hik hasi 19 alea.pdf · rriko herritar orok bi hizkuntzak eza-gutzeko eta menperatzeko dugun eskubidea bermatzeko eskolaratzea ... du eta EA eta CDN aztertzen ari dira. Nafarroa:

19hik hasi

1997

ko

ek

ain

a

Zart

DISEINUA:

400

peze

ta.

15 li

bera

Hezkuntzako beste hezitzaileak

gaia

Bertsolaritzazelkarrizketa

Eskola txikiakGehigarria

Nerabetasuna aztergai

euskal heziketarako

aldizkaria

19. zenbakia. 1997ko Ekaina hik hasi • 3

5 Editoriala6 kronika8 gaiaHEZKUNTZAKO BESTE HEZITZAILEAK

14 elkarrizketaBertsolaritzaz.Mikel Mendizabal eta Jon Lopategi.

21 EkarpenaHaurtxoteka. Jose Arana Ikastola.

23 GehigarriaEskola txikiak. Gernika aldea.

28 SolaseanBakegintzarako hezkuntza hizpide.Miguel Angel Zabalza.34 EkarpenaNerabetasuna. Jaume Funes.37 Berriak42 EsperientziaSan Jose de CalasanzIkastetxe Publikoa.

Argitaratzailea:

XANGORINZirkuito Ibilbidea, 2. Pabilioia. 20.160 LASARTE-ORIAGIPUZKOA.Tel: 943/ 37.15.45 Fax: 943/ 36.10.48

Lege Gordailua: SS-1001/95ISSN: 1135-4690

Koordinatzailea:Jose Mari Auzmendi

Erredakzio batzordea:Ainhoa Azpiroz, Mikel Estonba,Arantxa Goiburu, Mari Karmen Irastorza,Maite Saenz, Fito Rodriguez,Kristina Mardaraz, Xabier Sarasua, Itziar Goñi,Joxi Oiarbide, Ane Miren Miralles, Arantxa Urbe eta Juanjo Otaño.

Aholkulariak:J. A. Zubeldia, Manuel Arregi, Mariam Bilbatua, Xabier Isasi, Irene Lopez,Izaskun Madariaga, Kepa Perez Urraza, Begoña Bilbao, Lore Erriondo, Jaione Apalategi eta Pruden Sudupe.

Diseinua:Zart

Maketazioa, fotomekanika:Xangorin.

Inprimategia:ANtzA S.A.L.

Azaleko argazkia:Ikor Kotx

Hezkuntza, Unibertsitate etaIkerketa Sailak Onetsia1.997/VI/9

Kopurua: 3.500 ale

hik hasik ez ditu bere gain hartzenlaguntzaileek plazaratutako iritziak

ezta bat etorri ere derrigorki haiekin.

COUNCIL OF EUROPE-CONSEIL DE L´EUROPE

Strasbourg1996ko maiatzaren 22

Aldizkari honek “aipamen berezia” jasodu Europako Kontseiluaren “lurraldeenarteko lankidetzarako sustapena” pro-gramaren barruan.


Handik eta hemendik euskal eskakizunei eran-tzun behar nonahi.

Euskal

irakaskuntzak

irakasle

euskaldun

gehiago

behar ditu.

e d i t or i a l a

E K A I N A

ilurte berrirantzjarriak garen hone-tan jadanik inorkezingo gaitu sines-tarazi Euskal He-

rriko herritar orok bi hizkuntzak eza-gutzeko eta menperatzeko duguneskubidea bermatzeko eskolaratzeaeuskaraz egitea ezinbestekoa ez denik.

Klandestinoki sortutako lehen ikas-tola haietan euskara zaindu, erein etaernetu zenetik ezin uka aurrerapausohandiak eman ez direnik. Konforme.Baina ez dezala inork bere burua engai-na. Azken egunetan gertatutakoalekuko. Ohitzen hasiak gara ikastolenaurkako erasoak nonahitik entzuterabaina badirudi zenbait erakunde etatalde politikoak prest daudela euskal-duntzearen alde agertu eta laneandiharduen edozeinen aurka ekiteko.

Herri honetako agintea bere eskuduen inork ezin ditu begiak itxi euskalereduen alde herritarrek egin dutenhautua eta herriarengandik euskal-duntzearen alde sortutako bultzadarenaurrean.

Behingoz gure herria gobernatzenduten administrazio ezberdinek dutenerantzukizunari heldu beharko lioketeeta euskal eskakizunei egoki erantzun-

go dion plangintza ausarta burutubeharko lukete. Modu bakarra da ara-zoei aurrea hartzeko, behin-betikolema eskuartean hartu eta helmuga-rantz norabidea zehazteko.

Hizkuntz eskakizunei aurre egitekobaliabideak jarri behar dira eta irakas-le euskaldunak ezinbestekoak dira, baihegoaldean zein iparraldean. Irakasleeuskaldunen defizita estaltzeko biirtenbide daude: edo daudenak euskal-dundu horrek dakarren zailtasun,erritmo geldo eta abarren jakitun edokontratu berriak egin. Une honetaneuskalduntzea azkartu behar bada ere,irakasle euskaldun gehiago kontrata-tzeko premia dago.

