Het laboratorium voor lengtemeting van de groepwerkplaatstechiekCitation for published version (APA):Koning, J. (1967). Het laboratorium voor lengtemeting van de groep werkplaatstechiek. (TH Eindhoven. Afd.Werktuigbouwkunde, Laboratorium voor mechanische technologie en werkplaatstechniek : WT rapporten; Vol.WT0179). Eindhoven: Technische Hogeschool Eindhoven.

Document status and date:Gepubliceerd: 01/01/1967

Document Version:Uitgevers PDF, ook bekend als Version of Record

Please check the document version of this publication:

• A submitted manuscript is the version of the article upon submission and before peer-review. There can beimportant differences between the submitted version and the official published version of record. Peopleinterested in the research are advised to contact the author for the final version of the publication, or visit theDOI to the publisher's website.• The final author version and the galley proof are versions of the publication after peer review.• The final published version features the final layout of the paper including the volume, issue and pagenumbers.Link to publication

General rightsCopyright and moral rights for the publications made accessible in the public portal are retained by the authors and/or other copyright ownersand it is a condition of accessing publications that users recognise and abide by the legal requirements associated with these rights.

• Users may download and print one copy of any publication from the public portal for the purpose of private study or research. • You may not further distribute the material or use it for any profit-making activity or commercial gain • You may freely distribute the URL identifying the publication in the public portal.

If the publication is distributed under the terms of Article 25fa of the Dutch Copyright Act, indicated by the “Taverne” license above, pleasefollow below link for the End User Agreement:

www.tue.nl/taverne

Take down policyIf you believe that this document breaches copyright please contact us at:

openaccess@tue.nl

providing details and we will investigate your claim.

Download date: 14. Jun. 2019

technische hogeschool eindhoven

laboratorium voo r mechanische technolog ie en werkp laatstechniek

rapport van de sectie: Werkplaatatechll1ek

titel: Ret laborator1um voor lengtemeting

vall de groep Werkplaatatechniek. I I

~------------------------~---------~ I I

auteur{s):

Dra ~ J. Koning

I I

~------------------------ ----------1 i

secti ele ider:

hoog I eraar: Prot.ir. C. de Beer

Prot . dr.p.e. Veenstra ~---------~~~~~

samenvatting

Een beachrijving van de ~' ... etkame.r8" van

de groep WerkplaatatechDiek,

verdeeld naar de volgen~e onderwerpen:

inle1ding, a1 tuering

taken

onderwija

ontwikkelingawerk

inatruaentariua < •• t 9 toto's)

appendix (publicaties)

I

I I I

I I

I I

I I

I I

blz· O van 18 bl J

rapport nr.0179

codering:

M. 8

trefwoord :

leng t eme t i n g

>----------~III--prognose da tu m:

I 16 jun1 1967.

If----~ aantal biz.

I I I

I I

18

ges chikt voor

publicatie in:

__ ~ ____ ~==~~~ ____________ ~IL ____ ~

I I

0 '­I

15 '­I

20 -

25 ~ I

I

30 -

40 >-

I I I

4S '­I

50 I

rapport nr . 0 179 bl z. 1 van 1Sbl z. I

Inleid1ng, situ.riDg.

Ret laboratoriua maakt d~el uit yaD de groep .erkplaata­

techniek (afdeling der Werktuigbouwkunde) van de

Technische Rogeschool te Eindhoyen. ..

2 In de W-hal ataan t.ee ruimten van ieder ca 100 m ter

beschikking, alaaede een optische donkerekaaer. De ze ruim­

ten zijn allen voorsien Yan apparatuu~ voor regeling van

teaperatuur en vochtigheid. In de toekoast lijkt uitbreiding

tot 3 x 100 .2 niet uitgesloten. Voorts zijn t.ee zitkamere

(voor administratier en theoretiach .erk) beschikbaar.

De personeelsformatie bestaat uit 3 technici,

een technisch aabtenaar en een wetenachap­

pelijk hoofdaede.erker. Enkele jaren geleden behoorde ook een

instruaentmaker tot de Yaste bezetting, deze is eehter thana

opgenomen in de algemene techniec'he stat van de groep.

