazı kanalı ogm ses ve değişken bit-

rate destekleyen yeni bir taşıyıcı for-

mattır. .mkv video dosyaları için kul-

lanılır, .mka ise acc,ac3,dts,pcm ve

mp3 gibi ses formatlarını destekleye-

bilen matroska ses dosyaları için kul-

lanılır. Matroskanın en ilginç kısmı

ise .mks adı verilen altyazı kanalını

bünyesinde bulundurabilmesidir.

OGM : Ogg dosya taşıyıcısı adını

OGg Media’dan alır. OGM AVI'ye al-

ternatif olarak kullanılmaktadır. Ses

olarak Ogg Vorbis, MP3 and AC3 kul-

lanabilir ayrıca tüm video formatlarını

ve altyazıları içerebilir.

MPEG : Açılımı Motion Picture

Expert Group olup, bu grup tarafın-

dan belirlenen dijital video'daki stan-

dardın adıdır. Yarattıkları arasında:

MPEG1 standardı (Video CDlerde

bulunan), MPEG2 standardı (DVDler-

de ve SVCDlerde), MPEG4 standar-

dır(Yüksek sıkıştırma sağlar). MPEG-

1 veya MPEG-2 kullanan videolar ge-

nellikle ya .mpg yada .mpeg uzantısı-

nı kullanırlar. M1v ve M2v video for-

matını kullanırlar.

Bu formatlara rastlayabileceğimiz

çok çeşitli medyalar karşımıza gel-

mektedir. Bunların arasında en çok

karşılaştıklarımız ise (s)vcd dvd ve

divx/vxid ile kodlanmış olan avi dos-

yalarıdır. Şimdi bu formatları kısaca

tanıyalım.

VCD : MPEG1

tabanlı bir for-

mattır. Sabit ,

Çoklu ortam terimleri

Çoklu

Ortam


e-Lapis66

1150 kbit bitrate'e ve 352x240 çözü-

nürlüğe sahiptir. Genellikle düşük ka-

litede video içerirler. VCD'ler ve

SVCD'ler süreye dayalıdır, yani bir

diskin kapasitesinden daha büyük bir

MPEG film gene de (süre sayesinde)

74 dakikalık bir CD'ye sığabilir. Yani

74 dakikalık 800 Mb bir dosyayı 700

mblık bir cdye hiç zorlanmadan sığ-

dırma şansınız bulunmaktadır.

SVCD: MPEG2 tabanlıdır (DVD) ve

2500kbit'e kadar değişken(variable)

bitrate değerlerine izin verir, ayrıca

480x480-NTSC- çözünürlüğe sahip-

tir, ve oynatıldığı zaman 4:3 görüntü

oranını alır. Değişken bitrate'ten do-

layı tek CD'ye sığacak uzunluk kesin

bilinmemekle birlikte 35-60 dakika

arasındadır.

DVD: Yük-

sek çözünür-

lük (720xX)

ve yüksek bit-

rateli MPEG2 görüntü, yüksek kalite-

de AC3/DTS ses kanalları ve altyazı

desteği olan çok gelişmiş bir format-

tır. Çeşitli çekim açıları, çoklu dilde

ses ve altyazı olanağı da sağlayabil-

mektedir.

Kod Çözücü/ Kodlayıcı nedir?

İngilizcesi codec olan bu terim video

ve ses dosyalarınız belli algoritmalar

kullanılarak sıkıştırılması ve boyutu-

nun çok daha küçültülmesini sağlı-

yor. Böylece 7-8 GB olan dvdlerimizi

1-1.5 gb kadar boyutlara hemen he-

men hiç kalite kaybı olmadan sıkıştı-

rılıp yedeklenmesi sağlanabiliyor.

Böylece dosyalarımızı kolayca inter-

nete yükleyip paylaşabiliyoruz. Gü-

nümüzde en çok kullanılan video

kodlayıcısı açık kaynak olarak gelişti-

rilen XviD’dir. Hem sıkıştırma oranı

hemde lisansından dolayı dvd yedek-

leme ve formatlar arasında geçiş

yapmak için en çok kullanılan video

kodlayıcısıdır. Şimdi kod çözücü-

ler/kodlayıcıların en çok bilinen türle-

rini inceleyelim.

Video Kodlayıcıları :

DivX: Şu anda

iki tane DivX

versiyonu gö-

rüyoruz: DivX

;-) , Microsoft

MPEG4 codeclerinin dönüştürülmüş

halidir.(Windows Media Video V3).

Bu codecler Microsoft tarafından

Windows Media mimarisinin bir par-

çası olarak ASF için yaratılmıştı.

DivX'i yapanların yaptıkları ise Micro-

soft'un MPEG-4 codecini AVI forma-

tında şifreleme yapabilecek şekilde

geliştirdiler, ve adını da DivX yaptı-

lar. DivX'in son versiyonları da Win-

dows Media Audio Codec'in alıntı bir

versiyonunu - DivX audio -'yu içlerin-

de bulunduruyorlar.

Diğer DivX ise DivXNetworks tarafın-

dan geliştirilen yeni bir MPEG-4 vi-

deo codecidir. Yeni codec çok geliş-

miş olup 2 pass(2 aşamalı) sıkıştırma

özellikleri sunmaktadır. Ayrıca codec

eski DivX ;-) (DivX3) filmlerini de oy-

natabilmektedir. Yeni codec DivX4

olarak bilinmektedir.

XviD: XviD aslın-

da Linux dünya-

sında sıkça karşı-

laştığımız bir keli-

me oyunudur, ter-

sten okursanız tanıdık bir şeyle kar-

şılaşabilirsiniz. XviD bir open source

MPEG-4 codec'idir ki DivX'den daha

iyi kalite verir.Bir ara geliştirilmesi

durdurulmuş olsa da son günlerde


e-Lapis67

Çoklu

Ortam

dvd yedeklemek için

hemen hemen kullanı-

lan tek kod çözücü di-

yebiliriz.

Ogg Theora : Ogm

dosyalarında kullanılan

video kodlayıcısıdır.

BSD lisanlı Ons’s VP3

üzerine geliştirilmiş-daha çok özellik

ve sıkıştırma içerir- olan açık kaynak-

lı bir video kodlayıcıdır. Günümüz

Mpeg4 kodlayıcıları, RealMedia ve

Win-media kodlayıcıları ile yarışabi-

lecek sıkıştırma teknikleri içermekte-

dir .

Bu bölümde sayacağımız daha yüz-

lerce kod çözücü (indeo,elecard, win-

dows media ve daha bir çok gereksiz

tür daha) bulunmaktadır ama asıl ola-

rak geleceğin video sıkıştırma algo-

ritmaları yukarıda saydıklarımızdan

ibarettir.

Ses Kodlayı-cıları :

Ac3 : Açılımı

Audio Coding

3 olup AC3

şu anda Dol-

by Digital ile aynı anlamda kullanıl-

makta. Dolby Digital gelişmiş bir ses

sıkıştırma teknolojisidir ve 6 ayrı ka-

nal içinde 448kbit/s ye varan düşük

ses frekanslarını verebilen sıkıştırma

sunmaktadır.

DTS: Digital Thea-

ter Systems Digital

Sound kısaltması-

dır. Dolby Digital gi-

bi çok kanallı ses

veren ev sinema sistemleri ve dvd

disklerde kullanılır. Sadece DTS des-

tekli hoparlör ve dvd oynatıcılar tara-

fından kullanılır. Ac3 den daha yük-

sek bitrate sunmaktadır.

MP3 : Mpeg-1 Layer3 olarak bilinir.

en çok kullanılan ses sıkıştırmasıdır.

İnsan kulağının duyamayacağı kısım-

ların kodlayıcı tarafından elenmesi

yolu ile çok yüksek sıkıştırma sağlar.

128kbit/s ile kodlanmış bir MP3 he-

men hemen cd kalitesinde ses ver-

mektedir.

MPA: mpeg audio. Mpeg dosyaların-

da kullanılan ses biçimidir.

Ogg vorbis: xiph.org tarafından ge-

liştirilen ikinci çokluortam projesi-

dir(ilki ogg theora). Mp3 den daha iyi

sıkıştırma sağlayan ses kodlayıcısı-

dır.

Bu sayımız-

daki multi-

medya terim-

lerini taşıyıcı video ve ses kodlayıcı-

ları ile bitiriyoruz. Önümüzdeki sayı-

da video ve ses kodlama sırasında

ve çokluortam dünyasında sıkça duy-

duğunuz terimleri anlatmaya çalışa-

cağız. Hepinize güzel günler.Ali Can

Çoklu

ortam


e-Lapis68

AVI Dosyalarýný SVCD yapalým

Bilgisayarınızdaki divx ya da avi formatındaki film dosyalarını arkadaş-

larınız veya ailenizle birlikte DVD çalar karşısına geçip, rahat rahat ge-

niş ekranlı TV ekranında izlemek ihtiyacı duyanlara, bu yazıda Linux al-

tında bunu nasıl gerçekleştirebileceklerini kısaca anlatacağım.

Bazılarının aklına hemen “işte bilgisayar var, AVI formatlı film var, neden

DVD de seyredelim” gibi bir soru aklınıza gelebilir. Benim için en büyük et-

ken, bilgisayarda sürekli çalışan FAN ve bunun çıkardığı gürültü. Film seyre-

derken 1.5 saat boyunca FAN gürültüsü beni rahatsız ediyor. Bu yüzden bütün

filmleri tercihen DVD çalar karşısında seyretmeyi tercih ediyorum. Ayrıca otur-

ma odamda büyük bir koltuğum var ve TV karşısına geçip, bilgisayar başında

olduğundan çok daha rahat bir şekilde filmi izleyebiliyorum.