Edonola ere giza baliabideen ondo-tik ekonomikoak letozke. Ezinbeste-koa da irakaskuntzara diru gehiagodedikatzea.

Eta adi! euskara salbu dugula etalasai bizi gaitezkeenaren mezuarekinahoa betea duten horiek ez zaitzatelanahastu. EAEn DOBHrekin daudentirabirak, Heziketa Zikloak (hizkuntzeskakizunik ez), Nafarroa hiru zonal-detan banatua, Iparraldeko adierazpe-nak... Euskararen aurka betidanik ari-tu direnak ez daude lotan. Erne, hasiakdira nagiak ateratzen.

M

6 • hik hasi 19. zenbakia. 1997ko Ekaina

k r o nAzken hilabetean euskarazko heziketak makilkadak jasoditu Euskal Herri osoan.

Elebitasunarenaurka bost arrazoi

Batzuk eguneroko lanean indar etailusioa jartzen dituzten bitartean, beste-ak gogo hori zapuztera dedikatzen dira.Horietako bat da Daniel Gauchon Esta-tu Frantseseko Hezkuntza Nazionalekoikuskaria. Hilabetea indartsu hasi dueta nola gainera. Irakaskuntza elebidu-naren aurka jotzeko bost arrazoi emanezdokumentu bat idatzi zuen. Lehenengo,irakaskuntza elebidunak komunitatekohizkuntzari ematen diola lehentasunaaipatu zuen, eta Eskola Publikoak fran-tses hizkuntza eta kultura zabaldubehar dituela. Bigarrenik, pedagogiaarazo bezala, bi irakasle behar direla zio-en. Hirugarren arrazoi bezala, gurasoekeuskara ez dakitenez, elebitasuna ezdela sistema egokiena argudiatu zuen.Laugarren puntu bezala sistemaren kos-tua salatu zuen. Eta azkenik, Estatuarendirupean daudela azpimarratu zuen.

Arrazoi eta adierazpen hauek ikusita,Ikas-Bi Eskola Publikoko GurasoenElkartea ez da isilik gelditu, ezta gutxia-gorik ere. Funtzionari izaki, ikuskaribatek bere ikusmoldea publikoan ager-tzeko eskubiderik ez duela azpimarratuzuen lehenengo. Hori dela eta, Gaucho-nen kasua ikertuko du Bordeleko aka-demiak hartu behar diren neurriak fin-katuz. Ikas-Bi elkarteak ere txostenagertutik jarraitzeko asmoa agertu du eta

baita Gobernuak irakaskuntza elebidu-naren inguruan har ditzazken erabakiakjarraitzekoa ere.

Desertoreak: ikastolakogurasoak zerrendaturik

Marcel Monlong, berriz, beste salake-ta batzuekin agertu zen. Baigorrikoalkatea den honek Ortzaize eta Doniba-ne-Garaziko ikastolara joaten diren bai-gorritarren gurasoen izenak argitaratuzituen. Kontseju Orokorraren aurreanikastolen aurkako adierazpen gogorrakegin zituen, eta hori gutxi balitz, bole-tin munizipalean beraien haurrak ikas-tolara bidaltzen dituzten baigorritarrenizen-abizenak eta helbideak argitaratuzituen.

18 ikasle dira Ortzaize eta Donibane-Garaziko ikastolara joaten direnak, etakopuru horrekin eskola publikoan bestegela bat ireki daitekela zioen MarcelMonlongek. Ikastolak gehiegi politiza-tuak daudela zioen eta estremistak dire-la. Kulturaren izenean ezarritako orde-nuaren aurka joaten omen dira, eta bereustez, hori baino maila intelektual han-d i ago me r e z i omen du “gu r e ”lurraldeak.

Ortzaize eta Donibane-Garaziko ikas-toletako gurasoen erantzunak entzunbehar izan ditu Monlongek horrelakoadierazpenen ondoren. Beraien lana etaMonlongek aipatutakoaren artean zeri-kusi gutxi dagoela begi bistan jarri duteoraingoan ere.

Hizkuntz ereduakoraindik

eztabaidan EAEko Hezkuntza Sailburua

den Inaxio Oliver ik egindakoBigarren Hezkuntzako irakasleenbanaketa plana ez zuten onartuPSE-EEko kideek. Oinarrian zego-en ideia zera zen: gaur egun klase-ak gaztelaniaz ematen ari direnirakasle euskaldunak euskarazkoplazak betetzea . Sai lburuarenhitzetan, 800 irakasle elebidundaude egoera honetan, eta propo-satutako aldaketak datorren ikas-turtean 1.000 milioi aurrezteasuposatuko luke.

PSE-EE, ordea, ez zen ados ager-tu plan honekin. Beraien esanetan800 irakasle horiek klaseak euska-raz ematera behartuta egongolirateke. Jarrera hau inmobilistaeta atzerakoitzat kalifikatu zutenEA eta EAJ kideek. Horrela egi-ten ez bada urtero irakasleen eus-kalduntzean gastatzen diren 9.000milioiek ez dute zentzurik.


i k a“Ezagutza ez dago, derrigorrez, hizkuntzari lotuta”. (Nicanor URSUA).