Daartegenover kan echter steeds op voldoende techniache bij­

stand gerekend worden, ook voorspoedeisende .erkzaamheden.

De groep werkplaatstechniek heeft bovendien een sterk bezette

electronische sectie, .aarmede een goede saaen.erking be­

staat.

Taken

Tot de taken, yoortvloelende ult de opzet der T.R., behoren:

(a) onderwijs in de lengtemeting aan studenten. theoretisch

zo.el als practisch,

(b) het verrichten van .etingen voor de groep .erkplaatstechniek

en voor de verdere T.H.-ge.eenschap ("instrumenteel

Centrum"),

(c) adviseren -desgevraagd-betreffende u~tvoering

.etingen en aansc~ftiDg van instrumenten,

van

werkplaatstechniek technische hogeschool eindhoven

.-------------------------------------------------------------------------------~

rapport nr. 0 179 biz. 2 van 18 biz.

oL (d)ontwikkeling.werk aan meetmethoden en meetinstruaenten,

I S ,-

I I I

1Q r-

l S ~ I

20 ~

25 .--

30 L

I 40 I-

t

4S ~ I

I . 50,.....

ontwerpen van instrumenten.

In het algemeen hebben deze taken betrekking op d. T. E.-ge­

meenschap. Aangezien de T.B •• chter onder meer tot taak heert

de ontw1kkeling van d. Nederlands. industrie te bevorderen .

lijkt het redelijk de bovengenoellde dienst8n -desgevraagd- ook

aan belanghebbenden buiten de T.H.-gemeenschap ter besch~­

king te stellen. Op bescheiden schaal gebeurt dit dan ook,

vrijwel uitaluitend als onder (b) ver.eld. De omvang is nog

so gering dat geen sluit8nde organisatievorm is ontstaan.

Een nadere specificatie van de bovenstaand. taken is moeilijk

omdat -mis.chien met uitzondering van de onderwijstaak- de

onderwerpen naar aard en o.vang sterk wisaelen. Daarom zal

In het volgende eerst lets "gezegd 'worden over het onderwl j s in

de lengtelleting. Daarna zal het punt "onderzoek" worden toe­

gelicht aan enkele voorbeelden en tenslotte zal een beschrij­

ving gegeven worden van het beschikbare instruaentariua~ dat

de aetingen onder Taak (b) uiteindelijk 'begrenat.

Onderwijs

Het theoretisch onderwijs omvat een college van "n .emester­

uur dat recent van het 5e naar het ' 4e seaester is verschoven.

De inhoud is Toor all. s~udenten in de w.rktulgbouwkunde en

bedrijfskunde verplichte examenatof (K1-examen), terwijl eDkele

N-studenten het ala keuzevak voor het I-examen kiezen. Voorts

worden capita-selecta gegeven in het 8e semester ("n semester­

uur) voor die W-studenten die lengtemeting als keuzevak voor

het I-examen kiezen. Het praktisch onderwijs oavat Toor de

bedrijfskunde 10 Iliddagen, voor de werktuigbouwkunde 4 .id4&­

gen, beide behorende tot het K2-exaaen. De studenten die in

de werkplaatstechniek afstuderen, zullen in het kader van het

I-ezamen nog een Toortgezet practicua moeten volg.n.

werkplaatstechniek technische hogeschool eindhoven

I <a pport n,. 0179 I ----------------

biz. 3 van 18 biz . . -------- ---- - - -- ----<

o ~

5-

10 ~ [

I

I

15 ~

25 t-

30 >--

40 f-I I ,

45 r--

I I

' 50 l-

De opzet van het practicua 1s de student de be~ndeling van

geavanceerde instrumenten te leren kennen, zodat hij i nzi cht

kr1jgt in de mogelijkhaden en de moe1lijkbeden van het yak,

terwij1. het ook een besche1den bi·jdrage in de train1ng in

experimenteertechniek vorst, daar grote nadruk gelegd wordt

op bepal,ing en verwerking van 'de lIleettoutan. Voor de W-stu­

denten, die maar 4 middagen tar beschikking hebben. wordt de

nadruk gelegd op die instrumenten die niet specitiek aan de

productietechniek gekoppeld zijn (onder meer opti sche ins tru­

mentatie voor het juatel'en van- en meten &an g'rote constructi ea ) .