SVCD (Super Video CD) her DVD çalar aygıtının oynatabileceği, VCD'den

daha iyi kaliteye sahip olan bir formattır. En iyi MPEG-2 standardı olan

480x578 pixel değerlerini kullanılır. Bu yüzden günümüzde bu formatı çalama-

yacak DVD çalar neredeyse yok gibidir.Linux altında SVCD formatlı filmler

oluşturmakta oldukça basittir. Bunun için ilk önce aşağıdaki programların sis-

teminizde kurulu olması gerekmektedir:

Transcode, Mplayer, Vcdimager, MJpegtools, Mpeg2Dec, Avifile, cdrdao

Bu programlar genelde sisteminizde mevcut değildir. Ancak büyük ihtimal ile

kurulum CD'lerinizde vardır. Eğer CD'nizde de mevcut değil ise,

www.google.com adresinden kısa bir araştırma yaparak, gerekli olan paketle-

re kolayca erişebilirsiniz.

SVCD formatındaki filmleri hem konsoldan hemde grafiksel arayüzü olan pro-

gramlar yardımı ile yapabilirsiniz. Benim tercihim konsol tabanlı programlar ol-

makla birlikte, grafik arayüzü olan Kavi2svcd [1] adındaki programda tercih

ettiğim programlar arasındadır . Kullandığınız Linux dağıtımında gerekli olan

bütün paketlerin kurulu olduğunu farz ediyor ve işlemlerimize başlıyoruz.

Mevcut bir AVI dosyasının ilk önce MPEG2 formatında çevrilmesi gerekir.

Çünkü kullandığım DVD çalar malesef DIVX formatındaki (mesela avi) dosya-

ları çalabilecek olan DVD çalarlardan değil. Bu yüzden AVI filmlerini ilk önce

MPEG2 formatına çevirmem ve sonra CD üstüne yazmam gerek.

Aşağıdaki komut, benim kullandığım komutun aynısıdır. Yani bir AVI formatın-

daki filmden mpeg formatında bir dosya oluşturuyorum:

Şimdi bu komutu ve kullanabileceğiniz seçenekleri kısaca açıklayalım :

$ transcode -i istediginiz.avi -x mplayer,mplayer -o cikti -V \

ympeg2enc,mp2enc -X 18,13,16 -F 4, "-S 792 -B 260 -V 230" -E 44100 -b 192

Çoklu

ortam


e-Lapis69

-i : İşlenecek olan avi dosyasının ismidir, yani orjinal avi dosyası.

-x : Kullanacak olduğumuz kodlayıcı (“-x mplayer,mplayer” ya da Avifi-

le kodlayıcısı “-x af6,af6”)

-o : İşlem sonucunda olusacak olan MPEG dosyasının ismidir.

-V : “.yuv” dosyası için takas dosyası oluşturulacağını belirtir. (eğer renk

kayması ya da bozulması görülürse “-V” yerine “-k” kullanılabilir)

-y : video (mpeg2enc, mpeg, divx5) ve ses kodlayıcısı (mp2enc, toolame,

divx5)

-X : Büyütme yüksekliği, genişliği, çarpanı (aşağıda, örnek bir betik ile ba-

sitçe anlatılacaktır).

-B : Küçültme yüksekliği, genişliği, çarpanı tanımlar.

-Y : Encode ederken karelerin kenarlarına çerçeve ekleneceğini belirtir. -

J : Yukarı, sağ, aşağı, sol (kernalık konumlarını belirtir).

-F : Video kodlama seçenekleri (-F 4=svcd, -F 3=vcd).

-E : Ses örnekleme değeridir. Bu ayar genelde 44.1 kHz'dir. -b :

Ses kalitesidir (bitrate). SVCD için 192 Kbps ve VCD için 224 Kbps seçilebilir.

Bu değerler genelde tavsiye edilen değerlerdir.

-S : 792 ise bir CD'ye yazılabilecek veri miktarıdır (overburn kullanılma-

dan). Eğer AVI dosyasının boyutu fazla ise, oluşacak olan image dosyamız

792MB'lık parçalar halinde oluşturulur.

-X değerinin Skript ile hesaplanması

Burda üzerinde durmamız gereken bir başka nokta var: “-X” değerinin hesap-

lanması. Bu hesaplamayı basit bir betik(script) yardımı ile hesaplayabilirsiniz.

Bu betiğin ismi “zoomto [2]” ve internet üzerinden [2] kolayca indirebilirsiniz.

Bu betiği kullanmamdaki amaç üzerinde çalıştığım avi dosyasının boyutlarının

512 x 288 pixel olması ve benim istediğim boyut ise 720x576 pixel, yani nor-

mal SVCD standart ebatları. Buna göre hesaplamak için betiğini kullanabiliriz

ya da şu şekilde elle hesaplayabiliriz: 576-288=288 (eni) | 720-512=208 (boyu)

288/16=18 | 208/16=13 |

Betik yardımı ile de kolayca hesaplayabilirsiniz:

Bu şekilde netice alıyoruz ve hangi çarpanı istiyorsak onu yazıyoruz. -X/-B se-

çeneğine eğer sizin seçeneğiniz farklı ise ona göre -X ve -B çıkabilir. Bu bilgi-

leri topladıktan sonra, yukardaki AVI den MPEG oluşturacak olan komutu ve-

rebiliriz. Bu işlem oldukca uzun sürebilir (1 veya 1.5 saat). İşlem bittikten son-

ra dizinde yeni iki dosya oluşur. Bunlar “cikti.m2v” ve “cikti.mpa” (ses ve gö-

rüntü) dosyalarıdır. Daha sonra bu dosyaları “mplex” yardımıyla birleştiriyo-

ruz:

$ sh zoomto.sh orjinal_boyut istedigimiz_boyut

$ sh zoomto.sh 512x288 720x576

Multiples of 32: -X 9,7,32 -Y 0,8,0,8

Multiples of 16: -X 18,13,16 Multiples of 8: -X 36,26,8


e-Lapis70

Çoklu

ortam

“-f 4” seçeneği SVCD için ve “-f 1” seçeneği ise VCD içindir.

NOT : “istediğiniz_film_ismi” sonunda “_%d.mpg" parametresinin yazılma-

sı şarttır. “%d” yerine daha sonra, parçaların sıra numaraları gelir:

örn. film_ismi_1.mpg film_ismi_2.mpg

Yukarıdaki verdiğimiz komut işlemi bitince, bulunduğunuz dizinde yeni

- film_ismi_1.mpg

- film_ismi_2.mpg

dosyalarını göreceksiniz.. MPEG dosyalarını oluşturduktan sonra “cue/bin”

image dosyalarını hazırlayıp, kolayca CD ye yazdırabiliriz:

Komut sonucunda yukarıda gördüğünüz gibi “cue/bin” dosyalarımız oluştu ve

artık bunları CD'ye yazabiliriz. İlk önce CD yazıcımızın aygıt numarasını tespit

edelim. Bunu aşağıdaki komut yardımı ile kolayca öğrenebiliriz:

Bende aşağıdaki şekilde bir çıktı veriyor :

0,1,0 1) 'TEAC ''CD-W552E ' '1.09' Removable CD-ROM

Bana lazım olan olan bilgi, ilk baştaki 0,1,0 numara dizgisi. Eğer birden fazla

CD ROM aygıtı takılıysa bu sizde farklı bir sonuç olabilir. Son olarak sıra,

“CUE/BIN” dosyalarını yazmaya geldi. K3b veya başka bir grafiksel program

ile bunu yapabileceğiniz gibi, komut satırından da kolayca CD'ye yazdırabilir-

siniz:

Hepsi bu kadar. AVI formatındaki filmimizi DVD çalarda gösterilebilecek forma-

ta çevirdik. Artık filmimi, fan gürültüsünden uzakta, koltuğuma yayılarak 100

ekran televizyonumda rahat rahat seyredebilirim.

En başta da söylediğim gibi, komut satırıda herhangi bir sebepten dolayı ba-

şarılı olamazsanız, Kavi2svcd [1] programını kullanmanızı tavsiye ederim.

Yukarıdaki açıklamalar, Kavi2svcd programı için de aynen geçerlidir.

Bağlantılar

[1] http://kavi2svcd.sourceforge.net/

[2] http://tibit.org/video/zoomto.shHüseyin Kaya

$ mplex -f 4 -o istediginiz_film_ismi_%d.mpg cikti.m2v cikti.mpa

$ vcdimager -t svcd -c ilkcd.cue -b ilkcd.bin film_ismi _1.mpg

$ vcdimager -t svcd -c ikinci.cue -b ikinci.bin film_ismi _2.mpg

# cdrecord -dev=ATAPI --scanbus

# cdrdao write --force --driver generic-mmc --device ATAPI:0,1,0 \

--overburn --speed 40 --eject ilkcd.cue

# cdrdao write --force --driver generic-mmc --device ATAPI:0,1,0 \

--overburn --speed 40 --eject ikinci.cue

Çoklu

Ortam


e-Lapis71

1. Genel Kavramlar

VCD, 1993'te Sony ve Philips tarafın-dan çıkarılan ve CD'lere film depola-maya yarayan bir biçimdir. 352x240(NTSC) or 352x288 (PAL) görüntüçözünülürlüğünü destekler. MPEG-1görüntü ve ses sıkıştırıcısını (codec)kullanır.