Dekretuaren arabera, bi curriculummota jarriko lirateke: bata oinarrizkoaeta guztiei zuzendua; eta bestea, gaita-sun gehiago duten ikasleei zuzenduagoi-mailako ikasketak egiteko. Horrezgain, ikasle problematikoentzat apar-teko gelak sortzea aurrikusten zuendekretuak. Bi puntu hauek gogor sala-tu dituzte beste talde guztiek. Lehe-nengo neurriak zenbait ikasleri goi-mailako ikasketak egiteko ateak istendizkio. Eta bigarrenak ez du ikasleenaniztasuna errespetatzen. Neurri hauekLOGSEren izpirituaren aurka doazbete-betean.

Gora behera guztien ondoren, ordea,dekretua onartu da. Hasieran PSNaurka agertu bazen ere, zenbait alda-keta negoziatu dituzte eta hauek onar-pena eman dute. Egindako aldaketakoso azalekoak izan dira, baina hala ere,maiatzaren 19an Gobernu Kontsei-luak onartu egin zuen UPN eta PSN-ren aldeko botuekin.

Euskal ereduak diskriminatzen dira,ordutegia gaztelera hutsezko irakas-kuntzan oinarritzen denez euskaragehitzeak matematika eta teknologiabezalako hautezko gaietan murrizketasuposatzen du.

Egoera honen aurrean HBk Hez-kuntza Sistemaren Oinarriak arautukodituen lege bat egitea proposatu du,heziketa printzipio batzuekiko erres-petoa bermatzeko. IUren babesa jasodu eta EA eta CDN aztertzen ari dira.

Nafarroa:Ditxosozko

erreforma. Azkareta Presaka

Denok dakigu Nafarroan ikasturtebat lehenago ekin ziotela LOGSEkoErreforma ezartzeari. 1997-98 ikastur-tean DBH osoa ezarrita egongo da,beraz. Erreforma honetan lehenengoakizaki, arazo bat baino gehiagorekintopatu dira, eta konpondu ezinak eresortu dira. Azken tira-bira HezkuntzaSailak aurkeztutako dekretuak sortudu. Foru Gobernuak apirilaren 21eanonartu zuen DBHren antolaketareninguruko aipatu dekretua. Baina ezzen boletin ofizialean argitaratu oposi-zioko indarrek ez zutelako onartu. Sin-dikatu eta Guraso Elkarteak ere guztizaurka agertu ziren.

Ikasbatuaz-enbalorazio ezkorraIkasbatuaz orain dela lau urte sor-

tu zen. Publifikatutako ikastolakbatzen dituen koordinadora da etabenetako euskal eskola publikoagaratzeko asmoaz sortu zen. Lauurteko bizitzaren ondoren egonezinaeta kezka dira nagusi bertako partai-deen artean. Administrazioko ardu-radunen aldetik elkarrizketarakojarrerarik ez dutela agertu salatudute, eta “Euskal eskola publikoberria” sortzeko oztopoak baino ezdituztela jarri.

Ikasbatuaz-ek hainbat arazo ikus-ten ditu, batez ere hizkuntzari dago-kionez. Hemendik aurrera euskarazbizitzeko gai ez diren langileak ezdituztela onartuko salatu dute: baiirakasleak, bai langile ez-dozenteak.

Egoera honi bira emateko hartukoduten neurrietako bat izango da hau,baina gehiago ere hartuko dituzte.Dena dela, sare publikoko sektoreguztiei zuzentzen die deia. Helburuaguztiontzako eskola konpetentea-goa, kalitate gehiagokoa, autonomo-agoa eta irekiagoa eraikitzea da.

LOGSE


Hezkuntzako beste G A I A

Gehienetanhezitzaile hitzaentzundakoan

irakaslea datorkiguburura. Zenbaitirakaslek aldiz ez dubere buruahezitzailetzat jotzen,zientzia, teknika etaabarren informatzaile

eta trebatzaile hutsadela uste du.Beste puntan, inorgutxik hezitzailetzatjotzen duen bainaeskolareneginkizunetan papergarrantzitsua jokatzenduen langileria dago.Hauetako askok

gaztetxoen heziketanzeresana eta zereginabadutela pentsatzendute. Gaurko gaianazken hauekikaslearen hezkuntzaprozeso integraleanjokatzen duten paperaaztertu nahi dugu.


hezitzaileakIkasgelan hezitzen diraIkasgela barruan irakaslea edukien

informatzaile izateaz gain transmiti-tzailea ere bada; balore, jarrera, jokae-ra, gusto, sentimendu eta abarrentransmititzaile da, bera horretaz guz-tietaz konziente ez bada ere. Uneoro,irakasten ari den heinean hezitzen arida ere.

Ikasgelatik kanpo hezitzendarraite

Askotan autobusean, jangelan, ikas-tetxean bertan antolatzen diren esko-laz kanpoko ekintzetan, eskoletakokiroletan, administrazioko lanetan,garbiketan, barnetegian eta abarretanikasgelan irakasten ez duen langileriaaritzen da ikasleekin. Hauen paperakgarrantzia handia hartzen du, umeakintegralak direla kontuan hartzenbadugu. Ikasleak eskola esparruanbehintzat koherentzia ikusi behar du.

