Upload
others
View
0
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
Het kind van vandaag is de volwassene van morgenIMH anno 2018MARJA REXWINKEL ,
KLINISCH PSYCHOLOOG, IMH SPECIALIST
20-05-2018
IMH, Selma Fraibergghost in the nurseryghost in the nursery revisisted
Infant refereert naar kinderen van 0 tot 3 jaar
Mental , verwijst naar de emotionele, sociale en cognitieve ontwikkeling
Health welzijn van jonge kinderen en hun gezin binnen de maatschappelijke en culturele context
2-5-2018 OUDERKINDLIJN(C)2017
KLEINSTE EENHEID
2-5-2018 OUDERKINDLIJN(C)2017
PPD: MOEDERS EN VADERS
2-5-2018 OUDERKINDLIJN(C)2017
Belang van andere relaties
2-5-2018 OUDERKINDLIJN(C)2017
TRAUMA SENSITIEF WERKEN
2-5-2018 OUDERKINDLIJN(C)2017
IMH anno nubegint te laat en eindigt te vroeg
- 10 maanden tot 5 jaar
Vroege ervaringen doen ertoe
Invloed van stress tijdens de zwangerschap
Protectieve en risicofactoren
2-5-2018 OUDERKINDLIJN(C)2017
Claudia Gold (2017), kinderartsIMH als thedevelopmentalscience of earlychildhood
2-5-2018 OUDERKINDLIJN(C)2017
IMH als visie en perspectief voor behandeling
Wat staat een optimale ouder-kindrelatie in de weg (kind, ouder, omgevingsfactoren)
Inter- en intrapersoonlijk
Grote belang van observatie
History making not history taking
Het jonge kind kan niet wachten!
2-5-2018 OUDERKINDLIJN(C)2017
Hoe kun je affectregulatie en gehechtheid zien in de ouder-kind therapie?Observeren ‘the meaning of microevents’
• Het patroon van interactiestussen ouder en kind in het hier en nu (Beebe & Lachman, 2002)
•De manier waarop ouders enkind met elkaar omgaan in de aanwezigheid van de therapeut
•Het kind toont de geschiedenisvan de relatie, beste co-therapeut
2-5-2018 OUDERKINDLIJN(C)2017
Recognition in infancy suffering,Bob Emde, 2016 WAIMH
biology and morality in development
Rene Spitz, separations, grief and depression 1945 –Waimh 2016
Hearing the voice of the infant
The infant as a port of entry for policy
Paper of human right of infant ( 2014)
Large public health message
Hearing the voice of the parent
Stay long in the hard place
Move with parents as they shift
See the baby the parents see first
2-5-2018 OUDERKINDLIJN(C)2017
Emde (2001)
weerstand in de maatschappij
Het is pijnlijk en moeilijk om emotionele problemen bij zeerjonge kinderen te herkennen en te benoemen.
Het serieus nemen van jonge kinderen en hun ouders opent ‘Pandora’s box
Het voorkomen van pijn en angst
Collectieve ontkenning
Weerstand
2-5-2018en OUDERKINDLIJN(C)2017
Psychische weerstand(Karr-Morse & Wiley,1996)
Rouw, boosheid en verdriet over de eigen vroege ervaringen
Verdriet en schuldgevoel over wat we (ongewild) als ouders overdragen op ons kind
Bang om te schrikken van de pijnlijke realiteit van de hoeveelheid jonge kinderen die ‘lijden, maar ook de mate van lijden’
Narcistisch conflict, eigen ontplooiing versus verantwoordelijkheid voor kinderen
2-5-2018 OUDERKINDLIJN(C)2017
Emotionele en sociale weerstand
Kunnen jonge kinderen wel lijden onder de problemen van hun ouders of verzorgers?
Weerstand tegen het geven van een label (financier)
Het kind eet, slaapt en ziet er goed uit, dus is er geenprobleem ( goede JGZ)
De veronderstelling dat als ouders veranderen, kinderen datvanzelf ook doen (pedagogiek)
2-5-2018 OUDERKINDLIJN(C)2017
Ontwikkeling vindt plaats in de context van relaties, maatschappij en cultuur
De relatie tussen ouder en kind staat centraal, begint al tijdens de zwangerschap
wetenschappelijke pijlers:
Neurobiologie
Procesonderzoek
Gehechtheidsonderzoek
Geheugenonderzoek
2-5-2018OUDERKINDLIJN(C)2017
epigeneticaVeranderingen in dna structuur die de expressie van genen verandert, turning off and on.
