HỒI KÝ SIHANOUK

Table of ContentsLờigiớithiệu.1TừcuộcchiếnchốngCIAđếnngườitùcủaKhơMeĐỏ.2BàntaypháhoạicủaCIA.17Trênbướcđườngđấutranhgaygophứctạp.25CuộckhángchiếnchốngCIAbuộcphảitiếnhành.37KhongthenaotieptuchơptacvơiiKhmerĐo.47Khẩnkhoảnxintừchức.59LailịchPolPotvàbèlũ.67Nhữngnỗiđautinhthần.73Tinxấu...tứclàtintốtlành.84Trênđườnggiảithoát.89SihanukvềCampuchia,1973.101

Chiasẽebook:http://downloadsachmienphi.com/Thamgiacộngđồngchiasẽsách:Fanpage:https://www.facebook.com/downloadsachfreeCộngđồngGoogle:http://bit.ly/downloadsach

Lời giới thiệu

QuốcvươngCampuchiaNorodomSihanouklàmộtngườirấtyêuvănhọcnghệthuật,ôngđãviếtsáucuốnsáchcótínhchấthồikýkểlạinhiềuthăngtrầmtrongcuộcđờihoạtđộnggắnbóvớilịchsửVươngquốcCampuchia.Đặcbiệt,haicuốn“CIAchốngCampuchia”và“NgườitùcủaKhmerĐỏ”thuậtlạinhữngbiêncốtolớnxảyratrênđấtCampuchiatừ1970đến1979,mởđầubằngcuộcđảochínhdoCụcTìnhbáotrungươngMỹchủmưuvàkếtthúcbằngsựsụpđổcủaKhmerĐỏ.TấtcảnhữngcuốnsáchnóitrênđềuviếtbằngtiếngPháp.Cuốn“CIAchốngCampuchia”khidịchsangtiếngAnhđãchuyểnđầuđềthành“Cuộcchiến

tranhcủatôivớiCIA”(MywarwiththeCIA).Donhữnghồikýnàyđềucùngbắtnguồntừmộtdònglịchsửnhưnglạixuấtbảntheotừng

thờiđiểmkhácnhaunêncónhiềuđoạntrùnglặp.VìvậyNhàxuấtbảnvàngườidịchxinphépđượclượcbỏmộtsốđoạngiốngnhauvàsắpxếplạitrìnhtựmộtsốchươngđểbạnđọcdễtheodõi.ĐầuđềchungcủasáchnàydịchsangtiếngViệtmangtên“TừcuộcchiếnchốngCIAđếnngườitùcủaKhmerĐỏ”.Nhữngđầuđềnhỏlàcủangườidịch.Rấtmongbạnđọcsẽtìmthấytrongcuốnsáchnàynhữngtưliệulịchsửquýgiá,khôngchỉ

tố cáo những tội ác của CIA và Khmer Đỏ mà còn ghi nhận những quan hệ tốt đẹp giữaCampuchiavớiTrungQuốcvàViệtNammàXamđecNorodomSihanouk,vớitưcáchlàmộtnhânchứng,đãthểhiệnbằngnhữnghồitưởngchânthành,xúcđộng.

Xintrântrọnggiớithiệucùngbạnđọc.NXBCôngannhândân

Từ cuộc chiến chống CIA đến người tù của Khơ Me Đỏ

CuộcđảochínhdoCIAchủmưu.

Sáng13tháng3năm1970,khitôiđangchuẩnbịđápmáybayrờiParisđiMatxcơva,mộtcốvấnthâncậncùngngồitrongxetrênđườngrasânbayđãnóivui:-KínhthưaXamđec,takhôngnênxuấthànhvàongàyhômnay,vìlàngày13,lạicũnglàthứ

Sáu,mộtngàyrấtxấu!VìkhôngmêtíndịđoannêntôichỉcườiđáplạivàvẫncứđigặpcácvịlãnhđạoLiênXô

đúngnhưchươngtrìnhđãđịnh.Nămngàysau,giữa lúc tôiđangởMatxcơva,bọnLonNol,SirikMatakởnhàđãtruấtphếtôi.ThứSáungày13quảlàmộtngàyrấtxấu?Trởlạingày13tháng3năm1970,khitôibaytớiMatxcơvađãthấyChủtịchXô-viếttốicao

Pôtgornychờđóntạisânbaynhưngkhôngcónghilễvìchúngtôiđãthoảthuận,đâychỉ làchuyếnđibìnhthườngvớitưcáchcánhân,khôngphảilàmộtchuyếnthămchínhthức.Saukhichàođóntôi,ChủtịchPôtgornynóithêm:-ThưaXamđec,ngàicóthểnghỉlạiMatxcơvađêmnaynếungàimuốn,nhưngsángmainên

quay trở về Phnompenh. Chúng tôi rất tin tưởng ở ngài, Hoàng thân Sihanouk. Nhân dânCampuchiađangcầncómộtvịQuốctrưởngnhưngài,vìvậyngàinênquaytrởlạingayđấtnướcmìnhđểtrựctiếpnắmgiữvậnmệnhCampuchia.Ngàihãylưutâm,đừngđểCampuchiarơivàotaybọnLonNol,SirikMatak,đừngđểCampuchiabịlôicuốnvàocácmưuđồcủađếquốcMỹ,đừngđểbọnLonNol,SirikMatakgâykhókhănchonhândânmiềnNamViệtNamđangdũngcảmchiếnđấugiảiphóngđấtnướcmình.Tôitrảlời,sẽnghiêncứurấtnghiêmchỉnhmọivấnđềcóliênquanđếntìnhhìnhhiệnnay.Đúnglàtừđầutháng3,giữalúcđangcòndưỡngbệnhởPháp,tôiđãđượctintrongnướcđã

xảyranhữngvụbiểutìnhchốngngườiViệtởtỉnhVâyRiêng,vàcũngđãđượcbáocáo,chínhLonNollúcđóđanggiữchứcThủtướnglàkẻchủmưu.Đếnngày11-3-1970tôilạiđượctinmộtđámngườinóilàsinhviênvàhọcsinhtrunghọcđãtiếncôngĐạisứquánChínhphủcáchmạnglâmthờiCộnghoàmiềnNamViệtNam.Sauđóvàigiờ,bọnnàytiếncôngcảĐạisứquánViệtNamdânchủcộnghoàởPhnompenh.Sauđó,tôinhậnđượcthêmchứngcớđâychínhlàhànhđộngcủabinhlínhmặcthườngphục,dướisựđạodiễncủaLonNolvàcảcủaemtraiôngtalàđạitáthammưutrưởngcũngmangtênlàLonNol.Đâykhôngphảilànhữngcuộcbiểutình“bộtphát”nhưbáochíphươngTâyvàvôtuyếntruyềnhìnhMỹđãđưatin.BởivìnhữngbiểungữđềuviếtbằngtiếngAnh,điềuhiếmthấytrongnướctôikhicócuộcbiểutìnhtuầnhànhtrênđườngphố.Cácphóngviênbáochí,quayphim,chụpảnhđềuđượcbáotrước,theokịchbảnđãdànsẵn.Ngaykhibiếttincácsứquánnóitrênbịtiếncông,từParistôiđãgửimộtbứcđiệntớiMẫu

hậu,mẹtôi,tứcTháihậuSisowathKôssamắcNearireath,làvợgoácủaCựuvươngNorodomXuramaritthânsinhratôi,trongđótôicựclựclênánnhữngcánhânđãđặtlợiíchriêngcủa

bảnthânvàđồngbọnlêntrêntươnglaicủađấtnướcvàvậnmệnhcủadântộc.TôicũngđãcảnhbáovớiTháihậuvềmộtâmmưuđảochínhcủacánhhữu,đồngthờibáotintôisẽtrởvềđươngđầuvớibọn chủmưu.Ngày10-3-1970, tôi cũngđãphátbiểu trênĐàiTruyềnhìnhPháp,vạchrõcácthếlựccánhhữuởtrongnướcđanglợidụngsựvắngmặtcủatôiđểcốtìmcáchthayđổiđườnglốichínhtrịcủaCampuchia,lôikéoCampuchiavàoquỹđạocủaMỹ.TôicũngkhẳngđịnhCụcTìnhbáotrungươngMỹgọitắtlàCIAđãcóliênhệchặtchẽvớicánhhữuCampuchia.Tôinói:“Nguycơcủacuộcđảochínhcótránhđượchaykhông,tấtcảphụthuộcvàoquânđộiCampuchia”.Tôinóinhưvậylàvì,thậttìnhlúcđótôimớichỉnghĩtớiSirikMatakđanggiữchứcPhóThủ

tướnglàkẻchủmưu.LúcbấygiờtôihãycònhoàntoàntincậyởLonNol,vànghĩrằngLonNolsẽhuyđộngquânđộidậptắtmọiâmmưulậtđổ.TôinghingờSirikMatak,vìbiếtrằngsaukhiCampuchialậplạiquanhệngoạigiaovớiMỹvàonăm1969,SirikMatakđãcónhữngcuộctiếpxúcrấtthânmậtvớisứquánMỹởPhnompenh.TrongbàiphátbiểutruyềnhìnhtừParis,tôiđãbáotrước,nếutôibịlậtđổ,tìnhhìnhCampuchiasẽrấtđentối.SaukhitôigửiđiệntrìnhbàytìnhhìnhvớiMẫuhậu,lạibùngnổthêmnhữngcuộcbiểutình

vànhữnghànhđộngtiếncôngcộngđồngngườiViệtởCampuchia,kểcảviệcđậpphánhữngnhàthờđạoThiênChúalàmộtviệcrấtxalạvớinềnvănhoáPhậtgiáovànhữngtruyềnthốngtừbiđộlượngcủađấtnướcCampuchiachúngtôi.Mộtlầnnữa,tôilạinhậnđượcnhữngbáocáorấtđángtincậychobiết,nhữngvụđậpphánàyhoàntoàndobinhlínhmặcthườngphụcgiảlàmdânthườngtiếnhành.Tôitựhỏi:phảichăngcảLonNolnữacũngđangtrởmặt,quaylạichốngtôi?Tôikhôngmuốntinvàođiềuđó.BởivìtrongsuốtcảphầnlớncuộcđờiLonNolđềurấtgắnbóvớitôi,vàtôicũngluônluôncoiLonNolnhưcánhtayphảicủamình.LonNolluôntuyênbốtrungthànhtậntuỵvớitôi,màbảnthântôicũngthấynhữnglờinói

ấyquácườngđiệu.Tôivẫncònnhớ,cáchđâyvàituần,chínhLonNolđãnhắclạinhữngđiềuđókhiyếtkiếntôitạiPháp.CáilýdomàbọngâyrốiđưarabàochữachovụđậpphácácsứquánViệtNamlàsựcómặt

củaquânđộiViệtCộngvàViệtMinhtrênlãnhthổCampuchiatạicáckhuvựcbiêngiới.NhưngLonNolthừabiếthơnaihếtlànếuthithoảngcómộtsốđơnvịquângiảiphóngcủaMặttrậndântộcgiảiphóngmiềnNamViệtNamqualạinhữngvùngđấtcủaCampuchia,thìhọcũngchẳnglàmđiềugìhạichochúngtôicả.Hơnnữa,dùởđâuthìmụctiêucủahọcũnglànhằmvàoSàiGònchứkhôngphảiPhnompenh.CácchiếnsĩQuângiảiphóngchiếnđấuđểgiảiphóngđấtnướccủahọ,chứkhôngphảiđểxâmlượcđấtnướcchúngtôi.Từnhiềunămnay,chúngtôiđãbiếtnhưngvẫnkhôngcóphảnứnggìtrướcsựqualạicủaQuângiảiphóng,cũngnhưtrướckiaMarôcvàTuynidivẫntừngđểchoQuângiảiphóngAn-giê-riqualạitrênlãnhthổcủahai

nướcnàythờikỳkhángchiếnchốngthựcdânPháp.Vảlại,cácchiếnsĩkhángchiếnngườiViệtdùqualạitrênlãnhthổCampuchianhưngkhônghềquấyrốinhândânchúngtôitạicáckhuvựcbiêngiới.Họchỉmuanhữngthứcầnthiếtvàđềutrảtiềnsòngphẳng.Họkhônghềđụngchạm đến phụ nữ nước tôi Chính Lon Nol khi đưa quân lính của chế độ Sài Gòn vào đấtCampuchiamớigâytáchạichonhândântrongmộtcuộcchiếntranhkháchẳntínhchất.Nhândânchúngtôikhônghềbịxúcphạmvìsựcómặttạmthờivàkhôngthườngxuyêncủa

“ViệtCộng”màchính làbomvàđạnpháocủaMỹđãgây thiệthại chochúng tôi.Người takhôngbaogiờnhìnthấycóViệtCộngtạinhữngkhuvựcMỹthườngnémbomthườngxuyênvàácliệt.NhữngxácchếttìmthấysaunhữngtrậnbomởVâyRiêngvànhữngkhuvựckhácởvùng

biêngiớiđềulàxácnhữngnôngdânCampuchia,chủyếulàphụnữvàtrẻem.ĐiềunàyđãđượcghinhậntrongphầnlớncácbảnbáocáocủaUỷbanQuốctếkiểmsoátvàgiámsátđìnhchiếnlậprasauHộinghịGiơnevơvềĐôngDươngnăm1954,saukhitớiđiềutratạichỗ.NgườiMỹtạiNamViệtNam,vớihơnmộttriệuquântrongtay,trongđó500.000làlínhMỹ,đãbấtlựckhôngkhoáchặtđượcbiêngiớicủaphíahọ,thìCampuchiavới300.000quânlàmsaonổiviệcnày.ChínhLonNolcũngđãtừngđồngývớiquanđiểmnàycủatôi,nhưngnaylạiphủnhận.NếubâygiờLonNollạilợidụngcáigọilàsựcómặtcủaViệtCộngtrênlãnhthổCampuchialàm lýdođể thayđổiđường lối chính trịvà thách thức tôi, thìquả làcómộtchuyệngìđónghiêmtrọngđangxảyra.ĐólàđiềutôinghĩtớinêntôiđãtrảlờiChủtịchPôtgornylàtôicóýđịnhtiếptụcchuyếnthămMatxcơvarồisauđósẽđiBắcKinhnhưđãđịnh.Dùsao,tôicũngcầncóthờigianđểtìmhiểucáigìđãxảyraởPhnompenh.Saunày,cóngườichorằngnếulúcđótôitrởvềCampuchiangay,cóthểtôiđãkịpthờinắm

lạiđượcquyềnlựctrongtay.Đócũngchỉlàdựđoán.LúcnàytôiđangcầnởlạiMatxcơvanhằmthảoluậnvớicácnhàcầmquyềnXô-viếtvềmộthiệpđịnhviệntrợquânsự.CáclựclượngMỹ-nguỵởNamViệtNamđếntừphíaĐôngvàbọnphảnđộngKhơmeXơrâydoCIAvũtrangđếntừ các căn cứ của chúng trênđấtThái Lan từphíaTâyđangngày càng thâmnhập thườngxuyênvàolãnhthổchúngtôi.NhữngvụviphạmvùngtrờiCampuchiadiễnrahằngngày.MộtsựdedoạthậtsựđanguyhiếpnhândânCampuchia.Từnăm1963tôiđãtừchốinhậnviệntrợquânsựcủaMỹvàcũngtừđóđếnnaycácthiếtbịquânsựkhôngđượcthaythế,thiếuthốnđủmọithứ,nhấtlàcácphươngtiệnvậntảiCácsĩquanquânđộicủachúngtôiđangnônnóngđềnghịnốilạiviệntrợquânsựMỹ.NhưngtôimuốnhướngvềLiênXô.TôidựđịnhsẽđềnghịLiênXôcửtớiCampuchiamộtpháiđoànviệntrợquânsựnhưkiểupháiđoànMAAGmàMỹđãápdụngởSàiGòn.PháiđoànLiênXônàysẽtớiPhnompenhthẩmđịnhnhữngnhucầuvềquânsựcủachúngtôivàhuấnluyệnchoquânđộichúngtôisửdụngcácvũkhíLiênXô.Sauvàicuộc

đàmphán,ngườiNgađãchấpnhậnđápứngmọiyêucầucủachúngtôi.Nhưnglúcđóđãquámuộn.TrướckhitôirờiMatxcơvalênđườngđiBắcKinh,ThủtướngKossyghinđãmởtiệcchiêu

đãtôirấttrọngthểtạiđiệnKremli.Saubữatiệc,chúngtôivừauốngcà-phêvừathảoluậnvềtìnhhìnhCampuchia.ôngKossyghinnói:-NgàicầntìmmọicáchngănLonNolvàSirikMatak,đừngđểchúngđâmdaogămvàolưng

MặttrậndântộcgiảiphóngmiềnNamViệtNam.ĐâylàthờiđiểmrấtkhókhănchocácđồngchíViệtNamcủachúngtôiđangchiếnđấugiảiphóngtổquốc.NgàihãycốtìmcáchloạibỏLonNolvàSirikMatak.NgàiđãtừngbiểuthịtinhthầnchốngđếquốcMỹ,đãtừngthểhiệnsựủnghộquýbáuđốivớiMặttrậndântộcgiảiphóngmiềnNamViệtNam.Ngàiđãgiữmộtvaitròrấtvẻvang.Chúngtôihoàntoàntintưởngngài.TôihứavớiôngKossyghinlàsựủnghộcủatôiđốivớisựnghiệpcủaMặttrậndântộcgiải

phóngmiềnNamViệtNamtrongcuộcđấutranhvìđộclậpcủahọsẽkhôngbaogiờgiảmsút.Liềnsauđó,tôinhậnđượcmộtbứcđiệncủaThủtướngChuÂnLaibàytỏsựlongạivềnhữngsựkiệnvừaquatạiPhnompenh,ngày17tháng3saucuộcthảoluậnvớiThủtướngKossyghin,tôigửimộtbứcđiệntrìnhMẫuhậu,trongđótôiviết:“PhexãhộichủnghĩachorằngnhữngsựkiệnvừaquaởCampuchialàmộtnguycơtrực

tiếpđánhvàocáncânlựclượnggiữaMỹvàhệthốngxãhộichủnghĩa.ThủtướngChuÂnLaivừa thôngbáochobiết sự longại củaTrungQuốc trước tìnhhìnhdiễnbiếnởCampuchia,nhưngvẫngiữtháiđộbìnhtĩnhtrướcviệcsứquánTrungQuốctạiPhnompenhbịkhiêukhích.Các vị lãnh đạo Liên Xô cũng cho biết, họ cho rằng chính sách hiện nay của cánh hữu ởPhnompenhlàcựckỳnguyhiểmđốivớitươnglaicủađấtnướcCampuchia.NgườiNgađãnóivớiconhọsẵnsànggiúpmọiviệcđểkhôiphụclạitrậttựvànềntrunglậpcủaCampuchia.ConđãcámơnhọvàtrảlờirằngcontựdànhchomìnhquyềnhànhđộngtheolươngtricủamộtngườiCampuchia,vìlơiíchlâudàicủađấtnướcvànhândânCampuchia.ConcũngxinđượcnhấnmạnhmộtnhậnxétcủaôngKossyghinmàconcholàrấtcóýnghĩa.ÔngKossyghinđãnóivớicon: “NhữngđồngchíViệtNamcủachúng tôi lànhữngngườicó trínhớ tốt.Họsẽkhôngbaogiờquênsựủnghộcủangàitrongthờiđiểmrấtkhókhăncủacuộcđấutranhcủahọ,cũngnhưhọsẽkhôngquênhànhđộngcủacácthếlựccựchữuCampuchiađãgâychohọthêmkhókhăntronggiaiđoạnquyếtđịnhcủacuộcđấutranhchốngđếquốcMỹ.NếucánhhữuởCampuchiacứtiếptụcnhữngcuộctiếncôngnhưvậychốnglạiđồngminhcủachúngtôiởMiềnNamViệtNam,tôichorằngcuộcchiếntranhgiữaViệtNamvàCampuchiasẽkhôngtránhkhỏi.ConmongrằngnhữngngườicótráchnhiệmdừngchơicáctròphùthuỷhiệnnayởPhnompenhhãynghiềnngẫmkỹnhữnglờituyênbốnày”.

Sauđótôiđượcbiếttin,TháihậumẹtôiđãchogọiLonNolvàSirikMataktớivàbảohọphảingừngngaynhữnghànhđộngbạolựcchốngViệtNam.HọtránhnébằngcáchđềnghịcửmộtpháiđoànđiBắcKinhgặptôiđểthươnglượng.Tháihậuđãthaymặttôithẳngthừngbácbỏkiếnnghịnày,bởivìkhôngcóvấnđềgìcầnphảiđàmpháncảmàlàphảingừngngaynhữnghànhđộngđichệchHiếnpháptrunglậpcủaCampuchiađãtừnggiữchoCampuchiakhỏilaovàomộtcuộcchiếntranh.TháihậucũngtỏvẻrấtbấtbìnhtrướcviệcđậpphácácsứquánViệtNamởPhnompenh,đòiLonNol,SirikMatakphảixinlỗibằngvănbảnvàbồithườngnhữngthiệthạiđãgâyra.Saukhigửiđiệnvềnước,tôilạitiếptụcthảoluậnvớicácnhàlãnhđạoXô-viếtvềtìnhhình

CampuchiavànhữnghậuquảcóthểxảyragiữaCampuchiavàViệtNam.Đâycũnglàlầnđầutiên,tôiđượcgặpvàtrựctiếpthảoluậnvớiôngLeonitBrznev,BíthưthứnhấtBanchấphànhtrungươngĐảngCộngsảnLiênXô.Tôicũngđượcbiếttin,tạiPhnompenhmộtsốsĩquanmàtôicholàtrungthànhđãbịbắtgiữvìdínhlíuvàomộtâmmưuchốngLonNolvàSirikMatak.CuộckhủnghoảngởCampuchiađangtrầmtrọngđúngnhưtôinghĩ.Chiềungày18-3-1970tôilênđườngđiBắcKinh.Trênđườngrasânbay,ThủtướngKossyghinngồicùngxengoảnhvềphíatôi,nói:-Quốchộicủangàivừamớiquyếtđịnhtướcbỏmọiquyềnlựccủangài.Thếlàthếnào?Tôitrảlời:-Thếlàtôiđãbịtruấtphế.ÔngKossyghinhỏi:-Ngàiđịnhlàmgìbâygiờ?Tôiđáp:-Tôisẽchiếnđấuchốnglại.Nhấtđịnhnhưvậy.Lúcđó,ôngKossyghinmớinóithêm:-NgàicóthểtinvàosựủnghộcủaLiênXôchotớithắnglợicuốicùng.Khingàicònnắmgiữ

quyềnlựcởPhnompenh,TrungQuốcđãgiúpđỡngài.Cònbâygiờ,mọiviệcđãthayđổi,ngàihãycoithửTrungQuốcsẽlàmgì.Tôicámơnvànói:-TôiđiBắcKinhđểtìmsựgiúpđỡcủabạncũlàChuÂnLairồisẽquaytrởlạiMatxcơva.ÔngKossyghinnóitiếp:-Ngàimuốnlàmgì,xintuỳý.Trongmọitrườnghợp,ngàivẫncóthểtincậyvàochúngtôi.Sauđó,tôibáochonhữngngườiCampuchiacùngđitheolàtôiđãbịtruấtphế;nhưngdo

MatxcơvavàBắcKinhkhôngcóýcôngnhậnchếđộmớiởCampuchianêntôicóýđịnhtổchứcmộtcuộckhángchiếnchốnglạibọntiếmquyền.

ChủtịchXô-viếttốicaoLiênxôPôtgornyđãdànhchiếcchuyêncơcủaôngchotôisửdụng.Đâylàmộtchiếcmáybayrấttiệnnghivàrộngrãi,cóthểlàmviệcngaytrongkhiđangbay,

khiếntôirấtvuimừng.Thếlàmọiviệcđãrõ.Nhữngnghingờcủatôiđãtrởthànhsựthậthiểnnhiên.LonNolđãlộmặtphảnbội.Thàđó

làSirikMatakthìtôikhôngngạcnhiênlắm,nhưngđâylạilàcảLonNol.BởivìtừthủanhỏSirikMatakđãthùghéttôi.Hắnnghĩrằng,đánglẽngườinốingôivua,leolênngaivàngphảilàôngbáchắn,tứcHoàngthânSisowathMônirét,chứkhôngphảilàtôi.Tôicũngbiết,SirikMatakđãtừngcóquanhệmậtthiếtvớiCIAtừhồilàmđạisứởNhậtBảnvàởPhilippin.Đếnnay,SirikMataklôikéođượccảLonNolthìquálàmộtcú“sốc”đốivớitôi,vànếucòncónhiềutênnữatheohắnthìthậtlàtệhại.Saukhimáybaycấtcánh,tôithảoluậnvớiPenNouthngườitừngnhiềulầngiữchứcThủ

tướngtrongchínhphủVươngquốcCampuchiavànhữngngườicùngđivềquyếtđịnhralờikêugọikhángchiếnđốivớinhândântrongnước.VợtôilàMonic,lúcnàycũngvừamớianủisốngườithântronggiađình,nóivớitôi:-Ôngđãlàmviệcquánhiềurồi.Ôngđãcốnghiếncảcuộcđờichođấtnước.Vậymàbâygiờ

họlạitruấtphếông.Tôinghĩcólẽtanênrútlui,sangPhápnghỉngơicònhơn...Tôinóingay:-Không!Tìnhhìnhtồitệhiệnnaykhôngphảilúcđểtađitrốn.Lịchsửsẽlênánta,nếutađể

chođấtnướcCampuchiatrởthànhmộtnhànướcđộctàiquânsự,vàhơnthếnữa,cònlàmộtthuộcđịa.Trongsuốtcảcuộcđời, tađãtừngướcmơmộtnềnđộc lậpchođấtnước.TađãgiànhgiậtđượcđộclậptừtayPhápkhôngphảiđểrồinaylạivứtbỏ.ChếđộHoànggiakhôngđượctránhnécuộcđấutranhnày.NhấtđịnhđếquốcMỹsẽthấtbạitrêntoàncõiĐôngDương.TaphảithamgiavàocuộcđấutranhchốngMỹ.NhấtđịnhMỹsẽbịđánhbạibởinhữngngườiViệtNamvàKhmerĐỏ.PathétLàocũngsẽgiànhđượcnướcLào.TráchnhiệmcủaHoànggialàphảiởlạicùngvớinhândânCampuchia.Monichiểurangay.Chúngtôicùngngồivàobàn làmviệc.Monicngồibêncạnhtôi.Pen

Nouthngồitrướcmặttôi.TronglúcmáybaytiếptụcbaytrênđộcaomườingànmétquavùngtrờiSiberi,tôibắtđầusoạnthảobảnTuyênbốvàLờikêugọikhángchiến,nayđãtrởthànhnhữngvănkiệnlịchsửTrongsuốtchuyếnbayđêm,khôngaitrongchúngtôichợpmắtngủvìmọingườiđềuhồihộp,xúcđộng.Monic,XamđecPenNouthvà tôi làmviệckhôngnghỉđểhoànthànhbảnTuyênbốkhángchiến.Nhưngđếnngày23-3-1970vănbảnnàyvẫnchưacôngbốvìchúngtôicòntheodõitìnhhìnhdiễnbiếnởCampuchiatrướckhikhởisự.KhimáybayhạcánhxuốngsânbayBắcKinh,phầnlớncácvănkiệnđãđượcchúngtôithảoxong.TôivừabướcxuốngchâncầuthangmáybayđãđượcThủtướngChuÂnLaiômhônnồng

nhiệt.Ôngđãhiểubiếttôikhárõ,nênkhônghoàinghigìvềviệctôisẽphátđộngkhángchiến,và

ôngđãhuyđộngtoànbộđoànngoạigiaochàođóntôitạisânbay.Ôngnóivớitôi:“NgàivẫnlàQuốctrưởngduynhấtcủaCampuchia,chúngtôikhôngcôngnhậnbấtcứaikhác”.Ôngcùngchobiết,ôngđãchỉthịchoTânHoaxãcôngbốtrêntoànbộbáochídanhsáchtấtcảcácvịđạisứvàđạibiệnlâmthờirađóntôi,đểnhấnmạnhtôivẫnlàQuốctrưởngCampuchia.Cótới41nướccửđạidiệnđiđóntôitạiBắcKinhhômđó.Cùngngồitrênxerờikhỏisânbay,ôngChuÂnLainói:-TôiđãthảoluậntìnhhìnhvớiMaoChủtịch.Tôichỉxinhỏingàimộtcâuthôi:“Ngàicóý

địnhchiếnđấukhông?”.Tôiđápngay:-Tôisẽchiếnđấutớicùng!ÔngChuÂnLainóitiếp:-Thếthìchúngtôihoàntoànủnghộngài.Nhưngsauđóônglạikhuyêntôisuynghĩthêmhaimươibốngiờnữachothậtchínchắn,vì

“conđườngkhángchiếnsẽlâudàikhókhănvàrấtnhiềutrởngạitrướckhiđitớithắnglợicuốicùng”.Tôiđáp:-SuynghĩcủatôicũnggiốngnhưýnghĩcủatấtcảnhữngngườiKhơmeyêunước.Họsẽđi

cùngvớitôivàchúngtôisẽsátcánhchiếnđấuchốngchủnghĩađếquốcvàbọntaysai.TôicũngkhẳngđịnhlạivớiChuÂnLaiquyếttâmnàyvàongàyhômsau,đúngnhưôngyêu

cầu.BáochíphươngTâyhồiđóviếtrằngsaukhixảyracuộcđảochínhcủaLonNol,TrungQuốc

đãdodựnhiềungày,thậmchínhiềutuầntrướckhiđiđếnquyếtđịnhủnghộtôikhángchiến.Nhưngsựthậtlàchỉhaimươibốngiờsaukhitôichínhthứchạquyếttâmkhángchiến,tôiđãcôngkhaituyênbốtrênbáochíTrungQuốcchuyệnnàyrồi.NếukhôngđượcTrungQuốcđảmbảoủnghộthìsaotôicóthểcôngbốquyếttâmkhángchiếnđược?Sựthậtlàtronghaingày20và21-3tôiđãcôngkhaituyênbốkhángchiếnvàchínhthức

đọcbảntuyênbốkhángchiếnngày23-3-1970.TôitớiBắcKinhhômtrướcthìhômsauThủtướngPhạmVănĐồngcũngtừHàNộitớiBắc

Kinh.Ôngchàomừngtôinồngnhiệtvànóito:“Thếlàtừbâygiờchúngtacùnglàbạnchiếnđấurồi!Chúngtôirấttựhàođượcnhìnthấyngàiđứngtrongmộtchiếnhàocùngvớichúngtôi”.Hồiđó,báochíphươngTâyloantin,ôngPhạmVănĐồngđã“thươnglượng”vớitôidoông

ChuÂnLai“đứnglàmtrunggiandànxếp”.Thậtlàmộtsựxuyêntạc.Chúngtôiđãtừngđoàn

kếtnhấttrívớinhautrongnhiềuvấnđề,vànhữnghoàncảnhhiệnnaylạicànggắnbóchúngtôichặtchẽhơnnữa.ThủtướngPhạmVănĐồngbắtđầungaycâuchuyệnbằngviệchỏitôi:-Chúngtôicóthểgiúpđỡngàinhưthếnào?Tôinói:-TrungQuốcđãhứagiúpchúngtôivũkhí.Chúngtôikhôngthiếungườichiếnđấunhưng

đangrấtcầnhuấnluyệnviênquânsự,chúngtôithiếucánbộquânsựcókinhnghiệmchiếnđấu.ViệtNamcónhữngcánbộquânsựgiỏinhấtthếgiớivềkiểuchiếntranhmàchúngtôisẽtiếnhành.ÔngPhạmVănĐồngtrảlờingay:-TôisẽnóivớiTướngGiápgứitớigiúpcácngàinhữngcánbộxuấtsắc.Tiếpđó,chúngtôithảoluậnkỹvềcácbiệnpháptốtnhấtnhằmphốihợpcuộcđấutranh

giữanhândâncácnướcĐôngDương.ChínhquacuộcthảoluậnnàytôinẩyraýđịnhtổchứcmộtcuộchộinghịcấpcaonhândâncácnướcĐôngDương,vàsauđótronghaingày24và25-4-1970hộinghịnàyđượctiếnhànhtạimiềnNamTrungQuốc,trongkhuvựctiếpgiápvớiĐôngDương.MụcđíchchínhcủahộinghịnàylàphốihợpcuộckhángchiếncủanhândànbanướcViệtNam,Lào,CampuchiatrênbánđảoĐôngDương.SaucuộchộinghịnhândânĐôngDương,tôicònđượcthảoluậnlâutớihaigiờvớiChủtịch

MaoTrạchĐôngtrướckhiChủtịchtớiThiênAnMôndựlễkỷniệmngàyQuốctếlaođộng1-5-1970.ÔngMaohỏitôirấtlâuvềLonNolmàôngđãđượcgặphồinămngoáikhiLonNolđượccửtớiTrungQuốcdựlễkỷniệm20nămthànhlậpnướcCộnghoànhândânTrungHoa.Ôngchobiết,hồiđóLonNolchưagâymộtấntượnggìlớn.NayôngmuốnbiếttấtcảnhữnggìvừaxảyraởPhnompenhvàvaitròcủatôitrongcácvấnđềcủaCampuchia.ÔngMaonóivớitôi:-TôithíchbắttaymộtôngHoàngyêunướcnhưngàihơnlànhữngnguyênthủquốcgia

thườngtựnhậnlà“nhữngngườiconcủanhândân”nhưngkhônglàmgìchodâncả.Ngàiđãgiữmộtvaitròrấtđángcangợi.Ngàixứngđángtrởthànhmộtđảngviêncộngsản.

ĐólàlờibiểudươngtolớnnhấtmàôngMaodànhchotôi.Ôngtiếptụcnói:-Ngàicầnnhữnggì,cứnóivớichúngtôi.Chúngtôicócáigì,cácngàicũngcócáiđó.Tấtcả

nhữnggìchúngtôitặngcácngàikhôngthấmvàođâusovớisựcốnghiếncủangàitrêncươngvịlãnhđạocuộcđấutranhcủanhândânCampuchia.NgaytrongnhữngngàyđầutiênkhitôitớiBắcKinh,ThủtướngChuÂnLaivàThủtướng

PhạmVănĐồngđềukhẳngđịnhvớitôilàsaungàythắnglợi,Campuchiasẽlàmộtnướcđộclập,cóchủquyền,trunglậpvàtựdo.ÔngChuÂnLainói:-NướcCampuchiakhôngphảilàTrungQuốc.TrungQuốclàmộtnướccộngsản.Campuchia

vẫnlàmộtnướctrunglập.ChínhphủTrungQuốcđãluônluôntôntrọngtínhđộclậptrongsuynghĩvàhànhđộngcủa

tôi,chủnghĩabảohoàng,chủnghĩadântộc,tínngưỡngtôngiáovàphẩmtướccủatôi.TrungQuốcđãgiúptôimộtkhoảnviệntrợtàichínhlớn,nhưngdotôntrọngtôinênđãcoiđâylàmộtkhoản chovaydài hạn, bamươinăm saukhi hoàn toàn chiến thắngmớiphải thanh toán.Trongkhiđó,đạisứPhápởBắcKinhchuyểnchotôimộtthôngđiệpcủachínhphủPháp,chobiếtnếutôirútluisangPhápthìchínhphủPhápsẽdànhchotôimộttoàbiệtthự,mộtxeôtôvàmộtngườiláihoàntoàndotôituỳýsửdụng.Tôicámơnvànói:-ChínhphủTrungQuốccũngvừamớicungcấpchotôinhữngthứđóvàđómớichỉlàsơbộ

bướcđầu.Bướctiếptheochínhlàsựủnghộhoàntoànsựnghiệpđấutranhcủachúngtôi.TôiđãnhậnsựviệntrợképnàycủaTrungQuốcvàxin từchốisựgiúpđỡchỉđơnđộccómộtkhoảncủaPháp.SaukhiđạisứPhápcáotừ,tôibấtgiácnhớlạimộtcâuchuyệnđãxảyratạiPháp,lúctôi

đangđiềutrịvàdưỡngbệnhtrênđấtnướcnày.Mộthôm,tướngNhiekTiêuLonglàngườiđãtừngnhiềulầngiữchứcBộtrưởngQuốcphòngCampuchiamờitôiđiănhiệu.Khichúngtôivừangồivàobànăn,chợtnghethấymộtngườiPhápngồiởbàngầnđónóivớibạn:-Này,nhìnkìa,BảoĐạiđấy?Hắntamớibéotốtđẫyđàlàmsao,cứnhưmộtôngquancaitrị

ThổNhĩKỳ.Chínhchúngmìnhphảiđóngthuếđểnuôibéohắnđấy!HọđãnhầmtôivớiBảoĐại.Nhưngđócũnglànhữnglờicảnhcáonếutôinhậnsự“giúpđỡ”

củaPháp,sangnươngnhờtrênđấtPháp.CònởBắcKinh,khitôiđidạotrênđườngphổ,mọingườiđềunhậnratôingayvànhiềungườiđãnóivớitôi:“Ngàiđangcốnghiếnlớnlaochođấtnước.NgàiđãgiúpđỡnhândânViệtNamanhhùngvàbâygiờnhândânCampuchiacũngđangkhángchiếndướisựlãnhđạocủangài”.TôithíchnghenhữnglờiđóhơnđượctưởngnhầmlàBảoĐạitrongsốnhữngngườigiàucóđangnghỉmátởvùngbờbiểnmiềnNamnướcPháp.TrongsốcácnhàngoạigiaođếnchàokhitôitớiBắcKinhcócảđạisứCampuchialàMay

Valentin.KhitôibảoôngtagửiđếnvănphòngcủatôivừamớithiếtlậpởBắcKinhmộtsốđồdùngcầnthiếtnhưmáychữ,máysaochụpnhânbản,ôngtađãlàmnhưngvàihômsaulạichongườiđếnlấymangđi.ĐồngthờiôngtacònbáotinvừamớinhậnđượcmộtbứcđiệnquantrọngcủaLonNolđòitôiphảingừngngaycáchoạtđộngvàchấmdứtkhôngđượctiếptụcracácthôngcáo.TôilậptứctriệutậpcộngđồngngườiCampuchiachungquanhtôi,đọcchohọnghebứcđiệncủaLonNoltrướcsựcómặtcủaviênđạisứ.SaukhiđọcxongValentinhỏitôi:-NgàiđịnhtrảlờiLonNolnhưthếnàoạ?Tôiđáp: “Như thếnàynày?”.Nói xong, tôi xénátbứcđiện,ngay trướcmặtviênđại sứ.

Valentincúinhặtnhữngmẩugiấyvụnrồibướcrakhỏiphòng.Nhưngliềnsauđó,hắntịchthu

luônhaihòmquàmàtôithườngvẫndùnglàmtặngphẩmtrongnhữngchuyếnđithămchínhthức.Từngày5đếnngày7-4-1970,ThủtướngChuÂnLaithămchínhthứcTriềuTiên.TrongcácbàidiễnvăncũngnhưtrongbảnTuyênbốchung,ThủtướngChuÂnLaivàChủ

tịch,NguyênsoáiKimNhậtThànhđềubầytỏsựủnghộhoàntoànMậttrậndântộcthốngnhấtCampuchia,gọitắt làFUNC(đượcthànhlậpngaysaukhitôira lờikêugọikhángchiến)vàngườiđứngđầulàtôi.Mộtthángsau,ChínhphủđoànkếtdântộcVươngquốcCampuchiađượcthànhlậptạiBắc

Kinh,trongđócóbaBộchínhlàQuốcphòng,Ngoạigiao,ThôngtinđặttrụsởngaytrongvùnggiảiphóngtrênđấtCampuchia.Lậptức,chínhphủnàyđượcngayhaimươinướccôngnhậnnhưngLiênXôvàphầnlớncácnướcxãhộichủnghĩaĐôngÂuđềuchưabầytỏtháiđộdứtkhoát,kểcảAnbani,Rumani,NamTư.NgườitachêtráchtôilàquáphụthuộcvàoTrungQuốc,bởivìmộtnửasốBộcủachínhphủđềuđặttrụsởtrênđấtTrungQuốc.NhưngtrênthựctếlạicómộtnửasốBộđượccắmrễngaytrênlãnhthổCampuchia.ÝnghĩđầutiêncủatôilàchỉởlạithămBắcKinhmộtthờigianngắnđểđảmbảocóđượcsựviệntrợcụthểcủaTrungQuốctrênvănbảnrồisẽlạiđiMatxcơva.TôirấtkhâmphụctháiđộcủaViệtNamlúcđóđãgiữđượccáncânthăngbằngtrongcácquanhệgiữaTrungQuốcvàLiênXô,đặtTrungQuốctrênmộtđĩacânvàLiênXôtrênmộtđĩacânkhác.ĐốivớiCampuchiachúngtôitronglúcnàybàncânhãycònnghiêngvềmộtphía.TrungQuốckhôngphảnđốiviệcLiênXôủnghộsựnghiệpcủachúngtôi,vàđiềuđócóthểcòndẫnđếnđôichútcảithiệntrongquanhêXô-Trung.Nhưngchúngtôicòncóthểlàmgìđượcnữa?ChúngtôirấthàilòngvìTrungQuốctôntrọngchủquyềndântộcvàđộclậptưtưởngcủatôi,nhưngchúngtôicàngvuihơnnếucảhainướclớnnhấttrongphexãhộichủnghĩa làLiênXôvàTrungQuốccùngsátcánhvớichúngtôi.Cóhainướcnày làchúngtôicóđượctấtcảcácnướckhác.ThủtướngKossyghinđãnhấnmạnhrấtnhiềuđếnviệctôicầnngăncảnbọnLonNolvà

SirikMatakthọcdaogămvàolưngMặttrậndântộcgiảiphóngmiềnNamViệtNam.Trênthựctế,chúngtôiđãcốlàmhếtsứcmìnhđểtiếncôngphávỡsựliênminhgiữaLonNol,SirikMatakvớicáclựclượngSàiGònvàlựclượngkhôngquânMỹtừlúcchúngtôichưacóđượcmộtsựviệntrợnàotừbênngoài.LiênXôcònđòihỏigìởchúngtôihơnnữa?ChotớilúcnàyLiênXôvẫnduytrìsứquáncủa

họởPhnompenh,duytrìnhữngquanhệngoạigiaovớicáichếđộphảnbội.Họcòngửinhữngtrangbịy tếđểnhữngbinh línhLonNolbị chúng tôi loạikhỏivòngchiếncó thểchữa trị.Tháng10-1971,LiênXôcòngiahạnhiệpđịnhthươngmạivớicáichếđộmàchínhThủtướngKossyghinđãnóivớitôilàkhôngbaogiờ“thathứ”chochúng.Bâygiờ,chúngtôiđangđứng

hẳnvềphíaMặttrậndântộcgiảiphóngmiềnNamViệtNam.CáclựclượngvũtrangcủachúngtôivàcủaMặttrậnđangchiếnđấubêncạnhnhau.Trongcônghàmngày15-1-1971gửiôngKossyghin,tôiđãnhắcôngvề lờicảnhcáocủa

chínhphủLiênXôđốivớichếđộLonNolngày24-5-1970,tứchaithángsaukhixảyrađảochính,trongđóLiênXôđòiCampuchiaphảiquaytrởlạiconđường“hoàbình,trunglậpphảitừbỏviệcgianhậpcácthếlựcxâmlượcvàtrởthànhmộtbànđạpchiếntranhuyhiếpcácnướclánggiềng”.Trongcônghàmnày,tôiđãchứngminhLonNolđangthựctếđingượclạinhữnglờikhuyêncủachínhphủXô-viết,vẫn“thọcdaogămvàolưng”nhândânViệtNamđangchiếnđấuchốngđếquốcMỹđểgiảiphóngmiềnNamViệtNamtrongnhữnghoàncảnhkhókhănhơn.CũngtrongcônghàmnàytôiđềnghịLiênXô“cắtđứtngaymọiquanhệngoạigiaovớicácchếđộCộnghoàphảnHiếnpháp,phảndântộc,phảnnhândân,thânđếquốcvàphátxít”.TôiyêucầuchínhphủLiênXô“chínhthứccôngnhậnChínhphủđoànkếtdântộcVươngquốcCampuchia”.TôicònnhấnmạnhđểLiênXôgâyáplựcvớichínhphủMỹ,đòiMỹchấmdứtcanthiệpvũtrangcủaMỹvàchínhquyềnSàiGònvàoCampuchia;đềnghịLiênXôviệntrợquânsựchocáclựclượngvũtrangnhândânCampuchia,đừngchờđếnngàychúngtôitoànthắngmớicôngnhậnChínhphủcủachúngtôi.TôiđánhgiácaotháiđộcủaôngRaunRoa,BộtrưởngNgoạigiaoCubatrongkhitiếpđạisứ

CampuchiatạiCubasaukhixảyrađảochínhởPhnompenh.ÔngRaunRoahỏiviênđạisứ:-Thếnào,ôngsẽchiếnđấubêncạnhHoàngthânSihanoukchứ?-Không.Ôngtabịđuổiđirồi.Bâygiờ,tấtcảmọingườiđềuchốngSihanouk.-Thếthìanhđirakhỏiphòngtôingay?Anhđừnglàmôuếnơinàynữa.Tôichoanhhai

mươibốngiờđểrờikhỏiLaHabana.AnhkhôngphảichỉlàmộttênđãphảnbộiSihanouk,màcònlàmộtđiềusỉnhụcđốivớinhândânCampuchia.Không!Tôikhôngthèmbắttayanh.Tôirấtbuồnvìđãtrótbắttayanhkhianhmớibướcvàođây.CácquanchứcXô-viếtởBìnhNhưỡngbiệnbạchvớiBộNgoạigiaoTriềuTiênrằngsẽlàsai

lầmnếuhọrútcácnhânviênngoạigiaorakhỏiPhnompenhvìmộtkhiđãrútvềthìkhóquaytrởlại.ChuyệnnàyđếntaiChủtịchKimNhậtThànhôngnói:“ThàrútrakhỏinướcCampuchiakhôngcóSihanouk,cònhơnlàởlạiđóvớiLonNol”.CuộcđảochínhởCampuchiađãđượctổchứcnhưthếnào?Nhữngyếutốchủyếucủacuộc

đảochínhnày làgì?Câutrả lờiđúngđắnvàđầyđủsẽ làmộtbàihọcquantrọngsốngcòn,khôngchỉđốivớiriêngCampuchia,màcònlàlờicảnhbáođốivớitấtcảnhữngnhàlãnhđạođangbảovệchủquyềnđấtnướcvàphẩmgiádântộcchốngnhữngkẻthùbêntrongvàbênngoài.Tôixincốgắnggiảiđápnhưsau:Đầutháng9-1969,tôiđápmáybayđiHàNộidựlễtangChủtịchHồChíMinh,ngườiđặtnền

móngvàlàlãnhtụkínhyêuđấutranhchođộclậpcủaViệtNam.Từlâu,tôiđãrấtngưỡngmộ“Bác”Hồ.NgườikhôngchỉthuộcvềViệtNam,màlàcảĐôngDương,cảchâuÁvàcóthểlàcảthếgiới,

bởivìNgườiluônluônbảovệnhữngquyềnlợicủacácdântộcbịápbứcởcácthuộcđịacũngnhưquyềnlợicủanhữngngườidađenởMỹ.Đốivớiriêngtôi,Ngườicũnglà“đồngchí”.NgườiđãgửichotôinhữngbứcthưtrìumếnvàtôicũngđãluônướcmongđượcgặpNgười,nhấtlàtrongnhữngnămgầnđâytôithườngđềnghịcócơhộiđithămChủtịchHồChíMinhtạiHàNội.NhưngcácbạnViệtNamnói,MỹđangnémbommiềnBắcViệtNam,mộtchuyếnđithăm

nhưvậylàrấtnguyhiểmđốivớitôi.Tôiđáplại:“ThìđâychínhlàdịpđểtôibiểuthịtìnhđoànkếtvớiViệtNam”.CácbạnViệtNamvẫnkhẳngđịnh:“NgàilàQuốctrưởngCampuchiavàcũnglàngườibạnlớncủaViệtNam.ChúngtôiphảichịutráchnhiệmtrướcnhândânnướcNgài,nếuxảyrarủirođốivớiNgàivìnhữngtrậnnêmbomcủaMỹ”.VàthếlàmãimãitôikhôngbaogiờđượcgặpChủtịchHồnữa.Lúcmáybaycấtcánhtôinghĩthậtlàđauđớnvàmỉamaixiếtbao,chuyếnđithămđầutiên

củatôitớinướcViệtNamdânchủcộnghoàlạilàđểdựlễtangChủtịchHồChíMinh.Saunàytôimớiđượcbiết, lúcmáybayvừamớicấtcánhthìSirikMatakđãvộitriệutập

đồngbọn,trongđócóLonNolởngaytạisânbay,nhậnđịnhđâylàthờicơtốtnhấtđểtruấtphếtôi.SirikMataknóigiữalúcViệtCộngvàViệtMinhđangchiếmđóngtráiphéplãnhthổCampuchiathếmà“tênphảnquốcSihanouk”lạiđiHàNộidựlễtang“quanthầy”vàcònchỉthịlàmlễcầusiêucho“ôngchủcủahắn”ởPhnompenhthìđúnglàcơhộimaymắnvôcùngđểlàmđảochínhtruấtphếSihanouk.SirikMataknói,nếutiếnhànhđảochínhngaytronglúcnàythìtôisẽkhôngdámquayvềnướcnữa.Tuynhiên,LonNollạichưasẵnsànghànhđộng.VợLonNolvừamớichết,LonNolđang

phảiloviệcchôncất.Vốnlàmộtkẻcựckỳmêtíndịđoan,LonNolnghĩkhởisựgiữalúcđangcótangthìsẽxúiquẩy.Saunày,tôicònđượcnhữngnguồntintừMỹchobiết,từmộtthángtrướcCIAđãthôngbáochobọntaychânLonNolbiết,CIAsẵnsàngủnghộmộtcuộcđảochínhlậtđổtôi.LúctôibayđiHàNội,CIAđãnhắclạivớiLonNollờicamkếtủnghộnày,chỉcầnLonNolvàSirikMatakấnđịnhcácchitiếthànhđộngvàthờigiancụthểtrongkếhoạchđảochínhcócảhànhđộngámsáttôinếutôicómặtởCampuchia.Thêmmộtchứngcứnữa.Ngày12-1-1971tờThờiđạicủaAustraliađăngbàicủagiáosư

AustraliaMintơnÔxbơn,chuyêngiavềcácvấnđềchâuÁthuậtlạicuộctiếpxúcgiữaôngvớiSơnTháiNguyênlàemtraiSơnNgọcThànhtrongthờikỳNhậtBảnchiếmđóngĐôngDươnghồichiếntranhthếgiớithứhai,SơnNgọcThànhđãtừnglàmbùnhìnchoNhậtBản,sauđólại

cầmđầunhómphảnđộngKhơmeXơrâydoCIAnuôidưỡng.SơnTháiNguyênđãnóivớigiáosưMintơnÔxbơnlàanhtraihắn“dùsốnglưuvongnhiềunămtạinướcngoàivẫnnungnấuýđồhạbệSihanouk”và “LonNolđãcónhiềucuộc tiếpxúcbímậtvớiSơnNgọcThànhhồitháng9-1969”, trongnhững cuộc tiếpxúcnày,đã “thảo luậnvềviệc lậtđổSihanouk”.Tuynhiên,chotớilúcđóLonNolvẫnchưasẵnsànghànhđộngvìsaukhichôncấtvợLonNollạiphảiđiPhápđiềutrịvếtthươngxảyradođụngđộxehơivớitướngNhiekTiêuLong,mộtđốithủcủaLonNoltạiCampuchia.LonNolđãchọnmộtbệnhviệntưcủaMỹởtỉnhNơi-ytrênsôngXengầnthủđôPariscủa

Phápđểchữatrị,mộtsựtrùnghợprấtkỳlạlà,saukhiLonNolvừamớinhậpviện,cũngcómộtsốngườiMỹnữađếnđiềutrị,nhưngtrongsốhọkhôngaibịthươnghoặcbịbệnhcả,màlộrõmặtlànhữngchuyêngiavềđảochínhcủaCIA.ChínhcácsinhviênCampuchiaởPhápđãpháthiệnrađiềunày.Hồiđó,trongcộngđồngngườiCampuchiaởPhápngườitacôngkhaibàntánvớinhaulàaimuốnkiếmtiềnmộtcáchdễdàngnhấtthìhãyđếnbệnhviệnthămThủtướngLonNolmiễnlàchịukhónghenhữnglờiThủtướngnói.ĐạisứKinhKonflàsĩquantuỳtùngcủaLonNolđãtraochomỗingườiđếnthămvàngheThủtướngchỉthịmộtsốtiềnlà500phăng,đồngthờicòncăndặnhọtrongtươnglaicầnvânglờivàbiếtơnThủtướngLonNolvìngàisẽcònhàophónghơnnữa.Từ đại bản doanh nguỵ trang dưới vỏ bọc bệnh viện, hằng ngày Lon Nol gọi điện về

CampuchiachoSirikMatakvàđồngbọntraođổiýkiếnvềâmmưutiếnhànhđảochính.TrêntờNgườibảovệxuấtbảnởAnh,trongcácsốrangày14,18-8và18-9-1971,nhàbáoT.D.Ônmanđã thuật lạinhữngcuộchỏi chuyệnSơnNgọcThànhvàmột sốđồngbọn, chobiết“cuộcđảochínhđãđượcchuẩnbịtừlâu”và“LonNolđãđiềukhiểnchínhphủbằngđiệnthoạitừParis,trongđócócảnhữngchỉthịxúctiếnkếhoạchđảochính”.Rấtrõràng,nhữnghuấnthịlậtđổtôiđãđượcphátđitừmộtbệnhviệnMỹởbênPhápdướisựđiềukhiểncủaLonNolvàquanthầyCIA.TrongnhữngthángtrướckhiLonNolđiParislạixảyramộtsựkiệnnữarấtđángchúý.Đó

là,mộtsốlínhKhơmeXơrâyđặtcăncứtạiTháiLanđã“đàongũ”.Nhưtôiđãviếtởphầntrên,CIAđãtuyểnmộ,huấnluyện.trangbị,nuôidưỡngđámbinhlínhphảnđộngnày.Việcchúng“đàongũ”chỉcónghĩa làchúngtheolệnhcủaCIAgiảvờrờibỏhàngngũKhơmeXơrây,về“đầuhàng”cáclựclượngvũtrangHoànggiaCampuchiađểlàmnộiứngchoâmmưuphảnloạnsaunày.Đại tá LonNol là em traiThủ tướngLonNol lúc đó giữ chức vụTổng thammưutrưởngđãchophépnhữngtênlính“đàongũ”nàyđượctậphợplạitrongtỉnhBattambangtiếpgiápvớiTháiLanvàcònkếtnạpcảmộtsốtênvàonhữngđơnvịquânđộiđóngtạithủđôPhnompenhcũngnhưtronglựclượngquâncảnhCampuchia.

Thờikỳđó,tôiđãchỉthịtríchtrongQuỹcứutếQuốcgiamộttriệuđồngRiên(theothờigiá,mộtđôlaMỹđổiđược35RiênCampuchia)nhằmtrợcấpchođámlínhKhơmeXơrâyđàongũhàngloạttrởvềquêquánlàmăn,đồngthờicũngnhằmkhuyếnkhíchnhữngtênkháctiếptụcđàongũtrởvềquêhươngsinhsốngbìnhthường.Điềukỳlạ]àbọnchúngđãtrảlạitiềnvànóirằngchúngtrởvềnướcvìyêunướcchứkhôngphảivì tiền.Vậymàngoàikhẩusúngrathìchúngchỉcóhaibàntaytrắng.Saunàytôimớirõsốtiềnthưởngchochúngchẳngthấmgìsovớisố tiềnchúngđượcCIAtrả thù lao.TuykhôngcótiềntrợcấpcủachínhphủHoànggiaCampuchiachúngvẫncótiềnăntiêuthoảimái,bởivìchúnglà línhđánhthuêchoôngchủgiầucóhơntôirấtnhiêu.Chúngtừchốitiềnthưởngtôiđểdễkhiếntôimắclừalòngyêunướccủachúng.Lại thêmmột chuyệnđáng suynghĩ nữa: Trongmột buổi đến thămHàNội, Thủ tướng

PhạmVănĐồnglàmộtnhânvậtrấtthôngminh,nhạycảm,mộtngườitôiđánhgiácaovềchủnghĩayêunướcvàlòngnhânhậu,chotôibiếtmộtchuyệnlàmtôirấtngạcnhiên.Vàothờikỳnày,TrungQuốcthườngmuagạocủachúngtôibằngđồngđô-larồitừCampuchiagạođượcchuyểnluônsangmiềnNamViệtNamviệntrợchoMặttrậndântộcgiảiphóng.SốgạonàyđượcvậnchuyểnbằngxetảicủaQuânđộiCampuchiatớikhuvựcbiêngiớiđểtraochoMặttrậndântộcgiảiphóng.TrungQuốcđãứngtrướcchoLonNolmộtsốtiềnrấthậuhĩnhđểgạođượcchuyển tới tayMặt trậndân tộcgiảiphóngmiềnNamViệtNam trongnửacuốinăm1969.NhưngtheoôngPhạmVănĐồngthìMặttrậndântộcgiảiphóngchưanhậnđượcgì,kểcả

gạolẫnthuốcmenlàthứrấtcần.Tôihứasẽtrựctiếpgiảiquyếtviệcnày.Trướcđónhiềunămviệcmuabánchuyểnvậnnhưthếnàyvẫnđượctiếnhànhchuđáothếmànaylạitrụctrặc.Đólàđiềutôirấtkhóhiểu.CácbạnViệtNamởmiềnNamcũngrấtngạcnhiênkhôngnhậnđượchàngđưatới.Từtháng5-1969,cơquanđạidiệncủaMặttrậndântộcgiảiphóngmiềnNamViệtNamđãđượcnâng lên cáp sứquán.Campuchia làmột trongnhữngnướcđầu tiênđãchínhthứccôngnhậnChínhphủcáchmạng lâmthờimiềnNamViệtNamtừtháng6-1969ngaysaukhichínhphủnàythànhlập.Sauđóít lâuchúngtôicũngđãđóntiếpôngHuỳnhTấnPhát,ThủtướngChínhphủcách

mạngmiềnNamViệtNamsangthămchínhthứcCampuchiavànhândịpnàyhaibênđãkýmộtHiệpđịnh thươngmại.ThếmàbâygiờCampuchia lại cóvẻnhư lừabịpbạnhàngcủamình.LonNolbắtđầugiữchứcThủtướngtừtháng6-1969vàngaytừkhinhậmchứcđãđặtđiều

kiệnphảichohắncótoànquyềnđiềuhànhchínhphủ.SaukhihỏilạichínhphủvềviệcchuyểngạochoMặttrậndântộcgiảiphóngmiềnNamViệtNam,tôichỉnhậnđượcnhữngcâutrảlời

rấtmơhồ.SaukhidựlễtangChủtịchHồChíMinhtôitrởvềnướcthìLonNollạiđượccửđidựlễkỷniệmhaimươinămthànhlậpnướcCộnghoànhândânTrungHoathaytôivìvàothờiđiểmnàyCôngchúaMargaretcủanướcAnhđangởthămCampuchia.LúcnàyLonNolchưalộmặtphảnbội,vẫnđượctiếpđóntrọngthể,đượcngồitrênlễđàiThiênAnMônbêncạnhChủtịchMaoTrạchĐôngtrongbuổidiễubinhngày1-10-1969.ÔngPhạmVănĐổnglúcđócũngcómặtởBắcKinhđãnêuvấnđềvớiôngChuÂnLailàMặt

trận dân tộc giải phóng không nhận được gạo và thuốc men của Trung Quốc qua đườngCampuchianhưngLonNolkhôngchịucamkết sẽ chuyểngiao sốhàngnói trên.Đượcbiếtchuyệnnày, tôiđãchỉ thịchoLonNolphảigiaongayhàngtớiMặttrậndântộcgiảiphóngmiềnNamViệtNam,nếuthấtthoátphảibồithường.Nhưng,chotớikhiđiPhápchữabệnh,LonNolvẫnkhôngthựchiện.TrongthờigianLonNolvắngmặt,SirikMataklàngườiđượcLonNolchọnlàmPhóThủ

tướngđảmnhiệmchứcvụQuyềnThủtướng.LợidụngchứcquyềnnàySirikMatakđãgửimộtthôngtri tớicácBộ,cácVụ,quiđịnhtấtcảcácbáocáođềuphảigửi tớiQuyềnThủtướng,khôngđượctrựctiếpgửilênQuốctrưởng,ngườinàokhôngtuântheoquitắcsẽbị“trừngphạtnặng”.Rõràng,cảLonNollẫnSirikMataksaukhiđượcCIAhứahẹnủnghộđãngàycàngtỏralộnghành,giảiquyếtmọiviệctheokiểu“chuyệnđãrồi”khôngchịubáocáotrướcvớitôi.NộicácdoLonNolvàSirikMatakthànhlậptháng8-1969cũngthayđổirấtnhiều,gồmtoàn

thànhphầnđạidiệnchogiớitưsảnmạibản,địachủvànhữngthếlựccóquanhệvớinướcngoài.Ngaysaukhitổchứcxongchínhphủ,LonNoltuyênbốngừngquốchữuhoá.Vìvậy,từngày 25-11-1969 Bộ trưởng Kinh tế Ốp KimAng và Bộ trưởng Thươngmại Prôm Tho đãchuyểngiaolạiviệcxuất-nhậpcảngtừNhànướcquảnlýchotưnhân,việcsảnxuấtthuốcchữabệnhvànhiềumặthàngquantrọngdoNhànướcgiữđộcquyềncũngchuyểnchocácchủngânhàngtưnhântrongvàngoàinước.SaunàytôimớiđượcbiếtSirikMatakđãlàmviệcnàyđể tạo điều kiện thuận lợi tiến công tôi. Theo nhà báo Ônman trong những bài viết vềCampuchiathì“NhómchốngSihanoukchuẩnbịcơhộichờđếntháng12-1969khiQuốchộihọptạiPhnompenhsẽgạtbỏSihanouk.NhiềunguồntinchobiếtLonNolđãhuyđộngbốnngànquânvàcảnhsáttaychâncủahắntớiPhnompenhgâysứcép.Rấtcóthể,SihanoukcảmthấyítđượcủnghộsẽphảiđểmặcchoQuốchộibỏphiếutánthànhchínhsáchkinhtếcủaSirikMatakhơnlàgiảitánchínhphủđểtổchứcbầuQuốchộimới”.PhầncuốinàydoÔnmandựbáođãkhôngxảyravìLonNolđangcònphảiđiềutrịtạiPháp.Trong thời gian Quốc hội họp, những phần tử cực đoan của Khơme Xơrây, còn gọi là

“KhơmeXanh”đãlọtđượcvàodoanhtrạiPhnompenhdođạitáLonNol(emtraiThủtướngLonNolchỉhuy),chínhlựclượnganninhcủatôiđãbáochotôibiếtviệcnày.Trongkhiđó

KhmerĐỏcũnghuyđộnglựclượngquầnchúngtrongQuốchộibảovệchínhsáchkinhtếdotôiđãđềravàchínhsáchnàyđãđượcđasốnghịsĩủnghộ.TrongphiênbỏphiếunhấtđịnhsốđôngsẽchốnglạichínhsáchkinhtếcủaSirikMatak.ChínhvìsợbịlộmặtnênpháiKhơmeXơrâyđãphảingảtheođasố.ThếlàchínhsáchkinhtếcủaSirikMatakđãbịQuốchộibácbỏ.BáochíhồiđóđãviếtnhiềuvềkỳhọpnàycủaQuốchộiCampuchia.ĐócũnglàkỳhọpcuốicùngthểhiệnđượctinhthầncôngkhaidânchủđềratừngàyCampuchiagiànhđượcđộclập,đồngthờicũngmởđầuchothờikỳSirikMataktiếncônghuỷbỏcáchthứcbỏphiếucótínhdânchủnày.SaukhiQuốchộibếmạcvàingày,tôivàobệnhviệnPhnompenhđiềutrịrồiđếnngày7-1-

1970lạicùngvớivợtôivàmộtsốtuỳtùngtrongđócóXamđecPenNouthđiPhápchữatrịtiếptạibệnhviệnđakhoacủabácsĩPhápPatê,lànơicứhainămmộtlầntôilạitới.Tôicầnphảiđếnđâyđểtheomộtthờigianbiểuđiềutrị,đồngthờicũngđểhoàntoànnghỉngơitĩnhdưỡng.TôinghĩthờigiannàycũngđểSirikMataknghiềnngẫmrútrabàihọcvềsựthấtbạitrongmưutoanthayđổichínhsáchkinhtếdotôiđềra.Tôicũngcóýđịnhsaukhiđiềutrịxongsẽđi thămParis,Matxcơva,BắcKinhđểxinviệntrợkinhtế, tàichínhvàquânsựrồiquayvềnướctrêncơsởsungsức,sẵnsàngđónggópthêmmộtnỗlựcmớinhằmlậplạitrậttựtrongnềnkinhtếbằngnộilựccộngvớisựgiúpđỡcủacácnướcbạn.TôihoàntoàntinchắcrằngchỉvàithángnữaSirikMataksẽhoàntoànlộmặttrongviệcgâytáchạibởicáchoạtđộngtàichínhđentốivànhândânCampuchiasẽvuimừngquaytrởlạiđườnglốikinhtếcũđãthựchiệnnhiềunămtừngàyđộclập.Tôituyệtđốikhôngbiếtgìvềâmmưubímậtđãnhennhómvàđangtiếptụchìnhthành

trongbệnhviệnMỹởNơi-y,nơiLonNolđiềutrịcũngnhưcuộctiếpxúcgiữaSơnNgọcThànhvàLonNoltạiPhnompenhtrongthờigiantôiđiHàNộihồitháng9-1969.BộtrưởngAnninhcủatôilúcđólàđạitáXôxtenPhécnanđêcóbiếtvềâmmưulậtđổtôinhưnglúcđóđãkhôngbáocáochotôibiết.Vềvấnđềnày,nhàbáoÔnmansauđómớitiếtlộrằngôngtađãđược“nhiềunhânvậtchứcvụcaoởPhnompenhchobiết,từsáuthángtrướckhixảyravụđảochính(ngày18-3-1970)LonNol,SirikMatakvànhiềuquanchứccấpcaotrongBộTổngthammưuvàtrongQuốchộiâmmưulậtđổSihanoukbằngvũlựcvànếucầnsẽámsátcảSihanouk”.Ngày18-2-1970,LonNoltrởvềnướcvớibảndựthảokếhoạchhànhđộngđượcthựchiện

đúngmộtthángsau.NgaykhivềtớiPhnompenh,LonNoltiếnhànhmộtchuyếnđithịsáttấtcảcácdoanhtrạikhuvựcbiêngiới,tớiđâucũnghôhàocácbinhsĩchuẩnbịsẵnsàngchomộtcuộcđụngđầulớnvới“kẻthùtruyềnkiếplàViệtNam”.Hànhđộngcủahắnkhôngchỉdừnglạiđây.Ônmantiếtlộthêm:“GiaiđoạncuốicùngtrongviệcchuẩnbịlậtđổSihanouklàmộtloạtcuộchọpbímậtgiữamộtsốnhânvậtcấpcaotạiPhnompenhtrongnhữngthángđầunăm

1970,mộtsốcuộchọpđượctổchứctrongnhàriêngcủaLonNolvàSirikMatak,mộtsốnữađượctiếnhànhtrênxeôtôđểtránhbịcảnhsátmậtcủaSihanouktheodõi”.SaunàytôiđượcbáocáochínhBộtrưởngBộQuốcgiagiáodụcCampuchialàChanXôkhumđãđượcLonNolvàSirikMatakchỉthịphảitổchứcnhữngcuộcbiểutìnhchốngViệtNamtrongtỉnhVâyRiêng“lànơicócộngsảnthâmnhập”vàsauđó,ởcảthủđôPhnompenh.ChanXôkhumđãchointrướcnhữngtruyềnđơnvàápphíchđểchuẩnbịsẵnchonhữngcuộcbiểutìnhmàsauđóđượcgọilàbiểutình“bộtphát”.TheolệnhcủaChanXôkhum,ngày9-3-1970bắtđầucónhữngcuộcbiểutìnhnhỏ,gồmchủyếulàmộtsốítgiáoviênvàhọcsinhtrongtỉnhlỵVâyRiêngvàkhoảngnămhoặcsáuthịtrấnnữatrongvùngMỏVẹtcũngthuộctỉnhVâyRiêng.Đólànhữngcuộctậpdượtđểchuẩnbị chocuộcbiểu tình “gâyấn tượng”dựđịnh tổchức tạiPhnompenhngày11-3-1970.Bọnchúngđãlừabịpcácsinhviêntrungthànhvớitôi,nóirằngnhữngcuộcbiểutìnhnày

nhằmmụcđích“tăngcườnguythếcủaQuốctrưởngSihanouk”trongnhữngcuộcđàmphánsắptớiởMatxcơvavàBắcKinh.LonNollúcnàyđãtrựctiếpnắmBộThôngtin,kiểmsoátbáochívàđàiphátthanh,soạnthảosẵnnhữngbàitườngthuậtcoinhữngcuộcbiểumìnhnàylà“sựbùngnổniềmcămphâncủadânchúng”.Chính thượng nghị sĩMỹMaicơMenphin, người bạn tốt của Campuchia đã cho lưu trữ

nhữngbàibáocủaÔnmantrongtậphồsơlưutrữcủaQuốchộiMỹvàđãcónhậnđịnhnhưsau:“TiếptheonhữngcuộcbiểutìnhnhỏởVâyRiêngngày8-3-1970,nhữngngườichủmưucònchỉthịtổchúcnhữngcuộcbiểutìnhlớnhơnởPhnompenh.Chínhphủ(doLonNolđứngđầu)đãđẩycácsinhviênđibiểutìnhvàcácsĩquantrongHộiLiênhiệpthanhniêndochínhphủlậprađãdùngloaphóngthanhlôikéocácsinhviêntớitụtậptrướccổngcácsứquáncộngsán.ViệcđậpphácácsứquánlàdoBộTổngthammưuCampuchiatổchức,đượcthựchiệnbởicácsĩquanvàcảnhsátcủaLonNol,mặcthườngphục,tiếnhành”.Cũngcầnnóithêm,trongnhữngđộingũbiểutìnhnàykhôngchỉcóquânđộivàcảnhsátmà

còncócảnhữnglínhbiệtkíchdoCIAtuyểnmộtrongsốcácdântộcítngườicủaCampuchiarồiđưavềPhnompenhkhoảngmột tháng trướckhixảy rađảochính.Ônman tiếp tụcviết: “Những

cuộcbiểutìnhngày11-3-1970chỉlàphầnđầutrongkếhoạchlậtđổSihanouk.Nhữngngườitrongcuộcchobiếttrongchươngtrìnhhànhđộngcóhaicuộcbiểutình.Cuộcbiểutìnhngày11-3nhằmtạoracuộckhủnghoảngchínhtrị.Cuộcbiểutìnhtiếptheovàongày16tạocớđểtruấtphếSihanouk.TuynhiênnhữngcuộcbiểutìnhchốngSihanouktiếnhànhtrongngày16-3-1970đãgặpthấtbạivìbịnhữngngười trungthànhvớiSihanoukbaovâyphảnđốingaytrướctrụsởQuốchội.CảnhsátPhnompenhlúcđóhãycòntrungthànhvớiSihanoukđãbắt

giữkhoảnghaimươitênkhiêukhíchgiữalúcchúngđangrảitruyềnđơnchốngSihanouktrênđoạnđườngtiếnvềphíatrụsởQuốchội.TrongkhiđónhữngphầntửchốngSihanoukđangtậphợptrongQuốchội,trongđócóInTamlúcđóđanggiữchứcBộtrưởngNộivụnónglòngchờđoànbiểutìnhkéođếntạosứcépsẽthúcđẩyQuốchộituyênbố“truấtphếSihanouk”.Cóthểnóirằng,tìnhcảmchânthậtcủanhândânCampuchiađốivớitôilúcđóđãlàmthất

bạimưutoancủabọnchốngđốiđịnh lậtđổ tôingay trongngày16-3.Lực lượngđôngđảonhữngngườiủnghộtôiđãlàmkhiếpsợbọnâmmưuđảochính.TạitỉnhCompuôngChàm,haitênphảnđộngđangdiễnthuyếthôhàolậtđổtôiđãbịnhândânđánhchết.MộttênemtraicủaLonNolcũngbịgiếtchếttrongthờiđiểmđó.Chínhvìvậychonên,trongngày16-3đãdiễnranhiềucuộcbiểutìnhchốngđốilẫnnhaugiữanhữngngườitrungthànhvớitôivànhữngkẻđitheobọnđảochính,gâyhoangmangtrongcácnghịsĩđanghọptạitoànhàQuốchội.CónhữngngườiđãngảtheobọnLonNol-SirikMataknhưnglạikhiếphãitrướcsựphẫnnộcủanhândân,cónhữngngườikhôngmuốntheobọnLonNol-SirikMataknhưnglạitiếcsốđô-latiềnthưởng.Suốtngàyhômđóđãdiễnracảnhhỗnđộngiữanhiềukhuynhhướngkhiếnchobọnchủmưukhôngthựchiệnđượcđònquyếtđịnhnhưđãdựtính.Tối16-3lạicómộtcuộchọpnữatạinhàriêngcủaSirikMatak.Nhiềutênphátbiểu:“Chúng

tađãđiquáxarồi,khôngthểlùilạiđượcnữa”.LonNolquyếtđịnhsửdụnglựclượngquânđộitrongtayhắnđểbắtgiữBanchỉhuylựclượnganninhởPhnompenhvẫncòntrungthànhvớitôi.NguồntinnàyđượccấptốcbáocáovớithiếutáBuaHocảnhsáttrưởngPhnompenh.BuaHobáocáolạivớiđạitáUmManorinvàcùngđitớikếtluậnlàdùngcáclựclượngtrungthànhbắtgiữLonNol,SirikMatakngaytrướckhichúngkhởisự.Nhưngđãquámuộn.Ngaytrongđêmhômđó,đạitáManorinbịbaovâyquảnthúcngaytại

nhàriêng.Trướcđó,LonNolcũngđãđượcSơnNgọcThànhhứasẽhuyđộng lực lượngvũtrangKhơmeXơrâyvànhữngđơnvịlínhbiệtkíchngườimiềnnúidoCIAhuấnluyệncùngvớilựclượngquânđộichếđộSàiGònhỗtrợkhicầnthiết.ĐólànhữngyếutốthúcđẩyLonNolhànhđộnggấp.Từđêm16đếnhếtngày17-3LonNolsửdụngquânđộiđểbắtgiữkhôngphảichỉcóđạitá