- Autobusean. Etxetik eskolara etaeskolatik etxera egunero errepikatzenduen ibilbidean arau, jarrera, ohitura,harreman mota, hizkuntzaren erabil-pena eta abarrek badute zeresana.Autobusetik nola igo eta jaitsi, agur-tzeko modua, autobusean nola joan,zein hizkuntzetan hitz egin, lagunekinnola jokatu, harremanak nola goxatu,barruan sortzen diren ohiturak (ipui-nak edo txisteak kontatu, musikaentzun, abestu eta abar) errespetatzenlagundu eta abar. Ikasleak arduradu-nen ardura sentitu behar du; hauenkonfidantza, babesa eta laguntzazjabetu beharko luke.

Honek guztiak zentzua eta koheren-tzia ematen lagunduko dio ikasleari.Eta zeregin horren ardura duten langi-

leen jokabidearen eta ikastetxeko hez-kunta proiektoarekin arteko loturaezinbestekoa da.

- Jangelan. Ikastetxe gehienetanjangela zerbitzua ematen da. Etxetikkanpo, gelakideekin edo beste batzu-rekin jateak badu gaztetxoarentzatzeresana. Eginbehar hau betetzekomoduak ere ondorioak ekarriko dizkioikasleari.

Janaria nola prestatzen den eta berekalitateak garrantzia du horrek osasu-nean ekar liezaiokeen ondorioengatikbatez ere, baina oraingo honetan ezgara elikaduraz arituko, jarrera, porta-era, ohitura eta abarrez baizik. Honenguztian arduradunek jokatzen dutenpapera baloratzekoa da bere neurrian.

Denbora dexente pasatzen da nor-malean goiz eta arratsaldeko klaseenartean eta hau langile batzuk betetze-ko ardura dute. Jangelarako sarrera etairteerak, jateko tresnen erabilpenarentrebetasuna lantzea, janaria zaintzea,zapore desberdinak ezagutzea etahorietara piskanaka ohitzen joatea,bakoitzaren erritmoa errespetatzea etabeharra dutenei laguntza ematea, jate-

ko orduan arau batzuk errespetatzea,hortzen garbiketa eta abarren hezike-tak garrantzia handia badu ere, ondo-rengo denbora nola antolatu jakiteaketa ikasleak protagonista eta gustorasentitzeko aukera eskaintzeko gai iza-teak garrantzia du.

Hau guztia horrela aztertuz ez dazaila izango sentsibilitatea duen edo-norentzat, ikasleak uneoro hezitzen arigarela ohartzea.

- Eskolaz kanpoko ekintzetan.Geroz eta ikastetxe gehiago dira ber-tan ekintza desberdinak antolatzendituztenak (musika, antzerkia, dantza,informatika, hizkuntzak, eskula-nak...). Ekintza hauek ezin dira gai-nontzeko ikasgaiak bezala tratatu bai-na ikasleak koherentzia izan dezanarau, ohitura, errespetuzko jokaeraminimoak izan behar ditu. Eta ekintzahorien arduradunek ikastetxearenproiektoa kontuan hartzea ezinbestekobaldintza izan beharko luke. Ekintzahauetan ere ez al ditugu gaztetxoakhezitzen?.


- Eskoletako kiroletan. Eginkizunhonetan normalean gurasoak diraardura nagusia hartzen dutenak. Guneezin hobea beraz etxeko eta ikastetxe-ko ikuspegiak batzeko. Honetan erekoherentzia eskatzen du ikasleak. Zeinkontraesanetan jartzen dugu haurrabatean parte hartzea, osasuna zaintzea,esfortzua egiten ohitzea, lagunak egi-tea, taldeko lana eta abar direla garran-tzitsuenak eta bestean irabaztea nagu-sitzen denean ororen gainetik? Askotanzuzenean esan gabe guk horrela adie-razten diogu gure jarrerekin eta horrekbere ondorio kaltegarriak ekar liezaiz-kioke.

Gutxiengo batzuetan behinik behinikastetxe berean adostu beharrekopuntuak dira.

- Administrazio lanetan. Ikasleakesparru honekin harreman gutxiagobadu ere kontuan hartzeko puntua da.Oharrak nola igortzen diren, kontsul-tak nola erantzuten diren eta abarrekbere garrantzia du.

- Garbiketan. Ikastetxea garbi ego-teko ardurak pertsona batzuren eskuegon behar al du bakarrik? Osasuna,arauak, ohiturak, hizkuntza, estetika...denon eskubidea eta betebeharra delapentsatzen badugu, arlo hau ere kon-tuan hartu eta zaindu beharko genuke.Ez al da hala?

- Barnetegian. Puntu hau adieraz-teko ikastetxe baten esperientzia ekar-tzea iruditu zaigu egokiena. Horreta-rako Iparraldean dagoen Kanbo herriragerturatu gara eta bertakoek azkene-ko14 urtetan izan dituzten gora-behe-rak ezagutaraziko dizkizuegu.Aipatuurte horietan bi ikasle izan dira barne-tegira moldatu ez eta utzi behar izanzutenak. Honek denok ez gaudeladenetarako eginak adierazten digu etahori ere kontuan hartu beharrekoa delaerakusten digu.