Behavioral genetics verwijst naar de wijze waarop de omgeving, ervaringen de expressie van genen beïnvloeden en daardoor gedrag en ontwikkeling
Ervaringen beïnvloeden het genetisch potentiaal vroege relaties zijn essentieel in de ontwikkeling van het brein
2-5-2018 OUDERKINDLIJN(C)2017
Adverse Childhood Experiences (Ace’s)
Early Life Stress (ELS)
Stress in de meest gevoelige ontwikkelingsfasen van de hersenen
1. (voor de) conceptie
2. Zwangerschap
3. Eerste drie jaren na de geboorte
4. Adolescentie
ELS is ACE ++ ACE ( FELITTI, 1998)
Mishandeling ( psych. en lich.)
Seksueel misbruik
Geweld tegen moeder
Gezin met verslaving
Gezin met ouder met psych. problemen, suïcide
Verlating, scheiding
Gezin met gezinslid in gevangenis
ELS ( SHONKOFF, 2017)
ACE categorieën plus….
Pesten
Armoede
Onveilige buurt
Overlast
Schoolstress
Druk leeftijdsgenoten
Moeten presteren
Wat doet ELS met de hersenenStressnetwerk ( gevoeliger, stress drempel wordt lager)
Immuun netwerk ( weerstand, infecties)
Neuropsychologisch netwerk ( cognitieve ontwikkeling, zelfcontrole, concentratie en aandacht)
Naast psychische gevolgen ook lichamelijke gevolgen longziektes, astma, hart en vaat ziekten, obesitas, immuunsysteem……
Soorten stress
Korte toename hartslag, kortdurende verhoging stresshormonen, adaptatie, interne balans
Serieuze tijdelijke stressreacties gebufferd door zorgzame en veilige relaties
Langdurige chronische stressreacties in afwezigheid van relaties die beschermen
positief
Stress reactie
Toxisch of chronisch
Gehechtheid is de dyadische regulatie van emoties (Alan Sroufe, 1996)
brain to brain Brain to brain
Body to body
Mind to mind
Oogcontact
Expressie
Toonhoogte
Beweging
Ritme
Ruimte
2-5-2018 OUDERKINDLIJN(C)2016
Wederkerige regulatie ook triadisch (Fivaz,2014)
2-5-2018 OUDERKINDLIJN(C)2016
B.Beebe & F. Lachmann (2002)
Attunement - misattunement –reattunement (goed genoeg, Winnicott).
Misverstand dat ouder altijd sensitief responsief en attuned moet zijn
Cyclus match- mismatch – reparatie is een belangrijke ontwikkelingsfunctie
Hoe groter het vermogen van de ouder om mismatches in regulatieprocessen te repareren (mentaliseren) , hoe waarschijnlijker dat een kind veilig gehecht is met 18 maanden
Cycli van match en mismatch die niet gerepareerd worden
Ook deze cycli worden geïnternaliseerd en worden verwachtingspatronen
Prenatale hechting
De relatie begint voor de conceptie
Deze relatie is een combinatietussen mentale en fysiekeprocessen
2-5-2018 OUDERKINDLIJN(C)2017
Prenatale stress(De Bruijn et al. 2009)
Een verband tussen hoge niveaus van prenatale stress enemotionele problemen later
Prenatale stress heeft invloed op de relatie met het kind en op de ontwikkeling van het kind na de geboorte
Deze kinderen komen ter wereld met een lagere drempelvoor stress en zijn eerder ontregeld
2-5-2018 OUDERKINDLIJN(C)2017
stress- trauma- continuum
2-5-2018 OUDERKINDLIJN(C)2017
Continuüm van preventie, naar interventie, naar behandeling
vraagt om geïntegreerde zorg
Normale stress Toxische stressTraumatische
stress
preventiespecifieke
interventiesbehandeling
(port of entry)
De classificatie van kinderenDrie classificaties:
1. Vermijdend (A)
2. Veilig (B)
3. Ambivalent (C)
Tweede classificatie:
Gedesorganiseerd (D)
2-5-2018 OUDERKINDLIJN(C)2017
Cirkel van veiligheidOuder volgt de behoeftes van het kind
© 2000 Cooper, Hoffman, Marvin & Powell
Exploratie
Gehechtheid