Manorin,thiếutáBuaHomàcảđạitáHuaTruôcđanggiữchứctỉnhtrưởngKirirommộttỉnhmiềnnúicóýnghĩachiếnlượccủaCampuchia;đạitáTrauXamrach,Tưlệnhbinhchủnglínhdù;vàkhoảngmườilămnhânvậtquantrọngkháctrongđócótỉnhtrưởngKandal,mộttỉnhsátgầnPhnompenh.Tưlệnhbinhchủngthôngtinđãbịgiếtvìkhôngchịuđểchúngbắtgiữ.SaukhinghetinxảyranhữngvụđậpphácácsứquánViệtNamởPhnompenh,tôiđãquyết

địnhbayngayvềnướctrongngày18-3.NhưnghômđóLonNoltuyênbốđóngcửasânbay,đồngthờicònthiếtlậpcáclớpràokẽm

gaisuốtdọcđườngtừsânbayvềtrungtâmthủđô.Trongnộiđôtạicácngãtưđườngphốđềubốtrícácổsúngmáy.Xetăngvàxebọcthéptuầntiễutrêncácngảđường.Vớilựclượngvàkiểucáchbốtrínày,LonNolcốtìnhcảntrởnhữngngườidânPhnompenhbiểutìnhphảnđốichúngnhưđã từng làmtrongngày16-3,đồngthờicũngđểuyhiếpsốnghịsĩdèdặt trongQuốchội.NhàbáoÔnmanghinhận:“ChỉsaukhiquânđộicủaLonNolđãbắtgiữchínhquyềndânsựởPhnompenhvàbốtríxetăngbaovâytoànhàQuốchội,lúcđócuộcbỏphiếutruấtphếSihanoukmớitiếnhành”.DướisựđạodiễncủaSirikMatakvàtrướcsựuyhiếpcủaLonNol,QuốchộiđãbắtđầubằngviệcbỏphiếubãibỏHiếnphápcũđể“mởramộtkỷnguyênmớicủanềncộnghoàtựdodânchủnhưnglạitánthànhmộtchếđộđộctàiquânsựvàcuốicùngmớitruấtphếtôibằngmộtcuộc“bỏphiếukín”,nhữngngườikývàoláphiếu“đồngý”hay“khôngđồngý”truấtphếtôiđềuphảiviếtphiếudướisựgiámsátcủataychânLonNoltrướckhibỏphiếuvàothùng.TrướcsựbaovâyuyhiếpcủaquânđộiởbênngoàivàcảbêntrongtrụsởQuốchộivàsaunhữngvụbắtgiữliêntụcxảyratrongngàyhômtrước,khônglấygìlàmlạkhiQuốchộiCampuchia“nhấttrí”truấtphếtôi.BọnđảochínhđãchọnChengHengthaytôi làmQuốctrưởngCampuchia.ChengHenglà

mộtđạiđiềnchủ,lúcđóđanggiữchứcChủtịchQuốchội,bắtđầusựnghiệpcôngdanhbằngchứcvụgiámđốcnhàtùtrungươnghồiPhápthuộc,vàkinhnghiệmhànhchínhcũngchỉcóthế.ĐưaChengHenglênghếQuốctrưởngcónghĩalàtạoramộttênbùnhìnvôgiátrị,khônggâyđượcphiềntoáigìchocácquanthầyởbêntrongcũngnhưbênngoàiđấtnước.Cònmộtsựkiệnnữamàhồixảyrađảochínhtôirấtítđểýnhưnglâudầnmớithấyđược

tínhchất.ĐólàmộtBátướcngườiPháptênlàBômông,mộtchủtrạirấtgiầu,cónhiềutrangtrạitrongvùngChup,gầnbiêngiớitiếpgiápvớiNamViệtNam,luônluôntỏramuốncầuthânvớichúngtôi.Trướckhiquađời,chatôivẫnthườngdặntôicầnduytrìnhữngquanhệthânhữuvớiông

ta,khônglầnnàotôiđiPhápmàôngtakhôngmờitôiđếnchơi.Nhưnghồiđầunăm1970khitôiđiPhápdưỡngbệnh,tôikhôngcótintứcgìvềBátướcBômôngcả.Ôngtađangốmđauchăng?Sauđótôiđượcbiết,ôngkhôngcómặtởnướcPháp.Nhưngrồilạicótinông“vẫnđangởPháp”,nhưngkhôngmờitôiđếnthămnhà.Dầndàtôicànghiểurõthêmnguyênnhânsựlánhmặtnày.Hồinửađầunăm1969,XamđecPenNouthlúcđóđanggiữchứcThủtướngđãhạnchếlợinhuậncủacácmặthàngxuấtsangPháp,nhằmbảovệnguồnvốncủaCampuchia.VìvậymộtphầnlợinhuậncủacácđồnđiềnnướcngoàitrongviệcxuấtnôngsảnđãbịgiữlạiCampuchialàmnguồnvốntáiđầutư.BátướcBômôngđãthanphiềnvớiSirikMatakvàđượcSirikMatakhuênhhoangbáotinsắptớiSihanouksẽbịloạibỏvàSirikMataksẽlàngườiđiềuhànhđấtnước.Lúcđó,Bátướcsẽđượcđảmbảotấtcảcáclợinhuậntừviệcxuấtcảngđều

đượcđưavềnướchết,vậycầngìphảicầucạnhSihanouklàngườisắpbịrơivàoquênlãng.Điềurấtmỉamailàchỉsauđóhaitháng,cácđồnđiềncủaBátướcBômôngđềubịnhững

ôngbạnđồngminhcủaLonNol-SirikMataktànphá.MáybayMỹliêntiếpnémbomcácđồnđiềncaosucủaBômôngởCampuchia,chếđộSàiGòncũngthíchthúkhithấycaosutrongvùngkiểmsoátcủahọởmiềnNamViệtNamkhỏilobịcaosucủaBômôngtrongvùngđồnđiềnChupcạnhtranh.Sựcómặt tạmthờicủacác lực lượngvũtrangMặt trậndântộcgiảiphóngmiềnNamViệtNam,cùngvớinhữngcăncứtạmthờivànhữngtuyếntiếptếcủahọxuyênqualãnhthổCampuchiachỉlàcáicớxuyêntạcđểbọnLonNollàmđảochính.Bởivì,chínhLonNoltrướcđócũngđãkýnhiềuthoảthuậnvớiMặttrậndântộcgiảiphóngliênquanđếnviệcnày.ChỉmớivàingàysaukhitiếnhànhđảochínhLonNolđãcôngkhaihợptácvớiMỹvàchếđộ

SàiGòn,mởđầubằngviệctraođổitintứctìnhbáo,tiếpđólàcùngphốihợpquânsựtrongnhữngcuộchànhquânchốnglạiMặttrậndântộcgiảiphóngtạicáckhuvựcbiêngiới.TrướckiaMỹvàchếđộSàiGònđãnhiềunămgâysứcépđểtôicùngphốihợpchiếnđấuchốngMặttrậndântộcgiảiphóngmiềnNamViệtNamnhưngđềubịtôitừchối.TôikhôngmuốnphụthuộcvàoWashingtonvìhailýdo.Trướchết,đivớiMỹ,cónghĩalàtừbỏđườnglốitrunglậpcủaCampuchia.Thứhai,cũng

nhưđạiđasốnhândânCampuchia tôi thànhthậtcó thiệncảmvớinhữngngườiViệtNamkhángchiếnđangtiếnhànhmộtcuộcđấutranhkiêncườngchốngMỹxâmlược.CàngtiếpxúcvớinhữngngườilãnhđạoMặttrậndântộcgiảiphóngmiềnNamViệtNamvàViệtNamdânchủcộnghoà,tôicàngđánhgiácaolòngyêunước,tinhthầnhysinhphấnđấuvànhữngtínhcáchnhânvănmnhânbảncủahọ.Chínhvìnhữnglẽđó,đểbiểulộsựngưỡngmộ,tôiđãchỉthịtổchứclêcầusiêuChủtịchHồ

ChíMinhtrongbangàytheonghilễquốctang.GiữalúcbọnLonNolđiêncuồngphảnđốisự“cắmchâncủaViệtCộngtrênlãnhthổCampuchia”,tôiđãtổchứclễtruyđiệucốChủtịchHồChíMinhkhôngkémchútnàosovớinghi lễdànhchovịđứngđâuđấtnướcchúngtôi.MộttrămvịchứcsắctôngiáođãđọckinhcầunguyệnngaytrongChínhđiệncủaHoàngcung,nơiđặtngaivàng, trướccácquanchứccấpcaonhất trongHoànggia, trongkhiĐàiPhát thanhPhnompenhcửnhạctưởngniệm.Cũngcầnphảinóithật,tôikhôngmuốnCampuchiatrởthànhmộtnướccộngsản.Trướckia,

dướisứcépcủaLonNolmàsaunàytôimớibiếtrõlàhắnmuốntôitậptrungchúývàoviệcđềphònglựclượngcánhtảđểchegiấuâmmưuthậtsựcủalựclượngcựchữuđôikhitôiđãtỏraquácứngrắnđốivớiKhmerĐỏ,nhấtlàkhitôichorằngnhữnghoạtđộngcủaKhmerĐỏcóthểtổnhạiđếnđườnglốitrunglậpđộclậpcủaCampuchia.ĐiềuLonNolvàSirikMataklongại

nhấtlànếutôitrởvềngaysaukhiđảochính,tôicóthểtậphợpdânchúngvàcáclựclượngvũtrangchốnglạichúng.Vìvậy,vớitínhchấtkhủngbốkhôngthươngtiếc,LonNolđãđedoạtịchthumáybay,bắtgiữtoànbộnhânviênphihànhcủabấtcứcôngtyhàngkhôngnàodámđưatôivànhữngngườiđitheotrởvềCampuchia,mộtlờiđedoạviphạmcácluậtphápQuốctếtronglịchsựngànhhàngkhôngdânsự.Hơnnữa,nhưÔnmantiếtlộ,LonNolcònralệnhámsáttôinếutôitrởvềđượcPhnompenh.Cũng trong ngày 18-3-1970, khi vừa sẩm tối, xa lộ từ bến cảng Sihanouk Vin đến

Phnompenhbịcấmlưuthôngđốivớicácxedânsựđiềuchưahềxảyratrướcđó.Trênđườnggiaothông,mọingườichỉnhìnthấytừngđoànxequânsựqualạisuốtđêm.Trongngàyxảyrađảochính,cácphóngviênphươngTâyđềunhìnthấylựclượngquânđộibaovâytrụsởQuốchộitoànbằngsúngMỹM.16mớitoanh,loạisúngnàytrướckiaquânđộiCampuchiakhôngcó.ThượngnghịsĩMai-cơGraventhuộcĐảngDânchủbangAlaskađãnhậnxét: “ChínhMỹđãnuôidưỡng,huấnluyệnnhữngphầntửđốilậpnhằmlậtđổSihanouk.ChínhphủMỹtừngtiếnhànhnhữnghoạtđộngngấmngầmởCampuchia,phảibiếtrõvềcôngcuộcchuẩnbịchocuộcđảochínhnày”.

Bàn tay phá hoại của CIA.

PhảnứngđầutiêncủatôikhinhậnđượcnhữngtintứcgâyrốiloạnởPhnompenhlànghĩngayđếnbàntaycủaCụcTìnhbáotrungươngMỹ,gọitắtlàCIA.TrongbàiphátbiểutrênĐàiTruyềnhìnhPhápngày14-3-1970,tôiđãnêulênýnghĩnày,đếnkhitớiBắcKinhtôilạinhắclạimộtlầnnữa.Dĩnhiênlúcđótôichưacónhữngbằngchứngcụthểmàmãisaunàymớicónhững tư liệu, tài liệu đầy đủ. Nhưng CIA đã từng gây ra quá nhiều vụ phá hoại lật đổ ởCampuchiatớimứctôinghĩngayrằngvụđảochínhngày18-3-1970chỉlàkếtquảlogiccủamộtchuỗiâmmưutrongquákhứ.ThửtháchđầutiêncủatôiđốivớinhữnghoạtđộngcanthiệpcủaCIAbắtđầutừcuốinăm

1955khiAlenĐa-létlàtrùmCIAtớithămPhnompenh.Anh trai Alen Đa-lét là Giôn Phôxtơ Đa-lét hồi đang làmNgoại trưởngMỹ cũng đã đến

CampuchiaxingặptôingỏýmuốnmờiCampuchiagianhậpkhốiLiênminhquânsựĐôngNamÁ,gọitắtlàSEATOdoMỹcầmđầu.Tôitừchối,vìgianhậpSEATOcónghĩalàđingượclạiđườnglốitrunglậpmàCampuchiacamkếttạiHộinghịGiơnevơvềĐôngDươngnăm1954vàtạiHộinghịBăngđung-Inđônêxiatháng4-1955tôiđãkhẳngđịnh.

TôikhôngchủtrươngthamgiaSEATOvìtôinhậnxétđâylàmộtkhốiliênminhquânsựxâmlượcchốnglạicácnướclánggiềngtrongkhuvực,lànhữngnướcmàCampuchiakhôngcùngmộthệtưtưởngnhưngvẫnduytrìnhữngquanhệhữunghị.TôiđãgiảithíchrấtrõvớiGiônPhôxtơĐa-lét,mộtconngườingạomạn,caycú,nhưngông

tavẫnchưanghera.Bâygiờ,emtraiNgoạitrưởngPhôxtơĐa-létlàGiámđốcCụcTìnhbáotrungươngMỹCIAAlenĐa-létlạitớiđây,váctheomộtcặphồsơđầynhữngtàiliệunóirằngCampuchiađanglànạnnhânđứngtrước“nguycơxâmlượccủacộngsản”,cáchđộcnhấtđểcứusốngchếđộquânchủCampuchia,đấtnướcCampuchia,vàcứusốngcảbảnthâncánhântôilàchấpnhậnsựchechởcủakhốiSEATO.NhữngtàiliệudoAlenĐa-létđưarakhôngphùhợpvớinhữngnguồntintôithulượmđược.TôiđãtrảlờiAlenĐa-létnhưđãnóivớiPhôxtơĐa-lét,CampuchiakhônggianhậpSEATO.NềntrunglậpvàđạoPhậtcủaCampuchialàđủrồi.TrùmtìnhbáoMỹkhôngcòncáchnàokháclàlạixếpnhữngtưliệudẫnchứngvàotrongcặprồiravề.Đại sứ Mỹ tại Campuchia hồi đó là Rôbớt Mác Clintốc, mà các cơ quan an ninh của

CampuchiađãxácnhậnđólàmộtnhânviênCIA,lúcnàycũngđanghếtsứcgâysứcép,khôngchỉđốivớitôi,màcảvớimẹtôi,vớichatôi.ĐạisứMỹMácClintốcpháttriểnthêmnhữnglýlẽmà trướcđó, trùmCIAAlenĐa-létđãnóivới tôi, tức là “TrungQuốccóýđịnhnuốtchửngCampuchia;mộtquốcgiadùcótrunglậpđinữa,cũngkhôngthểnàochốngchọiđượcvớichủnghĩacộngsảntoàncầu;QuốchộiMỹsẽcắtviệntrợđốivớinhữngnướcnàođitheođườnglốitrunglập...KhôngthamgiacuộcthậptựchinhchốngcộngsảncùngvớiMỹ,cónghĩalàchốnglạiMỹ...”.Lýluậnchorằng“trunglậplàmộttháiđộvôđạođứcvànguyhiểm”cònđượcNgoạitrưởngMỹPhôxtơĐa-létnhắcđinhắclạinhiềulần.Mãitớinăm1958khigặplạitôi,ôngtavẫncònđedoạ:“Campuchiakhôngthểđitheođườnglốitrunglậpđược.Cácngàiphảichọnlấymộttronghaiconđường:hoặclàđitheothếgiớitựdo,hoặclàđitheocộngsản”.Ngày31-1-1956tôitớiManilatheolờimờicủaChínhphủPhilippin,đượcđóntiếprấtnồng

nhiệt.Cácđườngphốđềutreođầycờ,hoa,ngườidânđứngđầyđường,nhữngngườiđứngởcửasổtunghoađónchàotôi.Tôicảmthấycómộtcáigìđóhơiquáđángtrongcuộcđóntiếpnày.Nhưng,ailàngườichẳngbịquyếnrũvìsựlộnglẫyvànhiệttìnhnhưvậy?Ngàyhômsau,tôi

mớirõlýdo.BuổisángsaukhitắmtôibắtđầuđọcbáovàpháthiệnngaybàixãluậntrêntờThờibáoManiladòngchữ:“ChuyếnviếngthămcủaHoàngthânSihanouktớiManilacóthểkếtthúcbằngviệctuyênbốCampuchiagianhậpSEATO...ChuyếnthămnàyđãđượcchuẩnbịrấtchuđáovàlàmộtphầntrongchiếndịchvậnđộngnướcCampuchiatrunglậpgianhậpcuộcđấutranhcủaphươngTâychốngphươngĐông”.Tôilặngngườiđimộtlát,cảmthấyđắngcay

chuachátkhinhậnrõtấtcảnhữngđoáhoa,bannhạcvàcácnữnghệsĩđượchuyđộngđónchàotôichỉlàmộtcáibẫylôicuốnnhưngxảotrá,đólàsựtiếpnối,bằngnhữngthủđoạnêmái,dêchịu,tiếptheonhữngsứcépchínhtrịthôbạomàanhemĐa-létđãđốixửvớitôi,cóthêmđạisứMỹMácClintốccũngthamgia.TrongbàidiễnvănđầutiênđọctạiManila,tôikiênquyếtbảovệlậptrườngtrunglậpnhưng

cũngtránhkhôngcôngkíchSEATO,vìvậyđãđượcvỗtayhoannghênh.MộtsốthượngnghịsĩvàhạnghịsĩcònngỏýsẽxemxétlạichínhsáchcủaPhilippindướiánhsángphongtràokhôngliênkết.TrướckhiđọcbàidiễnvănnàytôicónhậnlờitớithămthượngnghịsĩManglapútmàtôiđã

códịpquenthântrongHộinghịBăngđung.Cũngnhưtôi,ôngsaymêâmnhạc,việctôiđếnthămmangchoôngmộtsựhãnhdiệnbởivìôngđãtíchcựchoạtđộng,vậnđộngđểtôitớithămchínhthứcPhilippinmàôngtinchắcrằngtrongchuyếnthămnàytôisẽchínhthứcnhậncái“ôbảohộ”củaSEATO.Nhưngtôikiênquyếttừchốikhiếnchobuổiđàmthoạitốihômđógiữatôivàôngtrởnêntráingượcnhaumộtcáchtệhại.Theochươngtrìnhđãấnđịnh,tôicònphảiđếnthămcăncứquânsựMớcphi,nơiđặttrụsởBộThammưuquânđội,thamdựlễduyệtbinh và đọcmột bài diễn văn. Trước khi đi thăm Philippin, tôi có quenmột người tên làPhrăngxoaBarúctựxưng làmột“nhàdoanhnghiệp”gốcLibăngđang làmănsinhsốngtạiPhnompenhtừnhiềuthángnay,nhưngnhiềungườichorằnganhtacònlàmnhiềuviệcnữachứchẳngriênggìkinhdoanhbuônbán.TôirấtngạcnhiênkhiđếnManilacũngthấyngườiláibuônnàycómặtởđó.Anhtanói,đếnPhilippinvìcôngviệcbuônbán,nhưnglạingỏývớitôitrongbàidiễnvănđọc tạiMớcphi cần “hạbớtgiọngcứng rắnđôi chút”vớibàiđãđọc tạiManila,trướcQuốchộiPhilippin.PhrăngxoaBarúccònnói,anhtađãđượcnhữngngườirấtthâncậnvớichínhphủPhilippingợiýsoạnthảomộtbàidiễnvănmàanhnghĩrằngrấtdễđượchoannghênh.Liềnsauđó,anhtađưachotôibảnthảobàidiễnvănnày,viếtngaytrêntậpgiấycósẵnởnhànghỉManila.Tôinhậntờgiấynàyvànóisẽdùngđểthamkhảo.Sauđó,mộtsốnhânviêntháptùngtôi,

báocáovớitôilànhìnthấymộtthưkýcủatoàđạisứMỹtạiManilatớikháchsạnManila“đọc”choPhrăngxoaBarúcviếtbàidiễnvăntrongquầybarởkháchsạnđểrồichuyểnchotôikhitôitới doanh trạiMớcphi. Chính vì vậy cho nên, tôi đã cẩn thận trao cho Câu lạc bộ báo chíPhilippintoànvănbàinóichínhthứccủatôi,đềphòngbáochí lẫnlộnvớibảndựthảocủaPhrăngxoaBarúc.Sauthấtbạitrong“sứmệnhtạiManila”PhrăngxoaBarúcđãbịCIAgọivềMỹ.Sauđótôiđượctinthêm,têntaysainàycủaCIAđãchết.SaukhitrởvềPhnompenhtôitrởthànhmụctiêucôngkíchcủabáochíTháiLanvàNam

ViệtNam,hồiđóđangcònphụthuộcvàoMỹ.Họlênántôiđang“mởđườngchoTrungQuốc

xâmlượcTháiLanvàNamViệtNam”,kêugọiTháiLanvàchếđộSàiGònphải“ápdụngcácbiệnphápphòngvệ”.ĐạisứMỹMácClintốcởPhnompenhphụhoạngayvớinhữngluậnđiệunàybằngnhữnglời

lẽđedoạ.BênkiabiêngiớiCampuchia,CIAđãcắmchânvữngchắcởTháiLan,ĐạisứMỹtạiBăngcốcnăm1954làUyliamĐônôvanđãtừnggiữchứcGiámđốcSởTìnhbáochiếnlượcOSS,tiềnthâncủaCIA,kếtụcĐônôvanlàGiônPơriphôicũnglàmộtquanchứchàngđầucủaCIA,đãtừng trực tiếp tổ chức cuộc đảo chính lật đổ Tổng thống Goatemala Arbenxơ, khi thấyGoatemalađichệchquỹđạoMỹ.SaukhitôitừPhilippinvềnước,TháiLanvàNamViệtNamcùngphốihợpbaovâyphongtoảkinhtếCampuchia,gâychochúngtôirấtnhiềukhókhănvìgiaothôngđườngthuỷcủaCampuchiavớibênngoàiphảiquabếncảngSàiGòn,đườngsắtthôngvớinướcngoàiphảiquaTháiLan.Đểtăngcườngthêmhiệuquảcủaviệcbaovâykinhtế,máybayquânsựcủaTháiLanvàSàiGònthườngxuyênviphạmsâuvùngtrờiCampuchia,biệtkíchdoCIAtổchức,huấnluyệnđộtnhậpsâuvàolãnhthổCampuchiaởcáckhuvựcbiêngiới.Khôngcònlàsựuyhiếpđedoạnữa,màthậtsựlànhữngcuộcthămdòchuẩnbịchođảochính,theokiểuđãlàmởGoatemala.Tháng4-1955,cácthànhviênkhốiquânsựSEATOhọptạiBăngcốcđãquyếtđịnhđặtNam

ViệtNam,Lào,CampuchiadướisựchechởcủaSEATOmàkhôngcầnhỏiýkiếntrước.Campuchia chỉ còn biết lên tiếng phản đối và tôi đã báo cho đại sứMỹMác Clintốc ở

Phnompenhbiết“chúngtôikhôngcầnsựchechởmàchúngtôikhôngtựnguyệnyêucầu”,mặcdùtôibiếtrõ,sựtừchốinàysẽdẫnđếnnhữnghậuquảxấuchoCampuchia.Tháng3-1956,nhândịptiếpnhàbáoLiênXôXuriGrisencôvànhàbáoAustraliaUynphrétBớcséttôiđãgiảithích,nếuMỹthậtsự làmộtnướcdânchủthìchínhphủMỹcầnphải tôntrọng lập trườngtrunglậpcủachúngtôi.TrongphiênhọpQuốchộivừaquatôiđãnêuýkiếnvớicácđạibiểudựhọp:nếuai tán

thànhCampuchiagianhậpSEATO,xinhãygiơtaytỏrõtháiđộ.Khôngmộtngườinàogiơtaycả.Tôilạinêuýkiến,aitừchốigianhậpbấtcứmộtkhốiliênminhquânsựnào,xingiơtaychobiếtchínhkiến.Tấtcảmọingườiđềugiơtay.SaukhiQuốchộiCampuchiakếtthúckỳhọpkhoá3đượcvài

tuần, quân đội Thái Lan liền xâm lấn lãnh thổ, chiếm ngôi đền Preat Vihia của chúng tôi.ĐườngbiêngiớigiữaCampuchiavớiTháiLanvàNamViệtNamluônluônđóngchặt,khôngcòngiaolưuqualạinữa.KhitiếnhànhHộinghịGiơnevơnăm1954vềĐôngDương,Mỹvẫnviệntrợ80%chiphí

chiếntranhchoPháp.ChínhphủPháptríchmộtphầnviệntrợnàynhằmduytrìquânđộivàbộmáycai trịcủaPhápởCampuchia.Saukhichiếntranhkếtthúc,Mỹngừngchuyểntiềncho

Phápvàngỏýviệntrợtrựctiếpchochúngtôi.ÝkiếndoMỹđưaralàquânđộiCampuchiacầnphảihiệnđạihoávàpháttriểnthêmđểcóthểgánhvácnhiệmvụchunglàcùngbảovệthếgiớitựdo.NgoạitrưởngMỹĐa-létmộtlầnnữalạidựnglênbóngmacủa“sựxâmlượchiểnnhiêncủa

cộngsản”đểchứngminhCampuchiacầnphảicómộtđộiquânvữngmạnhdoMỹchi tiền,đồngthờiMỹcũngsẽviệntrợtàichínhchoCampuchiatrêncáclĩnhvựckhác.Đúnglàchúngtôicầncóquânđộiriêng,khôngphụthuộcvàoPháp.Nhưnglúcđóchúngtôi

cũngcòncầnphảixâydựnghạtầngcơsởbịhưhỏngvìchiếntranh,xâydựngcáctuyếngiaothôngvớinướcngoàikhôngphụthuộcvàocácnướclánggiềng,sửachữacầucống...Ngoàiracònphảinângcaothêmđờisốngvậtchấtcủanhândânlênmộtmứctốithiểu,đặcbiệtlàphảicảitiếnlĩnhvựcgiáodục,ytế.VìvậytôiđãchấpnhậnviệntrợMỹnhưngliềnsauđóđãsớmpháthiện,việntrợtàichínhcủaMỹđãđẻranạnthamnhũngởCampuchia.Chỉtrongvònghainămvàchỉbằngmộtcáchlàvậnhành,điềukhiểnđồngđô-la,Mỹđãthànhcôngtrongviệctạoramộtlựclượngnộiứngngaytronglòngđấtnướcchúngtôi,mộtđạoquânthứnămvềchínhtrịnhằmhuỷhoạinềntrunglậpvàbuộcchúngtôichấpnhậncáiôbảohộcủaSEATO.Mỹhứathưởngcôngkhôngtiếctiềnchonhữngkẻtaysainàolàmđượcđiềuđó.TiềnMỹbanthưởngcứnhưlà“củatrờicho”vàcũngtừtrêntrờihàngchụctấnbomB.52đượcnémxuống.NhưngcầngìđếmxỉađếnbomB.52miễnlàđồngđô-lacứrơinhưmưatừtrêntrờixuống.Quảlàtôikhôngthểnàođểmắtđượctớilĩnhvựckinhtế,trongkhicónhữngkẻlạichegiấu

tôinhữngviệclàmđentốicủahọ.Đếncuốinăm1956bùngnổcuộckhủnghoảngnộicác,mànguyênnhânlàsựphẫnnộtrướctệnạnthamnhũngtrànlankhắpmọinơimàkhôngbịtrừngphạtcùngvớitệnạnbuônbánngoạitệvàchợđen,chínhphủbịđổ,mặcdùtôicốgắngcứuvãn.TôicóbằngchứngđểnóirằngsứquánMỹvàbọngiầucónhấttronggiớitưsảnmạibảnđãgâyracuộckhủnghoảngnày.Ngaysaukhichínhphủsụpđổ,đãcónhiềutinđồnvềcuộcđảochínhsẽxảyranhưnglúcđóMỹchưatìmđượcmộttêntaysaithậtđắclựcđểthựchiệnmưuđồnày.PhảnứngcủatôilàtriệutậpkỳhọpQuốchộikhoá4,vàkỳhọpnàychỉthảoluậnmộtviệclàghivàoHiếnphápđườnglốitrunglập.Trongbàidiễnvănkhaimạc,tôinhìnthẳngvàođạisứMỹhồiđólàCácXtrômvànói,theonhữngnguồntintìnhbáomàtôithulượmđượcthì“mộtcuộcbạoloạnlậtđổdonướcngoàigiúpđỡtàichínhđangđượcchuẩnbị”.Tôinhắcđến“nhữngnhàchínhtrịvànhữngtênđầythamvọngđangtụtậplạithànhtừngnhómvàcũngđangxâuxé lẫnnhaunhằmtranhgiànhquyền lựcphụcvụcho lợi íchcủamộtcườngquốcngoạibang”.Tôicảnhbáo,“cácnướcngoàiđókhôngchokhôngbaogiờ,nhấtlàkhisựhàophóngcủahọlạidànhchonhữngtênthamvọngquaylưnglạivớinhữnglợiíchcủadântộc”.Ngàynay,khiđọclạibàidiễnvănnày,tôicàngthấyvẫncònnguyêntínhthờisựsaukhi

bùngnổcuộcđảochínhngày18-3-1970.Tháng6-1958,tôilạibịmộtcú“sốc”nữa.QuânđộiSàiGònchiếmtỉnhXtungTrengởmiềnĐôngBắcCampuchia.BinhlínhSàiGònđã

tiếnsâuvàođấtXtungTrenghơnmườikilômétvàcóýđịnhởlạiđâylâudàibằngcáchcắmlạinhữngcộtmốcbiêngiớitiếpgiápvớiNamViệtNam.ĐiềucayđắnglàtôikhôngđượchuyđộngquânđộiđểxuađuổiđámquânnàychỉvìtôiđangtiếpnhậnviệntrợquânsụcủaMỹ.ĐạisứMỹhồiđó làCácXtrômnói thẳngvới tôi là “viện trợquânsựcủaMỹchỉđượcdùngđểchốnglạisựxâmlượccủacộngsản,chứkhôngđượcphép,bằngbấtcứcáchnào.sửdụngđểchốnglạicácđồngminhcủaMỹnhấtlàcácthànhviênSEATO”.TôiđànhđềnghịXtrôm,dùngảnhhưởngcủamìnhđốivớiNgôĐìnhDiệm,gâysứcépđểDiệmrútquân.ĐạisứMỹtrảlời,MỹkhôngmuốncanthiệpvàoviệctranhchấpgiữahainướclánggiềngvìnhữngnướcnàyđềulàbạncủaMỹ.Saolạigọilàviệctranhchấpđược.Làmgìcóchuyệntranhchấplãnhthổ?Đâychínhlàsựxâmlượcrấtrõràng,hiểnnhiên.Tôinói,tôikhôngcòncáchlựachọnnàokháclàralệnhbáođộngchotoànquân.Phảnứng

củađươngkimđạisứXtrômgiốnghệtnhưcựuđạisứMácClintốctrướckia:MỹsẽcắtngayviệntrợnếucómộtviênđạnbắnvàotoánquânđangđượcMỹchechở.NgaycảdùngxetảidoMỹviệntrợcũngkhôngđượcphép.TôiđãgiảithíchrấtnhiềuvớiôngXtrômlàtôikhôngnhìnthấymộtchútđedoạxâmlượcnàotừphíacộngsản,ngượclạicàngngàychúngtôicàngbịNamViệtNamvàTháiLanuyhiếp,nhưngôngtavẫnkhôngchịuhiểu.Khitôiđặtvấnđềsẽbuộcphảiđitìmnguồnviệntrợtừcácnướckhác(ngầmhiểulàTrungQuốc)đạisứMỹđãgạtphắtbằngcáchnóirằngnướcđượcMỹviệntrợphảicamkếttừchốibấtcứsựviệntrợnàocủabấtcứnướcnàotrongphexãhộichủnghĩa.ChúngtôiđãchấpnhậnviệntrợMỹchỉvìmộtlýdoduynhấtlàđểđảmbảoviệcbảovệcác

đườngbiêngiới.NhưngcácđiềukhoảnviệntrợcủaMỹđãtróichặtchântaychúngtôitrongkhibiêngiớicủachúngtôibịxâmphạm,lãnhthổcủachúngtôibịchiếmđóng.Rồisựviệccònđitớiđâunữa?Vấnđềkhẩncấpđặtralàchúngtôiphảilàmchủhơnnữatrênđấtnướccủamình,đặcbiệtlàtronglĩnhvựcquốcphòng,chúngtôiphảiápdụngmộtchínhsáchhợpvớilogicvàlẽphải,hợpvớilợiíchsốngcòncủadântộc,vớitưcáchlàmộtgiốngnòi,mộtdântộc,mộtđấtnướctựdo,độclập.Tháng8-1958, tôiđi thămTrungQuốc lần thứhai.QuânđộiSàiGònvẫn tiếp tụcchiếm

đóng lãnh thổ của chúng tôi. Tôi đãnói chuyện rất lâu vớiChủ tịchMaoTrạchĐông xoayquanhvấnđềnày.Sauchuyếnthămnày,hainướcCampuchiavàTrungQuốcthiếtlậpquanhệngoại giao với nhau. Trung Quốc nhận lời giúp Campuchia xây dựngmột số xí nghiệp. Dĩnhiên,sựkiệnnàylàmchoCIAcàngthêmtứctốivàsựcaycúnàycàngbộclộrõrệthơncả

chuyếnthămTrungQuốclầnthứnhấtcủatôinăm1956,SơnNgọcThànhđượcCIAchọnlàmconchủbàitrongâmmưulậtđổtôi,ráoriếtcủngcốtăngcườngcáccăncứcủabọnphảnđộngvũtrangKhơmeXơrâytrênđấtTháiLanvàNamViệtNam.Cũngxinnóirõthêm,trongthờikỳNhậtBảnchiếmđóngCampuchia,SơnNgọcThànhđãđượcNhậtchọnlàmThủtướngbùnhìnkiêmBộtrưởngNgoạigiao.SaukhiNhậtbạitrận,quânPháptiếnvàoCampuchiadướisựchechởcủaquânAnh,SơnNgọcThànhđãbịPhápbắt,tuyênántửhìnhvìtộiphảnbội.ChínhtôiđãđềnghịvớingườiPhápthachoThànhtộichết,vàchophépThànhsốnglưuvongởnướcngoài.NhưngThànhvẫnnungnấuýđồtriệthạtôi.ThậtlàlogicvìlúcnàyThànhlạiphụcvụCIA, đượcCIA cho cầmđầu các lực lượng vũ trangKhơmeXơrâydoCIAnuôi dưỡng, huấnluyện,trangbịvũkhí,tậptrungtạicáckhuvựcbiêngiớiNamViệtNamvàTháiLantiếpgiápvớiCampuchia.Tháng9-1958,khoảngmộtthángsaukhitôitừBắcKinhtrởvềPhnompenh,khốiSEATOlại

họpởBăngcốc.BathángsaucuộchọpnàycủaSEATO,đếnlượtSơnNgọcThànhtớiBăngcốcgặpcácquanthầyCIAvàtrongcuộchọpdoCIAtriệutậpcòncócảNgôTrọngHiếulàTổnglãnhsựcủachếđộSàiGòntạiPhnompenh.Nhữngtintứctiếtlộsauđóchobiếtcuộchọpđãthôngquanghịquyếtbađiểm:1-SửdụngnguồntàichínhcủaMỹđểthànhlậpmộtđảngđốilậpởCampuchianhằmphá

hoạiđườnglốitrunglậpcủaCampuchia.2-Tiếnhànhcáchoạtđộnggâyrốiloạnnhưbắtcóc,cướpcủagiếtngười,kếthợpvớinhững

tinđồnvềmộtcuộcxâmlăngsắptớicủacộngsản.3-TổchứcnhữngnhómvũtrangbímậtngaytrongnộiđịaCampuchiasẵnsàngkhởisựvào

giờG,ngàyN.SơnNgọcThànhđượcphâncôngnắmcáclựclượngvũtrangtậptrungởkhuvựcbiêngiới

TháiLantiếpgiápvớiCampuchiađãđượcCIAchi1triệuđôlavàoviệctuyểnmộ,nuôidưỡng,huấnluyện,trangbịvũkhí.NgôTrọngHiếucónhiệmvụnắmcáclựclượngvũtrangtậptrungởkhuvựcbiêngiớiNamViệtNamtiếpgiápvớiCampuchia.TướngĐápChuôn lúcđó làTưlệnhcác lực lượngvũtrangCampuchiatrongkhuvựctừ

XiêmRiệpđếnCompuôngThom,(vốnlàmộtsĩquannổitiếngtrungthànhchínhtrựcchưabaogiờbịnghingờ)cùngvớiSamSaryphụtráchviệclậtđổởtrongnước.MộtđiệpviênCIAtênlàVichtoMaxaôMatsui(mộtngườiMỹgốcNhậtBản)giữnhiệmvụliênlạcvớibanhómvũ trangnói trênvàchuyểngiaovũkhí,phương tiện, tài chínhchonhữngnhómnày.Năm1958,tôidẫnđầuđoànđạibiểuCampuchiađidựkhoáhọpLiênhợpquốctạiNewYorkrồisauđóđiWashingtongặpTổngthốngMỹAi-xen-hao.KhitôiquaytrởvềNewYork,cácnhânviêntrongđoànđạibiểuCampuchiabáocáovớitôi,mộtthànhviêntrongđoànlàXlátPêucónhiều

cuộctiếpxúcmờámvớingườiMỹ,cókhitròchuyệnvớinhaungaytrongphòngngủcủaXlátPêutạikháchsạn,vàkhôngbaogiờXlátPêuchobiếtvềnộidungnhữngcuộcnóichuyệnbímậtnày.Xlát Pêu quen thân với VichtoMatsui và là em trai tướngĐápChuôn. Chính tướngĐáp

ChuônđãdùngảnhhưởngcủamìnhđểvậnđộngchoXlátPêutrúngcửđạibiểuQuốchộitỉnhXiêmRiệpvàtạođiềukiệnchoXlátPêuđivàoconđườnghoạtđộngchínhtrị.CũngvẫnĐápChuônđãgiúpXlátPêuđiẤnĐộhọctiếngAnh.RấtcóthểCIAđãbắtmốivớiXlátPêuởẤnĐộtrướckhiXlátPêuđượccửlàmmộtthànhviêntrongđoànđạibiểuCampuchiađidựcuộchọpLiênHợpQuốcvàCIAđãdùngXlátPêulàmsợidâyliênlạcvớiMatsui,NgôTrọngHiếu,ĐápChuôn.TấtcảsựviệcsauđóđãdiễnrađúngnhưkịchbảnđãsoạnthảotạiBăngcốc.Đầunăm

1959,SamSarygửitôimột“bứcthưngỏ”đềnghịchophépthànhlậpmộtđảngchínhtrị.CùnglúcnàyhàngngàntruyềnđơnđượctánpháttạithủđôPhnompenh,quảngcáochocácđảngchínhtrịmàSamSarysắpthànhlập,nóirằngđảngnàysẽđẩymạnhđấutranhđỏichínhphủápdụngmột“chủnghĩatrunglậpthânphươngTây”chứkhôngphảitrunglậpmộtcáchđộclậpvàđơnđộc.Nhữngtờtruyềnđơnnàycũngtuônranhữngluậnđiệumịdânđãpháchếđộquânchủ lậphiếnmàmớiđọcquađã thấy “sặcmùi”giọng lưỡiquen thuộccủaSơnNgọcThành.Rõràngđâykhôngphảilàchuyệntổchứcmộtđảngchínhtrịmớimàlàgieorắcsựhoàinghivàgâyrối loạn.Cũngtrongthờiđiểmnày,nạnkhủngbố,cướpbóccũnglantràn,nhiềutrẻemconcácquanchứccấpcaobịbắtcóc.SơnNgọcThànhcònđedoạnhândânvùngBattambanglàbatiểuđoànKhơmeXơrâyvà

nhiềutoánbiệtkíchdướiquyềnhắnđangtừcáccăncứđặttrongcáctỉnhTâyNinhvàKiếnTườngởNamViệtNamđangthâmnhậpvàonộiđịaCampuchia.Trongkhiđó,ĐápChuônlặnglẽbốtríquântạinhữngđịađiểmchiếnlượctrongkhuvựccáctỉnhXiêmRiệpvàCômpuôngThomvàcònbímậtđưađượcmộtsốtaychânvàođộiquâncảnhvệởHoàngcungviệcnàykhôngkhókhănlắmvìlúcđótôirấttincậyhắn.Nhìnchung,cáccơquananninhcủachúngtôihồiđóvẫnhoạtđộngkhátốt,vàchúngtôi

còncònmaymắnđượccácnướcbạncungcấpchonhiềutintứcquantrọngthôngquacácquanhệngoạigiaohữunghị.Vìvậy,chúngtôithulượmđượcnhữngthôngtinkhôngphảichỉtừcáccơquananninhcủamình.màcòntừcácsứquánTrungQuốcvàPháp.Tuynhiên,đómớichỉlànhữngtintìnhbáo,chưacóchứngcớcụthểđểtiếnhànhbắtgiữ.Dùsao,trongbàidiễnvănđọctạiCômpuôngChàmngày13-1-1959tôicũngnóibónggió

rằngchúngtôiđãpháthiệnđượcmộtâmmưunhằmmụcđíchthủtiêutôi,đểchiếmchínhquyềnvàthayvàođóbằngmộtchếđộthânMỹ,chấmdứtnềntrunglậpcủaCampuchia.

Trên thực tế, cònphải làmrấtnhiềuviệcnữađểphanhphui toànbộmưuđồphản loạntrướcánhsáng.DùsaomấylờicảnhbáocủatôitrongbàidiễnvăncũnglàmchobọncầmđầuđangẩnnáutạiSàiGònvàBăngcốcchộtdạ,bớthunghăngđôichút.Sauđómộttuần,khiđãcó đủ chứng cứ, tôi hạ lệnh bắt giữ toàn bộ bọn âm mưu phan loạn đang có mặt tạiPhnompenh.Nhiềutênbịtómgọn,riêngSamSarychạythoát.Saunàytôimớibiết,hắnđãđượcMatsui, Ngô TrọngHiếu và cả LonNol kịp báo tin và đã vội vã tháo chạy. Quân độiCampuchiacũngđãđượcđiềuđộngtớicáckhuvựcbiêngiớilàmthấtbạiphầnlớnmưuđồtiếncôngvũtrangcủabọnphảnloạn.Đầutháng2-1959,tôiđượcbáocáocónhiềusựkiệnđángngờvừaxảyratạiXiêmRiệp.

NgôTrọngHiếulàtổnglãnhsựcủaNgôĐìnhDiệmtạiPhnompenhđãtớiXiêmRiệpgặpĐápChuônrồilạibayđiSàiGòn.Ngày7-2,cóhaingườiĐàiLoannóilàlàmviệcchohãngphimKamWahđãtừHồngCôngtớiXiêmRiệp,mangtheonhiềuhòmtochởcácdụngcụvànghỉngaytạitưdinhtướngĐápChuôn.Cũngtrongngàyhômđó,mộtvịthượngkháchlàđôđốcMỹHariPhencũngtớithămĐápChuôn.XiêmRiệplànơicókhuđềnĂngconổitiếng,thườngvẫncónhiềudukháchtớithamquancácditíchlịchsửcủaCampuchianhưngchưabaogiờngườitathấycónhữngvịkháchquantrọngtớiđâydồndậptronghaituầnđầutháng.SauđôđốcMỹHariPhenlàtướngMỹLaotơnColinđangphụtráchviệchuấnluyệnchoquânđộiNgôĐìnhDiệmtạiNamViệtNamcũngtừSàiGòntớiXiêmRiệp.ĐiềuđặcbiệtlàtướngLênxđênmộtđiệpviêncaocấpnhẵnmặtquentêncủaCIAcũngtớiđây.CuốicùnglàđôđốcMỹHôpútlàtưlệnh lực lượngMỹởTháiBìnhDương saukhi chiêmngưỡngkhuđềnĂngco cũngđếnnhàtướngĐápChuônuốngrượuUýt-ki.Sựviệcngàycàngsángtỏ,haingườiĐàiLoanthậtralàhaingườiViệtNamđónggiảlàmngườiHoa,cáchòmdụngcụquayphimthậtralàhaimáythupháttin,đượccấtgiấutrongrừnggầnkhuđềnĂngco.CòntướngĐápChuônthìđộtnhiênbốtrínhiềuvọnggácràosuốttuyếnđườngtừPhnompenhđếnXiêmRiệpnhằmtheodõiviệcđiềuđộngquânđộitừthủđôđếnbiêngiới.Nhưng,đếnngày21-2-1959khitôiquyếtđịnhchohànhquânlênXiêmRiệpbắtĐápChuôn

thìchínhnhữngbinhlínhtạicácvọnggácdoĐápChuônbốtríđãsốtsắngdẫnđườngcholựclượngvâybắttiếnvàotưdinhcủahắnmàkhôngcầnphảinổmộtphátsúngnàovàbảnthânĐápChuôncũngkhônghaybiếtgìcả.LúcnàyĐápChuônđangbìnhthảnđidạotrongvườn.ThấynhiềubinhlínhkhôngthuộcQuânkhudohắnchỉhuyậpvàonhàhắnvộivàngchạy

trốnnhưngđãbịbắnbịthươngvàbịbắtgiữ.VàothờiđiểmnàytôichưacóchútnghingờgìvềLonNolnênđãgiaochoLonNollúcđólàTổngthammưutrưởngtrôngnomviệcchữatrịchoĐápChuôn,chờkhihắnbìnhphụcsẽlấykhẩucung.Thậtra,lúcđóĐápChuônchỉbịthươngnhẹvàsaukhibịbắtđãđềnghịxingặpcấptrênđểnóirõsựthật.LonNolđãbáocáovớitôilà

ĐápChuônbịthươngrấtnặngrồithủtiêuluônĐápChuônđểbịtđầumối.TuynhiênvẫncònhaitênphụtráchđiệnđàiđangẩnnáutrongnhàĐápChuônbịvâybắt.

Hai tênnàymanghộchiếudochếđộSàiGòncấpnhưngkhôngcó thị thựcnhậpcảnhvàoCampuchia.TangvậtbịtịchthungoàiđiệnđàicòncócuốnsổghirõnộidungcácbuổiliênlạcgiữaĐápChuônvớicácôngchủcủahắnởSàiGònvàBăngcốc,270kilôvàngthoidùngđểtrảcôngchobọnđiệpviênvàlínhbiệtkíchcũngbịthugiữ.VaitròcủaMatsui,NgôTrọngHiếuvàXlátPêuđãbịvạchtrầnquanhữngtangchứngvàtàiliệuvănbản.MatsuivàNgôTrọngHiếuvìlàngườinướcngoàinênđãbịtrụcxuấtkhỏiCampuchia.XlátPêubịxửbắnvìtộiphảnquốc.Haitênphụtráchđiệnđàicũngbịkếtántửhìnhvìtộilàmgiánđiệp.ToànbộhồsơvụánđượctraochođạisứMỹXtrôm.Ngày26-3-1959tôitrựctiếpdẫnhaimươinhàngoạigiaotrongđócóđạidiệnMỹ,LiênXô,

TrungQuốc,Anh,PháplênXiêmRiệpvàotậntưdinhcủaĐápChuônnhìntậnmắtcáctangvậtbịtịchthuđangtrưngbầyđểhọtựrútranhữngnhậnxét.Họđãnhìnthấyđủloạivũkhívàthiết bị do thám của Mỹ không nằm trong danh sách “viện trợ quân sự” cho chính phủCampuchia.ÂmmưugâybạoloạncủaĐápChuônchỉlàmộttrongnhiềubiếnđộngxảyratạiCampuchia

năm1959.Ngày31-8,tứcsáuthángsaukhivụĐápChuônbịdậptắttôichuẩnbịtớivấnanchamẹtôitạichínhđiệnnhưthườnglệ.HômđótôiđếnchậmvìcònphảidặndòcôngviệcvớiThủtướnglúcđólàXonXanđangchuẩnbịdẫnđầuđoànđạibiểuCampuchiadựhọptạiLiênHợpQuốc.Thủtướngđềnghịxinđượctớichàohaivịthânsinhratôi.Trướcđó,Mẫuhậumẹtôivừanhậnđượcmộthộpquàgửiquađườngbưuđiện.Thườngthường,nhữngloạiquàbiếunhưthếnàyMẫuhậuvẫntriệutậpđôngđủtoàngia

đìnhtớichínhđiệnrồimớichomởđểcùngchiavuivớimọingười.Nhưnghômđó,dosắptiếpđónThủtướngXonXantạichínhđiện,nênMẫuhậuchomởngaygóiquàđótạitiềnsảnh.ThủtướngXonXanđangtớicổngđiệnthìnghethấymộttiếngnổlớnphátratừphíatrong.HoàngthânVakrivanphụtráchlễtânbịchếtngaytạichỗvìchínhtayôngđãmởbưukiện.Sứcnổcònkhoétlõmnềnnhà,giếtchếtthêmmộtquanthịvệvàhaingườinữađứnggầnđó.Cuộcđiềutrachobiết,mộtquảbomnhỏđãđượccấtgiấutrongchiếchộpsơnmàidùnglàmquàkínhdânglênMẫuhậu.Sauđó,nhữngtintứcthulượmđượccònchobiếtthêm,chủmưuvụnổbomnàylàSamSarylúcđóđangởSàiGòncùngvớiSơnNgọcThành.ChúngđãgửibưukiệnchứachấtnổmạnhnàytừmộtcăncứMỹởmiềnNamViệtNamtớiPhnompenh.Nhằmloạitrừtôi,bọngiếtngườiđãkhôngngầnngạiâmmưugiếtcảnhữngngườithâncủa

tôitrongcùngmộtlúcbằngkỹthuậtdoCIAcungcấpThờikỳđó,cómộttờbáoẤnĐộđãsaochụpbứcthưdoSamSarygửiEtmunKenlốclàmộtchuyênviêncaocấpCIAcôngtáctạisứ

quánMỹởPhnompenhvàchođăngtrênbáotrongsốtháng1-1960.SamSaryngỏýtrongthư“rấtlấylàmtiếc”vìâmmưugâybạoloạnlậtđổngày31-8-1959bịthấtbại.Hắnchorằngphảidùngđếnthủđoạnmưusátmớiđạtmụcđích.SamSarycònnói,hắnhoàntoànđồngývớiquanđiểmcủaUyliamTrembơn(hồiđóđanglàmđạisứMỹởCampuchiathayXtrôm)vàcònkhoe“rấttintưởngvàosựgiúpđỡvàhợptáccủangàiđạisứ”.Cóthểnói,tấtcảnhữngâmmưuámsáttôi,hoặcgâybạoloạntrênđấtnướctôiđềucóghidấuấncủaCIA.Từnăm1954chotớikhitôicắtđứtquanhệngoạigiaovớiMỹvàonăm1964,cũnglàlúckhôngcònsứquánMỹởPhnompenhnữa,ítracũngđãcótớihaimươibẩyđiệpviênCIAđónggiảlàmcácnhàngoạigiaoMỹbịlộmặttạiCampuchia,chưakểđồngbọnvàtaysaicủachúngtạiSàiGònvàBăngcốc.Cuộcđảochínhngày18-3-1970củaLonNolcũngkhôngnằmngoàikếhoạchlậtđổdoCIAchỉđạo.Cũngphảithừanhậnrằng,tôiđãmaymắnlắmmớithoátchết,kểcảchếtvềthểxáccũngnhưchếtvềchínhtrịtrướcýđồđộcácquyếttâmloạitrừtôi.Xinđượctiếptụcnêulênmộtsốdẫnchứngnữa:Cuốinăm1959,CIAđãthuêtiềntênRátVatdoSơnNgọcThànhtuyểnmộbímậttừNam

ViệtNamlẻnvềCampuchiatìmcáchgiếthạitôi,theobàibảndoCIAchỉdẫn.RátVatđãtràtrộnvàođámđôngdânchúng thườngnônứcđónchào tôikhi tôiđi thămcácđịaphươngtrongnước.Nhưngdoquáhồihộp,RátVatđãbiểulộmộtsốcửchỉđángnghivàđãbịcảnhsátgiữlạiđểkhámxét,tịchthumộtquảlựuđạnvàmộtkhẩusúngngắngiấutrongngười.RátVátthúnhận,hắnđãđượclệnhámsáttôiđểbùlạivụthấtbạikhôngđạtmụcđíchcủaquabomgiấutrongbưukiệndângMẫuhậu.ÁmsátcánhânlàmộtthủđoạnđộcácvàquenthuộccủaCIA.Ngày1-4-1963tạinướcláng

giềngvớiCampuchia,BộtrưởngNgoạigiaoLàothuộcpháitrunglậpđãbịtaychânCIAbắnchếtbằngmộtloạtđạnsúngngắnngaytrướccổngnhà.Bàvợôngcũngbịthươngnặng.ĐúngmộtthángsauvụámsátNgoạitrưởngLàoKinimPhônxêna,ChủtịchnướcCộnghoànhândânTrungHoatớithămCampuchia.Saulễđóntiếprấttrọngthểtạisânbay,ChủtịchLưuThiếuKỳvàtôicùngngồichungvớinhautrongmộtchiếcôtôtrênđườngvềHoàngcung,haibênđườngcórấtđôngngườiCampuchiavàngườiHoamangcờhainướcvẫychàonồngnhiệt,kèmtheonhữngtiếnghoanhônhiệthệt.Phíasauchúngtôi làmộtđoànxechởpháiđoànTrungQuốc đi theo Chủ tịch LưuThiếuKỳ trong chuyến thăm chính thức Campuchia, cácthànhviênchínhphủCampuchiavànhiềuquanchứckhác.NếusựviệcxảyrađúngnhưkếhoạchcủaCIAthìtớimộtđiểmđãđượcchọn,đoànxechínhphủvàcảđoànngườichàođónđứnghaibênđườngsẽbịtanxác,biếnthànhnhữngmảnhvụn.Thếnhưng,ngaytrướckhitôimờiChủtịchLưulênxe,tôiđãđượcbáocáo,toànbộbọntaysaiCIAđãbịbắtgiữvàđưavềtrạigiam,đúngnhưkếhoạchcủachúngtôi.

MộttuầntrướckhiChủtịchTrungQuốctớithămchínhthứcCampuchia,cóhaingườinướcngoàitớithuêmộtcănhộởbênlềđườngtừthủđôtớisânbay,gầnkháchsạnNakriBophanổitiếngdongườiViệtNamquản lý.Người lớn tuổi làmộtsĩquanQuốcdânđảngđến từĐàiLoan.Liềnsaukhithuêđượcnhà,haitênnàyđàomộtđườnghầmtừnơiởđếnđoạnđườngdẫntớisânbay,đặtmộtquảbomcựcmạnhdoCIAcungcấp.ChínhTrungQuốcđãbáocholựclượnganninhcủachúngtôiđềphòngtheodõi,ngaysaukhihaitêntaysaiCIAnàyvừabaytừĐàiLoantớiPhnompenh.CảnhsátCampuchiađãtómgọnchúngrấtđúnglúc,cùngvớitấtcảbom,mìn,dụngcụphá

hoạivàcácgiấytờgiảmạo.BọnchúngđãkhaibáotấtcảnhữngquanhệvớiCIA,đãbịxửántheopháp luậtvàbịkếtántửhình.Nhưngtôiđãcanthiệp,khôngđểchochúngbịxửbắn.KhôngphảitôiânxáchochúngmàlàvìlúcđóCampuchiađangcónhữngquanhệcăngthẳngvớicácnướclánggiềng,tôikhôngmuốngâyrắcrốithêm.VảlạichínhLonNolcũngđềnghịgiảmánchochúng.TôibiếtrõLonNollànhânvậtrấtcứngrắnthườngchủtrươngxửbắnđốivớinhữngkẻphạmtộinặng,vậymàlúcnàylạitỏtháiđộkhoanhồngrấtđángngạcnhiên.DùsaohồiđótôicũngchưanghingờgìvềLonNol.Vàđếncuộcđảochính18-3-1970LonNollạilộrõnguyênhìnhlàkẻthảmsátnhữngngườirơivàotayhắn.Cũngtrongnăm1963,mộtviênthanhtraSởThuếquanpháthiệnratrongsốmộtloạtcác

hòmgửitừnướcngoàitớisứquánMỹtạiCampuchia,cómộthòmbịhưhỏng,đểlộcácvậtdụngđángngờchứađựngởbêntrong,đềnghịtôichomởhòmđểkiểmtra.MặcdùquichếngoạigiaochophépsứquánMỹđượchưởngsựmiễntrừđốivớitấtcảcácthứgửitớisứquán,nhưngdochiếchòmđãbịvỡítnhiều,tôiđãchophépđượctiếnhànhkhámxét.Tấtcảmọichiếchòmđềuchứađầyvũkhí.Theođiềutracủacơquananninh,đâylànhững

vũkhíchuẩnbịphátchobọnphảnloạnđãbímậtnằmchờngaytrongnộiđịaCampuchia.Năm1963khôngphảichỉlàmộtnămxấuđốivớiCampuchiavàLàomàcũnglànămmà

NgôĐìnhDiệmvàNgôĐìnhNhuởmiềnNamViệtNamđềubịgiếthạibởibàntayCIA.Cuốinăm1963tìnhhìnhcóvẻlắngdịuđôichút.TuynhiênnếunhữngvụpháhoạilậtđổtrongnộiđịaCampuchia tạmngừngthì tạicáckhuvựcbiêngiới tiếpgiápvớiTháiLanvàNamViệtNamvẫn tiếp tục căng thẳng, CIA vẫn tiếp tục tuyểnmộ, huấn luyệnbọnbiệt kíchKhơmeXơrâychuẩnbịtungvàonộiđịaCampuchia.Tháng11-1963cáclựclượngvũtranggiảiphóngmiềnNamViệtNamtiêudiệtđượcmộttrongnhiềucăncứcủabọnKhơmeXơrâyđặttạiHiệpHoà,tỉnhCầnThơ.ChủtịchNguyễnHữuThọđãchuyểnchotôinhiềutàiliệutịchthuđượctạicăncứnàyxácminhCIAđangxúctiếntổchứctronglòngđấtnướcCampuchianhữngđộipháhoạingầm.CácsáchgiáokhoachoCIAbiênsoạndạybọnnàycáckỹthuậtámsát,pháhoại,gâyrốiloạnkểcảbỏthuốcđộcxuốngcácgiếngnước.TừcácđàiphátthanhđặttạiNamViệt

NamvàTháiLan,SơnNgọcThành liên tục thoámạcánhân tôi,bàixíchchếđộquânchủ,đườnglốitrunglậpvàkêugọidânchúngnốibênlậtđổtôi.TôiquyếtđịnhcắtđứtnốtviệntrợkinhtếnhưđãcắtđứtviệntrợquânsựcủaMỹ,vìcả

việntrợkinhtếcủaMỹcũngcórấtnhiềuràngbuộc,bắtchúngtôiphảiphụthuộcvàoMỹ.QuốchộiCampuchiađãthôngquavớiđasốápđảocắtđứthoàntoànmọiviệntrợcủaMỹ.

DựatrênnhữngquyếtđịnhcủaQuốchộingày20-11chínhphủCampuchiagửichínhphủMỹmộtcônghàmvạchrõ:“PhẩmchấtcơbảncủaCampuchiakhôngchophépCampuchiatiếptụcnhậnviệntrợMỹbấtkểdướihìnhthứcnàotrêntoànbộcáclĩnhvựcquânsự,kinhtê,kỹthuật,vănhoá”,mặcdùviệcnàygâychochúngtôirấtnhiềukhókhănvàtôiđãphảigánhchịunhiềuchỉtríchtrênlĩnhvựcđiềuhànhkinhtế.Tôiđãgiảithích:“Thàchúngtacùngchếtbênnhaumộtcáchdũngcảmvẻvangcònhơnlàbịchếtdầnmònvìnghẹtthở,vàthốinátbởiviệntrợMỹ”.Bởivìviệcphânphốiđồngđô-lathườngđikèmnhữngtệnạnvềxãhộivàchínhtrị.Năm1965càngkhókhănhơnđốivớiCampuchiavìhailýdo.Mộtlà,từtháng2-1965MỹbắtđầumởrộngnémbomtớimiềnBắcViệtNam.Tháng3nămđó,cácđơnvịchiếnđấucủaMỹđổbộvàomiềnNamViệtNam,trựctiếptiếnhànhchiếntranh.Hai làtrướctìnhhìnhđótôiphảicảnhgiáchơnbaogiờhết,khôngđểchiếntranhlanrộngtớiCampuchia.ChúngtôikịchliệtlênáncuộcxâmlượccủaMỹđốivớiViệtNamvàtốcáoMỹtổchứcđạoquânngầmtrongnộiđịaCampuchiađểchuẩnbịchomưuđồpháhoạivàlậtđổ.MặtkhácchúngtôicũngtăngcườngnhữngquanhệvớicácnhàlãnhđạoMặttrậndântộcgiảiphóngđangtiếnhànhcuộckhángchiếnởmiềnNamViệtNam.Trongnhữngngàyđầutháng5-1965,máybayMỹnémbomvùngMỏVẹtcủaCampuchia

tiếpgiápvớiNamViệtNam,làmnhiềungườidânCampuchiabịchếtvàbịthương.SaunhiềubướcthảoluậnlâuvớiXamđecPenNouth,chúngtôiđitớikếtluậnlà,nếumuốn

còngiữđượcmộthạtnhânvềphẩmgiácủaCampuchiathìchỉcómộtconđườnglàcắtđứtnốtquanhệngoạigiaovớiMỹ.Quyếtđịnhlịchsửnàyđãđượcđưaravàongày3-5-1965.

Trên bước đường đấu tranh gay go phức tạp.