2. Gerekli Programlar

cdrdao[1]: Olmaz-sa olmazlardancdrecord[2]: Yinebir olmazsa olmazv c d i m a g e r [ 3 ] :VCD'den görüntü almak veVCD yazmak için. k3b[4]: Bir GUI her zamanfaydalı olacaktır.

3. VCD'nin MPG dosyası ola-rak kaydedilmesi

VCD ler multitrack (en az 2 iz) olduğuiçin şu anda k3b direkt olarak kopya-layamamaktadır (İleride bu özelliğingeleceğini umarak şu anki geçiciçözümümüze devam ede-lim). Öncelikle görüntüiçin bir dizin açmakta fay-da var. İşlemlerimizdevcdimager paketi ile gelenvcdxrip programını kullana-cağız. VCD'yi CD-ROMumuza taktıktan sonra

komutunu vererek VCD'yi sabit diski-mize .mpg olarak kaydetmeye başla-yabiliriz.

Burada /dev/cdrom , sizin cd aygıtı-nız adı ile değiştirilmelidir (Örnek ola-rak bazı sitemlerde /dev/hdc olabi-lir). "-p" parametresi ilerlemeyi izle-yebilmemizi, "-v" ise bilgilerin ay-rıntılı olarak ekrana dökülmesini sağ-lamaktadır. "--filename-encoding"parametresi ise dosya isimleri içinUTF-8 kullanan sistemlerde eklenme-

lidir. Çünkü bu dönüşümü vcdima-ger gerçekleştirememektedir (Tamolarak emin olmasam da bu paramet-reyi vermediğimde çıkan hatanın bunedenle olduğunu tahmin ediyorum).Bu adımdan sonra avseq01.mpgisimli bir dosya belirttiğimiz dizindeoluşmuş olacaktır.

4. MPG dosyasının VCD olarak ya-zılması

Bu adımda GUI olarak k3b programı-nı kullanıyoruz. İsteyen bu adım-

ları da konsoldan devam et-tirebilir. K3b'yi açtıktan

sonra "Ayarlar >k3b Programını Ya-pılandır > Uygulama-lar" bölümünden

"Kullanıcı Parametre-leri" sekmesine geliyo-

ruz. Eğer vcdimager pro-gramımızı bulabilmişse buradavcdxrip,vcdxminfo ve vcdxbuild gi-bi programlar listelenmiş olacaktır.

vcdxbuild programına parametreolarak"--filename-encoding=iso-

8859-9" eklemeliyiz. Daha son-ra yeni vcd projesi açarak birönceki adımda oluşturduğu-muz .mpg dosyasını listeyeeklemeliyiz. Bundan sonrayaz deyip cd-writer'ın işlemigerçekleştirmesini beklemek-

ten başka bir şey kalmıyor.

5. MPG dosyasının konsoldanVCD olarak yazılması

Öncelikle MPG dosyasını CD'ye yazı-labilir bir görüntü haline getirmeliyiz.Bunun için

komutunu vermeliyiz. "videocd.xml"dosyası bir önceki adımda oluşmuşolacaktır. Eğer yok ise

$ vcdxrip -C /dev/cdrom -p -v \ --filename-encoding=iso-8859-9

$ vcdxbuild --filename-encoding= \iso-8859-9 -p -v videocd.xml

$ vcdxgen avseq01.mpg

Linux Altýnda VCD Kopyalanmasý

Çoklu

Ortam


e-Lapis72

komutunu vererek oluşturabilirsiniz.En son adımda cue/bin görüntümüzücd ye yazacağız. Bunun için

komuttaki ATAPI:0,1,0 değerini, ken-

di konfigürasyonunuza göre değişti-rilmelidir. Bu numarayı

Komutunun çıktısında, kendi cd-wri-ter'ınızın ismine karşılık gelen numa-ra ile değiştirmelisiniz.

$ cdrdao write --force --driver \ generic-mmc --device ATAPI:0,1,0 \--eject --overburn videocd.cue

cdrecord -dev=ATAPI --scanbus

Bağlantılar

[1] http://cdrdao.sf.net

[2] http://cdrecord.berlios.de/old/private/cdrecord.html

[3] http://www.vcdimager.org

[4] http://www.k3b.org

Serkan Kaba

Mulimidix, TVniz ile birlikte kullanılmaküzere PC tabanlı bir multimedya merkezioluşturmanıza yarayan ufak bir dağıtımdır.

Özelliklerinin bir kısmını şöyle listeleye-biliriz :

Dijital TVVideo ve Ses oynatımıAltyazıDVD Oynatımı ve MenülerSes CD'leriAğ Desteği (NFS/Samba)Resim GöstericisiLCD Panel DesteğiUzaktan Kumanda Desteğii

Sistemin tamamı, VDR ve Freevo gibi gra-fiksel arayüzlerle kolayca kontrol edilebili-

yor. Mulimidix şu an için i686 sistemler içinoptimize edilmiş olsa da, geliştirici CD'sinikullanarak kendi sistemiz için optimize edil-miş bir sürümü, yine kendiniz derleyerekkullanabilirsiniz.

Mulimidix

Özelliklerin tam listesini aşağıdaki adresden bulabilirsiniz

http://server.sysconfig.info:81/mambo/index.php?option=content&task=view&id=29&Itemid=33http://server.sysconfig.info:81/mambo/index.php?option=content&task=view&id=22&Itemid=33http://server.sysconfig.info:81/mambo/index.php?option=content&task=view&id=30&Itemid=33http://server.sysconfig.info:81/mambo/index.php?option=content&task=view&id=31&Itemid=33

Gimp


e-Lapis73

Resim Düzenleme Ýçin GIMP Nasýl Kullanýlýr?

Bu ders serisinin ilk bölümün-

de, resim düzenlemenin te-

mellerini gördük. Kesme ve

boyutlandırmayla birlikte fotoğrafların

parlaklık ve zıtlıklarını ayarlama. Bu

derste ise dijital karanlık odamızda

bir resmin üzerinde, GIMP'in güçlü

katman araçlarının nasıl kullanılaca-

ğını göreceğiz. Katman araçlarının

ne olduğunu bilmiyorsanız veya daha

önce GIMP'in araçlarını hiç kullan-

madıysanız az sonra gözleriniz yerle-

rinden fırlayacak demektir. Bu derste

öğreneceğiniz temel yetenek ve

prensipleri daha sonra başka resim,

klipart, taranmış resim veya diğer di-

jital grafiklere uygulayabilirsiniz.

Derse Kısa Bir Bakış

Bu derste de, kaz resmini düzenle-

mek için GIMP'in güçlü katman araç-

larını kullanalım.

Bu Dersin Amacı

(a) Daha önce böyle bir programı hiç

kullanmamış insanlara bu programla-

rın temellerini tanıtmak ( özellikle

katman araçları)

(b) Daha önce hiç GIMP kullanmamış

insanlara GIMP'i tanıtmak

(c) Adobe Photoshop ve Photoshop

Elements kullanıcılarının GIMP'e ge-

çişine yardım etmek.

Bu ders GIMP'in katman araçlarına

odaklandığı için, bu araçların bir res-

mi düzenlemek için nasıl kullanılabi-

leceğini öğreneceksiniz.

Uygulamalı GIMP Dersi

Başlarken

Bugünkü uygulamalardan bazıları

için tual penceresindeki menü çubu-

ğunu kullanmak durumunda kalabilir-

siniz fakat bununla birlikte GIMP1.3

önceki sürümlerdeki tual pencerele-

rinde bir menü çubuğu mevcut değil.

Eğer bir menü çubuğuna sahip değil-

seniz, tual üstünde herhangi bir yere

sağ tıklayabilirsiniz (alternatif). Böy-

lece menü çubuğuyla aynı seçenek-

lere sahip bir menü açılır.

Dijital Karanlık Odaya Girerken

Hadi karanlık odaya girip, dersimize

GIMP'i açarak başlayalım. Açtıktan

sonra GIMP'in araç kutusu (Toolbox)

ve varsayılan iletişim kutusu açılmalı.

1.3'ten önceki sürümlerde iletişim ku-

tuları birleşik değil, hepsi ayrı ayrıy-

dı. Photoshop kullanıcısıysanız,

PS'teki paletlere GIMP'te iletişim ku-

tuları (dialog) denildiğini bir yere not

edin.

Şekil 1'de sol üstte olan Araç kutusu

olup sol altta duran ise iletişim kutu-

sudur. Araç seçeneklerini (Tool Opti-

ons) görmek için iletişim kutusunda

en soldaki simgeye tıklayın. Sonra bu

derste kullanmak istediğiniz bir resmi

açın.

(2. B

ölüm

)

Resim 1: Suse Linux Pro-fessional 9.0 üs-tündeki KDEm a s a ü s t ü n d eçalışan bir GIMP

Gimp


e-Lapis74

Bunu yapmak için GIMP araç kutusu-

nun menü çubuğuna gidin ve “File >

Open” yoluna tıklayarak “Open Ima-

ge” (Resim Aç) kutusunu açın.

Eğer kullanmak için bir resme sahip

değilseniz , GIMP ile basitçe bir ek-

ran görüntüsü alın ve bunu kullanın.