Cirkel van veiligheidOuder volgt de behoeftes van het kind
© 2000 Cooper, Hoffman, Marvin & Powell
Exploratie
Gehechtheid
2-5-2018 OUDERKINDLIJN(C)2017
Cirkel van veiligheidOuder volgt de behoeftes van het kind
© 2000 Cooper, Hoffman, Marvin & Powell
Ik heb
jou
nodig
Ondersteun mijn exploratiedrang
2-5-2018 OUDERKINDLIJN(C)2017
Cirkel van veiligheidOuder volgt de behoeftes van het kind
Let op mij
Geniet van mij
Help mij
Heb plezier met mij
© 2000 Cooper, Hoffman, Marvin & Powell
Ik heb
jou
nodig
Ondersteun mijn
exploratiedrang
2-5-2018 OUDERKINDLIJN(C)2017
Cirkel van veiligheidOuder volgt de behoeftes van het kind
Vang me op als ik naar je toe
kom
Ik heb
jou
nodig
Let op mij
Geniet van mij
Help mij
Heb plezier met mij
© 2000 Cooper, Hoffman, Marvin & Powell
Ik heb
jou
nodig
Ondersteun mijn exploratiedrang
2-5-2018 OUDERKINDLIJN(C)2017
Cirkel van veiligheidOuder volgt de behoeftes van het kind
Vang mij op als ik naar je toe
kom
Ik heb
jou
nodig
Let op mij
Geniet van mij
Help mij
Heb plezier met mij
© 2000 Cooper, Hoffman, Marvin & Powell
Ik heb
jou
nodig
Ondersteun mijn exploratiedrang
Bescherm me
Stel me gerust
Geniet van mij
Help me met mijn gevoelens
2-5-2018 OUDERKINDLIJN(C)2017
2-5-2018 OUDERKINDLIJN(C)2017
2-5-2018 OUDERKINDLIJN(C)2017
2-5-2018 OUDERKINDLIJN(C)2017
behandelen van twee generatiesVeilige hechting is een balans tussen exploratie en gehechtheidsgedrag
Verzorgers/hechtingsfiguren hebben drie functies:
1. Emotionele vellige basis die spanningen doet afnemen en bron van troost en steun ( gevolg van co-regulatie in eerste jaar)
2. Veilige basis van waaruit wij de wereld exploreren
3. Veilige haven om nabijheid te zoeken in tijden van stress, angst en gevaar
Interventies kunnen op al deze drie functies gericht zijn
2-5-2018 OUDERKINDLIJN(C)2017
Cirkel van veiligheidOuder volgt de behoeftes van het kind
Vang mij op als ik naar je toe kom
Ik heb
jou
nodig
Let op mij
Geniet van mij
Help mij
Heb plezier met mij
© 2000 Cooper, Hoffman, Marvin & Powell
Ik heb
jou
nodig
Ondersteun mijn exploratiedrang
Bescherm me
Stel me gerust
Geniet van mij
Help me met mijn gevoelens
2-5-2018 OUDERKINDLIJN(C)2016
Wat staat een gezonde relatie tussen ouder en kind in de weg ?
Externe stress isolement, financiën, huisvesting, migratie, alleenstaand ouderschap, huislijk geweld
Interne stress kind factoren (medisch, ontwikkeling temperament, autisme) , ouder factoren (LVB, psychische problematiek, chronische stress, onverwerkt trauma of verlies)
Redelijke regels
en grenzen
Plezier en
positieve aandacht
Structuur
en regelmaat
Stimulering
van de ontwikkeling
Sensitieve Zorg en
bescherming
Beweging en
gezonde voedingLiefde
Opvoedingsschijf, schijfvan 6
het is niet allemaal hechting !!
Intergenerationele overdracht‘transmission gap’
2-5-2018 OUDERKINDLIJN(C)2017
Gehechtheid
ouder
Gehechtheid
kind
?
• Sensitiviteit
• Mentaliseren
• Genetische bagage
• Angstig/beangstigend
oudergedrag
• Onverwerkt trauma
• Nog onbekende factoren
Jonge kinderen hebben geen geheugen?
Pre verbale herinneringen worden in het impliciete geheugen, zintuiglijk geheugen opgeslagen: (geuren, kleuren, aanrakingen geluiden, emoties etc.) en gaan een leven lang in het lichaam mee
Autobiografisch geheugen en narratief ontstaatvanaf 2 jaar
2-5-2018 OUDERKINDLIJN(C)2017
Impliciete herinneringen
Ontregelingen gaan de ervaringen in de ouder-kindrelatie en die van het kind bepalen.