De gehele atat heett op een ot andere wijze deel aan de

onderwijataak. Hierdoor koaen de studenten in contact met

spec1aliaten die op diverse niveau's practische problemen

hanteren; lIlen lIlag hopen dat dit het gevaar ver mindert dat het

practicum 'steriel wordt. Van de andere zijde be8chouw~lIlenen

wij dat het contact met studenten de bIlk van de specialist

verruilllt en hem dwingt het hoe en waaroa van zi j n handelingen

te overwegen.

Ontw1kkelingswerk

De oavang van d1t werk moet bescheiden genoemd worden. Dit

wordt mede veroorzaakt door de,jeugd van de hogeschool en door

de betrekkelijk ondergeachikte taak van het laboratorium in

de groep werkplaatstechniek en de geringe mankracht die daar­

door -mede gezien de overige taken- hiervoor beschikbaaria.

Bovendien valt een zekera versnippering niet te ontkennen.

veroorzaakt doordat een aantal korte onderzoeken geentameerd

zijn ot weI ter oplossing van ona gestelde vragen of om stu­

denten de gelegenbeid te geven een circa 14 dagen durend

experiment uit te voeren.

Hieronder vermelden w1j de naar onze mening belangrijkste

onderwerpen, 1n eeD appendix zijn publicaties - voorzover

die plaat. gehad hebben - vermeld.

werkplaatste chn iek technische hogeschool eindhoven \ '

~------------------------------------------------~----------------------------,

I rapport nr. 0 17 9 biz. 4 van 18 biz. i

.l ,

5L-I

15 1

I

I

20 -

25 -

30 ;--

I

35 r-­I

I

i -40 1-

I !

-45 r I I

I 50 r-

I

Hoekaeting aan conus.en tot 1 boogeeconde .

Vora van aen ge.chraapt oppervlak

Statisch en dynam1ech onderzoek Tan drie zeltinetel­

lende waterpasinstrumenten.

Meting van de evolvente vora van taadtlanken.

Constructie Tan een eenvoudige interferometer voor

nauwkeurige verplaataingsmeting in een oven.

Instrument&tie TaD haltautomatische meting van kolk­

slijtage bij draalbeit.la.

Constructie van eenvoudige meetaleden voor "n en twee

coordinaten.

Ontwerp en justage van een nauwkeurige optische bank .

I.provisatie van i en meting met,eenkleine Mach-Zehnder

interferometer.

Instrumentatie voor het meten van de elijtage . an pons­

gereedschap waarbij het gereedechap radioactiet ia (Voor­

proeven en detiDitiet antwerp, het l aatate -in &amen­

Yerkin! met de tekeDkamer- vrijwel gereG4.) Instrumentatie voor het nauwkeurig posit ioneren (llpl akken")

van rekatroken ten behoeve van dynamome trie .

Ontwerp van een inetrument voor het me ten van r~Dtgen­

diftraetieopnaaen .. t digit ale allezing.

Bouw van een eindaaatinterteroseter (getemperiseerd , vr1j ­

weI gereed).

Bouw Y8n een gecoabineerde verdeelDach1ne en meetapparatuur

v~~r linealen tot 1000 .. lengt..

Oavoltoo1d, te verwachten prestatie: onnauwkeurigheid

< 1 tt m voor verde1ing en .. ting. Meettijd < 4 eec. per

meetpunt.

~----- -- --- ----werkplaatsteehniek technische hogeschool eindhoven

ra pport nr. 0179 biz. 5 van 18 biz.

OL­I I I I

5 '-

lQ .-

I 15 r--

20 L-

25 ~

35 ~ I

I I

40 I

45 ~

50 r-I

I

Het ligt in de bedo.ling t.z.t. ·.en betr.klte11 jk .envoud1ge

koaparator te bouw.n Toor h.t met.n van linealen met be­

hulp van interterometrie. Enkele voorproev.n zijn g.daan , . • e~ dri.tal student.n do.t in besch.id8n oaTang eDk.le

ori.nter.nd. experimenten in het kader van het keuzeY&k

lengt.meting bij het 11-exame~.