NgaytừkhilênngôivuatôiđãnghĩđếnvấnđềđộclậpcủaCampuchia.TôiđượcchọnlàmVuangày25-4-1941saukhicụtôilàQuốcvươngSisowathMonivongbănghà.Lúcđótôimớimườitámtuổi,đanghọcbantútàikhoaTriếttrườngTrunghọcChasseloupLaubatcủaPháptạiSàiGònvàđangvềnướcnghỉhè.Tôichưabaogiờnghĩ,vàmẹtôicũngkhôngkhinàonghĩrằng tôi sẽ nối ngôi cụ nội. Tôi cho rằng, người ta sẽ chọn cha tôi là Hoàng tử NorodomXuramarit,hoặcôngtrẻtôilàHoàngthânSisowathMônirét.Theothôngtục,việcchọnngườikếvịsaukhivuabănghàlàcôngviệccủaHộiđồngngôivua,gồmcácvịđứngđầuhaipháiĐạithừavàTiểuthừađạoPhật,vịđứngđầuđạoBà-la-môn,vịChủtịchHộiđồngHoànggiavàmộtvàithànhviênchínhphủ.ĐâylàlầnđầutiênHộiđồngnàylạidoKhâmsứPháplàTibađôchủtoạ.ChínhôngTibađôđãquyếtđịnhtôisẽlênngôivuachứkhôngphảilàHoàngthânMônirét,mặcdùHoàngthânlàcontraicảVuaMonivong,đánglẽphảinốingôivuachamớiđúng.QuảlànếungườiPhápkhông can thiệp vào công việcnội bộ của chúng tôi thì việc nối ngôiởCampuchiacũngnhưtạicácnướctheochếđộquânchủvẫntheotruyềnthốngchatruyềnconnối.QuốcvươngAngDương,ngườichâmmồilửayêunướcchốngthựcdântừthếkỷ19,cóhai

contrailàNorodomvàSisowath.Năm1860,vuaAngDươngbănghà,contraicảlàTháitửNorodomđãnốingôitheođúngtụclệđặtratừlâuđời.TriềuđạiNorodomtươngứngvớithờikỳthựcdânPhápđánhchiếmthuộcđịa.Nhàvuađãchốnglạimộtcáchtuyệtvọng.Năm1904VuaNorodomquađời,ngườicontraiđầulàTháitửYucantorvìthamgiakhángchiếnđãbịthựcdânlênánphảitrốnđibiệtxứ,đánglẽngườiconthứhailàHoàngtửXutharôtphảiđượcnóingôimớiđúng.NhưngngườiPháplạichọnHoàngtửSisowathlàemtraivuaNorodomlênnốingôi.Đólàmộthànhđộngrõràngtráivớitruyềnthống,gâybấtbìnhchodòngNorodomcũngnhưtrongnhândân.Vìvậy,khivuaSisowathtừtrầnvàonăm1927ngườiPháplạiphảiquayvềvớitậptụctruyềnthống,tứclàchọncontraicảcủavuaSisowathlàTháitửSisowathMonivongđặtlênngaivàng.NhưngdưluậnvẫnkhônghàilòngvìnhândânđềumuốnchọndònghọNorodomcótruyềnthốngyêunước.NgườiPhápbuộcphảichọncơhộiđểlàmyênlòngdân.SaukhivuaMonivongquađời,ngườiPhápđứngtrướchaisựlựachọn,hoặclàcontraicảcủaCựuvươngNorodomtứcTháitửXutharôtlúcđóđãbẩymươichíntuổi,hoặclàcontraicủaTháitửXutharôtlàHoàngtửXuramarit,ôngthânsinhratôi.NhưngtạisaongườiPháplạichọntôi?ChắchẳnvìchatôithuộcdònghọNorodomvàmẹ

tôithuộcdònghọSisowath.Haidònghọnàykếthợpvớinhau,tứclàtriệtđượcnguồntranhgiành,bấtmãn.Hơnnữalúcđótôiđangcònrấttrẻ,lạihiềnlành,chămhọc.NgườiPhápnghĩrằngtôisẽdễbảo,dễuốnnắnhơnôngtrẻtôilàMôniretđãtừngphụcvụtrongđộiquânLêDươngcủaPháp,nổitiếnglàmộttaycứngrắn.TheonhậnxétcủanhàvănĐứcClaodơMê-nétngườiPhápchọntôilàmvuacólẽvìnghĩrằngtôisẽlàmộtchú“cừunon”,nhưngrồisauđóđingượcnhữnghyvọngcủaPháptôilạitrởthànhmột“concọp”.Thậtvậy,trongvấnđềđòiđộclậpchoCampuchia,tôiđúnglàmộtconcọp,nhưnglúcđặtlênngaivàngmớichỉlàmộtconhổbécon.CuộcđụngđầudữdộigiữatôivớithựcdânPhápmởđầubằngviệctôimuốngiànhđộclập

chocánhântôi.ĐólàlúcKhâmsứPhápGióoc-giơGôchiêmuốnđứnglàmchủhôn,éptôikếtduyênvớimộtcôgáiconquannhàgiàu,doôngtachọnmặcdùtôichốnglạiquyếtliệt.Đâylàlầnđầutiêntôibịcưỡngéptướcđoạtquyềntựdocánhân.Sựviệcnàyđãghilạitrongtôimộtkỷniệmcayđắng.ThờikỳđóĐôđốcĐơ-cuđanggiữchứcToànquyềnĐôngDương.ĐốivớiĐôđốcĐơ-cu,tôi

lạibiếtơnvìôngthườngkhuyêntôinênđithămcácđịaphươngtrênđấtnướcCampuchiađểtìmhiểutìnhhình.Tôiđãnghetheolờiôngđãđiđếncảnhữngvùngchỉcóthểtớiđượcbằngcáchngồitrên

lưngvoi.Đólànhữngdịptôiđượctiếpxúcvớinôngdân,ngưdân,đượckhámphánhữngcảnhtươiđẹpcủađấtnước.KếtquảcủasựkhảosátnàyđingượclạiýđịnhcủaToànquyềnĐơ-cu,bởivìcànghiểubiếtngườidânvànhữngvấnđềcủadântôicàngbấtbìnhvớiluậtphápthuộcđịavàcàngquyếttâmmộtngàynàođóphảigiànhbằngđượcđộclậpchoCampuchia.Thờikỳđó,CampuchialàmộtxứbảohộcủaPháp.Tôiđãpháthiệnratấtcảsựmỉamaicủa

từ “bảo hộ” này khi chính quyềnPháp dâng Campuchia choNhật, hồi tháng 12-1941.NếunhữngngườiPhápdườngnhưlúcđócũngbắnvàibaphátđạnđểtựbảovệthìhọlạichẳngbắnmộtphát súngnàođểbảovệCungđiệnHoànggiaCampuchia.Trongnhữngnămđầu tiênchiếmđóngCampuchia,ngườiNhậtvẫncaitrịquahệthốngthựcdâncủaPhápmàhọđãduytrì.Vìvậy,tôichẳngcóquanhệgìvớiđạoquânchiếmđóng.Đếnngày9-3-1945,ngườiNhậtlàmđảochínhhấtcăngPháp,tựnắmlấyquyềncaitrịtrong

tay,lúcđóhọmớibáochotôilàCampuchiađãđượcđộclậptrongnhữngcuộctiếpxúcđầutiênvớitôi.LúcđótôiđãhếtsứcngạcnhiênsửngsốtchẳngkhácgìtrướckiangườiPhápbáođãchọntôilàmVua,hồibốnnămtrước.VàtôicũngpháthiệnđượcngaylàngườiNhậtđãđòitôiphảitrảgiáchosựđộclậpnàybằngcáchhuyđộngtấtcảmọinguồnnhânlực,củacảiphụcvụchoNhậtBản.Quảlàlúcđótôikhôngcóýđịnhphụctùngnhưngtôiđãquyếtđịnhlợidụngquichếmới

nàyđểdànhđộclậpchoCampuchia.Vìvậy,tôiđãđềnghịvớiBộTổngchỉhuyquânđộiNhậtBảntuyênbốrõràngbằngvănbảnđểnềnđộclậpcủaCampuchiacócơsởpháplý.ThếlàbắtđầumộtloạtcuộcđàmphánthươnglượngđilạigiữaTokyovàPhnompenh,cuốicùngtôiđãtránhđượcchoCampuchiathoátkhỏichiếntranhvàcóđượcvănbản“độclập”trongtúiđểsaunàytiếptụcđấutranhvớiPháp.Trongkhoảngthờigianđàmphánkéodàinămtháng,SơnNgọcThànhđượcngườiNhậtđưatừTôkyôvềnướcđặtlên.ghếThủtướngvàkhôngngừngquấyrốitôi.ĐiềumàThànhthèmkhátchínhlàthamvọnguyquyềncánhân.ChínhvìvậychonênkhiPhápquaytrở lạiĐôngDươngvớisựgiúpđỡcủaAnhhồi tháng9-1945,SơnNgọcThànhđãbịPhápbắtgiữkếtántửhìnhvềcáctộiácvàphảnbội(nhưngsauđóThànhđãđượctôigiảithoát,sốnglưuvongởnướcngoài).NgườiPhápsaukhitrởlạiĐôngDươngvớisựgiúpđỡcủaAnhquốchồitháng9-1945đã

yêucầutôicửmộtpháiđoàntớigặpĐôđốcĐácgiăngliơvừađượccửlàmCaouỷĐôngDương.Khôngcầnphảilàmộtnhàtiêntricũngcóthếđoánbiếtcuộctiếpxúcnàycóliênquanđến

nhữngvấnđềgì.Tôiđãtrảlờibằngmộtcônghàmngày28-9-1945nhưsau:“ĐềnghịĐôđốcvuilòngchobiếtđoànđạibiểudochúngtôichỉđịnhcóđượccoilànhững

đạidiệncủamộtquốcgiađộclậphaykhông.Campuchiađãđượcđộclậptừngày9-3-1945.ChúngtôisẵnsàngđàmphánvớiPhápvàthiếtlậpvớiPhápnhữngquanhệhữunghịtrêncáclĩnhvựcchínhtrị,kinhtê,vănhoá.Nhữngquanhệnàyphảiđượcxácđịnhtrênthựcchấtlàkhônguyhiếpnềnđộclậpcủađấtnướcchúngtôi”.Cônghàmnàykhôngđượctrảlời.CuộctiếpkiếnĐôđốcĐácgiăngliơcũngkhôngcó.Sauđó

ítlâu,ngườiPhápgiảithíchrõlàhọchỉdựđịnhnốilạinhữngquanhệvớiCampuchiadựatrêncácđiềukhoảnđãghi trongHiệpướcBảohộnăm1863, làbảnhiệpướcđãápđặtđốivớiCampuchiasaukhiPhápgửitốihậuthưchocụnộitôilàQuốcvươngNorodombuộcphảichấpnhậntrongvònghaimươibốngiờ.MộtpháohạmcủaPhápđãtiếnsâuvàosôngMêcông,cắmneongaytrướcmặtHoàngcung,chờđợiNhàvuatrảlời.SaukhiđãchấpnhậnbảnHiệpướcBảohộnăm1863,QuốcvươngNorodomlạicònphảiký

nhậnthêmbảnThoảthuậnnăm1884,mộtbảnthoảthuậnrấtnhụcnhã,ápđặtbằngcácthủđoạncòntànbạohơnnữađốivớiCampuchia.NếuhiểutheonghĩađàmphánmàngườiPhápđềnghịvớitôithìcólẽphảithươnglượng

ngaytừđầu,từcácđiềukhoảnápđặttrongHiệpướcBảohộnăm1863mớiđúng.Nhiềungườihoàinghichorằngtôiđãcườngđiệukhinóiđếnnhữngđiềusỉnhụcđốivới

nhândânCampuchiatrảiquanhữngtriềuđạitrướcđây.Nhữngkẻthùđịchvớitôithìlạimỉamaichếgiễu,gọitôilà“quákhích”,là“bốcđồng”khinóivềcácvấnđềcóliênquanđếnphẩmgiádântộcvàcánhântôi.Nhưng,chỉcầnnêulênmộtthídụcóthật,đãxảyratrongtriềuđại

trước,đểtrảlờihọ.Năm1900,QuốcvươngNorodomđãcửTháitửYucantorđiPhápmangtheomộtbảnkháng

nghịtớichínhphủPháp.NgườiPhápđãtiếpđónTháitửrấtlongtrọng,dângbiếunhiềumónquàquýgiávớihivọngTháitửsẽkhônglàmtheolờiVuacăndặn,sẽthaybảnkhángnghịbằngbàidiễnvănđatạnướcPháp.TháitửcámơnPhápvềsựđóntiếpnhưnglạinóithêm,ởCampuchia,nhândânđangbịđốixửtồitệ.TrongbàidiễnvănđọctrướcchínhphủPháp,TháitửYucantornói:“Tôixin trân trọngchuyển tớinướcPhápnhững lời chàomừngcủaQuốcvươngcha tôi

đồngthờicũngxinđượcnóithẳngrađâynhữngnỗiđaucủađấtnước.ChínhphủPháphiểurõhơnaihếthọđãdùngnhữngbiệnphápnàođểđạtđượcmụcđích

quyền lựccủaTriềuđìnhCampuchiaphảichuyểngiaosangtayngườiPhápvàonăm1887.Trướcđó,tứclànăm1884,HoàngcungđãbịquânđộiPháptiếncông,binhlínhPhápđãdílưỡi lêvàocổhọngQuốcvương,đedoạđưađiđầybiệtxửnếukhôngquythuận.Đếnnăm1887một lầnnữaPháp lại sửdụngvũ lựcuyhiếp.ToànquyềnĐôngDươnghồiđó làôngĐume(Doumer)dùíttànbạohơnngườitiềnnhiệm,nhưngvẫnkhôngkémphầntànnhẫn,đãbuộcCampuchiaphảituầntựnhườngchoPhápquyềnchỉđạovềhànhchính,kinhtếvàlãnhthổ.ThốngsứPháphồiđólàôngVecnêvin(Verneville)vàcảngườitìnhcủaôngtalàMiMunđã

tỏ ra rất quá quắt mọi người dân đều biết rõ sụ lộng hành của nhân vật này. Thống sứVecnêvinrấtcămghétQuốcvươngNorodomvìNhàvuathườngkhángnghịchốnglạisụápbứcbóclộtcủaPhápđốivớinhândânCampuchia.ÔngtađãvucáoNhàvuabịđiên,đãbắtgiamvàsaukhiđedoạchặtđầuđãquyếtđịnhđưaVuađiđầyởCônĐảo.ToànquyềnĐumeđãcanthiệpđểcứusốngQuốcvương,nhưngđổilạiđãbuộcQuốcvươngphảisửalạicácđiềukhoảntrongHiệpước1884mộtcáchcólợichoPhápnhiềuhơnnữa.TừđótrởđicảTriềuđìnhlẫnnhândânCampuchiađềuphảihoàntoànphụthuộcvàoThốngsứpháp.ChínhnhândânCampuchialàngườiđầutiênpháitrảgiáchosựviệcnày.Nôngdânlàtầng

lớpđauđớnnhấtvìphảichuyểngiaonhiềuđấtđaichoquanThốngsứPháp.Trênlýthuyếtcổtruyền,toànbộđấtđaiCampuchialàthuộcvềnhàvua.Trênthựctế,ruộngđấtthuộcvềngườidânđangcàycấytrênđó.ĐiềunàycũngphùhợpvớilờirăncủađạoPhậtvớiTriềuđình.Hiểnnhiên,đấtđailàthuộcvềTrờiPhật,TrờiPhậtlạiuỷthácchoVuavàNhàvualàngườiquyếtđịnhtraochonhữngaicóthểchămsócđấtđai,ruộngvườn.NhưngngườiPhápđãbanhànhluậtsởhữutưnhân,vàchínhngườiPhápđãchiếmđoạt

nhữngvùngđấtđairộnglớncủaCampuchiađếlậpđồnđiền.ChínhdongườiPhápmànhândânCampuchiabịbầncùnghoá.Chínhbằngbạolựcvàvũkhí,ngườiPhápđãtướcđoạtcủa

nhândânCampuchiaquyềnlợikhaithácruộngđấtmàcáctriềuđìnhtrướckiađãbanhànhbằngcácđạoluật”.Trongkhiđọcbảnkhángnghị,TháitửYucantorđãnêulênrấtnhiềudẫnchứngcụthểtố

cáosựđànápdãmancủaPhápđốivớinhândânCampuchiavànhấnmạnh:“Nhữngcuộcđànáp,bắtbớ,lưuđầy,giamgiũtrongngụctối,chặtđầumàlạicóthểđược

gọi lànhữngbiệnphápchính trịđượchay sao?Sự thùhằn,điênkhùng của cácquanchứcngườiPháp,đặcbiệtlàkhihọbịảnhhưởngbởirượucồn,thuốcphiệnvàcảnhữnglờiquyênrũcủanhữngngườitìnhbảnxửđãgieorắcsựkhủngbốtrànlantrongnhândânCampuchia.Cảtựdođếnmạngsốngcủahọđềubịthửtháchnêuhọdámkêuca,phànnàn”.TháitửYucantorcũngthôngbáovớichínhphủPháplàThốngsứPháptạiCampuchiađãđe

doạbắtgiữkhiTháitửnhậnlệnhvuachamangbảnkhángnghịtớiPháp.Tháitửnói:“Họđedoạtôi,bởivìhọsợtôinóilênsựthậtmàcólẽsẽcóngườinghera”.Tháitửcũngchobiết,vuacharấtđaubuồnvìnhữngđiềuxỉnhụcvàbạolựcmànhândânCampuchiađanggánhchịu.Quốcvươngđãnói:“Cólẽtađếnchếtvìphiềnmuộnmất?”.Cóthể,cóngườinghĩrằng,chínhphủPháplàmộtnướcđượccoilàtinhtếtrongthếgiới

phươngTâycó lẽsẽmủi lòng,xúcđộngtrướcbảntườngtrìnhdũngcảmvàcaothượngvềnhữngsựviệcđangdiễnratrênmảnhđấttậncùngcủađếquốcPháp.PhảnứngcủachínhphủPháphồiđónhưthếnào?HọđãhạlệnhbắtgiamTháitửYucantornhưngTháitửđãmaymắntrốnđượcsangnướcAnhrồitừAnhtìmđườngtrởvềXiêm(naylàTháiLan)rồibamươibốnnămsauđãquađờitrênđấtnướcnày.Nếucònđượcsốngthêm,hẳnlàTháitửsẽđượcnốingôivuavìbốnnămsauđóvuachatạthế.Mộtnămtrướckhiquađời,vuaNorodomchoxâychùaBạcngaytrongkhuônviênHoàngcung,tựthântrôngnomviệcxâydựng.TừngàybuộcphảikýbảnThoảthuận1884ĐứcvuakhôngrakhỏiHoàngcungnữa.SaukhichùaBạchoànthànhviệcxâydựng,NhàvuathỉnhcầuĐứcPhậtngựtrịtrongchùađểchứngkiếnniềmtuyệtvọngcủamìnhvàđểchứnggiámviệctụngkinhniệmphậtdochínhVuađảmnhiệm.ĐứcVuacăndặngìngiữngôichùachoconcháuvềsaulànhữngthếhệ“cóthểsẽgiànhđượcnềnđộclậpvàsựvinhquangchoCampuchia”.Mọingườidễdànghiểungaytôiđãphẫnnộnhưthếnàokhipháthiệnthấybảnkhángnghị

doTháitửYucantortuyênđọctrướcChínhphủPháp,đượccấtgiữcẩnthậntrongtậpHồsơlưu trữcủaHoànggiaCampuchia.Tôiđãđọc lạibảnkhángnghịnàyvào tháng9-1945khingườiPhápcũngđanggâysứcépđểthiếtlậplạihệthốngthuộcđịamộtcáchthảnnhiên,coinhưkhôngcóchuyệngìxảyratrongquákhứ.Cũngkhônglấygìlàmlạ,khingaytừlúcđượcchọnđểnốingôicụnộitôinăm1941tôiđãthềsẽđấutranhchosựnghiệpthiêngliêngmàcụkhởixướng.Tôiđãtíchcựcvớimọikhảnăngcóthểcủamìnhđểgiànhlạiđộclậpnhấtlàtừ

khiPhápâmmưuchiếmlạitoànbộĐôngDươngnăm1945.Cóđiềutôiđãtránhkhôngđấutranhvũtrangđểkhôngphảiđổmáu.Dĩnhiên,nhiềuđồngbàocủatôikhôngmuốnđitheoconđườngnàyvàmộtsốđãsátcánhchiếnđấubêncạnhMặttrậnViệtMinhcủaHồChíMinh.Hồiđó,dosựgiáodụctừthờithơấuvàdothuộcdòngdõiHoàngtộctôikhôngmuốnđi

theoViệtMinh.Nhưngbâygiờtôilạirấtvuimừngkhinhậnthấynhiềuđồngbàocủatôiđãhọcđượcnhiềukinhnghiệmchiếnđấudukích tronghàngngũViệtMinh.Họđãxâydựngđượcmộtsốcăncứkhángchiếnởtrongnướcvàchínhnhữngcăncứnàyđãtạođiềukiệnthuậnlợichoviệcpháttriểnphongtràokhángchiếnsaucuộcđảochính18-3-1970.Còntôi,tôiđãmởđầucuộcđấutranhbằngcácbiệnpháphợppháp,hợphiếnmàtôicóđược.Năm1946vàtiếpđólànăm1948tôiđượctheohọccáckhoáquânsựcủatrườngKybinh

XômuyaởPháp.TướngLănglatlàhiệutrưởng,đồngthờicũnglàgiáoviênchủnhiệmcủatôi.Saukhipháthiệnthấytôibắtđầuđikhágầnđếncácvấnđềđộclậpcủađấtnước,ChínhphủPhápliềncửTướngLănglát làmTổngtư lệnhquânđộiPhápởĐôngDươngđểchếngựtôi.Chắchẳn,hồiđóchínhphủPhápnghĩrằngtôiđãlàhọctròngoancủaTướngLănglátởtrườngCaođẳngquânsựXômuyasẽtiếptụcdễbảokhitrởvềlàmVuavàsẽlạiphụctùngLănglát.NhưngtôilạinghĩdùchoTướngLănglátcólàmVuaởXômuyađinữa,thìtôicũnglàVuaởCampuchia.Năm1949,tôichuyểntớichínhphủPhápbảnkiếnnghị,yêucầu:1.TraoquyềntựtrịchoCampuchia.2.ChoCampuchiađượcthiếtlậpquanhệvớicáccườngquốcchủyếuvàcóđạidiệnởLiên

HợpQuốc.3.NhanhchóngtuầntựthuhẹpcáckhuvựcquânsựcủaPhápởCampuchia,đểquânđội

CampuchiathaythếdầnquânđộiPháp.4.Tổngđạixáchotấtcảnhữngngườikhángchiến.5.Khoanhồng,tiếntớitrảlạitựdovàânxáchocáctùchínhtrịvànhữngngườibịlưuđầy,

trongđócóSơnNgọcThành.CuốicùngnhữngkiếnnghịcủatôiđãđượcghinhậntrongbảnThoảthuậnmới.Campuchia

đượcthamdựHộinghịquốctếXanPhranxitcôtháng9-1951.Đâylàlầnđầutiên,CampuchiađượccoinhưmộtthựcthểtáchrờiPháp,đượcđặtbútkývàobảnHiệpđịnhHoàbìnhđốivớiNhậtBản,cùngvớibốnmươibẩyquốcgiakháctrênthếgiới.Tuynhiên,tôicũngnhưnhândânCampuchiavẫnchưathậtsựhàilòngvớibảnThoảthuậnkýnăm1949vớiPháp.Dùđâylàmộtbướctiếndài,chúngtôivẫncònxamớiđiđượctớiđíchcuốicùnglà:Độclậpvôđiềukiện.TrongthôngđiệpgửinhândânCampuchiangày15-6-1952,tôihứatrongvòngbanămnữasẽgiànhđượcđộclậphoàntoàn.Trênthựctế,vấnđềcònlạichỉlàđấutranhđòiPhápphảitraotrảnốtchoCampuchiamộtsốquyềnlựcmàngườiPhápvẫnmuốnnắmgiữtớicùnghằngmọi

giávinvàolýdocầnphảitiếptụcchiếntranhchốngViệtMinh.TôiđãtrìnhbầydứtkhoátrõràngvớiPháp:TôikhôngmuốnViệtMinhcómặttrênlãnhthổCampuchia.CònViệtMinhlàmgì trên đất Việt Nam thì tôi tuyệt đối không can thiệp. Vì vậy tôi từ chối việc sử dụngCampuchialàmbànđạpquânsựtiếnđánhViệtMinh.Mộtlầnnữa,tôilạinàiPháptraotrảđộclậpchoCampuchia.Ngày25-3-1953tôiđượcTốngthốngPhápÔriônmờiăncơmtrưa.Trướckhiđitôiđãđược

thôngbáo,chínhphủPhápđãchămchúnghiêncứulậphồsơvềCampuchiadotôivừachuyểntới.Tôirấtphấnkhởinhưđượcđộngviênthêm.Tuynhiên,cuộcthảoluậntrongbữaănhoàntoànkhôngđạtđượcchútkếtquảnào.CuốicùngTổngthốngPhápđãcốtìnhgợiýlàôngrấtmừngnếutôirờikhỏiPhápcàngsớmcàngtốt.Thậmchí,trongbảnThôngcáochungngườitacònghimộtcâu:“QuốcvươngSihanouknêntrởvềPhnompenhtrongvàingàytới”.BộtrưởngBộcácnướcliênkếtvớiPháplàôngLơtuốcnôthânchinhtớigặptôiđểkhẳngđịnhnhữnglờithỉnhcầucủatôinhằmgiànhđộclậpchoCampuchialà“khôngthíchhợptronglúcnày”.Dùsao,tôicũngcònmaymắnhơnôngcụtrẻcủatôi làTháitửYucantorhồinửathếkỷ

trước,tứclàđãđượcrútluiantoàn.NhưngtôivẫnkhôngchịuđểchoPhápđốixửnhưvậy.TôiquyếtđịnhquaysangcầucạnhMỹgiúpđỡ.TôinghĩcólẽtạiMỹlànướctựcoilàthànhtrìcủatựdo,đốilậpvớimọiâmmưuthựcdânhoáĐôngDương,tôisẽtìmđượcsựthôngcảmvàcóđượcsựủnghộmàtôiđangcần.BộtrưởngLơtuốcnôđánhhơithấynhữngdựđịnhsắptớicủatôi,đãthôngquaôngchúthânPhápcủatôilàHoàngthânSisowathMônirétbáochotôibiết,chiếc“ngaivàng”của tôisẽbịđedoạnếutôiphátđinhững lời “tuyênbốphiêu lưuchốngPháp”ởnướcngoài.Lúcnày,cuộctranhcãigiữatôivớichínhphủPhápđangxoayquanhvấnđề“CampuchiacầnphảithamgiacùngvớiPháptrongcuộcchiếntranhchốngViệtMinh”(làvấnđềtôiđãtừchốithẳngthừng)vàvềviệcCampuchiacầncómặttrongkhốiLiênhiệpPháp.TôiđãnóithẳngvớiTổngthốngPhápÔriôn:“NướcPhápkhông có lýdogìđểbận tâmđến sốphận của tôi cũngnhưngôi vua, cũng

khôngcầnphảiquantâmđếnvậnmệnhcủanềnquânchủCampuchia.ChỉcầnchínhphủPháptrao trả độc lập cho Campuchia đơn giản thế thôi. Sau đó, dù Pháp có hoàn toàn bỏ rơiCampuchiacũngđược”.Trong thờiđiểmquyếtđịnhnàycủa lịchsửCampuchiavàcũng là thờiđiểmquyếtđịnh

nhữngquanhệgiữaCampuchiavớiPháp,tôibuộcphảilựachọngiữaviệctheoPháphaytheođồngbàocủatôi.TấtnhiênlàtôiphảitheođồngbàoCampuchiacủatôiTôikhônghiểutạisaonướcPhápvừamớithoátkhỏisựchiếmđóngcủaphátxítĐứchồiđólạicóthểdửngdưngtrước những khát vọng tự do, độc lập của Campuchia cũng như của nhân dân toàn ĐôngDương.Nhất là tháiđộ thảnnhiênnày lại xuấtphát từmộtTổng thống thuộcĐảngXãhội

Pháp,làđiềulàmchotôicàngkhóhiểu.Ngườitađangđedoạlàtôicóthểsẽ“mấtngôivua”nếuđiquáxatrongcuộcđấutranhgiànhđộclập.Nhưnglàmthếnàomàngườitatướcđoạtđượccáimàngườitakhôngcó?Ngày13-4-1953tôibayđiMỹ,quaCanada,mangtheomộtbảngiácthưtrongđóyêucầu

MỹủnghộnềnđộclậpcủacácnướcĐôngDương,trướchếtlàCampuchia.TôinhấnmạnhrằngCampuchiachưathểnàothamgiavàocáchoạtđộngdânchủchừngnàochưađượcđộclậpthậtsựvàhoàntoàn.CácnướckhácởĐôngDươngcũngvậy.ĐócũnglàchủđềmàtôithảoluậntrongcuộcđàmthoạikéodàisuốtmộtgiờvớiNgoạitrưởngMỹĐa-lét.PhảnứngcủaôngĐa-létquảlàcayđắngđốivớitôiôngtatuyênbố:“Cácôngtrướchếtphảiđánhbạichủnghĩacộngsảntrongkhuvựccủamìnhđã.LúcđóchúngtôisẽgâysứcépđểPhápphảilàmcáigìcầnlàm”.Thếthìcònnóigìnữa!ÝđồrõràngcủaMỹlàsựcấpbáchphảitiêudiệtViệtMinh,vàCampuchiaphảiđónggópphầnquantrọngvàođó.ÔngĐa-létnóitiếp:“KẻthùchungcủachúngtalàViệtMinh.CampuchiacácôngphảihiểurằngnếuViệtMinh

khôngbịtiêudiệtthìhọcóthểsẽquétsạchnềnquânchủcủaCampuchia,cảnềnvănhoángànnămvànềndânchủKhơmenữa.ChừngnàonguycơtaihạiđốivớichúngtađóchưabịgạtbỏthìchúngtôikhôngthểlàmđiềugìđểPhápnảnlòngvìhiệnPhápđangchịunhiềuhysinhtolớnởĐôngDươngđểbảovệnềntựdochungcủachúngta.Chiếntranhđangbướcvàothờiđiểmquyếtđịnh.Chúngtôiphảichiếnthắng.Hơnbaogiờhếtchúngtaphảiđoànkếtphốihợpchặtchẽmọilựclượng,mọiphươngtiệncủachúngtachứkhôngphảiđểcãivã,gâychiarẽ.BấtđồnggiữacácôngvớiPhápsẽcólợichokẻthùchung.NếukhôngcóquânđộiPhápđóngtrênđấtCampuchia,đấtnướccácôngsẽbịbọnĐỏthôntính,nềnđộclậpcủaCampuchiacũngbịtanbiếnhoàntoàn”.TôiđãtrảlờiNgoạitrưởngMỹĐa-létgiốngnhưnhữngđiềuđãnóivớiTổngthốngPháp

Ôriôn, làkhôngnênquáquan tâmvàonhữngchuyệnnộibộcủachúng tôi.Bâygiờnhớ lạinhữnglờituyênbốcủaNgoạitrưởngMỹĐa-létnăm1953,đốichiếuvớithựctếnăm1970,quảlànựccười:AilàngườiđãquétsạchnềnvănminhtruyềnthốngcủaCampuchia,nếukhôngphải là những người kế tục sự nghiệp của ôngGiôn PhôxtơĐa-lét trong học thuyết “dùngngườichâuÁđánhngườichâuÁ”.TôikhôngcùngchunghệtưtưởngvớiViệtMinh,nhưngtôicóthiệncảmvớicuộcđấutranhgiảiphóngdântộc.NếuđãtựnhậnlàmộtngườiCampuchiayêunướcthìlàmsaocóthểnghĩkhácđược?Chúngtôicùngchungmụcđích,nhưngchỉkhácnhauvềconđườngđấutranhđểđạttớimụcđíchđó.TôiđãcốgiảithíchchoôngĐa-létrõ,nhưngôngkhôngchịunghe,lạicònbácbỏbằngcáchtrảlời:“Thôi,HoàngthânhãyquayvềđivàhãygiúptướngPhápNavachiếnthắngcộngsản!”.Vềcáigọilà“sựđedoạcủacộngsản”,tôiđãtrả lờiphỏngvấnđăngtrêntờThờibáoNewYork,sốrangày19-4-1953:“Trongnhững

nămgầnđây,giớitríthứcCampuchiangàycàngnhậnrõcộngsảnViệtMinhchỉchiếnđấuđểgiànhđộclậpchonướchọ”.TôicũngnóithêmngườiCampuchianhậnthứcrõvấnđề,khôngmuốn“chếtvìnướcPhápvàgiúpPhápởlạiCampuchia”.ĐiềumàtôikhôngđạtđượckhitrìnhbầyvớiôngÔriônvàôngĐa-létđãcótiếngvangsaukhibầytỏtrêntờThờibáoNewYork.Bốnngàysaukhibáopháthành,ChínhphủPhápđềnghịCampuchiacửmộtpháiđoàntới

Paristhảoluậntiếpnhữngvấnđềđangtreolơlửng.Lúcđó,tôiđangtrênđườngtừMỹtrởvềCampuchia,đãghélạiNhậtBảnchờđónkếtquả

cuộcđàmphán.ĐúnglúcnàytôilạinhậnđượcmộtbứcđiệncủaôngĐa-létđềnghịtôi“cốgắnghợptácvớiPháptrêntinhthầnhoàhợpcaonhất”vàMỹsẽlàmtấtcảmọiviệctuỳtheokhảnăngnhằmtăngcườngviệntrợchoCampuchiađểcùngngănchặnsựxâmlăngcủacộngsản”.Bứcđiệnđóđãlàmchotôisuynghĩ:Campuchiachỉcóthểdựavàochínhsứcmìnhđểgiànhđộclập.Lúcđó,tôiđãthoángnghĩtớiđấutranhvũtrang.NhữngkẻgièmphabàixíchtôithườngxuyêntạclàtrongquátrìnhđấutranhtôiđãđượcMaoTrạchĐông,ChuÂnLaitẩynão.NhưngtrênthựctếchínhVanh-xăngÔriôn,GiônPhôxtơĐa-létvàsaunàythêmcảRisớtNixonmớithậtsựlàcácgiáoviênphảndiệnhuấnluyệnchínhtrịchotôi.CũngđúngvàolúctôiđedoạsẽđấutranhvũtrangvàđượcnửatriệungườiCampuchiahưởngứnglờikêugọi,khiđóPhápmớichịuđàmphánnghiêmchỉnh.Tháng9-1953saukhiPhápđãchấpnhậnsẽ trao lại choCampuchia tất cảquyền lựcvề

quânsự,cảnhsát,tưpháp,tôichỉthịchoThủtướngPenNouthgửimộtthôngđiệptớicáclựclượngViệtMinhvàKhơme Issarac, trongđónêurõ: “Dùchúng tôikhôngphải làcộngsản,nhưngchúngtôicũngkhôngchốnglạichủnghĩacộngsảnởbênngoàilãnhthổCampuchia.ChúngtôikhôngchúýđếntìnhhìnhdiễnraởViệtNam”.Tôicũngđảmbảo,nướcCampuchiađộclậpkhôngtrởthànhbànđạpquânsựnhằmtiếncôngViệtMinh.LờituyênbốnàycũnglàđịnhhướngđầutiênchođườnglốitrunglậpcủaCampuchiavàđãvấpphảiphảnứngcủaMỹ.ThượngnghịsĩMỹUyhamNaolencùngvớiđạisứMỹởSàiGònlàĐônanHítlậptứctớithămCampuchia,cố thuyếtphục tôiphảiđểchoPháptiếp tụcgiữvai tròchủchốtởCampuchianhằmhoànthànhsứmệnhtrọngđạihàngđầulàtiêudiệtchủnghĩacộngsản.SirikMatakhồiđógiữchứcBộtrưởngNgoạigiaoCampuchiadễdàngngảtheonhữnglýlẽthuyếtphụccủaNaolen,nhưngtôivẫntỏrakhôngthểnàokhuấtphụcnổi.ChuyếnđicủaThượngnghịsĩNaolenmởđầuchomộtthờikỳdàiMỹngàycàngcanthiệp

vàotìnhhìnhCampuchia,đỉnhcaolàviệcTổngthốngMỹNixonđãtiếnquânvàoCampuchianăm1970.Hồiđó,cảNaolenlẫnĐônanHít,đượcSirikMatakủnghộđãcốđưaratấtcảnhữnglýlẽtưởngtượngvàbịađặt,nhằmthúcéptôiủnghộ“sựnghiệpchung”.Nhưngquyếtđịnhcủatôilàkhôngthểđảongược.Họđãphảiravềvớibàntaytrắng.

Ngày17-10-1953,PhápvàCampuchiathảoluậnnhữngđiểmcuốicùngtrongvấnđềchuyểngiaoquyềnlụcquânsựvàđếnngày9-11-1953,chúngtôiđãnắmtrongtaymọiyếutốcủanềnđộclập,dùmộtsốđơnvịnhỏquânđộiPhápmớichịurúthếtkhỏiCampuchia.TôiđãbiếtlợidụngsứcépngàycàngmạnhcủaViệtMinhđốivớiPháptrênđấtViệtNamvà

LàocộngvớisứcépcóthểcómộtcuộckhángchiếnnữacủaCampuchiangaytrênlãnhthổCampuchiađểgiànhđượcthắnglợi.TrongbuổilễchínhthứcbàngiaoquyềnlựcởCampuchia,tôiđãgặplạiTướngLănglát,huấnluyệnviênvềkhoacưỡingựa,ôngthầycũrấtkínhmếncủatôi.TướngLănglátnói:-ThưaĐứcvua,ngàivừachochúngtôimộtcáitátmạnhmẽ!Tôiđáp:-Thưatướngquân,khôngphảithế.Đólàvìtôimuốntỏraxứngđángvớinhữnggìtướng

quânđãdạydỗtôi.Thắnglợicủatôixétchocùngcũnglàthắng lợicủatướngquân,bởivìtướngquânđãdạytôinghềvõ.ÔngLănglátvẫnnóitiếp:-Ngàikhôngđượclịchsựlắmđốivớigiáosưcủangài.Tôitrảlời:-Thưatướngquân,tôicầnphảichứngminhkhảnăngcủamình,vớitưcáchlàmộthọctrò

cũ.Tôikhôngthểthuatrongmộttrậnđấumàđấtnướccủatôibịđemrađặtcược.MộtsĩquannóinhỏvớiTướngLănglát:-Nhàvuađiên rồi.Ông tađuổi chúng ta rakhỏiCampuchia.NhưngkhôngcònPháp thì

CampuchiasẽbịViệtMinhnghiềnnátmất.TướngĐờLănglátquaylạiphíatấtcảcácsĩquanđangđứngvànóito:-CóthểlàNhàvuađiên.Nhưngtrongtrườnghợpnày,đâylàmộtsựđiêncuồngrấtsáng

suốt.HộinghịGiơnevơvềĐôngDươngnăm1954đemlạichochúngtôisựcôngnhậnchủquyền

vàsựđảmbảotôntrọngnềnđộclậpcủaCampuchiacủacộngđồngquốctế,nhưngtrênthựctếCampuchiađãgiànhđượcđộc lập từngày9-11-1953.Đó làkếtquảcủamộtquá trìnhđấutranhtrênchặngđườngdàiđầykhókhăntrắctrở.Tôibiết,đâymớichílàgiaiđoạnđầucủacuộcchiếnđấucònphứctạphơntấtcảnhững

cuộcđấutranhmàtổtiêntôicũngnhưbảnthântôiđãtrảiqua,kểtừngàymộtcườngquốcđầutiênbanchoCampuchiasự“bảohộ”,cáchđâymộtthếkỷ.TrongbuổidựlễtangChủtịchHồChíMinhtạiHàNội,tôiđượcvinhdựđứngtúctrựcbên

cạnhlinhcữu.TôilạisựcnhớđếncâunóicủaNgườimàtôichorằngkhônggìđúnghơn.Đólàcâu:“Khôngcógìquýhơnđộclập,tựdo”.CụHồlàmộtbậccáchmạnglãothành,xuấtthântừ

tầnglớpbìnhdân.TôilàmộtnhàquítộcthuộcdòngdõiquânchủlâuđờinhấtởCampuchia.Cụvớitôikhôngcùngchungthếhệ,bởivìCụhơntôitớibachụctuổi.NhưngCụvàtôiđềucùngchungnguyệnvọngmuốnchonướcnhàđộclập.Đểđạtmụcđíchnày,Cụđãchọnconđườngcáchmạnggaygoácliệt.Còntôi,mộtconngườitrẻtuổilạirấtsợđổmáu.NhưngcuốicùngchínhCụđãdạychúngtôibàihọc là tấtcảcác thế lựcđếquốcchỉchocácdântộcbịchúngápbứcmộtconđườngduynhấtđểgiànhlạitựdo.ĐólàconđườngđấutranhvũtrangmàHồChíMinhđãxácđịnh.Ngày 2-3-1955, tôi gửimột băng cát xét đã ghi sẵn bài nói của tôi tới Đài Phát thanh

Phnompenh,dặnkỹđếnbuổitrưamớiđượcmởvàphátvàobuổithôngtingiữalúcmọingườiđangăncơm.Nhữngngườingheđã rất sửngsốtkhi thấy tôi tuyênbố từbỏngôivua.CácthànhviêntrongHoàngtộcvàChínhphủcũngrấtngạcnhiên.Tôiđãsuynghĩkỹmộtmình,khônghỏiýkiếnbấtcứmộtaivàđãtựquyếtđịnhthoáivị.Hiếnphápnăm1947củaCampuchiaquiđịnh,trongtrườnghợpNhàvuatựnguyệnrờibỏ

ngaivàngthìHộiđồngNgôivuaphảichọnngườikếvịtrongsốnamgiớithuộcdòngdõiAngDương, tức là dònghọ Sisowath hoặcNorodom. Cha tôi làNorodomXuramarit lúc đó sáumươituổi,đãđượcchọn.Còntôithìcũngđãbamươitưtuổivàđãtrịvìđượcmườibốnnăm.Tạisaotôiđiđếnquyếtđịnhnày?Vàtạisao lạiquyếtđịnhvàothờiđiểmnày?Đólàdo

nhiềunguyênnhân,kểcảkháchquanlẫnchủquan.Năm1952,tôicamkếtsẽđẩymạnhđấutranhgiànhđộclậptrongvòngbanăm,việcnàyđã

hoànthành,nếusovớilịch1955thìcònsớmhơnđôichút.Ngày7-2-1955tôichỉthịtổchứctrưngcầuýdânvà99,8%dânchúngđãtrảlời“tánthành”đểnhàvuađượcmiễnnhiệmkhitựnguyệnyêucầu.Trongthờigiannày,tôiđãhọcđượccáchđươngđầuvớicácchínhkháchvàtíchluỹđượcnhữngkinhnghiệmquýbáuđốivớinhữngngườithuộccùnglứatuổivớitôi.Tôikhôngcònngâythơnhưtrước,vàothờiđiểmcòntinlàPháphoặcMỹcóthểcómộtchínhsách“khôngvụlợi”.Đốivớitôi,vaitròcủaNhàvualàrấtphùhợptrongcuộcthậptựchinhđấutranhgiànhđộclập.Nhưngnayđãđộclậprồi,vaitròđókhôngcònthíchhợpđểthúcđẩyđấtnướctiếnlên.LúcnàyUỷbankiểmsoát, giámsátđìnhchiến (thành lập từHộinghịGiơnevơ1954về

ĐôngDương)gồmđạidiệnbanướcẤnĐộ,BaLan,CanadađanghoạtđộngtrênđấtCampuchianhưmộttổchứcsiêuchínhphủ.NgườiBaLancoitôinhưmộttênquýtộc,kẻthùcủatiếnbộvàcánhtả.NgườiCanada,bảovệnhữngquyềnlợicủaMỹ,đãnhắmmắtlàmngơtrướcviệccáckhuvựcbiêngiớigiữaTháiLanvàNamViệtNamcủachúngtôibịviphạm.CácthếlựcchínhtrịphepháiởCampuchiakhôngngừngxungđột lẫnnhauvàmuốntôichỉ làmộtkẻtượngtrưngtrênngaivàng.Chínhvìvậychonêntôiquyếtđịnhtừbỏvaitròtượngtrưngmàngười

tađangmuốngánghép,rờibỏngaivàng,bướcxuốngđấutrườngchínhtrị.Cácthế lựcbênngoàiđanggâysứcépđểbuộcCampuchiachấpnhậncái“ôbảohộ”của

khốiliênminhquânsựĐôngNamÁdoMỹcầmđầu.Đốivớimộtsốthếlựccánhhữutrongnước,cái“ôbảohộ”nàylàcứucánhđểthoảmãncácthamvọngchínhtrịcủahọ.NgoạitrưởngMỹĐa-létcôngkhaibộclộýđịnhsẵnsànggửicácsĩquanđếnCampuchialàmhuấnluyệnviênquânsự“miễnlàCampuchiađểhọđượchoàntoànthựchiệnnhiệmvụvàPhápkhôngcảntrởhọ”.CónghĩalàMỹmuốn“lấpchỗtrống”saukhiquânđộiPháprútkhỏiCampuchia.Tôicũngmuốnthửtháchkhảnăngcủamìnhtronglĩnhvựcchínhtrịtrướccácđốithủcủa

tôimàkhôngcầnphảidựavàouythếkiểuchatruyềnconnối.ĐảngDânchủCampuchiađượcMỹnângđỡđangmuốnthiết lậpmộtchếđộdânchủnghịviệnthânphươngTâytheokiểuPháp. Còn những người Ba Lan trong Uỷ ban quốc tế lại muốn bảo vệ lợi ích của nhómPracheachon thâncộngsản.Năm1947 tôiđãchuyểnchếđộquânchủchuyênchính thànhquânchủlậphiến,cónghịviện.SauđótôichợthiểurằngchếđộnàyvẫnchưavậnhànhtốtbởinhândânCampuchiahồiđóchưahiểubiếtgìvềkiểudânchủhìnhthứcnàymànộidungchỉlàthỉnhthoảnglạiđibầuvàbầuchonhữngngườicónhữnglờituyênbốhứahẹnlôicuốn.Năm1952tôiđãquyếtđịnhgiảitánnghịviệnđầutiênđượcbầutheokiểunàyđểtậptrungquyềnlựcvàoviệcđấutranhgiànhđộclậptrongvòngbanămnhưđãcamkết.Lậptứctôinhậnđượcmộtbứcthưlờilẽcháybỏngcủamộtsinhviênlênántôiđãbópchếtnềndânchủngaykhimớiđangnằmtrongnôi.CậusinhviênđólàHouYoun,hiệnnaylàmộttrongbaBộtrưởngChínhphủkhángchiếnchốngLonNolđặttrụsởởtrongnước.Sựthậtnàychứngtỏ,chúngtôichưacókinhnghiệmhoạtđộngchínhtrịvàtrongchúngtôilúcđóchưaaibiếtphảilàmgìđểđạtđượcmộtnềndânchủlâudài,cósứcsống.Nhiềunướcsaukhigiànhđượcđộclậpcũnggặpnhữngkhókhănnhưvậy.NhấtlàkhiđótrongnghịviệnPháplạixuấthiệnsựtranhcãihỗnloạnvôchínhphủ,thángnàocũngthayđổichínhphủcànglàmchongườitangáncáichếđộdânchủkiểunày.Ngày19-2-1955,tứcbatuầntrướckhitôirờibỏngôivua,tôiđãchobổsungvàoHiếnpháp

năm1949mộtđiềukhoảnlàcácxãcóthểbầuđạibiểuđidựhộiđồngcấptỉnh.CáchộiđồngcấptỉnhcóquyềnhạnrộngrãitrongviệcgiảiquyếtcácvấnđềthuộcđịaphươngmìnhvàbầuđạibiếuthamgiaQuốchội.CácchínhđảngvẫnđượctồntạinhưngcácứngcửviênQuốchộichỉđượclấydanhnghĩacánhânchứkhôngđượcmangdanhcácđảngphái.QuốcvươngsẽchọntrongsốnhữngngườiđãđượcbầuvàoQuốchộiđểthànhlậpchínhphủ.ĐạibiểuQuốchộisẽbịmiễnnhiệmnếumộtnửasốcửtrixétthấykhônglàmtrònchứctráchcủangườiđượcbầu.Ýđịnhcủatôikhiquyếtđịnhhệthốngchínhtrịmớimẻnàylàcốtđểngườidâncóthểbầuđạidiệnchomìnhngaytừcấpxã,trêncơsởđãhiểubiếtcáchoạtđộngcủangườiđóởngay

cấpcơsởchứkhôngphảichỉquaviệcnghenhữngbàidiễnthuyếthoamỹ.CácđảngpháiđốilậpđãchỉtríchđềxuấtnàycủatôivàcòntốcáotôitrướcUỷbanquốctếlàtôiđãviphạmcácquiđịnhcủaHiệpnghịGiơnevơ1954vềĐôngDương.Trướcsựhunghăngcủamộtsốcuộctiếncôngchínhtrị,vàtrướclờivukhốnghènhạđốivớitôitôiđãbuộcphảitừbỏquichếquânchủcủamìnhsaukhisuynghĩ,hoặclàtôicứlàmvuađặtmìnhlêntrêntấtcảmọilờicôngkích,hoặclàtôitrởthànhmộtnhàchínhtrịsẵnsàngđấutranh.Tuynhiên,khigiảithíchchomọingườivềsựthoáivịnày,tôinhấnmạnhđếnnhữngkhó

khăncủamộtôngvuatrongviệcthườngxuyêntiếpxúcvớidânchúngmàtôiluônluôncoilàthiếtyếu.Tôimuốnthuyếtphụcgiớithanhniên,sinhviênlàtôimuốncốnghiếnnhiềuchođấtnước,phụcvụđấtnướcchứkhôngphảiđểlàmmột“đứcHoàngthượng”ngụplặntrongsựxahoacủanhữngưutiêntrongHoàngcung.Tôinóivớihọ:“Quyềnlựccủamộtnhàvuarấtcầnthiếttrongcuộcđấutranhchốnglạisựthốngtrịcủa

nướcngoài.Tôicầncódanhhiệuđó,tựcoinhưngườiđạidiệncaoquýhợpphápcủanhândân.Nếukhông,ngườiPháp sẽnói là tôi khôngđạidiện cho toànbộđấtnướcCampuchiađược.Ngàynay,tìnhhìnhđãthayđổi.Vấnđềchủyếuhiệnnaylàchínhtrịnộibộ.Nếutôicứngồitrongcungcấmtáchbiệtvớibênngoàithìkhôngthểnàobiếtrõđượctìnhhìnhthựctếvànhữngthóilộnghànhmànhândânlànạnnhân.Tôibiếtmộtcáchđaubuồnlàtrongbuổitiếpdântrongcungđiện,ngườidânngạingùngsợhãikhôngdámbộclộhếtnhữngnỗiniềmđaukhổcủamình.Chungquanhtôicóquánhiềucậnthần,họsẽquytráchthậmchítrừngphạtnhữngngườiđếnkhiếutốvềmộtvấnđềgìđóAibiếtđượcnhữngngườivừađếngặptôitrongcungcấm,khiquayvềnhà sốphậnsẽ ra sao”.Tôinhấnmạnh: “Trongcungcấmchậtníchnhữngquanlạicónhiềuthủđoạngiốngnhưnhữngconđỉabámchặtlấychânvoi.Tôichánngấycáicảnhgiammìnhtrongcáchàngràolễnghivâybọcbởiđámnịnhthầnchỉmuốncầucạnhơnhuệ.Nếutôimuốnđithịsátmộtđịaphươngnàođó,thìlậptứcđịaphươngđóđượcbáotintrước.Khitôitớinóicáigìcầngiấugiếmđãbịgiấuhếttrơn.Chuyếnđinào,tôicũngchỉgặpnhữngngườidânmặcquầnáođẹp,đứngdướicổngchàovẫycờhoannghênhvàđámquanchứcngăncáchtôivớithựctếxãhội.TôirấtghétnhữngcảnhnhưvậynhưngvẫnphảiphụctùngnghilễbởivìtôilàThiênhoàng”.LúcnàyCampuchiađãđượchơnbốnmươinướctrênthếgiớicôngnhận.VìlàThiênhoàng,

tôicònphảitiếpcácđạisứtrìnhQuốcthư,cácchínhkháchtớithăm,chủtrìcácyếntiệcchiêuđãi,thamdựcácbuổitrìnhdiễncamúavàmộtloạtcácnghithứckhác,choánkhánhiềuthờigian, làmchonhững chuyếnđi của tôi tới cácđịaphương trongnướcbịhạn chế.Chínhvìnhữnglýdođó,tôiđãquyếttâmrờibỏngôivuađểdànhtấtcảthờigianvànănglựcvàoviệcchămlocuộcsốngchodân.

Mộtthángsaukhituyênđọcbản“Chiếuthoáivị”tôituyênbốýđịnhthànhlậpmộttổchứcchínhtrịmangtênSangkumReastrNiyum,cónghĩalà“Cộngđồngxãhộichủnghĩabìnhdân”coinhưnòngcộtcủakhốiđoànkếtdântộcmàtôiquyếtđịnhthựchiện.Tôikêugọicácđảngpháitrongnướchãychônvùihếtnhữngbấtđồngnộibộ,gianhậptổchứcmớithànhlậpnàymàtôihivọngsẽlàmộtmặttrận,hoặcmộtphongtràohơnlàmộtđảngchínhtrị.MụcđíchcủaSangkumlàchorađờimộtnướcCampuchia“thậtsựdânchủbìnhđẳng,xãhộichủnghĩanhằmphụchưngsựlớnmạnhcủaTổquốc”.Khoảnghaithángsaukhitôiralờikêugọi,BanchấphànhbađảngcánhhữulàĐảngPhục

hưngKhơmecủaLonNol,ĐảngVìdâncủaSamSary,ĐảngDânchủquốcgiacủaUnChơhanaXuntuyênbốtựgiảitánđểcácthànhviêngianhạpSangkum.CácđảngpháicánhtảnhưĐảngDânchủ,ĐảngPracheachon,ĐảngTựdovàmộtsốtổchứckháctuyênbốsẽđưađạibiểuratranhcửtrongcuộcbầucửdựđịnhtổchứcvàongày11-9-1955.Từcuộcbầucửnàycácứngcửviên củaSangkumđãgiànhđược91ghếQuốchội. Sangkumgiànhđược83%sốphiếu,ĐảngDânchủ13%,ĐảngPracheachonchỉgiànhđược3%sốphiếubầu.HaituầnsaungàybầucửQuốchội,SangkumtiếnhànhĐạihộilầnthứnhất,thôngquanhữngquyếtđịnhlịchsử:phụnữđượcquyềnđibầu;tiếngThơmlàngônngữchínhthức(VấnđềnàylàmộttrongnhữngbấthoàgiữatôivớiPháp.ÔngGôchiêtrướckiađãtừnggiữchứcKhâmsứPháptạiCampuchiavàđãbắtéptôiphảikếthônvớingườicongáidoôngchọn,cũnglàngườiđịnhLatinhhoáchữKhơme,quảquyếtvớitôilànếuchọntiếngThơmlàngônngữchínhthứcthìCampuclliakhôngthểnàotrởthànhmộtnướchiệnđạiđược).Từđótrổđi,mỗinămSangkumđềutiếnhànhđềudặnhaikỳđạihội.Ngoàiracòntổchứcnhữngcuộchọpbất thườngtrong trườnghợpđấtnướcgặpkhủng

hoảng.Chỉtrongvòngtámnăm,Campuchiađãchuyểntừchếđộquânchủchuyênchínhsangquân

chủlậphiến,cónghịviệndodânbầuvànaylạicóthêmmộthìnhthứcdânchủđộcđáolàCộngđồngxãhộichủnghĩabìnhdân(Sangkum).TheosángkiếndotôiđềravaitròcủaQuốcvươnghoàntoànchỉcònýnghĩatậptrung;quyềnhànhphápnằmtrongtayThủtướngvànộicác,chếđộnàyđãvậnhànhkhônggặptrởngạivấpvápsuốt5nămtiếptheo.Ngày3-4-1960,tứcsáuthángsauvụnổbomgiấutrongquàbiếutạiHoàngcung,chatôi

quađời,thọsáumươinhămtuổi.HộiđồngngôivualạitiếnhànhchọnngườinốingôitrongsốmộttrămtámmươiHoàngtửhậuduệcủahaingườicontraiCốvươngAngDương.MặcdùQuốchộiđãchấpnhậnđểphụnữđượcđibầu,nhưngtrongviệckếtụcngôivuachỉcónamgiớiđượcchọn,nếukhôngnhấtđịnhmẹtôisẽlênlàmvua.NgaytrongphiênhọpđầutiêncủaHộiđồngngôivuatôiđãgợiý,cốnghiếntolớncủanền

quânchủlàngôivuaphảitiêubiểucaonhấtchotínhđoànkếtdântộc,nhấtlàtrongtìnhhìnhlúcnày,cómộtnhómđangvậnđộng“làmsuyyếucuốicùngdẫnđếnthanhtoánHoàngtộcđểdựnglênmộtnềnCộnghoàđứngđầulàSơnNgọcThành.MộtsốthànhviênHộiđồngngôivuađềnghịtôitrởlạingaivàng,nhưngtôikiênquyếtgiữ

vữngviệctôiđãquyếtđịnhthoáivị.Nhiềungườiđềnghịchọncontraicảcủatôinhưngtôicũngphảnđốivànói:“Khôngsúcmạnhnàotrênđờicóthềéptôichophépconmìnhngồitrênngaivàng.Qua

kinhnghiệmbảnthân,tôiđãquirõnhữngtráchnhiệmnặngnềnặngchĩutrênđôivaiQuốcvương,vàtôicũngđãbiếtrõ,thêmvàođócòncómọithửmánhkhóethủđoạn,thamvọng,ganhghétmàtôiđãtùngchốngchọitrongsuốtthờikỳtrịvì.Vìvậy,cácvịdễdàngthôngcảmtôikhôngmuônbấtcứđứaconnàocủatôilàmvua.Tôicũngmuốntrướchết,tránhchođấtnướcbịxâuxévìnhữngmâuthuẫndònghọtrongviệctranhgiànhquyềnlựccóthểdẫnđếnnộichiến.Đồngthời,tôicũnghiểurõlà,vớilậptrườngnàytôicóthểlàmchochếđộquânchủbịbãi

bỏ,dùnềnquânchủhiệnchỉlàhìnhthức.NhưngdùsaonềnquânchủCampuchiacũngtiếptụcduytrìsựđoànkếtdântộc,mộtsựthayđổiđộtngộtchỉcólợichokẻthù.Dođó,tôixinnóithêmlà,chotớikhinàonềnquânchủkhôngcònlà“cáikhunghoàhợpvàhữuhiệu”đểtậphợpdânchúng,thúcđẩyđấtnuộcđilên,đếnlúcđótôisẽkhôngngầnngạiđưarasángkiếntừbỏnềnquânchủđểdẫndắtđấtnướctheonhữngconđườngkhácvàgiúpthựchiệntronghoàbình,khôngđổmáu,conquãngcáchmạngđãđượcchọnlựa”.(BàinóinàycủatôiđãđượcđăngtrêntờbáoThựctếCampuchia,sốrangày3-8-1962.Cuốicùng,dokhôngchọnđượcngườitiêubiểu,ngườitađànhphảithànhlậpmộtHộiđồng

nhiếpchính,doôngchútôilàHoàngthânSisowathMôniretlàmChủtịch.Ngày4-4-1960,ôngđãtuyênthệtrướcQuốchội.Cuộckhủnghoảnglãnhđạovẫntiếpdiễn.Khắpmọinơitrongnước,nhândânđềđạtnguyệnvọngtôitrởlạingôivua,hoặcđềnghịtôiđềramộtgiảiphápquyếtđịnh.GiảiphápđãđượctìmrabằngcáchsửađổiHiếnpháp,chophépHộiđồngngôivuađược“căncứvàoýnguyệncủadân traonhữngquyềnhànhcủamộtQuốc trưởngchomộtnhânvậtxuấtchúng,thôngquatrưngcầudâný”.Ngày5-6-1960,cuộctrưngcầudânýđượctổchứcvàgiảipháptrênđượchaitriệuphiếu

tánthànhsovớivàitrămphiếukhôngđồngý.Điều122củaHiếnphápsửađổighirõ,saukhiđượcbầu “Quốc trưởngsẽ cóđầyđủquyềnhạnvàđặcquyềnnhưmộtQuốcvương”.ĐiềukhoảnnàyđượcnhấttríthôngquatrongphiênhọptoànthểQuốchộingày9-6-1960vànămngàysau,tứcngày14-6tôiđượcnhấttrícửvàochứcvụ

vừamớiđặtralàQuốctrưởngCampuchia.

Mẫuhậu,mẹtôi,vẫnlàbiểutượngcủanềnquânchủ,còntôilàngườiđùngđầuNhànước.Vớigiảiphápnàychúngtôiđãchấmdứtcuộckhủnghoảnglãnhđạo.Điều53củaHiếnphápmớighinhận: “CánhânQuốc trưởng là tuyệtđối thiêng liêngvà

khôngthểxâmphạm”cónghĩa làQuốchộikhôngđượctruấtphếQuốctrưởng.Điềukhoảntrêncũngquyđịnh,tấtcảcácđạibiểuQuốchộiđềuphảituyênthệtrungthànhvớibảnHiếnphápmới.Cóthểnói,trongcuộcđảochínhngày18-3-1970.nhữngkẻgiơraytruấtphếtôiđềuchính lànhữngngườiđã tuyênthệ trungthànhvớibảnHiếnphápsửađổinăm1960.Điềukhoảnghirõ“cánhânQuốctrưởnglàtuyệtđốithiêngliêng,bấtkhảxâmphạm”đãhailầnbịviphạm,lầnđầulàtruấtphếtôi,lầnthứhailàxửvắngmặttôivàotộitửhình.Điềurấtmỉamailà,chỉhainămsau,trongkhicáigọilàchếđộcộnghoàcủaLonNol-SirikMatak-ChengHengđanggặpkhókhănbếtắcvàrốiloạnthìchínhMỹnăm1972đãkhuyênhọnêntìmcáchkhôiphụclạichếđộquânchủLýdolàvì,cáichếđộcộnghoàvừamớidựnglênđãđồngnghĩavớithamnhũng,viphạmcácquyềndânchủ,điđôivớinhữngthấtbạivềchínhtrịvàquânsự.Thếlà,cườngquốctựnhậnlàdânchủnhấtthếgiớitứclàMỹlạikhuyênchưhầuCampuchia

tìmmộtôngvuađểtáihồichếđộquânchủ?Mớiđầu,họchọnHoàngthânMôniretđangcònmắckẹtởPhnompenhnhưngôngcậutôikhôngthiếtthalắm,hẳnvìôngnghĩrằngcáingôivuanàykhôngcótiềnđồ.NgườitalạichạyđitìmcontraicảcủaônglàHoàngthânSisowathRatnara.Thậtlàmộtsựtrùnghợplịchsử.NgườiPháptrướckiađãđặtSihanouklênngôivuamàđánglýrangaivàngphảithuộcvềchatôilàôngHoàngXuranarit.Bâygiờ,ngườiMỹlạichọnRatnaralàcontraicủaHoàngthânMoriretRatnarabắtđầucôngdanhtừmộtviênchứcBộNgoạigiaocủaLonNol,làmộtnhânvậtcánhhữu,chốngCộngvàthânMỹ.ĐólàmộtứngcửviênlýtưởngvìLonNolquen,thânvôiRatnara.Saukhilàmđảochính,chuyếncôngdunàocủaLonNolranướcngoàiRatnarađềuđượcđitheo.Nhưnglạixuấthiệnmộtđiểmnútkhógiảiquyết.DùrấtthânvớiRatnara,LonNolvẫnkhôngmuốnnhườngchỗchoRatnaravìhiệnLonNoltrênthựctếđanggiữvaitròcủa“ÔngVuaCộnghoà”?Giảipháp“Ratnara”cuốicùngđãkhôngđượcthựchiệnvàrơivàobếtắcnhưmọigiảiphápkháccủaMỹbầyrachobọnLonNol.Trongkhiđó, tôi tựcoinhưmộtconngườisungsướngvìđangtrênđườngkhángchiến

chuẩnbịchomộttươnglaitốtđẹp.

Cuộc kháng chiến chống CIA buộc phải tiến hành.

BảnTuyênbốkhángchiếncủatôiđượcĐàiPhátthanhBắcKinhtruyềnđingày23-3-1970lậptứctácđộngđếnđồngbàotôitrongnước.TrongbảnTuyênbốnàytôiđòigiảitánchếđộbấthợppháp,bấthợphiếncủaLonNolvàkêugọithànhlậpmộtmặttrậnđoànkếtdântộc,đồngthờitổchứcmộtquânđộigiảiphóng.BảnTuyênbốviết:“Mộtchínhphủđoànkếtdântộcsẽđượcthànhlập.TronglúcchờđợitìnhhìnhCampuchia

trởlạiổnđịnhmộtHộiđồnghiệpthươngtưvấnsẽrađờigồmcócácđạibiểuưutúcủagiớisưsãi,quânđộicảnhsát,cảnhvệ,thanhniên,trithức,nôngdân,côngnhânvàtấtcảnhữngngườilaođộng,cácdoanhnghiệp,viênchức,phụnữ..,tiêubiểuchomọikhuynhhướngyêunước,tiếnbộvàchốngđếquốc.MộtQuânđộigiảiphóngdântộccũngsẽđượctổchứcnhằmgiảiphóngđấtnướckhỏiách

độctàiápbứccủabèlũphảnbội,phảnđộngthânđếquốcđứngđầulàLonNol,SirikMatak,ChengHengvàđểđấtnướcCampuchiathoátkhỏibàntaycủachunghĩađếquốcMỹ.Chínhphủđoànkếtdântộc,HộiđồnghiệpthươngtưvấnvàQuânđộigiảiphóngsẽđoàn

kếtchặtchẽcùngvớitoàndântrongMặttrậnđoànkếtdântộcCampuchia, làtổchứcđảmđươnghainhiệmvụ:giảiphóngđấtnướcvàxâydưnglạiđấtnướcsaukhichiếnthắng”.KinhnghiệmcủacácbạnViệtNamđãchotôibiếtconđườngđitớithắnglợilàlâudàivà

khúckhuỷunhưngtôicũngnghĩ,chínhkinhnghiệmcũngnhưthắnglợicủaViệtNamsẽlàmchobướcđườngđấutranhvũtrangcủaCampuchiabớtgaygohơn.Ngày24-3tôilạilêntiếngtrênđàiBắcKinh,kêugọinhữngngườiủnghộtôiởtrongnước

hãyrútvàohoạtđộngbímậthoặcchạylênbưngbiềnchờđónvũkhívàcáchuấnluyệnviênquânsựsẽđượcđưatới,cònnhữngngườiởngoàinướchãynhanhchóngbắtliênlạcvớitôitạiBắcKinh.Nhữngngàytiếptheolàmộtloạtnhữngcuộcđànápđẫmmáu.BáochíphươngTâyhồiđó

chỉviếtvềnhữngsựkiệnxảyratạinhữngtỉnhmiềnĐônggầnthủđôCampuchialànơicácphóngviêncóthểtớiđược.Trongkhiđótạinhữngvùngxaxôichiếmmộtphầnlớnlãnhthổ,chínhquyềncủaLonNolkhôngsaođứngvữngtrướcsựchốngđốicủanhândân.TờThờibáotàichínhcủaAnhnhậnxét,đâylà“sựbùngnổởcácvùngnôngthôn”.Trongkhoángthờigiantừ26đến30-3-1970hàngmấytrămđồngbàocủatôi,taykhôngvũ

khíđãbiểutìnhrầmrộtỏtháiđộtrungthànhvớitôivàđãbịđànápdãman.Ngày27-3,ítnhấtbamươingườiđãbịbắnchếttrênbếnđòNiệcLươngcáchthủđôPhnompenhnămmươikilômét.Cũngtrongngàyhômđó,binhlínhcủaLonNoldùngsúngmáyphòngkhônghạthấpnòng bắn thẳng vào đám biểu tình ở Compuông Chàm, làm chết ít nhất nămmươi người.KhoảngnămmươingườinữabịgiếthạiởXuôngvàMêmôtgầnkhuvựcbiêngiớitiếpgiápvớiViệtNam.Cácnhàbáochobiết,họđãđếmđượctớitámchụcxácchếtởTakeo,bachụcxácở

PrâyVengvàAngtaseom.TôiđãnhìnthấynhữngtấmảnhđăngtrênbáochíphươngTâychụpcảnhnhữngnôngdânxếphàng,taybịtróiquặtsaulưng,chờđợigiâyphútbịbắn,nhữngsinhviênngã gục trướcmặtbạnhọc. Chúng tôi đã cốnhìnkỹnhững tênđaophủ lộmặt trongnhữngtấmảnhđăngtrênbáovàpháthiệnđượcmộtsốphầntửKhơmeXơrâygiảdanh“đàongũ”rồiđượcLonNoltiếpnhận,chogianhậplựclượngquânđộiởPhnompenhvàlựclượnghiếnbinh.Ngày4-4-1970,mộtlầnnữatôilạilêntiếngtrênđàiBắcKinh,tốcáobọnLonNolvừagiếthại tớiba trămngười trongnướcvàkêugọinhữngngười trung thànhvới tôihãynhanhchóng rútvàohoạtđộngbímật,bắt liên lạcvới các lực lượngkháng chiếnđãđượcthànhlậptạivùngrừngnúi.QuađàiBắcKinh,tôicũngnhắntinđãnhậnđượcthưcủabanhânviênđạidiệnKhmerĐỏ

gửichotôingày26-3.ĐólàbangườiđãđượcbầuvàoQuốchộinăm1966hiệnnayđangrútvàovùngrừngnúithànhlậpcáccăncứkhángchiến.Tấtcảđềulàbanhàtríthứcquenbiết:KhieuSamphanvàHouYounđãtốtnghiệpcửnhân

KinhtếtừcáctrườngđạihọccủaPhápvàHuNimlàtiếnsĩLuật.Trướckiatrongquanhệgiữatôivớinhữngnhânvậtnàycũngcó lúccăngthẳng,nhưngbâygiờ thìhọđãhưởngứng lờiTuyênbốkhángchiếncủatôivàviếttrongthư:“Nếungàilàlãnhtụtruyềnthốngcủanhândânđãquyếtđịnhchiếnđấucùngvớichúngtôithìchúngtôikhôngcònmơướcgìhơnnữa.LonNolđãtừngtốncôngchiarẽtôivớilựclượngcánhtảtrongnước”.Nhưngsaungàytôituyênbốkhángchiến,KhmerĐỏđãnóivớitôi:“Chúngtôikhôngbaogiờnghingờlòngyêunướccủangài,cũngnhưtinhthầntậntuỵcủangàiđốivớinhândân.ChúngtôiluônluônphânbiệtgiữangàivớibọnLonNol, SirikMatak”.Tôi rất sửng sốtkhi thấyKhmerĐỏkhông cần thươnglượng,đàmphánmàhưởngứngngaylờikêugọikhángchiếncủatôi.Sauđó,khichínhphủkhángchiếnđoànkếtdântộcđược thành lập,KhieuSamphanđượccử làmPhóThủtướngkiêmBộtrưởngQuốcphòng;HouYounlàmBộtrưởngNộivụ,CảicáchnôngthônvàHợptácnôngnghiệp;HuNimlàmBộtrưởngThôngtinvàTuyêntruyền.Cũngcầnnhắclạirằng,QuốchộiđượcbầuratừcuộcTổngtuyểncửnăm1966docánhhữu

chiếmưuthế,vìvậyLonNolđãđượccửlàmThủtướng.Lợidụngchứcvụnày,LonNolđãđưabinhlínhtớivùngnôngthônXamluôtthuộctỉnhBattambang,trụcxuấtnôngdânđangcàycấylâuđờitrênvùngđấtcủahọđinơikhácđểgiaochonhữngtênKhơmeXơrâygiảdanh“đàongũ”quayvềhợptácvớiLonNol.Năm1967mộtBộtrưởnghồiđótênlàChâuXengđãbáochotôibiếttinnàyvàphánđoánLonNollàmnhưvậyđểnuôidưỡnglũtaysaichuẩnbịdùngvàoviệclậtđổtôi.Lúcđótôikhôngtin.Sauđóít lâuBộtrưởngChâuXengxintừchức,tựnguyệnsốnglưu

vongtạiPhápnhưngkhiLonNollàmđảochính,ônglàmộttrongnhữngngườiđầutiênbắt

liênlạcvớitôi,xingianhậpMặttrậnkhángchiếnđoànkếtdântộcvàđượccửlàmBộtrưởngphụtráchcácnhiệmvụđặcbiệt.TrởlạiviệcnôngdânbịLonNoltịchthuruộngđấtcấpchobọnKhơmeXơrâynăm1966đã

nổi lênchống lại.Nhiềucuộcbiểu tìnhbùngnổởngay trong thànhphốBattambang,đượcngườiHoavàngườiViệtsốngởđóủnghộ.LonNollậptứclợidụngsựkiệnđóđểvucáoTrungQuốcvàViệtNamâmmưuxâmchiếmCampuchiarồinhânđóđãkiếmcớtrụcxuấtcácđạibiểucánhtảrakhỏiQuốchội.VàothờiđiểmđótôikhôngcómặtởCampuchia.NhữngbáocáomàLonNolgửichotôiđãcốtìnhxuyêntạctìnhhìnhhònglàmchotôinghĩrằngđâylàcuộcbạoloạndoBắcKinhvàHàNộitổchức.Sựviệccàngthêmrốirenphứctạpvìđúngvàothờiđiểmđó tạiTrungQuốcđangdiễn ra cuộcCáchmạngvănhoá theokhuynhhướng cực tả.NhữngHoakiềuởPhnompenhvànhiềutỉnhkháccủaCampuchiabịkíchđộngđãđibiểutình,rước ảnh Chủ tịch Mao. Tôi trở về nước đúng giữa lúc thiểu số người Hoa ở trong tỉnhBattambangđangsôinổibiểuthịtháiđộchốngchếđộquânchủCampuchiavàcánhântôi.TronglúcnàyNguyênsoáiTrầnNghị-BộtrưởngNgoạigiaoTrungQuốccũngbịlênánlàcóquanhệhữunghịvới“tênbảohoàngSihanouk”.Saukhitôivềnướcđượcítngày,nhữngcuộcbiểutìnhgâyrốilanđếntậnthủđôPhnompenh.LonNolcàngtậndụngcơhộiđểtiếncôngcánhtả.BađạibiểuKhmerĐỏtrongQuốchộilàKhieuSamphan,HouYoun,HuNimbỏvàorừngnúilậpcăncứkhángchiến.Nhiềuthanhniêncũngkéonhaulênbưngbiềntheohọ.Thếlà,mưuđồcủaLonNolđịnhtiếncôngcácđạibiểutrithứccánhtảtrongQuốchộicũngnhưchiếndịch tịch thuruộngđấtcủanôngdântỉnhBattambangđềudẫnđếnkếtquả làcảhainhómKhmerĐỏvàdâncàyBattambangđềulaovàoconđườngđấutranhvũtrangchốngLonNolrồicùngthamgiakhángchiếnsauvụđảochínhngày18-3-1970.Việchàngtrămthanhniênđãtừngkéo lênbưngbiềntừnăm1967đãthậtsựtrởthànhmột lực lượngchiếnđấuđángkểkhitôiralờikêugọikhángchiến.Cáccăncứkhángchiếnđãcósẵn.Vũkhícũngđangnhanhchóngđượcvậnchuyểntới.Chínhvìvậymàphongtràokhángchiếnđãpháttriểnrấtnhanhvàmạnh.Đếngiữatháng4-1970phầnlớnđấtđaiCampuchiađãđượcchúngtôigiảiphóng.TôikhôngmuốnkhencácbạnViệtNamquá lờicũngnhưkhôngmuốnbầy tỏniềmhân

hoanquáđángkhiđượclàbạnđồngminhchiếnđấucủaViệtNam.NhưngquảlàcácbạnViệtNamđãlậpnênnhữngchiếncôngđángkinhngạcnhờtinhthầndũngcảmvàtậntuỵvàtướngVõNguyênGiáplàmộtthiêntàiquânsự,mộtnhàchiếnlượcvĩđạitrongmọithờiđại,khôngcònphảibàncãigìnữa.Mộtlần,tôiđếnthămôngGiáptronglúcquânđộiSàiGònđangbắtđầuđánhchiếmHạLàohồi tháng2-1971.Chúngtôidànhcảbuổinhiềungồiđiểmlại tìnhhìnhCampuchiasauđócùngăncơmtối.Saubữacơmlạicùnguốngcàphêvànghenhạc.Ông

Giápcóvẻkhôngquantâmgìđếnthờigian.Cuốicùngtôiđànhphảinói:-Thưatướngquân.Tôiquảlàcólỗi,đãlàmmấtthờigiờcủatướngquânquánhiều.Tôiquả

thậtkhônghiểuđượctạisaogiữalúcchiếndịchđangdiễnraácliệtởLào,tướngquânlạivẫntiếpđãitôiquálâunhưvậy.VớinụcườihiềnhậuđiểmchúthómhỉnhôngGiáptrảlời:-Ồ!Chiếndịchnàyđãđượcchuẩnbịkỹtừlâurồi.CácđồngchíPathetLàocủachúngtôiđã

cóđủmọithứcầnthiết.Tôikhôngcònphảiquantâmđếnvấnđềgìnữa.Sángnay,tôingheđài,thấyNguyễnVănThiệutuyênbốquânđộicủaThiệusẽởlạiLàođếntháng6.Tôichorằngchậmnhấtlàcuốitháng3chúngsẽphảirúthết.Quảnhiên,đếnngày25-3-1971,nhữngđơnvịcuốicùngcủaThiệuđãphảitháochạyhết

khỏiLào.MộtlầntôinóivớiôngbạnPhạmVănĐồng:-Xinbạnhứavớitôimộtđiều.Tứclàsaungàytoànthắngsẽchotôibiếtlàmthếnàocác

bạnchuyểnvậnđượcmọithứtrênđườngmònHồChíMinh,bấtchấphàngngàntấnbom,cáclớpràođiệntửvàcáckỹthuậtpháthiệncủaMỹ.Nhưngbạnđừngnóingaybâygiờvìtôingạidosơýsẽtiếtlộbímậtcủacácbạn.ÔngĐồngcườivànóisẽcóngàychúngtôicùngđivớinhauđếntậnSàiGònbằngđườngHồ

ChíMinh.Nhưtrướckiatôiđềnghị,TướngGiápđãcửcáchuấnluyệnviênquânsựtớigiúpđàotạo

cánbộquânsựvàbổtúckiếnthứcchonhữngcánbộđãcótrìnhđộquânsựnhấtđịnh.Tôiyêucầu hai nghìn người. ÔngGiáp đưa sang đúng hai nghìn, không hơn không kémvà toàn lànhữngcánbộphẩmchấttuyệtvời.TướngGiápđãbiếtchọnlọcmộtcáchrấtđángcangợi,nhữnghuấnluyệnviênkhôngnhữngcónănglựccaovềquânsựmàcòncócảđạođứctốtcủaconngười.Saukhihoànthànhnhiệmvụ,họlạiđượclệnhrúthếtvềnước.Trướckhikếtthúcnăm1971,chúngtôikhôngcòncóhuấnluyệnviênquânsựngườiViệtnữa,nhưngdođượchuấnluyệnchuđáo,QuânđộigiảiphóngdântộcCampuchiađãtrưởngthành,tựđảmnhiệmđượctới90%trậnđánhdướisựchỉhuycủacánbộCampuchia.Chúngtôicũngcónhữngtrậnchiến đấu phối hợp với Quân giải phóng miền Nam Việt Nam, nhưng đều theo đúng cácnguyêntắcđềratrongHộinghịcấpcaonhândânĐôngDương.Trongchiếntranhthếgiớithứhai,Pháp,Anh,MỹvàcảLiênXônữa,đãchẳngliênminhvới

nhauđểcùngchiếnđấuchốngphátxítđóhaysao?ChúngtôiluônluônghinhớsâusắccôngơncủacácbạnchiếnđấuViệtNamđãgiúpđỡ

chúngtôitrongnhữngngàyđầukhángchiến,vềnhữngvũkhímàQuângiảiphóngmiềnNamViệtNamđãcungcấpchochúngtôi,vềnhữnghuấnluyệnviênquânsựmàmiềnBắcViệtNam

đãcửtớichỉbảoquânđộichúngtôi.NhữngcánbộđócòngiátrịgấpmườilầnhàngtrămtriệuđôlamàMỹđãchobọnLonNol-SirikMatak.CólầntôiđãnóivớicácbạnngườiPháp:“Ngàyxưa, tôi hướngvềnướcPhápđể xinhuấn luyệnviênquân sự.Nhưngbâygiờ thì khác rồi!TrướchếtvìPhápcôngnhậnchếđộLonNol.SaunữavìđâylàmộtloạichiếntranhkhácbiệtvàcácbạnđãbịViệtMinhđánhbạibởiloạichiếntranhnày.LẽtôinhờcậyViệtMinhlàhợplývìhọlànhữngchiếnsĩdukíchgiỏinhấtthếgiới”.RấtnhiềungườiViệtởCampuchiađãthamgiahàngngũkhángchiếncủachúngtôi.Cuộc

thảmsáthồitháng4-1970nhằmvàongườiViệtsốngtrênđấtCampuchia,cónhiềugiađìnhlàmănsinhsốngởđâytớimấythếhệ liêntụcđã làmchocác thanhniênngườiViệtđứngtrướcbasựlựachọn,hoặclàngồiyênlặngchờcácđộihànhquyếtcủaLonNolđếntànsát,hoặclàbịxuađuổivềNamViệtNamtrongkhuvựcdochếđộSàiGònkiểmsoát,hoặcbịLonNolbắtđilàmbiađỡđạnchochúng.HàngngànthanhniênnamnữngườiViệtởCampuchiađãchọnconđườngchạysanghàngngũchúngtôi,cùngchiếnđấuchốngkẻthùchung.Khoảng một năm sau cuộc đảo chính tôi nhận được nhiều bức thư của giới trí thức

CampuchiagửiđếnBắcKinhchobiếthọcũngthamgiachiếnđấuchốngLonNol.NhiềungườikhôngcùngmộthệtưtưởngvớiKhmerĐỏnhưnghọkhôngchịuđượcsựthốinátcủachếđộLonNolởPhnompenh,đãkéonhauravùnggiảiphóng,cùngthamgiachiếnđấu.Ngaycảtầnglớptưsảntrunglưunhưviênchức,tríthức,saucuộcđảochínhvẫnlàmănbìnhthườngnhưkhôngcóchuyệngìxảyra,dầndàcũngcùngcảmthấyPhnompenhnhưmộtnhàngụcphátxítvàđãbỏravùnggiảiphóng.Nhữnglờituyênbốmịdânvềtươnglaitươisángcủachếđộ“cộnghoà”lúcđầucómêhoặc

họnhưngsauđóhọđãtỉnhngộtrướcthựctếphũphàng.BàKhauVannylàmộtnữdượcsĩtừngtheohọcởPháp,xuấtthântừmộtgiađìnhtưsảngiầucóđangmởmộtcửahiệutândượcvàoloạiphátđạtnhấttrongthànhphố,nhưngchỉvàithángsốngdướichếđộLonNolđãthấyngạtthởvàđãliềumạngchạyravùnggiảiphóng.ConrểtôilàHoàngthânSisowathĐussađitừbưngbiềngửithưchotôi,báotinđãđược

tiếpxúclầnđầutiênvớiKhmerĐỏ.BứcthưcủaĐussađikhiếntôirấtngạcnhiên.Đussađilàmột conngười thẳng thắn, có tinh thần tráchnhiệmvì vậy tôi đã gả con gái là công chúaBotumBôphuchocháu,khicháucầuhôn.SauđóĐussađiđượcđàotạođểtrởthànhmộtviênchứcnhànước.Vìlàconrểtôichonênsaucuộcđảochính,Đussađiđãbịmấtviệclàm.SaumườitámthángsốngdướichếđộLonNol,vợbịbắtgiam,cháuđãtìmcáchchạyravùnggiảiphóngrồiviếtthưbáotinchotôibiếtngày1-10-1971.Trongthưcháuviết,tạiPhnompenhngàynay,tấtcảnhữngngườiyêunướcđềucùngchungmộtýkiến“Nếukhôngđánhlạibọnphảnbộithìbọnchúngcũngsẽgiếtmình.CháugọiPhnompenhlàmộtnhàngụcvàtrạitập

trungphátxít”.HiệnnayHoàngthânĐussađivàcontraitôilàHoàngtửRaxivôngđềulàcánbộMặttrận

đoàn kết dân tộc. Dù bị đau tim, Raxivông vẫn cố gắngmạo hiểm tìm đường ra vùng giảiphóng.Nhữngláthưcủangườithândĩnhiênlàmchotôivôcùngxúcđộng.Tôicũngđượcbiếttin,trongkhitiếnhànhđảochínhbọnLonNol,SirikMatakchưanghĩ

đếnviệcdựnglênchếđộcộnghoà.Lúcđó,SirikMatakcònmơtưởnglênngôivua.Dùsao,SirikMatakcũng làngười trongHoàng tộc, cùngdònghọnhưmẹ tôi làTháihậuSisowathKôssamắc.MớiđầubọnchủmưuđảochínhđịnhlợidụngdònghọSisowathcủamẹtôiđểhợppháphoáchếđộcủachúng.KhiLonNolvàSirikMatakvàocunggặpmẹtôixinTháihậuủnghộviệclàmcủachúngbằngcáchtánthànhtruấtphếtôi,mẹtôiđãtrảlờichúng:“Không!Contavẫnlàconta.Cácngườiđãlậtđổconta,vucáoconta,dìmcontatrongvũngbùn.Hơnbamươinămqua,contavẫntậntuỵphụcvụđấtnước,làmgìđếnnỗiphảichịucảnhngộnày?Cácngươihãyrakhỏiđây!”.Tháiđộcủamẹtôiđãlàmchúngtứctối,nhấtlàSirikMatakrấthằnhọcvìtanvỡmưuđồtiếpnốinềnquânchủ,dùnglàmvỏbọchợppháphoáviệclàmcủachúng.Chínhsaukhimẹtôikiênquyếttừchối,chúngmớichơiconbài“cộnghoà”.ChúnggỡbỏtấtcảảnhchândungcủaTháihậuvàcủatôitrênđườngphố,thayvàođólànhữngkhẩuhiệughidòngchữ:“Tấtcảbọnvuachúađềulàlũphảnbội”.Mẹtôisốngriêngbiệttrongmộttoànhà,nhưngtoànhàđócũngnằmtrongHoàngcung.