Het kind en ouder gaan beiden een negatieve interactie verwachten, van co- regulatie naar co-disregulatie
2-5-2018 OUDERKINDLIJN(C)2017
kind is een dagelijkse ontregelaar,
Sommige kenmerken lokken meer positieve of negatieve emoties uit
Moeilijktemperament, kind factoren (ook medisch) kan mentaliseren van ouder ondermijnen
Risico op intergenerationeel doorgeven van trauma
Gewone ontregeling van jong kind kan (onverwerkt) trauma ouder triggeren
Ervaren van interpersoonlijke dreiging door ontregelende baby
Machteloosheid, frustratie, woede ervaren als terreur, stress
Herinnert ouder aan eigen angst hulpeloosheid, of woedende ontregeling van vroegere verzorger (bv geweld)
Moeders aandacht gaat van de behoeftes van haar kind naar eigen overleving , fight, flight or freeze
Focus op zichzelf ipv wederkerige regulatie, misinterpretatie van signalen neemt toe, disregulatie van de baby neemt toe………
2-5-2018 OUDERKINDLIJN(C)2017
Beangstigend of angstig oudergedrag als moderator
Onverwerkt verliesof
Onverwerkt trauma
Beangstigend/Angstig
Oudergedrag
Gedesorganiseerdegehechtheid
kind
WaakzaamheidOntregeling bij jonge kinderen kan zich uiten in niet eten, niet slapen, veelvuldig huilen en onrustig of juist teruggetrokken gedrag
Het kind en de ouder bouwen in de ouder-kindrelatie steeds meerspanning op, kind kan bijvoorbeeld gaan overgeven(voedingsproblemen)
Zelfs wanneer de situatie dreigt te escaleren (extreme signalen van angst en spanning , zoals hoofd wegdraaien, overstrekken of huilen) gaat de ouder door vanwege verlangen naar contact (chase and dodge)
2-5-2018 OUDERKINDLIJN(C)2017
DissociatieHierbij richt het kind steeds minder aandacht op signalen van de buitenwereld en richt zich steeds meer op zijn interne wereld
Ze verliezen de controle over hun lichaam, en trekken zich terug ( still face)
Dit is een manier om te vluchten terwijl dit fysieken motorisch nog niet mogelijk is
2-5-2018 OUDERKINDLIJN(C)2017
Psychobiologische effectenWanneer kinderen homeostatisch uit balans zijn, (emotioneel ontregeld) zullen kinderen al hun ‘vaardigheden’ inzetten om deze toestand onder controle te krijgen.
Door de energie, tijd en aandacht dit kost, zijn ze niet in staat om te exploreren en leren.
Schore, 2003
2-5-2018 OUDERKINDLIJN(C)2017
Veranderingen in de relatietussen ouder en kind
Verminderde wederkerige regulatie
Elke partner in de ouder-kindrelatie ontwikkelt nieuwe, negatieve interacties en representaties die gebaseerdzijn op stressvolle of traumatische ervaringen
Ouder en kind worden door hun gedrag of gevoel elkaarstraumatrigger
Negatieve verwachtingspatroon wordt geïnternaliseerd, betekenisgeving
2-5-2018 OUDERKINDLIJN(C)2017
54
PTSS à deux, relationele PTSS
Ouders die proberen elke herinnering aan de traumatische gebeurtenis te vermijden en daardoor ook de relatie met hun kind gaan vermijden
Ouders die gepreoccupeerd zijn met traumatische ervaringen en hun kind overmatig blootstellen aan hun traumatische herinneringen
2-5-2018 OUDERKINDLIJN(C)2017
Epistemic trust en ouderschap,intergenerationele overdracht
Ouders die als jong kind verwaarloosd of mishandeld zijn, hebben vaak
een beschadigde capaciteit om te kunnen denken over zichzelf en hun
kind
Deze weerstand (blokkeren van mentale processen) was vroeger een
nuttige defensieve reactie
Nuttig omdat de gedachtes, gevoelens en gedrag van hun verzorgers
vijandig en/of ontregelend waren
Staan nu een optimale ouder-kindrelatie in de weg
Wereld is onveilig, onvoorspelbaar en onbetrouwbaar
2-5-2018 OUDERKINDLIJN(C)2017
Epistemic trust in deouder-kindrelatie
“openheid om te leren uit nieuwe ervaringen”
bereidheid/openheid om nieuwe kennis in jezelf (en in de ouder-
kindrelatie) op te nemen
omdat deze kennis betrouwbaar is
persoonlijk, relevant en generaliseerbaar,
Gaat helpen in je leven (en niet alleen hier en nu in deze situatie)
2-5-2018 OUDERKINDLIJN(C)2017
Hoe schatten wij in in dat kennis ook echt betrouwbaar isBelang van ostensive cues in ouder-kind relatie;
oogcontact, naam noemen, hoofdbeweging, toon
aandachtregulatie, affectregulatie, mentaliseren
2-5-2018 OUDERKINDLIJN(C)2017
Visual cliff
2-5-2018 OUDERKINDLIJN(C)2017
Moeder baby
2-5-2018 OUDERKINDLIJN(C)2017
https://youtu.be/WdLKpxktJB4
Stil traumaDe ervaring van het kind om ongezien en ongehoord teblijven, wordt al op zeer jongeleeftijd verweven in de ervaringen en identiteit van het kind
Geeft een basaal wantrouwen
Epistemic mistrust
2-5-2018 OUDERKINDLIJN(C)2017
IMH 2018, kennis naar de werkvloer
manifest 1001 kritiek dagen
zwangeren en jonge kinderen zijn de maatschappij niet tot last, maar (aanstaande) kind van vandaag…… is de volwassene en de ouder van morgen
van manifest 1001 kritieke dagen naarplatform: veilige, gezonde en kansrijke startnaar minister van VWS
Een aantal organisaties hebben het initiatief genomen (naar Engels model) een manifest te maken over het belang van de eerste 1001 dagen vanaf de conceptie.