InstrWlentariwa

In het alg.meen kan gezegd worden dat de g.bruikelijke instru­

menten b.schikbaar zijn, alsmede het .Teneens gebruik.lijk.

"kleingoed": eind.aten, hoekeindmaten, diTeree komparatoren

.n .lektronische v.rplaatsings •• ters etc. Er is een vrij

ruia. sortering van optische instrua.nt.n voor meting van

hoeken, rechtlijnigheid etc. D. lengteaeetbank (pag. 8 ) is

in Nederland uniek door de mogelijkheid om -naast de normale

objecten- linealen en schroetspillen van grote lengt. nauw­

keurig te meten. De rondheidsmeter (pag. 11) is uitg.rust

met een rekeneenheid waardoor de vormfouten kwanti tatie t be­

paald kunnen worden en die perspectiev.n opent voor verdere

ontwikkeling.

In de volgende pagina's zijn toto's en beknopte beschrijvingen

van de Toornaaaste instrum.nten opgenomen, die een indruk van

de b.schikbare taciliteiten geTen.

Van de ni.t-atg.beelde instrum.nten kan nog genoead word.n een

interterentiemicroscoop, een protielprojector met beeldveld

550 x 450 mm2 , een zeer nauwke~rige Tlakplaat Tan 2 x 1 . 2 .

Tenslotte d. tot de practiouainventaris behor.nd. lengt .... t­

bank van 1 • meetlengte, vertic ale abbe-lengte.eter, horizon­

tale optiaeter, optische Terdeelkop en nokasme.tinstrument ,

die ev.ne.ns aan hoge eis.n voldoen.

Haaat d. genoeade instrumenten zijn diverse optische onderdelen

werk laatsteehn jek technische hogeschool eindhoven

~----------------------------------------------------~----------------- . I 'aPPMt'_r_"_O_1_?_9 __________ _

biz. 6 van 18 biz. ------------------ -----. --

o t-

5 -

I

lQ ~

I

15 "-

I 20 ~

25 I--

30 ;-

35 r--

I 40 ~

I

50 r­I I I

~

voorhanden: een aantal 1.~.D en pri.aa'a. twee interferenti e-

pr1.aa'a Tolgens !Bater •• diverse spectraalla.pen en Toorts

een standaard Krypton-1sotooplamp. Tenslotte z1jn enkele

w •• rstandthermo •• t.rs en eeD D1esselhor.tko~eDSa~or aan ­

w.zig ten behoev. van nauwkeurige temperatuuraeting.

werkplootstecnniek technische hogeschool eindhoven

o

5

1Q

25

30

35

40

45

50

.-----------------------------------~------------------------------------------,

rapport nr'01'79

werkplaatstec hn I.k

biz. 7 van 18 biz. I

Universeel meetmicro8ooop.

fabr. Carl Zeiss - West Duitsland. 2 Meetbereik 200 x 100 am optische vergroting lOx; 20%;40x;

80x.

Ingebouwde dubbelbeeldprisma's voor bet meten van de

posities van gaten (etc.) en voor het constateren van

vormafwijkingen.

z.g. "perflectolleter"systeem. Mechanis che ta.ters voor

bet meten van gatdiameters en voor de flankendiam.ter

van binnen8chroefdraad. Mechanisch. ta.ter Toor vertica le

metingen tot 30 ma. Meetnauwkeurigheid 0,001 ma. Hoek­

metingen: 1 I.

Op de afbeelding: meting van de positie van de beitelpunt

aan een dynamometer voor verspaningsproeTen.

technlsche hogeschool eindhoven

I I

. I

rapport nr . .. 0 179

o

5

lQ

15

20

35

45 -

50

werkplaatstechn lek

Lengtemeetbank yo1gens Abbe.

tabr.: Car1 Zeiss - West Du1tsland.

meetbereik 100 .. direct, bij instellen .et

eindma~en: 600 ...

biz. 8 van 18 biz.

Meting van en- en u1twendige maten; me ting van

de flankendiameter van binnen- en bui tenschroet­

draad; meting vanconiciteit.

Atlezing op 0,001 mae Meetonnauwkeurigheid 0,000, ...