Cùngvớichiếndịchđiêncuồngtiếncôngnềnquânchủ,bọnchúngđòimẹtôirờikhỏicungđiệnnhưngTháihậuvẫntừchối.BọnLonNol,SirikMatakhằnhọcmẹtôi,khôngchỉvìsaunhữngvụhànhhungngườiViệtvàđậpphácácsứquánViệtNam,bàđãbắtchúngphảixinlỗivàbồithườngthiệthạimàcònvìbàđãkhôngchịuủnghộchúng.LonNol,SirikMatakvàcảInTamlúcđóđượcbọnđảochínhcửlàmChủtịchQuốchộiđãcửmộtpháiđoàntớiHoàngcung,giởgiọngđedoạ:“NếubàkhôngrakhỏiHoàngcung,chúngtôisẽtìmcáchđuổibàđi.BàvàconbàđãđứngvềphíaViệtNam.Được!Nếubàkhôngchịuđi,chúngtôisẽđemtấtcảxácchếtcủabọnViệttớichấtđốngtrướccửanhà.Mùithốirữasẽbuộcbàphảiđinơikhác”.Đólàtháiđộcủabọnchúng,trongđócóInTam,trướckialàmộttêncựckỳbảohoàngnaynhanhchóngchuyểnsangcộnghoàquákhích.Tháihậulúcđóđãbẩymươituổilạiđangđauyếu.Trướcnhữnglờilẽtrênđâycủabọnchúng,Tháihậumẹtôiđànhphảinói:“Khôngcầnphải

đưacácxácchếttớiđây.TasẽrakhỏiHoàngcung.Hãyđưatađếnngôinhàcontađãchàođờiởđó!”.Đólàbiệtthựtrongđóbốmẹtôiđãtừngchungsốngtrướckhitôiđượcchọnlàmvua,sau

đó tôi đã hiến ngôi nhà này để dùng làm trụ sởViệnBảo tàng quốc gia. Chúng đã đồng ýchuyểnmẹtôirađóSuốtngàyđêmngôinhàcủamẹtôibịcảnhsátLonNolbaovây,tấtcảmọi

người,cảnamlẫnnữkhiravàođềubịlụcsoát,khámxét.Thậtra,trongnhữngthángđầusaucuộcđảochính,ítngườidámđếngầnTháihậu.Sauđó,cùngvớisựthấtvọngtrướcchếđộmới,nhiềungườiđãdũngcảmtớithămmẹtôi.CónhữngngườisauđósangPhápđãtừPháp,gửichotôiláthưmẹtôinhờchuyển.Láthưđầutiên,Tháihậuviết:“Conđừngbuồnvìcảnhngộcủamẹ.Mẹđãbiếtchốngcựvàbâygiờthìmẹchiếnđấutớicùng.Mẹvẫntựhàovềcon.Mẹchỉngạicómộtđiềulàcóthểquađờitrướckhilạinhìnthấycon.Ngoàiđiềuđó,mẹchẳngtiếcđiềugìcả”.Thôngthường,khichuyểntừchếđộquânchúsangchếđộcộnghoà,ngườitavẫnchophép

giađìnhnhàvuađượcsốnglưuvongởnướcngoài.MẹtôiđòiđượcrakhỏiđấtnướcCampuchianhưngkhôngđượcbọnđảochínhchấpnhận.

Bàđịnh tớiLuôngPhabangkinhđôLào,bởivìHoànggiaLàođãngỏý sẽđểTháihậu tớinươngnhờvàmẹtôicũngđãchấpnhận.Đólàmộtnơiyêntĩnh, táchbiệtvớithếgiớibênngoài(thúđôhànhchínhcủaLàolàViêngchăn)vàcũngkhônglongạimẹtôisẽthiếtlậpởđâymộttrungtâmhoạtđộngchínhtrị.LonNolvàSirikMatakđưarađiềukiệnchỉcấphộchiếuxuấtcảnhchomẹtôi,nếutôicamkếtngừngmọihoạtđộngchínhtrị,từbỏhếtmọichứcvụđangđươngnhiệm.Mẹtôivụttrởthànhcontinvàtôiphảitrảgiáchocáchoạtđộngkhángchiếncủamình.Tâmđịabọnchiếmquyềnlàthếđó?Mặcdùtấtcảtìnhcảmcủatôiđềudànhchomẹ, tôi vẫn cứ phải bác bỏ điều kiện đó. Tôi không còn cách nào khác, ngay cả trongtrườnghợptínhmạngcủaMẫuhậuvàcủacáccontôiởPhnompenhbịđedoạ.TôinhưđượctăngthêmsứckhilạinhậnđượcmộtbứcthưnữacủaTháihậu,căndặntôiphảiđứngvữngtrênlậptrườngvàbàbáotrướcsẽkhôngchấpnhậnmộtsựthayđổinàokháccủatôi.ToàáncủaLonNolliềnkếtántôitửhìnhvềtộiphảnquốc!Cómộtđấtnướcvănminhnàotrênthếgiớinàymàmẹvànhữngconcáicủakẻbịkếtántửhìnhlạibịđốixửnhưvậykhông?ĐúnglàkhôngphảichỉcóriêngmẹtôibịđốixửtàntệmàcảcáccontôinhưBotumBopha

sinhnăm1951,Nariđapôsinhnăm1946,Ranaritsinhnăm1944cũngphảitrảgiávìnhững“tộilỗi”củabố.Thoạtđầuhaiđứacontraicủatôibịquảnthúctạinhà.Sauđótấtcảbacháu,hainammộtnữđềubịbắtvàghépvàotội“phảnquốc”.CongáiBotumBophacủatôichưatừngbaogiờhoạtđộngchínhtrị.Lúcbịbắt,cháumớimườichíntuổi,sứckhỏerấtyếuvìđãlàmẹcủabađứacon(ởnướctôicótậpquánlấychồngsớm),cháubịbuộctộicũngnhưhaianhcủacháulàhoạtđộngkhủngbố,némlựuđạnvàmộtsốnơitrongđócósứquánMỹhồicuốinăm1970.Nhưngthậtracongáitôikhônglàmchuyệnnày.Cháuchỉkêukhóckhimộtôngcậucủa cháu bị bọn tay chân LonNol bị bắn chết ngay trên đườngphố. Trong buổi đưa tang,BotumBophađãkêuto:“ChếđộCộnghoàgìthếnày!Mộtchếđộgăngxtơ,cácsĩquanthảnnhiêngiếtngườingaytrênhèphố.Luậtphápđểđâu?Trongcáichếđộcộnghoànày,liệucó

cònchútítcônglýnàokhông?”.SirikMatakchínhlàanhhọcủaHoàngthânvừabịámsátđãhạlệnhbắtgiamBotumBophavànói:“Cháulàcháugáicủabác,dùlàhọhàngxanhưngvẫnlàcháu,cùngchungmộtHoàngtộc.Báccốcứucháu.Cháuđãchửichếđộcộnghoà.Cháuhãyxinlỗiđi”.Congáitôikhôngchịu.Thếlàôngbácđưaluôncháugáiratoàánquânsự.Cảmthấydưluậnsẽphẫnnộnếuđemxửtộimộtcôngchúamảnhdẻ,mẹcủabađứacon,sứquánMỹđãcanthiệpvàsauđócháuđãđượcthabổng.Sauđóítlâu,chồngBotumBophalàSisowathĐussađiđượcsựđồngýcủavợđãchạyravùnggiảiphóngnhưtôiđãviếtởphầntrên.Haicontraitôibịbuộctộiđãchihàngnghìnđồngphăngvàoviệcintruyềnđơn,chếtạolựu

đạn.Đượctinnày,tôitựhỏicáccháukiếmđâurasốtiềnPháplêntớihàngngànđồngnày?CháuđềnghịđượctrụcxuấtkhỏiCampuchianhưngkhôngđượcchấpnhậnvàđãbịquảnthúcrấtchặt,vậythìlàmsaochúngcóthểcónhữngâmmưuhoặchànhđộngtiếncônggâybạoloạnđược.Mặcdùkhôngđủchứngcớ,Nanđapôvẫnbịkếtán5nămtùvìtội“làmgiánđiệpchokẻthù”.Chínhralàcháubịtùvìhoạtđộngchínhtrị.Trongcáccontôi,NariđapôlàđứathíchhoạtđộngchínhtrịnhấtvàtôiđãgửicháutheohọcởBắcKinh.ĐíchthânThủtướngChuÂnLaiđãtrựctiếpchămsóccháu,khôngphảiđểcháutrởthànhmộtđảngviêncộngsảntốt,màlàmộtcôngdânCampuchiatốt.TạiTrungQuốcNariđapôđãchămchỉtheohọctạitrườngĐạihọcNôngnghiệp,thạotiếngTrungQuốc,đãtừnglàphiêndịchtrongvănphòngcủatôi.NariđapôtrởvềPhnompenhkhicuộcCáchmạngvănhoábùngnổtạiTrungQuốc,làmTổngbiêntậptờbáoxuấtbảnbằngTrungvăncủaNhànước.TôiđãtừngcôngkhaibộclộhivọngNariđapôsẽlàngườikếtụcsựnghiệpcủatôi,vìtôirấtcóấntượngvềlòngyêunước,tinhthầntráchnhiệmtrướcnhândânvàsựtrưởngthànhvềchínhtrịcủacháu.LonNolcóthểkếtánhàngtriệungườiCampuchiavềtội“làmgiánđiệpchokẻđịch”vìhắnđãnhìnthấymộtkẻđịchlàtôitrongcáclựclượngkhángchiến.Nariđapôcònbịkếtánvìtôiđãchọncháulàmngườikếtụcsựnghiệpchínhtrịcủamình.Ranaritbịkếttộivìđã“bịbắtquảtangđangđọcnhữngtàiliệumậtcótínhlậtđổ”.Thậtra

đólànhữngbàiđăngtrênbáoThếgiớixuấtbảnởPhápcháuđãcắtrađểđọc.CháuđượcthabổngkhôngphảivìnhữnglờibuộctộiđólàmơhồmàchínhlàvìmẹtôilúcđóđãphảirútmộtphầnlớngiatàicủabàđểchạytộichocháuvìRanaritlàđứacháunộiyêuquýnhất.LonNolđãchobắtgiữrấtnhiềungườirồisauđóđãlạithabổngsaukhinhậnđượctiềnhốilộ.ỞphươngTâyngườitagọiđólà“bắtcóctốngtiền”.Mộtthờigiansau,haiđứaconkháccủatôilàRaxivông,sinhnăm1944vàKhêmanurắcsinh

năm1949đãchạythoátkhỏiPhnompenh.Raxivôngđãtớiđượcvùnggiảiphóng.TintứcđăngbáochobiếtKhêmanurắcđãtrốnkhỏi

Phnompenh ngày 17-9-1971 chạy sang Thái Lan rồi từ Thái Lan đã sang Pháp. Nhưng tôi

khôngđượctintúcgìcủacháucả.Trongphiêntoàxửbađứaconcủatôi,cóhaicanphạmkhácđãtốcáobịtratấn.MộttronghaingườiđólàHuốcXmơnđãcởiluônquầnáotrướctoàđểmọingườinhìnrõnhữngvếtsẹotrêndathịtdobịtrađiện.Anhđãdũngcảmnhậnhếtvềmìnhtộiinấnphânpháttàiliệuvàđãbịkếtántùchungthân.

MộtngườihầugáicủaBotumBophacũngnóitrướctoàlàđãbịtratấnđểbuộcphảikhailáolàđãlàmliênlạcgiữaBotumBophavớiHuốcXmơnvàđãbịkếtánmườinămkhổsai.Vụxửánvắngmặttôibắtđầutiếnhànhtừđầutháng7-1970.TờThếgiớicủaPháptrongsốrangày7-7-1970nhậnxét:“Saukhitiếnhànhđượcbangày,phiêntoàxửHoàngthânSihanoukhiệnrõnhưmộtkịchbảnđãviếtsẵnđểdẫntớimộtkếtluậnđãđịnhsẵntừtrước”.Tôibịkếttộiphảnloạnvìđãchốnglạichếđộ“hợppháp”củaLonNol-SirikMatak.ĐúnglàtôiđangchỉđạomộtcuộcđấutranhvũtrangchốnglạichếđộLonNol,nhưngcáichếđộnàyđâucómộttýchútnàogọilàhợpphápđượcmặcdùsauđóchúngtổchứctròhềbầucửhồitháng6-1972.Chínhdosựphốihợp tuyệtvờigiữacác lực lượngvũ trangvànhândâncácnướcĐông

Dương,chúngtôiđãgiángchoquânđộiSàiGonnhữngđònthấtbạinặngnềvàomùaXuânnăm1972.CáclựclượngcủatướngGiápvớixetăngvàvũkhínặngtừphíaBắctiếnxuống;cáclựclượngPathétLàobảovệcáctuyếnđườngvậnchuyểnBắc-NamvàtiếnhànhnhữngcuộctiếncôngởcácvùngmiềnTây;cácchiếnsĩdukíchvànhândânmiềnNamViệtNamtiếnhànhnhữngcuộctiếncôngvànổidậyởkhắpcáctỉnh,cáclựclượngcủachúngtôicũngchuyểnsangtiếncôngởcáctỉnhmiềnĐôngmiềnĐôngNamvàđặcbiệtlàvùngMỏVẹt,dọcđườngsố1nốiPhnompenhvớiSàiGònvànhiềucứđiểmchiếnlượckhácdọcbiêngiớigiữaCampuchiavàNamViệtNam.ChiếnlượctổngquátđãđượcthảoluậntạiHàNộitừtháng2-1972ngaytrướchômNixonđặtchântớiBắcKinhtrongchuyếnđithămđầutiêntớiTrungQuốc...Ngày8-4-1973,từHàNộitôiviếtmộtbứcthưgửiMẫuhậubáotin:“Từtháng2đếntháng3vừaqua,conđãđượctiếnhànhmộtcuộc“trườngchinh”từHànội

đếntậnvùnggiảiphóngrộngrãicủaCampuchiadọctheoconđườngmònlịchsử.ConbắtđầuxuấtpháttừHàNộigiữatháng2-1973vàtrongtháng3nămđóconđãđượcvinhdựvàniềmvuitolớnđượcsốnggiữalòngnhândântabêncạnhcácnamnữchiếnsĩanhhùngtronglựclượngkhángchiếndântộc,đặcbiệttạicáctỉnhXtungTreng,PreatVihiavàXiêmRiệp.NgàyhômnayconđãtrởvềHàNộiđúngdịpđểcóthểgửitớiMẫuhậuthôngđiệpchúc

mừngngàysinhcủaNgười.Dĩnhiên,lúcđangsốngtrongvùnggiảiphóngởtrongnước,conkhôngthểbáotinđểmẫuhậurõvìcầnphảigiữbímật.ConđườngmònlịchsửmangtênHồChíMinhmàconđãvinhdựđượcđiqua,dàitớihơn1000kilômétkểtừđiểmxuấtphátđếntậnbiêngiớiCampuchia.SuốtmộtthángkhiconởthămvùnggiảiphóngCampuchia,khôngquânMỹ(gồmđủcác

loạiB.52,AC130,F105...)némbombắnpháliêntục24/24giờ,tànpháxómlàng,ruộngđông,cácđườnggiaothông,rừngrúcủachúngta.ThếgiớibênngoàinghĩrằngmáybayMỹchỉtiếncôngcácmụctiêuquânsự.Nhưng,conđãtrựctiếpchứngkiếntậnmắtMỹđãnhằmtànphávùnggiảiphóngvàgiếthạidânthườngtrongđóđểtrừngphạthọvề“tội”dámsốngtựdovàđẩylùichếđộthuộcđiakiểumớicủaMỹdobọnLonNol,SirikMatak,SơnNgọcThành,HangThunHac,InTamdựnglên...Con tin chắc rằng, trong một tương lai không xa, các chiến sĩ Quân đội giải phóng

Campuchiađượcsựgiúpđỡcủanhândânsẽtiếnvàogiảiphóngthủđôthànhlậpchínhphủđoàn kết dân tộc Vương quốc Campuchia, chính phủ hợp pháp duy nhất của đất nướcCampuchiavànhândânKhơme.ĐếnngàyvinhquangđóXamđecPenNouthvàXamđécKhieuSamphandẫnđầuđoànđạibiểuchínhphủtrựctiếpdânglênMẫuhậunhữnglờichúcmừngtrântrọngnhất,thânthiếtnhất,ngưỡngmộnhấtvàbầytỏlòngbiếtơnnhiềunhất.Vớinhữngtìnhcảmnày,conxinphépđượckếtthúcthôngđiệpkínhgửiMẫuhậunhândịp

kỷniệmtolớnngàysinhcủaNgười”.Tấtcảnhữngbáocáogửiđếntôitừcáccăncứkhángchiếnđềukhẳngđịnhbinhlínhđịch

đangbịmấttinhthầnrấtnhiều,trongkhicáclựclượngvũtranggiảiphóngtinhthầnchiếnđấungàycàngdângcao.Chỉriêngđiềuđócũngchứngminhkếtquảcủaviệcphốihợpchiếnđấuvìsựnghiệpchungđượcnhândânhếtlòngủnghộ.TrongcuộchọptạiHàNội,chúngtôiđãcùngnhaunhậnđịnh,sựđiêncuồngcủaNixonchỉcànglàmtăngtinhthầnvàýchíquyếtthắngcủacáclựclượngvũtrangchúngtôi.ChínhNixonđãchọnconđườngtháchthứcnhândâncácnướcĐôngDương.ChínhMỹđãchọnhànhđộngbạolựcbuộcchúngtôichỉcòncáchduynhấtlàchiếnđấuchốnglại.Chúngtôiđãđaukhổnhiều,đãchịunhiềunhụcnhã.ChúngtôicùngthoảthuậntạiHàNộilàsẽđoànkếtchiếnđấunhằmgiànhđượcthắnglợihoàntoàn.ĐólàđiểmmấuchốttrongnhữngkếtluậnmàtôiđãthốngnhấtýkiếntrongnhữngbuổithảoluậnvớicácnhàlãnhđạoViệtNamdânchủcộnghoà,trongđócóchủtịchTônĐứcThắng,cóôngPhạmVănĐồng,VõNguyênGiáp,TổngbíthưLêDuẩnvànhiềuvịkhácnữa.ChúngtôiđãcùngbầytỏsựthốngnhấtvềquanđiểmvàmụcđíchchiếnđấutrongbảnThôngcáochungdotôicùngkývớiChủtịchTônĐứcThắngngày5-3-1972.Chiếntranhkhôngphải làđiềuchúngtôimuốn.Tôiđãcố làmmọiviệcđểtránhvàcuối

cùng,chỉkhinàokhôngcòntránhđượcnữa,mớibắtbuộcphảitiếnhànhkhángchiến.ChínhMỹchitrongvòngvàituầnđãbiếnchúngtôithànhnhữngngườicáchmạngmặcdùchúngtôikhôngđọctácphẩmcủaCácMác.KhitôitớiBắcKinhngày19-3-1970thìđólàlầnthứbẩytôisangthămTrungQuốc.Consố

7quảmaymắnhơnsố13khitôiđặtchântớiMátxcơvavàongày13-3-1970.

Nhiềunhàbáohỏitôi:TạisaongàilạiđếnngayBắcKinhkhixảyrađảochính.Tôitrảlời,đólàdoLonNol,SirikMatakquyếtđịnh.Thậtra,lịchđithămLiênXô,TrungQuốccủatôiđãđượcvạchratừtrướckhixảyrađảochính.TôiphảiđiBắcKinhsaukhiđãtớiMátxcơva.Cuộcđảochínhđãxảyrađúngvàolúcđó,cũnglàlúctôiquyếtđịnhchốnglạicuộcđảochínhbằngmộtcuộcchiếnđấu.Tôicòncóthểlàmđượcgìkháchơnnữakhinhậnđượctinđãbịtruấtphếchỉ vài phút trước khi bước lênmáybay?Có lẽ, người ta sẽ bớt chỉ trích tôi, nếu tôiở lạiMaxcơva.HoặccólẽngườitasẽyêuthíchtôihơnnếutôiđòichiếcchuyêncơmàChủtịchLiênXôđãchotôimượnphảirẽngoặt,baytớiThuỵĐiểnhoặcmộtnướctrunglậpnàođó.Sốphậncủatôi,dobàntaybọnđảochínhđịnhđoạtđãđưatôiđếnBắcKinhlànơitôibiếtchắcchắnsẽnhậnđượcsựủnghộngaylậptức.TìnhthâncủatôivớiThủtướngChuÂnLaivàsựưuáicủaChủtịchMaoTrạchĐôngđốivớitôikhiếntôicóthểkhẳngđịnhnhưvậy.Tôi gặp ông Chu Ân Lai lần đầu tiên vào hồi tháng 4-1955 tại hội nghị Băng đung ở

Inđônêxia.Ngaytừlúcđó,tôiđãcóấntượngrấtmạnhnhưtrướckiađãgặptướngĐờGônvàsauđóđượcgặpChủtịchTrungQuốcMaoTrạchĐông.Họcónhữngđiểmgìgiốngnhaumàđãcuốnhúttôinhưvậy?Đólàtínhkhiêmtốncủanhữngconngườivĩđạicộngvớisựtôntrọngcủahọđốivớinhữngngườibénhỏ.Đólànhữngngườiyêunướccósựtínnhiệmđốivớinhữngngườiyêunước.Mặcdùdòngdõikhácnhau,lýtưởngkhácnhau,tôivẫntimthấynhữngđiểmđồngthuận

khitiếpxúcvớihọ.Vìvậy,tôicũngkhôngngạcnhiênkhithấycácnhàlãnhđạoTrungQuốccũngtínnhiệmtướngĐờGôn.TrướckhigặpôngChuÂnLaiởBăngđungtôiđãhỏinhữngthànhviênđitheotrongđoàn

đạibiểuCampuchialàhọnghĩgìvềChuÂnLaivàđượctrảlời:“Đólàmộtnhânvậtrấthấpdẫn,cótàigiảithíchvàtruyềnđạtýkiếncủamình.ÔngtađangmuốnthiếtlậpquanhệngoạigiaovớiCampuchiavàkhôngmonggìhơnlàCampuchialuônluôngiữvữngnềnđộclập”.Cácthànhviênnàytoàn làngười thuộccánhhữu,gồmcóXamXari,TepPhanvàmộtsốngườikháccùngmộtgiuộcvớinhau.Họnóithêm:“ChuÂnLailàcộngsản,vìvậytacàngphảicẩnthậnchúý.Ôngtacànghấpdẫnlôicuốnthìlạicàngnguyhiểm”.Ngaytừcuộctiếpxúcđầutiên,tôiđãthấyôngChuÂnLaicởimở,thântìnhvàrấtthẳng

thắn.Ôngkhôngtỏramộtchútgìtrịchthượng,nhưngtôivẫncảmthấyđứngtrướcmộtconngười“vĩđại”.TháiđộcửchỉgiảndịkhiêmtốncủaôngkhácbiệthẳnvớimộtsốđạibiểukhácđangđitheogótchủnghĩađếquốcMỹ.ÔngtỏýhoannghênhngaysaukhitôigiảithíchvềđườnglốitrunglậpcủaCampuchiavàtuyênbốTrungQuốcluônluônủnghộnướcCampuchiađộclậpvàtrunglậpNgaysauđó,haichúngtôirấthiểunhauvàtìnhhữunghịgiữachúngtôiđãnẩynởtừBăngđung,saunàycàngđượcpháttriểnvàcủngcốChuÂnLaimờitôithămBắc

Kinh.NgaynămsautôiđãtớithămTrungQuốc,điềuđólàmchothếgiớitựdo,đặcbiệtlàMỹvàTháiLan,NamViệtNamrấtbựctức.Ngaycảviênđạibiện lâmthờicủasứquánAnhlànướcđãtừngcôngnhậnvàthiếtlậpnhữngquanhệngoạigiaovớiTrungQuốctừlâucũngtỏtháiđộkhônghàilòng.TrongbữatiệcdoThốngđốcAnhquốctạiHồngCôngchiêuđãitôi,ôngtađãnhândanhtìnhhữunghịvớitôiđể“thẳngthắn”khuyêntôi“khôngnênđiBắcKinh”.TrongchuyếnthămđầutiêncủatôitớiTrungQuốcvàonăm1956tôiđãnhiềulầnđược

tiếpxúcvớiChủtịchMaoTrạchĐôngvàcảsaunàynữa,mỗilầnđếnTrungQuốctôiđềuđượcgặpChủ tịch. Lầnnàoông cũngdành thời giangặp tôi vànhững cuộcnói chuyệngiữahaichúngtôilầnnàocũngkéodàitớihơnmộtgiờ.GươngmặthiềndịucủaChủtịchMaoánhlênnétthôngminh,vẻbìnhtĩnhvàcảsứcmạnh.Rấtrõràngchúngtôicùngquýtrọngnhauvàtìnhthânhữucàngthêmpháttriểntheodòngthờigian.Tháng8-1958,MaoTrạchĐông lại tiếptôi tạiPhủChủtịchngaysaukhi tôivừatớiBắc

Kinh.Trờihômđórấtnóng.Vìvậy,ngàyhômsauchúngtôilạitiếptụcnóichuyệndướimộtmáilềucăngtrongvườn,bêncạnhmộtbểbơi,saulạitiếptụccâuchuyệntrongphòngtắm.Trướcđóvàituầnc,KhơrutxốpcũngtừLiênXôtớiTrungQuốc.NhữngngườigiúpviệcChủtịchMaonói,ngoàiKhơrutxốpra,chỉcótôilànguyênthủquốc

giaduynhấtđượcChủtịchMaotiếpchuyệnnhiềulầnnhưvậy.Phảichăng,ôngđịnhgâyấntượngvớitôi?Địnhnhồisọtôichăng?Nhữngnghingạiđólàđiềudễhiểu.QuảthậtChủtịchMaoquantâmthậtsựđếncácvấnđềcủaCampuchia,nhữngquanhệgiữaCampuchiavớicácnướclánggiềng,quanđiểmcủatôiđốivớiMỹ,cácýđồcủaMỹtrongkhuvực...vàmộtloạtnhữngvấnđềkhácthuộclợiíchchung.Cólẽôngđangtìmhiểuxemtôithuộcloạingườinàovàtôiđangmuốngì.Hìnhảnhmộtônghoàngyêunướcchắcchắnđãkíchthíchsựtòmòcủaông.Tuynhiên,ngaytừlúcbắtđầucónhữngquanhệgiữahaingườiôngvẫntôntrọngtôi,coitôinhưngườinganghàng,đólàđiềutôichưatừngthấycóởcácnhàlãnhđạophươngTâyđốivớitôi,trừtướngĐờGôn.TôicũngnhớlạinhữnglờihứahẹnnồngnhiệtmàôngKossyghinđãnóivớitôivềsựủng

hộcủaLiênXôđốivớicuộckhángchiếncủaCampuchiakhitôitrênđườngđápmáybaytớiBắcKinh.LúcđótôiđãsaysưavớiniềmhivọnglàChínhphủkhángchiếncủaCampuchiacóthểsẽcóhaitrọngđiểmởngoàinước.NếuđượcsựđồngýcủaTrungQuốc,cáccốvấnquânsự,kỹthuật,giaothôngliênlạc,tiếptếhậucầnsẽđặtcơquanphụtráchtạiBắcKinhvìTrungQuốccóđườngbiêngiớitiếpgiápViệtNamlànướcchúngtôicầnphảichuyểnvậnngangqua.Còn tạiMatxcơva sẽđặt các cơquanphụ trách cácvấnđềđốingoại,ngoại giao, thông tintuyêntruyền.LiênXôlànướctiếpgiápcácnướcxahộichủnghĩaĐôngÂuvàcũnggầnvớithếgiới phương Tây. Matxcơva là địa điểm lý tưởng để đặt các cơ quan này. Nhưng hồi đó

MatxcơvađãkhôngmuốntiếpnhậnvàvẫnduytrìcácquanhệvớichếđộLonNol.Vậythìtrêntráiđấtnày,còncóthủđônướcnàocóthểchophépchúngtôithiếtlậpmột

nửachínhphủđangcònphảisốngtạmởnướcngoài?Việntrợvậtchấtkểcảvũkhívàcácphươngtiệnvậnchuyểnnhữngvũkhíđóđếntậntay

chiếnsĩcủachúngtôiđềudoTrungQuốcđảmnhiệmmộtcáchvôđiềukiện.Khitôiđặtvẩnđềtrảtiền,ChủtịchMaođãnói:“Chúngtôikhôngphảilàbọnláisúng.Vềmộtsốlĩnhvựckhác,cóthểnóiđếnchuyệnchovayhoặctrảtiềnsau,nhưngvềvũkhíthìkhông”.SựgiúpđỡcủaTrungQuốcvềchínhtrị,ngoạigiaocũngvôđiềukiệnnhưviệntrợquânsự.ChínhphủTrungQuốcđãchuyểntấtcảBộNgoạigiaođặttạimộttoànhàrộngrãitođẹp

(trướckialàĐạisứquánPháp)đinơikhácđểdùnglàmtưdinhchomộtQuốctrưởng“bịtruấtphế”vànhữngngườiđitheo,đồngthờicòntuyênbố,đâylàlãnhthổbấtkhảxâmphạmcủatôi,muốnsửdụngđếnbaogiờcũngđược.CánhtráicủatoànhàmớiđượcdùngđểđặttrụsởChínhphủkháng chiến.ChínhphủTrungQuốc còngiúp chúng tôimộtđộingũ thưkývănphòng,dầndầnthaythếbằngđồngbàocủatôitừtrongnướcchạysangphụcvụchínhnghĩacủaCampuchia.Cácxecộ,phươngtiệncũngdoTrungQuốccungcấp.TrongbuổigặpChủtịchMaoTrạchĐôngngày1-5-1970,tôinói:-ThưaChủtịch,TrungQuốcphảigánhvácnặngnềquá.TrungQuốcđangtrợgiúpnhiều

nướcthuộcthếgiớithứba.Bâygiờtôilạitớiđâycùngvớinhiềungườiđitheo,quảlàthêmgánhnặng.Chủtịchtrảlời:-Tôiđềnghịngàiđưathêmnhiềungườiđếnđâynữa.Ngàicàngcóthêmnhiềungườiđi

theo, tôicàngvuimừng.Càngnhiềungườiđoàntụchungquanhngài, tôicàngsungsướng.Ngàichớnênquáquantâmđếnnhữngchuyệnvặtnày.Hãytậphợpnhiềungườihơnnữaởđây.Nếuhọkhôngratrậnđượcthìcứđếnđâyvớingài.Sáutrăm,mộtnghìn,hainghìn,hơnnữacũngđược.TrungQuốcluônluônsẵnsàngtiếpnhậnvàcungcấpchohọmọithứcầnthiết.ChủtịchMaokhônghềmệtmỏikhinóichuyệnvềCampuchia.Mộthôm,ôngbộclộvớitôi:-HoàngthânSihanouknày?TôithíchnóichuyệnvớiHoàngthân.Ngàibộclộýnghĩmột

cáchthẳngthắnvàdũngcảm.Ngàikhôngsợnóiranhữngđiềumìnhnghĩ.Tôihiểungay,Chủtịchthíchđối thoạivớinhữngngườiđôikhikhôngtánthànhmộtsố

quanđiểmcủaông.Mộtbuổikhác,giữalúcđangnóichuyệnphiếmvớinhau,ôngđộtngộtbảotôi:-Ngàixứngđánglàmộtngườicộngsản.Tôitrảlời:-ThưaChủtịch,quảthậttôikhôngbaogiờtrởthànhcộngsảnđược.

ÔngMaocườito:-Ngàithôngminh,lạiyêulaođộng.TạisaokhôngvàoĐảngCộngsản?Tôiđáp:-Tôirấtlười,khôngđọcđượccáctácphẩmcủaMác,củaLê-ninvàcácvịlãnhtụkhác.ÔngMaolạinói:-Hiệnnay,chúngtôicónhữngcuốnsáchtómtắtnhữngtácphẩmđó.Hoặctríchđoạn.Ngài

khôngcầnphảiđọctoàntậpMáchoặctoàntậpLê-ninvẫnlĩnhhộiđượccáctưtưởngthiếtyếu.Tôiliềntrảlời:-ThưaChủtịch!Thếthì,tôithíchđọcMaotuyển,tómtắtnhữngtácphẩmMaoTrạchĐông.CũngnhưĐờGôn,Maocómộttrínhớtuyệtvời.Trongcuộcgặpngày1-5-1970ôngvẫncòn

nhớnhữngđiềutôiđãnóitừnăm1956,1958vàtrongnhữngcuộcgặpkhác.Ôngcóthểnhắclại từngcâunhững lời tôiđãnóinhưmuốnbiếthiệntôicònnhậnđịnhsựviệcnhưcũhaykhông.ÔngtheodõitìnhhìnhCampuchiarấttỉmỉđếnmứctôiphảikinhngạc.Có lần. Ông nói với tôi : “Người ta chê trách Hoàng thân vì đã mở một sòng bạc ở

Phnompenh”.Tôirấtngạcnhiênvìđúnglànăm1969tôiđãchomởmộtsòngbạcdoNhànướcquản lýnhằmmụcđích tăng thêm lợinhuậnchoCampuchia,nhưnhiềunướccũngđã tiếnhànhmởxổsốhoặcLôtô.Nhưngnhữngkẻthùcủatôi,mặcdùchínhhọlànhữngkẻđặcbiệtthamlamvàthamnhũng,thoáihoálạicôngkíchtôi,biếnthànhmộtchuyệnrùmbenghòngtạoramộttrongnhữngcáicớlậtđổtôi.ÔngMaonóitiếp:-Theoýtôi,thàmởsòngbạccònhơnnhậnviệntrợMỹ.Tôibiết,ngàikhônglàmnhưvậyvì

lợiíchcánhân.Cácngàiđanggặpnhiềukhókhănvềngânsáchvàngàiđãmởsòngbạcđểlấytiềnđưavàokhobạcnhànước.NgườidânCampuchiarấthammêcờbạc.VậythìtạisaolợinhuậnđólạikhôngthuvềchoNhànước,cứđểlọtvàotúichủthầutưnhân?Mộtnhânviênbướcvào,khẽnhắcChủtịchMaolàđếngiờralễđài.Chủtịchnói:-Khoanđã!CâuchuyệntôiđangnóivớiHoàngthânSihanoukđâyrấtthíchthú.ÔngtiếptụchỏichuyệntôivềCampuchia,đặtnhiềucâuhỏivềLonNolvàSirikMatak.SirikMatakđãtừng làmđạisứCampuchiatạiBắcKinhvàMaocũngđãgặpLonNolvài

thángtrướcđó,nhưngôngchưacóýniệmrõràngvềhaitácgiacuộcđảochínhnày.Cuộcnóichuyệnkéodài suốthaigiờ, trong lúcmọingườiđangchờđợi tập trung tạiquảng trườngThiênAnMôn,chỉchờChủtịchMaoxuấthiệntrênlễđàilàbắtđầubắnpháohoamừngngàyQuốctếlaođộng1-5.Hồiđó,báochívàmộtsốnhàngoạigiaođồnrằngôngMaobịyếumệt,nhưngthậtratối

hômđóôngnóichuyệnrấtlâuvớitôi.

Không thể nào tiếp tục hợp tác vớii Khmer Đỏ

Nhưvậylàtừtháng3-1970,saukhibọnLonNol,SirikMataklàmđảochínhlậtđổrồikếtántửhìnhvắngmặttôi,tôisốnglưuvongởBắcKinhcùngvớivợtôilàBàhoàngMonic.Saukhiralờikêugọikhángchiến,tôiđượccácthủlĩnhKhmerĐỏởbưngbiềnKhieuSamphan,HuNim,HouYoun,ThiunMunhưởngứng,cùngthamgiaChínhphủđoànkếtdântộcVươngquốcCampuchia,dotôiđứngđầu.Chínhphủnàycótrụsở“kép”đóngởBắcKinh,trongđócóPenNouth,ThiunMun...vàđóngởbưngbiềntrongnộiđịaCampuchiatrongđócóKhieuSamphan,HuNim,HouYoun...ĐiềuđócónghĩalàtôiđứngđầumộtChínhphủcóKhmerĐỏthamgia,nhưnglúcđóhọchưaphảilànhữngkẻtànsátnhândân,đồngbàocủamình.TrongthờigiannàyhọvẫnlànhữngngườikhángchiếnchốngđếquốcMỹvàbọnđảochínhtiếmquyền,tựxưnglànhữngngười“cộnghoà”.QuanhệgiữatôivớicácthủlĩnhKhmerĐỏngàycàngtrụctrặc.Tôithườngđềnghịvớicác

bộtrưởngKhmerĐỏởbưngbiềnchotôivềthămvùnggiảiphóng.Lầnnàohọcũngtừchối,viện lýdotínhmạngtôi làrấtquý, tôikhôngđược liềumạng...Cuốicùng,mãiđếntháng3,tháng4-1973cácvịđómớichấpnhậnđểtôivềthămcáckhuvựcgiảiphóng.Tạiđâytôiđãđược gặpKhieu Samphan, Son Sen ,HouYoun,HuNimvà... Saloth Sar tứcPol Pot.Nhưngngườitachỉchotôinhìncáigìhọmuốntôixem.Ngaytừđó,tôiđãhiểuphảixửsựnhưthếnào.Tôiquyếtđịnhthôngbáochocác“đồngchí”KhmerĐỏcủatôibiết,saukhichiếnthắngtôisẽtừchức.BởivìđếnlúcđóthìcólẽtôichẳngcònphụcvụgìđượcchonhữngnhàcáchmạngkiểuKhmerĐỏnàynữa.Từđó,nhiềulầntôicôngkhaibầytỏýđịnhnày.TạiHàNội,trongdịpTếtNguyênĐánnăm

1975củaViệtNam,tứcbathángtrướckhinhữngngườicộngsảngiànhđượcthắnglợivàohồitháng4nămđó,tôiđãnóirõvớiôngIengSaryvàcácbạncủaôngta,cócảcácnhàlãnhđạoViệtNamcùngchứngkiếnlàPhạmVănĐồng,VõNguyênGiáp,NguyễnDuyTrinh,làsaukhichiếnthắngđếquốcMỹvàbèlũtaysai,tôisẽtừbỏmọichứcvụ,xintrởvềCampuchiasốngnhưmộtcôngdânbìnhthường.ỞTrungQuốc,tôicũngđãnhiềulầntâmsựvớiThủtướngChuÂnLai,cólẽtôikhôngthể

nàohợptácđượcvớiKhmerĐỏ,sauthắnglợiđãthấyrõ.ÔngChuÂnLaicamđoanlàông

thôngcảmvớitôinhưngkhuyêntôiđừngbộclộýđịnhnàychođồngbàotôibiết,vìhọđangcầmsúngchiếnđấuhysinhchosựnghiệpchínhnghĩacủaSihanouk.Tôitrảlời,sẽcốkìmhãmýđịnhtừchứcchođếnngàythắnglợi.ChủtịchMaocũngbiết

đượcýđịnhcủatôisẽtừchứcsaungàyđạtđược“thắnglợichung”,vàđãthuyếtphụctôiđừng“bỏrơi”KhmerĐỏ.Tháng9-1975,trướcmặtôngKhieuSamphan,KhieuThirith(vợIengSary),XamđecPen

Nouth(lúcđólàThủtướngChínhphủđoànkếtdântộcVươngquốcCampuchia)vàvợtôilàMonic,ChủtịchMaonói:-Hoàngthânthânmến!TôibiếtrõgiữangàivớicácđồngchícộngsảnCampuchiacủangài

cónhữngsựhiểulầm.Nhưngkhôngnênquênrằng,nhữngyếutốhoàđồngvẫnnhiềuhơnbấtđồng.Vìtônkínhnhânvậtvĩđạirấtcaotuổivàcũngđãrấtốmyếunày,tôiđànhmỉmcười.Khieu

Samphancũngcườitheonhưnglàmộtnụcườinhănnhúmvàlạnhlùng.CònôngbạngiàPenNouthcủatôithìtỏrakhônglấygìlàmkhoankhoáilắm.Lúcđótôicònhivọng,màsaunàymớibiếtmìnhngâythơ,làsaungàychiếnthắngcólẽtôivẫncóthểsốngyênổnởtrongnướcnhưmộtngườinghỉhưubìnhthường,khôngphiềntoáimàcũngkhôngnhụcnhã...Ngày17-4-1975,quânKhmerĐỏtiếnvàoPhnompenh.Ngaysauhômchiếnthắngtôiđãđề

nghịbanlãnhđạoKhmerĐỏchotôiđượcvềnước.Vàingàysau,Angca,tứctổchứclãnhđạocủaKhmerĐỏvàchínhphủmới,thôngquaôngKhieuSamphanlúcđóđanggiữchứcPhóThủtướng,đềnghịtôi“kiênnhẫn”chờđợivìtrướcmắtđangcònphảitruyquét“nhữngtêntaysaicủađịchđangcònnhungnhúcởPhnompenh”đedoạtínhmạngtôi.Họnóithêm,nhữngđiềukiệnvệsinhtrongthủđôhãycòntồitệ,đangcó“bệnhdịchhạchvàdịchtả”.Thậtra,KhmerĐỏlúcđóđãxuađuổitoànbộdânchúngrakhỏithànhphốrồi.Liềnsauđó,

quabáochívàđàiphátthanhnướcngoàimàtôirấtháohứctheodõiởBắcKinh,tôiđượcbiếttìnhcảnhthảmkhốccủaviệclùadânrakhỏithànhphố.NhiềuđồngbàocủatôichạytrốnsangPháp,viếtthưkểchuyệnchotôirõ,KhmerĐỏđãlầnlượtthanhtoánnhữngngườithuộcphecánhcủaLonNolvàcủacảSihanouk.NgayđếndânchúngCampuchia,nhữngngườichờđónKhmerĐỏtiếnvàonhưnhữngngườigiảiphóngchohọ,cũngbịđuổikhỏi thànhphố,hàngngànngườichếtgụctrêncácnẻođường.ÔngbạnKimNhậtThànhcủatôi,ChủtịchnướcCộnghoàdânchủnhândânTriềuTiênlà

ngườiđãđóntôisangBìnhNhưỡng,cũnglàngườiđãthươnglượng,trongnhữngđiềukiệnhếtsứckhókhăn,đểtôiđượctrởvềPhnompenh“tươngđốinhanh”,tránhchotôikhỏibẽmặttrước thếgiới.Trướckhi chịumởcánhcổngPhnompenhcho tôi trởvềvào tháng9-1975,nhữngngườigọilà“đồngchíđỏ”củatôicòndựnglêntrướcmặtvịlãnhđạoTriềuTiênhàng

ngànvậtchướngngại.Họchỉchịuđưatôivềkhihọcầnsửdụngtôilàmtấmbìnhphong,mộtthứcosmetic để

“Quốctrưởng”SihanoukđọcmộtbàidiễnvăntrướcĐạihộiđồngLiênHợpQuốcvàolúcđangloantruyềnnhữngtinđồnđánglongạivềtaihoạdiệtchủngởCampuchia.NếutôinhậnlờiđihọpởLiênHợpQuốc,cũnglàđểcódịpngẩngcaođầutrởvềCampuchia,

xuấthiệnmộtlầncuốicùngtrênthếgiớinhưmộtngườiđãgópphầnxâydựngchiếnthắngchungsau5nămnhụcnhãsống lưuvongvàchịunhiềuhysinh.Tôichưamuốnrờibỏsânkhấuchínhtrịtrướckhibắnmột“chùmpháohoa”tạiLiênHợpQuốc.Thờigianđầucủatôiởtrongnướctươngđốidễchịu.BanlãnhđạoKhmerĐỏlúcnàyvẫn

còncầndùngtôilàmngườiphátngônchocácchếđộcủahọtrêndiễnđànLiênHợpQuốc,vàcũnglàđểsơnphếtlạicáchuyhiệucủachếđộnàytrêntrườngquốctế,thôngquachuyếnđithămhữunghịchínhthứccủatôitớinhiềunướcbạnởchâuÁchâuÂu,châuPhi.Vảlại,KhmerĐỏcólẽcũngđãsuytính,nếuđểsổngmấtSihanouktrongchuyếnđicôngcánởnướcngoài(từtháng9đếntháng12-1975)thìthậtlà“nguyhiểm”.Vìvậy,họđãcốlàmravẻtửtếđốivớitôivàgiađìnhtôiKhieuSamphanvàSonSenđãthưavớitôi:-TâuĐứcvua(đúngthậtvậy,họgọitôilàVua,nguyênvăntiếngThơmlàPreahKaruna),

cáchoàng tử Sihamoni vàNarinđrapông có thể tiếp tụchọc tậpởnướcngoài.Đức vua vàHoànghậuMônêang(tứcMonic,vợtôi)cóthểtựdođilạitừCampuchiatớiTrungQuốc,TriềuTiên,tuỳthích...Trongthâmtâm,tôitựnhủthầm:“KhmerĐỏquảlànhữnggentlemen,nhữngngườirấtlịch

sự,thếmàtrướckiatavẫnnghioanchohọ.Dùhọkhôngyêuthíchtađinữa,ítnhấthọcũngkháthôngminhđểđốixửtốtvớita.Vảlại,họcũngcònphảilưuýđếnnhữnglờicựckỳthắmthiếtmàChủtịchMaoTrạchĐông,ThủtướngChuÂnLaiđãgửigắmtachohọ.NhấtđịnhtavẫnsẽtừchứcQuốctrưởngnhưngvẫncóthểchịuđựngđượcsuốtđờitrong“xãhộimới”vìkhôngbịtáchrờikhỏicáccon,cáccháu,vẫnđượctựdođilạiởtrongnướccũngnhưngoàinước”.Cònvềviệcdânchúngđồngbào tôibị lùarakhỏiPhnompenhvàcác thànhphố,đưavề

nôngthônsinhsốngrasaothìKhieuSamphancamđoanvớitôi là“họvẫnmạnhkhỏe,tấtnhiênphảilaođộngchântay,vấtvảnhưngainấyđều“tựnguyện”(?)vàrất“phấnkhởi”.Tôingâythơtinngay.Từtháng9-1975,BanlãnhđạoKhmerĐỏchotôiởtrongĐiệnKhêmarin,ngaybêncạnh

Cungđiệncóđặtngaivàng.ĐiềuđángbuồnlàCungđiệncóngaivuakhôngđượcbảoquảnchútnào,phủđầybụivàngàycàngđổnát.KhôngnóigìđếnCungđiệnVécxaiởPhápmàngaytạiLiênXô,ĐiệnKremlivàcáccungvuaởLêningrátvẫnđượcgiữgìncẩn thận.TạiTrung

Quốc vẫn bảo quản, trùng tu, tô điểm các hoàng cung cũng như các đền chùa. Còn ởCampuchia,KhmerĐỏtiếptụcmốithùhậncủahọđốivớichếđộquânchủvàvớicảđạoPhật,kểcảnhữngvậtvôtri,vôgiác.KhmerĐỏkhôngthoảmãnvớiviệcgiếthạimộthoàngtử,côngchúa,hoàngthân,những

nhânvậtbảohoàng,nhữngtínđồđạoPhật,đạoHồi,đạoThiênChúa...,bọncựcđoannàycòn“tànsát”cảtượngPhật,sanbằngđềnchùathiêuhuỷcácbảnKinhPhật,nhữngbáuvậtcủavănminh,vănhoávàtriếthọcPhậtgiáo.Lúcnày,bácgáitôilàCôngchúaMôm,mẹvợtôilàPomPeangvẫnsốngchungvớiMonicvà

tôitrongđiệnKhêmarin.Ngoàira,đượcphépsốngtrongHoàngcungvớichúngtôicòncó:bàSarSaorotlàthưkýriêngcủavợtôi;ôngKerMêat,cựuquanchứclễtâncủaTriềuđìnhvàcựuđạisứMặttrậnđoànkếtdântộcởBắcKinh;bàBuaTanlàemhọMẫuhậu;bàNáp,hầuphòngcủavợtôi.BanlãnhđạoKhmerĐỏcòndànhchochúngtôimộtânhuệnữa:bàChin,tiếnsĩyhọcthànhviênĐoànytếCộnghoànhândânTrungQuốctạiPhnompenhvàmộtnữytáBệnhviệntrungươngtừTrungQuốctớicũngsốngngaytrongHoàngcungđểtiệnđêmngaychămsócsứckhỏechotôivàgiađìnhtôi.CongáitôilàSoryaRoenxicùngvớigiađìnhsốngtạimộtngôinhàkiểumớigầntượngđàiĐộcLập,sáttưdinhcủavợchồngXamđecPenNouth.HoàngthânNorodomPhurissaralúcnàyhãycòngiữchứcBộtrưởngTưphápcùngvớivợvàconrểcũcủatôilàHoàngthânSisowathĐussađi,contraitôilàKhêmanurắc,đãtừngthamgiakhángchiếnchốngLonNol, trung thànhphụcvụsựnghiệpcáchmạngcủaKhmerĐỏ, cũngđượcphépthườngxuyêntớithămtôi.CácôngKhieuSamphan,SonSen,HuNim,bà IengSary,ôngCôiThuôn -Bộ trưởngTài

chínhvàThươngmại,ôngTốcThonBộtrưởngCôngchínhvàmộtvàicánbộcấpcaokháccủaKhmerĐỏcũngthườngxuyênđến“cùngcơmgiađình”vớitôivànhữngngườithâncủatôitrongĐiệnKhêmarin.Họănrấtngonlành,nhiệtliệtcangợibácgáitôilàcụMômđãchỉđạolàmnhữngmónăntuyệtvời.BộphậnKhmerĐỏphụcvụtôilúcnàycómộtcánbộ(tiếngThơmgọilàKammaphibal)vốn

làmộtkỹsưbưuđiệnđãhọctạiPháp,hainhânviênvừalàthưkývừalàquảnlýcũnglàhaikỹsưđãtốtnghiệpđạihọcởLiênXôvàTiệpKhắc,bathanhniênphụcvụviệcquétdọnnhàcửavàhaicôgáilàmbếp.Nhiềuquânnhân(tiếngThơmgọilàYuthea)phụtráchcanhgácHoàngcungvàlàmvườn.Tấtcảnhữngngườiphụcvụtôiđềurấtlễphépvàchămchỉ.Khinóichuyệnvớitôi,cáccôcáccậunàyhãycònsửdụngnhữngdanhtừcũcủaTriềuđình,nếukhônghoàntoànbiểulộniềmtônkínhvàưuáiđốivớitôithìítnhấtcũngchứngtỏhọlà“dânđôthị”.MộtsốbinhlínhchobiếtđãhọccấptiểuhọcvàtrunghọcrồimớigianhậpquânđộiKhmerĐỏsaukhiLonNollàmđảochính.

Chuyếntrởvềnướcđợtnàycủatôichỉvẻnvẹncóbatuần,thờigianvừađủđểcùngvớibanlãnhđạoKhmerĐỏsoạnthảobàidiễnvănmàtôisẽđọctrướcĐạihộiđồngLiênHợpQuốc.Trongkhoảngthờigianngắnngủinày,tôichỉrakhỏiCungđiệncómộtlần,màlạilàbằngtàuthuỷ!Từdướisôngnhìnlên,tôikhôngthấymộtbóngngườinàotrênbờsôngMêcông,sôngTônlêXápvàsôngBassac.Thủđôđãtrởthànhmộtthànhphốchết.Tôibànghoàngcảngười.SaubatuầnđượccoinhưmộtthiêndiễmtìnhkhákỳlạvớiKhmerĐỏ,tôilạirờiđấtnước

mộtlầnnữađểthựchiệnmộtchuyếncôngdudàibathángđếnTrungQuốc,TriềuTiên,LiênHợpQuốc,Rumani,NamTư,Anbani,Irắc,Xyri,Xuđăng,Tandania,Pakixtan...Thiêndiễmtìnhkhôngkéodàinữa.KhiđếnBắcKinh,tôiđượcôngNutSôhom,vốnlàtuỳviênbáochícũthờikỳthànhlậpMặttrậnđoànkếtdântộcVươngquốcCampuchiabáocáovớitôilàôngđãthôngbáovớigiớibáochínướcngoài(chủyếulàcácbáoxuấtbảnởPhápvàHồngCông)nhữngtintứcvềtìnhhìnhPhnompenhdướichếđộKhmerĐỏtừhồitháng9-1975.Ônglượmlặtnhững“tintứcquýgiá”nàytừmộtsốthànhviêntronggiađìnhtôiđãtheotôitừBắcKinhvềnướcrồilạicùngvớitôiđithămBắcKinhhồitháng9-1975.Nhữngthànhviênnàyngoàivợtôicòncóbácgáitôi,mẹvợtôi,bàSarSaorot,bàNáp.ởlạiPhnompenhlúcđóchỉcóôngKerMêat,bàBuaTan,bàTan,congáitôilàSoryaRoenxivàgiađìnhcháu.CònKhêmanurắc,Phurisssara,Đussađithìtừtháng5-1975đãphảituânthủmộtkỷluậtcủaKhmerĐỏ:khôngbaogiờđượcđiranướcngoài.ÔngNutSôhomđãthôngbáovớigiớibáochíquốctếlà,nhữngthànhviêntronggiađìnhtôithừanhận,Phnompenhđãthậtsựtrởthànhmột“thànhphốma”.Tấtcảbầubạncủanhữngngườiđitheotôiđã“biếnmất”.ÔngNutSôhomcònchobiết,báochínướcngoàiđưatintôibịngượcđãivàkhinhmiệt.

Thậtra,điềunàylúcđóchưaxảyravớitôi,đếncuốinăm1975nómớitrởthànhsựthực.Báochícũngviết,tôiđãkhócnứcnởvìtuyệtvọng.Thậtra,điềunàycũngchưađúng.Hồitháng9nàytôichưakhóc,vìtôichỉởCampuchiacóbatuần,vàcũngchỉsốngtạiPhnompenh,trongHoàngcung,lúcnàytôiđangcònyêntâm.Thếnhưng,nhữngđiềubáochíđăngvàSôhomtiếtlộvớitôiđãnhưmộttànlửabénvàomồithuốcsúng.TrongkhitôiđangởthămTriềuTiênthìtạiCampuchia,HộiđồngcácbộtrưởngcủaKhmerĐỏđãquyếtđịnhgửichotôimộtbứcthưkhiểntrách,báochotôibiết:“Trongtươnglainhữngnhàcáchmạnganhhùng(tứcKhmerĐỏ)đãtừngđổkhôngbiếtbaonhiêumáuđểcứunướcvàvựcnhândânđứngdậysẽkhôngdungthứchobấtcứkẻnàoxúcphạmđếnvinhdựvàthanhdanhcủahọtrêntrườngquốctế,vukhôngchếđộmới”.Trong câu kết luận, cái chính phủ họpở Phnompenh dưới sự chỉ đạo của ban lãnh đạo

KhmerĐỏđãnémvàomặttôimộtcâuchửi,hỗnláochưatừngthấy,nguyênvănnhưsau:

“Ôngđãchọnconđườngxấu,ôngsẽchẳngđượcgìcảvàsẽmấthết”.Láthư,vớilờilẽkhôngbìnhthường,doKhieuSamphan,PhóThủtướngkiêmBộtrưởng

Quốcphòngkýtên.VậymàlúcđóởPhnompenhvẫncòncóXamđecPenNouthrấtkhỏemạnhđanglàmThủtướng.SaunàytôimớiđượcchínhPenNouthsửngsốtvàbuồnbựcbáochobiết,KhmerĐỏđãsoạnthảo“cônghàmkhiểntrách”nàymàkhôngthôngbáogìchoôngbiếtcả.Tôicũngnhớlạitrongkhoảngthờigian1970-1975tứclàđangcònkhángchiến,nhữngthôngbáocủaKhmerĐỏphátranướcngoàikhinóiđếnnhữngphiênhọpcủaHộiđồngBộtrưởng trong vùng giải phóng đều nhấnmạnh đến sự cómặt của anh họ tôi là NorodomPhurissara.Vậymà,đếntháng9-1975,khigặptôiởĐiệnKhêmarin,Phurissaralạibộclộvớitôilàcái“BộTưpháp”củaôngcũngkhôngcóquantoà,ôngkhôngbaogiờđượcmờiđidựcácphiênhọpcủachínhphủcả.KhmerĐỏđưatênNorodomPhurissaratrongcácbảnthôngbáođểlàmravẻđâylàmộtchínhphủcủa“vươngquốc”và“đoànkếtdântộc”Campuchia,nhằmlừabịpdưluận.Thậtra,chỉcómộtmìnhbanlãnhđạoKhmerĐỏquyếtđịnhmọiviệc.Giờđây,nhậnđượcláthưkhiểntráchcủaKhmerĐỏ,láthưđãlàmtôinhiềuđêmmấtngủ,

phảnứngđầutiêncủatôilàviếtthưtrảlờibáotintôitừchứcrồisẽsangsốnglưuvongởPháp.Nhưngrồi,nhưmộtngạnngữPhápđãnói:“Đêmtốiđemtớilờikhuyên”,tôilạiquyếtđịnh

cứtrởvềnước.Trướchết,đâylàtôitrởvềvớinhândâncủatôi.Tôibiết,KhmerĐỏkhôngcoitrọngtôinhưlàmộtngườiđứngđầuNhànướcCampuchiacáchmạng.Tôikhôngtrởvềdothamvọngcánhânvềquyềnlực,màdotìnhyêuđốivớinhândân,nhấtlàtronglúcnhândânđangbịhànhhạ.TôilàngườitheođạoPhật.ĐứcPhậtTổchẳngphảilàngườitrànđầytìnhthươngđóhaysao?Thếlà,đếntháng12-1975,tôinhấtđịnhtrởvềCampuchia,mặcdùnhiềungườithâncủatôi

đangđịnhcưvôthờihạnởPháp,vannàitôiđừngtrởvề.Tôitrảlời:“ChínhphủCampuchiađềnghịtahoànthànhmộtsứmệnhởLiênHợpQuốcvàkhoảngmộtchụcnướcbạn.Tađãlàmxongnhiệmvụvàsẽkhônglàmgìchochínhphủnàynữa.Tasẽtừchức.Nhưng,tatựcoimìnhnhưmộtngườilính,trướckhixingiảingũphảitrởvềdoanhtrạiđã”.LúcnàytôiđangởthămNamTư,cùngvớimộtsốngườitronggiađìnhđếnnơihọpmặt.KhôngaihàohứngvềCampuchia.Cũngnhưtôi,mọingườicảmthấykhôngcóđiềugìtốt

lànhđangchờđón.Tôibảohọ:“Giađìnhtaphảinêucaotấmgươngyêunước.Chiếntranhđãkếtthúc.ChínhquyềnLonNolđãbịquétsạch.Bọnđếquốcđãbịtrụcxuấtvàkhôngtrởlạinữa.KhmerĐỏsaukhilàmtahéohongầymòntrongnhữngngàysốngxaTổquốc,cuốicùngđãchấpnhậnchochúngtasốngtronglòng“chếđộmới”.Taphảichớplấyvậnhộinày,vìdanhdựcủaHoàngtộc,bằngcáchchấpnhậncuộcsốngbìnhdị,thanhbần,nhưnhữngdânthường,

nhữngnôngdân”.Cáccon tôi,mỗigiađìnhnhỏquyếtđịnhmộtcách.SoryaRoenxicùngvớichồng làmột

đảng viên cộng sản và các conđã trở về Phnompenh từ tháng9-1975. BotumBopha cùngchồngcon,tuychẳngthíchthúgìnhưnglúcnàycũngmiễncưỡngvìđạolàmconmàtheotôitrởvềnước.YuvanathcùngvợconxinđượcditảnsangHồngCông,sauđóítlâuvìcuộcsốngquákhổ

cựcđến1980lạixinsangMỹ.Ranarit,tiếnsĩLuậthọctốtnghiệpởPhápcùngvớigiađìnhxinởlạiPháptiếptụccôngviệcgiảngdạytạimộttrườngđạihọc.Sakrapông,đượcsựgiúpđỡcủanhiềucôvợ,mởmộttiệmăntạiPháp.BophaDevicùng

chồngconxinđịnhcưởParis.CònSihamonivàNarinđrapônglàhaingườiconchungcủatôivớiMonictiếptụchọctậpởBìnhNhưỡngvàMatxcơva.KhitớiAnbani,tôilạigặpmộtchuyệnnhụcnhãnữadocác“ôngchủmới”ởPhnompenh

dànhchotôi.Trongbữatiệcchiêuđãi,tôiđượcThủtướngAnbaninângcốcchúcmừngnhânsựkiệnHiếnphápmớicủaCampuchiavừacôngbố.Tôirấtsửngsốtvìchẳngbiếtgìcả.ĐếnBắc Kinh, tôi gọi điện cho Khieu Samphan đề nghị cho biết nội dung bảnHiến phápmới.XamphontrảlờikhitôitrởvềPhnompenhsẽđưachoxem.TạiBắcKinh,bàvợôngcựuđạisứĐứcởCampuchiavàlàmộtngườiquenthâncủatôiđãkhôngsaongănđượcnhữngdòngnướcmắtkhitôivàgiađìnhđếnchàotừbiệtvàxinlỗivìkhôngthểnghetheolờikhuyênthânthiếtcủabàlàđừngtrởvềnướcnữa.BàlongạicóchuyệnchẳnglànhxảyđếnvớichúngtôivàtoànbộHoànggia.Ngày31-12-1975mộtchiếcmáybaycủaTrungQuốcđưatôicùnggiađìnhvànhữngcánbộ

KhmerĐỏ“tháptùng”từBắcKinhtrởvềPhnompenh.Ngày5-1-1976tôichủtoạphiênhọpcủaHộiđồngBộtrưởngtạiHoàngcung.Chươngtrìnhnghịsựgồmcó:trìnhQuốctrưởngbảnhiếnphápmớimàKhmerĐỏđãbiên

soạnvàcũngđãthôngquatoànbộ.Giớithiệuquốckỳmới,quốccamớicũngđãdoKhmerĐỏquyếtđịnh.“VươngquốcCampuchia”màdướinhãnhiệunàyKhmerĐỏđãchiếnđấuchốnglại“chếđộ

cộnghoà”LonNolnaybãibỏ,thaybằngtên“Campuchiadânchủ”.Phậtgiáokhôngđượccoilàquốcđạonhưđã ghi trongCương lĩnh chính trị củaMặt trậnđoànkếtdân tộcCampuchiatrongcuộcchiếnđấuchốngLonNol.Mọitôngiáokháccũngđềubịthủtiêu.Quyềntưhữu,từbànghế,nhàcửa,tiềnbạc...đềubịcấm.Tấtcảmọingườiphảitrởthànhvôsản.Toàndânphảisốngtrongtậpthể,trongcáctrạilaođộng.Hệthốngluậtpháp“cổđiển”bịbãibỏ.TổchứccủaKhmerĐỏ,gọilàAngca,làtổchứccaonhất,lớnnhất,mạnhnhất,cóthẩmquyềnquyếtđịnhnhất,ngaycảtronglĩnhvựcsốngchết.Danhtừ“côngdân”bịloạibỏ.