Horrela bada, sar gaitezen barnete-gira eta ea honek onerako ala txarrera-ko zer ematen digun ezagut dezagun.

Iparraldeko herri desberdinetatiketorritako 60 ikaslek osatzen duteKanbo barnetegiko biztanleria. Erdiakzuberotarrak, urruntasunak baitu bar-netegian egon ahal izateko lehentasu-na. Dena den, kasu bereziak direla eta(familia baitan zailtasunak, jokamoldeistilutsuak, harreman, ikasketa zeinpertsonal mailan arazoak dituzten gaz-te edo nerabeak...) gertuagokoak gerozeta gehiagotan hartu behar izatendituzte . Hala ere, dagoen arriskuazjakitun dira eta ez lukete nahi barnete-gia lan, eskolatze ala familia arazoakkonpontzeko joleku bakartzat bihur-tzea.

Toki berean adin ezberdinetako gaz-tetxo eta gazteak (11-18 urte bitarte-koak) elkarbizitzea da Kanboko barne-tegiko berezitasunetariko bat. Bainaez bakarra, ikasturte osoan bertan bizi-tzeko gune berean neska-mutilakelkartzea litzateke beste berezitasune-tariko bat, eta ez txantxetakoa.

Ikastoletako ikasleak dira, ikasketakeuskaraz egiten ari direnak, Kanbokokolegio eta Baionako lizeoko partaide-ak guziak.

Denboraren antolaketa6.45etan.- Lizeoko ikasleak iratzartzen

dira.7.00etan.- Beste ikasleak iratzartzen

dira.- Gosari ugari eta orekatua.8.10ean.- Taldeka sukaldea jaso eta

garbitzen da.- Gelak txukuntzen dira.8.30etan.- Ea dena egoki jasota eta

txukunduta dagoen ikusten da.- Barnetegiko ateak ixten dira.* Ikastegiko Hezkuntza Aholkula-

riarekin gaueko gora-beherak hitz egi-ten dira.

16.35ean.* Hezkuntza Aholkula-riak barnetegiko hezitzaileei egunekoberriak ematen dizkie. Era honetan,barnetegiko ikasleen gora-beherakezagutzen dituzte.

- Klaseak bukatzen dira.- Askaria, atsedenaldia eta kanpo-

ekimenak (musika, dantza, antzer-kia...).

17.15etan.- Ikasketa. Egunero ordubat gutxienez.

- 11-12 urtekoak hezitzaile batekinaritzen dira.

- 13-14 urtekoak hezitzaile batekinaritzen dira.

- 15-16 urtekoak talde auto-diszi-plinan aritzen dira.

- 17-18koek beraiek antolatzen duteberen denbora afaltzeko ordurarte.

* Lehenengo 2-3 urtetan hezitzaile-aren papera oso garrantzitsua da ikas-keta ohitura sor dadin.

Kanboko barnetegia

Ani Costera, Yolanda Tapia eta Ana Mari Campane barnetegiko hezitzaileak


19.00etan.- Afaria.20.00etan.- Hautatzen dituzten edo

proposatzen zaizkien jarduerak: mahaijokoak, pilota eta abar...

- Egitaraua aztertu ondoren, telebis-tako emankizun bat proposatzen zaiehamabostero. Ikasleak adinaren arabe-ra bi taldetan banatzen dira. Heldue-nek telebistako berriak ikusteko auke-ra dute eta honez gain ez da telebistaprogramarik ikusten.

21.00etan.- Gazteenen dutxa etagarbiketa. Segidan beren geletan sar-tzen dira.

21.30etan.- Gaztetxoen oheratzea.22.00etan.- Lanik ez duten lizeoko

ikasleak oheratzen dira. Lanak logele-tan jarraitzeko hautua eskaintzen zaie.

23.00etan.- Argiak itzaltzen dira.* Hezitzaileak sekulan ez dira ohera-

tzen logela guztietan isiltasuna egonarte.

LogelakLogelako 3-4 ikasle egoten dira.

Adina eta sexua kontuan hartuz ikasle-ek norekin egon hautatzen dute. Hauda, nesken taldeak eta mutilen taldeakosatzen dituztenean talde bakoitzakzein logela nahi duen aukeratzen du.Mutiko eta neskato taldeen artean ezda bereizketa fisikorik. Puntu haueztabaidatua izan da maiz gurasoekin,zein pedagogia taldearekin. Eta ondo-rioa, egoera honek neska-mutikoenarteko harremana errazten duela litza-teke, giro goxo eta erakargarria sortzenduela, nahiz eta egoeraren kudeantzaklan berezia eskatu.

Gazte bakoitza bere logelaren ardu-raduna da (garbiketa, apainketa, gela-ko materialaren zainketa...). Gazteakahalik eta gustuen sentitu behar dubere gelan. Espazio hori norberarenaegitea eta tokia eskuratzea barnetegikobiziaren adierazgarria da. Barnetegianongi sentituko den heinean, halatsubereganatuko du eskolatze prozesua.