Ekran görüntüsü almak için araç ku-

tusunun menü çubuğundan “File >

Acquire > Screen Shot” yoluna tıkla-

yarak ekran görüntüsü penceresini

açın.

Ekran görüntüsü penceresinde Who-

le Screen (Tüm ekran) 'i seçin ve

sonra OK'e basın. Bu, aldığınız ekran

görüntüsünün olduğu bir tuval veya

çalışma alanını karşınıza getirir.

Sonra bu ekran görüntüsünü, “Şekil

1” deki boyutlarına gelecek (345x192

piksel) şekilde kesin. Eğer GIMP'in

kesme aracının nasıl çalıştığını bilmi-

yorsanız, bu derslerin 1. bölümünde-

ki "ilk kesme" bölümünü okuyun.

Resim açmış olsanız veya ekran gö-

rüntüsü almış olsanızda şekil1'in sağ

üstünde tuval'in oluşturulmuş olması

gerekiyor. Tabii bizim kazlarımızın

yerine sizin resim veya ekran görün-

tünüz olacaktır.

Eğer isterseniz “Şekil1” içine alan bir

ekran görüntüsü aldıktan sonra kaz

resmi hariç herşeyi kesebilirsiniz.

Böylece yapılanları daha kolay takip

edebilirsiniz.

Şekil1'de tüm kutu ve tuval pencere-

lerinin daha küçük bir ekran görüntü-

sü için birbirine yapışık olduğunu gö-

rüyorsunuz. Ama siz diyalogları ve

tuvalleri açtıkça bunların yapışık

(docked) değilde ayrı olduklarını far-

ketmiş olabilirsiniz. Ayrık iletişim ku-

tuları ve tuvaller, tüm ekranı kendi is-

tediğiniz gibi kullanmanıza izin verdi-

ği için çok hoşlar. İsterseniz onları

yapıştırabilirsinizde. Ama çalışma

alanını düzenlemek ve yapıştırma iş-

lemi bu dersin konusu dışında.

Bir fotoğraf veya resmi düzenlemeye

başlamadan önce bir yedeğini alma-

nız iyi olur. Böylece düzenlemeleri

yaparken işleri karıştırsanız bile, eli-

nizde hala sağlam bir kopya olur.

Yazı Katmanı Eklemek

Aşağıda Şekil2'de , Şekil3'teki yazı

katmanını eklemeden önceki GIMP

Katman İletişim Kutusu gösteriliyor.

Eğer bunu yapmadıysanız liste kutu-

sundan (Şekil3'te sol altta) Katman

İletişimini seçin. Bunu yapmak için

Boya kutusunun yanındaki kağıt yığı-

nı simgesine tıklayın.

Aşağıdaki Şekil3'te bir yazı katmanı

eklenmiş. Copyright uyarısı ve ar-

tist/fotoğrafçı bilgisi bu yazı katma-

nında yer alıyor. Buraya istediğiniz

bir yazıyı girebilirsiniz ( illa ki bir ar-

tist/fotoğrafçı bilgisi olması gerek-

mez).

İstediğiniz bir yazıyı şöyle ekleyebilir-

siniz: İlk önce Araç kutusundan “T”

ile gösterilen yazı aracı simgesine

Resim 2: Sadece tek bir katmana sa-hip GIMP katman iletişim kutusu

Gimp


e-Lapis75

tıklayın. Şimdi de fare imlecini yazı-

nın başlamasını istediğiniz noktaya

getirin ve tıklayın. Böylece hem

“GIMP Yazı Düzenleyicisi” açılır,

hemde yeni bir katman oluşturulur.

Sonra istediğiniz metni, yazı düzen-

leyicisi üzerindendeki editordan girin.

Örneğimizde metin olarak "(C) Mike

Angelo 2003" kullandık. Lütfen sizde

istediğiniz metni girin. Metin düzenle-

yiciye yazarken, aynı zamanda tual

penceresindeki bir yazı kutusunda da

gözüktüğüne ve Katman penceresine

yazı katmanının eklendiğine dikkat

edin. Lütfen Şekil3'e göz atın.

Yazı Katmanıyla Oynamak

Yazının neden kendi katmanına ek-

lendiğini merak ettiniz mi? Bunun ne-

deni yazının kendi katmanına yerleş-

tirilerek daha sonra yapılan değişik-

lerde tüm resmin etkilenmesini engel-

lemek. Bu alıştırmanın amacına

ulaşmak için yazı, en son olacağı yer

eklenmedi. Böylece alttaki resmi elle-

meden yazının tual üzerinde nasıl

hareket ettirilebildiğine şahit oldunuz.

Şekil4'te metin ((C) Mike Angelo

2003), tualin sağ altına yerleştirilmiş.

Ayrıca

Şekil4'ün sağ altı aynı zamanda yer

gösterme kutusu işlevini görüyor. Yer

gösterme kutusunun kullanımı hak-

kında daha geniş bilgi için 1. bölüm-

deki "Resmi Boyutlandırma" başlığı-

na bakın.

Yazıyı hareket ettirmek için, Katman

penceresindeki yazı katmanına tıkla-

yıp seçin. Yazı-katmanı girdisi, kat-

man penceresinde arkaplan katman

(background) girdisinin hemen altın-

da olup, aynı zamanda Şekil4'te sol

alttaki penceredir. Böylece aktif kat-

man, yazı katmanı oluyor. Aktif kat-

man, daha sonra yapılacak tüm dü-

zenlemelerin etkin olacağı katman-

dır. Genel olarak tüm düzenleme iş-

lemlerinden sadece aktif katman etki-

lenir. Katmanları kullanırken insanla-

rın karşılaştıkları sorunlardan biri,

değişiklik yapmak istedikleri katmanı

aktifleştirmeyi unutmaları. O yüz-

den, lütfen bir katmanda değişiklik

yapmadan önce onun seçili oldu-

ğundan emin olun.

Daha sonra GIMP araç kutusundan,

Şekil4'te ikinci sırada baştan üçüncü

ve dört yönlü ok simgesi olan kat-

manları hareket ettirme ve seçme

simgesine tıklayın. Sonra fare imleci-

ni tualdeki yazı kutusunun üstüne ge-

tirin ve dört yönlü ok simgesi simgesi

Resim 3:Yazı katmanının e k l e n m e s i n igösteren ekran görüntüsü

Resim 4: Yazı katmanındaki yazı ku-tusunun başka bir yere taşınması

Gimp


e-Lapis76

çıkana kadar üzerinde biraz oynatın.

Şimdide farenin tuşuna basarak yazı

kutusunu basitçe tualde istediğiniz

yere sürükleyin.

Desen Katmanı Eklemek

Kaz resmindeki su ışığı çok yansıtı-

yor bu yüzden göletin altı gözükmü-

yor. O zaman suyun altına biraz ka-

ya deseni ekleyelim. Bu bir kristal

saydamlığında bir su efekti sağlar.

Ayrıca arkaplana biraz ilginçlik katar.

Aslında bu size katman eklemeyi ve

yapılabilecek bazı hileleri gösterebil-

mek için büyük bir özür.

- Alfa Kanalı

Alfa, 4. renk tanımlamasıdır, ilk üçü

kırmızı, yeşil, mavi (Red-Green-Blue

, RGB) ve görünmeyen objelerle veya

arkaplan kombine edilmesinde kulla-

nılır.

Bu iş için ön hazırlıkları bitirmek için

önce arkaplana (katman) bir alfa ka-

nalı ekliyoruz. Bunu yapmak için, lis-

te kutusundan katman penceresini

seçiyoruz.

Daha sonraya arkaplan katman girdi-

sini seçerek aktif hale getiriyoruz. Ar-

dından katman penceresindeki ar-

kaplan katman girdisine sağ tıklayıp

açılan menüden Alfa Kanalı Ekle

(Add Alpha Channel)yi seçiyoruz.

Alfa kanalı eklememizin nedeni, ilk

katmana (arkaplan) bir şeffaflık özel-

liği vermek. Katman yığınında arkap-

lanı aşağıdan yukarı getirebilmek için

bu gerekli.

Burada anahtar kelime yığındır. Kat-

manlar birbirlerine üstüne yığılmışlar-

dır. Yukarıda kalan bir katman veya

obje, aşağıda kalan nesneleri bloke

edecektir. Eğer bir katmanın opaklığı

%100 ise o katmanın altındaki hiçbir-

şey gözükmeyecektir. Opaklık azaltıl-

dıkça altlarda kalan herneyse, ondan

daha çok gözükecektir. Bunun hak-

kında daha sonra konuşacağız.

Katmanlar bir arkaplan ve bir ön ala-

na sahiptir. Eğer arkaplan opaksa,

yukarıda söylendiği gibi üstteki kat-

man alttakini engelleyecektir. Bunun-

la birlikte eğer arkaplan şeffaf olup

önalan opaksa, aşağıdaki katmanları

sadece ön alan engelleyecektir. Ör-

neğin yazı katmanı, şeffaf bir arkap-

lana sahiptir. Bu yüzden kaz resminin

sadece direk olarak yazının altında

kalan kısmı engellendi.

Konsept olarak katman penceresin-

deki listede katmanların yandan bir

görünüşünü alırken tual penceresin-

de üstten bir görünüş elde ederiz. O

yüzden tuale bakarken aslında kat-

man yığınına üstten bakıyoruzdur.