Đầu tháng12-1975: trong lúc tôi chưa trởvềCampuchia,ôngYêngXaryra lệnhchocáctrưởngđoànngoạigiaocủachínhphủCampuchiaphảivềngayPhnompenhdựmộtkhoá“tậphuấn”kéodàibốntuần.ÔngChiaXan,mộtcánbộtrungthànhnhấtvớitôiđãkhángnghịlại.Ôngnhấnmạnh,QuốctrưởngSihanouksắptớithămRumani,bảnthânôngChiaXanlạiđanglàmđạisứởđó.NếurútngayđạisứvềnướcthìvừabấtkínhđốivớiQuốctrưởng,lạivừabấtnhã đối với Chủ tịch Rumani Nicôlai Xêauxexcu là vị chủ nhà nghênh tiếp Quốc trưởngCampuchiatớithămhữunghịchínhthức.YêngXarybácbỏkhángnghịcủaChiaXan,việnlýdocôngviệcnộibộcủanước“Campuchiamới”cònquantrọnghơnchuyếnđithămcácnướcbạncủaSihanouk.Cuốicùng,dođíchthânThủtướngPenNouthcanthiệp,cácđạisứCampuchiaởnhữngnướcmàtôisẽtớithămmớiđượctạmhoãnvềnướcchotớikhitôihoànthànhchuyếncông cán này. Khoảng cuối tháng 12-1975, tất cả các đại sứ và trưởng đoàn ngoại giaoCampuchiaởnướcngoàiđềuđãtrởvềnước.TôivềmuộnvàingàyvìcònởlạiBắcKinhchàotừbiệtcácquanchứcTrungQuốcvàcácnhàngoạigiaonướcngoàiởBắcKinh.Ngày31-12-1975tôivềđếnPhnompenh.Tấtcảcácđạisứđãvềnướctrướctôikhôngai

đượcphéprasânbayđón,cũngkhôngaiđượctớiđiệnKhêmarinchàotôi.Ngaytối32-12-1975,KhmerĐỏmởtiệctạidinhChínhphủđặttrụsởtrongtoàbiệtthựcũcủaKhâmsứPhápnhằmchiêuđãicácnhàngoạigiaonướcngoàitạiPhnompenh.VẻnvẹnchỉcóđạisứTrungQuốc,đạisứTriềuTiên,đạisứViệtNamvàđạibiệnlâmthờiCuba.Bữatiệcnàyđượcđặtdướisựchủtoạcủatôi!Khăntrảibàn,khănăn,đĩa,cốc,thìa,dĩa,daođềucóthểchấpnhậnđượcvềmặtvệsinh,nhưngmỗivịkháchchỉcómộtchiếcthìa,mộtdĩa,mộtdaodùngtrongsuốtbữatiệc.Mãiđếnkhitrángmiệngmớithaybằngmộtchiếcdĩanhóxíu.Bátđĩa,cốcchénđềulànhữngthứnhặtnhạnhtừnhiềunhàdânđãbịcưỡngbứclùarakhỏithànhphốtừngày17-4-1975.Tôinhớlại,hồi tháng9nămđó, trongđợtvềnướcđầutiên,khiđidạochơitrêntàuthuỷ,tôiđượcdùngcơmngaytrêntàu.Tôirấtngạcnhiênkhinhìnthấynhữngđĩabầytrênbànănlạiinhìnhquốchuy...Malaixia!HẳtnhữngthứnàylàtàisảnquýcủasứquánMalaixiatạiPhnompenh.Ngaytừhồiđó,tôiđãlưuýcácôngchủKhmerĐỏlàkhichiêuđãikháchquốctếchớdùngnhữngbộđồăncóinhìnhquốchuynướcngoài.Tôichohọbiết,trongHoàngcungcónhữngbộđồănrấtsangtrọng.Hơnnữa,nhữngthứđóđềuinhìnhquốchuyCampuchia.Nhung đối với họ, quốc huy của Malaixia còn thích thú hơn quốc huy của Vương quốcCampuchia?Tháng9năm1975,khilênđườngđiBắcKinh,LiênHợpquốcvàtớithămkhoảngmộttá

nướcbạn,tôiđểlạitrongĐiệnKhêmaribácgáitôicùngvớibàBuaTanlàemhọMâuhậu,bàKhônlàcungtầncủaMẫuhậuvàôngKerMeat,cựuquanchứclễtâncủaTriềuđình.KhitôitrởvềPhnompenhngày31-12,ôngKerMeatbịmấttích.Sauđótôiđượcbiết,thừadịptôivắng

nhà,bọnlínhKhmerĐỏđãlôiôngramộtchiếcxeJeepđưađimộtnơinàođókhôngaibiết.BàBuaTanvàbàKhoncũngbịđưađimộtcôngxãthuộctỉnhBattambangtiếpgiápvớiTháiLan.Maymắnlàmsao,bàIengThirithlàvợôngIengSary,ngườihùngsốhaicủachếđộmớiđãvuilòngchấpnhậnláđơncủavợtôilàbàhoàngMonic,đểchohaibàphụcvụcủaMẫuhậuđượctrởvềvớichúngtôi.Việc“phóngthích”haibànàylàmộtânhuệđặcbiệtvàduynhất,bởivìtrướcđóvàsauđó,

KhmerĐỏkhôngđểchobấtcứmộtaithoátkhỏinhữngcôngxãđịangụcmàkhôngbịtrừngtrị.Dĩnhiên,AngcađãchẳngvuivẻgìkhiquyếtđịnhtrảlạichúngtôibàTanvàbàKhon.Họphảilàmđiềuđóvìhailýdo:trướchết,AngcachưamuốnchotôitừchứcnhưtôiđãbộclộvớicácôngKhieuSamphanvàIengSarynênhọmuốnlàmviệcnàyđểtôivuilòngphụcvụAngca.ThứhaibàIengThiriththờinhỏcùnghọcmộttrườngtrunghọcởPhnompenhvớiMonic,vẫnthườnggọiMoniclà“Monichbénhỏđảngyêu”,cókhicòngọilà“emgáiMoniccủachị”.BàTanvàbàKhonkhiđượctrởvềnhàthườngthìthầmkểlại:“Trongcôngxãmàchúngtôi

laođộngcógàimậtvụcủaAngcatheodõichặtchẽtấtcảmọingườithếmàvẫnkhôngngănđượcmỗiđêmcóvài“nôlệ”chạytrốn.NgườitacònlôikéomuachuộctrongđámnôlệmộtsốngườitrởthànhđaophủcủaAngca.Mộtmụđànbàkhônghềgiấugiếmmìnhlàmộttrongnhữngtênđaophủđó.Mụkhoeđãgiếtđượcvôkhốitênphảncáchmạngbằngcáchđậpgậyvàođầuchođếnchết”.Nhiềutrẻnhỏđãbịgiếtchỉvìđilạc.Trờitối,đánglẽphảitrởvềcôngxãnàythìcácemlại

đinhầmsangcôngxãkhác.Thếlàngườitaphảithanhtoánnhữngtên“giánđiệp”đó,mặcdùkẻbịtìnhnghichỉlànhữngtrẻnhỏsáu,bảytuổi.Nhữnghìnhphạtđốivớitrẻemphạmmỗiởmức“trungbình”chưatớitộitửhìnhcũngcựckỳđộcác,tứclàbắtnhịnăn,bắtphơinắnghànggiờkhôngchouốngnướcvụtbằngroi,đánhbằnggậy.Nếuđứatrẻtrótnhặtmộttráicâyđãthốimộtnửa,rụngtừtrêncâyxuốngđấtmấyngàyrồicũngbịghépvàotộiăncắptàisảncủatậpthể.NgaycảconcáicủabinhlínhKhmerĐỏkhiđauốmcũngkhôngđượcchămsóc,thuốcmen”.Tôirấthoangmangkhinghenhữngcâuchuyệnnày,đượckể lạibằnggiọngnóithì thào

trongđêmtối.Tạisao lạicósựđộcácnày,nhữngtộiácnày?Nhữngcâuhỏiđócứrộn lêntrongđầuóctôiTronglúcđó,cuộcsốngcủatôivẫncứđượcbốtrímộtcáchgiảtạo.VớitưcáchlàngườiđứngđầuNhànước,tôivẫncứphảitiếpcácđạisứ,vẫnphảitổchứcnhữngbữatiệcchiêuđãi.Kháchmờicủatôixếptheotrìnhtựnhưsau:đạisứTrungQuốc,TriềuTiên,ViệtNam, Anbani, đại biện lâm thời Cuba, các đại sứ Zambia, Palestin, Thuỵ Điển, Nam Tư,Xênêgan...TôimờingườinàyngườikhácnhữngmónănPhápvàđượctấtcảmọingườinhiệthệtkhenngontrongđócócảcácôngKhieuSamphan,SonSen,HuNim,CoiThuônvàcảhaivợ

chồngôngbàIengSary.TôimangtừBắcKinhvềcảmộtcửahiệuthựcphẩmtrongđócómónganhấpbéovàvàithứđặcsảnkháccủaPhápđểdùngtrongcácbữatiệcchiêuđãi.CònvềkhoảnrượunhothìtoànlàthứthượnghảohạngmàbọnLonNolđãnhậptừPhápvàdùngsuốt5nămtiệctùngvẫnchưacạn.Maymắnthaykhôngphảingàynàotôicũngănnhậu.Tôicònphảidànhthờigianchođời

sốngtinhthần.Mỗithángbốnlầntheo“ngàytuần”củađạoPhậttôitớichùaBạctụngkinhniệmPhật,tuântheotámđiềurăncủaPhậtrồiđiviếnglăngtẩmôngbà,chamẹtôi.TrongĐiệnKhêmarin,bọnLonNolkhônghềđụngđếntủsáchcủatôitrongđócónhiềutácphẩmvănhọcPhápvàcảnhiều tờbáocũ.Tôi tựkhuâykhoảbằngcáchđọc lạicácbàicủaRôbeCuatintrêntờThếgiớivàGiannơĐơCôkêtrêntờLơFigarôviếtvềpho-mátvànhữngmónănngoncủaPháp...TôimơnướcPhápđểcốquênlãngCampuchiađangđaukhổcủatôi.Tháng1-1976,saukhiđã“phêchuẩn”cáigọilàHiếnphápmớicủaCampuchia,từnaygọilà

“Campuchiadânchủ”,bảnHiếnphápđãgiếtmộtcáchhợpphápnềnquânchủcủachúngtôilầnthứhaitronglịchsửhiệnđại(lầnthứnhấtlà“chếđộcộnghoà”củaLonNol)tôiđượctiếpxúcvớinhândânlầnđầutiên.TôibắtđầubằngviệctớithămCompuôngChàm.Quanhữngkhuđất trướckia làđồngruộng, tôikhôngnhìnthấybóngmộtngườinào.Đếnkhi tớimộtthunglũngtrướckiavẫnbỏhoang,lúcđótôimớinhìnthấymộtđámđông,traicó,gáicó,từ15đến25tuổiđanglaođộngdướitrờinắnggắt.Nhìnthấytôi,mọingườirấtkinhngạc.Nhiềungườicũngmạnhdạncườivớitôi,nhưngkhôngaidámđộngđậy.Chotớikhitôiđếngần,họmớivỗ tay... theo lệnhcủamộtcánbộKhmerĐỏ.TôihỏiôngKhieuSamphan, “ngườibạnđồnghành”quyềncaochứctrọngcủatôixemcóbắt tayhọđượckhông.SaukhiđượcôngKhieuSamphan“bậtđènxanh”,vợchồngchúngtôimớinắmlấyhàngtrămbàntayđangchìaranhưngkhôngđược“sờtay”tấtcảvìngườicánbộKhmerĐỏđãhôđámnôlệphảitiếptụcngaycôngviệclaođộng,khôngđượcđểmấtthờigian.ChúngtôitiếptụccuộchànhtrìnhtớiCompuôngChàm.CũngnhưPhnompenh,thànhphố

nàyđãbịlùahếtdân.Bànghếgiườngtủbịvứthếtrangoài,dãidầumưanắng.Cólẽ,chúngbị“trừngphạt”vì là tài sản củanhữngchủnhà thuộc tầng lớp tư sản.Đếnđâyở làbinh línhKhmerĐỏvànhữngngườiphụcvụ,laođộngkhổsai.TấtcảnhữngthịtrấntừPhnompenhđếnCompuôngChàmcũngđềubịtànphátriệtđể,tanhoangđổnátnhưtrongthờikỳchiếntranh.Tại thànhphốCompuôngChàmvợchồngchúngtôiđượcmờinghỉ tạidinhtỉnhtrưởngcũ.Chúngtôixúcđộngvà...buồnrầukhinhìnthấynhữngdinhthựcũxiêuvẹo,bẩnthỉu,phòngtắmkhôngcónước,ốngdẫnnướchangỉ.Đếnthămnhữnglòcao(đốtbằngcủi)luyệnkimtừnhữngkhungxeôtô,xácxetăng,máy

baycũcủađịch,tôingạcnhiênkhithấynhữngngườilaođộngkhôngđượcbảohiểmmộtchút

nào,trangbịcủahọnhưthờicổxưaởchâuÂu.Trongsuốtcuộcđithăm,tôichỉnhìnthấyvẻnvẹncómộtđôimắtkínhbảohiểmchốngtiasángchói.TôinóivớiKhieuSamphannênđềnghịTrungQuốcviệntrợmộtsốthiếtbịphònghộlao

động.Ôngtađáp:“Khôngcần!Bởivìcácđồngchícủachúngtarấtanhhùng,giầutinhthầntựhào

dântộcbiếtdựavàosứcmìnhchứkhôngỷlạivàoviệntrợcủanướcngoài”.ChúngtôitớithămChamcarAnđung,trướckialàmộtđồnđiềncaosucủaPháp,nayđãbị

KhmerĐỏ“quốchữuhoá”.Đâylàmộtđồnđiềntươngđốiítbịảnhhưởngvìchiếntranh.Tuynhiên,cáccôngxưởng,nhàkhovẫnlộvẻtangthươngđổnát.Hệthốngđiệnbịhưhỏngnặng,thợđiệnđangsửachữa.Đâylànhữngcôngnhâncũmớithoạtnhìnđãbiếtlàthạonghề.Ngườinàocũnglộvẻngỡngànghoảnghốt.Tấtcảđềubiếttôi.Họlénnhìntôimộtcáchtuyệtvọng.Tôimỉmcườivớihọ,bắttayđểđộngviênhọnhưđãbắttaycáccôngnhânviênKhmerĐỏmàphần lớn là thiếunữvàphụnữ.Theo lờinhữngbinh línhKhmerĐỏcónhiệmvụcanhgácHoàngcungtincẩnbộclộvớicácbàtrong“triềuđình”nhỏbécủatôiởĐiệnKhêmarinthìAngcathườngchogọicôngnhânvànhânviênkỹthuậtlànhnghềcủa“xãhộicũ”đếnsửachữa“một cái gì đóphức tạp”, hoặcđến truyềnnghề cho “lớpngười trẻ tuổi thuộc thếhệ cáchmạng”,sauđóthủtiêubuônnhữngcôngnhânbậcthầynày.Hẳnvì lẽđónêntôiđãgặpvẻkhiếpsợcủanhữngngườithợgiàởđồnđiềncaosuChamcarAnđung.Cáchnấucaosuởđâycũngrấtthủcông.Tứclànướng“crếp”nhưnướngcá.Trướckiacrếpcaosusảnxuấttừcácxínghiệpthườngmềmmạivàrấttrắng.Ngượclạicaosusảnxuấttạiđâydínhđầybụi,đensạmkhóicứngnhưdatrâu.Nhưngkhônglochỗbán.TrungQuốcsẵnsàngtiêuthụ.BuổikếtthúcchuyếnthămCompuôngChàmcủatôiđãdiễnranhưvậy.Ngoàicuộcgặpgỡ

trongthunglũngBatheay,tôikhôngnhìnthấynơinàocódânnữa,chỉthỉnhthoảngmớigặpvàichụcthanhniênKhmerĐỏđượctổchứcAngcaởđịaphươngchỉđịnh“thaymặtnhândân”đứngđóntôi.Họvỗtaynhưmộtcáimáy.Vẻmặtcũngkhônghồnnhưngườimáy.TrênđườngvềPhnompenh,tôimớilạinhìnthấymộtđámđànông,đànbà,trẻcon,đôngnhưkiếnđanglaođộngtrênbờtráisôngMêcông,dướiánhnắngmặttrờigaygắt.Chỗởcủahọlàvàimáilánlợpláthốtnốt,trốngtrảicảbốnmặt.KhieuSamphanchobiết,đâylànhữngngườidânsơtántừPhnompenhgồmcónhàbuônvà

côngchức.Từnộithànhnay“được”rangoàilaođộng.Vớivẻlạcquanhiệnrõtrênnétmặt,KhieuSamphannóivớitôi:-Họrấtsungsướngvìkhôngbịgiamhãmtrongbốnbứctườngnhưtrước.Rangoàinàylao

động,họđượcthởhítkhítrờitronglành,lánhxaônhiễm.TôihỏiKhieuSamphan:

-Thưangài,hiệnnayvấnđềsứckhỏecủanhândânlàrấtquantrọng.LiệuAngcađãnghĩđếnviệcthuthậpvàitrămthầythuốccủachếđộcũđểphụcvụchoBộYtếcủachúngtachưa?KhieuSamphanđápngaykhôngcầnsuynghĩ:-Bọnthầythuốcđóchẳnggiỏigianggìmàcũngchẳngphải làkhôngthểthaythếđược.

Chúngnóchỉlànhữngkẻthốinát,cựckỳthahoá,phảndân,hạinước,chỉnghĩđếnthuvénđầytúi,ăncắpcủacôngvàpháhoạisựnghiệpchămsócsứckhỏecủachúngta.Hiệnnayđãcóđủthầythuốccáchmạng.Họxuấtthântừcáctầnglớpbầncốnôngthôngcảmvớinỗikhổcủanhândân,vàcũngbiếtcáchchữabệnhchodân.Tôihỏimộtcâucuốicùng:-Thếcácthầythuốccủaxãhộicũhiệnnayởđâu?Ngậpngừngmộtchút,rồiKhieuSamphannói:-Ởtrongcáccôngxãlaođộng.Xếchiềuhômđó,tôivềđếnĐiệnKhêmarin.Chuyếnđilàmchotôingaongán:nỗiđaucủatôi,nỗibuồncủatôitrướcnhândânyêuquý

đangbịKhmerĐỏbiếnthànhnôlệthậtkhótảxiết.Tháng2-1976,KhieuSamphanlạiđưatôiđimộtvòngquanhđấtnước,cốtđểtôicangợi

những“thànhtựu”củachếđộKhmerĐỏ.ĐấylàchuyếnđichínhthứccuốicùngcủatôitrêncươngvịQuốctrưởngtrongchếđộKhmerĐỏ.ChúngtôikhởihànhtừPhnompenhbằngxelửa.Suốtchặngđườngdàihơnbatrămkilômét,KhieuSamphanquảquyếtkhẳngđịnh“nướcCampuchiamớikhôngthểápdụngchếđộngàynghỉcuốituầntheo“kiểuTây”vìlýdođơngiảnlà“nhândânlaođộngkhôngmuốn”.Saunày,mãitớinăm1978,tứcmộtnămtrướckhichếđộPolPotsụpđổ,Angcacựckỳsángsuốtmớiápdụng“trênlýthuyết”chobầynôlệđượcnghỉmộtngàysaumườingàylàmviệc.Tôinói“trênlýthuyết”làvìngàynghỉđócònphảisửdụngvàoviệchọcchínhtrịphêbình

vàtựphêbìnhtrongcáctổcácnhóm,hoặcchămchúnghelãnhtụPolPot,nhà“thôngtháimọiviệc”nóiđủmọiđiềuvớvẩnquađàiphátthanh,rồilạicònphảilàmnhiềuviệcphụnữa.Tómlại,nghĩalàchẳngđượcnghỉchútnàotrongnhùngngàygọilà“ngàynghỉ”.TrêncontàuđưachúngtôiđếnBattambang,KhieuSamphanchỉchotôixemnhữngngười

đanglàmviệcngoàiđồngvànói:-Ngàinhìnxem,nhữngngườianhemcủachúngtavuisướngbiếtchừngnào?Họlaođộng

trongniềmvui.Họtuyệtđốisungsướng.Đốivớihọ,ngàylaođộngnàocũnglànhữngngàyhội.Còndướixãhộicũmỗinămchỉcóvàibangàyhộimàthôi.Hơnnữa,trongxãhộicũanhemchúngtalàmăncáthểđầutắtmặttối,ailophậnnấy,cuộcsốngthậtbuồntẻ.Ngàynaycuộcđờianhemtacựckỳvuitươi.Họđượcsốngtậpthể,làmtậpthể,ăntậpthể,khôngcòn

tánhbạchriêngrẽnữađấy!Họvừalaođộngvừahát,chẳngphảilàvuinhưhộiđóhaysao.TớiBattambang,tôiđượcđưavềnghỉtạidinhtỉnhtrưởngcũ.Khoảnghaichụcnhânviên

KhmerĐỏcảnamlẫnnữvỗtayđúngphép,nghĩalànhưmộtcáimáy.SuốthaingàychúngtôiởthămBattambang,cáccôtiểuthưKhmerĐỏtậndụngmọicơhộingắmnhìnMonicvợtôibằngmộttháiđộvừatòmò,vừabẽnlẽn.Ngàyhômsau,luônluôncóKhieuSamphanđikèm,chúngtôiđixeôtôtớiXixôphôn,mộtthànhphốgiápTháiLan.Trongnhữngnăm60củathếkỷ,chínhphủSihanoukrấtphiềnvìchínhphủVươngquốc

Thái Lan không chịu công nhận ngôi đền và ngọn núi thiêng liêng Preat Vihia là thuộcCampuchia.TháiLanmuốnthôntínhcảngôiđềnvàngọnnúinàymặcdùToàánQuốctếLaHayđãphánxétchúngthuộcvềCampuchia.ViệccắtđứtquanhệngoạigiaogiữaCampuchiavàTháiLantrongnhữngnăm60khôngcảntrởXixôphônpháttriển,bởivìnhữnghoạtđộngbuônlậutrongđócócảsựthamgiamàkhôngbịtrừngphạtcủacácquanchức,cácbinhsĩvàcuốicùnglàcảcôngtyđườngsắtlẫnnhữngngườitrongSởThuếquanđãbiếnXixôphônthànhmộtthànhphốbuônbánsầmuất.ÔngKhieuSamphandẫntôiđithămmộthợptácxãnôngnghiệp.Tớiđâytôigặpmộtvài

ngườicòntrungthànhvớiSihanoukvỗtaynồngnhiệtnhưngkhôngdámhoanhô.ChủtịchhợptácxãlàmộtKhmerĐỏ“thuầnchủng”,tỏrađặcbiệthữunghịvớitôitớimức,cuốicùngchúngtôicùngkhoáctaynhauđidạoquanhnhưnhữngngườibạn.Anhtanói:-ThưaXamđec,chúngtôiđượcbiếtngàimuốnrờibỏchúngtôi.Thưangài,xinngàihãyở

lạivớichúngtôi.Ngàihãytintưởngởnhândân.Nhândâncũngsẽcảmthấyđượccổvũbởisựcómặtcủangài.Rấtrõràng,AngcađangmuốngiữtôilạilàmQuốctrưởng...bùnhìn,mộtvaitròbungxung

màngườiAnhgọilàFigurehead.ThậtlàkhôihàikhiAngcauỷnhiệmchomộtanhchủtịchthấpbétạimộtcôngxãxaxôi,khêugợitôimộtvấnđềmàtôiđãgiữhếtsứcbímậtlàtửchức.Tôitrảlờianhchủtịchđángyêunàybằngmấycâuchungchungnhưsau:-Tôirấtxúcđộngvềsựtincậycủađồngbàothânyêumàônglàđạibiểu.Tôikhôngcóý

địnhsốnglưuvong.NgaycảmộtngàynàođónếucórútluithìtôivẫnsốngvớinhândânyêuquýngoàiviệcmỗinămsangthămTrungQuốcmộtđợtngắn.KhieuSamphanvẫnkèmsáttôi,ngherõchúngtôinóichuyệnvà...nởmộtnụcườikhóhiểu.

SauđóchúngtôỉtớiXiêmRiệplàmộtthànhphốcổvìcóditích,nhữngkhuđềnĂngco.NgườinướcngoàibiếtđếncáitênĂngconhiềuhơnđịadanhXiêmRiệp.XiêmRiệpcónghĩa làđánhbạiquânXiêm.Từthếkỷ14,chúngtôibịXiêmLatiếncông

nhiềulần.Phảithừanhậnrằng,trongcuộcchiếnđấutayđôikéodàinàychúngtôikhôngphảilà những người chiến thắng và chiến tranh chỉ chấm dứt khi Pháp đặt nền bảo hộ lên

Campuchiavàonăm1863.NhữngtaihoạcủaXiêmRiệpvàĂngcolàhìnhảnhcủasốphậnđấtnướcchúngtôi,chỉcóhaikhoảngthờigianhoàbìnhlàgiaiđoạntừnăm1863đến1939vàtừnăm 1955 đến 1969. Hoà bình và hạnh phúc không tự nguyện đến với Cambốt hoặcCampuchia.DanhtừCampuchiabắtnguồntừngônngữPalicủaẤnĐộ.Theotruyềnthuyết,đấtnước

chúngtôivốnlàmộtvươngquốcthànhlậpbởimộtônghoàngẤnĐộtênlàKambu(phátâmtheoKhơmelàCampu)thuộcdòngdõiMẫuhậuNagia(còngọilàNaga).vìthếtrướckiacótênKambu Nagia rồi biến thành Campugia: sau đó là Cambodia, Cambôt. Nhưng đứng trướcnhữngtaihoạdồndậpgiángxuốngđầumìnhhàngthếkỷnhândântôiđãchuyênđịadanhCampuchia thànhCamvàpuchia.Theo tiếngKhơme,Kammcónghĩa làđaukhổ.Puchơcónghĩalàchủngtộc.Cheanghĩalàdịuhiền,khôngđộcác.Campuchia,theosựchuyểnhoátrongtiếnggọicủanhândânchúngtôi,khôngcònlàvương

quốccủaCambuvàNagianữa,màđãlàchủngtộc(Khmer)dịuhiềngặpnhiềuđaukhổ.Hỡiôi,điềuđótronglúcnàyđanglàsựthật.TớiXiêmRiệp,tôiđượcmộtKammaphibal(cánbộKhmerĐỏ)vùngĐôngBắcbiểnHồvà

KammaphibaltỉnhXiêmRiệpđóntiếp.TrongngônngữcủaKhmerĐỏKammaphibalcónghĩarấtrộng,vừalàcánbộ,nhàchứctráchsĩquan,tưlệnh,thốngđốc,quảntrị...TôiởlạiXiêmRiệpvàingày.Sự thânái củacácKammaphibalởđâyđốivới tôikéodài liên tụckhông lúcnàochấmdứt.Trongnhữngbàidiễnvănđọctạibữatiệcđóntiếpvàtiễnđưatôi,ôngKammaphibalvùng

ĐôngBắcBiểnHồ luôngọi tôi làXamđectrămkínhngànyêu,ôngKammaphibal tỉnhXiêmRiệplạicònquỳgốiváitôitrướctượngPhậtvàđọckinhniệmPhậttrongkhuđềnBayon.Tạisao,từBattambangtrởđi,cácKammaphiballạicótháiđộđángyêudaidẳngnhưvậy?Tôicảmthấy,việcnàycóliênquanđếnýđịnhtừchứcQuốctrưởngmàtôiđãnóiriêngvớiôngKhieuSamphan.ThútướngPenNouthlàngườibạntrungthànhcùngđivớitôi,tỏvẻlongạivềdựđịnhtừ

chứcnày.Ôngnóiriêngvớitôi,chớnênbộclộchoKhmerĐỏbiếttôiđangmuốnrờibỏhọ.Vốn làngườikhônngoan- sáng suốt, ôngkhuyên tôiphải tỏ rabình tĩnhkiênnhẫnvànóithêm:-Hiệnnay,chếđộmớiđangcầncósựbảolãnhcủaXamđec.Khinàohọcảmthấyđãkhá

mạnhđểtựcấtcánhtungbay,lúcđótấtnhiênhọsẽđểchoXamđecrútlui.XinNgàihãykiêntrìchờđợi.Mọiviệcrồisẽổn.Tôicamđoan,cuốicùngNgàisẽđượctựdo.CuộcđithămXiêmRiệpvàkhuditíchĂngcothậtngaongán.Trungtâmthànhphốtrước

kiaxinhđẹp,duyêndáng,nayđổnáttanhoang.Nhàkháchvừamớiđượcquétvôi,nhưngbên

trongthậtthảmhại.Sànnhàmấtnhiềugạchlát.Mộtvàichỗphảilấygạchláttừphòngtắmđểlátphòngkhách.Thangmáykhôngchạy.Mộtgiađìnhnhệnđãvàolàmtổbêntrong.Cácgianphòngcủanhàkháchcũngđềubỏmặcchonhệngiăngtơ.Nhữngvườnhoachungquanhcáckháchsạntrướckiaxinhtươinaychuyểnthànhvườnrauvàlànơichếtạocácloạiphânbón“sốmột”,tứclàphânngười.“ĐếnthămĂngcorồichếtcũnghảdạ”.Đólàcâumàvợchồngchúngtôiđãnóivớinhauhồi

1-3-1973khivềthămvùnggiảiphóngCampuchiabằngtuyếnđườngHồChíMinh.TạiđiệnBayonlàngôiđềnđẹpnhấtvàquantrọngnhấtsauĂngcoVát,haitượngPhậtkhổnglồtừthờikỳtrướctriềuđạiĂngcođãbịquậtngãlănchiêngxuốngđất,đầubịđậpnát.TôisựcnhớlờilờibàTankểlạichochúngtôinghetạiĐiệnKhêmarinvàomộtbuổitối,khibàvừamớiđượctừcôngxãlaođộngcủaKhmerĐỏtrởvề.Bànói:“Tronghợptácxãnơichúngtôilaođộng,cómộtngôichùađãbiếnthànhkhothóc.Cáctiểu

thưKhmerĐỏđãchọncáctượngPhậtlàmmụctiêucôngkích.Trướckhichặtđầuvàđậpnáttượng,cáccôcònchửirủađứcPhậtTổ:“Màylàconvậtbấtlương?ĐạoPhậtcủamàyđãkìmhãmnhândântahàngmấyngànnămtrongvòngngudốt,đóinghèo.MaymàAngcađãđượcthànhlập,đãlậtđổmàyđểgiảiphóngchonhândântừnaylàmchủvậnmệnhcủamình.Chúngtao,concháuAngca,chúngtaoxéonátvụnmàydướichânnhưsâubọ”.TôihỏiôngKammaphibaltỉnhXiêmRiệpđikèm:-Tạisaongườitalạiquậtngãhaiphotượnglớnnày?Vớivẻbốirối,ôngtađổlỗichomáybayMỹđãpháhuỷ.Thậtlàlờinóidốitrắngtrợn,bởivì

nếuMỹnémbomthìtạisaonhữngcâycổthụchungquanhtượngPhậtvẫncònnguyênvẹn,thậmchíthâncâykhôngbịxướcvỏ,cànhcâykhôngtrụilá?CũngngaytạitỉnhXiêmRiệpnày,trướckiatôiđãchodựngmộtngôiđềnnhỏtheokiểu

ĂngcođểbảoquảnphotượnggỗtuyệtđẹptừthờitrướcĂngco,cóthểlàtừthếkỷ15.Ngàynay,ngôiđềnđabịsanbằng,cáctượngPhậtđềubịmất.Thayvàochỗđólàmộtvườnrau.Tôitiếptụcđithămmộtsốngôiđềnnữa.Conđườngtrảinhựatừ“thờiSihanouk”hãycòn

khátốt, trừmộtvàichỗbịchiếnhàoKhmerĐỏcắtngangtrongthờigianchiếntranh.ÔngKammaphibalcódừngxetrướcnhữngvệtcắtngangđườngcốtđểtôiphảinhìnngắmkỹvìđâylànhữngchiếnhàocủaKhmerĐỏanhhùngđãchiếnđấuchốnglạibọnLonNol.Đểkhỏithoámạlịchsử,cầnphảithừanhậntrongnhữngnăm1970,1971,1972khôngphảiKhmerĐỏmàchínhcácđồngminhViệtNamđãgópphầnquyếtđịnhtrongviệcbảovệkhuđềnĂngco.CácsĩquanvàchiếnsĩViệtNamđãvuilòngđểchonhữngviênchứctrườngViễnĐôngcủaPháplànhữngngườicónhiệmvụgìngiữvàtrùngtukhuđềnĂngcochụpảnhlàmkỷniệmngaytrướckhuđềnnày.Hồiđó,nhữngbứcảnhnàyđãđượcintrênnhiềutờbáovàtạpchí

thuộcthếgiớitựdođểchứngminhrằngcuộcchiếntranhchốngLonNolkhôngphảichỉ là“mộtcuộcnổidậycủaKhmerĐỏ”.Cuốicùng,KhmerĐỏđãtrụcxuấtcảbộđộiViệtNamlẫncácnhânviêntrườngViễnĐôngcủaPháp,vuchohọlàm“giánđiệp”.ChínhôngKammaphibalđikèmtôiđãkếtlạihiệpđầukếtthúcđầysónggiógiữacáccánbộKhmerĐỏvớinhàbáchọcPhápBecnaGrôxliêvàcácnhânviêncủaôngđãbịKhmerĐỏhunghăngtrụcxuất.Ngoàira,KhmerĐỏcònthủtiêumộtsốngườiKhơmelàmviệcchoôngGrôxliê,cũngbuộctộihọ“làmgiánđiệp”.SaukhiôngGrôxliêvàcácnhânviênngườiPháp,ngườiKhơmerờikhỏikhuđềnĂngco,tấtcảcáccôngtrìnhxâydựngtrongkhuditíchnàyđềubịbỏrơikhôngaichămsóc,bảoquản.ChúngtôitớithămmộtcôngtrườngtướitiêuởPhnômKrôngầnBiểnHồ.Conđườngđi

quamộtvàibảnlàngcâycốisumsẽ:córấtnhiềudừa,cau,xoài,chuối,chanh,bưởi,mít...Nhànàocũngkhangtrang,chứngtỏchủnhânkiếmđượckhánhiềutiềnbántráicây.NhưngKhmerĐỏđã liệtnhữngngườinàyvào loại “kẻ thùcủagiai cấpvôsản”vàhọđã “biếnmất”.ĐếnchiếmchỗcủahọlàbinhlínhKhmerĐỏ.ĐâylànhữngngườitrungthànhvôhạnvớiPolPot-IengSary,nhữngkẻđãchohọhưởngtấtcảcủacảitronglàngvàdĩnhiêncảquyềnđịnhđoạtcáisống,cáichếtcủadânlàng.Những“nôlệ”laođộngtrêncôngtrườngnàyđượcđiềuđộngtừcácnơixatới.Phầnlớnđều

làthanhniên,thiếuniên,cảnamlẫnnữ.TheolệnhAngca,họphảiđảmđươngnhữngcôngviệcnặngnhọcnhất“bởivìhọtrẻvàkhỏe”,vàphảiliêntụclaođộngtừcôngtrườngnàyđếncôngtrườngkháckhôngđượcnghỉ.Vídụ:mộtđộilưuđộngvừađàoxongmộtconsốngdàimấytrămcâysốtrongkhuvựcPuaxat-BattambangthìngaytốihômđóAngcaralệnhphảihànhquâncấptốctớimộtcôngtrườngmớiởXiêmRiệp,bênkiaBiểnHồ.Angcakhôngdungthứchobấtcứmộtlờikêucaphànnànnào.Mọiýkiếnchốngđốihoặcđềnghịchonghỉgiảilaohaimươibốngiờđểlấysứctiếptụcđibộđềubịthủtiêungay.Đólànhữngcâuchuyệnmànăm1980,mộtngườitrốnthoátkhỏiCampuchiađãviếtthưkểlạichotôibiết.NhữngcánbộKhmerĐỏởđịaphươngnàylà“nhữngngườicứngrắnnhất,trongsốcứng

rắn”.Họkhôngthânmậtvớitôilắm.Nhữngnamnữthiếuniêntrong“độilưuđộng”cóvẻngâyngôđầnđộn.Tấtcảchỉnhìntôibằng“mộtgócconmắt”vàkhôngdámbộclộmộtchúttìnhcảmnàođốivớitôi.ChỉtớikhingườicánbộđịaphươngcủaKhmerĐỏrahiệu,lúcđócáccháumớidámvỗtayrồilạitiếptụclàmviệc,vừalàmvừanhìntrộmtôi.Chủ tịch nông trường PhnômKrôn tiếp đón tôimột cách lạnh nhạt, không buồn trả lời

nhữngnhậnxétcủa tôivềnhữngcáimà tôihỏivề “thànhquả tiếnbộcủachínhsách tướitiêu”.Cuốibuổiđithăm,ôngKammaphibaltỉnhXiêmRiệpchokêvàichiếcghếgầnđámngườilaođộngđểchúngtôingồivàmangnướcdừacóđámời“cácvịthượngkhách”.

Tôichưangồivộimàcònđibắttaycáccháutrai,cháugáiđangcuốcđấtgầnđó.Vẻxúcđộnghiệnrõtrênmặtlũtrẻ.Nhữngthanh,thiếuniênkhácliếctrộmnhìnchúngtôi.Tôihoanhôcáccháu,lớntiếngcangợichủnghĩayêunướccóhiệuquảcủacáccháu.Rồitôichàotạmbiệtmọingười.Mộtcảmgiácngaongántrànngậptâmhồntôisuốtngàymàcuộcđithămtrungtâmnuôi

cásấucũngkhônglàmtiêutanđược.Trướckia,tôiđãtừngđithămmộtkhunuôicásấucủangườiViệtNamởCompuôngChơnăng.Ởđây,KhmerĐỏnóivớitôithựcđơnnuôicásáulàchó,mèo,khỉ.Saunày,khithoátkhỏiđịangụccủaPolPot,tôiđọcbáophươngTâymớibiếtđôilúcKhmer

Đỏvứtcảtrẻem“khóbảo”chocásấuănthịt.Thậtlàmộttộiáckhôngsaotảxiết.Chúng tôi trởvềPhnompenh, luôn luôncóôngKhieuSamphanđikèm,bằngconđường

CompuôngThom-Xcun-PreatKham,rồidùngphàvượtsôngTônlêXáp.TừCompuôngThomtớiPhnompenhnhữngvếtthươngchiếntranhvẫncònnguyêntrạng.VàocửangõPhnompenh,chiếccầulớnquasốngTônlêXápmàtôikhánhthànhmộtnămtrướckhiđảochínhvàsauđóđặccôngViệtNamtớigiúpchúngtôiđãđánhsậptrongcuộcchiếntranhchốngLonNolvẫnchưađượcKhmerĐỏsửachữa.SứquánPhápvẫntrongtìnhtrạngđổnátthảmhại.TrườngđạihọcYđóngcửavàviệchọccũngđãbịxoábỏ.TạichùaBạcdocụnộitôilàQuốcvươngNorodomxâydựng,chiếcbìnhbằngvàngđựngcốt

trosaukhihoảtángcongáitôilàCanthaBopha,chếtnăm1952vìbệnhbạchcầulúcmớibốntuổiđãbịlấymất.TheolờinhiềungườitronggiađìnhtôichạyđượcsangPháplánhnạnthìbọnLonNolđãăncướpchiếcbìnhvàngđựngtoànbộtrothan,dicốtcủacongáitôi,nhằmtrảthùtôiđãphátđộngcuộcđấutranhvũtrangchốnglạichúng.DùlàKhmerĐỏhaybọnLonNol,hànhđộngcủabọnchúngđãdìmtôitrongtuyệtvọng.NhờcónhữngviênthuốcngủrấtquýmàbácsĩGioócgiơPathê,ngườibạntrungthànhvàngườithầythuốctậntuỵđãchămsóctôitraochotôitừbệnhviệnGrasseởPhápmàmãivàigiờsautôimớichợpmắtđược.SaukhinhậnrõKhmerĐỏđãdìmnhândânCampuchiavàotìnhtrạngthảmhạinhưthế

nào,tôinhấtquyếtrờibỏmọichứcvụ.

Khẩn khoản xin từ chức.

NgaysauhômtrởvềHoàngcung,tôiviếtđơngửiAngca,“khúmnúm”thỉnhcầuxinđượcnghỉhưu.Tôiviệnrađủmọilýdo.Trướchết,tôiđangsuysụpcảthểxáclẫntinhthần.Vìthểxác,tôiđangcónguycơbìbệnhđáitháođườngvànhồimáucơtim,cầnphảiđichữatrịtạiTrungQuốc.Vềmặttinhthần,nhấtlàvềmặttâmtrí,tôithừanhậnkhảnăngtrítuệvàtrínhớcủatôiđã

giảmsútnhiều,donhữngđaukhổvềtinhthầnmàbọnLonNol,SirikMatakđãgâyrachotôibằngđủmọicáchtrongquãngthờigiantừnăm1970đếnnăm1975,vànhấtlàdocáichếtcủabàmẹrấtkínhyêucủatôi.Mặtkhác, tôi làngườithuộcxãhộicũ, tôi tựnhậncóbổnphậnkhôngđượclàmlumờánhsángcủacácvịKhmerĐỏ(trongđơntôigọihọlànhữngnhàđạiáiquốc,đạicáchmạng)tôikhôngđượcbámmãivàobộmáynhànướccủanướcCampuchiamới,bộ máy này chỉ có thể thuộc riêng về Khmer Đỏ, những người đã giải phóng đất nướcCampuchia.Cuốicùngtôiviệnnốtlýdo,tôicómộtgiađìnhđôngconnhiềucháumàchưahềbaogiờcó

đượcthờigiờrảnhrangđểchămsócchúng.Tôisẽtậndụngthờigiannghỉhưuđểđượcgầncáccon,cáccháuđangsốngrảirácởnhiềunơitrêntráiđất.Tôicamkết luônluônủnghộKhmerĐỏtrongsựnghiệpkhôiphụcvàbảovệTổquốc.Vợtôiđềnghị,chớvộigửingayláđơntừchứcnàylênAngcaghêgớm.ÔngPenNouth,hôm

đócùngđếndùngcơmvớigiađìnhchúngtôitrongĐiệnKhêmarincũngđồngýnhưvậy.TôinhắclạivớiXamđecPenNouthvàisựviệcmàôngcũngđãbiếtrấtrõ,đểônghiểurằngtôikhôngthểnàocộngtácđượcvớiKhmerĐỏtrêncươngvịmộtQuốctrưởngkhôngcóquyềnhành.Vảlại,chunglưnggánhchịutoànbộtráchnhiệmvềnhữngđaukhổkhủngkhiếphiệnnaycủanhândânCampuchia.Hơnnữa,cũngcầnhiểurằnggiữaSihanoukvàKhmerĐỏkhôngbaogiờcónhữngtìnhcảmmặnnồngtựnhiên.NếugiữaKhmerĐỏvàtôicónhữngmốiquanhệkỳlạthìcóthểcoiđólà“sựđốilậpthânthiết”đángghét.TôiquáyêuđấtnướcCampuchianênđãchấpnhậnphụcvụhoặcủnghộmộtchếđộmàcònxatôimớicùngchungtưtưởng,cònxatôimớitánthànhchínhsáchđốinộivàđườnglốiđốingoạicủahọ.KhmerĐỏnghĩrằnghọưutúvàđãvượtxaSihanouk.Bảnthântôi,chomãitớingày17-4-

1975,cũngđinhninhrằngKhmerĐỏvượttôihàngtrămsảitaytrongnhiềulĩnhvực.Tôiđãnghĩmộtcáchkhiêmtốn(vàngâythơ)rằngKhmerĐỏlànhữngđạitríthức,còntôichỉcóbằngtiểuhọc,chưahọchếtcấptrunghọc.KhmerĐỏtrongsáng,khôngbịthahoá,còntôilại

đãđứngđầumộtchếđộmànhiềunhàbáovàcảnhữngngườiđãcộng tácvớiPhápcoi là“thoáihoá”,bảnthântôibịhọcoilàkẻ“bóclột”và“bóclộtđếntậncáikhổcủangườidân”(Họnóiđúngnhưvậyđó).KhmerĐỏlànhữngngườidânchủmẫumựccòntôichỉlàmộttên“độctàixấuxa”,mộttên“bạochúacủamộtchếđộphongkiếnlạchậunhấtthếgiới”.KhmerĐỏrất“kínhyêucuộcsốngcủanhândân”,còntôilàmột“tênvuakhátmáu”...Vảlạitừtrướckhikếtthúccuộcchiếntranh1970-1975tôiđãnóirõvớicácôngChuÂnLai,

PhạmVănĐồngv.v... rằng, saungàychiến thắng tôi sẽđểchoKhmerĐỏđộcquyềncai trị,khôngcóSihanouk.Tôiđãnhấnmạnh“quyếtđịnhcủatôilàkhôngthểđảongược”.Tronglúctôiđangđắnđosuytínhthìtoànthếgiớiđềuđãthừanhậnmộtcáchkinhkhủng

thựctếKhmerĐỏ.Đúng,thủlĩnhKhmerĐỏđềulànhữngnhàđạitríthức,họkhôngngudốtnhưSihanouk,nhưnghọđãráoriếttiêudiệtcácnhàtríthứckhác,quétsạchcấptrunghọcvàđạihọcvốnlàtácphẩmcủaanhchàngtiểuhọcSihanouk.PhảichăngKhmerĐỏlànhữngngườitrongsạch,nhữngngườidânchủmẫumực?Nhưng

mộtnhómKhmerĐỏlạigiànhchomìnhcácđặcquyềnvềNhànước,chínhphủhànhpháp,ngoạigiao,vậtchất,nhữngtoàlâuđài,nhữngcỗxeđẹp,nhữngchuyếncôngdu,nhữngkháchsạnxaxỉởnướcngoài,nhữngchairượusâm-banhquýgiá.NhữnglọnướchoanổitiếngcủaPháp.HọkhôngphảilànhữngkẻgiếthạinhândânnhưSihanoukư?NhưngtạisaoKhieuSamphan,HuNim,HouYounmàngườitađồnlàđãbịSihanoukloại

trừ,đếnnăm1970lạithấycònsống?Rồithì,biếtbaonhiêungườitrongsố“chốngSihanouk”lạibịchínhcácđồngchíKhmerĐỏcủahọthủtiêu,lệnhámsátdochínhtayPolPot,IengSaryký?Vàđây làmộtvàichuyệncóthậtmàhômđótôiđãkhơi lại trínhớcủaThủtướngPenNouth,bạntôi:QuaĐàiPhátthanh“Campuchiadânchủ”củaPolPotchúngtôiđượcbiếtđạisứmớicủa

CampuchiavừatớiViêngChăntrìnhquốcthưlênChủtịchSouphanouvong.LúcnàyNorodomSihanoukvẫncònlàngườiđứngđầuNhànướcCampuchiadânchủ.ThếmàSihanoukchẳngký,cũngchẳngnhìnthấymộtmẩuquốcthưnàođãchuyểnchomộtđạisứCampuchianàoởnướcngoài.VàcáiôngđạisứCampuchianàytrướckhiđiViêngChăntrìnhquốcthưdoaikýtôicũngchẳngđượcbiết.Ông tacũngchẳngđếntrìnhdiệnvớiSihanouk lúcđóhãycòn làQuốctrưởng.Sihanoukcũngkhôngbaogiờđượcbiếtvịđạisứ“củamình”đượccửđếnđạidiệnchoCampuchiabêncạnhbạnđồngnghiệpcủaSihanouklàHoàngthânSouphanouvong,ngườiđứngđầuNhànước(cộngsản)Lào,làaicả.TôihỏiôngPenNouthđanggiữchứcThủtướngCampuchiadânchủ,xemôngcódựphiên

họpcủaHộiđồngBộtrưởngcửđạisứmớicủaCampuchiaởLàokhông?ÔngPenNouthcóvẻxấuhổ,thúthậtvớitôilàbanlãnhđạoKhmerĐỏđãtựquyếtđịnhviệclựachọnvàbổnhiệm

đạisứ,màkhônghềbáochoPenNouthbiết.Ôngnóithêm,bảnthânôngcũngchỉbiếtchuyệnnàyquaĐàiPhátthanhCampuchiadânchủ,vàôngcũngkhônghềquenbiếtngườivừađượcbổnhiệmlàmđạisứởLào.Khôngainghĩđếnviệcgiới thiệuvịđạisứđóvớiPenNouth,dùông làngườiđứngđầu

chínhphủ.Vậythìaikýthưuỷnhiệm?ÔngKhieuSamphanchăng?NhưnglúcnàyôngKhieuSamphanchưaphảilàQuốctrưởng,ôngtahãycònlàPhóThủtướng.ThếthìPolPotchăng?NhưngPolPotlúcnàycũngchưaxuấtđầulộdiện,hãycònhoạtđộngbímật,cảcáiđảngcủa

ôngtalúcnàycũngchưanêutênhãycònnúpdướichiếcmặtnạ“Angca”vôdanh.HaylàNuonChia?NhưngcáinghịviệncủaKhmerĐỏ(màsauđóNuonChialàmchủtịch)lúcnàycũngchưarađời.HaylàIengSary?Vâng,đúngđấy!VớitưcáchlàBộtrưởngNgoạigiao,IengSarythườngkýtiếptheochữkýcủaQuốctrưởng,vàkhôngcóchữkýcủaQuốctrưởngthìtạisaolạigọilàquốcthưđược?NorodomSihanouklàQuốctrưởngduynhấttrênthếgiớivàduynhấttronglịchsửbịtướcquyềnkývàoThưuỷnhiệmchocácđạisứđạidiệnchochínhmình,thậmchícònkhôngđượcbiếtcảhọtênlẫnmặtmũingườigọilàđạisứcủamình.Vàcũngcónghĩalà,ngaycảđếnôngPenNouthcũngbịtáchkhỏiHộiđồngBộtrưởng,như

anhhọtôilàNorodomPhurissara,ngườiđượccoilàBộtrưởngTưpháp.Lạimộtchuyệnnữavềđạisứ:cácđạisứLàovàIrắctớiPhnompenh.Tôivẫncònlàngười

đứngđầuthựcthụcủaNhànướcCampuchiadânchủ,nhưngIengSaryđãkhôngđểtôiđượcnhậnThưuỷnhiệmcủahọ,cũngnhưkhôngđểchohọyếtkiếntôi.IengSaryđãtướcbỏquyềnnàycủatôi,đãlàmnhụctôitrướcmọingườivàđãđitớichỗviphạmcảluậtlệsơđẳngvềnghithứcngoạigiaoquốctếRấtrõràng,KhmerĐỏcũngmuốnrũbỏtôi,nhưngtạmthờihọvẫnphảitôntrọngýmuốn

củaChủtịchMaoTrạchĐôngvàcủaThủtướngChuÂnLaigiữtôilạilàmngườiđứngđầuNhànướcmớicủaCampuchiadânchủ,nhằmmụcđíchduynhấtđểcómộtchútuytíntrêntrườngquốctếvàđểtrấnanphầnnàocácnước“bạn”củaCampuchiavàcácnướckháctrênthếgiới.SựkhinhmiệtvàmốihằnthùsâusắcmàKhmerĐỏdànhchotôikhôngphảimớixảyratửhômquavàcũngkhônghềgiảmbớtkhihọquyếtđịnh,kểtừsaucuộcđảochínhcủaLonNol,hợp tác với Norodom Sihanouk trong khuôn khổMặt trận đoàn kết dân tộc và Chính phủVươngquốcđoànkếtdântộcCampuchia.NgaykhitôitớiBắcKinhnăm1971,IengSaryđãnóivớitôilànhiềuđồngchícủaôngtatạibưngbiềnkịchliệtchốnglạichủtrươnghợptácvớiSihanouk.Trongkhoảngthờigiantừtháng3-1970đếntháng4-1975,cáccánbộKhmerĐỏởTrung

Quốcđãđẩytôivàomộtcuộcsốngcựckhổvềtinhthầnvàtâmlý,chẳngkhácgìsốngtrongđịangục.Nhiềulúcquáuấtứcvàtuyệtvọng,tôiđãtìmcáchthoátkhỏibọnhànhhạtôibằngviệc

vứtbỏtấtcảđểsangsốnglưuvongởPháp.NhưngmộtsốngườibạnlạikhuyêntôicốchịuđựngđểtiếnhànhđếncùngcuộcđấutranhgiảiphóngdântộcTôiđànhnghetheovàtựnhủthầm:“Thôiđược,nhữngsựlăngnhụcmàbọnKhmerĐỏbắttaphảichịuđựnglànặngnềthật,nhưngnếusosánhvớinhữnglờichửirủa,vukhống,miệtthị,hằnthù,côngkíchcủabọnLonNol,SirikMatakthìdùsaonhữngsựnhụcmạcủaKhmerĐỏcũngchỉ lànhữngchuyệnvặt,KhmerĐỏmuốntrảthùnhữnghànhđộngcủatađốivớihọtrongnhữngnăm60.Họcólýdođểtrừngphạtlạitavềmặttinhthần.DùsaoKhmerĐỏcũngkhácvớibọnLonNol,SirikMatak.KhmerĐỏlànhữngngười“sạchsẽ”,nhữngngườiyêunướcthuầntuý,vàdođólànhữngngườirấtđángkínhtrọng”.Tôithậtngâythơquáđimất?TrướckhitớiBắcKinh,IengSarylệnhchoThiunMum,mộtngườiđãtốtnghiệpĐạihọc

BáchkhoaởPháp,phảirờikhỏiParis,rờivợlàngườiPhápvàcácconđểgiámsáttôi,kiểmtracáchànhđộngcửchỉcủatôi.Mộtlần,trongkhiởthămViệtNam,tôicầnphảisoạnthảomộtbàidiễnvănvàtrảlờinhữngcâuphỏngvấncủamộtnhàbáochâuÂutạiHàNội,Thiunđòixemcácvănbảnnày.TôiđưachoThiunđọc.Mộtlátsau,ôngtaxộcvàophòngtôi.Lúcđótôiđangchoàngkhăntắm,nhưngThiunMumkhôngđểtôitắmxongmàchỉtríchluônmộtvàiđoạntrongcácbảnthảocủatôi.TôiđànhphảisửatheoýThiunMum.Lúcđóôngtamớichịurờikhỏiphòng,cóvẻphần

nàođắcý.ĐợichoôngMumđikhỏi,lúcđótôimớichomờiXamđécPenNouthtớibuồnglàmviệccủa

tôivànói:-NgàilàChủtịchBộChínhtrịMặttrậnđoànkếtdântộc,cònThiunMumchỉlàmộttrongsố

các thànhviên.Từnay trởđi tôi chỉ chấpnhậnmộtmìnhngài làngười kiểmsoát thườngxuyêncácbảnviếtcủatôi.ThiunMumvànhữngngườikháckhôngcóquyềnđặtáchbảohộlênSihanouklàQuốctrưởngCampuchiavàChủtịchMặttrậnđoànkếtdântộcCampuchia.ThiunMumphảichịukhuấtphục,nhưngcácđồngchícủaMumlạichỉtríchtôi,kếtántôi

khôngchịu“sửachữakhuyếtđiểm”màvẫnchơitrò“độctài,quânchủchuyênchế”.Trongcáccuộchọp,IengSarykhôngquênbôinhọ“xãhộicũ”vàchếđộquânchủngàytrước.Ôngtachoinnhữngbàitrảlờiphỏngvấnđódướihìnhthứcnhữngcuốnsáchnhỏrồichỉthịchotấtcảcácđạisứvàđạidiệncủa“chínhphủVươngquốc”vàMặttrận“đoànkếtdântộc”phảiphânphátchomọingười,càngrộngrãicàngtốt:TạiAustralia,ôngCôlinPrátlàmộtngườibạnlâunămcủaCampuchiađãphảnđốinhữnglờiIengSaryvucáolăngmạtôi.Ônghỏitôi,tạisaolạichophânpháttrênthếgiớinhữngtàiliệutuyêntruyềnchốngSihanouk?CácthànhviênthânIengSarytrongMặttrậnđoànkếtdântộccònchỉtríchtôi“mêcácmón

củaPháp”,chinhữngsốtiềnlớnđểmuamónganngỗngvànhữngthứcănkháctừPhápgửi

tới.Họnói:“Mỗiđồngđôlakiếmđượclànhờmáucủanhândânđổra,khôngđượclãngphí.Tôi trả lời, đây là nhân dân Trung Quốc nuôi tôi chứ không phải là máu của nhân dânCampuchia.Hơnnữa,tôitiêutiềnbằngchínhsốtiềncủatôimangđitừtrướccuộcđảochínhđểmuasắmvậtdụngcánhân.CònnhữngchitiêuchoviệcchiêuđãingoạigiaolàdoTrungQuốcviệntrợtàichính,khôngcómáunhândânởtrongnày.Vảlại,chínhôngIengSarymỗituầncũngđãikháchbằngđủloạitiệctùng,ănsáng,ăntốigấpmườilầntôichiêuđãicácnhàngoạigiaovàcácnhânvậtbạnhữucủaMặttrậnvàChínhphủ.Trong chiến tranh, nhiềuhiệpđịnh viện trợ về tài chính, quân sự v.v... đã được ký giữa

TrungQuốcvớiMặttrậnvàChínhphủVươngquốcđoànkếtdântộcCampuchia.NhữnghiệpđịnhquantrọngnhấtđềuđượckýbởicácBộtrưởngTrungQuốcvàCampuchiatrướcsựhiệndiệncủaThủtướngChuÂnLai,ThủtướngPenNouthvàcả tôi,Sihanouk,nhưngSihanoukkhôngđượcbiếtgìvềnộidungnhữngbảnhiệpđịnhnày.KhmerĐỏkhôngbaogiờchophépôngbạngiàPenNouthcủatôitiếtlộvớitôibấtkểchuyện“quốcgiađạisự”nào.TrướcmặtôngChuÂnLailàngườitấtnhiênđượcthôngbáotấtcảmọiviệcvàlàngườiđã

quenbiếttôiởBăngđungnăm1955vàởPhnompenhtrongcácnăm1955,1958,lúctôicònrựcrỡhàoquangvềcảuytínlẫnuylực,tôicảmthấyxấuhổvôbờbếnvìđãnhiềulầnđànhphải“cạnchénđắngcay”.Nhưngđếnlầnnàythìtôinhấtđịnhkhôngchịuđựngmãinhưvậynữa.Thấytôivẫnmuốnđưangayđơnxintừchức,vợtôitìmcáchlàmdịubớtsựnônnóngcủa

tôi:-Tháng3vàtháng4đềulànhữngthángkhônghaygặpmay.Từnhữngnămbốnmươiđến

nay,tháng3,tháng4nàoôngcũngcóchuyệnbuồn.Vậythìhãykiênnhẫnmộtchút,đợinhữngthángxấutrôiquarồihãycónhữngquyếtđịnhquantrọng.Nhữngthángsauđềulànhữngthángtốtlànhđấy.Tôinhớlại.Đúnglà:-Ngày9-3-1945,saukhithủtiêunềnbảohộcủaPhápởCampuchia,ngườiNhậtBảnđã

mưutoanphếtruấttôivàđịnhthaybằngmộtônghoàng...thânNhậtBản,nhưngmaymắntôichỉbịkìmhãmvàhạnchếquyềnlựcvìNhậtBảnđãchọnđượcmộtThủtướngbùnhìntaysai.Tháng4-1955,tôiđãtựthoáivị,rờibỏngaivàng.-Tháng3-1970,cánhtayphảicủatôilàtướngLonNolđãlàmđảochính,truấtphếtôi.-Tháng4-1975,mẹtôilàMẫuhậuSisowathKôssamắcđãquađời.Mặcdùvậy,tôivẫncứtrảlờivợ:-Cầnphảichọnthángxấuđểcầumay.Bởivìđưađơntừchứctrongcáithángxấunàythì

nhấtđịnhAngcasẽchấpthuận,vàsẽ“truấtphế”tôinhưLonNolđãtừnglàmvàonăm1970.

Trướclýlẽđó,vợtôiđànhchịuthuanhưngrấtbuồn.TôilậptứcđưađơntừchứcchomộtcánbộcủaKhmerĐỏđượccửtớiquảnlýHoàngcung

vàgiámsát“bộtộcSihanouk”,nhờkínhchuyểnlênAngca.Sauvàingàyimlặng,Angcacửmộtpháiđoànđếngặptôi tạiĐiệnKhêmari,gồmhai trongsốcácnhânvật trọngyếunhấtcủaKhmerĐỏlàKhieuSamphanvàSonSen,cảhailúcđóđềulàPhóThủtướng.SonSencốlàmravẻtươicườiđonđảnóitrước:-Sắpcótổngtuyểncử.AngcacủachúngtađãquyếtđịnhsaucuộcbầusẽcửngàilàmChủ

tịchĐoànchủtịchNhànướcCampuchiadânchủ.ChúngtôiđãhứagiữngàilàmngườiđứngđầuNhànướcmãimãi,chúngtôisẽgiữlờihứa.Nếungàilongạibịgiếthại,thìngàyhômnayAngcauỷnhiệmtôimangđếnngàisựbảođảmchínhthứcvàlongtrọngrằngcuộcsốngcủangàisẽđượcbảovệ.Tôichịutráchnhiệmvềquốcphòng.Tôiđềnghịngàihãytintưởngrằngquânđộicáchmạngcủachúngtasẽbảođảmanninhtuyệtđốivàthườngxuyênchongài.TôicámơnAngca,cámơnnhândân,cámơnngàiSonSen,nhưngvẫnkhẩnkhoảnxinđược

giảiphóngkhỏichứcvụ“vì lýdosứckhỏe”.KhieuSamphanvàSonSen lộrõvẻthấtvọng,khuyêntôinêntiếptụcsuynghĩrồichàotừbiệt,ravề.Vợtôicànglolắng.Sau cuộc tổng tuyển cử, một phái đoàn rất quan trọng do Pol Pot cử đi lại tới Điện

Khêmarin. Phái đoàn này gồm có: Thủ tướng Pen Nouth; Phó Thủ tướng thứ nhất KhieuSamphan;PhóThủtướngthứhaiIengSary;ôngSonSen,ngườiđứngđầuquânđội;bàIengSary(tức

KhieuThirith)vàcuốicùnglàHoàngthânNorodomPhurissara,anhhọtôi.KhieuSamphanmờiôngbạngiàPenNouthcủatôi,thaymặttoànthểpháiđoàn,phátbiểu.ÔngPenNouthlộrõvẻxúcđộngvannàitôichớtừbỏnhiệmvụQuốctrưởngCampuchia

dânchủ.TronglúcôngbạngiàcủatôilảinhảivềnhữngthànhtíchkỳdiệucủaKhmerĐỏthìtôilại

càngkhôngthểkhôngnghĩđếnsựgiảmsútuytínngàycàngtăngtrêntrườngquốctếcủacáichếđộcựckỳquáigởnàyvànhấtlànhữngtaihoạkhủngkiếpmànhândântôiđanggánhchịu.(SaunàytôiđượcXamđecPenNouthbộclộ,chínhlàsợbịKhmerĐỏtrừngphạtvànhấtlàdobàvợtrẻcủaôngnàiépnênôngđãphảinóinhưvậy).SaukhiPenNouthnóixong,KhieuSamphan lạimờiônganhhọmà tôiyêuquýnhất là

HoàngthânNorodomPhurissaraphátbiểu.Phurissara lộrõvẻtuyệtvọngtrênnétmặttáixanhtáixám.Ôngbiếttôikhôngchịukhuấtphục.Làngườiđãtừngsống6nămvớiKhmerĐỏ,ônghiểu

rõsốphậnnhữngkẻcứngđầusẽnhưthếnào.Ônglochotínhmạngcủatôi.Cổhọngôngnhưnghẹnlại.Ôngấpúng,vụngvềnóiđượcmấycâu:“Angcarấttínnhiệmngài...Nhândânmến

yêungài..,chúngtôithiếtthayêucầungàiởlạivớichúngtôi...Ngàiđừngbỏchúngtôirađi...”.Tôicámơnônganhhọvàkhẳngđịnhtôikhôngcóýđịnhsốngởnướcngoài.Tôichỉxin

Angcahaiđiều“chiếucố”.Thứnhất,chotôiđượcnghỉhưuvàsốngyênổnởCampuchia,xalánhcáchoạtđộngchínhtrịgầngũicáccon,cáccháu...ThứhaimỗinămchotôiđượcmộtlầnđiTrungQuốcchữabệnhvàmột lầnđiTriềuTiênchàoôngbạnthânlàChủtịchKimNhạtThành.(Ngày8-1-1976,ThủtướngChuÂnLaiquađời,mặcdùtôicầukhẩnAngcavẫnkhôngchophéptôiđiBắcKinhdựlễtang).IengSary,nhânvậtđầyuylực,gạtphắt:-ĐâylàýkiếnAngca:Xamđec,ngàiphảiởlạiđứngđầuNhànướcchúngta.Tôibiếtngài

thíchđicôngdunướcngoài.Vậythì,đợiđếntháng8cóhộinghịcấpcaocácnướckhôngliênkếttạiXriLanca,ngàisẽcóvinhdựthaymặtchúngtôiđihọp.Tôitỏvẻtháchthức,hỏilạiIengSary:-ThếnhỡrakhiđếnCôlômbôtôi lợidụngthờicơđểtựgiảithoátthìngàitínhthếnào?

Không!TôimuốnxửsựmộtcáchtrungthựcđốivớiAngca.TôikhôngthíchđidựhộinghịCôlômbôđểvênhvangbêncạnhôngFidelCastrovàcácvịlãnhđạokhác.Tôichỉkhaokhátđượcyêntĩnh.Tôixincácngàigiảiphóngchotôi,ngaytạiđây,khỏichứcvụ.KhieuSamphanvàIengSaryhộiývớinhaumộtlát,rồiKhieuSamphanthaymặtđoànphái

đoàntuyênbốsẽnghiêncứulờithỉnhcầucủatôi.ÔnganhhọPhurissaracủatôilộrõvẻtuyệtvọng.Ôngbiết,nhữngcâudạidộttôivừanóisẽbuộctôiphảitrảgiáđắt.Vợtôimấtngủ.Liêntiếp

nhiềungàykhôngmộtnhânvậtKhmerĐỏnàođếnthămtôinữa.Cáclínhgácngàycàngxalánhtôimộtcáchlộliễu.CổngHoàngcungkhoáchặt.Mộtbầukhôngkhímớiđánglongại,vâyquanhchúngtôi,baotrùmchúngtôi.Rồi,đùngmộtcái,trướcngàyQuốckhánh17-4mộthôm,tôichợtnghequađàiphátthanh

bài diễn văn của Khieu Samphan, gọi tôi là “Nhà yêu nước vĩ đại” và báo tin Quốc hộiCampuchia(vừamớibầuxong)raquyếtđịnh.Điều1:ChấpthuậnnguyệnvọngnghỉhưucủaNorodomSihanouk.Điều2:DựngmộtphotượngSihanouk.Điều3:CấpchoSihanoukmộtkhoảnlươnghưu8000đô-laMỹmộtnăm.CáitinkhágiậtgânnàyđãđượccáchệthốngtruyềnthanhtrênthếgiớinhưĐàiTiếngnói

HoaKỳ,ĐàiBBC... loanđirấtnhanh.RiêngĐàiBắcKinhvàingàysaumớiphát.Ngaytrongngàyhômsau,17-4-1976,tôiđượcKhieuSamphantớithăm,ôngtarấttươicười,vẻvuimừngbộclộrõtrênnétmặtvìvừađượcQuốchội(thậtrathìchỉcóbộbaPolPot,NuonChia,IengSary)cửlàmChủtịchĐoànchủtịchHộiđồngNhànước.KhieuSamphan,cựuBộtrưởngcủa

Sihanoukthờikỳ1950-1960,đónnhậnmộtcáchhoanhỉxenlẫnvênhvang,nhữnglờichúcmừngcủatôivàvợtôi.KhieuSamphannói:-TâuBệhạ,(ôngtavẫnthưavớitôinhưvậy),nhândân,QuốchộivàAngcarấtmuốngiữBệ

hạởlạicươngvịđứngđầuNhànướccủachúngta.Nhưngchúngtôiđãýthứcđượcrằngngàikhôngmuốntiếptụccôngviệcchínhtrịvàquốcgianữa.Chúngtôinghĩsẽkhônghợplýnếucứnàiép.Chúngtôicũngchorằngngàilàmộtnhàyêunướcvĩđạiđãcócốnghiếnquantrọng,côngơncủangàicầnđượcđềnđáp.Vìvậy,Quốchộiđãquyếtđịnhdànhchongàinhữngvinhdựmàngàiđãbiết...Tôivộingắtlời:-Thưangài!CácngàiđãchínhthứcthừanhậnNorodomSihanouklà“Ngườiyêunước”đã

đủđểtôimãnnguyệnrồi.Tôikhôngdámyêucầuthêmmộtkhoảntiềnnào,mộttượngđàinào.Vềkhoảntiềnthìởtrongnướcchẳngaicầnđếncả(tôimuốnámchỉviệcKhmerĐỏhuỷbỏcảtiềnlẫncửahàng,cửahiệuvàchợmuabán).KhinàocácngàichophéptôiđiBắcKinhhoặcBìnhNhưỡngthìlúcđóchỉxincácngàibáochocácôngbạnTrungQuốcvàTriềuTiêncủatôi,chotôiđượcđinhờmáybay,ôtôvàchotôiđượcănởkhôngphảitrảtiền.Riêngphotượngcủatôi,tôivannàicácngàiđừngdựngnólên.Nhưcácngàiđãbiếtđấy,bọnLonNolđãpháhuỷtấtcảnhữngtượng,nhữngđài trướckiadựng lên tưởngnhớcôngđứccủa tôirồi.Thưaquýngài,xinngàilàmơnchuyểngiùmnhữnglờicảmtạrấtchânthành,rấtxúcđộngcủatôitớiAngca,tớichínhphủ,tớiQuốchội...KhieuSamphancườirấttorồichuyểnsangvấnđềkhác:.-Áxinbáovớingàimộttinvui.Sángsớmmai,cácvịHoàngtửSihamonivàNarinđrapông

sẽvềnướcvàởlạiđâyvàituầncùngvớicácngài.ChínhphủchúngtađãchomờicáchoàngtửvềđểcùngdựlễQuốckhánh17-4,ngàykỷniệmchiếnthắngvẻvangcủachúngta.Khinghetinđó,vợtôibànghoàngnhiềuhơnlàvuimừng.MonicnóivớiKhieuSamphan:-Nhưng,thưangài,cáccontôiđangbậnhọcmà?ĐứalớnđangởBìnhNhưỡng.Đứabéđang

ởMatxcơva.Khôngnênđểchúnggiánđoạnviệchọc.ĐimáybayvềsẽrấttốnchongânsáchcủaCampuchiadânchủ.KhieuSamphannói:-Angcamuốngiađìnhtathêmvuivẻ.KhiSihamoniđãvềtớinhà,cháumớichotôibiết,nónhậnđượcbứcđiệnkýtênSihanouk

gọivềdựlễQuốcKhánh.BứcđiệnnàyđượcgửiđitừBắcKinhvìtạiPhnompenhKhmerĐỏđãtriệtbỏtoànbộhệthốngbưuđiện.SihamonicònchobiếtđạibiệnlâmthờicủaCampuchiadânchủđãkèmsátcháutừBìnhNhưỡngđếnBắcKinh.ĐếnđâySihamoniđãgặpemtrailàNarinđrapôngvừatừMatxcơvatớivàemhọlàSisowathChittarađanghọcởTrungQuốc.Tất

cảbađứađượccánbộngoạigiaocủaKhmerĐỏđưalênmáybayvềPhnompenh.Suốtcuộchànhtrình,cảbađứatrẻđềukhôngbiếtgìvềviệctôiđãtừchức.RõràngKhmerĐỏđưachúngvềkhôngphảiđểdựlễQuốckhánhmàcốtđểchúngkhôngcòncáchnàotựgiảithoátsaukhibiếttintôikhôngcộngtácvớiKhmerĐỏnữa.Cảmthấymìnhđãrơivàocạmbẫy,Sihamonioàkhócrồiquỳmọpdướichântôi:-Thưacha,xinchacốtìmcáchtrốnkhỏiCampuchia.Connguyệnsẵnsànghysinh,miễnlà

chagiànhđượctựdo,bìnhyênmạnhkhỏe.Thưacha,xinchahãykínhbáovớiAngcagiữconlạilàmcontinđểchađiranướcngoài.Tôihôncontraitôivàtrảlời:-Conơi!NếuAngcađãgửichoconvàemconbứcđiệnkýtênSihanoukgiảmạo,tứclàhọ

đãnhậnthứcrằng,nếuđểchogiađìnhtađượctựdothì“rấtnguyhiểm”.CónghĩalàAngcađãquyếtđịnhkhôngchogiađìnhtathoátkhỏitayhọ.Bắtđầutừngàyhômnay,tấtcảchúngta,namcũngnhưnữ,đềulànhữngngườitùcủaKhmerĐỏ.Tuynhiên,đứaconnhỏcủatôilàNarinđrapônglạinhìnanhnólàSihamonibằngcặpmắt

khinhbỉvànóito:-TấtcảnhữnggìmàAngcakínhyêuđãlàm,đanglàmvàsẽlàmđềulàviệctốt.Riêngcá

nhânem,emchỉbiếtcócảmtạvàhoannghênhAngca.EmđãtựquyếtđịnhbỏhọcvềphụcvụAngca.Emchẳngcầnphảichờcóngườithúcépmớiquayvềnướcvàcómặtởđâytrongngàyhômnay.Chotớinăm1973,tứclàkhiKhmerĐỏchưacóvẻgìlàsẽchiếnthắng,Narinđrapôngvẫn

thườngnóivàviết,nólà“tínđồcủaSihanouk”,chốngKhmerĐỏđếncùng.Nhưngkhigióđổichiều, thổivềphíaPolPot thì thằngconnàycủa tôi cũng thayđổimầuáo, trở thành thânKhmerĐỏmộttrămphầntrăm,đồngthờicũngtrởthànhkẻtửthùchốngđốitớicùngcảbốđẻranólẫnchếđộquânchủ.Từngày17-4-1975,saukhiKhmerĐỏchiếnthắng,NarinđrapôngđãtựlộmặtnhưvậysuốtthờikỳđauđớnvàtủinhụccủachúngtôitrongHoàngcung.Đầunăm1979,saukhichúngtôiđãđượcgiảithoát,NarinđrapôngsangPhápđịnhcưvẫncòntiếptụcchốngSihanoukvàủnghộsựnghiệpđãtuyệtvọngcủaPolPot.Sựtrởmặtcủađứaconmàchínhtôiđãsinhranó,chốnglạitôivàđứngvềphíaKhmerĐỏ,kẻtửthùcủaSihanoukvàchếđộquânchủ,đãlàmtôiđauđớnkinhkhủng.Nỗiđaunàykhôngbaogiờnguôi.SihamonivàNarinđrapôngđượcgọivềnướcnhưngđâucóphảiđểdựlễQuốckhánh.Suốt

ngàyhômđó,chúngtôicũngnhưđànconkhônghềđượcmờiđidựmộtbuổilễnào,mộtcuộcvuinàotrongchươngtrìnhngàyhộidântộc.TạigianphòngriêngtrongCungđiệntôimởtohếtcỡloaphóngthanhđangtruyềnđichươngtrìnhlễQuốckhánhcủaAngca.Cũngtronglúcđó,tôiđeoốngnghevàotai,lénlúttheodõiliêntụccácđàiphátthanhTiếngnóiHoàKỳ,đài

Australia,đàiBBCLuânĐôn,đàiQuốctế-Pháp,đàiNHKNhậtBản...nhữngtintứcthếgiớivàcảnhữngtintứcvềcácđịangụctrầngiancủaKhmerĐỏ.Cáchđâymộttháng,tứctháng3-1976,conrểtôilàđạiuýphicôngXôphôtra,chồngcông

chúaBotumBophacongáitôi,đếnĐiệnKhêmarinthămtôi.Rấtvuimừnghãnhdiện,cháubáotinđượcAngcatraonhiệmvụláichiếcmáybayT28(củaMỹbỏlại)biểudiễnchàomừnglễkỷniệmlầnthứnhất.Ngàykỷniệmchiếnthắnglịchsử17-4.Từtháng3-1973,tứckhicònphụcvụtrongchếđộcũ,Xôphôtrađãlậpđượcmộtchiếncôngvangdội.CháuđãláimộtmáybaychiếnđấucủaMỹ,némbomxuốngdinhTổngthốngCộnghoàcủaLonNolrồibayquacăncứkhôngquâncủaMỹởĐàNẵngsanglãnhthổTrungQuốc.LúcnàytôiđangđithămvùnggiảiphóngvàđanggặpKhieuSamphan,PolPot,IengSary,SonSen,HuNim,HouYoun.ChínhHuNimlúcđólàBộtrưởngThôngtinđãbáochotôibiếttinnày.KhieuSamphanvàcácđồngchíKhmerĐỏcủaôngtađãquyếtđịnhtặngBằngkhenchoXôphôtra,chínhthứctuyêndươngXôphôtralà“ngườiyêunước”.Sauđó,cháuđượccửsangNamTưbổtúcnghiệpvụvàđượcNguyênsoáiTitôthưởngmột

khẩusúngngắn.Theogợiýcủatôi,tháng12-1975cháuđãđưatấtcảvợconvềCampuchiaphụcvụchếđộmớicủaKhmerĐỏ.Campuchia“dânchủ”lúcđóchỉcómỗimộtphicônglàđạiuýPêchLimKhuôn.Vàitháng

tiếptheochiếncôngcủaXôphôtra,anhtacũngđãláimộtmáybayT28củaMỹnémbomdinhTổngthốngcủaLonNolrồibayravùnggiảiphóng.PêchLimKhuônkhôngcóquanhệhọhànggìvớitriềuđìnhnhàvua,vìvậyđượccoinhư

“ngườicontrongsạchcủanhândân”vàđượcAngcađánhgiálàphicôngsốmộtcủalựclượngkhôngquânKhmerĐỏ.VềphầnXôphôtra,conrểtôi,cháukhônghềtựtimặccảmlàngườikhôngthuộcthànhphầngiaicấpvôsản.Cóđiềutuykhôngphảidòngdõihoàngtộcnhưngcháuđãkhôngkénchọnmộtcôgáichănbòmàlạiđicướimộtcôngchúa.Nhưng,AngcachẳngnhữngđãkhướctừđơntìnhnguyệnphụcvụcủaXôphôtramàcòntướcbỏcảquyềnđibầucủahaivợchồngcháutrongcuộcTổngtuyểncửnăm1976.Vớibảnchấtlạcquan,XôphôtravẫnhivọngmộtcáchhợplýlàAngcasẽchocháuláimộtmáybaybiểudiễntrongngàyhộilớngiảiphóngdântộc.Nhưngchẳngaichogọicháu.Vảlại,cũngchẳngcódiễubinhdiễuhànhgìngoàimộtcuộcmíttinhởsânvậnđộng.Thếrồi,cuốicùnganhchàngphicông“ngườiyêunước”Xôphôtra,conrểtôi,cùngvớicác

côngchúacongáitôilàSoryaRoenxy,BotumBophavàchồng,conđềubịKhmerĐỏdùngvũlựclùarakhỏithànhphố,đưađimấttích.Mãiđếnnăm1979,khitiếpxúcvớimộtvàiđồngbàotôithoátkhỏiđịangụcPolPotrồitrốnchạyđượcsangPháp,tôimớibiếttin,vìquákhổcựcXôphôtravàBotumBophađãtìmcáchtrốnkhỏicôngxãnhưnglạibịlínhKhmerĐỏlùng

bắtđược.MọingườiđềurõsốphậnnhữngkẻtrốnchạybịKhmerĐỏbắtđượcsẽnhưthếnào.Từtháng9-1975,ngaykhitôivừamớivềnước,ngườitađãchotôibiếtcậutôilàHoàng

thân Sisowath Mônirét, em trai của mẹ tôi, đang lao động ở vùng nông thôn thuộc tỉnhCompuôngChàm.Ôngđượcsốngcùngvớitoànbộgiađình,cácconvàcáccháu,trongmộtcănnhàbằnggỗkhangtrang,máingói,dựngtrênnềncộtnhưkiểunhàsàn.Đólàngôinhàcủamộtnôngdângiàucóđểlại.Ôngđượcchămsócrấtchuđáo.Saukhitừchứchồitháng4-1976,tôixinphépAngcađiCompuôngChàmthămôngcậu.Saumấytuầnimlặng,Angcacửmộtcánbộđếnbáotínchotôibiết:Hoàngthânđãchếtvìbệnhđáitháođường.Cólẽ,nếutôikhôngxinđithămcậuthìvẫntiếptụcđượcnghekểvềcuộcsống“sungsướngởvùngnôngthôn,dướisựchechởkhoandungđộlượngcủaAngca”.