Aisialdirako guneaDenek erabil dezaketen gune bat

dute. Bera jokogune, eskulanak egite-ko toki, irakurketa edo ikasketa gela

har dezaten eskatzen zaie (gosarikobaxerak jasotzea, gelen garbiketa, baz-kariko baxera asteazken gauetan...).Autonomoa izatea eguneroko lanakegiten ikastea eta taldean uneoro nolajokatu jakitea izango litzateke hezi-tzaileen ustean. Eta hau, hezitzaileenahotan, ez da bapatean lortzen; egune-roko jardunean, ohiturak sortzen etahausnarketaren ondoren irabazten denzerbait bezala ulertzen dute.

Jarduerak

A) ArratseanUrtean zehar arrats guztietan esku-

lan zikloak proposatzen dizkiegu.Gidaturiko jarduera hauek behar-beharrezkoak dira ikaslea taldean bar-neratzeko, batez ere 11 eta 12 urteko-entzat. Jarduera hauen inguruansortzen dira ikasleen arteko lehen

edo mintzaleku izan daiteke. Ederrada adin ezberdinetakoak eginkizunberean aritzen direla ikustea.

JangelakSukaldari batek prestatzen ditu

janariak eta hiru gela ezberdinetanzerbitzen dira. Ikasleak nahi dutengelan kokatzen dira.

Eguerdian Herriko-Etxeak (Udale-txeak) herriko ikasle guztientzako baz-karia banatzen du kantinan. Han zerjaten den eta ikasleek zer jan nahikoluketen kontuan hartzen da afariaprestatzeko orduan. Garrantzi handiaematen zaie afari, gosari eta askarigaraiei, bai elikaduraren kalitatearidagokionean, bai une horietan egitendiren harreman pertsonaleei dagokio-nean. Kantinetakoa baino giro lasaia-go eta egokiagoa sortzen saiatzen dira.

Ikasleei lan batzutan taldeka parte


harreman eta loturak, eta baita ere,ikasle-hezitzaile artekoak. Arratshorietan sortzen den giroari eskerlasaiago azter daiteke familiarekikourrun egotea alde batetik, eta bestetik,talde bizitzaren ikasketa.

Honi doakionez, ikasleek anitz eska-tzen dute. Teknika batzu ikasteko edomenderatzeko (pirograbazioa, molda-keta, argazkia, maskara atelierra,larrua lantzea, lonograbazioa etaabar...) sustapena da jarduera, eta den-bora berean heziketa lanerako zutabea:ikasle batzuendako balorazioa, norbe-raren baitan konfidantza ukaitea, hasi-tako lana bururaino eramaten ikastea,lan jakin batean kontzentratzea, nor-beraren gaitasunak atxematea, porrotazer den ikastea... besteen ikuspegiaonartzea eta abar...

Jarduera zikloak ikasle guztiei ide-kiak dira eta azpimarratu behar dugulizeokoek ere parte hartzen dutela pro-posatzen zaien eskaintzen arabera.

Esperientziak erakusten digu badelazailtasun bat 13 eta 14 urteko ikasleaksustatzeko, adin honetan helduekilakoeta haur munduarekilako hausturarenbeharra baitute. Molde ezberdinetanadierazten da:

- Helduek eskaintzen dioten ororengaitzespena

- Haien artean egoteko beharra- Arazoak eta abar...

Adierazpen molde guztiak kontuanhartuz, neraberako une zail hau gain-ditzen laguntzea da gure lana.

Lizeoko ikasleekin, beren aldetikparte hartze handiagoa erdiestekoxedearekin, beste hainbat egitasmobetetzen ditugu (adibidez, tixortakegitea eta saltzea) urte bukaerako ate-raldien finantzatzeko.

Eskolaz kanpoko ekimenak ere pro-posatzen zaizkie, ikastetxe barneanedo 15 urtetik aurrera ere kanpoan,kanpoko laguntzaileen partehartzearekin(musika kurtsoak, dantza, antzerkia...).

B) AsteazkenaAsteazken arratsaldean klaserik ez

dutenez denbora luzea eta garrantzi-tsua da aste osoan barnetegian dengaztearendako. Ikasle kopuru erdia, 30inguru, bere etxera doa barnetegiangeratzeko gogoz badaude ere. Urrutixamar bizi direla eta barnetegian gera-tzen diren gaztetxoei, gutxi gora-behera 3 astetarik behin, ateraldi batproposatzen diegu (lerratokira, igeri-tokira, zinemara, hirira...).

Asteazken arratsaldetako jarraipenagaueko izpiritu berean egiten dugu.

14 urteko ikasleek hamabostero ate-rako hautua dute, gurasoen baimena-rekin, eta ardura beregain hartuz,emeki-emeki denbora librea erabiltzenikasteko helburuarekin.

Ikasketak eta eskolarakolaguntza

Hezitzaile bakoitzak talde zehatzbat du ikasturte osorako. Honek hau-rraren jarraipen pertsonala bermatzendu eskola mailan: eskolarako lana etalotura haurraren tutore edota erakasle-ekin. Ikasleak hiru taldetan banatzendira:

1) 11 eta 12 urtekoek jarraipenhurbilagoa dute. Hezitzaileak ikerketabideratu bat hartzen du beregain: lanaontsa egina denez begiratzen du, ikas-gaiak barnatu dituztela. Anitzetanikasketak pentsaturiko ordutegitik atluzatzen dira (teorikoki oren bat).