Yeni Katman Yarat

Yeni bir katman yaratmak için “Kat-

man İletişiminin” en solundaki simge

olan “Yeni katman” simgesine (New

Layer) tıklayın. Böylece “Yeni Kat-

man İletişim Kutusu açılır” (Şekil5).

Yeni katmanı istediğiniz gibi isimlen-

direbilirsiniz. Örneğimizde "Pattern"

ismini kullanıyoruz. Katmanın genişli-

ği (width)ve yüksekliği (height) fotoğ-

rafın boyutlarıyla (örnekte 345 x 142)

aynı olmalı. Katman Dolgu Tipi (La-

yer Fill Type) olarak şeffafı (transpa-

rent) seçtikten sonra OK'e basın.

Artık Katman penceresinde üç tane

katman girdisi gösterilmeli. Orjinal ar-

kaplan katmanı, yazı katmanı ve yeni

desen katmanı. Lütfen Şekil6'ya ba-

kın.

Gimp


e-Lapis77

- Kayaları Eklemek

Burada liste penceresinden “Desen

Izgarası” kutusuna(Pattern Grid Dia-

log) (Boya kutusu simgesi) geçin.

Bununla birlikte Şekil6'da ders basa-

maklarını daha iyi açıklayabilmek için

iki adet pencere açıldı (Bunun için

Dialogs > Create New Dock > Brush-

es,Patterns,& Gradients). Daha son-

ra yeni Brushes, Patterns , & Gra-

dient elemanının üstündeki simge çu-

buğundan desen ızgarası penceresi-

ne tıklayın.

Şekil6'da sağ altta yeralan desen

penceresi, desen örneklerinin varsa-

yılan boyutlarını gösteriyor. Sol üst-

teki pencerede ise örnekleri ekstra

büyük halde görebilirsiniz. Varsayı-

lan desen boyutlarını değiştirmek için

“Brushes, Patterns, & Gradient” ele-

manının üstündeki simge çubuğun-

dan desen ızgarası simgesine sağ

tıklayın. Çıkan menüden önizleme

boyutunu seçip istediğiniz değeri tık-

layın.

Şimdide desen katmanına kayaları

ekleyelim. Önce kaya desenini seçin.

Şekil6'da sol üstteki pencerenin en

üstteki sırasında soldan ikinci simge.

Kaya deseni örneğine tıklayıp seçin.

Kayaları resme eklemek için herşey

hazır. Emin olmak için Katman pen-

ceresinden (Şekil6da sol altta) “De-

sen Katmanı” girdisine tıklayıp seçin.

Sonra Düzen (Edit) > Desenle Doldur

(Fill With Pattern)’a tıklayın (Şe-

kil7'ye bakın) Daann! Artık resminiz-

de kayalar var (Şekil8'e bakın). Ama..

kazlara ne oldu? Her taraf kaya!

Korkmayın. GIMP'in güçlü katman

araçları imdada yetişiyor.

- GIMP'in Katman Sihiri İşi Hallediyor

Şekil8'deki katman penceresinde

Pattern Katman girdisinin seçili oldu-

ğuna ( aynı zamanda yazı katmanı ile

arkaplan arasında böylece kayalar

arkaplandaki kazları kapsarken yazı

hepsini kapsıyor) dikkat edin.

İki katman hilesinin zamanı geldi. İlki

kayaları kazların arkasına itmek. İkin-

ciyse opaklığı düşürerek (daha yoğun

olan kazların içinden de görünmeye-

ceği kadar) kayaların, kaz resminde-

ki suyun altında görünmesini sağla-

mak.

Resim 5:GIMP YeniKatmanİletişim Ku-tusu

Resim 6: Yeni katman eklenmesini(Pattern isimli)gösteren ekran görüntüsü

Gimp


e-Lapis78

Bu hileler şöyle yapılabilir:

İlk önce Katman penceresinde De-

sen katmanının seçili olduğundan

emin olun. Daha sonra desen katma-

nını arkaplan katmanının arkasına

götürmek için, katman penceresinin

alt tarafındaki aşağı bakan ok tuşuna

basın (Şekil8). Sonra Katman pen-

ceresinden arkaplan katmanını seçip,

opaklığı “.64” yapın. Bunun içinde

opaklık kaydırma çubuğunu kullana-

bilirsiniz (Şekil9)

Artık örneğimizde kazlar,

kayaların üstünde gözükü-

yor (Şekil9). Ama bununla

birlikte “.64” opaklıkta su

neredeyse görünmüyor. O

yüzden opaklığı “.84” ya-

palım. Ayrıca size en uy-

gun opaklık değerini bul-

mak için değerle oynaya-

bilirsiniz. Şekil 10'da “.84”

opaklıktaki kaz resmi gö-

rülüyor.

Bazı Ayarlamalar

Şekil10'u elde edebilmek için birkaç

değişiklik daha yapıldı. Ayrıca kazla-

rın (arkaplan) parlaklık ve zıtlık de-

ğerleri de ayarlandı.

Bu ek değişiklikler, GIMP'in katman

araçlarının ne kadar güçlü ve kulla-

nışlı olduğunu gösteriyor. Böyle çün-

kü yeni bir katman olan desen katma-

nıyla çalıştıktan sonra yazı ve arkap-

lan katmanlarına gidip düzenlemeler

yapabiliriz. Bunun için, Katman pen-

ceresinden yazı katmanı girdisine tık-

layıp seçin. Sonra Katman (Layer) >

Katmanı boyutlandır (Scale La-

yer)dan katman boyutlandırma aracı-

nı açın. Yazının orjinal büyüklüğü

26px. Yeni boyut (new height) kutu-

suna 20 yazın ve OK e basın.

Yazı kutusunun yerini değiştirmek

için yazı katmanı seçiliyken, araç ku-

tusundan simgesi dört yönlü okan

olan katmanları ve seçimleri taşı ara-

cını seçin. Daha sonra fare imleci

dört yönlü ok olana kadar imleci yazı

kutusunun üstüne getirin. Küçük ve

kademeli bir taşıma yapmak istediği-

miz için bu işlem için klavye tuşlarını-

da kullanabiliriz.

Boyutlandırma hakkında daha çok

bilgi için 1.bölümdeki "Resmi Boyut-

landırmak" başlığına bakın.

Kazların olduğu katmanda parlaklık

ve zıtlık ayarları yapabilmek için, kat-

man penceresinden arkaplanı seçe-

rek aktif hale getirin. Sonra Katman >

Renkler (Colors) > Parlaklık-Zıtlık

(Brightness-Contrast)ı seçerek Kat-

man Parlaklık/Zıtlık Penceresini açın.

Daha sonra Parlaklık çubuğunu 20

ye, zıtlığı ise 10 a getirin.

Parlaklık ve Zıtlık ayarları hakkında

daha çok bilgi için 1. bölümdeki "Et-

rafı Aydınlatmak" başlığına bakın.

Resmi istediğiniz hale getirdiğinizde

kaydedin. Bunun için tual üzerinde

sağ tıklayıp çıkan menüden Dosya

(File) > Kaydet (Save) e tıklayın.

Resim 7: Düzen menüsün-den Desenle Dol-dur seçeneği se-çili

Resim 8: Yeni katmanı gösteren ekrangörüntüsü (Pattern adında)

Gimp


e-Lapis79

Son Adım

Bu dersi bitirmek için kaz resmini

250px bir dergi sütununa sığacak şe-

kilde keselim (Şekil11). Bu tamamdır.

İyi iş başardık.

Bu ders GIMP'e bir girişti (sadece

başlangıç). Burada kullanılan araç-

larla daha birçok şey yapılabilir. Bun-

lara ek olarak GIMP daha birçok ara-

ca sahip.

Tek Başınıza

Dijital fotoğraflarınızı istediğiniz şeki-

le getirmek için birçok filtreler, araç-

lar mevcut. Örneğin, Tools > Color

Tools alt menüsünde ton (hue), doy-

gunluk (saturation) ve denge (balan-

ce) ve sadece aktif katman için de

birçok pencere mevcut. Filters ve

Script-Fu menülerinde de birçok ya-

rarlı malzeme mevcut. Neyin nasıl

yapılacağını görebilmek adına bu

araçlarla kendi başınıza uğraşabilir-

siniz.

Kaz Fotoğrafı Hakkında

Kaz fotoğrafı Casio 2.11 Mega-pixel

QV-2300UX LCD Dijital Kamerada 3x

optik zum, 2.8 odak ve 1/355 pozla-

ma ile çekildi. Bu arada, Casio 2.11

Mega-pixel çok güzel bir kamera.

GIMP - Photoshop

GIMP, Adobe Photoshop'a görüntü

olarak benziyor ve aynı hissi veriyor

(GIMP = GNU Image Manipulation

Program - GNU Resim İşleme Pro-

gramı). Photoshop'ın tersine GIMP

bedava (bira gibi) olup kayıt olmak

veya etkinleştirmek gerekmiyor.Eğer

PhotoShop'ı zaten kullanıyorsanız,

alışmanız için zaman gereken UI

(User Interface - kullanıcı arabirimi)

farkları var. Genel olarak PhotoShop,

daha basit bir masaüstü ve kullanıcı

arabirimine sahip. Bununla birlikte

GIMP1.3 ile birlikte herşey değişiyor.