SốphậnNariđapô,contraitôicũngrấtthảmthương.MặcdùKhieuSamphankhôngbaogiờnóivớitôivềnhữngđứacon,đứacháucủatôibịbiệttămtừnửacuốitháng4-1976,tứcsaukhitôitừchức,ôngtavẫnđặcbiệtnhắcđếnNariđapô,màônggọilà“đứaconngoan”.Chảusinhnăm1936,vẫnsốngởPhnompenhchomãitớingày17-4-1975khiKhmerĐỏtiếnquânvàothànhphố,trụcxuấttoànbộdânchúngrakhỏithủđô.Saukhitôitừchức,lầnnàođếnthăm tôi ngàiKhieu Samphan, Chủ tịchĐoàn chủ tịchHội đồngNhànước cũngkhenngợiNariđapôlaođộngtốtkỷluậttốt,mặcdùtôikhônggợiý.Thếrồi,mãiđếntháng1-1979saukhiđãthoátkhỏibàntayKhmerĐỏ,tôichợtđọctrêntờ

tuầnbáoLePointxuấtbảnởPháp,mớibiếtmột tinđauđớn.Theo lờikểcủamộtcánbộKhmerĐỏlykhairồitrốnsangPháp,thằngcontraiNariđapôtộinghiệpcủatôiđãbịAngcakếttộitửhình.Cháuphạmtộigì?Trongnhữngnăm50cháuđãtheohọcởBắcKinhvàsaukhibịlùarakhỏithànhphốPhnompenhhồitháng4-1975cháuđãdámchỉtríchcáichủnghĩacựcđoan“quáđộcđáo”củaPolPot.LúcnàychỉcònlạicóSihamonivàNarinđrapôngtiếptụcsốngcùngvớivợchồngchúngtôi,

nhữngngườitùcủaKhmerĐỏ,chotớikhinhữngngườilínhthiệnchiếncủaHàNộimởcuộc“chiếntranhchớpnhoángđánhvàoPhnompenhtháng1-1979.Cuộctiếncôngchớpnhoángnàyđãcóhiệuquảlàgiảiphóngđượcmộtbộphậntronggiađìnhđôngđảoconcháucủatôi.ChỉcóhaiđứacongáikhốnkhổcủatôilàSoryaRoenxi,BotumBopha,vàemtraicủacháulàKhêmanurắc,chồngcáccháu,concáccháuđãbiếnmấttrongcáccôngxãlaođộngkhổsaicủaKhmerĐỏ,khôngđểlạimộtdấuvếtgì.Ngườianhhọrấtthânthiết,rấttrungthànhcủatôilàNorodomPhrissaracùngvớigiađìnhcũngđãbịKhmerĐỏđưađibiệttíchrấtxathủđôđểrồivĩnhviễnkhôngbaogiờtrởlại.Tổngcộngcótớigầnhaichụcngười,cáccontôi,cáccháutôibịđưarakhỏiPhnompenhvà

mấttích.

Năm1982,nhữngngườitrốnthoátđịangụcPolPotchạyđượcsangPhápchotôibiết,tấtcảcontrai,congái,conrểvàcáccháutôiởtrongcáctrạilaođộngtậptrungtrongnướcđềuđãbịbọnđaophủKhmerĐỏhànhhạ,tratấndãmanrồigiếthại.ởtrongnướctôichỉcònlạihaiđứaconSihamonivàNarinđrapôngcùngsốngvớitôivàMonic.

Lai lịch Pol Pot và bè lũ.

Tại saoKhmerĐỏ lại thùhằn tôiđếnnhưvậy?Bọnchúng lànhữngngườinhư thếnào,nguồngốc,lailịchrasao?Nhữngnguyênnhâncủasựthùhằnnàyđãcótừlâutừnhữngnămbốnmươivànhữngnăm

mươilàthờikỳSơnNgọcThànhđangcóảnhhưởngđặcbiệtđếncáctầnglớpgiáoviên,họcsinhCampuchia.SơnNgọcThànhtuy làbạncủachamẹtôi, tứcQuốcvươngvàHoànghậuXuramarit,nhưngtrongkhoảngthờigiangiữanăm1941lànămtôilênlàmvuavànăm1975là năm chiến thắng của Khmer Đỏ, ông ta đã chọn con đường một mất một còn chốngSihanouk.SơnNgọcThànhlênántôilàmộtQuốctrưởng“khôngxứngđáng,bêthatruỵlạc,thamnhũng,phảnbộiTổquốc, taysai của thựcdânPháp”.Thànhcầmđầumộtnhómđấutranhnhằmmụcđíchlậtđổchếđộquânchủbịôngtacoilàlạchậu,ápbức,độcđoán,thamnhũng,ngudân.SơnNgọcThànhcùngvớimộtngườibạnlàSimVarnghĩmộtcáchcólýrằngmuốnđượcngườidânđitheothìphảichinhphụcđượcgiớisưsãi,cònmuốnchinhphụcđượcthanhniênvàtríthứcthìphảivậnđộngđượcgiáoviênvàcácquanchứcBộQuốcgiagiáodụcđứngvềphíamình.Thời kỳđó, Pol Pot, Ieng Sary, Son Sen,Khieu Samphan,HouYoun,HuNim, CoiThuôn,

NuonChia...vàcáctiểuthưKhieuPonnary(saunàylàvợPolPot),KhieuThirith(saunàylàvợIengSary)đềulànhữnghọcsinhnontrẻđãnhanhchóngtrởthànhnhữngđồđệtheoSơnNgọcThànhmột cách cuồngnhiệt, và là những kẻ chống chế độquân chủđến cùng. CũngkhôngnênquênrằngtấtcảcácthủlĩnhKhmerĐỏhiệnnay,khicònlàhọcsinhtrunghọcđềuđãđượchọcbổngcủachínhphủBảohộ(tứcchínhquyềnthựcdânPháptrongnhữngnămbốnmươi)vàcủacảtriềuđìnhCampuchiađểtiếptụctheohọccấpcaohơnởPháp,trongnhữngtrườngđạihọctốtnhấtởParisvàcáctỉnhlẻbênPháp.Từviệctiêmnhiễmchủnghĩakhuynhhữu của SơnNgọc Thành, đámdu học sinh sau này trở thành bọn cầmđầuKhmerĐỏ đãchuyểnsangtảkhuynhvàcựctả.HọclịchsửcáchmạngPháp,họthíchnhấtvànhớnhấtcác

thờikỳđẫmmáu,đặcbiệtlàgiaiđoạntắmmáutrongcuộccáchmạng1789-1793củaPháp.ViệcchặtđầuvuaLuiXVIlàsựkiệnmàhọcóthếhoàntoànnghĩđếnsẽápdụngvàotôi.Sựhoạtđộngtíchcựccủacácmáychém,mộtphátminh.ỞPháphồiđó,cũngđãmêhoặcđámcôngtủ,tiểuthưnày,tuyhọcũngxuấtthântừtầnglớptưsản.MộtsốnhàcáchmạngPhápthờikỳđócũngđãchẳngxuấtthântừcácgiađìnhtưsản,thậm

chícảquýtộcnữahaysao?Giađìnhhaichịem,KhieuPonnaryvàKhieuThirithđềuthuộctầnglớptưsảnquýtộccó

quanhệthânthiếtvớigiađìnhôngbànộitôi.HọcùngởmộtkhuphốtạiPhnompenh.Thờithanhthiếuniên,tôibiếtrấtrõPonnaryvìcùnghọcvớinhaumộttrường,lúcđầulàtrườngtiểuhọcXutharôt (doôngbà tôi làHoàng thânvàCông chúaXutharôt sáng lập) sauđó làtrườngtrunghọcSisowath.KhieuPonnaryluônđượcxếpthứnhấttronglớp.Trongnhữngnăm70khiđãtrởthànhlãnhtụKhmerĐỏ,haichịemPonnaryvàThiritđãchỉ

thịchocáccánbộphảichọnnhữngcáitênđơnâmcho“cóvẻnôngdânnghèo”.Vìvậy,anhhọtôi làHoàngthânNorodomPhurissara,cựubộtrưởng,đãtrởthành“bạnMơn”mộtcáitênđơnâmcộclốc.CònPonnaryvàThiritđềuthuộcdòngdõiquítộcvìcónhữngcáitênnhiềuâmtiếtgốcPali(làngônngữthiêngliêngcaoquýcủađạoPhật,dunhậptừẤnĐộ),Thiritcónghĩalà“uyquyền”,chỉcóhainữmưusĩnàycủachếđộKhmerĐỏlàgiữđặcquyềnvềnhữngcáitêncónhiềuâmtiếtgốcbáchọc,nhữngngườikhácđềuđổivàchọntêncómộtâmtiết.ChínhvìvậychonênSalothSarđãđổitênlàPolPot.Vịthủlĩnhnàytựxưnglàcontraimộtgiađìnhnôngdânnghèo,nhưngthựctếlạixuấtthântừmộtgiađìnhquanlạicủatriềuđình.ChịhọcủaPolPot,naycảitênlàbàMich,đãtừnglàĐệnhấtquýphicủaôngtôi,tứcQuốc

vươngMonivong.TinhthầnquyếtliệtchốngchếđộquânchủvàchốngSihanoukcủacácthủlĩnhKhmerĐỏ

đãthểhiệnrõtrongkhátvọngmuốnthủtiêumột“giốngnòithượngđẳng”caohơndòngdõicủahọ,đểrồiđếnlượthọlạingoilênđỉnhcaocủahệthốngtôntitrậttựtrongxãhộiKhmerĐỏ.Họ thay thế “chếđộphong kiến” và “chếđộđộc tài” bằng chính cái chủnghĩa độc tàichuyênchếcựcđoanđượcđẩycaotớicựcđiểmcủachínhhọ.Mộtsố“chuyêngiavềCampuchia”đãviết,nếuKhmerĐỏtrởthànhcựckỳhungácthìđólà

bởichúngmuốntrảthù“nhữngsựđộcáccủaSihanouk”,trảthùnhữngbinhlínhcủaLonNol,trảthùnhữngtrậnnémbomgiếthạinhiềungườicủaMỹ.Vềvấnđềnày,mongbạnđọchãynhớlạibàitôiđãviếttrongcuốn“Nhữngkỷniệmngọtngàovàcayđắng”,trongđótôiđãgiảithíchkỹ:ĐốivớiKhmerĐỏ,nhấtđịnhhọchỉ có thểphátkhùng lênbởicáchđốixửkhủngkhiếpmàcáclựclượngcủaLonNol,củaNguyễnVănThiệuvàcácmáybayMỹđãbuộchọphảigánhchịutrongkhoảngthờigiantừnăm1970đến1975.CònvềchuyệnKhieuSamphan,một

linhmụcPhápđãviếtrằngvìtôi“lộttruồngKhieuSamphanrađánhđòn”(hồitôicònlàmQuốctrưởngtrướckhixảyrađảochính)nêntôiđãđẩyôngtalênbưngbiền.Nhưngthậttìnhtôichẳngdínhlíugìvàochuyệnnàycả.ĐólàviệclàmcủamộtsốnhânvậtcánhhữuchốngCộng.KhieuSamphankhôngbaogiờbịbắtbỏtù,cũngkhôngbịđánhbằnggậynhưmộtsốngười

nướcngoàiđãngộnhận.Ôngtamớichỉbị“lộttruồngmàthôi”.Dùsao,trongsốKhmerĐỏ,KhieuSamphanvẫnlàngườigầngũivớitôilịchsựthânáivớitôihơncảthờikỳtừ1960đến1970vàchomãitớinay,kểcảnhữngngàyđentốinhấtôngtacũngvẫncònchútítnhãnhặnđốivớitôi.Cónênđịnhnghĩacuộc“CáchmạngKhmerĐỏ”,nhưmộtcuộcđấutranhcótínhchấtbáo

thùcủanôngdânchốnglạingườithànhthị,củangườinghèochốnglạingườigiầu,củanhữngngười“trongsạchvàcứngrắn”chốnglạinhữngngười“hưđốn”nhưmộtsốnhà“đoánđiềmgiảimộng”phươngTâyđãsuydiễnkhông?Dứtkhoátkhông!Sựthậtlà,độnglựccủaKhmerĐỏkhôngphảinằmtrongtầnglớpdânthườngmàlàởnhữngngườicầmđầunhưPolPot,IengSary,KhieuSamphan,NuonChia,SonSen,bàvợPolPotvàvợIengSary.Xinviếtvàidòngvềnhữngngườitựnhậnlà“conđẻcủanhândân”đó.Nhưtôiđãviết,vợPolPot(tứcKhieuPonnary)vàvợIengSary(tứcKhieuThirith)làhai

chịem,xuấtthântừmộtgiađìnhđạitưsản,đượchọchànhphùhợpvớinhữngtruyềnthốngtốtđẹpnhấtcủaCampuchia.Giađìnhhọởtrongmộttoànhàsangtrọng,cạnhbiệtthựcủaôngnộibànộitôi,tứcôngbàHoàngXutharôt.Haigiađìnhxómgiềngnàycóquanhệmậtthiếtvớinhau.TiểuthưPonnaryvàanhchàngSihanoukthờithơấuđãcùnghọcbênnhautừtrườngtiểuhọcXutharôtđếntrườngtrunghọcSisowath.PolPot(tênthậtlàSalothSar)cũngkhôngphảisinhratừmộtgiađìnhnghèohoặcnôngdân.AnhcảcủaPolPotđãlàmquantrongtriềuđình,giữchứcĐổnglýngựtiền,tứcthưkýVănphòngcủaQuốcvương.MộtngườitrongsốchịemcủaPolPotlàbàMichđãtừnglàquýphicủaQuốcvươngMonivong.ThờiniênthiếuSalothSarthườngđượcravàocungvua.ThậtlànựccườikhingườitathấyPolPottựxưnglà“nạnnhâncủachếđộbấtcôngcủaxãhộicũ”.KhieuSamphanvàcácnhânvậtKhmerĐỏkhácnhưHouYoun,HuNim,KétSơhôn,ChâuXengđềuđãlàmquanthượngthưtrongtriềuđình.Họkhôngcóđiềugìđángkêucaphànnànvềcáchđốixửmànềnquânchủđãdànhchohọ.Vảlại,tấtcảbọnhọ,kểcảanhemThiunThiện,ThiunMum,ThiunPraxít,đềuxuấtthântừnhữnggiađìnhgiầusang,cóthếlực,đềuđượchưởnghọcbổngcủaChínhphủHoànggiađểtheohọctạinhữngtrườngtrunghọctốtnhấtcủaPhápởĐôngDương,nhưtrườngtrunghọcChasseloupLaubatởSàiGòn(tôicũngđãhọcởđây)vàtrườngtrunghọcYecxanhởĐàLạt.HọtốtnghiệptừnhữngtrườngđạihọctốtnhấtởPháp.Thếmàsauđóhọvẫncứkhẳngđịnhnềnquânchủ

Campuchiađãthựchiệnmộtchínhsách“ngudân”chăngchothanhniênhọchànhgìcả.CuộccáchmạngKhmerĐỏđãđượcvạchravàtiếnhànhbởinhữngđầuóctríthứcthuộc

thànhphầntưsảnCampuchia.Nhữngngườinàychẳngphảichịumộtbấtcôngxãhộinào,vàcònđượctheohọctạicáctrườngtiểuhọc,trunghọcxâydựngdướichếđộquânchủrồitiếptụchọcđạihọcởPháp,nhờhọcbổngcủaChínhphủHoànggiaCampuchia.Dĩnhiên,nhữngbinhlínhcủaPolPotđềulànôngdân.Thếnhưng,trongcáclựclượngvũtrangcủaSơnNgọcThành(tứcbọnlínhđánhthuêdolínhbiệttích“mũnồixanh”củaMỹhuấnluyện)cũngnhưtrongquânđộicủaLonNol(trongthờikỳ1910-1975)vàtrongquânđộicủaSonSen,củaSihanouk,phầnrấtđôngbinhlínhcũnglànôngdân.ChủnghĩacộngsảncủabọnPolPot.IengSary,KhieuSamphan,SonSenkhôngnhữngđược

soạnthảobởicácnhàtríthứctưsảnmàcònrađờiởPhápnhưtôiđãviếtởtrên.SaukhitừPhápvềnước,KhmerĐỏbắtđầu tiếpxúcvớiTrungQuốcvà cuộc cáchmạngcủaMao, vàchẳngbaolâucũngchuyểnhoátheo.Tiếptheođólàcuộc“cáchmạngvănhoá”nổitiếng,cầmđầubởi“bèlũbốntên”vàđượckíchđộngbởibàGiangThanh,bàvợquáquắtcủaNgườicầmláivĩđại.Mọingườiđềubiếtrõtáchạitolớnmàcuộccáchmạng“vănhoá”nàygâyrachonướcCộnghoànhândânTrungHoa,chonhândânTrungQuốc,chonềnvănhoávàcáclợiíchcủaTrungQuốcởcảtrongnướclẫnngoàinước.BọnPolPot,IengSarythấycuộccáchmạng“vănhoá”nàyhoàntoànhợpvớikhẩuvịcủamình.ĐiềutệhạinhấtchođấtnướcvànhândânCampuchialàbọnPolPot,IengSarycònmuốnvượthơncuộccáchmạng“vănhoá”củaTrungQuốcbằngbấtcứgiánào.Đólàđiềuphilý.Họctròmuốnhơnthầylàhiệntượngbìnhthườngtrong xã hội chúng ta. Trong lĩnh vực khoa học, nghệ thuật, cuộc ganh đua này chỉ có lợi.Nhưngtronglĩnhvựckhủngbố,việc“chơitrội”nàyđãtrởthànhtộiác.Từtháng9-1975,khitôitrởvềPhnompenh,mộtsốngườicầmđầuKhmerĐỏđãbộclộvới

tôimộtcáchtựhào,cuộccáchmạngcủahọđangcốvượtcáchmạng“vănhoá”củaTrungQuốcnhằmđạttớichủnghĩacộngsảnhoàntoàn,chỉbằngmộtbướcđạinhảyvọt,bỏquagiaiđoạnxãhộichủnghĩa.Điềuđósẽchứngminhchotoànthếgiớithấyrõkhảnăngcủathếhệkếthừanhững người đã xây dựng các đền đài Ăngco như thế nào. Uy danh của cuộc Cách mạngCampuchia,quánquânvềviệc cộngsảnhoá toànbộđấtnước, toàn thểdân tộc trongmộtkhoảngthờigiankỷlụcsẽghivàolịchsửthếgiới,bằngnhữngdòngchữkhủngkhiếpkhôngbaogiờphainhạt.Sựđiênrồnàylàđặcđiểmthuầntuýcủagiớitríthứclãngmạn.Tôinghĩ,nôngdânbìnhthườngvàdânnghèothànhthịkhôngthểcóđượcsựkhôngtưởngnày.Cóngườihỏitôi:“ThưaHoàngthân,ngàikhẳngđịnhPolPotcũngnhưHítlelànhữngtên

“điênkhùngvàbạochúakhátmáu”.Nhưnglàmthếnàomàmộtcánhân,hoặcthêmIengSarylàhai,hoặccảTàMốcmàngàigọilàHimlernữalàba,lạicóthểbuộcđượchàngtrămngàn

ngườiCampuchiađitheovàlàmtheotrongcuộcphiêulưuchếtchócnày?”.XincácbạnhãynhớlạinhữnggìđãxảyraởchâuÂunăm1931lànămHítlecónhữngthắnglợiđầutiên,vànăm1945làkhiHítlesụpđổHítlevàHimlerđâucóthiếunhữngtêntaysaicuồngtín,cũnghungáctànbạonhưchúngđểhànhhạ,giếthạidãmannhữngngườiyêunướctạinhữngquốcgiabịchúngchiếmđóngvàgiếthạicảhàngngàndânthườngvôtội,trướchếtlànhữngngườiDoThái,rồiđếntoànthểdânchúngtrongcácthịtrấnthanhbìnhnhưLidiceởTiệpKhắchoặcÔracđuaởPháp.Mộttênđiênkhùngtànbạo,dùchỉnắmđượcmộtchútquyềnhànhnàođócũngcóbùaphépbiếtnhồisọ,lôikéomộtbộphậndânchúngvàtầnglớpthanhniêntrongnước,cóthểbiếnquầnchúngthànhnhữngkẻcũngđiêncuồngtànbạo.ỞCampuchia,ngayđếnLonNol làmộttínđồmônthầnhọc,nhưngítphépmầuvàdiễn

thuyếtrấttồi,vẫncóthểlôicuốnđược“lũnhóc”từmươiđếnmườihaituổi,chưađượchọctậpgìvềquânsự,đểchiếnđấuchốngnhữngngườicộngsảnKhơmevàViệtNamthiệnchiến.Tôixinnhấnmạnhmộtlầnnữa,việcgiếthạihàngloạtnhữngngườiViệtvàngườiCampuchiachốngđốikhôngphảidoKhmerĐỏphátđộngmà làdobọn“cộnghoà”LonNol tiếnhànhtrước.KhmerĐỏđãđitheoconđườngmàLonNolvạchsẵn,vàđãnângcaothêmnhữngkỷlụcgiếtngườimàLonNolđãđạtđượcBanlãnhđạoKhmerĐỏcốlàmmọingườitinrằngcầnphảixoásạchquákhứđểxuấtpháttừsốkhông,xâydựngmộtnước“Campuchiamới”khôngmảymay dính líu với “xã hội cũ”. Tôi nói “ban lãnh đạo” đây tức là Pol Pot, Ieng Sary, KhieuSamphan.HọđãbắtđầubằngviệcxoábỏtriệtđểluânlýđạoPhậtlàtôngiáocónhiềuảnhhưởngởnướctôi.Bọn“KhơmeXanh”củaSơnNgọcThànhchorằngchúngbiếnđổiCampuchia thànhmột

nước“cộnghoà”đểchốnglạisựđồibại,thiếtlậpnềndânchủvàđánhbậtchủnghĩacộngsảnvôthầnrakhỏiđấtnước.Nhưngchúngđãhoàntoàn làmtráingược lại.Chínhmộtđối thủchínhtrịgiànuacủatôilàSimVarđãviếttrêntờbáoxuấtbảnởPhnompenh,thừanhậnrằngtệnạnxãhộiđồibạidướithờiLonNolcòntruyềnnhiễmgấptrămlầnthờikỳtôicòn“ngựtrị”.NềndânchủcủaLonNolthựctếlànềnthốngtrịđộctàicủaquânđộivàcảnhsátcómộtkhônghai.LonNoltựcoilàngười“tônsùngđạoPhật”đãhoàntoànlàmtráilờidậycủađứcPhậtTổvàmởđường choKhmerĐỏ.Nhữngmưuđồ củaKhmerĐỏđãkhông trong sạchmà cũngchẳngtáchrờinhữngtậtxấumàđứcPhậtTổđãvạchrõ.Chínhnhữngthóixấunhưsựđốkỵ,hằnthù,thamvọngđãdẫndắtKhmerĐỏhànhđộng.Nếutháng4-1975làkhivừamớibắtđầugiảiphóngCampuchiakhỏiáchthốngtrịcủaLonNol,bọnKhmerĐỏcònđượcdẫndắtbởichủnghĩayêunướcthuầnkhiếtvàchânchính-màtôiđãtinmộtcáchngâythơ-thìcólẽhọđãthathứkhoanhồngchonhữngngườitrướckiađãchốnglạihọvàtừbuổisớmngày17-4-1975đàgầnnhưtoàntâmtoànýquyphụchọ.Cólẽhọđãxâydựng(vàhọđãcóthểxâydựngđược)

mộtnướcCampuchiamới,khôngphảitrênđốngxácchếtchấtcaonhưnúi,màlàtrênsựhoàhợpdântộcsựkhoanhồngđộlượng(nhưđứcPhậtTổđãdạy)vàsựđoànkếttươngtrợlẫnnhau.Tháng9-1975cácôngIengSary,KhieuSamphan,SonSenđãtiếtlộvớitôi,họkhôngthểđể

chohaitriệungườidânCampuchiasốngtạithủđôPhnompenhđượcbởivìchínhquyềncủahọmớiđượcthiếtlậpcólẽđangbịuyhiếpbởinhiềugiánđiệpcủaMỹ,LiênXô,Pháp...thâmnhậpvàoPhnompenh.Thànhphốnàyđangbiếnthànhmộtmêhồntrận”cónhiềugiánđiệpvàpháhoạimàchưathủtiêuđược.(Họnóiđúngnguyênvănnhưthếđó!)Hiểnnhiêncáigọilà“sựcầnthiết”phảilùadânđôthịvềnôngthônđể“cóthứcăn”vàtránhkhỏi“máybayMỹnémbom”chỉlàmộtcáicớgiảtạonẩysinhtừmộtchínhsáchchủtrươngquáigở,mấtgốc,tráivớinhữnglờirăndạycủađứcPhật.Vềcáigọilà“cóthứcăn”thìthậtsựdânchúngbịđuổikhỏiPhnompenhđãhoàntoànbịbỏ

đóivìkhôngđượcchuẩnbịmộtchútgìvề lươngthựccũngnhưtiếp tế lươngthực.Cònvềchuyện“máybayMỹnémbom”thìrõràngđãkhôngbaogiờxảyra.Hậuquảcủanhữngsựlừadốikinhkhủngđóđãlàmkhôngbiếtcơmannàolàngườichết.Tháng9-1976,HộinghịcấpcaocácnướckhôngliênkếthọpởCôlômbô,thủđôXriLanca.

TrungQuốcđãngỏýNorodomSihanoukthaymặtchínhquyềnKhmerĐỏđihọp;nhưngKhieuSamphanđãtậndụngluônsựtừchứccủaSihanoukđể“mởcửađộtphá”trênvũđàichínhtrịquốctế.Lúcnày,chínhphủTrungQuốclạitỏýlongạivềkhảnăngkhôngthànhcôngcủađoànđạibiểuKhmerĐỏtạihộinghịvìthiếuSihanouk.TrungQuốcđãquáloxakhinghĩnhưvậy.Bởivì,KhieuSamphan,IengSaryvàcácnhânvật

KhmerĐỏkhácđãđượcđóntiếptrọngthịtạiCôlômbônhưnhữnganhhùng.CảgiớiPhậtgiáolẫndânchúngrấtmộđạoởthànhphốCanđi,nơiđặtdicốtđứcPhậtTổcũnghoanhôKhmerĐỏ,nhữngkẻđãtừnggiếtchếtđạoPhậtvàcáctôngiáokhácởCampuchia.Khitrởvềnước,vớivẻthoảmãnrõrệtKhieuSamphanđãgiànhchotôimộtvinhdựđượcôngtatớithămvànóichuyện...rấtlâu.HaivợchồngtôichúcmừngthắnglợicủaôngtatạiHộinghịCôlômbô.KhieuSamphanuốngmộtítsữa,cóvẻnhưđểthưởngthứcthắnglợicủachínhôngta.Vàiphútsau,ôngmớinởmộtnụcười,đôimắtsánglênvìthoảmãn.Chúngtôiimlặngchămchúnhìn.KhieuSamphancóvẻtựnhủrằngdứtkhoátSihanoukkhôngcònlànhânvậtkhôngaithaythếđượcnữa.Vàiphútnữalạitrôiđi.Lúcđóngườihùngcủachúngtôimớimởmiệng,kểlểvềthànhcôngtolớncủabảnthântạihộinghịsuốthơnbamươiphútkhôngngừng.Vớingụýchâmbiếmnhẹnhàng, tôinhấnmạnhvớiKhieuSamphan,nhờcóAngca“của

chúngta”vànhờcóngàiChủtịchKhieuSamphan,từnayđấtnướcCampuchiacủatasẽđượcnângbổng lên títhàngđầu,ngang tầmvớinhữngnướcuy tínnhất trên thếgiớivàchếđộ

Campuchiadânchủcũngđanglêntớiđỉnhcaosựkhâmphụccủatoànthếgiới.KhieuSamphankhôngtrảlời.Ôngnhìntôibằngcặpmắtcủakẻkiêungạocóýđịnhtrảthù

rồiđứngdậytoanravề.Tôigiữlại:-Kínhthưangài,xinngàiluilạimươiphútnữađểtôiđượchầuchuyệnvềvấnđềcánhân.

Tôicómộtlờithỉnhcầuhènmọnđệtrìnhlênngài.KhieuSamphancóvẻkhôngvừaý.Vẻthoảmãntrênmặtnhườngchỗchovẻlongại.Tôi

tiếptụcnói:-ChắcngàicònnhớnhưlờichínhngàivàngàiSonSenđãnóivớitôicáchđâyvàitháng.Các

ngàiđãnhândanhAngcahứahẹn,ủnghộđềnghịcủatôiđiTrungQuốcchữabệnh.Cứsáuthángmộtlần,cácthầythuốcTrungQuốccầnkiểmtralạitoànbộsứckhỏecủatôi.Tháng4vừaqua,trướcngàytôixintừchứcQuốctrưởngcácngàiđãkhuyêntôi“kiêntâm”chờđếnkhinàochếđộmớicủacácngàiđượccủngcốtrêntrườngquốctế,NgàivừamớinhấnmạnhlàtừnaytrởđinướcCampuchiadânchủđãđạtđượcđỉnhcaocủauytínvàthiệncảmquốctếđượctất cả cácnướckhông liênkếtủnghộ.Kính thưangài, vợ tôi và tôiđang cónhữngvấnđềnghiêmtrọngvềsứckhỏe.ChúngtôicầukhẩnAngcachophépchúngtôiđượcđisangTrungQuốcvàởbênđórấtbímật,khôngđểaibiết,chúngtôisẽchỉtiếpxúcvớicácthầythuốcdochinhphủTrungQuốccửvớitrôngnomsănsóc,chúngtôihứasẽquaytrởvềvớigiađìnhsaumộttháng.KhieuSamphannói:-CácngàiđừngquấyrầycácbạnTrungQuốccủachúngta.Cácvịđóđangbậnnhiềucông

việc.-NhưngngàynàoTrungQuốccũngtiếpđãvôsốkháchđếntừcácnơitrênthếgiới.-Đólànhữngđoànđạibiểuchínhthứcđicôngcán.CònXamđecchỉlàngườiđãnghỉhưu.-BàChuÂnLaivànhữngnhânvậtcấpcaonhấtcủaCộnghoànhândânTrungHoađãkhẳng

địnhvớitôi,lúcnàotôitớiTrungQuốccũngđượchoannghênh.ChínhcácvịlãnhđạoTrungQuốcđãnóiTrungQuốclà“Tổquốcthứhaicủatôi”.-Ngàihãynghĩđếnlòngtựhàodântộc.ỞđâyngaytạiPhnompenhnày,chúngtôicónhững

thầythuốcrấtgiỏi.Nhấtlà“anh”Thiện(nguyênvăntiếngThơmlàBâng,cónghĩalàanhem;bácsĩThiệnlúcđólàBộtrưởngYtếcủaKhmerĐỏ).Anhấycóthểgiảiquyếttấtcảcácvấnđềvềsứckhỏecủangài.Hãytinvàoanhấy.-Kínhthưangài,vợtôicầnphảiđượcmộtnữbácsĩphụkhoakhám.Ởnướctakhôngcó

bácsĩphụkhoa.TôicầukhẩnAngcarấtmựctônkínhcủachúngtachophépvợtôi,chỉmộtmìnhvợtôiđượcchữatrịtạimộtbệnhviệnthủđôhoặcmộtbệnhviệntỉnh.Chuyếnđi,cũngnhấtnhữngngàyvợtôiởTrungQuốc,sẽđượcgiữtuyệtđốibímật.

-Tôinói thẳngnhé!Đâychưaphải thờiđiểmthuận tiệnđểĐứcvuarakhỏiCampuchia(KhieuSamphanvẫncóthóiquengọitôilàPreahKaruna,tứclàĐứcvua,kểcảsaukhiKhmerĐỏđãquyếtđịnhbãibỏcáchxưnghôcủatriềuđìnhcũ).Tôihỏilại:-Tạisaovậy?-VìđếquốcMỹ,cụthểlàCIA,đangtìmcáchtáchngàikhỏichúngtôi.-NhưngtôichỉđiTrungQuốc,quálắmlàsangTriềuTiên.-CựutuỳviênbáochícủangàilàôngNútSơhơnlàmộttênphảnbộivàlàmộttêngián

điệpnguyhiểmcủaCIA,hiệnđangởParis.TừParisnócóthểviếtthưhoặcgọiđiệnđếnBắcKinhchongài.-MộttênNútSơhơnthìlàmsaocóthểthuyếtphụctôilykhaikhỏiAngcađược.-TạiHồngCôngcòncómộttên làbạnrất thâncủaNútSơhơnsẽgiúphắncóhiệuquả

thuyếtphụcngài,lôikéongàivềphíađịch.ĐólàHoàngthânYuvanath,contraicảcủangài.-Thưangài, chắcngàinóiđùachovuiđấy thôichứYuvanath thiếtgì làmchính trị.Dứt

khoát,nókhôngcóảnhhưởngmộtchútnàođếnbốnócả.KhieuSamphannóinhưđểkếtluận:-Ngàihãytinlàchúngtôisẽkhônggiamhãmngài.Mộtngàynàođó,chúngtôisẽchophép

ngàiđirakhỏiCampuchiađểthayđổikhôngkhí,nhưngàinói.Xinngàihãyvuilòngkiênnhẫnmộtchút.NếuBàhoàngvợngàivàngàicầncácloạibiệtdượccủachâuÂuhoặccủaMỹ,tôisẽchomuađểngàidùng.Chúngtôirấtquantâmđếnsứckhỏecủangài.Tôicònbiếtlàmgìđượcnữa,ngoàiviệcđatạvị“Chúangục”củatôi.MaoChủtịchquađờingày9-9-1976.Hàngngànbứcđiệntừkhắpnơitrênthếgiớigửitới

BắcKinhchiabuồn.Nhiềuvịđứngđầunhànước,chínhphủ,cácchínhkháchlưuvongv.v...đềugửiđiệnchiabuồnhoặctớidựlễtang,đượcđàiphátthanhnêutên,chỉcótêntôilàvắngtrongdanhsáchnhữngngườitớitruyđiệuChủtịch,ngườiđãlàmnhiềuviệcchotôi,mẹtôi,giađìnhtôichonhândân,đấtnướctôi.NgaysaukhiMaoChủtịchtừtrần,tôiđãviếtmộtbứcthưdàigửibàGiangThanhđểchiabuồn.TôinhờchínhphủCampuchia“dânchủ”chuyểngiúp.Tôinói,vìkhôngcònlàQuốctrưởngnữanêntôikhôngđượcphépgửiCônghàm,đànhphảiviếtthưriêng.TôixinphépđượcbímậttớiđạisứquánTrungQuốctạiPhnompenhđểnếukhôngđượcnghiêngmìnhtrướcthihàithìítnhấtcũngđượccúiđầutrướctấmảnhôngMao.Tôichờsuốthaimươibốngiờ,khôngthấytrảlời.Tôilạiviếtláthưthứhai,lầnnàytôigửi

ôngKhieuSamphan,ChủtịchĐoànchủtịchNhànướcnhờôngnóigiúpvớiAngca.Tôichờhaimươibốngiờnữavẫnkhôngthấygì.Tôilạiviếtláthưthứba,gửichobanlãnhđạoKhmerĐỏ.Cũng không có trả lời. Sự thật đúngnhư vậy. Tháng1-1979, khi tới Bắc kinh, tôi đã kể lại

chuyệnnàyvàđưachongườiphiêndịchnhữngbảnnhápcácláthưcủatôihồiđó,nhờchuyểnlênChínhphủvàĐảngTrungQuốc,nhữngbằngchứngvềtấmlòngkínhyêucủatôiđốivớiMaoChủtịch.

Những nỗi đau tinh thần.

Tôisinhngày31-10-1922.Từđầutháng10-1976tôiđãgửiChủtịchKhieuSamphanláthưviết:“Kínhthưangài!Tháng4vừaqua,Angcakínhyêuđãuỷnhiệmngàibáotinchotôibiếttoànthểgiađìnhtôi

vàtôiđềuđượchưởngsựchechởcaocảcủaAngca.VìvậytôixinphépđềnghịAngcachotôimộtđặcânđượcgặpcácconcháutôi,trongkhoảngthờigian24giờthôi,nhândịpkỷniệmsinhnhậtcủatôivàongày31tháng10sắptới,đócũnglàngàytôitròn54tuổivànếuAngcachophéptôicũngrấtsungsướngđượcđặcângặplạivợchồngngườianhhọtôilàNorodomPhurissara,mộtngười emhọnữa của tôi là SisowathMethavi (lúc viết thưnày choKhieuSamphantôichưabiếtvợMethaviđãtrởvềCampuchia,cửtưởngcôtavẫncònởPháp)cùngvớiXamđecPenNouth,cựuThủtướng,hiệnnaylàCốvấntốicaocủangài,vàphunhânPenNouth...”.Thờigiancứtrôidần.Ngày31-10đãtới.Tôikhôngnhậnđượccâutrảlờinào,mộtlờichúc

tụngnàonhưtrướckianhữngngườilãnhđạoKhmerĐỏvẫnthườngchuyểntớitôi“nhữnglờichúcmừngnồngnhiệtnhất”,trongkhoángthờigian1970-1975.Họcũngđãtừnghứahẹn(khinàoCampuchiađượcgiảiphóngkhỏinanhvuốtđếquốcMỹvàbè lũ taysai”mỗinămđếnngày31-10sẽtổchứclễmừngngàysinhcủatôirấtlinhđình.Ngày31-10-1976cuộcsốngtrongHoàngcungthậtbuồntẻvôcùng.Nhữngđứacongái,

contrai,conrể,nhữngđứacháucủatôilúcnàyđangởxa,rấtxatôi,vàtôicũngkhôngbiếtchúngcònsốnghayđãchết.Đàiphátthanhvẫncứlảinhảicôngkíchchếđộcũcủatôiđãcáochungchếđộquânchủ.Dùsao,nhữngngườicònlạichungquanhtôihômđócũngtặngtôimộtlẵnghoa.Mọingườiđềtimặcđẹp,trangđiểmnhưngàyhội,trừNarinđrapôngđãtrởthànhphầntửthânKhmerĐỏ.Đêmhômđó,tôinằmtrêngiườngmiênmansuynghĩ.Tôinghĩđếnđấtnướcđangđaukhổ.

Tôinghĩđếncáccon,cáccháutôiđangthiếuthốnđủmọithứ.TronggianphòngvốnlàCung

riêngcủamẹtôi,NarinđrapôngvàemhọnólàChittaratiếptụchoanhôAngcavàchửirủachếđộquânchủ.Tôikhôngsaongănđượcdòngnướcmắt.Kểtừngày27-4-1975làngàyMẫuhậu,bàmẹđaukhổcảvềtâmtrílẫnsứckhỏecủatôitừtrần,chođếnhômnay,sinhnhậttôi,tôimớilạikhóc.Cácnhàsưthườngcạotrọcđầu.Tôikhôngđitunhưngcũngnhiềulầncạotrọcđầu.Đốivới

ngườidânKhơmethìcáitóclàvậtrấtthiêngliêng.Nhiềuphụnữ,thiếunữCampuchianguyềnrủaKhmerĐỏvìchúngbắthọkhôngđượcđểtócdàimàphảicắtrấtngắnlàmchođầuhọnhưquảdừa.KhmerĐỏnói,phảicắttócngắnđểđoạntuyệtnhữnghủtụcthờiSangkum.Bànào,cônàođểtócdàivàtrangđiểmđềubịkếttộinặng,thậmchíbịkếtántửhình.Cóđiềurấtkỳlạ,KhmerĐỏkhông chođể tócdài, nhưng cũngkhông chophép cạo trọcđầu.Trướcmặt tôi,KhieuSamphanđãnhiềulầnchửirủacácsưsãicạotrọcđầu.CónghĩalàKhmerĐỏcũngchửicạnhkhóetôivìtôiđãcạotrọcđầutớibốnlần.Sựphảnkhángcủatôikhôngchỉdừnglạiởmứcđó.Trongnăm1976tôicũngđãhailầntuyệtthực.BịKhmerĐỏchấtvấn,tôinóilànhịnănđểchaygiớitụngkinhniệmPhật,nhịnănđể“nhậpthiền”theoPhật.NhữngsợidâyliênhệcủatôivớithếgiớibênngoàivẫnchỉlàvụngtrộmngheĐàiTiếngnói

HoaKỳ,BBC,Australia,đàiViễnĐôngvàcảđàicủatínđồđạoThiênChúaphátđitừManila,đàiPháp,đàiBắcKinh,đàiHàNội,đàiBăngcốc...Nhiềuđàiloantintôiđượcphongdanhhiệu“ngườiyêunước”,đượcdựngtượng,đượctrợ

cấphậuhĩnhbằngđô-laMỹ.Sựthậttráingượchẳn.Tôichẳngnhữngkhôngcómộtđồngđô-lanào,mộtmẩutượngnào,màcảnhữngquyềnsơ

đẳngcủaconngườinhưtiếpkhách,viếtthưcũngkhôngcó.Khôngmộtai,kểcảhọhàngthânthíchđượcphépđếnthămtôi.Từngày1-11-1976tôikhôngbướcrakhỏiphòngnữa.Khoảnghaituầnsau,KhieuSamphanđếnchỗtôi.Tôinóiluôn:-Xinngàichophéptôihỏimộtcâu:Angcacóđịnhbắttôiphảitùsuốtđờikhông?Cóđịnh

tướcbỏmọiquyềnsơđẳngcủaconngườiđốivớitôikhông?Cácngàiđangcắtđứtmọicâycầunốitôivớinhữngbạnthâncủatôimàcũnglàcủacácngài,nhưBắcKinhvàBìnhNhưỡng.TôixincácngàihãyđốixửvớitôinhưRumaniđãđốixửvớivuaMichelcủaRumanisaukhichiếntranhthếgiớithứhaikếtthúc,tứclàchođisốnglưuvongởnướcngoài.CòntôithìtôimuốnluônluônởlạiđâyvớinhândândướisựchechởcủaAngca.Trongchiếntranhthếgiớithứhai,nhữngtùbinhcủanướcĐứcphátxítcònđượcHítlechophépnhậnthưvàbưukiệncủanhữngngườithântrongdịplễNoelvàngàyTết.ỞđâytôikhôngbằngtùbinhcủaHítle.Tôikhôngđượctiếpkhách,kểcảcácpháiđoàntừTrungQuốcvàTriềuTiêntớithămCampuchia.TôikhôngđượcgặplạiXamđecPenNouthvàanhhọtôilàPhurissara.TôikhôngnhậnđượcthưcủacácbạnthânởPháp.

Tôinóitiếp:-ĐốivớitôiđiềunhụcnhãnhấtlàsựnghingờcủaAngca,dùtôiđãtừnglàbạnchiếnđấu

củacácngài,đãgiúpđỡcácngàihếtsứcvàbằngtấtcảuytíncủamìnhđểcácngàichiếnthắngvàgiànhđượcchínhquyền.NếubâygiờcácngàikhôngtínnhiệmtôinữathìhãyđểtôisốnglưuvongởThuỵSĩhoặcbấtcứnướcnàodocácngàiquyếtđịnh.CònnếucácngàicứthíchgiamtôivĩnhviễntrongcungđiệnnàythìxinAngcahãyđưatôiraxửtrướcmộttoàánnhândân.NgayđếnôngRisớtNixonsaukhibịkếtánvềvụWatergatecũngvẫncònđượcsangthămTrungQuốc.CòntôilàcựuQuốctrưởng,đượcQuốchộiCampuchiadânchủtuyêndươnglà“đạiáiquốc”thếmàvẫnlàcựunguyênthủquốcgiaduynhấtkhôngđượcđiranướcngoài.Ngayởtrongnướctôicũngkhôngđượctựdođilại.TôichỉcáchôngbạngiàPenNouthcóvàibướcchânthếmàcũngkhôngđượcsangchơi.ThếthìAngcahãybắntôiđi.Tôichỉxincácngài,nếucóbắnthìxửbắncôngkhaitrướcmặtdânchúng.SaukhiKhieuSamphanlẳnglặngravề,vợtôitráchtôiđãđiquáđà,khôngnhữngchỉhại

đếntínhmạngcủatôimàcòncóhạichotấtcảcácthànhviêntronggiađìnhđangsốngsóttrongĐiệnKhêmarin.ĐúnglàsauđótôiđãbịAngcatrừngphạt,tuychưađếnchỗchếtnhưngcũngđãbịhànhhạkéodàisuốthainăm,bắtđầutừngày30-3-1977.Ngàyhômđó,AngcachongườitớibáotinsẽrútnhữngcánbộphụcvụtrongHoàngcungđi.Đêmhômsau,bọnnàykéođihết.Mọingườichungquanhtôiđềunghĩ,cólẽtrongđêmnaybọnsátnhânsẽtớilàmnhiệmvụ.Tôicũngtinnhưvậy.Báctôi,tứccôngchúaMom.bàgiàđãchămbẵmtôitừthờithơấu,oàkhócnứcnở,mẹvợ

tôiômchặtlấytôi,nguyệncùngchếtvớitôi.Trờitốiđen.Vắnglặng.Chỉnghethấytiếngchimkêuđêmvànhữngtiếngrítcủađàndơi

kiếmmồi.Tấtcảmọingườiđềusợhãinhưngaicũngcốgắnggiữtháiđộđĩnhđạctrướccáichếtđangtớigần,vànhấtđịnhlàmộtcáichếtthảmkhốc.Chúngtôitắmrửasạchsẽ,quỳtrướctượngPhậtđọckinhcứukhổcứunạn.ĐạoPhậtcấm

khôngđượctựsát.Tôivẫnlosợbịtratấn,hànhhạ.Nếubọnđaophủtómlấytôi,lăngnhụctôi,chửirủatôi,nhổvàomặttôirồinướngdầntôitrênngọnlửanhỏchođếnchếthẳnlàtôisẽđauđớnlắmvàsẽkêuthétlênnhưconvậtbịchọctiết.Cólẽlúcđótôiđãquátưởngtượng.Nhưngsaunày,tứcvàonăm1979,nhữngngườiViệt

NamđóngquânởCampuchiavàchínhquyềnHengXomrinđãcôngbốtrướctoànthếgiới,vớinhữngdẫnchứngcụthể,nhữngtộiácmàbọnPolPot,IengSaryđãhànhhạ,tratấncác“kẻthùgiaicấp”củachúng,bằngnhữnghìnhthứcmàtôiđãsuytưởngtrongĐiệnKhêmarintừhainămtrước.NgườiViệtNamvàHengXomrinđãchotrưngbầynhữngcuốnvởtrongđóKhmerĐỏghi

tênnhữngngườibịchúnghànhhình.TrongsốnàycóhainhânvậtquenbiếtlàđạisứChiaXanvàđạisứHuotXambat,cảhaiđềulàcựubộtrưởngchínhphủVươngquốcđoànkếtdântộcvàUỷviênBộChínhtrịMặttrậnđoànkếtdântộcCampuchia.Dĩnhiên,thảmhoạghêgớmhơnnữasẽdànhchotôi,ngườimàKhmerĐỏlúcnàycoilà“kẻ

thùsốmột”.ĐólàđiềumàPenThula,contraicựuThủtướngPenNouthđãnóilạivớitôivàohồitháng5-1979.NhờcuộctiếncôngcủabộđộiViệtNamPenThulađãthoátkhỏiđịangụcPolPot,trốnsangTháiLanrồitìmđườngtớiTrungQuốcgặptôi.Cólẽ,nếubọnđaophủtớiđâyđiệutôiđithìtôiphảichạyvàobuồngtắmuốngthuốcđộctựtửhoặctreocổlênmộtsợidâymàtôiđãchuẩnbịsẵn,khôngchovợtôibiết.Nhưngrồiđêmđãquađimàkhôngxảyrachuyệngìcả.Chỉcóđiềubọnphụcvụđãrúthết,

khôngaitiếptếthứcănchochúngtôinữa.Trongsuốtbangàybađêm,Angcacắtxuấtăncủachúngtôi.Mãitớingàythứtưchúngtôimớilạiđượctiếptếrau,thịt,tráicây.TuynhiênđiềuđókhôngcónghĩalàAngcađãchấmdứttrừngphạtchúngtôi.TrongsốnhữngngườitheotôilúcnàycóOngMeanglàngườitrungthànhtậntuỵnhất,can

đảmnhất.Năm1939,lúccònlàmộtthanhniênrấttrẻanhđãphụcvụtrongquânđộiPhápchốngHítlexâmlược.SaukhiPhápkýHiệpướcđầuhàngĐức,anhtheolựclượngkhángchiếncủatướngĐờGôn, thamdựchiếndịchBiaHakemnổitiếnghai lầnbịquânĐứcbắt làmtùbinh,mộtlầntrênđấtPháp,mộtlầntrênđấtLibi,anhđềutrốnthoáttrởvềtiếptụcchiếnđấu.Năm1953khiPháptraotrảchoCampuchiaquyềnquảnlývềquânsự,OngMeangtrởthànhmộtsĩquantrongquânđộiHoànggiaCampuchiarồilàmtuỳviênquânsựthuộcđạisứquánCampuchiatạiParis.AnhởlạiPhápchođếnngày13-3-1970thìtheotôisangMatxcơvakhitôiđàmphánvớichínhphủLiênXô,đềnghịLiênXôviệntrợvềquânsự.ChotớikhigiànhđượctoànthắngtrongcuộcchiếnđấuchốngđếquốcMỹvàLonNol,OngMeangcũngnhưcấptrêncủaanhlàSisowathMethaviluônởbêncạnhtôitạiBắcKinh,phụcvụtôivớimộttinhthầnrấttậntuỵvànăngnổ.Tháng12-1975,theolệnhcủaIengSary,SisowathMethavitừBắcKinhtrởvềPhnompenh.Vàithángsau,vợMethavilàNanet(tứcchịruộtcủaMonic)cũngtheochồngvềPhnompenh.Tôikhôngbaogiờgặplạihọ.Họđã“mấttích”saukhivềnướcđượcmộtthờigian.NaylạiđếnlượtOngMeang.ThậttìnhkhiOngMeangxintheotôivềnước,tôiđãbảoanhcứởlạiPháp.VợđạiuýOng

MeanglàngườiPháp,nhưnganhvẫncứtìnhnguyệntheotôivềPhnompenh,ngày31-12-1975đểđượctheosátbêntôi,mặcdùanhbiếtIengSaryvàbèlũluôncoianhnhưkẻtửthù,vìlúccònởBắcKinh(tronggiaiđoạn1970-1975)anhđãcôngkhaichỉtríchchínhsách“chốngSihanouk”của IengSary.Anhcònngangbướng tớimứckhôngbaogiờ thèmchàohỏi IengSary,ThiounPrasit,KẹtChuồn,ThiunMum,thậmchíbắttayhọcũngkhông.

TrởvềPhnompenh,OngMeangnóivớitôi,nếuKhmerĐỏhãmhạitôianhsẽlậptứcchốnglạiTôitrảlời,tôilochođạiuýnhiềuhơn.Bắtđầutừtháng4-1976,khiKhmerĐỏtướchếtmọiquyềnsơđẳngcủatôivàthếgiớibênngoàiđangbănkhoănkhônghiểuKhmerĐỏđốixửvớitôirasao,OngMeangđãxinphéptôiđểchoanhtrốnkhỏicái“nhàngụcvàngson”này.AnhsẽranướcngoàibáođộngchotoànthếgiớibiếttìnhcảnhcủatôiAnhnói:“TínhmạngcủaĐứcôngđangbịđedoạ”.Tôitrảlờiviênsĩquantuỳtùnglúcnàyđãtrởthànhngườilàmvườn,trồnghoacủatôi:-Mangthânmến?AnhđừngtưởnganhsẽđánhlừađượcKhmerĐỏnhưđãđánhlừađược

bọnĐứctrongchiếntranhthếgiớithứhaiđâu.Hơnnữa,anhmuốncứumạngtôinhưnglạitrốnkhỏicáinhàngụcnàythếthiKhmerĐỏlại

càngnghingờtôiralệnhchoanhtẩuthoát,cáichếtcủatôicàngđếngần.Họbiếtanhrấttậntuỵđốivớitôi,vậythìkhôngkhinàoanhlạibỏtôimộtmìnhđểanhtrốnchạy.Mangthânmến!Anhkhôngđượcrakhỏicungđiện.Đólàmệnhlệnh,vàcũnglàlờicầukhẩncủatôi.Suốttừtháng4-1976đếntháng4-1977,NorodomNarinđrapôngvàemhọnólàSisowath

ChittaraluânphiênnhaukhủngbốtinhthầnOngMeangbằngcáchchửirủachếđộquânchủvàchếđộcũcủatôitrướcmặtOngMeang.OngMeangkhôngchịuhứasẽtuântheomệnhlệnh“khôngđượcđitrốn”củatôi.AnhvẫntiếptụclénnghetintứctừcácđàiNhậtBản,Australia,Mỹ,PhápđểtìmhiểuxemthếgiớibênngoàiđangbàntánnhữnggìchungquanhtìnhtrạngimlặngnặngnềvàđánglongạicủaSihanouktừngàytừchức.Ngày18-4-1977, tứcmộtngàysau lễQuốckhánhcủaCampuchia “dânchủ”,OngMeang

biếnmất.Nhưthườnglệ,vàohồi17giờanhkéochiếcxerácrabờsốngđổ.Nhữnglầntrướcthườngcóhaitênlínhđikèm.Lầnnày,chẳngcóaiđitheoOngMeangcả.Chúngtôichờmãitới18giờ,rồitớibữaăntốicũngkhôngthấyanhtrởvề.Khoảng20giờ,một cánbộquânsựcủaKhmerĐỏđến rủOngMeangđidạomátngắm

trăng.(Saunày,nhữngngườitrốnthoátgặplạitôiởBắcKinhchobiết,đượcmờiđi“dạochơibuổitối”cónghĩalàbịkếtántửhình),OngMeangkhôngcóởHoàngcung.Lúcđó,tênKhmerĐỏnàymớichobiết,ngườitachỉnhìnthấychiếcxehãycònđầyrácbỏlạitrênđườngphốởcổngphíanamHoàngcung,màkhôngthấyOngMeangđâucả.Hắnkếtluận,vừarakhỏicổngOngMeangđãlậptứcđitrốnvàmấttích.MấtOngMeangchưaphảilànỗiđautộtcùngcủatôi.Tôicònnỗiđauthấmtậndathịtnữa.SaukhiOngMeangbỏđibiệttích,chínhmộtsốthànhviêntronggiađìnhtôiđãdìmtôi

xuốngđáyvựccủanỗiđautinhthần,nỗitủinhụcvàtuyệtvọng.NarinđrapôngđứaconthứhaicủatôivớiMonicvàemhọnólàChittara,conthứcủangườiemgáiMonichiểurằngtiềnđồcủatôichỉlàbịthấtsủngthậmchícóthểcònbịgiếtchết,nêncàngngàycàngtỏrakhinhmiệt

tôi.Thếmàtrướckia,khitôicòncầmquyềnvàcảtrongnhữngnăm1971,1972,1973,khiChủtịchMaoTrạchĐôngvàThủtướngChuÂnLaituyênbốlàcóthểtôisẽtrởlạiCampuchiađứngđầuNhànướcthìchínhhaiđứanàyđãtângbốctôihếtlời,cảtrongphátbiểucũngnhưtrongthư.Chỉđếnnăm1974chúngmớibắtđầuthayđổitháiđộ,khiKhmerĐỏmởcuộctiếncôngmùakhôcótínhquyếtđịnhvàobọnLonNolđãmấttinhthần.ỞBắcKinh,IengSaryvàvâycánhcũngnổilênnhưôngchủlớnvềchínhtrịvàngoạigiaothayvàochỗtrướckiangườitadànhchoSihanoukđểdễbềhoạtđộngtrêntrườngquốctếnhândanhMặttrậnđoànkếtdântộcvàchínhphủVươngquốcđoànkếtdântộcCampuchia.Tháng 7-1974, Narinđrapông đang học khoa Kinh tế chính trị tại trường Đại học

Lơmônơxốp,từMatxcơvatớiBắcKinhtrongdịpnghỉhè.ChịuảnhhưởngcủabọnthanhniênKhmerĐỏdoIengSarycầmđầu,NarinđrapôngbắtđầukịchliệtcôngkíchSihanouk,côngkíchchínhbốđẻranó.NóđãtiêmnhiễmthủđoạncủaKhmerĐỏlàkhuyếnkhíchconcáidothám,điều tra, tố cáo bố mẹ. Cũng cần phải nói rằng, trong đám con trai đông đúc của tôi thìNarinđrapônglàđứaconduynhấtcôngkhaituyênbốlàkẻ“tửthù”củatôi,theođúngcâuchữnónói.Chođếnnăm1979khiđãthoátđượcsangParis,nóvẫnchobiếtsẽ“chiếnđấuđếncùngchốnglạiSihanouk”vàlàmmọicáchkhôngchoSihanoukcóthểnắmlạichínhquyềnởPhnompenh.Tạisaonólạihằnthùtôiđếnnhưvậytrongkhichínhnólạilàđứaconđượctôirấtnuông

chiều,dạydỗ.Trongsốmườibốnđứacontraicủatôi,chỉcóSihamonivàNarinđrapônglàconngườivợchínhthứccủatôitứclàMonic.Từkhihaiđứarađờichođếntậnnăm1970lànămtôibị lậtđổ,SihamonivàNarinđrapôngđềuđượchưởng tấtcảnhữngvinhdựquốcgiavàquốctếtươngxứngvớinhữngngườicontraicủabàvợchínhthứccủamộtNguyênthủquốcgia.Năm1969,tứcchỉmộtnămtrướckhitôibịLonNoltruấtphế,NarinđrapôngcònđượcmờitớiCompuôngChàmlàthànhphốquantrọngthứhaisauPhnompenhđểdựlễđặttênchomột sân vận động mới khánh thành: Sân vận động Narinđrapông. Từ tuổi ấu thơ,NarinđrapôngđãđượcchúngtôiđưasangPhápvàđithămnhiềunướcbạn.Nóđượctheohọctạicáctrườngtiểuhọc,trunghọc,đạihọctốtnhấtởtrongvàngoàinước.ChủtịchLiênXôNikitaKhrusevđãchoNarinđrapônghồiđanghọctạitrườngLomonosov

vềnghỉ hè tại nhà riêng củaông vàngồi trong lòngôngđể chụp ảnh. CũngnhưSihamoni,Narinđrapôngkhôngthiếumộtthứgì,vànhấtlàluônluônđượchưởnghơiấmcủagiađình,củabốmẹ,trongkhinhữngđứaconkháccủatôilạikhôngđượccùngsốngtrongcungđiện.Cónên trách người Xô-viết đã nhồi sọ Narinđrapông không? Dứt khoát không, bởi vì chínhNarinđrapôngvẫntuyênbốnóchốngLiênXô,vàchỉtándươnghếtsứccáichủnghĩaPolPotmànóđánhgiálàtuyệtvời.

Tại Điện Khêmarin, trong khoảng thời gian từ tháng 4-1976 đến tháng 1-1979,NarinđrapôngvàemhọnólàChittaramặcdùthuộcpháithânPolPotnhưngcũngphảitrảiquamộtcuộcsốngkhổsởtrongcảnhtùđầynhưtôivàMonic.NhưnghaiđứavẫnhằngngàychửirủathậmtệbàgiàMom,vàchửicảbàngoạicủachúng,trongkhihaicụcốhếtsứclàmvuilòngchúngbằngđủmọicách.Haiđứachửitấtcảcácthànhviêntronggiađình,gọimọingườilà“đồSangkumbẩnthỉu”,là“bọnphongkiếnmụcnát”.NhữngđaukhổtinhthầndochínhthằngconNarinđrapôngcủatôigâyra,đãlàmtôiđau

đớntớimứckhôngtàinàochịunổihơntấtcảnhữngđiềumànhữngkẻthùxấuxanhấtđãnhụcmạtôi.Trướckia,domuốnthắtchặtnhữngquanhệgiữaCampuchiavớicácnướcxãhộichủnghĩa,

thời kỳ còn làm Quốc trưởng tôi đã gửi năm con trai đi học ở nước ngoài. Yuvanath,Khêmanurắc, Nariđapô học ở TrungQuốc, Sihamoni học ở Tiệp Khắc sau đó chuyển sangTriềuTiên,NarinđrapônghọcởLiênXô.Trong sốnày chỉ cómộtmìnhNarinđapông theoKhmerĐỏ.CũngkhôngmộtđứanàohọcởnướcngoàilạiphảnlạibốnónhưNarinđrapông.Yuvanath,đứaanhcả,sauthắnglợicủaKhmerĐỏđãkhôngchịuvềnướcmàởlạiHồng

CôngrồisangMỹ;Khêmanurắc,saucuộcđảochínhnăm1970đãlênbưngbiềnchiếnđấu,thưnàogửichotôicũngkhẳngđịnh“thuộcpháiSihanouk”vàđãbịKhmerĐỏgiếtchếttừtrướckhitôitừchứcQuốctrưởngnăm1976.NariđapôkhôngbaogiờcócảmtìnhvớiKhmerĐỏ,trongnhữngnăm60đãquảnlýmộttờbáohằngngàyinbằngtiếngTrungQuốcxuấtbảnởPhnompenh.SaucuộcđảochínhcủaLonNolcháuvẫnở lạiPhnompenh thamgiacáchoạtđộngđấu

tranhbấthợppháp(nhưrảitruyềnđơnủnghộSihanouk...)vàđãbịchínhquyềnLonNolkếtán5nămtù.Ngày17-4-1975KhmerĐỏtiếnquânvàoPhnompenhđãtrụcxuấtcháurakhỏithànhphố

cùngvớitoànbộdânchúng,sauđóítlâuđãbịgiếtchết.Cuốicùng,chỉcònlạiSihamoni,anhruộtNarinđrapông,đãluônluônvàchomãitớinayvẫncònlàngườithuộcpháibảohoàng,quốcgia,và...thânSihanouk.Ítlâusau,bàKhônvốnlàmộtcungtầnphụcvụMẫuhậumẹtôivàbàNáplàngườihầuphòngcủavợtôicũngxinđinơikhácđể“xalánhbọnphongkiến”.Từtháng4-1977vợ tôibắtđầuphải tựmìnhcángđángmọi côngviệcnội trợ.Rác chấtđốngtrongvườnvìtừngàyOngMeangđimất,khôngaidámđẩyxerácrabờsôngnữa.Tôikhôngbịđưađilaođộngkhổsaitạicôngxã,cũngkhôngbịgiết,nhưnglạiphảichịumộthìnhphạtthậmchícònđauđớnhơn:đólàtháiđộchửirủa,hỗnxượccủanhữngkẻmớicáchđâyítlâucònđộiơntôi.Vợtôicólýkhinóivớitôi:“Tạicácnướckhác,bọntộiphạmđềubiếtbịkếtántửhìnhhoặc

baonhiêunămtù.Chúngbiếtrõ,cuộcsốngcủachúngsẽdừngvàolúcnào,nhưthếnào.Cònchúngta,chúngtacứphảisốngtrongtìnhtrạngbấpbênhnhất,mấttinhthầnnhiềunhất.Điềukhôngthểchịuđượclàsốngquahếtngàyhômnaykhôngchắcchắnngàymaisẽcònsốngnữahaykhông”.Bắtđầutừnăm1977nhữngthủlĩnhKhmerĐỏlạibắttôichịuđựngthêmmộthìnhphạtmới.HọđãcholùavàoHoàngcungmộtđànbò,mộtđàntrâu,mộtlũcừurồidêcáidêđựcđểchúngphávườn,haicâyănquả,huỷdiệtcácgốcchuối,vàlàđáikhắpmọinơi,đặcbiệtlàngaytrướcnhàởcủachúngtôi.TôibuồnrầukhinghĩrằngtoàlâuđàinàyđãtừngđóntiếpnhiềunhânvậtnhưTướngPhápĐờGônvàNguyênsoáiNamTưTitônaytrởthànhmộtvườnthúthảmhại,hôithối,suysụpđiêutàn.Saunày,mãiđếntháng9-1977đàngiasúcmớiđượclùarakhỏiHoàngcung,nhưngthay

vàođólạilàmộtconbòrừngvàhaiconnaitơ.Mộtcônaiphảilòngngaychúbòrừnglựcsĩ,điđâucũngcặpkèbênnhaunomrấtdễthươngnhưngtôikhôngnhìnthấychúnggiaophốivớinhaubaogiờ.Cóthểnói,phảiđợiđếntậnbâygiờlàkhitôiđã55tuổitôimớidầndầnđượcbiếtnếpsống

củanhữngconvậtcùngchungsốngtrongnhà.NếuAngcakhônggiamgiữtôitrongcungđiệnthìchẳngbaogiờtôithèmđểýđếnviệcquansátnhữngconvậtnày.TrướckhixảyracuộcđảochínhcủaLonNol cungđiệnđềuphảigiữgìnhết sứcsạchsẽ, trừdiệthết chuột, thằn lằn,thạchsùng...khôngđượcđểchúngxuấthiện.Trongthờigianhơnbanămtôibịcầmtùtrongcungvua“nhàngụcvàngson”củatôingàycàngcóthêmnhiềuchuột,thạchsùng,thằnlằn,vàcảrắnđộcbòvàothămvợtôitrongnhàtắm,hoặcbòvàonhàbếpthămbàSarSaorotvàbàKhôn.Lạithêmnhữngtiểuđoàncôntrùngcócánhnhưruồimuỗi,bướm,càocào,châuchấu,dếmèn,chuồnchuồn..,cứđếntốilàtrànvàocácgianphòngcủachúngtôi.Muốnngănsựxâmlăngcủachúngthìphảiđóngcảcửakínhlẫncửachớp,nhưngđóngkínnhưthếthìchếtngạt.Đànhphảisốngchungvớichúng.Khoảngtừnăm1976đến1978vợchồngchúngtôisốngtạinhữnggianphòngtrướckiađã

từngtiếpđónTổngthốngPhápĐờGôn,ngàynaycócảchuộtkéovàosinhsống.NhữngconchuộtliềulĩnhtừphòngchúngtôichạyrangoàikhôngthấytrởvềđầyđủvìlínhKhmerĐỏđãchộplấychúngđemnướngsống.Phầnlớnlũchuộttocứmấtdần,chỉcònnhiềuchuộtcon,chuộtnhắt.Buổisánglũchuộtnàybiếnđiđâumấthết,buổitốimớitrởvềđểcùng“mặtđốimặt”vớivợchồngchúngtôitronglúcăncơm.Chuộtbốvàchuộtmẹđitrướclũchuộtanh,chuộtchị,rồimớiđếnchuộtconvàcảchuộtcháu.Thỉnhthoảngchúnglạitrìnhdiệnchúngtôimộtlứachuộtmớiđẻ,nomrấtkháukhỉnh.Lũ

chuộtkhôngsợchúngtôi.Chúngnhưmộtđànchótíhon,ngồikhôngxabànăncủachúngtôi,chămchúnhìnchúngtôivàcònnóichuyệnvớichúngtôibằngthứngônngữriêngcủachúng,

cốlàmchochúngtôihiểurằngphảichochúngăn.Chúngtôitặnglũchuộtnhữngmẩubánhmìvụnvànhữngmẩuquảănthừa.Khichậmchochúngăn,chúngkêu“chít,chít”tỏýphảnđối.Bữaănkếtthúc,chúngkhônngoanđitheomộthàngdọctrởvềtổ,tránhsựthèmmuốncủalũgecko.Gecko,theođịnhnghĩatrongTừđiểnngônngữRôbecủaPháplàmộttừgốcMalaixia,có

nghĩalà“mộtloàibòsátcóbốnchân,mỗichâncónhữngngóndínhvớinhaubởinhữngmảngdanhưlámía”.NgườiKhơmechúngtôigọinólàcontắckè,bởivìnókêu:“tắckè,tắckè,tắckè”...TheotậpquánmêtíntừthờitổtiếngngườiKhơmechúngtôithườngđếmtiếngtắc-kèđể

bóixemngườichungsốngvớimìnhcólừadốikhông;vànếuchưacóvợcóchồngthìđếmtiếngtắc-kèđểbóixemngườivợhoặcngườichồngtươnglaicủamìnhcóphảiđãgoáchồng,goávợhaykhông,hoặcngườivợ,ngườichồngtươnglaicủamìnhcóphảilàgáitrinh,traitânhaykhông.Vídụ,nghetiếng“tắc-kè”đầutiênanhcontraiđangcầuhônnói:“Krâmom”(nghĩalàgáitrinh)đếntiếng“tắc-kè”thứhailạinói“mêmay”(cónghĩalàgáigoá)vàcứthế,tuầntựnói“krâmom”rồilạinói“mêmay”nhịpvớitiếngkêucủacontắc-kècựckỳxấuxaghêtởmchotớikhicontắc-kèchấmdứtbàicadaidẳngbằngcáigiọngkhànkhànđángsợcủanó.Nếutiếngkêucuốicùngcủacontắc-kènhịpvớicâu“mêmay”thìmọingườichungquanh

sẽcườiồlên,tớitấpchiabuồnvớingườibóitoán,bởivìsẽlấyphảigáigoá,vànhữngngườigoáchồnghoặcđãlydịchồngđềubịcoilà“đồngtiềnmấtgiá”.Vềphầntôi,tôichỉbóitắc-kèđểxemcóthoátkhỏitaybọnPolPothaykhông,khicontắc-

kèvừabắtđầukêutiếngđầutiên,tôinói:“sẽthoát”.Đếntiếngthứhai,tôinói:“khôngthoát”vàcứthếtiếptục,tuầntựnhịpvớitiếngkêucủacontắc-kèchotớitiếngkêucuốicùng.Thậtlạcùng,baogiờtiếngtắc-kècuốicùng,dùlàcontắc-kètrongphòngtốihaycontắc-kètrêncâybênngoàinhà,cũngnhịpvớitiếngtôinói:“khôngthoát”.CónghĩalàtôisẽbịKhmerĐỏgiamgiữsuốtđời.Điềuđólàmtôirấtbuồn.Cũngmay,tôikhôngbaogiờtòmòtớimứcmuốnhỏicontắc-kè

xemliệutôicóbịbọnPolPot,IengSarythủtiêuhaykhông.Tôichịuđựngrấtkhókhăncảnhtượngconvậtnàynhaingấunghiếnconvậtkhácmộtcách

khôngthươngtiếc,vìngàynàotôicũngđứngtrầmlặnghànggiờtrongphòngkhách,tôiđãbuộcphảinhìnthấy,rồiđitớichỗchămchúquansáttậpquáncủanhữngconvậtnhỏchungquanhtôi,nhungnhúctrêntườngvàcảtrêntrầnnhà.Vìvậy,ngàynàotôicũngphảichứngkiếnconvậtbébịconvậtlớntànsát,convậtyếubịconvậtkhỏeănthịt.Đólàluậtrừng.Luậtrừngkhôngphảichỉcótrongkhungcảnhthiênnhiênrộnglớn,nơicósưtửhổbáo,chósoi,cásấutiếncôngvàănngấunghiếnnhữngconvậtkhôngcógìđểtựvệ.Luậtrừngkhủngkhiếp

diễnraởkhắpmọinơi,ởcảdướinước,nơiconcásấuhungdừđớpcảngười.Nhưngcũngkhôngnênquên,chínhnhữngconcánhỏbé,xinhxinhcóvẻvôhạicũnglạilànhữngcon“cásấu”khôngthươngsótđốivớinhữngconvậtbénhỏhơnchúng.Tronggianphòngở“Cungvua”củatôi,tôinhìnthấyngaytrướcmắtmìnhnhữngconthằn

lằncắnconthạchsùng.Conthạchsùngvừagiãygiụamộtcáchvôíchvừakêunhữngtiếngtuyệtvọngxélòng.Rồithìnhữngconthạchsùngbénhỏ(cũngthuộcloàibòsát)cứdầndầnlọtthỏmtrongmiệngconthằnlằn,ynhưconthỏlọtvàomõmcontrăn.Nhữngtiếngkêutắthẳnkhinhữngchidướicủaconthạchsùngkhôngcòncửđộngđượcnữavàcáiđầucũngbiếnmất.Tuynhiên,nhữngconthạchsùng“ngâythơvàvôhại”đếnlượtchúngcũngbiếnthànhnhữngconquáivậthungdữkhi chúngbắtgặp trước tầmmõmnhữngconvậtbénhỏhơnchúng,vàchúngcũngnuốttrửngkhôngthươngtiếcnhữngmiếngmồiđó.Dùsao,nhữngconvậtnhỏnàycũngcónhữnglýdođểxátội:trướchết,chúngkhôngphải

nhưchúngta,chúngkhôngcótríócthôngminhđểphânbiệtđượcđâulàthiện,đâulàác,trongkhichúngtalànhữngconngười,chúngtathậtsựphảichịutráchnhiệmvìchúngtacóýthứcvềnhữnghànhđộngcủamình.Hơnnữa,nếunhữngconvậtnhỏnàytiếncôngnhữngconvậtnhỏhơnhoặcyếuhơnđểănthịt,làbởivìchúngđóivàcầntồntại.Còntộiáccủaconngườithìkhôngthểbiệnminhđược.Nhữngconvậtbịhisinh,nhiềukhichúngcũngtựnguyện làmmồichonhữngconkhác.