Op de atbeelding: meting van een conus.

technlsche h~g.school eindhoven

~------------------------------------------------------------~-----------------,

o

I

I S ~

10

lS

30

3S

ra pport nr01 79

werkplaatstechnlek

biz. 9 van 18 biz. I

Universele lengtemeetbank

iabr. VEB Carl Zeiss - Oost Duitaland.

meetbereik 3000 m.. Onder meer voor eeting yan linealen.

schroeispillen en lange spe.ermaten.

De meetbank 18 ook geschikt voor zware objecten. het

meetsysteem is tegen doorbuig~ng (etc.) gecompenaeerd I (Eppenstein compenaatie). I

De atlezing op 0,OO111U1l . 0,0001 ..

kan geschat worden. Meetonnauw­

keur1ghe1d 0,001 .. voor korte ob­

jecten, voor lange objecten . thaD~

DOg beperkt door onzekerheid van

de temperatuur. Qp de atbeeldin­

gen:

justage en controle yan een m .. t­

systeea Toor numerieke besturing.

technische hogeschool eindhoven

o

5

1Q

15

20

25

30

35

45

50

.----------------------------------------------------------------------------, rapport nr. 0179

werkplaatltechn lek

blz' 10 van 18 biz. \

Tandwielaeetinstruaent.

tabr. VEB Carl Zeiss - Oost Duitsland.

lUX. afmetingen van het werketult 380 - fl, Ilodllul

0,5 - 10 .at rechte en 8cheefvertande wielenl

conieche wielen. Meting van rondloop van kop- en

ateekcirkeli

meting van tandw1jdte (Wildhaber), tandbreedte en

grondeteek '(flB1Dgritfate11ungfl

hulpetut Tan t.eeflank-af­

wikkelen. Allezing op O, OO1.m.

Qp de afbeelding:

Bepaling van rondloop touteD

.,.~ ete.,kcirkel met •• etkOgel. 1

technische hogeschool eindhoven

~------------------------------------------------------------------------------ ,

rapport nr. 0179

o

5

10

15

20

+ 30

35

40

45

50

werkplaatatechn lek

bi z. 11 van 18b1z• \

-

I ' ' I • e.. . .;.. • I

I I I

Rondheidsaeter

fabr. Taylor, Taylor en Hobson, Eng.land.

au. atmetingen van het •• rkstuk _ .3501lll • .ax.hoogte 400ma~

max. vergroting 10.000%, aflezing op me ters en

registratie.

Het instrument is voorzien van een rekeneenbeid

die enige eoeffieient.n van de Fourier-ont.1k­

keling berekent.

Daardoor kan in de registratie een bestpassende

eirkel of ellips worden ingeschreven, en de af­

wijking t.o.v. die krommen op meetinatrumenten aange ge ven •

Op de afbeeldin~:

reeht. het .echanisch ged.elte,gereed voor de meting.

links onder: versterke~en filtereenheden, daar­

boven: rekeneenbeid.

technische hogeschool eindhoven

o

5

10

15

30

35

",0

50

~----------------------------------------------------~------------------------,

rapport nr. 0179

werkplaatstechnlek

biz. 1Zvan 18 biz. I

Ruwheidsmeter.

fabr. J. Perthen - West Duitsland.

Universele ruwheidsmeter van het gebruikelijke

t)"Pe.

Het instruaent kan diverae ruwheidsparameters

meten en tan de oppervlaktevorm ook registreren.

Diverse aftasts7ste.en zijn besch~baar.

Op de afbeelding:

meting .et de "vrije taster"; waarbij bet tastS7steem

lange een nan.keurig gelepte geleiding be.ogen wordt.

technische hogeschool eindhoven

rapport nr. 0179

o

5

1Q

15

20

25.

t + 40

45

50

werkplaatatechn lek

bl z·1.3 van 18 b, z.l

Qptische verdeelkop.

iabr. Ernst Leitz - West Duitsland.

preeisieverdeelkop .et coacidentieaflezing ter

eliainatie van louten t.g.v. exeent riciteit van de

schaalverdeling.

Hulpstukken: meetbed ; nokkenasmeetinstruaent, aecha­

niac he- optische aanslag voor t andwi el meting etc.

Aflezing op 2" , mee tollJ1&uwkeurigheid 1".

Autocollimator

labr. Bilger en Watts

meetinstrument Toor kleine hoekverschillen.