2) 13 eta 14 urteko ikasleekin,jarraipena zehatza ez bada ere, hezi-tzailea hor da lanerako kontzentrazio-an laguntzeko eta zailtasunak direla-rik, beren sostengua ekartzeko.Jarraipen berezi bat beharrezkoa izandaiteke zenbait kasutan.

3) Lizeokoak: ez da jarraipen zeha-tzik aintzinikusi. Lana autodisziplinanegiten da. Hala ere, denbora horretanikus dezakegu gaztea bere lanaren egi-ten: lanari eskaintzen dion denbora,hartzen duen metodoa (bakarka edotaldean). Zenbaitetan laguntza eska-tzen digute lan baten egiteko (haudela eta, gazteak atxeman ditzakeenzailtasunetaz ohar gaitezke).

Hezitzaile eginkizun ezber-dinak

A) Hezitzaile taldearen lanaKontzentrazio lan bat egiten dugu

astean behin. Horrez gain, behar-beharrezkoak diren harreman informa-len bidez osatzen dugu lan hau.

Talde lanari esker ekimenen plan-gintza egin dezakegu, kasuz-kasu hez-kuntza ardurak hartzea, ebaluatzea, etabehar delarik, berregokitzea.

Erregularki, hartu ahal izan ditugunoharrak trukatzen ditugu elkarrenartean, gazteari buruzko ikuspegirikobjetiboena ukaiteko.

Talde edo ikasle bati buruzko gerta-karien berri ematen diogu elkarri ahalbezain laister: honela gure erantzuna


"beroan" azter dezakegu eta horrezgain, batzuen eta besteen jarrera koor-dinatu, gazteek etengabe eta zehazkiegiaztatzen baitute guk ezartzen diz-kiegun mugak guztiek onartzen ditu-gun ala ez.

Nerabearen arazoak larriagoak bal-din badira, zenbaitetan norabide tal-deari edo kanpoko jendeei eskatzendiegu laguntza (adibidez psikologoa,gizarte-laguntzailea eta abar).

B) Erakaskuntza eta Orientaziotaldeekilako harremanak

Ikasle bakoitzaren zailtasunen berriematen diogu erakasle taldeari (adibi-dez, ikasleak ulertu ez duena), azkenhonek kontuan har ahal ditzan eskolamailan . Gisa berean, erakasle taldeakere ikaslearen berri ematen digu, adi-bidez ikasleak egin ez duen lan bat.

Astero astero bilkura bat baduguHezkuntza Kontseilariarekin, hezkun-tza eta eskolaratze ekimenak uztartu-rik egon daitezen. Lotura egiteko egu-tegi bat betetzen dugu, eguneroinformazioa pasatzen ahal baita egune-roko bizia eta barnetegiko biziarenartean.

Klaseko kontseilu bakoitza egin ain-tzin bilduma pertsonalizatua ematendiogu Hezkuntza Aholkulariari, etahonek klaseko kontseiluari ematendio. Honi esker, erakasleak hiru oina-rri ditu gaztea barnetegian kokatzera-koan: nerabea/gaineratekoen artekoharremanak; jokabidea eta kurtsozkanpoko eskola lana.

Erregularki gazteekin egindakolanaren berri ematen diogu orientaziotaldeari. Gure heziketa lanaren berrieta honen ebaluazioa ematen diogu.

Egoera larri bat gertatzen delarik ereelkarrekin aritzen gara. Trukaketahonek gertatutako egoerakilako jarreraegokiago bat hartzen laguntzen gaitu.

C) Gurasoekiko harremanakUrtean zehar bederen bi bilkura pro-

gramaturik dira gurasoekin. Barnete-giaren aurkezpen bilkura eta egitas-moa, barne araudia eta egitura honenbarnean dugun eguneroko bizia sakon-

tzen dira.Barnetegiko pedagogi egitasmoa

aintzina joan da gurasoen ekarpene-kin, haien ideiekin, hiru atal hauekdituzten beharrekin: egitura, gurasoaketa gazteak.

Urtean zehar gurasoekilako loturasendoa dugu. Berehala ohartaraztenditugu osasun, jokamolde eta ikasketamailako arazoren bat gertatzen dela-rik. Gurasoek beren aldetik, gehienbatinplikatzen dira haurren jarraipenaegiterakoan.

Ikasle berrien gurasoekin lan bereziaegin behar dugu, azken hauendakourrun egoteak aise uler daitekeenlarrialdia sortzen baitu (gazteen adinaikusirik.

Gure eginkizuna, puntu honi doa-kionez, haurrak barnetegian daramanbiziari buruzko ahal bezainbat xeheta-sun ematea da, eta aldi berean, guraso-ak lasaitzea.

BildumaEgitasmo hau parte batez zehazten

duen hezkuntza akzioa ezinbestekoaiduritzen zaigu osatzen ari diren nera-beak ulertu, lagundu eta bideratzeko.

Guri sortzen zaizkigun zailtasunak,inguruari sortzen zaizkion berak dira:itsuarena egitea edo ezjakinarena egi-tea ardura falta litzateke.

Elementu hauek kontuan hartuz,barnetegiko pedagogi egitasmoak berezentzu osoa atxikitzen du.