Điềuđó,âucũnglạilàmộtđịnhluậtcủatạohoámuốnmộtsốloàivậtphảitựnguyệnhiếnthânchođaophủ.ĐólànhữngconbướmtronggianphòngcủatôiởĐiệnKhêmarin.Mộtsốconbướmnày,khimớinhìnthấy,conthạchsùngđãvộingừngđùagiỡnvớiánhsángđènđiệnđểđếnlàmmồichothạchsùng.Vớinhữngchiếccánhcủanó,bướmcóthểbayđitrốntránhtớicùng,khôngđểchothạchsùngđớpphải,nhưngnóvẫncứcóvẻnhưtựnguyệndângmìnhchokẻănthịtnó.Tôiđãcốcứubướmthoátchếtbằngcáchdùngkhănmặthoặcdùngquạtđuổibướmraxa thạch sùng.Nhưngkhôngđược.Bướmvẫnquay tít lại gần convật “ngấunghiến”chúng.Tôidùnggậyđuổithạchsùngđi.Nhưng,bướmvẫntrungthànhtheođuổitênđaophủchotớikhibịănthịt.Cũngđãnhiềulần,tôicốđuổitắc-kèxathạchsùng,nhưngrõràngthạchsùngkhôngtỏramộtchútcốgắngnàohòngthoátkhỏikẻgiếtmình.Vậymànhữngconthạchsùnglạinhẹnhànghơn,linhhoạthơn,chụpnhanhhơnnhữngcontắc-kèkhánặngnề.Tôi cũngđã từngđượcbiếtnhữngcongà trốngcựckỳ thôngminh.Năm1970,vài tuần

trướckhixảyravụđảochínhcủaLonNol,khiđếnchơinhàôngbạnXamLơTrônởbênPháp,tôiđãnhìnthấynhữngcongàtrốnghútthuốclá,biếtnhàolộnvànhữngcongàmáichỉđẻtrứngkhi ôngbạn tôi ra lệnh.Trongkhoảng thời gian từnăm1976đếnnăm1977ởĐiện

Khêmarin tôirấtchúýđếnmộtcongà trốngxinhđẹptrongđàngàcủaKhmerĐỏ.Congàtrốngnàycóbavợ,sángnàocũngdẫnbacongàmáinàyđidạochơi.Convợnóyêuthíchnhấtlàmộtcôgàmáicóvẻtrẻnhất,cóbộlôngđennhất,lúcnàocũngnhưdínhsátbêncạnhcongàtrống.Congàchồngdẫnđànvợđimộtcáchtựhàođếntrướcmặtvợchồngchúngtôiđểxinăn.Nó thíchănchuốivôcùng.Khikhôngnhìn thấy tôi xuấthiện trướccửasổvàokhoảngmườigiờsángnhưthườnglệ,congàtrốngliềnnhảylênchiếcghếdàiđặtởbêndướicửasổ.Tôinúpkínmộtchỗ,bímậtquansát.Congàtrốngchămchúnhìnquacửasổ,đảomắttìmtôi.Nếuvợchồngchúngtôichậmxuấthiện,nóliềncấttiếnggáytỏvẻsốtruột.Lúcđóchúngtôimớivứtmộtquảchuốichonó.Congàchồngmờicácbàvợcùngăn,dànhchocácbàvợnhữngmẩungonnhất.Quảlàmộtđứcôngquýtộchàonhoáng,bêncạnhnótôicảmthấybị...lumờ?Tôivẫnthườngmơvềmộthànhtinhđẹp”làtráiđấtcủachúngtôi.Nhờcónhữngvệtinh

nhântạocủatráiđấtvànhữngcontàuvũtrụ,ngàynayngườitađãcónhữngtấmảnhrựcrỡcủatráiđất,đẹpđẽvàcuốnhút,vớitấtcảnhữngmàutrắngcủamây,màuxanhtươicủathựcvật,mầuxanhthẫmcủabiểnvàđạidương,màuvàngmàudacam,màuson,màuxámcủađấtvàđá...Từtrêncaonhìnxuống,tráiđấtcóvẻnhưthiênđàng.Nhưngnếucácthiênthầnhạcánhxuốngtráiđấtthìcólẽhọsẽkhiếphãivìnhữngcảnh

khốncùngởkhắpmọinơi.Conngườiđãchếtạođượcnướchoa,nhưngkhôngbaogiờkhửđượchếtmùiphânlộnmửa.Vànhấtlà,cónhữngngườitựxưnglàvănminhnhưnglạilàhiệnthâncủacảquỷSa-tănglẫn

ôngBụt,lànhữngkẻđốixửvớinhautànácnhất.Chẳngởđâucóanninh.Nơinàocũngcósựxấuxakinhtởm,ngaycảởLiênHợpQuốccũng

là nơi người ta nhìn thấymột ông Ieng Sary không chútmặc cảmnhândanh chế độ “diệtchủng”thảmsátdântộcvànhândân“longtrọng”kýtêngianhậpHiếnchươngbảovệnhânquyền.SựtuyêntruyềncủaKhmerĐỏkhôngngừngtuyênbốAngcađạtđượcnhữngnguyêntắctốtnhấtvềvệsinhvàtiếtkiệmđãkhắcsâutrongócngườidânvàngườilính.BịgiamtrongHoàngcungnhiềuthángkhôngđượcrangoài,tôikhôngcóđiềukiệnnhìnthấynhữngcáigọilà“kếtquảvĩđạivàkhônggìsosánhnổi”củachínhsáchmohaaschar(cựckỳghêgớm)củaAngcatronglĩnhvựcnày.NhưngtôiđãcóthểquansátđượctấtcảnhữnggìtronglòngHoàngcungđangtrởthànhmộtthứtrạilínhcủaKhmerĐỏ.TừkhiđạiuýOngMeang,viênsĩquantuỳtùngtrungthànhcủatôibiếnmất,tôikhôngcòn

aigiúpviệcđểđirabờsôngđổnhữngđốngrácđangchấtthànhtừngđống.Vảlại,consôngTônlêXápxinhđẹptừngàyKhmerĐỏlênnắmquyềncũngđãbiếnthànhconsôngcựckỳbẩnthỉu,haibênbờ,ngậpđầynhữngđốngrác,nhấtlàvàomùanướcxuống.Nướcsốngngàycàngbịônhiễm.

Nhữngngườidân(mớiđến)vẫncứphảitựcoilànhữngngườisungsướngởPhnompenhvìcòncócáithứnướcsôngônhiễmnàyđểgiặtquầnáo(chỉcònítỏi),đểtắmrửavà...uống.TrongHoàngcungcónướcmáy.Nhưngvinvàolýdophảitướicây,línhKhmerĐỏcứđểchonướcmáychảytrànsuốtngàyđêmkhôngbuồnnghĩđếnchuyệnkhoávớinước.Nhữngốngdẫnnước,lắpnốirấtkém,đãròrỉ.Việclãngphínguồnnướccóthểuốngđượcquảlàkỳcục.Nướcsạchcứthếngậpúngthảmcỏ,ngậpcảlốiđisuốtngàyđêm.TrongĐiệnKhêmarinthỉnhthoảngngườitacũngsửachữanhữngốngdẫnnước.NhưngcăncứvàonhữngnguyêntắcmàbộđộiKhmerĐỏ,baogồmcảnhữngbộtộcmiềnnúi,chorằngcáigìmìnhcũngbiếtlàm;tahãythửhìnhdungcácanhthợhànvàthợđiệnbấtđắcdĩcủanăm1977nàynhưthếnào?Năm1976hãycònvàicôngnhânchuyênnghiệpcủa“xãhộicũ”.Đếnnăm1977,cóvẻnhư

nhữngngườiKhmerĐỏ“thuầnchủng”cóthểtựbaybổngđượcđôicánhcủamìnhvàlàmchủđượcbấtkểmônkhoahọcnào,bấtkểngànhkỹthuậtnào.Nhữngcôngnhânvànhânviênkỹthuậtcủaxãhộicũcứbiếnmấtdần.Tôikhôngbaogiờ

cònđượcgặplạihọnữa.Kếtquảlàm“ngôinhàcungvua”củatôicứdầndầnmụcnátvàđếncuốinăm1978thìkhôngthểởđượcnữa.Cácốngdẫnnướctiếptụcngàycàngròrỉ.Mỗingàynhàmáyđiệnthànhphốlạicóítnhấtmộthoặchaisựcốkéodàinhiềugiờ.Nhữnglầnmấtđiệnbanđêmcànglàmchonhữngbuổitốivàđêmtrongcungđiệnthêmnặngnề,longạivàkhiếpsợ.Ngaycảđêmsángtrăngcũngrấtảmđạm.Cuốicùng,đếnnhữngcánhcửaravàovàcửasổcũngkhôngmởrakhépvàođượctừnhữngchốtsắtđãgỉ.NhữngtoànhàkháctrongHoàngcungcũngngàycàngtồitệ.Điệnchính,nơiđặtngaivàng,phủđầybụi.Phầnlớncáccánhcửasổkhôngkhéplạiđược.Nhưngngượclại,cónhữngcánhcửakhôngmởrađược.Thờitiếtnắngmưaảnhhưởngxấuđếnnộithất.LínhKhơmeĐóchiếmđóngmộtphầntrongsốnhiềutoànhàởHoàngcung.Khimộtcănhộ

nàođókhôngcònởđượcnữahoặcmộtphòngtắmkhôngdùngđượcbọnlínhlạicuốngóikéođitìmmộttoànhàkhác.Thếlàcuốicùng,chúnglầnlượtchiếmcảtoàlâuđàilộnglẫynhấttrongHoàngcung,sauĐiệnKhêmarin.Đó làĐiệnCanthaBopha.Toànhàđẹpđẽcóđồđạcsangtrọngnàyđãđượcsửdụnglàmnơitiếpđónnhiềuvịthượngkháchtớithămchínhthứchoặc với tư cách cá nhân, như vợ chồng Tổng thống Pháp Vanhxăng Ôriôn, Công chúaAlêchxanđraxứKenia,NguyênsoáiTrungQuốcTrầnNghị,ThốngchếAiCậpAmer...BộđộiKhmerĐỏđãbiếnnơiđây thành trại línhvới giườngdã chiến, võng...Nhàbếpbiến thànhchuồngnuôimộtconkhỉ,mộtconvẹtvàicongà.Mộttrongnhữngphòngkháchsangtrọngđãtừngnghênh tiếpCôngchúaAlêchxanđravàPhunhânTổng thốngVanhxăngÔriônnay trởthànhbếpăncủalínhKhmerĐỏ.QuacửasổmộtsốnhàtrongHoàngcungcóthểnhìnthấynhững toà nhà gần, nhưViện Bảo tàngQuốc gia kiến trúc theo kiểuKhơme truyền thống,

nhữngvườnhoađãbiếnthànhvườnrautrồngchuốihoặcbiếnthànhnhữngbãiđấttrồngdâu,trồngmía,gỗcửasổđãbịdùnglàmcủiđểnấucơm.BêntrongHoàngcung,nhữngđốngrácrưởiphếthảilâungàychấtcaonhưnúi,thuhúthàng“sưđoàn”ruồi.LínhKhmerĐỏthahồbắtchuộtđemnướngsốngvìchuộtnhungnhúckhắpmọinơi,cũngbởivìkhôngcòncảchólẫnmèođểbắtchuộtnữa.LínhKhmerĐỏăncảchó,mèo,rắn...Mỗibuổichiều,khimặttrờilặntôithườngnhìnquacửasổđànchimbayvềphíachântrời

xatắpConchimcócánhđểbay.Khoảngtrờitựdocủachúngkhôngbờbến.Mặcdùdướivòmtrờithanhbìnhvẫncónhữngconchimlớnsănmồicóthểđuổibắtchimnhỏđểănthịt,nhưngítnhấtconchimdùnhỏbénhấtvẫncócánhtungbay,tìmmộtvậnmayởmộtnơinàođó.Còntôi,tôiđangbịđóngđanhtrênmặtđất,chẳngnhữngkhôngbayđitìmtựdođược,màcũngchẳnggiúpgìchonhândâncủatôiđangbịgiếthại.Tấtcảmọingườixứngđángvớichữ“người”đềuphảiyêuthíchtrẻconvìđólàhiệnthân

củasựngâythơ,trongtrắng.Đirangoàiquyluậtnày,bọnPolPot,IengSary,NuonChia...đãdìmlũtrẻKhơmetrongđạidươngcủasựkhốncùng,phảilaođộngcựcnhục,bịcưỡngbức,hànhhạ,kèmtheonhữngsựtrừngphạttànnhẫn.Năm1978đàiphátthanhcủaViệtNamđãphátđinhiềuchứngcớdonhữngngườiKhơmethoátkhỏiđịangụcPolPottrốnchạysangmiềnNamViệtNamlánhnạnkểlại.NhữngngườinàychobiếtnhữngtrẻembịAngcaquyếtđịnhtrừngphạtđãbị,hoặcvứtxuốnghồnuôicásấu,hoặcnắmcẳngchânrồiquậtmạnhvàothâncâychođếnchết,hoặctrùmkínđầutrongtúini-lôngchođếnkhinghẹtthở,hoặcbịđậpgậyvàođầu,vàogáybịgiếtbằngrìu,búa,xẻng,cuốc,bịtreolêncây,mổbụngmoiganđưavềbếpănchobinh lính.Ởnướcchúng tôi, ganngườiđượccoinhư thuốcbổ trườngsinhnổitiếng.Trongnhữngnăm1981,1982 tôi cũngđãđượcnghechínhmiệngnhữngngười trốnthoátranướcngoàixácnhậncáichếtcủamườibốnngườicon,ngườicháugọitôibằngông,cùngvớibốmẹchúnglàcontrai,congái,condâu,conrểcủatôibịgiếthạitrongcáccôngxã.Tôihìnhdungthấynhữngnỗiđauđớnkhôngtảxiếtmàđàncháunhỏvôtộicủatôiđãphải

chịuđựngtrướckhitrúthơithởcuốicùng.Cólẽ,trướckhichết,cáccháutraicháugáikhốnkhổcủatôiđãtựhỏi, tạisaoôngnội,ôngngoại“đếvương” lạiquyếtđịnhđưacáccháuvềCampuchiacùngvớibốmẹđểrồiphảichịuđaukhổvàchếtthảmnhưthếnày.Tronglịchsửloàingườichưabaogiờcómộtsựđộcácdãmannhưvậyđốivớitrẻnhỏ.Nỗiânhậncứámảnhtôisuốtngàyđêm.Từđótrởđi,khôngđêmnàotôichợpmắtđượcnếukhônguốngthuốcngủ,vànhữnggiấcngủngắnngủicủatôicũngtoànlànhữngcơnácmộng.Trướckhibịđưađiđầytạicáctrạilaođộngtậptrung,đàncháugọitôibằngôngvẫncòn

đượcởtrongmộtbiệtthựhiệnđạigầnđàiĐộcLậpcùngvớibốmẹcáccháu.Đólàmột“đặcân”củaAngca.

Cáccháukhôngđượcphépnhặtcáctráicâyđãbịthối,rụngxuốngnềnđấtvàtrênbãicỏ.Ngườilínhchịutráchnhiệmcanhgiữđãbáovớichúngvàbốmẹchúng:“Nhữngtráicâynày,dùđãbịthối,cũngvẫnthuộctàisảncủaAngca.KhôngđượcphépcủaAngcathìkhôngaiđượcnhặt”.NhữngđứaconvàđàncháukhôngđượcưutiênsốngvớitôitrongHoàngcungmỗingàychỉ

nhậnđượcmộtsuấtănkhôngđủnomàcũngchẳngngonlànhgì.Đàncháugọitôibằngông,nhấtlànhữngcháucònnhỏ,rấtđói,thườngkhócnứcnởsuốtngày.Đểdẹpbớtphầnnàocơnđói,mặcdùđãcólệnhcấm,bốmẹcáccháuvẫncốlénlútnhặtvàiquảnhỏtừtrêncâyrụngxuống.Mộtlần,tênlínhcanhbắtđượcđãđedoạgiếtchết“đểdạychoconcáibiếttôntrọngcủacảicủanhândântrướckiađãtừngbịbọnvuachúabóclột”.Trướckhitôibịthấtsủng,đànconcháunàytheolờiđềnghịcủatôi,vẫnđượcAngcacho

phéptớithămtôimỗithángmộtlần,khoảnghaimươibốngiờ,tạiHoàngcung.Tôiđãchoconcháuăntrongmộtngàybằngmộtthángcủachúng.Vàhômđó,cáccháucũngcóthểthahồnhặtcáctráicâyrơitừcáccâytrongvườnHoàngcung,từcuốitháng12-1975đếntháng4-1976thìchấmdứtsaukhitôitừchức.Mộthôm,tôisửngsốtthấyhaicổnglớnởvànhngoàiHoàngcungvàhaicổngnộicungmở

rộng.Tôichưakịptựhỏiđiềugìxảyrathìtừcửasổgianphòngtỏiđãnhìnthấycảmộtđộiquântrẻcontừnămđếntámtuổi,mangtheocácdụngcụlàmvườntạpnhamvàthôsơ,cóbinh línhkhoảng từ15đến20 tuổiđi kèm, tiếnvàoHoàng cung. Lúcnày, khuvườn trongHoàngcungđãtrởthànhmộtkhurừngthanhtâncónhiềuthúvậtbốnchânvàrắnrết,thằnlằn,còncác“đườngmòn”trongrừngthìđầyphânsúcvậtvàphânngười.HẳnlàAngcađángtônkínhnghĩrằngđãtớilúcphảitắmrửađôichútchocáicôngviênđangbiếnthànhrừngnày,bởivìthỉnhthoảngởvànhngoàiHoàngcungvẫncócácvịkháchnướcngoàitớithămcungđiệntrướckiađặtngaivàng.Hơnnữa,thờikỳtôichưabịthấtsủng,mộtngườilínhđãnóivớitôi:“NhữngđámcỏmọcquácaovànhữnglùmcâyquárộngcóthểbịbọngiánđiệpvàkẻđịchdùnglàmnơiẩnnấpđểtìmcáchtiếpxúcvớinhữngngườichungquanhXamđec,hoặcxâmphạmđếntínhmạngXamđec”.Sứmệnhtraocholũnhóc“đànconcủaAngca”gồmcó:cắthoặcnhổcỏ,tỉacànhtỉalàcho

câybớtrậmrạp.Bọnconnítđithànhhànghai.Khichúngđếncáchcửasổcủatôikhoảngnămchụcmét,tôicốtìmmộtcáchtuyệtvọngtrongđámtrẻconlamlũ,bẩnthỉu,đầutócbùxù,quầnáobạcmầubámđầybụivàbùnđất,ráchrưới,xemcócáccháutôibịtáchbiệtvớitôitừtháng4-1976trongđokhông.Hỡiôi?Chẳngcóđứatrẻnàothuộcgiađìnhtôi.Hơnnữaphầnlớnbọntrẻconnàyđềuthuộccácbộtộcmiềnnúigiọngnóicủachúngkhôngthểnhầmlẫnđược.Tháiđộcửchỉcủachúngcũngkhácvớitrẻconthànhphốvàvùngđồngbằngchâuthổ

Mêcông.Nhưng,điềulàmchotôingạcnhiên,chínhlànhữngcâunóikhôngbiếtchúngđãhọcđượccủaai,kểtừngàyAngcatáchrờivĩnhviễnbọnchúngvớimôitrườngtựnhiênvàchamẹchúng.Ngaysaukhibọnlínhđànanhvừachophépchúngđượcgiảitánchúngliềnbắtđầungay

mộttròchơikỳcục:chúngchửinhau,rủanhau,vừacườivừatuônranhữnglờithôbỉ,tụctĩu.Đánglẽphảidọndẹpsửasangvườntược(màbảnthânchúngcũngrấtbẩnthỉutớimứckhôngthểtưởngtượngđượclàchúnglạicóthểlàmsạchđượccungđiệncủacáctriềuđạivuacũcủachúngtôi)lũnhócnàylạilaongayvàoviệcnhặtnhữngquảrơitừtrêncâyxuốngđất.Rõràngchúngđangđói.Từtrêncửasổnhìnxuốngthấycảnhtượngđángthươngnày,tôiđauđớnnghĩđếnđàncháu

tôiđangmấttích.NếuAngcavẫncònchochúngđượcsống,hoặclànếuchúngcònsốngsót,thìchúngcũngvẫnđangcònkhốnkhổnhưđámtrẻconmiềnnúinày.Dùcòn“manrợ”vìsinhratrênmảnhđấtvốnquensănbắnvàsốngtựdo,ítnhấtchúngvẫncòncóthểđượccườiđùa,đượcchơicáctròchửirủanhau,đánhnhaumộtcáchvuivẻđểgiànhgiậtvàitráicâychưabịchimmổnát.Tôikhôngthểkhôngsosánhsốphận lũtrẻnàyvới lớpthanhthiếuniênBắcTriềuTiên.TôikhâmphụcNguyênsoáiKimNhậtThànhvềnhữngviệcôngđãlàmchonhândânvàthanhthiếuniêncủaông.TạinướcCộnghoàdânchủnhândânTriềuTiên,ngườitacóthểtuyênbốmàkhôngphải

cảichính,rằngtrẻconlàvua.ỞthủđôBìnhNhưỡngcũngnhưtạicáctỉnh,cácthịtrấn,chotớitậncácxómlàngxaxôinhất,trẻconkhôngthiếuthốnmộtthứgì,đượccưngchiềutronglònggiađình,đượcNhànướcvàchínhquyềnchămsóctốt.Ngườitachínhthứcgọichúnglà“đànconcủalãnhtụvĩđại”ởnơinàocáccháucũngcónhữngCungthiếunhi,nhữngnhàtrẻ,nhữngtrungtâmnghỉhè.Cáccháulúcnàocũngrấtsạchsẽ,quầnáođẹp.KhôngnhữngcáccháuđượchưởngmộthệthốnggiáodụcrấthiệnđạimàcòncócảnhữngđồchơinhưthườngthấyởchâuÂu,châuMỹ.TrongCungthiếunhi,từkhicònrấtíttuổi,cáccháuđãđượchọckýxướngâmvàchơinhạccụ.ThanhniênnamnữTriềuTiênhiệnnay,mỗingườichơiđượchaithứnhạccụtuỳ theosở thíchcủamìnhnhưpianô;accoócđêông,xacxôphôn,clarinit,kènđồng,viôlôngxen,ghita,sáovàcácnhạccụdântộctruyềnthống.Tấtcảcáclớphọcnhạcđềukhôngphảiđóngtiền.Ngoàiracònđượchọcmúabalêvàcácđiệumúadântộchoặchiệnđại,kểcảmúacổđiểnphươngTây.ÔngKhieuSamphanđãchọctứctôikhiôngnói:-NhữngviệcchínhphủTriềuTiênlàmđốivớitrẻconnướchọthậtkhóhiểu.CácbạnTriều

Tiênchúngtaquảđãtốnnhiềuthờigianvàtiềncủađểdốcvàoviệcnuôngchiềutrẻcon.Thậtlàkỳcụckhidậytrẻconchơipianô;accoócđêông.Ởnướcta,khôngcócáikiểugiáodụctrẻ

connhưthế!KhieuSamphanhiểurằngtôitánthànhviệcgiáodụcâmnhạc,nghệthuậtchotrẻemnhư

thếnào.Ôngtacũngbiết,bảnthântôicóchơivàinhạccụkhichưabịdìmsâuvàotaihoạtriềnmiênkểtừngày18-3-1970.Ôngnhìntôi,cốtìmphảnứngkhingheôngchỉtríchôngbạnthânnhấtcủatôilàChủtịchKimNhậtThành.Nhưngtôiđànhtrảlờiông:-Kínhthưangài,mỗinướccómộtcáchgiáodụcthanhthiếuniênthíchứngvớitừngnước

đó.Thanôi!LứathanhthiếuniênđượcAngcatôiluyện“cứngrắn”chẳngbaolâunữasẽtháo

chạytoánloạntrướcđòntiếncôngchớpnhoángcủaViệtNamtrongkhoảngthờigiantừ25-12-1978đếnngày7-1-1979.Cònbâygiờ,“đànconcủaAngca”saukhiđãchénnotấtcảnhữngtráicâycóthểănđược,rụngxuốngđấttrongvườn,bắtđầubắttayvàocôngviệc.Nếuchúngtôiđangkhôngphảingụptrongtấnbikịchthìcáicảnh“tắmrửa”chocungđiệndolũnhócnàyphụtráchquảlàđãgâycườibởivìnólàđỉnhcaocủahàikịch.Đólàcảnhtượngvôchínhphủmạnhainấylàm.Bọnlínhkhôngphảilàmcôngviệcnày.Cònlũtrẻconcũngkhôngbiếtlàmđượcgìvớinhữnglưỡiliềmháiđãgỉ,nhữngxẻng,cuốc,kéocắtcỏ,kéocắtcànhcũnghoàntoàngỉ,cónhữngdụngcụcaohơncảbọnchúng.Bọnchúngcốlàmđượcđếnđâuthìlàm.Tahãythửtưởngtượngmộtđứabékhôngcókinhnghiệmthợcạothếmàngườitalạibắt

nóphảicắttóccạorâuchomộtngườirâutócbùxùthìthậtlàmộtthảmhoạ.Trướckhicócuộctắmrửakỳkhôinày,nhữngbãicỏvườncâynhữngcâytocâynhỏdùhoangdãvẫnkhôngthiếuvẻlôicuốnvàvẻbíẩnkỳvĩ.Nhưngsaukhilũtrẻdọndẹpsửasangxongthìtấtcảđềubịđảolộn.Cỏbịcắtxénlungtung,nhamnhởcâynhỏbịtỉacànhđãkhôngtônvẻvănminhchokhuvườnmàcònlàmmấtđivẻhoangvuquyếnrũ.Ngượclại,lũtrẻconđãcungcấpchotôi,suốtmộtngày,mộtcảnhtượngkhácthườngcủanhững“người-khỉ”rấtlinhhoạtvừanôđùavừanhanhnhẹntrèocây,chuyềncành,háiquả,rồingồivắtvẻonhưcưỡingựatrênnhữngcànhcâykhôngbịchặtđểnhấmnháp.Lúcmặttrờilặn,cácchúTác-giăngtíhonquaytrởlạicái“côngxã”hoặcmộttrạilaocôngnàođótôicũngchẳngbiếtnữa.Tấtcảnhữngcảnhtượnggiữahailớptườngbaoquanhhoàngcungchỉmởđặcbiệttrongngàyhômđónaylạikhépkín,càithenvàkhoáchặt,tiếptụcdìmtôitrongnỗicôđơnvàsựtuyệtvọng.Vàithángnữatiếptụctrôiđi...Mộtbuổisáng,lúcSihamoniđangquétlốiđivàtướicâythìlũ“người-khỉ”tíhonnàylại

xuấthiệntrênnhữngcànhcâyphíangoàibứctườngbaoquanhtoàlâuđàitrướckialàCungvua.Chúngháime.Tôinghethấynhữngtiếngcườilanhlảnhvànhữngtiếngchửirủatụctĩucủachúng.Rồi,khinhìnthấySihamoni,chúngchỉtayvềphíacontôiđanglaođộngvấtvả,từtrêncànhcâycaohơnbứctườngmộttêntrongbọnchúngnóito:“Này,chúngbayơi!Hãynhìn

thằngconbọnphongkiếnđangbịAngcacủachúngtabắttù.Nóphảilàmviệccậtlựcthếnày,quảlàthúvị”.Quảthật,vớibộquầnáolaođộngđãcũvàráchvá,Sihamonigiốnghệtmộtthằngtù.Màqui

chếdànhchochúngtôikểtừkhibịgiamgiữchặtchẽtừtháng4-1976đếngiữanăm1978,cũnglàquichếcủanhàtùchínhtrị.

Tin xấu... tức là tin tốt lành

Tôikhôngthểhìnhdungđượccuộcsốngtrongtùsẽnhưthếnàonếunhưtôikhôngduytrìđượcsợidâyliênlạcđộcnhấtvớithếgiớibênngoàilàcáimáythuthanh.Tôinghĩtôisẽphátđiênnếukhôngcóphươngtiệnnghengóngtintứcthếgiới,dùchỉnghelénlút.Chínhnhững“tinxấu”màcácđàiphátthanhbênngoàitruyềnđivềchếđộphảndâncủabọnPolPotđốivớitôivànhữngngườichungquanhtôi,trừNarinđrapôngvàChittaralạilànhững“tintốtlành”.Nónhưliềuthuốclàmdịuvếtthươngcủachúngtôi.Quacácđàiphátthanhnướcngoài,tôiđượcbiếtmộtvàingườibạnPhápcùngvớimộtsố

ngườitronggiađìnhtôi lúcnàyđangsốngởPháp,đangvậnđộngcácnhàlãnhđạomộtsốnướcvốncóthiệncảmvớitôi,gâysứcépđểKhmerĐỏphảichobiếtsốphậnhiệnnaycủatôirasao.Saunàytôiđượcbiếtthêm,nhiềuvịđứngđầucácnướcvànhiềunhânvậtnổitiếngởchâuÁ,châuPhi,châuÂuvàthếgiớiArậpđãtíchcựcliêntiếpvậnđộngPolPot,IengSaryvàKhieuSamphantrảlạitựdochotôi.TổngthốngMỹthờikỳbấygiờlàJimmiCatơcólầnđãlàmtôivôcùngphấnkhởikhinghethấyôngcôngkhaituyênbốchếđộPolPotởPhnompenhlàphảnđộngnhấtthếgiới.NhưngmộtlầnkhácônglạilàmtôibuồnnảnkhiônglêntiếngkhôngđồngývớithượngnghịsĩMácGavônđòithànhlậpkhẩncấpmộtlựclượngquốctếgiảiphóngchonhândânCampuchiathoátkhỏibàntaybọnđaophủ.Thếlà,hivọngcuốicùngđượcnhìnthấyđấtnướctôi,nhândântôivàbảnthântôithoátkhỏiđịangụcPolPotvụttanbiến.HỡiôithượngnghịsĩMỹMacGavônlúcđómớichỉlàmộtnhàchínhtrịduynhấttrênthếgiớidámcôngkhaituyênbố,biêngiớicủamộtnướccóthểphảivượtquanhằmcứuvớttoànbộmộtdântộc,mộtchủngtộc,đangcónguycơtuyệtdiệt.Nhữngtintứckhác,hấpdẫnhơnvàđỡbuồnhơn,chotôibiếtvềcuộcsốngcủacácđoàn

ngoạigiaoởCampuchia.Từcuốinăm1977mộtvàiđàiphátthanhtrênthếgiớiđãloantincósựbấtđồnggiữachếđộPhnompenhvớimột sốnướcxãhội chủnghĩa cóđặt sứquán tại

Phnompenh.ĐặcbiệtlàCubavàAnbani,tuychưahoàntoàncắtđứtquanhệngoạigiaovớiPolPotnhưngđãtuầntựrútđạisứ,rồiđạibiệnlâmthời,rồicảmộtsốcánbộngoạigiaonữaởPolPotvềnước.SaukhirờiPhnompenh,đoànngoạigiaocủaCubalớntiếngtuyênbốvớithếgiới:“PhnompenhlàmộtthànhphốmavàđoànngoạigiaoởPhnompenhlànhữngngườitùthậtsự”.NhữngnhàngoạigiaonàycủaCubachobiếtởPhnompenhkhôngsaonóichuyệnđiệnthoạivớinhauđược.Tuysứquánnàocũngcómáyđiệnthoại,nhưngchỉcómộtđườngdâyliênlạcnốivớiBộNgoạigiaodoIengSaryđứngđầu.TừBộNgoạigiaogọixuốngcácsứquánthìđược,nhưngtừcácsứquángọichonhauthìlạikhôngđược.ChỉriêngsứquánTrungQuốcđượcưutiêngọiđicácnơi.TôiphảibiếtơnCubavànhữngđàiphátthanhbênngoàiđãtiếtlộnhữngchitiếtcụthểvạchtrầnchếđộquáigởcủaPolPot.TôitựanủivàkhuâykhoảđôichútkhinghĩrằngcácnhàngoạigiaothuộccácnướcbạncủachếđộKhmerĐỏcũngchẳngđượctựdohoạtđộnghơntôimấytí.CảchúngtôicũngnhưhọđềulànhữngngườitùcủaKhmerĐỏtheonhữngcungcáchhìnhthứckhácnhau.Mộtnguồntinnữacũngđemlạichotôimộtchúthivọngvềtươnglaiđấtnước.Từnửacuối

năm1977cácđàiphátthanhcủanhữngnướckhôngthuộckhốicộngsảnbắtđầuđưatinvềnhữngquanhệđangtrởnênxấugiữa“Campuchiadânchủ”vàCộnghoàxãhộichủnghĩaViệtNam.HìnhnhưđãxảyranhữngcuộcxungđộtnghiêmtrọnggiữaQuânđộiViệtNamvàKhmer

Đỏ,dựavàonhiềunguồntinchobiếtởcáctỉnhbiêngiớitiếpgiápvớiViệtNamngàycàngcónhiềungườikểcảcánbộKhmerĐỏchạytrốnsangmiềnNamviệtNam.NgườitacũngloantinvềviệclínhPolPottiếnhànhnhữngcuộctiếncôngvàosâurộngcáctỉnhViệtNamtiếpgiápvớiCampuchia.ĐàiHàNộicôngbốnhữngchitiếtkinhtởmvềnhữngvụKhmerĐỏtànsátdânthườngViệtNam.NhữngcôphátthanhviêncủaĐàiHàNộigiọngnóinghẹnngàođẫmnướcmắt,phátđibằng

cácthứtiếngThơm,Pháp,Anh...vềnhữnghànhđộngcựckỳmanrợcủabọnlínhKhmerĐỏmổbụngphụnữcóthai,hãmhiếpthiếunữ,bópchếtcáccụgià,chặtcácemnhỏthànhtừngkhúcvàhànhhạnhữngngườichúngbắtđượcmộtcáchrấtdãmanchođếnchết.PolPottưởngrằnghắnsẽtrởthànhmộtHítlecóvậnmayhơn.Mặtkhác,hắncũngmuốntrảthùnướclánggiềngViệtNamvàcảTháiLanđãđểchonhiềungườiKhơmevượtđịangụccủaPolPottrốnsangđó.Bắtđầutừtháng10năm1977,việclénlútngheđàinướcngoàikếthợpvớiviệcphântích

nhữngbuổiphátthanhcủachếđộPolPotđãmangđếnchotôiniềmhivọngkhithấyđảngcủaPolPotbịlộtmặtnạ.NgaychínhPolPot,tên“phócủaHítle”cũngphảicôngnhậnởcảthànhthịlẫnnôngthônđềuđangcónhiềucánbộKhmerĐỏ“khôngphụcvụtốt,khôngthựchiệnnghiêmchỉnhcácchỉthịcủaĐảng...”.PolPotgọinhữngcánbộnàylànhữngconcua,không

biếtbòđiđằngnào,cứtiếnmộtbướclạilùimộtbước,sangtráimộtbướcrồilạisangphảimộtbước.Đãcómộtthờikỳ,HuNim,HouYoun,KhieuSamphanđượcgọilà“bagươngmặtlịchsử”.

TrongnhữngnămnămmươihọlànhữngsinhviênđồđệcủaSơnNgọcThành,mãiđếnnăm1954mớicùngvớiPolPot,(tứcSalothSar),IengSary,SonSenchuyểnsanghướngthànhlậpKhmerĐỏchốnglạiKhơmeXanhcủaSơnNgọcThành.Đếnnăm1955họlaovàohoạtđộngchínhtrịchốngchếđộquânchủvàdĩnhiênchốngcảSihanouk.Năm1955cũnglànămtôithoáivị,tựýrờibỏngôivuađểthànhlậptổchứcSangkumReastreNiyum,cónghĩalàCộngđồngxãhộichủnghĩabìnhdân,nhằmphụcvụnhândânCampuchia.Năm1956,HuNim,HouYounvàKhieuSamphancùnggianhậptổchứcnày.Năm1977,khigiữchứcThủtướng,PolPotcôngkhaituyênbố,ĐảngcủaPolPotđãcử“bộbalịchsử”nàychuivàopháođàiđịch(tứctổchứcSangkum)đểpháhoạitừbêntrong.Thếnhưng,dokhônglàmlunglayđượccáipháođàiSangkumcủaSihanouktrongnhữngnămsáumươi,HuNim,HouYoun,KhieuSamphanđãphảibỏchạyrabưngbiềntheoPolPot,NuonChia,IengSary.Trongnhữngnăm1970-1975,PolPotvàIengSarylớntiếngtuyênbốvớithếgiớilà“bộba

lịch sử”Khieu Samphan,HuNim,HouYounđều lànhững lãnh tụ chủ chốt củaKhmerĐỏ.Tháng3năm1973khiKhmerĐỏđồngýđểtôivềthămvùnggiảiphóngmộttháng,PolPotvàIengSarycùngnóivớitôilàhọởdướisựchỉhuycủa“bộbalịchsử”.TrongcuộcmíttinhquầnchúngđónchàotôitạikhurừngdướichânnúiKulencáchĂngco

khoảngbamươikilômét,Monicvàtôiđượcmờingồitrênnhữngchiếcghếbànhkêchínhgiữa,haibênlà“bộbalịchsử”KhieuSamphan,HuNim,HouYoun.CònPolPot,SonSen,IengSaryđềungồiởhàngghếsau.Mãiđếntháng9-1977trongkhiđọcbàidiễnvănkỷniệmngàythànhlậpĐảngKhmerĐỏlúcđóPolPotmớilạithừanhậnmộtcáchtrơtrẽnlà“bộbalịchsử”nàyđặtdướiquyềnchỉhuycủaPolPot,vàchínhPolPotmớithậtsự là“Tổngtư lệnh”, là“nhàchiếnlượcvĩđại”vàchínhPolPotthờikỳ1955-1960đãcửnhững“conchuộtchũi”HuNim,HouYoun,KhieuSamphannàychuivàoSangkumcủaSihanoukđểdothámvàpháhoại.Theotôi,HouYounvàHuNimlànhữngkẻcóquánhiềuthamvọngvìthếhọkhôngthểchịu

épmộtbềquálâudướisựchuyênchínhngudốtcótínhchấtphongkiếncủaPolPotvàIengSarylànhữngkẻtrìnhđộhọcthứckémxa“bộbalịchsử”.RiêngKhieu Samphan làngườiduynhất trongbộbanàyđã thoát khỏimọi cuộc thanh

trừngnộibộbởivìKhieuSamphanlàmộttêncơhộichủnghĩa,cũnglàmộttênkhôngkémphầncựcđoantrongviệctheođuổichủnghĩacứngrắncủaPolPot,IengSary.Nhờsựbépxépcủanhữngchúlínhtrẻcanhgácchúngtôi,vợtôiđượcbiếtAngcađãthẳngtaythủtiêuHouYounvàonăm1975ngaysauchiếnthắng17-4.CònHuNimthìđếntháng3-1977tứcbanăm

saucũngbịthủtiêu.HouYounbịgiếtvìđãtranhcãinẩylửavớiPolPotvàIengSaryxoayquanhchủtrươngtrụcxuấttoànbộnhândânrakhỏicácthànhphố.CònHuNimthìbịgiếtvìtội“phảnlạiAngca”,cónghĩalàchốnglạiPolPot,IengSary.Hồiđó,HuNimmuốncóđủthẩmquyềntrêncươngvịBộtrưởngThôngtintuyêntruyền,dođóđãlàmphậtýIengSarylàkẻhayghenghétvớitấtcảmọingười,chỉtrừcóPolPot.RồiđếnTốcPhôn,BộtrưởngCôngchínhcũngbị“mấttích”.CôiThuônBộtrưởngTàichínhvàThươngmạicũngbịthủtiêu.Thấmthoát,đãtớingày31-12-1977.Vàongàynàynămngoái,ĐàiPhátthanhCampuchia

dânchủkhôngquênbáotrướcchươngtrìnhđặcbiệtmừngnămmớidươnglịchvàtrọngtâmlàbàidiễnvăn(trànggiangđạihải)củangàiKhieuSamphan,ChủtịchnướcCampuchia.Tôinghĩthầm:“Ngàymaichắccũnglạinhưvậythôi!”,cứlàtáidiễnnhữngđaukhổvềtinhthầnkhiĐàiPhnompenhomsòmlêntiếngqualoaphóngthanh.TôiuốngmộtliềuthuốcngủvàcuốicùngđãchợpmắtsaukhiđọckhoảngmươitrangsáchtriếtlýđạoPhật.Ngày1-1-1978dongấmthuốcngủnêntôidậymuộn.Chợtthưkýriêngcủavợtôi làbàXanXaorôt,vốnlàngườiquendậysớmchuẩnbịănsángchomọingười,chạyvụttừnhàbếpvàophòngngủ,vớivẻxúcđộnglộrõtronggiọngnói,báochovợchồngchúngtôibiết,ĐàiPhnompenhvừaloantinmộttrậnđánhácliệtsuốtmấyngàyvừadiễnragiữaquânKhmerĐỏvàbộđộiViệtNam.ChínhphủCampuchiađãcắtquanhệngoạigiaovớiViệtNam.Tôirấtxúcđộng,vộivàngdòtìmluồngsóngcácđàiphátthanhcủathếgiớitựdotừchiếc

máythuthanhđặttrongphòngngủ.Thếgiớibênngoàixácnhận,quảlàcómộttrậnđánhđẫmmáuvừaxảyratrongmấyngàyquagiữaCampuchia“dânchủ”củaPolPotvàCộnghoàxãhộichủnghĩaViệtNam.Phảinóingayrằng,đâylàmộtsựkiệnlịchsửquantrọngbậcnhấtmộtbướcngoặtmớitronglịchsửCampuchia,mộtdấuhiệubáotrướctiềnđồcủaCampuchia“dânchủ”củaPolPottừnaysẽchẳngcógìchắcchắn.Trướckiacácthầybóiđãđoánchếđộ“cộnghoà”củaLonNolsẽtồntại“mộtnghìnnăm”,nhưngnóđãđổsụptrongvòng5năm.Ngàynay,cácthủlĩnhKhmerĐỏlạikhẳngđịnhCampuchia“dânchủ”cóthểtồntạitới“nămvạnnămvàhơnnữa”.Nhưngnóđangcónguycơtanbiếntrongkiếpphùdungắnngủi.CảhaichếđộcủaLonNolvàcủaPolPotđềulàkẻthùcủachúngtôi,cảhaiđềuphạmmột

sailầmtaihạiđốivớibọnchúng,đồngthờicũngmanglạitaihoạchoCampuchia.Đólà,khiêukhíchliêntụcnướcViệtNamlánggiềngcủachúngtôivàdạidộttiếncôngnhữngngườiViệtNam.Tôi,Sihanouk,tôiđãtìmcáchđểkhôngxảyrataihoạđótrongviệclàmchonhữngngườihàngxómlánggiềngcủachúngtatôntrọngnềnđộclậpvàtoànvẹnlãnhthổcủachúngtasaukhihọđãrõràngchiếnthắngđạoquânviễnchinhcủaMỹvàlũtaysai.KhmerĐỏlạinghĩkhác.HọmuốnđánhphủđầuViệtNammàhọgọilà“kẻthùtruyềnkiếp”.QuảlàKhmerĐỏcứtưởngmìnhvôđịch,muốn làmgì cũngđược.KhmerĐỏ lànhữngkẻ sùngbáiMútxôlini vàHítle.

KhmerĐỏcứtưởngmìnhkhỏehơnphátxít.ChínhPolPotđãtuyênbốrấtnghiêmtúc,khôngchútkhôihài:“ViệtNamquáyếu.MộtmìnhViệtNamkhôngdámđọsứcvớitađâu?”.Chínhvìvậy,KhmerĐỏđãtựchuimìnhvàocạmbẫycủachínhhọ.Từnăm1973KhmerĐỏđãtànsáthàngvạnkiềudânViệtNam,tốcáohọlà“giánđiệp”!

KhmerĐỏcòngiếthạicảnhữngđảngviêncộngsảncóthiệncảmvớiViệtNam.TrướckhiMỹvàViệtNamkýHiệpđịnhParisnăm1973,KhmerĐỏđãtrụcxuấtnhữngđơnvịquânđộiViệtNam(giúpCampuchiađánhLonNol)đóngtrênđấtCampuchiavềnước.Sauchiếnthắngngày17-4-1975,KhmerĐỏcònmưutoanđánhchiếmnhữngvùngcóngườiKhơmeKhomtrênlãnhthổViệtNam,phạmnhiềutộiáckinhtởmđốivớidânthường,kểcảphụnữ,trẻem.KhmerĐỏkhướctừmọiđềnghịthườnglượng,đàmphánhoàbìnhcủaViệtNam.Vìvậy,đếncuốinăm1977,nhữngngườiViệtNamquábựctứcvìKhmerĐỏtiếncôngkhiêukhíchđãđánhlạibọnPolPot trênnhiềumặt trận suốtdọcbiêngiớihainước.Xe tăngViệtNamcó lần chỉ cáchPhnompenh50kilômétnhưngđếnhômsaulạirútngayvềphíabênkiabiêngiới.ChínhphủViệtNamđềnghịdànhoà,đổngthờiđềnghịthiếtlậpmộtkhuphiquânsụdọc

theobiêngiớihainướccóchiềurộng10kilômét,(ănsâuvàolãnhthổmỗibên5kilômét).Mộtđộigiámsátquốctếdohainướccửrasẽtuầntiễutrongkhuphiquânsựđóđểbảođảmhoàbìnhlâudàigiữahainước.Suốtmấythángliền,ĐàiHàNộiliêntụcnhắcđinhắclạiđềnghịnày.NhưngcácthủlĩnhKhmerĐỏ,thôngquaPolPot,đãbácbỏmọiđềnghịcủaViệtNam.NhữngcuộctànsátngườiViệtNamdohằnthùdântộc,bắtđầudiễnratừthờikỳngựtrịcủaLonNol,naylạitiếptụcdướithờiPolPot.Dokiêungạovàquángudốt,PolPotđãcốtìnhgạtcáisàomàHàNộiđãchìara,dođóPolPotđãchuốclấysựsụpđổcủachínhbảnthâncùngvớisựsụpđổcủachếđộPolPot.Mộtbuổisángtháng8-1978,ChủtịchKhieuSamphantớiđiệnKhêmarinmờitôicùngvới

Monic,Sihamoni,Narinđrapông,Chittaracùngđidạochơivớiôngbằngxeôtô,thămcáckhuvựcquanhPhnompenh.ÔngKhieuSamphanlúcnàytỏrarấtđángyêu,gầngiốngnhưthờikỳmàtôichưatừchứcQuốctrưởng(bùnhìn).NhưngtôikhôngcòncóquyềnsửdụngchiếcxeMercedeshạng“lux”nhưtrướckianữa.ThayvàođólàchiếcxeFordnhiềuchỗngồiđãđưachúngtôiđichơi(lầncuốicùng).RờiHoàngcungchúngtôitheoconđườngdẫntớiCompuôngCantuoththuộctỉnhKandal,

cáchPhnompenh24kilômétvềphíaTây-Nam.ĐólàmộtthịtrấntrênbờsôngPrekThuotrấtđẹpmàtrướckiachatôi,hồicònlàHoàng

thânXuramaritchưalênngôivua,rấtthích.Hồiđó,chatôilàquanThượngthưdướitriềuđạiQuốcvươngMonivonglàôngngoạitôi.CompuôngCantuoththờikỳđóhãycònlàmộtvùngnôngthôntươiđẹpvớinhữngcánhđồnglúađiếmnhữnghàngdừa.Nôngdânởđâynuôigà

thảrông,gàthahồtựdonhặtthóc,ngôvàsâubọ.ThịtgàởđâynổitiếngkhôngkémthịtgàxứBasqueởPháp.Chatôi,vốnlàngườisànhăn,đãtuyênbốthịtgàvàtrứnggàởđâycóhươngvị“toànthếgiớikhôngđâucó”,ôngđãchoxâymộtngôinhàsànxinhđẹpphíatrướccómộtnềnđấtnổibậttrênbờsôngPrekThuoth.Đólànơichamẹtôivàtôithườngvềnghỉcuốituần.KhiquaylạinơiđâycùngvớiôngKhieuSamphannhữnggìnhìnthấyđãlàmtôiđauđớnvôcùng.Thịtrấnnày,trướckiatrùphú,naychỉcònlàmộtđốnghoangtàn.Vàingôinhà,tườnglỗchỗvếtđạnđangđượcvàitênlínhKhmerĐỏsửdụnglàmnơiđóngquân.Chiếcxechởchúngtôinhẩychồmchồmtrênconđườngtrướckiatrảinhựanaytoàn“ổgà”,

còngàthậtthìtôichẳngnhìnthấymộtconnàocả.Nhànghỉcủachatôiđãđổnát,nềnđấttrởthànhvườnraunhưngdoítchămsócnêncỏdại

nhiềuhơnrau.Haibênđườngtrướckialànhàcửaphốxáthìnaythaybànghaidẫylántrại,sàn tre,mái rơm, chắc là nhà ngủ dành cho “những người lao động” nô lệ của Angca. SauCompuôngCantouth,cuộc“dạochơicònđưachúngtôitớimộtvàithịtrấnnữa,nơinàocũngchỉthấynhữngcảnhtươngtự.Cuộcdạochơiđãkếtthúc.ChúngtôivòngvềPhnompenhbằngmộtconđườngkhácđiquathịtrấnKandalSunthuộctỉnhKandal.Nhữngcảnhthayđổikhiếntôivừasửngsốtvừađauđớn.CònôngKhieuSamphanthìlộrõvẻrấtthíchthú.Tráitimtôinhưrớmmáukhinhìn thấyKhmerĐỏchặt trụihàngvạncây thốt-nốt, tức làmột loại câythuộcloàicọ,cóđường,mảnhkhảnh,duyêndáng,ngọncâyđiểmnhữngtàuláhoặcchùmquảmàugụ.ĐólànhữngcâymàkhôngcónóthìphongcảnhCampuchiakhôngcòngìnétcổxưanữa.Điềunghiêmtrọnghơnnữalàkhichặttrụinhữngcâythốt-nốt,KhmerĐỏđãbópchếtmột

trongnhữngtàinguyênchínhvềxãhội-kinhtếcủaCampuchia.Thậtvậy?Nhữngcâycọchođườngtứclàcâythốt-nốtnàyngoàibóngmátcòncungcấpchodânvùngnôngthônđường,quả,vậtliệuxâynhàtừváchđếnmái,kểcảvậtliệuđểđanmũvànhiềuvậtdụngkhácrấtđượcưa chuộng, thu hút nhiều khách du lịch, dĩ nhiên trong thời kỳ còn có khách du lịch tớiCampuchia.Nhưvậylàtrongdanhsáchnhững“kẻthùcủaKhmerĐỏ”,gồmcó:hoàngtộc,tưsản,tưthương,tríthức,sinhviên,nôngdânkhágiả...nayAngcalạithêmcả“câythốt-nốt”nữa.Việc huỷdiệt cây thốt-nốt chỉ làmnghèo thêmnông thôn và nền kinh tế nôngnghiệp củachúngtôi.Cònvềphíanôngdânthìhọmấtđủmọithứ:tựdo,làngxóm,nhàcửa,ruộngvườn,giasúc(vìphảitậptrungtrongcáccôngxãlaođộng)chưakểđếnchuyệnmấtcảgiađình.Quachuyếnđichơi,tôiđãnhìnthấyrảirácchỗnàychỗkhácnhữnglántrạilàmtheokiểu

nhàsàn,mỗiláncóthểchứađượckhoảngnămchụcngười.Nhữngcôngtrìnhxâydựngnàydùngđểlàmgì?MãisaukhithoátkhỏinanhvuốtAngcavàonăm1979,lúcđóbàPenNouth,tứcbàvợtrẻcủaôngbạngiàcựuThủtướngcủatôi,mớichotôibiết:từnăm1977đứngtrước

cáimàPolPotgọilà“hiểmhoạViệtNam”,AngcachợtnhậnthấysốdânCampuchiađanggiảmsút(màchínhAngcaphảichịutráchnhiệmdochínhhọđãgâyranạndiệtchủngkhủngkhiếp).Do đó, Angca đã nẩy ra ý định phát động chiến dịch tích cực sinh đẻ nhiều trẻ con choCampuchia“dânchủ”bằngcáchtậptrungtạinhữnglántrạinày,mỗilánkhoảngnămmươiđànôngđànbàđểhọlàmcôngviệcsảnxuấttrẻcon.Nhưngchođếnnăm1979nhữngđứatrẻrađờitừcuộctậpdượtnàycũngmớichỉchưatrònhaituổivàlẽdĩnhiênkhôngthểđươngđầunổivớibộđộiViệtNam.Phảichăng,cáisángkiếnnàycủaKhmerĐỏcũnggầngũivớisángkiếncủaHimle,têntrùm

phátxítSShungác?Trongchiếntranhthếgiớithứhai,Himlerđãlậpranhữngcáiđượcgọilà“trạingựagiốngthượnghạng”,đểchonhữngbinhlínhĐứctrẻ,đẹp,ghépđôivớinhữngnữthanhniênĐức,nhằmsảnsinhranhữngtrẻemĐức“thuầnchủng”đểtạoramộtdântộcĐức“thượngđẳng”.CảHimlelẫnPolPotđềuthiếuthờigian...Sau khi kết thúc cuộc dạo chơi, trên đường về, ôngKhieu Samphan chợt nhìn thấy bên

đườngcómộtđầmsen.VịChủtịchNhànướctậptứcchodừngxelại.Mộtquânnhântừchiếcxehộtốngvộichạytớichờlệnh.ÔngKhieuSamphangiơmộtngóntay,chỉvềphíacáchoasentrongđầm.AnhlínhtrẻvộivãxắnquầnlộibìbõmháimộtômhoasenxinhtươimangvềchoôngKhieuSamphan.ÔngKhieuSamphanlộvẻrấthàohoaphongnhã,biếuvợtôibóhoasenvừahái.Vợtôilịch

sựcámơn,kèmtheomộtnụcườiduyêndángđúngnhưtôichờđợi.Tôikhôngthểkhôngnghĩrằng, chínhnhững thắng lợi quân sự của ôngbạn láng giềngViệtNamđangđẩy vợ chồngchúng tôi lêndốcmột cách cóhiệuquả, trongkhiKhmerĐỏ lạibịđẩyxuốngdốcvớimộttươnglaingàycàngtrởnênkhôngchắcchắn.Đến tháng9-1978,mộtcánbộquânsựquan trọngcủaKhmerĐỏmà tôikhôngbaogiờ

đượcbiếttênlạiđượcAngcacửđitháptùngtôitừPhnompenhđếnCompuôngSombằngôtô.TrongsuốtcuộchànhtrìnhvàcảnhữngngàytôinghỉlạiởCompuôngSom,ngườicánbộquânsựtiếngThơmgọilàKammaphibalnàyđãxửsựrấtđúngđắncóthểnóilàrấtlịchsựvớitấtcảnhữngngườicùngđitheotôi.Riêngđốivớitôi,anhtatỏrarấtlễphép,âncần,đồngthờicòncố tậndụng thờigiangần tôiđể tuyên truyềnvềchínhsáchcủaKhmerĐỏ.Mỗikhicódịpthuậntiệnanhtalạinhắcđinhắclạivớitôivềsự“tínnhiệmcao”màcácnhàlãnhđạovànhândânCampuchia“dânchủ”đãdànhchotôi,vìnhững“cốnghiếnlỗilạc”màtôiđãphụcvụchotổquốccủachúngtavàcảchocuộccáchmạngcủaanhta.Rấtrõràng,nhữngkhókhănvềquânsựmàbọnPolPotđanggặptạicáckhuvựcbiêngiớitiếpgiápvớiViệtNamđãđónggópvàoviệclàmthayđổicáchđốixửcủaAngcađốivớitôi.CũngcóthểTrungQuốcđãthúcépđểhọphảichotôirakhỏisựgiamhãmlâungày,đểtôithỉnhthoảnglạixuấthiệncàngnhiềucàng

tốttrướcnhândânvàthanhniêntrongnước.Vớinhữngquảcàchuachínmọng,tôicóthểlàmnướcsốtcàchuavàmứt.Tủlạnhcủatôi

bấy lâutrốngrỗngnayđầyắpthịt.Nhưng,ViệtNamtiếnquânquánhanhđãkhiếnchotôikhôngthểhưởnglâunhữngcủaquýbấtngờtrờiơiđấthỡinày?Trongkhiđó,chếđộPolPotngàycàngmấtlòngdân.Nólêntớiđỉnhcaohồitháng11-1978

khitoànthếgiớiđềubiếtrõtộiácdiệtchủngcủaPolPot.HàngngànnôlệcủaKhmerĐỏcốtìmcáchchạytrốn.Hàngtrămngườiđãbịbắtgiếthoặcchếttrongrùng.NhưngnhiềungườicũngđãđếnđượckhuvụcbiêngiớicủaTháiLan.Họtậptrungtrongcáctrạitịnạn,kểlạinhữngtộiáccủaKhmerĐỏrồiđượctruyềnđitoàn

thếgiớiquacácĐàiBBC,TiếngnóiHoaKỳ,Australia,Pháp,quốctế...KhắpnơitrêntráiđấtngườitasợhãikinhtởmkhiAngcacôngkhai tuyênbốthàchỉgiữ lại từmộtđếnhai triệungườithậtsựtrungthànhcònhơnduytrìtừsáuđếntámtriệu“kẻthùgiaicấp”.LiệucácthủlĩnhKhmerĐỏcótínhđếnhậuquảmàchếđộcủahọgâyrakhông?ChínhIengSary,PhóThủtướngkiêmBộtrưởngNgoạigiaođãtriệutậppháiđoànngoạigiao(rấtnhỏbé)ởPhnompenhđể thôngbáo(thật làngây thơ!) là trongvònghainămquađãxảyra tới sáuvụmưutoanchốnglạichếđộ“dânchủ”củaKhmerĐỏ.Trongsốcáctộiphạm,IengSarynêutênôngCoiThuôn,BộtrưởngNộicác,vàsauđócảhaivợchồngCoiThuônđềubịtratấnđếnchết.ChínhôngKhieuSamphansauđócũngđãthừanhậnvớitôilànhiềutỉnhtiếpgiápvớiViệtNamđã“rakhỏisựkiểmsoátcủachínhphủ”vìvậy,ôngđãquyếtđịnhcấptốcdồncàngnhiềudân“tăngcườnglựclượng”chocácvùngđangcòn(tạmthời)dướisựcaitrịcủaKhmerĐỏ.

Trên đường giải thoát.

Bắtđầutừtháng11-1978,tiếngpháocủaKhmerĐỏvàViệtNamngàycàngvangvọngtớithủđôPhnompenh.Nhữngcửakínhtrongngôinhàbénhỏcủatôibắtđầurunglêntừngđợtnhưxảyrađộngđất.Đếntháng1-1979chiếntranhđãtớisátTakmaurồiPôchentông.Trongsuốtquãngthờigianđó,tứclàchotớingày5-11-1978,tôinuôiýnghĩsẽphảiđitheoAngcalênbưngbiền.Trừbácgáitôivàmẹvợtôiđãcaotuổichắckhôngđiđượcvợchồngconcáichúngtôiđãchuẩnbịsẵnhànhtrang:quầnáođen,mũcát-kétkiểuMao,dépcaosu,đểtheoôngKhieuSamphanvàcácnhânvậtkháccủaKhmerĐỏlênrừng.Trongbầukhôngkhíkhủngkhiếpcủachiếntranh,mộtbuổivàolúcnửađêmtôiđộtngột

đượcmờiđirakhỏiPhnompenhbằngxeôtô,khôngmộtlờibáotrước.VợchồngchúngtôinghĩngayđếnsốphậnnhiềuthànhviênMặttrậnvàChínhphủVươngquốcđoànkếtdântộcđãlìatrần.HọcũngđãtừngđượcAngcamờiđi“dạomát”trongđêmbằngxeôtô.Nhưngđóchỉlàđểlĩnhántửhình,trướckhichếtcònbịtratấnhànhhạrấtdãman.TrongsốnàycóôngChiaXanvàcácHoàngthânNorodomPhurissara,SisowathMethavi.TrướckhichếtôngChiaXanđãbịtratấntạinhàngụcTuônXleng,trướckialàtrườngtrunghọcPhnompenh.BộđộiViệtNamkhitiếnvàoPhnompenhđãnhìnthấynhiềuhồsơtàiliệuvềcáichếtkhủngkhiếpcủaôngChiaXan,mộtconngườitậntuỵphụcvụđấtnước,chỉphạmmộttộiduynhấtlàkhôngchịu từbỏ“chủnghĩaquốcgia”.PhurissaravàMethavicũngbịgiếtchếtvì tuyệtđối trungthànhvớitôi.Trongcáiđêm5-1-1979khiđượcAngca“mời”đi,vợchồngtôicónhiềulýdođểtinrằng,kếtthúcchuyếnđinàytôisẽbịAngcathủtiêubằngcuốc,xẻng.NgườicánbộKhmerĐỏđemlệnh“mời”chobiếttấtcảgiađìnhvànhữngngườiphụcvụ

chúngtôisẽlênđườngsaumườilămphút,chỉđượcmangtheorấtíthànhlý.ChúngtôihầunhưkhôngmangtheogìvàđãlênđườngtheotrangphụcKhmerĐỏ:Quầnáovảiđen,khănrằn,déplốpcaosu.Trongđêmhầmhậpnóng,chúngtôirờiPhnompenhtrênbachiếcxeôtô,dẫnđầulàchiếc

chở tôi, đi qua thủđôvắng tanhnhư samạc rồi rẽ vào conđườngđiCompuôngChoang -Pursat-Battambang.NgườicánbộKhmerĐỏngồiởghếtrước,gầnláixe.VợchồngchúngtôingồighếsaucùngvớiconchóconrấtthôngminhmàbàSouphanouvongđãtặngtôitừnăm1971khitôicònởBắcKinh.TớiPursat,xedừnglạilấyxăng.Vợtôirấtlovìkhôngthấychiếcxeđisauchởhaiđứaconthằngcháu,bácgáivàmẹvợtôi.Nhưngngườilínhđitheonóixebịnổlốp,đangthaybánh.Chúngtôilạilênđường.NhiềugiờsauđãtớiXixôphôn,mộtthànhphốgiápTháiLan.Chiếcxesauvẫnchưatới.Rấtlongại,chúngtôitựhỏiliệunhữngngườitrongxecóbị“thanhtoán”trongđêmkhông.Mãnămgiờsángcáccontôicùngvớitoànbộngườithântronggiađìnhvànhữngngườiphụcvụmớitới.Đúnglàxenổlốpthật,vàsauđóxelạiđâmvàođốngđá,suýtlănxuốnghố.Cuốicùngmọiviệcđềuổn.Vợchồngchúngtôithởphàonhẹnhõm.ChúngtôidừnglạiXixôphôn,chiềungày3-1-1979ChủtịchKhieuSamphanbấtngờtớigặp

chúngtôi,nóiôngđượcsựuỷnhiệmcủaAngcatớithôngbáochotôirõ:1.Phnompenhvẫnyênổn,antoàn,kểcảsânbayPôchentông.2.VìvậychúngtôiđượcmờitrởlạiPhnompenh.3.ChínhphủmuốncửtôiđiLiênHợpQuốcvàngàiPenNouthdimộtsố“nướcbạn”đểbảo

vệchínhnghĩacủaCampuchiabịViệtNam“xâmlược”.NgàymaisẽquayvềPhnompenh.Khitớiđósẽcóđầyđủcáctàiliệucầnthiếtđểchúngtôi

đicôngtác,chủtịchKhieuSamphannóithêm,cácnhàlãnhđạoCampuchiachấpnhậnmọihysinhcầnthiếtnhằmphụcvụcho“côngcuộccứunước”.Tôinghĩthầm,sựhysinhtolớnnhấtđối với Pol Pot, Ieng Sary, Nuon Chia, Khieu Samphan là đã phải mở cái “chuồng” giamSihanoukvàPenNouth,đểchúngtôiđitớicácvùngtrờimới,trongkhichếđộcủahọđangchìmnghỉm.NhưtôiđãrõtừtrướcKhmerĐỏđãtừngmơướccủngcốlâudàichếđộcủahọchotớilúccóthểthủtiêutôimàcộngđồngquốctếkhôngthểphảnứngđược.ĐúnglànếukhôngcósựcanthiệpquânsựthắnglợicủaViệtNamvàoCampuchiathìcóthểSihanouksẽbịKhmerĐỏthủtiêu.Chắcchắnlà,nếukhôngbịsụpđổtrongcuộcđốiđầuvớiCộnghoàxãhộichủnghĩaViệtNam,vàngượclạinếuKhmerĐỏtiếnđượctớichỗcủngcốchếđộcủahọởtrongnướccũngnhưtrêntrườngquốctếthìhọcóthểcó“toànbộlợiíchđểthủtiêutôi”.Tôicóýthứcvềđiềuđó.Đúnglànayhọrấtcayđắngkhiphảitraochotôidanhvị“đạidiệntốicaocủaCampuchia

dânchủ”đểtôilênđườngđicôngcánởnướcngoài.SaukhiđãtrởvềPhnompenh,chiềungày5-1-1979,ChủtịchKhieuSamphanlạiđếngặptôi

trongngôinhànhỏđằngsauchùaBotumVatđay.Ôngtươicườibáotin“đồngchíThủtướngPolPot”mờitôitớiuốngnướcchètạidinhchínhphủ.Vợtôikhôngđượcmời,nhưngXamđecPenNouthcũngcómặttrongbuổitiếp.DinhchínhphủlàmộttoàlâuđàidoPhápxâydựngtừtrướcchiếntranhthếgiớithứhai

giữasôngTônlêXápvàđồibàPênh.SơnNgọcThành,SirikMatakvàCaouỷPhápRaymondđềuđãởđâyvàtấtcảđềuđãgặptaihoạ.PolPotnhấtđịnhcũngkhôngtránhkhỏi.LầnđầutiêntôigặpvànóichuyệnvớiPolPotlàkhitôivềthămvùnggiảiphóngnăm1973,

đếnnaymớigặplầnnữa.NhàđộctàicủaCampuchia“dânchủ”tươicườiđứngđóntôitrướccổnglớncủatoàlâuđài.Thậtngạcnhiên,PolPotlạichắptaycúiđầuchàotôitheokiểuchàocủa“xãhộicũ”.IengSaryđứngbêncạnhPolPotcũngbắtbuộcphảichàotôitheokiểuchắptaycổtruyền,nhưngtínhkiêungạođãkhiếnôngtakhôngchịucúimìnhtrước“cựuhoàngđángkinhtởm”.ÔngPenNouth,đếnsautôimộtchút,vẫnchàotôimộtcáchkínhcẩnnhưphongtụccổxưa.Trongphòngkháchdanhdự,PolPotmờitôingồiphíatayphải,trênmộttronghaichiếcghếbànhvẫndànhriêngchothượngkhách.TấtcảchúngtôiđềumặcquầnâuáosơmitrắngkiểuTrungQuốc.NhữngnhânviênphụcvụcủaKhmerĐỏănmặcrấtchỉnhtềmờichúngtôinướctrà,bánhngọt,nướccam.ĐâylàgiốngcamPursatrấtngon,vỏxanhmàmúingọt,từthờicònchếđộquânchủvẫnđượcchọnđểtiếpkháchquý,rấtđượccangợi.Đãlâulắmmớiđượcthưởngthức,tôiuốngtớimộtchụccốcnướccamtrongbuổinóichuyệnkéodàisuốtbốngiờ.DướiđâylàtómtắtnộidungcâuchuyệngiữaPolPotvàtôi.