GIMP'in arabirimi artık Photoshop

kadar hatta ondan da kolay.GIMP,

Photoshop'ın sahip olduğu o tüm ileri

seviye, paralı, hazır şeyleri sahip ol-

masada resim ve fotoğraf işlenmesin-

de ona gerçekten yaklaşıyor. Ek ola-

rak GIMP, PS'in sahip olmadığı bazı

özelliklere de sahip. Kısaca, eğer

PS'in hazır veya ileri gelişmiş araçla-

rına ihtiyacı olan profesyonel bir fo-

toğrafçı değilseniz PS ile yapılabilen

hemen hemen herşeyi GIMP ile de

yapabilirsiniz. Bu özellikle dijital fo-

toğrafçılık, web tasarımı konularında

Resim 9: Yeni katmanı,kaya desenikazların altınaitilmiş şekildegösteren ekrangörüntüsü. Kazkatmanınınopaklığı .64 ya-pıldı böylecealttaki kayalargörülebiliyor.

Resim 10: Kayadeseninin arkap-lana itildiği dü-zenlenmiş resim.Kaz katmanınınopaklığı .84 ya-pıldı ve böylecekaz katmanı, ka-ya katmanındadaha baskın birhale geldi.

Resim 11: Düzenlenmiş ve işi bitmiş resim

Gimp


e-Lapis80

geçerli.PS'in 649$ lık fiyatına ek ola-

rak PS'in yerine GIMP kullanmak 649

tane iyi neden daha var. PS, açgözlü

ve kullanıcı dostu olmayan bir EULA

(end-user licence agreement - son

kullanıcı lisans sözleşmesi)ya sahip.

GIMP ise bedava ve GPL (General

Public Licence) adındaki kullanıcı

dostu bir lisansa sahip. Ayrıca PS

için berbat ve gerçekten anti kullanı-

cı bir ürün etkinleştirme isteniyor.

GIMP'te bu tür saçmalıklar yok!

GIMP'in en güzel yanlarından biri,

tek bir kuruş ödemeden deneyebil-

meniz. Dahası, GIMP'i deneyip beğe-

nirseniz, kullanmaya devam etmek

içinde tek bir kuruş ödemenize gerek

yok. Eğer bir Linux kullanıcısı iseniz

sisteminizde büyük ihtimalle zaten

GIMP kuruludur. Bir MS kullanıcısıy-

sanız sisteminizde büyük ihtimalle

kurulu değildir. Ama yine de GIMP'in

windows sürümünü indirip kendiniz

kurabilirsiniz. Eğer Linux dağıtımınız-

la birlikte GIMP gelmiyorsa yine

GIMP'in linux sürümünü indirebilirsi-

niz.

Sonuç

GIMP, hem Linux hem Unix hem de

Windows platformları için mükemmel

bir resim, grafik ve fotoğraf düzenle-

me programı. Ayrıca sıfırdan grafik

ve çizim oluşturmak içinde kullanıla-

bilir. En temel dört resim düzenleme

işlemi kesme, boyutlandırma, parlak-

lık ve zıtlık ayarlarıdır. 1. bölümde,

bu işlemler ve GIMP'te nasıl yapılabi-

lecekleri anlatıldı. Bu derste ise

GIMP'in güçlü katman araçlarından

bazılarıyla tanıştınız. Bu derste anla-

tılanlar buzdağının sadece görünen

ucunu; GIMP'le resim ve fotoğraf dü-

zenlemesine bir giriş teşkil ediyor.

Mükemmel fotoğraf ve resimler için

bu derste anlatılarla, diğer tüm araç-

ların nasıl kullanıldığını öğrenmelisi-

niz ve bunu yapmanın en iyi yolu bu

araçları denemektir. Unutulmamalıdır

ki mükemmel resimler yaratmanın tek

şartı GIMP'i iyi kullanabilmek değil,

aynı zamanda bir sanatçı olmaktır.

Sanatçılığı öğrenmenin en iyi yolu bir

sanat kursuna gitmektir. Eğer birinci

sınıf bir resim, grafik, fotoğraf düzen-

leme programı arıyorsanız GIMP'e

bir şans verin. GIMP'in bedava oldu-

ğunu göz önünde tutun. GIMP, aynı

özellik ve fonksiyonlara sahip olma-

sından dolayı genellikle bir Adobe

Photoshop klonu olarak görülür. Ama

bununla birlikte GIMP'i bir klon yerine

aynı alanda benzer kalitede bir pro-

gram olarak düşünmek daha yerinde.

Diğer taraftan, konu ücretlendirme ve

lisans olunca Photoshop, GIMP'ten

şaşılacak derecede geride kalıyor.

Dahası GIMP'in lisansı daha kullanıcı

dostu. Adobe bu alanda da bir hayli

yetersiz ve lisansı aşırı derece kulla-

nıcı aleyhine. Ayrıca Photoshop'ın li-

sansı, berbat ürün etkinleştirme me-

kanizmasınıda zorunlu kılıyor.

Okan Pekçetin

Programlama


e-Lapis81

GTK ile programlamaya kısa bir giriş yaptığımız 1. bölümde, GTK nedir ne de-

ğildir gibi konulara değindikten sonra, 2. bölümde sinyaller ve sinyallarde

meydana gelen olaylar ve ufak bir düğmeye tıklandığında meydana gelen olay-

ları örnekleyen ufak bir program örneği verip, GTK+ programların derlenmesi-

ne kısaca değineceğiz. Umarım hoşunuza gider.

“Signal” ve “Callbacks” ilişkisi

Widgets'lerin sinyaller ile bağlanması için gtk_signal_connect ( ) kullanılır. Bu

yapısal olarak şöyledir:

gint gtk_signal_connect ( GtkObject *object,

gchar *name,

GtkSignalFunc *funktion,

gpointer *funktion_date) ;

AÇIKLAMASI:

GtkObject *object

sinyal ile bağlanacak olan nesneyi (object) tanımlar.

gchar *name

nesne ile bağlanacak olan sinyalin adıdır.

GtkSignalFunc *funktion

sinyalin gönderilmesinden sonra çağırılacak olan fonksiyonu tanımlar.

gpointer *funktion_date

funktion adlı fonksiyona daha başka/diğer verilerin aktarılmasını sağlar.

Şimdi basit bir düğmeye (button) tıklama ile oluşabilecek olayları görelim:

gtk_signal_connect ( GTK_OBJECT (dugme1),

"clicked" ,

GTK_SIGNAL_FUNC (dugme1_tiklandi),

NULL ) ;

Birinci bölümde “dugme1”-Widgeti, “clicked” adı verilen tıklama olayı ile

bağlanıyor. (Yani bu düğmeye her bastığımızda, bu olay olacaktır). Daha son-

ra gönderilen bu sinyal “dugme1_tiklandi” fonksiyonunun çalıştırılmasını,

NULL ise “dugme1_tiklandi” fonksiyonuna hiçbir parametre aktarılmadığını

GTK+ ve Glade ile GUI Programlama(2

. Böl

üm)

Programlama


e-Lapis82

ifade eder. Her bileşenin göndereceği sinyal birbirinden farklı olabilir. GTK+

Bileşenleri bölümünde bu konu hakkında daha detaylı bilgiyi bulabilir, her bile-

şen için mevcut olan sinyalleri görebilirsiniz.

2.4.Olaylar (events)

Bir Callback fonksiyonu herhangi bir X-Event'ine(olayına) bağlanabilir. Teoride

ençok kullanılan olaylar (Events) aşağıdaki gibidir sıralanabilir :

event, button_press_event, button_release_event, motion_notify_event

delete_event, destroy_event, expose_event, key_press_event

key_release_event, enter_notify_event, leave_notify_event

configure_event, focus_in_event, focus_out_event, map_event

unmap_event, property_notify_event, selection_clear_event

selection_request_event, selection_notify_event

proximity_in_event, proximity_out_event, drag_begin_event

drag_end_event, drop_enter_event, drop_leave_event

drop_data_available_event, other_event

Yeri geldikçe, bu olaylar hakkında açıklamaları bulabilirsiniz.

Sanırım basit bir örnek kod ve açıklama ile bunu daha iyi kavrayacaksınız:

#include <gtk/gtk.h>

void kapat ( GtkWidget *widget,gpointer *data)

{

gtk_main_quit();

}

int main( int argc,char *argv[] )

{

GtkWidget *window;

gtk_init (&argc, &argv);

window = gtk_window_new (GTK_WINDOW_TOPLEVEL);

gtk_signal_connect (GTK_OBJECT (window),

"destroy",

GTK_SIGNAL_FUNC (kapat),

NULL);

gtk_widget_show (window);

gtk_main ();

return(0);

}

Yukardaki örnekte dikkat etmeniz gereken şey aşağıdaki satırdır:

gtk_signal_connect (GTK_OBJECT (window),

"destroy",

GTK_SIGNAL_FUNC (kapat),

NULL);

Bu fonksiyon, pencere kapatılması anında hemen işletilecek ve "kapat" ismin-

deki fonksiyonun çalıştırılmasını sağlayacaktır. "kapat" fonksiyonunun içinde

Programlama


e-Lapis83

ise "gtk_main_guit" fonksiyonu tanımlanmıştır. Yani gtk_main_guit( ) fonksi-

yonun çalışması sağlanıp, gtk_main( ) ana programından çıkılmasını sağlaya-

cak olan işlemlerin gerçekleşmesi sağlanacaktır.Şimdilik daha derinlere girme-

ye sanırım gerek yok.