Het manifest is in oktober 2015 aangeboden aan de subcommissie Jeugd van de VNG.
Bernard van Leer Foundation, verbinden van initiatieven, gedeeld landelijk verhaal en landelijk programma, advies aan VWS en minister
De realiteit, met de meeste jonge kinderen gaat het goed, maar……….een op de negen is 377.000 kinderen leven in armoede
34 per 1000 kinderen vallen onder de brede definitie van kindermishandeling
Fysiek en seksuele misbruik komt minder vaak voor dan emotionele verwaarlozing of getuige zijn van huislijk geweld
90.000 kk staan bloot aan emotionele en onderwijs verwaarlozing
45.000 kk zijn getuige van huislijk geweld, 12 per 1000
Grootse groep zijn jonge kinderen die nog niet in onderwijs zitten
Meer dan 1 type kindermishandeling
26% van deze groep zijn baby’s
10% van alle zwangere vrouwen hebben ernstige angst en of depressieve klachten
Een derde van huislijk geweld begint tijdens zwangerschap
waarschuwing
Checklists zijn middel op zich geworden, ipv helpen ordenen van informatie, goede observaties, gesprekken met kritische collega’s
Screenen op risicofactoren: groep met dezelfde risicofactoren die geen problemen hebben groter, vals positieven
Onderliggende mechanismes onverwerkt trauma en verlies, verstoorde gehechtheid, aantal risico factoren, fysiologische reacties op stress, herkennen van emoties
Wat zijn werkzame factoren, interventies op meerdere terreinen incl. praktische hulp.
Profielen van cliënten groepen, gezinnen
Wat werkt voor wie in welke omstandigheid, verbinden van medisch, psychisch en sociaal domein
Gehechtheidsrepresentaties, veilig, onveilig, gedesorganiseerd
Vermogen tot mentaliseren
Stressoren, aantal
Stressresponse
Herkennen en reguleren van emoties
Genetisch meest kwetsbaar meest beïnvloedbaar
geef ieder (aanstaand) kind een veilige gezonde en kansrijke start Breng geïntegreerde (wetenschappelijke) kennis naar de werkvloer
Innovatie: slimme combinatie over beleidsterreinen heen, ontschotting, medisch, psychisch en sociaal domein
Risico van transitie: vormverandering leidt niet tot attitudeverandering
(interdisciplinaire) Scholing
Zonder een geintegreerde visie zal er in de toekomst(zoals ook in het verleden) hoge overdracht van ongelijkheid, fysiek en psychisch disfunctionerenblijven bestaan
De morele en economische waarde van het doorbreken van deze cirkel kan enorm zijn
Transitie wordt transformatiegezond veilig en kansrijk
In een tijd van ‘I will build a great wall’Overdragen van kennis en kunde, maar is “there trust in thecommunicator of knowledge”
Een land van populisme, angst, externaliseren, concreet denken en fragmentatie
Tijdperk van wantrouwen, van controle, concreet denken en gezondheidszorg die financieel gestuurd wordt
Decentralisatie , wijkgericht werken, risico van overmatige pedagogisering, stapelen van te lichte zorg, maar ..
ook kansen op integraal (samen) werken, door muren heen, tussen jeugd- en volwassenzorg
It takes a village to raisea child
2-5-2018 OUDERKINDLIJN(C)2017
IMH 2018 VOORKOMEN VAN HET DOORGEVEN VAN PSYCHOPATHOLOGIE NAAR DE VOLGENDE GENERATIE!
2-5-2018 OUDERKINDLIJN(C)2017