PolPot:Tôirấtsungsướnggặpngài.Sihanouk:Bữanóichuyệnđầutiêngiữachúngtalàtừtháng3-1973.PolPot:Quảđúngnhưvậy!XinTháitửthứlỗichotôikhôngtớithămngàiđượctừsaukhi

đấtnướcCampuchiađượcgiảiphóng.Đúnglàtôibậnnhiềuviệcquá.Sihanouk:Chắcchắnnhưvậy.Ngàirấtbận.Tráchnhiệmnặngnềđètrênvai.PolPot:Cámơnngàiđãthôngcảm.ĐồngchíKhieuSamphanđãtớigặpngàivàđãbáocáo

vớitôilàngàichấpnhậnlờimờicủachínhphủtớiLiênHợpQuốcbảovệchínhnghĩacủadânta.Ngài làmộtnhàyêunước.Ngài lạicórấtnhiềubạntrênthếgiới.Ngàicóthểcốnghiênnhiềuchonhândân.Sihanouk:Tôichưabaogiờngừngkhátvọngphụcvụnhândân.Vìvậy,tôiphảicảmơnngài

đãcửtôilàm“quânsư”đểbiệnhộchochínhnghĩacủanhândânvàđấtnướctatrêntrườngquốctế.PolPot:Chiềumai,mộtchiếcmáybaycủanướcCộnghoànhândânTrungHoasẽđưangài,

cùngvớiBàhoàngMonic,toànbộgiađìnhvànhữngngườiphụcvụngàitớiBắcKinh,lànơingàisẽthiếtlậpmộtcăncứthườngtrụctrongsuốtthờigianchiếnđấu.Cuộcchiếntranhnàykhônglâuđâu.Chỉvàithángthôi.VềphầnTháitử,chungtôicamđoanrằngnếungàinhớquêhươngđấtnướcthìtừBắcKinhngàicóthểvềthămnướcnhàbaonhiêulầncũngđược.Ngàisẽluônluônđượchoannghênh.Sihanouk:Rấtcámơn.IengSary(nóivớiPolPot):VềchuyếnđingàymaicủaHoàngthân,tôinghĩchỉcóXamđec

vàBàhoàngMoniclàcóthểđiđược.CòntoànbộgiađìnhvànhữngngườiphụcvụthìphảiởlạiPhnompenhvìmáybayTrungQuốckhôngcònchỗ.PolPot:Không!Cửđểmọingườiđihết.ĐồngchíthươnglượngvớicácbạnTrungQuốccố

thuxếpđủchỗtrênmáybay.Sihanouk:ThưangàiThủtưởng,tôivôcùngcámơnlòngtốtcủangài.Saukhitraođổithêmvàicâuxãgiaonữa,PolPotmờitôicùngvớiXamđecPenNouthtới

phòngthuyếttrìnhnghephổbiếntìnhhình,cócảIengSaryvàKhieuSamphancùngđi.Đứngtrướctấmbảnđồlớn,ngàiThủtướngbắtđầumộtcuộctómtắtsơlượctìnhhìnhchiếnsự:“Hiệnnay,tìnhhìnhchiếnsựởCampuchialàrấttốtđốivớiquânđộita.Chúngtađanggiươngmộtcáibẫy,nhửchođịchvàosâuđểtiêudiệtluôntoànbộsứcmạnhquânsựcủachúng.Đứngtrướckẻđịch,chúngtaphải lựachọnmộttronghaichiến lược,hoặc làchặnđứngsứctiếnquâncủađốiphươngtrênsuốttuyếnbiêngiới,nhưnglàmnhưvậythìquânViệtsẽkhôngbịtiêudiệttoànbộvàvẫncóthêtiếptụcpháttriểntrongnộiđịacủachúng;hoặclàtamởtoangbiêngiớilàmchochúngtưởngtarấtyếu,khiđạibộphậnquânđịchđãlọtvàotrongđấtnước

ta,chúngtasẽbaovâychúng,chiacắtchúng,tiêudiệtchúng.Chúngsẽbịchìmnghỉmvàtanrãnhưmuốigặpnước,trongđạidươnghungdữcủacuộckhángchiếntoàndânvàcáclựclượngvũtrangvôđịchcủachúngta.BộTổngtưlệnhđãchọnchiếnlượcthứhainày.Chỉtrongvònghaitháng,bathángnữalàcùngtasẽtiêudiệt,thanhtoántoànbộsinhlựcđịch.TôihivọnglúcđósẽcóvinhdựđượcđónTháitửtrởvềnước,khoảngbathángnữalàchậmnhất.Tronglúcchờđợi,Tháitửsẽđượccửđilàmnhữngnhiệmvụtolớnchonhândân,chodântộcchođấtnướctạiLiênHợpQuốcvàcácnướcbạn”.Tôichỉcònbiếtcảmtạvàcangợinhàchiếnlượcthiêntài,rấtxứngđángsosánhvớiHítle

trongnhữngướcvọngngôngcuồngnhất,vàcũngrấtđiêndạivàngudốtnhưLonNol.TráivớiHítlethườnghaydùnglờilẽhùnghổđểđộngviênbinhsĩvàthanhniên,PolPotmêhoặcbằngcáchnóinăngdịudàng,tươicười,cốgiữtháiđộlịchsự,trongkhithậtsựPolPotlàmộtkẻtànbạokhátmáuhơntấtcảnhữngtênbạochúatồitệnhấttronglịchsử.Chínhdocái“phépmầu”đócủasự“nóinăngdịudàngđểthuyếtphục”,PolPotđãđộngviên,vàđếnmãinhữngnămtámmươicòncóthếđộngviênđượcmộtsốngườiđểnémhọvàocuộcchiếnđấu.ThànhcôngcủanhữngbọnngumuộinhưLonNolvàPolPotcũnglàdotrongnướctôicòncónhữngngười,kểcảtầnglớptríthức,thíchnghenhữnglờilẽmịdânhứahẹnsẽ“đánhchiếmViệtNam”đểkhôiphụcmột“đếquốcMôn-Khơme”xaxưa,baogồmtoànbộĐôngDươngđếncảTháiLanvàMiếnĐiện(Myanmar)hơnlàchấpnhậnmộtngườilãnhđạonhưSihanouklàmộtconngườiquáthựctế,khôngthểhứahẹnvớihọcáiđiềukhôngthểlàmđượcnhưvậy.Buổitốingày5-1-1979đó,PolPotvàtôiđãchiataynhau“rấthữunghị”vàchàonhau:“Hẹn

gặplại?”.Khitôivềđếnnhàbìnhyênthìvợtôi,Sihamoni,bácgáitôi,mẹvợtôimớinhẹnhõmvàvuimừng.Tôiđilâuquá,mọingườicứtưởngtôiđãbịAngcathủtiêu.Sángngày6-1-1979,mộtđặcpháiviêncủaôngIengSaryđếnbáotin,chiềunaytấtcảchúngtôisẽđápmáybayđiBắcKinhvàđưachotôi20.000đô-laMỹcủachínhphủCampuchia“dânchủ”traochotôilàm“côngtácphí”.Quátrưangày6,tôibảomọingườimangtheohànhlýcùngtậphợptronggiannhà nhỏ cửa tôi để khi các “ông chủ” Khmer Đỏ đến tìm thì không phải đi gọi. Chỉ cóNarinđrapôngvàChittaracưỡnglại,đồngthờicũngđểchotôibiếtchúngchỉtuânlệnhAngcamàthôi.Vợchồngchúngtôiquyếtđịnhchỉmangtheonhữngthứthậtcầnthiếtnhưquầnáothayđổiđểtránhchomáybaychởnặng.Chúngtôibỏlạiphầnlớnquầnáo,cácbátđĩa,bộđồănbằngbạc,bộđồsứcóindấuấnnhà

vuađặtlàmtừbênPháp,nhữngkhănthêutrảibàn...ChúngtôilàmnhưvậyđểmuốntỏchoAngcabiết,chúngtôitinvàolờihứahẹn“thắnglợi”

màôngPolPotđãnóivớitôihômtrước.Khirasânbay,vợtôinóivớiôngIengSary,tintưởngôngsẽdặncácbinhlínhdũngcảmchiếnđấubảovệngôinhàvàcáctàisảncủachúngtôiđể

“bathángnữa”chúngtôisẽtrởvềsaukhichiếnthắng.Rấtnghiêmchỉnh,ôngIengSarytrảlờisẽlàmtấtcảmọiviệcvàsẽhoannghênhchúngtôitrởvềPhnompenh“saubatháng”hoặc...lúcnàocũngđược?Đãđếngiờcấtcánh.BộđộiViệtNamđãtớicáchPhnompenhkhôngxa,nhưngkhôngbắn

mộtphátđạnpháonàovàcũngkhôngđưamáybaychiếnđấuđếnvùngtrờiPôchentôngđểcảntrởviệc lênđườngcủachúngtôi.TrênmáybaycóbanhânvậtKhmerĐỏtựgiớithiệuđượcAngcauỷnhiệmđitheotôikhắpmọinơinhằmbảođảmantoànchotôivàphụcvụtôithườngxuyêntheomọiyêucầucủatôi.ĐólàThiuonPrasit,cháugáiôngtalàcôPocMonavàôngKetChuôn,một cánbộcấpcaocủaKhmerĐỏ (trướckiađã từng làmBộ trưởngCôngnghiệptrongchínhphủvươngquốcCampuchia).NgoàiratôicòncómộtsĩquantuỳtùnglàmộtquânnhânKhmerĐỏ.Ngồitrênmáybay,

tôimiênmansuynghĩvớinhữngdòngtưtưởngtráingượcnhau.Trướchết,đólàniềmvuiđượccùngvớinhữngngườithânthoátkhỏicáichếthiểnnhiên.

Nhưngđồng thời cũng lànỗibuồnmột lầnnữa lạiphải sống lưuvongxaTổquốc.Thật lànhữngýnghĩxótxa.TôikhôngthểsốngsungsướngkhiphảixaTổquốcvànhândânđangđaukhổ.Tấtnhiêncócáimay lànhờcócuộcchiếnđấunàynêntôimớiđược“nhấcbổngsangTrungQuốc.Nhưngđốivớitôi,chủnghĩayêunướcchânchínhvàcảlòngdũngcảmnữakhôngphảilàsốnglưuvong“bỏrơi”Tổquốc,đithổikènđánhtrốngởTâyâu,ởMỹ,hoặcđếnvùngbiêngiớiTháiLanlànơidễdàngxintịnạn.Vợtôi,contraitôilàSihamonivàtấtcảnhữngngườicòntrungthànhvớitôivừacườivừa

khóc.Trởlạitựdolầnnàylàthậthaymơ?ChỉcóNarinđrapôngvàChittarangồisátbênnhaulàcườichếgiễu,nhạobángsựxúcđộngcủachúngtôi.LànhữngtênđầytớtrungthànhcủaAngca,trongthâmtâmhaiđứarấtbựcmìnhkhithấycác“ôngchủ”tônkínhđãnươngnhẹchúngtôi,rồilạicòntrảlạitựdochochúngtôi.ChúngkhônghiểuAngcađangsửdụngtôi,dùtôilàmột“tênphảnđộng”.Chúngtôi tớiBắcKinhvàobanđêm,saumộtchuyếnbaybìnhyên.ÔngĐặngTiểuBình

thânchinhra tậnsânbayquốc tếđón tôi.Chúng tôiôm lấynhau, cảmđộngvàvui sướng.PhóngviênhãngtinPhápAFPcùngmộtđồngnghiệpngườiAnhvượtđượcquahàngràobaovệlạigầntôixinphépchụpảnh.Tôisẵnsàngchấpnhận.ĐólàtấmảnhmộtSihanouktươicườiđượcđăngtrênnhiềutờbáo.Vềđếnnhàkháchchínhphủtôiuốngmộtliềuthuốcngủđểthầnkinhdịubớtsaumấyngày

căngthẳngvàcuốicùngđãngủthiếpđi.Buổitốingày7-1-1979,chínhphủTrungQuốctổchứcgiúptôimộtbuổichiêuđãitạigian

phòngchínhthuộcĐạilễđườngNhândân.

Cũngchínhtạiđây,trongkhoảngthờigiantừnăm1970đến1974,ôngbạnChuÂnLaicủatôivẫnthườngtổchứcgiúptôinhữngbuổichiêuđãilớn,cósựthamdựcủacácquanchứctrongbộmáycầmquyềncủanướcCộnghoànhândânTrungHoavàtấtcảnhữngnhàngoạigiaocủanhữngnướccócảmtìnhvớiSihanoukvàMặttrậnđoànkếtdântộcCampuchia.Lầnnàysốkháchmờihạnchếhơnnhữnglầntrướcrấtnhiều.NguyênnhânlàdotìnhhìnhnghiêmtrọngđangdiễnratrênđấtnướctôivàKhmerĐỏđangthấtbại.Hơnnữa,hiệnnaytôikhôngcònlàQuốctrưởngmàchỉlàđạisứtầmthườngcủaCampuchia“dânchủ”.Tôikhôngcóhứngthúcầnthiếtđểsoạnthảobàidiễnvănđọctrongbuổichiêuđãi.Vìvậy

tôiđềnghịôngKetChuônviếtgiúpbàinóibằngtiếngThơmtheoquanđiểmvàýthíchcủa...Angca.Tôiđãpháthiệnđượctrongbàidiễnvăngọilà“củatôi”mộtlốihànhvănlâmlivàhùngtráng,kịchliệtcôngkíchViệtNamvàhếtlờicangợiCampuchiadânchủ,mộtbàidiễnvănnộidungđặcsệtKhmerĐỏ,chứađựngnhữngquanđiểmvàtưtưởngchínhtrịkhôngphảicủatôi.Phảivấtvảlắmtôimớiđọcnổibàidiễnvănnày,nhiềuchỗngắcngư,ấpúng.Maychotôi,cácvịkháchcủatôichẳngainghetôiđọccả.Từtrêndiễnđàn,tôinhìnthấycácquanchứcTrungQuốcđangchụmđầubàntánvớinhaucáigìđó,tấtcảđềucóvẻnhưđiđưađámma.Saukhiđọchếtbàidiễnvănrồitrởvềchỗngồi,tôimớiđượcnghechínhmiệngcácvịkháchcủatôibáotinthủđôcủachúngtôiđãrơivàotayViệtNam,nhưngtổnthấtvềphíaCampuchia“dânchủ”là“nhẹ”,tấtcảcácthủlĩnhKhmerĐỏ(tứcPolPotvàđồngbọn)đềubìnhyênvôsự,đangrútvàobưngbiềntiếptụcchiếnđấu.TôiđềnghịtấtcảmọingườinângcốcrượuMaoĐài,uốngtheokiểuTrungQuốc,tứclà“cạnchén”đểchúcmừng“chiếnthắng...trongtươnglai”củaCampuchia“dânchủ”.Khiquayvềngôinhàdànhchochúngtôi,tôilạiuốngmộtliềuthuốcngủ.Tôicầnphảingủ

đểlấysứcvìvừađượcbáotinsẽphải“đươngđầu”vớimộttrămnhàbáoTrungQuốcvànướcngoài.Sángsớmngày8-1,mộtcuộchọpbáotruyềnhìnhtạichỗđượctổchứctạigianphòngrộng

lớnthuộcĐạilễđườngNhândân.Khôngphảimộttrămmàgầnhaitrămnhàbáođãđứngđợitôi.Thậtlàbấtngờvàngạcnhiên,họđãvỗtayrấtlâu,nồngnhiệtchàotôi.Córấtnhiềucâuhỏi.NgườitađềnghịtôivéntấmmànchotớinayvẫncònđangchephủnhữngbímậtcủaKhmerĐỏvàgiấugiếmnhữngtộiáccủachúng;nhữngtộiácnàymớichỉđượchémởquanhữnglờitốcáocủanhữngngườimaymắntrốnthoátnhàngụccủaPolPotđangtịnạnởnướcngoài. Trước rất nhiều câuhỏi, tôi không thể trả lờimột cáchngắn gọnđược.Tôi phải cónhữnglờigiảithíchchínhxácvềvấnđềrấtphứctạplàKhmerĐỏ,vềcuộcsốngbịgiamhãmtừtháng4-1976saukhitôitừchứcQuốctrưởng,vềcuộcxungđộtgiữaKhmerĐỏvàViệtNamvànhấtlàvềsự“imlặngkéodài”củatôi,tạisaotôikhônggửiđiệnchiabuồnsaukhiMaoChủ

tịchquađời.Sauđó,tôikhôngthểkiềmchếđượcnữavàcứthếtiếptụctốgiác.Tôinóihết,khônggiấugiếmđiềugì,vềviệctôivànhândântôibịtướcđoạtcácquyềntựdo,vềviệcbọnPolPotcắtđứtmọiliênhệgiữatôivớithếgiớibênngoài,làmtôikhôngthểviếtthưchobấtcứai,khôngthểtiếpbấtcứmộtngườibạnnướcngoàinào.Tôinóithêm,từhồitôitừchức,nămđứaconvàmườibốnđứacháucủatôiđãbịđưađicác“côngxã”,thựctếlàđiđếnchỗchết.Thếlà,cuộchọpbáomàcácôngbạnlớnTrungQuốccủatôichuẩnbịrấtcôngphuvụtbiến

thànhbuổilênánPolPotvàKhmerĐỏ.Từlâutôiđãphảigiấugiếmnhữngýnghĩcủatôivìmụcđíchcứumạngsốngchotôivàgiađình,naytôikhôngthểnóidốiđượcnữatrướcnhữngnhàbáolànhữngngườicótráchnhiệmđánhđộngdưluậnthếgiới.Tôinóitrơntuồntuộtnhưmộtcáimáybấylâubịnhữngngườithợmáykìmhãm.Cácbạn

TrungQuốcdựtínhcuộchọpbáosẽkéodàikhoảnghaigiờ.Thựctế,nóđãphákỷlục,kéodàihơnsáugiờ,từmườigiờsángđếnbốngiờrưỡichiềumớikếtthúc.TôiđãphảiđềnghịcácôngbạnTrungQuốclànhữngngườithườngđápứngđòihỏicủatôimộtcáchlịchsựvàđộlượng,cungcấpbánhmìnhồithịtvànướcgiảikhátđểmờicácnhàbáo.Hômsau,mộtsốnhàbáophươngTâyviếtrằngtôiđãphạmsailầmlàlàmchocuộchọpbáonàykéodàigầnnhưvôtậnbởivìtôiđãnóikhôngngừngvàvẫncònmuốnnóinữa.Thậtratôichỉmuốntrảlờinhữngcâuhỏinhiềuvôkể.Mặtkhác,saugầnhaigiờbịcácnhàbáohỏidồndậpnhư“bắnsúngmáy”,tôicũngmuốnthổlộnỗiniềm.Tiếcrằngđiềuđóđãkhônglàmvừaýnhữngngườimuốntớiđâyđểnghetôi“vụttớitấpViệtNam”chứkhôngphảiđểđánhđòncácngàiPolPot,IengSary.Khitrởvềkhunhàởdànhriêngchothượngkhách,ôngbạnPenNouthcủatôitỏýđồng

tìnhvàcangợitôiđãtrảlờiđầyđủcácnhàbáo.CònôngThiounPrasit,ngườicủaPolPotthìtáimặt,tỏvẻrấtkhóchịuvềnhữnglờitôitốcáochếđộPolPot.NhưngcảThiounPrasitlẫntôilúcnàyđềuchưalườnghếtviệcdưluậnthếgiớilênánchế

độPolPotnhưthếnào.KhitớiNewYorktôicònbịgiớibáochíhỏivặnrấtnhiềuhơnnữa.Chomãitớinăm1985tứclàlúctôiđangviếtcuốnhồikýnàybấtcứđiđếnđâutôicũngbịchấtvấnvềnhiệmvụmàKhmerĐỏgiaochotôitạiLiênHợpQuốclà“bảovệcáikhôngbảovệđược”trongviệcbàochữachoCampuchia“dânchủ”.Ngày9-1-1979,mộtchiếcmáybayBoeingcủaCôngtyhàngkhôngquốcgiaTrungQuốc

đưatôiđiMỹ,códừnglạiởNhậtBản.TạisânbayquốctếTôkyô,đạisứTrungQuốcởNhậtBảntổchứcmộtbữacơmtrưasangtrọng(theokiểuPháp)cóvàiquanchứcNhậtBảncùngdự.GiớibáochíNhậtBảnvànhữngtay“sừngsỏ”tronggiớibáochíquốctếnàitôimởmộtcuộchọpbáotạisânbay.NhữngcâuhỏicủacácnhàbáoNhậtBảnđềulịchsự.NhưngmộtvàinhàbáophươngTây,

trongđócómộtphụnữAnhrấthùnghổ,đãchấtvấntôivềPolPot,vềKhmerĐỏvàvềviệctôi

chấpnhậnlàmđạidiệnchocáichếđộđangbịtoànthếgiớikinhtởm.Trongdànhoàtấucủacácnước,tôiđođượctấtcảmứcđộkhôngđượclòngngườicủaCampuchia“dânchủ”,vượtxasựtưởngtượngcủatôihồitôiđangcònbịgiamhãmởPhnompenh.TạisânbayNewYorkcóhàngtrămnhàbáovàphóngviêntruyềnthanh,truyềnhìnhđứng

đợisẵnđểphỏngvấntôi.Ngượclại,vềphíacácnhàngoạigiaothìhầunhưvắngtanh.NgoàiđạisứTrungQuốcvàmộtnhàngoạigiaoTriềuTiên,tôichỉthấycóthêmđạisứXênêganởLiênHợpQuốclàngườidámrasânbaychàođóntôi.Nhớlại,hồitháng9-1975khitôitớiđâycótớihơn80đạisứ,2quốcvụkhanh,nhiềutrưởngđoànngoạigiaothếgiớitựdo,nhiềunhàngoạigiaothếgiớithứbavàcảcácnhàngoạigiaothuộckhốiLiênXô,chạyđếnvuivẻtươicườichàođóntôi,chúcmừngtôichiếnthắng.Vốnluônluônhàophóngnhưmộtbàmẹ,chínhphủCộnghoànhândânTrungHoađãthuêkháchsạnAsteria,mộtkháchsạnđắttiềnnhấtvàsangtrọngnhấtnướcMỹđểtôi,vợtôivàđoàntuỳtùngcủatôiđếnở.TrungQuốccũngdànhchovợtôimộtngânkhoảnhậuhĩnhnhất.ĐạisứTrungQuốcnàiéptôichớnêntiếtkiệmtrongviệcchi tiêu.NhưngcàngngàytôicàngcảmthấysuysụptinhthầnbởivìchínhphủTrungQuốcchẳngthôngbáogìđượcchotôibiếtvềsốphậnnămđứaconvàmườibốnđứacháucủatôiđangmấttíchởCampuchia.CácnhàbáophươngTâycũnglàmchocuộcsốngcủachúngtôirấtcăngthẳngvìsuốtngàyđêmhọluôngọiđiệntớiphỏngvấnvàchấtvấnlàmtôimấtngủ.MộtnhómphóngviênPhápchịumọiphítổntolớncấtcôngtừParistớiNewYorkđểliên

tục“trahỏi”tôitrongcuộcphỏngvấnđầybãotáp.Mộtnhàbáotócmầuhung,đẹptrainhưtàitửđiệnảnhđãkếttộitôingaytrướcmặtcácbạnđồngnghiệplà“đồngloã”vớibọntộiphạmKhmerĐỏ.Nhữngcâuphỏngvấnđềugiốngnhautớimứctôithuộclòng.Thấyvậy,mộtviênthanhtracảnhsátMỹcónhiệmvụbảovệantoànchotôitrongthời

giantôiởNewYorkđãtỏvẻthươnghạivànói:-ThưaHoàngthânSihanouk,nhữngcuộcphỏngvấnvớinhữngcâuhỏitươngtựnhưnhau

đãlàmngàimệtnhoài.Cảnhữngcâuhỏicủacácnhàbáolẫncâutrảlờivàgiảithíchcủangài,tôiđềuthuộclòng.Vậythìxinngàicứnghỉtrongphòng.Ngàihãyuỷnhiệmchotôi,thaymặtngàitrảlờivàgiảithíchchohọ.Ngàiđừnglongại!Tôiđãnhớvàhiểuhết.Tôikhôngtrảlờinhầmcâunọsangcâukiađâu!Monic,vợtôi,trongthờigianởNewYorkkhôngđếnmứcmệtnhoàinhưtôi.Quảthậtvợtôi

đãphảilàmnhiệmvụngườihầuphòngvìkhôngmộtbàphụcvụnàocủachúngtôiđượcAngcachophéptừBắcKinhsangđây.Cũngnhưhồitháng9vàtháng12-1975,mỗikhiđicôngtácranướcngoàivợchồngchúng tôiđềuphảiđặtdưới sựquản lý thườngxuyêncủamộtnhómKhmerĐỏ“trongsạchvàcứngrắn”,từngngườimộtđềudoAngcachọnlọccẩnthận.Sựtheodõichặtchẽđólàmchotôicàngngàycàngkhóchịu,bởivìtôikhôngthểnàochịuđượcsự

giámsátcủabấtcứai.Vậymà,trongtháng1-1979này,khitôivừavuimừngđượctựdothìtạiNewYorkcủađất

nướccó“tượngthầnTựDochiếusáng”nàytôilạibịbaovây,theodõicẩnmậtsuốtcảngàylẫnđêmbởinhữngngườicủaPolPotvàIengSary.Họăncơmngaytrongphòngăncủachúngtôi.Họkhôngthiếumộtthứgì,bànăncủahọđầyắpnhữngthứcănhiếmnhấtvàđắttiềnnhất.Trongkhiđóvợchồngchúngtôichỉănbánhmìnhânthịtvàpho-mát.Chúngtôiănngaytrongphòngngủđểtránhkhỏinhìnthấynhữngtêncaingụccủachúngtôi.Haigiọtnướccóthểlàmtràncốcnước.Đâylàgiọtnướcthứnhất.Mộthôm,ThiounPrasit

nóivớitôi:-ThưaXamđec,nhiệmvụcôngtáccủangàitạiHộiđồngBảoanvàĐạihộiđồngLiênHợp

Quốcnhấtđịnhsẽthànhcôngrựcrỡ,bởivìchínhcáivốn(đúngnguyênvăn)màtừnăm1975đếnnayđồngchíIengSarytíchluỹđược(đúngnguyênvăn)đãtạođiềukiệnthuậnlợichongài,nhằmlàmchonướcCampuchia“dânchủ”củachúngtađạtđượcsựtínnhiệm,cảmtình,khâmphụcvàủnghộcủađasốápđảocácthànhviênLiênHợpQuốc.TôihiểurấtrõtìnhcảmhếtmứccủaThiounPrasitđốivớiPolPotvàIengSary,cũngnhưsự

thùhằnvàkhinhmiệtmàThiounPrasitthườngbộclộkhôngcầngiấugiếmđốivớibảnthântôicũngnhưvớichếđộquânchủCampuchia.Tuynhiên,saukhiđãbịcácnhàbáo“đậptơibời”nátvụntấtcảthầntượngcủaKhmerĐỏcũngnhưcủabảnthânanhta,vậymàanhchàngvốnlàmộtkỹsưtốtnghiệptừmộttrườngđạihọccủaPháp,cũngthuộcloạithôngminhđấy,khônghiểutạisaovẫncòngiũđượcmộtchútảotưởngchorằngcộngđồngquốctếcóthiệncảmvớiPolPotvàIengSary,haiconquáivậtuốngmáunhândân.NếuAngcakhôngcầnđếntôikhicontàucủahọđangchìmđắmthìcólẽhọchẳngbaogiờ

kéotôirakhỏinhàtùvàsaunày,đếnnăm1982đãchẳnglạiđềnghịtôigiữchứcvụcũ.Vàđâylàgiọtnướcthứhaiđãthậtsựlàmtràncốc:TôinhậnđượctừBắcKinhmộtbứcđiện

thôngbáo,saukhiHộiđồngBảoantranhluậnvàbỏphiếu,tôisẽđượccửlàm“quyềntrưởngđoàn”đạibiểucũng“dânchủ”tạikhoáhọpĐạihộiđồngLiênHợpQuốctrongthờigianchờđợiPhóThủtướngđặctráchvấnđềđốingoạiIengSarytớiNewYorkgiữchức“Trưởngđoànchínhthức”.VìđãhiểurõtínhchấtkhôngđượclòngngườicủaIengSaryvàcủachếđộKhmerĐỏ,tôikhôngthểhìnhdungnổitạisaogiữalúcđangthảmbạitrướccuộctiếnquâncủaViệtNamngườitalạicóthểphóngtúngtớimứctraochomộttênbịthếgiớicămghétvàkhinhbỉchứcTrưởngđoànđạidiệnCampuchiatạiLiênHợpQuốc?Còntôi,mộtCựuvương,đãbalầngiữchứcQuốctrưởngNhànướcThơmthìngườitalạigiaocholàm...trợtácủaôngIengSarytạikhoáhọpthứ34củaĐạihộiđồngLiênHợpQuốc!Thậtlàmộtsựlăngnhục.LòngtựtrọngkhôngchophéptôichấpnhậnđiềuxỉnhụcđóTôiquyếtđịnhsaukhoáhọpcuốicùngcủaHội

đồngBảoansẽtựgiảithoátkhỏisựkiểmsoátkhôngtàinàochịuđựngnổicủaAngca.SaukhirakhỏiphònghọpcủaHộiđồngBảoan,tôiviếtnguệchngoạcmấydòngchữtiếng

Anhbằngbútchìtrênmẩugiấy:“Ôngthanhtrathânmến!Tôinhờcậynhómcảnhsátcủaônggiúp tôi thoátkhỏi sựkiểmsoát, giámsát củaKhmerĐỏhiệnđangở chungvới chúng tôitrongkháchsạnAsteria.Đúng2giờđêmnaytôisẽlẻnrakhỏiphòngmộtmình,chỉđemtheomộtchiếcva-ly.CácônglàmơnđưathẳngtôibằngxeôtôtớivănphòngôngAnđruYâng,đạidiệnthườngtrựccủaMỹtạiLiênHợpQuốc.Rấtcámơn.NorodomSihanouk”.Tôibướcvàokháchsạnnơiđangở,cóbacánbộKhmerĐỏvàbacảnhsátMỹđikèm.TôidúivộimảnhgiấyvàotayviênthanhtracảnhsựMỹ.Đâychínhlàviênthanhtrađãđềnghịthaytôitrảlờicácnhàbáo.Phảnứngđầutiêncủaôngtalàkhẽkêulênmộttiếngtỏvẻkhôngđồngýbởivìôngtatưởngtôi“choquà”.Tôivộinhìnthẳngvàomắtôngtavàkhẽlắcđầu,đểôngtahiểuđâylàchuyệnkhác. Còn các ôngThiounPrasit vàKetChuôn thì lại cứ tưởng tôimuốn tặng viênthanhtramộtkhoảnthùlao.Riêngvềphầntôi,tôicũngmớichỉyêntâmcómộtnửa.Tôikểhếtmọichuyệnvớivợ.Tôinói,tôiquyếtđịnh“đitìmtựdo”vìkhôngthểnàosống

nổivớiKhmerĐỏtrongsựtủinhụcthườngxuyênnhưthếnày.Vợtôitrảlờinếulàmnhưvậytôisẽcóthểlạirơivàonhữngtủinhụckhác.Tôiđáplại,quyếtđịnhcủatôilàkhôngthểđảongược.Đúng hai giờ sáng, tôi sẽ ra đimộtmình. Tôi nhờ vợ giải thích với các vị “đồng hành”

KhmerĐỏvàcácôngbạnTrungQuốclàtôikhônggiậnhọ,TrungQuốcvẫnlàngườibạnlớnnhấtcủatôi.SauđóvợtôisẽđếnvănphòngôngAnđruYâng.Chắcchắnngườitasẽđưavợtôilênxeôtô,cócảnhsátđitheobảovệ,antoànđếngặptôiởmộtnơinàođó.Vợtôi,vốnrấtcanđảmvàquenphụctùngtôi,đãnhậnlờisớmhômsausẽlàmđúnglờitôi

dặn,kểcảviệchoànlạicácôngThiounPrasitvàKetChuonsốtiền20.000đô-lamàngày9-1-1979chínhphủcủaPolPotđãtraochotôitrướckhitôirờiBắcKinh.TôikhôngmuốnmắcmíumộtchútnợnàođốivớiKhmerĐỏ.Tuynhiên,vợtôicũnghỏilại,cuộcsốngcủachúngtôirồisẽrasao,bởivìchúngtôikhôngcómộtđồngxutrongtúi,cũngkhôngcócảđồnữtrangđểđembán,chỉcóvừađủvàibộquầnáothayđổi.TôicốlàmchovợyênlòngbằngcáchtrảlờitôisẽviếtnhữngtậpsáchkểlạicuộcsốngđaukhổsuốtbanămtrongtayKhmerĐỏvànhưvậysẽcómộtkhoảntiềnnhuậnbút.Tôinóithêm,mớiđầuhaivợchồngtôisẽxincưtrútạmthờiởMỹ,saunàysẽsangPháptịnạn,chínhphủPhápchắnsẽkhông“bỏrơi”chúngtôi.Nóichuyệnvớivợxong, tôi lặng lẽchuẩnbịchochuyếnđi lénrakhỏikháchsạn.Thông

thườngbọnKhmerĐỏtrongkíp“phụcvụ”tôi,vốnlànhữngkẻrấtcókỷluật,chỉlêngiườngngủvàođúngnửađêm.Quyếtđịnhđếnhaigiờsángmớirađi, tôiđã“trừbì”khárộngrãi.Nhưngđêmhômđócácvị“đồnghành”củatôilàmviệcmãiđếntậnmườihaigiờrưỡi,chotới

lúcđó,tôivẫncònnghethấytiếngmáychữcủacôPocMona.Họđangnghingờđiềugìchăng?Mãimộtgiờsángmớithậtyêntĩnh.Tấtcảbọnhọđãngủchưa?Dùcònthứcchắchọcũngchẳngdámrakhỏibuồngđểquấyrầytôitronglúcnày.Tôinghĩnhưvậy.ĐúnghaigiờsángtrướccửaphòngnghỉcủatôixuấthiệnbốnngườiMỹcao,to,lặnglẽ,nét

mặtnghiêmnghị,cặpmắtđầycảnhgiác.Đólàđộicảnhsátlàmnhiệmvụbảovệtôi.Nhớlạinăm1960khitôicònlàngườiđứngđầu“đầyuyquyền”củaNhànướcCampuchialúcđótôicũngchỉcóđượcmộtcảnhsátMỹhộtốngtrongchuyếnđithămMỹhồiđó.BâygiờcólẽchínhphủMỹnghĩ“mộtcáchhợplý”rằnghiệnnaytôiđangphụcvụchoCampuchia“dânchủ”thìsẽkémantoànhơntrước.NhữngcảnhsátMỹcótầmvócđánggờmchỉchotôihướngđi.Mộtngườimanggiúptôichiếcvalimàvợtôivừađưarakhỏiphòng.Chúngtôinhanhnhẹnvàlặnglẽđivềphíathangmáydànhriêngchonhânviênkháchsạn,maulẹxuốngtầngtrệt.Từđóchúngtôimentheomộthànhlangdàivắnglặngrồiđiramộtphíamàtôicũngkhôngbiếtlàphíanàocủakháchsạn,chỉbiếtđólàmộtsòngbạclớn,sangtrọng.Chúngtôiđiquanhữnggianphòngđènđiệnsángtrưng,vẫncònnhữngngườilịchsựmặcquầnáodạhộiđánhbạc.MọingườikhôngaingạcnhiênkhithấyxuấthiệnmộtngườichâuÁtầmvócnhỏbé,đigiữabốncảnhsátcao,to,trongđócómộtngườixáchvali.Hìnhnhưchẳngaiđểýđếnchúngtôi.Ratớiđườngphố,tôithấycóxecảnhsátđangđợisẵn.XephóngthậtnhanhđưachúngtôitớivănphòngôngAnđruYâng.Ôngđangcùngvớicácphụtáchủchốtngồiđợichúngtôitrongphòngkhách,tiếpđóntôirấtlịchsự.ÔngYâng,mộtnhânvậtrấtcấptiếntrongkípJimmiCatơ,làmộtngườigốcdađennhưnglạicónướcdasáng,tínhtìnhthẳngthắn,tếnhị,tỏtháiđộrấtthânmậtđốivớitôi.Ônghẹn,khitrờisángsẽgọiđiệnngaytớiBộNgoạigiaoMỹởWashington.Thậtlàkhôihài:Sihanouk,mộtngườimàaicũngbiếtlàchốngMỹrõrệt,lạixintịnạnchínhtrịởMỹ.QuảlàtôicóviếtđơngửichínhphủMỹxintịnạnchínhtrịtạmthời,vàôngYângđãchuyểnngayláđơnđótớiWashington.BộNgoạigiaoMỹkhôngtrảlờithẳngyêucầunêuratrongđơn,nhưngbáongaychotôibiết,tôicóthểởMỹbaolâucũngđược.ChínhphủMỹsẽchịutiềnchiphívềănvàởchovợchồngchúngtôi.Lúcnày,vợtôihãycònởtrongtayKhmerĐỏôngYângđãtraonhiệmvụchocảnhsátMỹ

bảovệvợtôi...từxa.Thếrồimọiviệccũngổncả.Tôichânthànhcảmơnchủnhàvàliềnsauđó,đềnghịđượcvàođiềutrịtạimộtbệnhviệnở

NewYorkđểhồiphụcsứckhỏedosuysụpcảthểchất lẫntinhthần,vànhất làđểchữatrị“chấnthươngvìKhmerĐỏ”,mộtchứngbệnhđãkhiếnchonhiềuđồngbàotôibịchết.ÔngAnđruYângchỉthịchocấpdưới,ngaysaukhivợtôiđếnvănphòngcủaông,sẽđưacảhaivợchồngtôiđiđiềutrịtạibệnhviệnLennoxlàmộtbệnhviệnmà,theoông,từviệntrưởngđếncácbácsĩđềuthuộcloạigiỏi.

KhibiếttintôiđangởvănphòngcủaôngYâng,cácôngThiounPrasitvàKetChuonđãkhẩnkhoảnxinđượcgặptôiđể“kínhchào”vàđểnhândanhAngca,nàiéptôinhậnkhoảntiềnhaimươingànđô-la“côngtácphí”.TôixinlỗikhôngthểtiếpcácôngvàcũngkhôngthểnhậnmónquàhậuhĩnhcủaKhmerĐỏ.Ngược lại, trướckhicùngvớivợđibệnhviện, tôiđồngý tiếpTrưởngđoànđạidiệnTrungQuốcởmộtphòngbêncạnhvănphòngôngYâng.ChúngtôinóichuyệnthânmậtvớinhaubằngtiếngAnh,cócảhainhàngoạigiaoMỹcùng

dựtheoyêucầucủatôi.TôihứahẹnvớinhữngngườibạnTrungQuốclàmộtngàynàođótôisẽtrởvềsốngtạiBắcKinh,nhưnghiệnnaytôicầnphảivàongaybệnhviệnNewYorkvìtôibịchấnthươngvàkiệtsức.TạibệnhviệnLennox,tôiđượctiếpnhậnlịchsự,đượcđiềutrịchuđáo,thoảimái.Điềukiện

sinhhoạtởbệnhviệnthậthoànhảo,vìvậyđếnnăm1984tôilạitớiđâyđiềutrịmộtlầnnữa.Mộtbàrấtđángyêuchịutráchnhiệmlấyýkiếnnhậnxétcủabệnhnhân,thườngđếnhỏitôicóphànnànđiềugìkhông,hoặcítnhấtcũngchomộtvàinhậnxétvềnhữngthiếusótcủabệnhviện.Tôiphảithềrằngquảthậttôikhôngcóthắcmắcgìvềcáibệnhviệntuyệtvờinàyvàđãcangợibệnhviệnrấtchânthành.Bàquayngoắtđi,tỏvẻthấtvọngvìgặpphảimột“conchimhiếm”đãhàilòngvớitấtcảmọithứ.TrongthờigianđiềutrịtạibệnhviệnLennox,tôirấtngạcnhiênkhiđượcôngBộtrưởngMỹ

XairớtVenxơtớithăm.Tươicườivàđángyêu,ôngthaymặtchínhphủMỹbầytỏthiệncảmvàtintưởngđốivớitôivànói,cóyêucầugìcứbáochoôngbiết,đừngengại.ÔngsẽlàmmọiviệcđểnhữngngàytôiởMỹđượcdễchịu.NhưngôngnínbặtkhônghémởmộtchútgìvềlýdochínhphủMỹdèdặtđốivớiđơnxintịnạnchínhtrịcủatôi.Trướcsựimlặngđó,vợtôingỏývớitôi,nênvậnđộngngaychínhphủPhápchochúngtôitị

nạnchínhtrịtronglúcchínhphủMỹcóvẻnhưtừchối.TôinhờôngĐạidiện thường trực củaPháp tại LiênHợpQuốc chuyểngiúpđềnghị lên

chínhphủPhápnhưsau:1.TôiđềnghịđượccùngvớivợđếntịnạnởPhápvàsốngtạingôibiệtthựnhỏbéĐơMugin

màchúngtôiđãcósẵntrênđấtPháp.2.TôiđềnghịcấpchovợchồngchúngtôihaihộchiếuPhápvìtôikhôngmuốnrađibằnghộ

chiếuKhmerĐỏ.Tôi lưuýchínhphủPháp,ôngthânsinhraMonic làngườiPháp,vìvậyvợtôiphảiđược

côngnhậnlàmộtcôngdânPháp.Tôicũngtựgiớithiệu,tôiđãtừnglàmVuaCampuchiadướisựbảohộcủaPháp,tôicũngđãtừngđượcHộiđồngtốicaokhốiLiênhiệpPháptặngthưởngBắcđẩubộitinhhạngnhấtdànhchocôngdânPháp;cuốicùngtôicònlàđạiuýtrùbịtrongquânđộichínhquốccủaPháp,đãhailầntậpsựsĩquantrùbịtạitrườngCaođẳngThiếtgiáp

vàKybinhXômuyacủaPháp,năm1946và1948.Vàituầnsau,tronglúctôiđangởNhàkháchLiênHợpQuốc,mộtkháchsạnquantrọngdo

chínhphủMỹđàithọhoàntoàncảănlẫnở,đạisứPhápLơprétđãchuyểntớitôiđiệntrảlờicủaParis:nướcPhápđồngýchoôngHoàngSihanoukvàbàHoàngMonicđượctịnạnchínhtrị,nhưngchỉmộtmìnhbàMonicđượccấpHộchiếuPháp.Ngoàira,ôngHoàngSihanoukphảicamkếttừbỏmọihoạtđộngchínhtrịtrongthờigianởPháp,khôngđượcchocácnhàbáocũngnhưcácphóngviêntruyềnthanh,truyềnhình,phỏngvấnvềcácvấnđềchínhtrị.Ngánngẩm,tủihổ,tôiquyếtđịnhtrởlạiBắcKinhsaukhinhậnđượclờimờichínhthứccủa

ôngĐặngTiểuBình,ngườihùngcủaTrungQuốc,mờitôitrởlạisinhsốngtrênđấtnướcông.ÔngĐặngvừahoànthànhthắnglợichuyếnđithămMỹ.Vợtôiđồngýngay.TôiđãdựkiếntrướclờimờinàyvìbiếtTrungQuốckháthôngminhđểhiểurằngsẽmấtnhiềunếukhông“thuhồi”được tôi.ĐểchoSihanouk “lydị”TrungQuốcrồi tịnạnởphươngTâysẽ làđiềuchẳngvinhdựgìđốivớiTrungQuốc.VốncũnglàmộtnướcchâuÁ,TrungQuốcrấtcoitrọngvấnđề“giữthểdiện”.Ngày31-1-1979,ôngĐặngmờitôitớiăncơmtrongtoànhàdànhriêngchocácvịthượng

kháchcaoquýnhấtcủaMỹtạithủđôWashington.Năm1952khicònlàQuốcvươngCampuchia,trongmộtlầnđithămMỹtôicũngđãđược

mờitớiởtạitoànhànày.HồiđótôiđếnMỹđểcốvậnđộngchínhphủMỹủnghộtrongcuộcđấutranhđòiPháptraotrảđộclậphoàntoànchoCampuchia(nhưngkhôngthànhcông).Dướiđâyxintómtắtnộidungcuộcnóichuyệnquantrọngbuổitốihômđógiữatôivớivị

lãnhđạoCộnghoànhândânTrungHoa.ĐặngTiểuBình:CácvịlãnhđạoCampuchiadânchủnhờtôithỉnhcầuquýngàitrởlạitiếp

nhậnmộtlầnnữachúcvụQuốctrưởngCampuchia.Sihanouk:ThưangàiPhóThủtướng,nếutôingừngphụcvụKhmerĐỏ,điềuđókhôngcó

nghĩalàtôibấtmãnvớichúcvụđạisứhiệnnay.Từngàyđượcgiảiphóng,tôiđãýthúcđượctầmquantrọngcựckỳcủadưluận,dưluậnquốctếvàđồngbàotôi,phảnđốicácđồngchíCampuchiacủangàiNhưngàiđãbiếtngayởđây,ởMỹ,ởPháp,ởnhiềunơikhácnữa,ởđâungườitacũngchửirủatôichỉvìtôiđạidiệnchochínhphủCampuchiadânchủtạiHộiđồngBảoanLiênHợpQuốc,nhằmbảovệchínhnghĩacủađấtnướctôibịxâmlược.NgườitacònkếttộitôiđồngloãvớiKhmerĐỏtrongviệcthảmsátrấtnhiềuđồngbàovôtộicủachúngtôi,chứngcớlàKhmerĐỏđãđểchotôiantoàntínhmạngvàđãcưxửvớitôitươngđốitốttrongbanămbịhọgiamhãm.(ThậtrahọphảiđốixửnhưvậylàdoCộnghoànhândânTrungHoanhiềulầncanthiệp,bảolãnhchotôi).LươngtâmtôikhôngchophéptôitiếptụccộngtácvớiKhmerĐỏnữa,nhưngvớitưcáchlàmộtthườngdântôivẫnhếtlòngphụcvụTổquốctôi.

ĐặngTiểuBình:Chúngtôi,TrungQuốc,chúngtôibiếtlàĐảngvàChínhphủCampuchiadânchủ đã phạm nhiều sai lầm lớn đối với đại đa số nhân dân Campuchia cũng như đối vớiXamđec,chúngtôiđãphêbìnhhọ.Nhưngtrongquanhệvớinhauchúngtôikhôngthể làmđiềugìcóthểbịcoilàcanthiệpvàocôngviệcnộibộcủaCampuchia.Ngàyhômnay,cácnhàlãnhđạoCampuchiadânchủvừathôngbáovớichúngtôilàhọsẽkhôngtáiphạmnhữngsailầmtrongquákhứnữa.Họcũngđãthừanhậnlàngaysaungàygiảiphóngđãthựchiệnmộtchínhsáchsô-vanhnhằmphávỡmặttrậnđoànkếtdântộc.Ngaytừbâygiờ,họsẽcốgắngthựchiệnmộtchínhsáchđạiđoànkết.ThưaXamđec,ngàichínhlàngườitậphợpnhândânchungquanhmình,đểchínhsáchđạiđoànkếtdântộccóthểthựchiệnđược.NgàiđượcnhấttrícứlàmChủtịchcủaMặttrậnmới,mặttrậnđạiđoànkếtdântộc,mộtmặttrậnthậtsựdânchủ.Sihanouk:ThưangàiPhóThủtướng,xinngàichophéptôitrìnhbầythăngthắnýkiếncủa

mình.Vìcáigọilà“thiệnchí”củanhữngngườilãnhđạoKhmerĐỏ,tôikhôngthểnàotinđược.

Conhổkhôngthểthànhconmèo.CònvềcáiMặttrậnđạiđoànkếtdântộccũngkhôngthểnàothậtsựthànhlậpđượcbởivìKhmerĐỏđãthủtiêuphầnrấtlớnthànhviênkhôngphảilàđảngviênKhmerĐỏtrongmặttrậnFUNKmàtôiđãtừnglàmchủtịch.TôilàngườiduynhấtthoátchếttrongquátrìnhphiêulưutheoKhmerĐỏ.Tôikhôngthể

tậphợpđượccáchồnmađểgiúphọ.Vảlại,nếutôicódạidộtthínghiệmmộtlầnnữamộtmặttrậnthôngnhấtvớiKhmerĐỏthìrồicuốicùnghọcũngthủtiêutấtcảcácthànhviênkhôngthuộcthànhphầnvớihọ,kểcảSihanouk,saukhiđạtđược“chiếnthắngchung”(cứcholàthếđi)chốngViệtNam...ĐặngTiểuBình:Tachuyểnsangvấnđềkhácnhé!ChúngtôiđượcbiếtXamđeckhôngmuốn

trởvềTrungQuốcmàsẽsangsốngởPháp.Sihanouk:ƠmiềnNamnướcPháptôicómộtbiệtthựnhỏ.ĐặngTiêuBình:NhưngmàTrungQuốcđãxâychongàimộtbiệtthựto,hoàntoànthuộc

quyềnsởhữucủangài!Ngàivẫnthưởngnói,TrungQuốclàTổquốcthứhaicủangài,CộnghoànhândânTrungHoalàngườibạntrungthànhnhấtcủangài.HômnaytôichínhthúcmờingàisangởTrungQuốc.NếungàicầnphảichọnmộtnướcnàođókhácvớiTổquốccủamình,tạisaokhôngchọntổquốcthứhai?Sihanouk:TôirấtyêuTrungHoa.TôiphảichịuơnTrungQuốc.Đólàmónnợtolớnđốivới

tôi.Hơnnữa,tôicòncóbiếtbaokỷniệmvớiTrungQuốc:đólàtìnhhữunghịđặcbiệtmàChủtịchMaoTrạchĐôngđãdànhchotôi,đólànhữngquanhệanhem,tincậy,thắmthiếtràngbuộctôivớiThủtướngChuÂnLai.Nhưng,vớitấtcảsựchânthànhcủatôi,xinthúthậtvới

ngàilàtôirấtsợkhiquaytrởvềTrungQuốclầnnàylạiphảinghenhữnglờicácngàibàochữachoKhmerĐỏvàphảitừchốinhữnggìmàngàinhândanhcácđồngchíKhmerĐỏcủangàiđềnghịvớitôi.ĐặngTiểuBình:Chúngtôihiểutìnhcảmcủangài.Chỉxinngàinhậnlờimờihữunghịcủa

chúng tôi tới sống ở Trung Quốc cho tới khi nào ngài có thể trở về Tổ quốc của ngài làCampuchia. Tôi xin hứa không nhắc đến chuyện ngài hợp tác với Đảng và Chính phủCampuchiadânchủnữa.Nhưngnếumộtngàynàođóngàichủđộngnêulạivấnđềnàyvớitôithìtôirấtlấylàmsungsướng.Sihanouk:Thưangài,xinngàihãytừbỏhyhivọngđóđi.Bởivìtừnaychođếnlúchếtđời,

khôngbaogiờtôinêuvấnđềđóra.ĐặngTiểuBình (cười):Tôihiểu lắmchứ.Thôinhé, chúng tôixinchiềuýngài.Xinnhấn

mạnh:NgàihoàntoàntựdođilạitrongnướcTrungQuốcvàranướcngoài,bấtcứđiđâu,bấtcứlúcnao,tuỳthích!Sihanouk (cũng cười):Thưangài, tôibiết lắm.NướcTrungHoanhândânkhôngphải là

nướcCampuchiadânchủ.ĐặngTiểuBình:VậythìngàinhậnlờiđếnsốngởTrungQuốcchứ?Sihanouk:Tôixinnhậnmộtcáchvuivẻvàbiếtơn.ĐặngTiểuBình(cườito):Nhiệtliệtcámơnngài.Cùngdựbuổinóichuyệnnày,vềphíaTrungQuốccòncóbàĐặngTiểuBình.vợchồngông

Hoàng Hoa, Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc, ông đại sứ Trung Quốc ở Mỹ. Về phíaCampuchiacòncóBàHoàngMonic.Cácnhàngoại giaoTrungQuốc rõ ràng rất hài lòng vì đã tìmđược lối thoát. Trongkhi

chuẩnbịrấtchuđáođểđưatôitrởvềTrungQuốc,họcàngđặcbiệtchămsócvềmặtvậtchấtchovợchồngchủngtôi.TrungQuốcđềnghịtôinhậnmộtkhoảntiềnlớnbằngđôlaMỹđểchitiêuchoviệcchuẩnbịkhởihành”.Tôitừchốimộtcáchlịchsự,nhưngMonichlạichấpnhậnmườinghìnđô-lalàkhoảntiềnTrungQuốctặngriêngMonic,vợtôigiảithích,nếukhôngnhậnthìkhôngcótiềnthùlaochocácnhânviênkháchsạnđãphụcvụchúngtôirấtchuđáo.Hơnnữa,chúngtôicònphảimuaquàtặngbàAnđruYângvìôngYângđãgiúpchúngtôirấtnhiều,tặngbàđạisứPhápLơprétvìbàđãmờichúngtôiđếnăncơm,tặngbàvợôngđạisứTrungQuốcởLiênHợpQuốclàngườicũngđãgiúpchúngtôinhiềuviệc.TôiđànhnghetheovìMoniccólýhơntôi.TrongnhữngngàycònởlạiNiuYork,vìthậtsựkhôngcótiền,tôiđànhphảinhờcácbạn

TrungQuốcgiúptôitổchứcmộtbữaăn“theokiểuPháp”,córượuvươngPhápthượnghảohạngđểmờihaivợchồngôngAnđruYângvànhữngcộngsựviênchủyếucủaôngởLiênHợp

Quốc,nhằmtỏlòngbiếtơnMỹđãđốixửvớitôirấttốt.CácbạnMỹkhôngngạcnhiênkhithấytôinhậnlờitrởlạiTrungQuốc,coiđólànơitịnạn.Họchúctôihạnhphúc.TôicảmthấycácôngbạnMỹnhưtrútđượcgánhnặnglàtôi.QuanhệhữunghịgiữaMỹvà

TrungQuốcsẽkhôngbịvẩnđụcvì“vấnđềSihanouk”,mộtkẻbấtngờ“rơixuống”đầuhọ.Giờlênđườngđãtới.NhữngngườibạnTrungQuốccủatôichuẩnbịrấthoànhảomọivấn

đềchochúngtôi,kểcảvấnđềtếnhịnhấtlàhộchiếu.Cuốicùng,chúngtôiđãrađivớimảnhgiấy“thônghành”đơngiản.CácnhàchứctráchMỹ

đãđơngiảnmọithủtụchảiquanvàxuấtcảnhđểchúngtôirađidễdàng.NgồitrongkhoanghạngnhấtcủachiếcmáybayphảnlựcthuộcCôngtyhàngkhôngliênMỹ,tôinhậnthấychungquanhphầnlớnlàcácnhàđạitưbảncôngnghiệpMỹcùngvớivợđithămTrungQuốc.Cócảmột viên tướng đã nghỉ hưu trước kia công tác trong Phái đoàn viện trợ quân sựMỹ tạiCampuchia cũng đi thăm Trung Quốc cùng với vợ. Viên tướng này biết tôi rất rõ vì đã ởCampuchiatừtrướcnăm1963(đến1963thìtôitừchốiviệntrợquânsựcủaMỹ).TớiBắcKinh,tôimờicácbạnMỹmớiquentrênmáybayđếnthămchỗởmớicủatôi,đãtrangbịxongnộithất,sángrựcánhđèn,tranghoànglộnglẫy.Tôimờihọdựbữaăn“theokiểuPháp”đượccácđầubếpTrungQuốcnấurấtngon.Cómột

đầubếplànhnghềởThượngHảimàđíchthânThủtướngChuÂnLaiđãtìmchọnđểphụcvụtôinăm1970.Năm1979ôngđượcthăngcấp.SongsongvớicôngviệctrongQuốchội,ôngvẫntiếptụcchỉhuycôngviệcbếpnúccủatôiởBắcKinh,vàđãthànhlậpđượcmộtđộingũkháđôngnhữngtayđầubếptrẻtuổicóthểlàmđượccácmónănTrungQuốcPháp,Khơmemộtcáchhoànhảo.ThàydạycủahọvềcácmónănKhơmelàCôngchúaNorodomMônkethKania,côtôi.SaubữaănngontuyệtnàycácvịkháchMỹđãcổvũtôirấtnhiềubằngnhữnglờichúcmừngcủahọ.ChỉcònlạimộtvếtđentrongcuộcsốngrấtdễchịucủatôiởBắcKinh.ĐólàNarinđrapông

vàChittara,haitênđồđệcủaPolPotkhôngthểnàogộtrửađược,vẫncứcặpkèbêncạnhtôi.Chúngvẫntiếptụcchửirủabácgáitôivàcácbàphụcvụchúngtôi.Quábựctức,tôiđãđềnghịcácnhàchứctráchTrungQuốctrụcxuấthaitênvôlạinàyrakhỏinhàtôi.Mộtquanchứccấpbậcđạisứ,đượcchínhphủTrungQuốcuỷnhiệmthườngtrựcbêncạnhtôi,tỏrarấtbốirối.Ông tìm cách dàn hoà giữa tôi với Narinđrapông và Chittara. Nhưng tôi nói tôi nhất địnhkhôngsốngchungdướimộtmáinhàvớihaitên“tướngcướp”này.Hoặclàđuổichúngđi,hoặcchínhtôimộtngàynàođósẽrờibỏcáinhànàyđiẩnnáuởnơikhác.ĐếnlúcnàycácôngbạnTrungQuốcmới thấyđây làvấnđềrấtnghiêmtrọng.Họchuyểnchúngsangmộtngôinhàkhác.Từđó,mọingườimới“thở”được.ÍtlâusauNarinđrapôngvàChittaraditảnsangPháp,mọiphítổndoTrungQuốcđàithọmộtcáchhàophóng.

Đếnđây,chấmdứtcâuchuyệnvềcuộcsốngcủatôivớiKhmerĐỏtrongkhoảngthờigiantừtháng12-1975đến tháng1-1979,và cũngchấmdứtnhữngnỗibựcdọc của tôi saukhi tôithoátkhỏinanhvuốtbọnKhmerĐỏởNewYorkmộtcáchkỳlạ,trongthờigiantừtháng1đếntháng2-1979.

Sihanuk về Campuchia, 1973

NguyễnViệtPhương

(*Tácgiảnguyên làSưđoàntrưởngSưđoàn472,đãcódịpđóntiếpvàtheodõichuyếnthămquêcủaôngbàHoàngSihanouk)BáoAnninhthếgiớicuốitháng,4-2003SauHiệpđịnhParisvàViêngchăn22-2-1973,trờiTrườngSơnkhôngcònmáybayMỹđánh

phá.QuốctrưởngSihanoukđangởBắckinh,thấythờicơthuậnlợiliềnđềđạtnguyệnvọngvớiNhànướcViệtnamdânchủcộnghoàgiúpđỡvợchồngôngvềthămquê.Vìtìnhnghĩa,ChínhphủtanhiệtthànhủnghộôngbàHoàngthựchiệnướcnguyệnnày.Chiếcchuyêncơhạcánh.SânbayĐồngHớithoắtnhộnnhịpkhicựuQuốctrưởngSihanoukvàbàHoàngMôníchxuấthiệnởcửakhoangmáybay.Tuylàvùngđấtmớihưuchiến,lễđónrướcvẫnđúngnghithứctrọngthể,nồnghậu.Tốiđó,BộTưlệnhBinhđoànTrườngSơnmởtiệcchàomừngkhách.TưlệnhvàChínhủy

trịnh trọng chúc sức khỏe ông bà Hoàng và ngài Yêngxari, đại diện Khmer Đỏ. Cựu Quốctrưởngđứngdậyđáplễ.Vớigiọngcungkính,ôngHoàngcangợicôngđứcvàthiêntàicủacốChủtịchHồChíMinh,cảmơnĐảngLaođộngvàChínhphủViệtnamđãgiúpđỡrấttolớnchocôngcuộcđấutranhcủanhândânCampuchia.Ôngcảmkháicaogiọng:TôisuốtđờighinhớmốiântìnhsâunặngcủaViệtnamđãdangrộngtaythânhữuvớitôi,khimàtênphảnbộiLonnoncâukếtvớikẻthùlàmcuộcđảochínhtôivắngmặt...TrongcuộchộinghịcấpcaoĐôngDương(từ24đến25-4-1970),cũngchínhngàiThủtướngPhạmVănĐồngkínhmếnđềnghịtôilàmChủtịch...Vàhômnay,ngườianhemViệtnamlạitạođiềukiệnchovợchồngtôivềthămcốhương...Yêngxaribứcbốicứluônmồmkhậmkhạc.BàHoàngMoniquenhạycảmvớithứ“tínhiệu”

chẳngđẹpấy,khéongầmbáochồng.CựuHoàngchợtlúngtúngmộtchút,rồicấttiếngcườinhènhẹ:“Cuộchộingộhômnayvâng,tôivàngàiYêngxarirấtxúcđộng...”.Quankháchcảm

thông.Ai cũngbiếtmốiquanhệbềngoàigiữaBan lãnhđạoKhmerĐỏvớingườiđạidiệnvươngtriềuthấtthếvẫnđangâmỉthâmthùkhôngthểdunghoà.ChínhphủtacửmộtsốcánbộcaocấpchuyêntráchquanhệvớiCampuchia,ĐạisứViệt

namởCampuchia,TrưởngphòngPhụcvụ lễ tânvà4sĩquananninh làmvệsĩcủaôngbàHoàng.Bộ trưởngQuốcphòng trực tiếpgiao tráchnhiệmchoTư lệnh,ChínhủyBinhđoànTrườngSơntổchứcthựchiệnđảmbảotuyệtđốiantoànchuyển“côngdu””củakhách.TửxưađếnnaybộđộichiếnđấucóbaogiờphảiđưađónđoànkháchcỡđótrênTrườngSơn?TámtrạmdừngchânphảicấptốcdựngnhànghỉtươngxứngôngbàHoàng,yêucầuđủtiệnnghisinhhoạtthíchhợp.CụcHậucầnvộitungcánbộđikhắpnơiđểmướnhoặcmuasắmgiường,đệm,tủgương,xalông,quạtmáy,bànghếlàmviệc,điệnthoạivàcácthứđồdùngthườngnhậtnhưgiấyvệsinh,xàbôngthơm,nướchoa...TronghoàncảnhphụcvụchiếnđấuvàchiếnđấuởTrườngSơnđòihỏicóngaymọithứđóthậtvôcùngkhó.Chỉriênglocái“hốxímáy”đãthànhchuyệnkhávấtvả.Thếnhưng,nhữngngườilínhcủatathậtkhéotay.Bangàysau,mọinhucầuphụcvụlộtrìnhhơnngàncâysốđềusẵnsàngchờđónkháchquý.Sáng tháng ba, trời cao vút xanh thẳm.Đỉnh độngVànhVàng cao hơn1.300m cũng chỉ

vươngvấtvàilànmâymỏng.Đoànxehơn20chiếcxuấthành.Đểgiữsứcchokhách,đoànxeđihaigiờlạidừngmườilămphútgiảilao.Đúng15giờ30phút,ĐoànđếntrạmChàLý,ĐạitáLêĐìnhSum,PhóTưlệnhBinhđoànTrườngSơnbáocáovớikháchsẽnghỉđêmtạiđâytheokếhoạch.BàHoàngMôníchhoanhỉ,hồnnhiênreolên:-Ôi,tuyệtquá!Tôiđượcngắmdòngthácbạc...Hìnhnhưcócảđànhươudướithung...-Cònsớm!-Xariquạumắt-Đếntrạmsauhãynghỉ.Sihanoukngớngười.Môníchxịumặt.ĐạitáSumsẽsàngnói:-TrạmsauởMườngNoọng.Phảichạyliềntámtiếng,nhanhnhấtcũngquánửađêmmới

đến.Đithếdễmấtantoànlắm.Xariđànhchịurútýkiến.Thựcra,sứcôngtacũngchẳngdẻodai,songcáitrò“lênmặt”của

kẻtiểukhíthườnghaythế.VợchồngôngHoàngcũngmấthàohứng,lặnglẽvàophòngriêng,ngảlưngxuốngchiếc“xíchđu”bênlancanhànghiên,đắmchìmtrongmặccảmuhoài.Bácsĩthămsứckhỏeđếnkhálâukhilêntiếnghaiôngbàmớibừngtỉnh.Saubữacơmtối,trưởngphóđoànđếnbáocáotìnhhìnhchặngđườngtiếptheovớikhách.SihanoukvàYêngxarinhìntấmsơđồ,lắngnghe:-Đường24làtrụckín,hẹp,khóđinhanh,trạmMườngNoọngcách185km.Nếuxuấtphát

nhưhômnaythì6giờtốimớiđến,sẽrấtmệt...Sihanouktỏralongại,YêngxariliếcnhìnôngHoàng,xẵnggiọng:

-Đithếcũngđược.Vốnđãbiếthọ,haianhchẳngngạcnhiêntrướctháiđộcụccằncủaYêngxari.ĐạitáSumlựalời:-Vâng.Nhưngliệucónênđiềuchỉnhphươngánthíchhợpkhông?Sihanouknóingay:-Haylắm!Ôngtrìnhbàyđi.-ThưaXamđéc!Nếuchúngtadậylúc4giờ,5giờkhởihành,7giờđếntrạmrồigiảilaohãy

ănlótdạ,11giờtạmdừngăncơmtrưa,nghỉmộttiếng,sauđóđiliềnmạchthì15giờrưỡiđếntrạmthoảimái.-Rấthay!-Sihanoukcườirộngmiệng-Tôisẵnsàngchấpnhận.XariđảongượcmắtnhìnôngHoàngrồinhìncánbộViệtnam,giọnghơigắngắt:-Điđứngthếnàolàtráchnhiệmcủacácanh,khỏibàn.AnhXuânHoànhđãquárõtínhcáchcủaXari,liềnđáp:-Vâng.Chúngtôihiểu,nhưngvìsứckhỏecủaquývịnênmớiđềnghịchuyểndịchthờigian.-Thôiđược!-Yêngxarixịumặt.XuânHoànhhướngsangôngHoàng,lễphép:-Cònýngài?ThưaXamđéc!-Ồ!Tôiđãnóitrướcrồi-Sihanoukcườitươi,giơngóntay-Xinthêmmộtđềnghị.Đểbảo

mậtđisâuxuốngphíanam,nêndùngbídanh,FrèrePhạmVănĐồngđãchotôilà“đồngchíThắng”,Môníchlà“đồngchíLợi”-ôngnghiêngđầusangYêngxari-Cònngài...-LàThông!-Xarinóicụtngủn.XuânHoànhcườimỉm:-Vâng,xintheoýquývị.Mờicác“đồngchí”nghỉsớmlấysứcmaiđi.ĐêmTrườngSơnmát

dịu,khôngtiếngphảnlựcgầmrúkhiếnaicũngyêngiấc.Mãiđếnkhitiếnggàrộnrừng,độigácthayphiên,mọingườimớilụctụcsửasoạnlênđường.HaivợchồngôngHoàngđãgọnghẽ,nhanhnhẹnbướcsangphòngănđỡtáchcàphêtừtaycôphụcvụ.Trưởngphóđoànđếnchàochúcbuổisángvàhỏithăm:-ĐêmquacácđồngchíThắng,LợivàThôngngongiấcchứ?ÔngbàHoàngrấtkhoankhoáivớicáchxưnghôthântìnhthế.Môníchnởnụcườivồnvã:-Xincảmơnhaiđồngchí.Nắctàphnôm(thầnnúi)chochúngtôigiấcmơđẹplắm.Xarilặngthinhuốnghếttáchcàphê,xáchcặpdalầmlũitớichiếcxeđỗtrướcSauhaichặng

nghỉ,đoànxeđếntrạmsớmhơnnửagiờ.Sihanoukkhôngnénđược,reoto:-Tuyệtchưa!Quyếtđịnhđúnglàvậyđấy!ÁnhmắtbàHoàngbắtđượcnếpnhàsànxinhxắn,máiláuốncong,khôngthưngvách,dựng

ởngãbađườngrẽvàotrạm“Sala”,MôníchnghiêngđầusangcôMinh,thiếuúybảovệ:“Ôi!BộđộiViệtnamhiểubiếtphongtụcquêtôiquá!Nhàmờikháchquađườngnghỉchânđấyemạ!TrênđấtChùaTháplàngnàocũngcósalanhưthế”.Xuốngxe.ÔngbàHoàngchắptayđưaquáđầu,líuríubướcgiữahaihàngnamnữbộđội

Việtnamphấtcờhoahớnhởchàođón.VợchồngôngHoàngsữngnhìnngôinhàthanhnhãdựngtrênnềncao,hànglancanbanquanmảnhvườnxinhxinhtrổbôngrựcrỡ.Trongnhàsànlátgỗđỏau,trầmkentrúcngàvàngrươm,đủcácphòngăn,ngủ,tiếpkháchvàphòngtoalét.Phòngnàocũngcócửasổcăngrèmtrắngtinh.ÔngSihanouknắmtayanhtrạmtrưởng,giọngxúcđộng:-Tronghoàncảnhnàymàcácbạnchuđáoquá...Tôikhôngbiếtbàytỏlòngghiơnthếnào

choxứng...ChiềuđóôngbàHoàngxuống“hồbơi”-VịnhnướctrongsôngLaNôngđượccảitạo.Cảhai

cùngbơithỏathích.Sihanoukngẫuhứngsángtácbảnnhạc“Biếtơnconđường”.Tốihômấyôngđàn,bàhátchosốanhchịemphụcvụthưởngthức.Đúnglịch,hômsauđoànsẽđitiếp.ChúngtôibắtgặpánhmắtlưuluyếncủaMôních.Chẳngainỡthuichộttìnhyêuthiênnhiêncủangườiphụnữnày,bàấylạiđanglâm“cảnhkhó”phảinénlòng.Chúngtôibènviệnlýdokỹthuậtvàsứckhỏecủaláixeđểlưulạingàynữa.BàHoàngmừngkhônkể.NhữngngàysauđiliêntiếpđếncáctrạmnằmtrênđấtLavânmàumỡ.Nơinàocũngdưdật

thựcphẩm,hồng xiêm, thốtnốtbạtngàn, khiếnôngbàHoàngngỡnhưmìnhđangđi trênmảnhđấtquêhương.HômđếntrạmcuốicủaSưđoàn470tạiTàNgântrênđấtCampuchia,ĐạitáNguyễnLang,

PhótưlệnhBinhđoànTrườngSơn,đứngtrướccổngchàochờđónôngbàHoàng.SihanoukxuốngxevộicúihônmảnhđấtđịađầuTổquốc,rồiđứngdậybắttayđáplễĐạitáLang,đoạnchạysangômnhẹvaihaiquanchứckhángchiếnCampuchia.SauđóBộTưlệnhBinhđoànTrườngSơnmởtiệcchiêuđãirấtlongtrọng,tặngquàlưuniệmcácquýkhách.Tiếp theo sẽ là lễ ramắt của các nhân vật Chính phủ kháng chiến Campuchia vớiQuốc

trưởng.BộThôngtinđãthôngbáochoIêngxanvàSihanoukthayđồngphụcđen,MôníchvậnđồnữvùnggiảiphóngCampuchia.ĐạitáLêĐìnhSumbáocáovớiôngbàHoàng:“PhậnsựcủađoànViệtnamchỉcònđưakháchđếnXiêmPạng.Từđó,đồngchíThắng,LợisẽđượcChínhphủkhángchiếnCampuchiađóntiếp”.Sihanoukkhekhẽthởdài,vầngtránrộngnổirõnhữngđườnggânmáurầnrật.BàMôníchthìcứômriếtlấycôMinh.-Maichịvềnước-Côthiếuúybảovệlựalời-chắccũngchỉíthômsẽquayra.Chịthayquần

áođểemgiặtnhé!Môníchsiếtchặtcôvàolòng,nghẹnngào:-Khôngbiếtchịcócònsốngmàquayragặpem...

-Ôi!Chịnóigở.VềthămTổquốccógìmàsợ.-Emchưabiếtrõthòi-Môníchnứcnở-Bọnhọcămthùvợchồngchịlắm...Mấyngàyqua

cóbộđộiViệtnamhọchưadámlàmgìđấyChúngtôicảmnhậnchặngđườngsắptớilàchuỗidàiloâucủavợchồngôngHoàng.Aicũng

cầumongchochóngquađinhữngngàyđentốiđầyhiểmhoạvớiôngbà,đểsớmcódịptáingộsauchuyếnthămquê.

Chiasẽebook:http://downloadsachmienphi.com/Thamgiacộngđồngchiasẽsách:Fanpage:https://www.facebook.com/downloadsachfreeCộngđồngGoogle:http://bit.ly/downloadsach