2.5.GTK+ Programlarının Derlenmesi

GTK+ programlarını derlemek aslında çok basittir. Bunun için, program içinde

fazla karmaşık bir yapı yoksa, “gtk-config” yardımı ile programın derlenmesi

sağlanabilir. Shell ortanmından bu komutu verdiğinizde kaydedilen bütün para-

metlerini görebilirsiniz.Örnek bir “gtk-config” çıktısı:

Not: Dizin yapısı bazı Linux sürümlerine göre değişik olabilir ama sorun değil.

Çünkü “gtk-config” yardımı ile gerekli olan kütüphane ve başlıklar otomatik

olarak bulunacaktır.

Açıklama:

-l library Belitirtilen yollarda(path) kütüphane (lib/library) “.a” şeklindeki

bağlayıcı dosyaları arar.

-L path Gerekli olan kütüphaneyi tanımlanan kısayolda arar.

-I path Programda kullanılan/kullanılacak olan başlık(header) dosyaları-

nın bulunduğu kısayolu belirler

Eğer yazılan programda GLIB kullanılıyorsa, bu sefer “glib-config” yardımı ile

gerekli olan yolların bulunması, programın derlenmesinde yardımcı olur:

Açıklama:

-I path Gerekli olan başlık dosyalarının bulunduğu kısayolu tanımlar.

-L path Gerekli olan kütüphaneleri tanımlar.

Pratik UygulamaMesela “deneme.c” adında GTK+ ile yazılmış bir program ko-

dumuz olsun. O zaman en basitinden aşağıdaki gibi bir komut ile programın

derlenmesini ve binary dosyasının oluşturulmasını sağlayabilirsiniz.

# gcc deneme.c `gtk-config --cflags --libs` -o deneme

Not: “-o deneme” parametresi oluşacak olan binary (çalıştırılabilir dosya)

dosyasını tanımlar. Programı çalıştırmak için ise “./deneme” komutunu ver-

meniz yeterli olacaktır.Devam Edecek...

Erkan Kaplan

Arman Aksoy

# gtk-config --cflags –libs

-I/usr/include/gtk-1.2 -I/usr/include/glib-1.2 -I/usr/lib/glib/include

-I/usr/X11R6/include

-L/usr/lib -L/usr/X11R6/lib -lgtk -lgdk -rdynamic -lgmodule -lglib

-ldl -lXi -lXext -lX11 -lm

# glib-config --cflags –libs

-I/usr/include/glib-1.2 -I/usr/lib/glib/include-L/usr/lib -lglib

Ayýn

Programlarý


e-Lapis84

Knoda (KDE Datenbak Fronted) uygulamasının yeni sürümü 0.7.4-

test1 de ilginç bir özellik eklendi. Yeni test sürüm artık, MDB (MS Ac-

cess Datenbank Format) dosyalarını da sorunsuzca açabiliyor. Bu

sayede Access ile hazırlanmış veritabanları, Linux altındaki KDE uy-

gulamaları ile hiç sorun yaşamadan iletişime geçebiliyor.

Knoda uygulaması bu tip veritabanlarına erişim için Mdbtools kullanı-

yor. Bundan başka, Xbase kütüphaneleri kullanılarak hazırlanmış ve

DBF ( Dbase ) dosyalarına okuma ve yazma desteği veren bir özel-

likte yeni test sürümü içine ilave edilmiş. Ayrıca farklı veritabanı su-

nucularına import/export etme özelliği de dikkat çekiyor.

Knoda 0.7.4 test sürümünü http://www.knoda.org adresinden indirip

kullanabilirsiniz.

MS Access’in yerini tutabilecek bir uygulama: Knoda

KASABLANCA

Kasablanca KDE masaüstü ortamı için geliş-

tirilen bir ftp istemcisidir. Kullanımı basit

olan bu yazılım, FXP ve FTPS protokollerini

destekliyor. Çok yeni olduğu için her dağıtı-

mın kendine ait paketi bulunmuyor. Bu yüz-

den kaynaktan kurulumunu da çok kısa an-

latalım.

Kurulum:

1. $ wget http://download.berlios.de/kasab-

lanca/kasablanca-0.4.0.1.tar.gz

2. $ tar -zxf kasablanca-0.4.0.1.tar.gz

3. $ cd kasablanca-0.4.0.1

4. $ ./configure && make

5. $ su -c 'make install'

6. $ /usr/local/kde/bin/kasablanca

Kaynak: http://kasablanca.berlios.de/

BASHBURN

Bashburn, ko-

mut satırı için

çok enteresan

bir cd-yakma

yazılımı. Müzik

cd`sinden kalıba kadar herşey menü üzerin-

den işleniyor. Shell hastaları için vaygeçil-

mez bir yazılım.

Kaynak: http://bashburn.sourceforge.net/

NUT

Kalori, yağ ve rejim tablonuzu hesaplatmak

için bu yazılımı kullanabilirsiniz. Kendi veri-

tabanında binlerce gıda maddesi için çeşitli

tablolara sahip, ne yazıkki türk mutafağının

güzelim yemekleri yer almıyor, ama bu ye-

mekleri kendimiz de ekleyebiliriz.

Kaynak: http://www.lafn.org/~av832/

LFTP

Komut satırı için tasarlanmış olan bu ftp is-

temcisi, standard BSD ftp istemcisinden

daha kapsamlı olup örneğin, birden fazla ftp

komutunu aynı zamanda işleyebilme yete-

neğine sahiptir.

Kaynak: http://lftp.yar.ru/

DELILINUX

İsmi türkçe olmayan :) bu dağıtım x86 mi-

marisinin şu an, kaba tabirle eski sayılan

makinaları için tasarlanmış (i486 veya pen-

tium 133 mmx gibi). Amaç eski makinalarda

rahat ve hızlı çalışan, grafik arayüzüne ve

araçlara sahip bir linux dağıtımı.

http://www.delilinux.de/#about altında dağı-

tımın geliştiricileri, ismin nerden geldiği

hakkında bir açıklama yapmış, bakmakta

kesinlikle fayda var.

Kaynak: http://www.delilinux.de/

Ayýn

Programlarý


e-Lapis85

Ayýn

Programlarý


e-Lapis86

CENTERICQ

Centericq, komut satırı için yazılmış bir

ICQ2000, Yahoo!, AIM, IRC, MSN, Gadu-

Gadu ve Jabber istemcisidir. Linux, Fre-

eBSD, NetBSD, OpenBSD, Sun Solaris,

Windows ve MacOS X/Darwin sistemleri al-

tında çalışmaktadır.

Kaynak: http://konst.org.ua/centericq/

NCFTP

NcFTP, komut satırından çalışmasına rağ-

men kullanımı neredeyse grafik arayüzüne

sahip istemciler kadar basittir. Diğer bir gü-

zel özelliği ise, bağlantı sağlanmış olan bir

ftp sunucusundan, bağlantıyı koparmadan

hemen önce, o sunucuyu sık kullanılanlar

klasörüne (bookmark) kaydetmek isteyip is-

temediğinizi sormasıdır.

Lisans: Artistic License

Kaynak: http://www.ncftp.com/ncftp/

ELINKS

Elikns, links tarayıcısının bir türevidir.

Linksè nazaran frame , tabloları, FTP des-

tekler ve çerez yönetimi daha iyidir.

Kaynak: http://elinks.or.cz/

KVIRC

Kvirc KDE masaüstü yöneticisi için tasarlan-

mış bir irc istemcisidir. Diğer grafik arayüzü

kullanan istemcilere göre avantajı, her kanal

ve pencere için ayrı dil kodlaması (charset)

kullanabilmesi. Çok detaylı ayarları olan bu

istemci linux/BSD-türevleri ve Windows işle-

tim sistemi için mevcuttur.

Kaynak: http://www.kvirc.net/

BLUEFLOPS

Bu dağıtım, ünlü ve aranan 2 disketlik dağı-

tımlardan biri. Çekirdeği, ağ-aygıtı ve pcm-

cia modüllerinin çoğunu barındırmaktadır.

Ayrıca dial-up için ppp ve pppoe ile birlikte

gelmekte. Dağıtımın içinde links2 tarayıcı-

sıyla tirc (irc istemcisi) bulunmaktadır.

Kaynak: http://blueflops.sourceforge.net/

Ziyaretçi

Defteri


e-Lapis87

Bu bölümde, e-Lapis dergisinin inter-

net sitesinden dergimiz hakkında gö-

rüşlerini bildiren arkadaşlarımızın dü-

şüncelerini aktarmak istiyoruz. Yazıla-

rın orjinal haline eLapis Ziyaretci Def-

terinden[1] erişebilirsiniz. Lütfen dergi

ile olumlu veya olumsuz düşüncelerini-

zi yazmayı ihmal etmeyin. Çünkü bu

düşünceler bize güç veriyor.

Gökalp ERGÖZEN – Bence Güzel Ol-

muş

Uzun zamandır bilgisayar piyasasın ı

izliyorum. Bana kalırsa paralı örnekle-

ri kadar özenli bir çalışma yapmışsınız

(hem görsel anlamda, hem de içerik

anlamında). Başarılar dilerim...

Kenix – Devam Devam...

Devam Devam!!!Bu sayıda emeği ge-

çen herkeze şunu demek isterim bü-

yük iş çıkartıyorsunuz devam edin lüt-

fen!!!