Mee tbereik 12'1 schaalwaarde 0.1", onnauwkeurigheid

bij geol ende waarnemer O,2 t1 •

Qp d. afbeelding: Control. van de verdeelkop met

autocollimator en precisie polygoon.

technisch.e hogeschool eindhoven .

~--------------------------------------------------------------------------------l

rapport nr. 0179

o

5

10

15

20

35 ~

"0

"5

50

werkp laatstec hn I.k

bi z. 14 van 18 b1Z. 1

Rj.chtkijker

tabr. Taylor, Taylor en Hobson - Engeland .

Voor het controleren, en eventu.el justeren, van de

vorm van rechtgeleidingen, coaxialiteit van lagers

etc. Het instruaent is voorzien vaa optisohe micro­

.eters, atleesbaar tot op O,02ma.

Hulpmiddelen: diverse instelmerken, spanmiddelen etc.

Op de atbeelding:

Meting van de arstand ·tussen de aangrijpingspunten

van de krachtmeting bij een remdynamo -door verplaat­

sing van een precisie-pentagonprisma (lloptische

schuitmaat").

technische hogeschool eindhoven

o

5

10

15

20

25

30

35

40

45

50

,----------------------------------------------------------------------------, rapport nr. 01 79

werkplaatstechn I.k

biz. 15 van 1st>IZ. 1

Theodoliet.

fabr. Wild - Zwitserland type T2 • • Normaal geod.tisch type, voorzien van autocollimatie-

ocula1r.

Verdeling in 400 gon, afle.abaar op IO- ~ ~~ met

coInoidenti.systeem.

meetonnauwkeurigheid. 1"

Qp de atbeelding:

controle van de hoekverdeling van de drasitafel

van een kotterbank. Instelling op een collimator.

technische hogeschool eindhoven

~-------------------------------------------------------------------------;

Of-

I

10 -

15 f­

I

I 20 L

I

25 -

1 35 -

.. 0 r-

50

ra pport nr. 0119 blz' 16 van 18 biz. I --- ---1

Appendix

Public.ties betrekkins hebbende op het ontwikkelingswerk.

Koninc J en P.C. Veenstra

De nauwkeurige meting van conussen door directe .hoekmetiDg.

Metaalbewerking ~ (1962) - 293.

~ Dulse, H.L.M. VaD, P.R. Lelendeckers en J. Koning

Het t ..... r.n als control.middel van geschraapte vlakken.

Metaalbewerking 28 (1963) - 26,.

Baez.man, Th.J.M. en J.B. v.d. Eyck

4 Een vergelijkend onderzoek van enige waterpasinstrumenten.

Intern rapport WT, no.0094

Hoevelaak •• van en E.T.W. Zweekhorst

A Een methode voor het controleren van de evolyente tandvorm.

A

Metaalbewerking 2Q (1964) p.15

Stein, H.N. en J.M. Stev.le

Rheological behaviour •••••••••• glasses.

Verh. no.25 in Comptes Rendas du 7ie .. congres international

du verre. Bruxelles 1965.

F. Zuurveen

Onderzoek naar de mogelijkbeden tot automatisering der ko1k­

slijtagemeting •

Intern rapport WT no.0047.

Koning J.

~ Een meetmicroBcoop voor bescheiden eisen .

Metaal.bewerking ZQ (1964) - 233

~ Mot E. Ontwerp en uitrichten van een optische bank.

Intern rapport WT no.0121

I

-- - - - ----------------------------1

werkplaatsteehn iek technische hogeschool eindhoven

o

S

1Q

15

2S

30

35

40

45

50

~----------------------------------------------------------------------------,

rapport nr. 0179

. Tongeren B. van

( Een eel1voudig. Mach-Zehnder interfero_eter.

~IDtern rapport WT no. 0180.

biz. 1 ?van 18 bi z. I

:J'i!!erman8, C. J.

~S11jtag ... etm.thod. van ponsgereedschap, orient.rende metingen.

Intern rapport WT no. 0149.

ZuurTeen, F.

An. ontw1kkeling van d. in8napme.tmachine.

Intern rapport WT no.0103.

werkplaatstechnlek technische hogeschool eindhoven