Nihat AKGÜL

Gercektende çalışmalarınız Linux ca-

miası adına takdire sayan olmakla bir-

lik, bu karşılaştığım 2. online dergi ol-

ması baabında, Linux adına sevindirici

olarak nitelendiriyorum. Bir Linux kul-

lanıcısı olarak Linux'un en büyük ek-

sikliği program kurma ve oyun eksikli-

ğidir. Dergide herhangi bir eksik olma-

masına rağmen, benim görüşüm Li-

nux'la yeni tanışmış kullanıcılara hitap

etmesi lazım. Neden diye soracak

olursanız çok basit bir örnek vermek

istiyorum; Düşmeden yürümesini öğre-

nemeyeceğiniz gibi, yürümeyi öğren-

meden koşmayı öğrenemezsiniz.

Umarım mesajim dikkatinizi çeker,

sağlıcakla kalın.

Linux'lu günler

Nihat AKGÜL Antalya/ALANYA

ABDULLAH GÖKÇIN -Teşekkürler

Dergiyi okudum. Gercekten büyük bir

boşluğu dolduruyor, yaptığınız bu ba-

şarılı çalışmadan emeği gecen herke-

se teşekkür.

CENGIZ AYTUN – Tebrikler

Güzel derginiz için tebrikler www.eko-

nomist.gen.tr olarak sizi destekliyoruz.

ELGUC YUSIFBEYLI - Harika

Selam Ben Azerbaycandan, Bu harika

bir sey ya , Tesekkurler kardesler

KAROS (OSMAN KK) – Elinize Sağ-

lık

Gerçekten çok güzel olmuş. Bir çırpı-

da okuyuverdim. Bundan sonraki sayı-

larda mailsever+webmail+spam+anti-

virus konularına bütün olarak değini-

seniz çok sevinirim. Herşey Çok güzel

oluyor.

Şahin Akın - Gerçekten Çok Güzel

Olmuş

Gerçekten Güzel bir dergi olmuş..

Öncelikle şunu belirtmek isterim ben

şu an bir windows kullanıcısıym ama

en kısa zamanda linux a geçmeyi dü-

şünüyorum ama hangi sürümü kullan-

cagıma karar veremiyotum bana yar-

dımcı olursanız sevinirim..

Ziyaretçi Defterinden

Ziyaretçi

Defteri


e-Lapis88

İsmail Şimşek - Teşekkürler

Önemli bir boşluğu dolduruyorsunuz.

Teşekkürler

Ahmet Oğuzhan KALABAK - Hayırlı

Olsun...

Değerli Büyüklerim,

Her ne kadar daha dosyaları indirip

incelemesem de peşin peşin ellerini-

ze sağlık, hayırlı olsun, Allah tama-

mına erdirsin dileklerimi iletmek iste-

rim..

Makul, mantıklı, tekrarsız kaynak bul-

manın zorluğu düşünülürse, linux-se-

venler'deki kalitenizi devam ettirme-

niz camiaya buyuk katkıda buluna-

caktır.

Selamlar & iyi çalışmalar

Veli ADIGÜZEL - Tebrikler

Her zamanki gibi lapis yaptı yapaca-

ğını gerçekten hoş ve bilgilendirici bir

yaklaşım emeği geçen herkesin elle-

rine sağlık .

Kolay gelsin

Mehmet Ali - Teşekkürler

Çok güzel bir çalışma, devamı için

hatta ayda bir yayınlanması için kişi-

sel olarak yardım etmek isterim.

Neşet ÖZKAN – Tebrikler

Güzel çalışma ve eminim ki daha gü-

zel olacak.

Aydın Kayaz - Teşekkürler Sizlere

Merhaba,

Yapmış olduğunuz bu çalışmalardan

dolayı tebrik ederim, ellerinize sağlık.

Ne olur vazgeçmeyin ve Türkiye'de

özgür yazılımı destekleyen ve içerik

sağlayanlardan olmaya devam edin.

Elimizden geldiğince sizlere yardım

edebiliriz. Lütfen çeviri veya daha

başka konularda yardımımız olacak-

sa bizlerle irtibata geçiniz. Teşekkür-

ler..

Ahmet AYGÜN – Ellerinize Sağlık

Bu dergiyi bize kazandıran tüm arka-

daşların ellerine sağlık, başarılarının

ve derginin devamını diliyoruz.

Engin KUZU - Tebrikler

Bugün elektronik derginizi indirdim

ve okumaya başladım. Yeni başlayan

konuya ilgili birçok arkadaşıma da

iletecek ve kendi sayfama da linkleri-

ni koyacağım. Çok faydalı olacağına

emin olduğum bu derginin düzenli

çıkmasını diliyor, hepinize teşekkür

ediyorum.

Önder CANKURT - Teşekkürler e-

Lapis Ekibi

Teşekkürler lapis ekibi, başarılarını-

zın devamını diliyorum.

Alper KANAT - Web sitenizle ilgili

Öncelikle çalışmalarınızda kolay gel-

sin.. Herhangi bir yazıya ihtiyacınız

olduğu takdirde çekinmeden derginiz

için birşeyler hazırlayabilirim. Yalnız

bir eleştirim olacak..

Siteniz biraz yavaş açılıyor. Gerçi şu

anda download ve upload'um olma-

sından da kaynaklanabilir ama çok

resim olmasından dolayı bir dialup'ın

zorlanacağını düşünüyorum.. Bu ko-

nuya biraz daha özen gösterirseniz

sevinirim.

[1] http://www.e-lapis.org/index.php?id=21

Linux Kullanıcıları Derneğihttp://www.linux.org.tr

Fişek Enstitüsühttp://linux.fisek.com.tr/

Linux Belgelen-dirme ve Çalışma

Grubuhttp://www.belgeler.org

Kendi Linux'unuzu Kendiniz Yapınhttp://lfs.geleceklinux.org

Boreas Linuxhttp://site.boreas.gen.tr/

Orçu

n'u

n M

ozilla G

ün

lüğ

ü h

ttp://o

rcun

.mo

zilla.org

.tr

Firefox SSShttp://asteko.linux-sevenler.org

Azerbaycan Linux Sayfasıhttp://www.linux.gen.az

GNOME MürekkepSeviye Ölçerhttp://gmso.

linux-sevenler.org

Linux Focus Dergisihttp://www.linuxfocus.org

GN

UT

R T

ürkçe Ç

eviri Pro

jesih

ttp://g

nu

-tr.sou

rceforg

e.net

Linux Market http://www.linuxmarket.org

Linux Programlamahttp://www.linuxprogramlama.com

Slackware Linux için TürkçeSite

http://www.fomus.org

http://www.mozilla.org.tr

GNOME Türkiye http://www.gnome.org.tr

EnderUnix http://www.enderunix.org

Seyyah

Dedenin

Defterinden


e-Lapis89

okuyan penguenin dergisihttp://penguence.linux.org.tr

Türkçe OpenOffice.orghttp://tr.openoffice.org

http://www.openoffice.org.tr

Seyyah

Dedenin

Defterinden


e-Lapis90

Genel Donanım

Linux Uyumlu Donanım Belgesi ve Listesi http://www.tldp.org/HOWTO/Hardware-HOWTO/

SuSE Donanım Veribankası -> http://hardwaredb.suse.de/

Red Hat Donanım Kataloğu -> http://bugzilla.redhat.com/hwcert/

Linux USB Donanım Veri Bankası -> http://www.qbik.ch/usb/devices/

Uyumlu Yazıcılar ve Modullar -> http://www.linuxprinting.org

Linux altında Tarayıcılar (Scanner)-> http://www.sane-project.org/

Linux altında Paralel port tarayıcıları ->http://www.buzzard.me.uk/jonathan/scanners.html

Linux altında USB Port tarayıcıları -> http://www.buzzard.me.uk/jonathan/scanners-usb.html

Linux altında desteklenen Kameralar -> http://www.gphoto.org/proj/libgphoto2/support.php

Webcam Listesi -> http://alpha.dyndns.org/ov511/cameras.html

Linux Uyumlu Ses Kartları -> http://www.alsa-project.org/alsa-doc/

Linux altında optimal çalışan Laptoplar -> http://www.linux-laptop.net

Linux ve Laptoplar -> http://www.tuxmobil.de

Linux ve Bluetooth -> http://bluez.sourceforge.net

Linux ve USB -> http://www.linux-usb.org

Winmodem/PCI Modem -> http://linmodems.org

Uyumlu Winmodem Listesi -> http://www.geocities.com/isikayhan/winmodem.html

PCMCIA Kartları -> http://pcmcia-cs.sourceforge.net

Ndiswrapper -> http://ndiswrapper.sourceforge.net/

Linux ve Multimedya (GER) -> http://m4l.berlios.de/

Belgeler

Linux Howto Projesi -> http://www.tldp.org

Digital Camera Support for UNIX, Linux and BSDhttp://www.teaser.fr/~hfiguiere/linux/digicam.html

Linux Oyun Siteleri http://happypenguin.org/ http://www.linux-militia.net/index.php http://www.linuxgames.com/ http://www.linux-games.com/ http://www.tuxgames.com/ http://www.linux-gamers.net/ http://lgames.sourceforge.net/

Documents

Herkese Merhaba - ekinoks.cu.edu.trekinoks.cu.edu.tr/Linux-e-Dergi/e-Lapis.2005-2.pdf · Çok kısa bir zaman zarfında ikinci sayı-mızı da çıkarttığımız için gerçekten