Gure helburua bertsolaritzairakaskuntza mailan tresnapedagogiko bezala erabiltzeaizan da

B E R T S O L A R I T Z A Z

e l k a r r i z k e t a

Jon LOPATEGI

““

Mikel MENDIZABAL


hasi ginen Abel Enbeita eta neu. Nafa-rroan Lontxo Aburuza hasi zen, etaIparraldean artean ez zen oso garbiikusten, eta horretan gelditu zen.

Zein helbururekin ekin zenio-ten plangintza honi?

Mikel.- Gure helburua bertsolaritzairakaskuntza mailan tresna pedagogi-ko bezala erabiltzea zen. Hizkuntzareninguruan, eta batez ere aho-hizkuntza-ren inguruan, tresna oso egokia zelaikusten genuen.

Jon.- Garrantzitsua da azpimarra-tzea plangintza ez dela ikastoletaramugatzen, proiektu zabala da: ikasto-la, ikastetxe publiko eta pribatu... Dereduaren inguruko eskola guztientzatzabalik dago. Materiala ere guztien-tzat dago eta txapelketak ere bai. Nineu Ikastolen Elkartetik kontratatuondoren hasi nintzen, baina hasieratikeskola publikoetara ere joatea eskatunuen, eta onartu zidaten.

Beraz, bertsolaritza eskoletantxertatzeko lanean hasi zineten.Zeintzuk izan ziren horretarakoeman zenituzten lehen pausoak?

Mikel.- Lehenengo pausoa irakasleaprestatzea zen. Horretarako ikastaroaketa mintegiak antolatu ziren. Eskola

“Bertsolaritza Irakaskuntzan”plangintza aipatu dugu, eta has-teko, azaldu iezaiguzue nolatansortu zen eta zein asmorekin.

Mikel Mendizabal.- Beno, hasierakuriosoa izan zen. Eskoriatzako Almenikastolan esperientzia bat egiten ariziren Xanti Iparragirre, Patxi Goiko-lea eta Juanito Akizu. Neska-mutilkoadrila bat hartu eta bertso zaharrakkantatzen zituzten astero-astero elkar-tuz. Talde hartan zeuden Sarasuata-rrak, Iñutarregi anaiak, Arantzazu Loi-di, Isazelaia... Horrela, IkastolenElkartera etorri ziren egiten ari zirenesperientziaren berri emanez eta esko-lan sartu zitekeela esanez.

Orduan Ikastolen Elkartetik Gipuz-koako Diputaziora jo zen. Garai har-tan Imanol Murua zegoen diputatu,bertsozalea bera. Jarraian Amuriza,Lazkano eta beste bertsolari batzuekinhitz egin zen nola enfokatu zitekeenaztertzeko.

Bertsolaritza eskolara sartzea zenideia, eta lan hori koordinatzeko per-tsona bat behar zenez, neu jarri nintzen.

Jon Lopategi.- Hasierako pausoakGipuzkoan eman ziren, eta Araba etaBizkaian handik bizpahiru urtetara

San Pedro eguneanEuskal HerrikoEskolarteko

Bertsolari txapelketaospatuko da Mungian.Ohiko bertsotxapelketetan bezalaxebakarka, gaia jarrita,oinak emanda edotapuntuka euren abileziaerakutsi beharko dutehaurrek. Bainahorretarako aurretik laneginda eta prestatutadoaz. Ikastetxe zeinbertso eskoletan urteosoan zeharbertsolaritzaren munduanmurgilduta ibiltzen dira.Baina ez haurrak bakarrik,irakasleok ere bai.Irakasleon lanabeharrezkoa da haurrekbertsotan ikas dezaten,bertsotarako afizioa sordakieken etabertsolaritzaren historiaezagut dezaten.Horretarako sortu zen“BertsolaritzaIrakaskuntzan” proiektua1982an. 15 urte geroago,plangintza horrenibilbidea, gora-beherak etaemaitzak ezagutu asmozjo dugu Mikel Mendizabaleta Jon Lopategirengana,Gipuzkoa eta BizkaikoIkastolen Elkartekobertsolaritzaarduradunengana.

“Bertsolaritzairakasteko ezda bertsolariizan behar,nahikoa dadedikazio bateta gusturaaritzea”


bakoitzetik irakasle batzuk etortzenziren bertsolaritza eskola ordutan nolatxertatu ikasteko.

Hurrengo urratsa ikasmateriala osa-tzea zen. Ez zegoen ezer eta irakasleeizerbait eman behar zitzaien. HorrelaJuanito Dorronsororen “Bertsotan” etaAmurizaren “Zu ere bertsolari” libu-ruak erabiltzen hasi ginen. Horrekinbatera, Ikastolen Elkartean mailaz-mailako materiala sortzen hasi ginen:bertso trena, bertso galaxia, bertsoostatua...

Jon.- Hau dena mugitzeko eta moti-batzeko ekintza desberdinak egitenhasi ginen: kanpoko bertsolari ezagu-nak ekartzen genituen gelara, eskolakoekintza eta jaietan bertso saioak anto-latu ere bai. Eta ekintza indartsuenaedo, Eskolarteko Bertsolari Txapelke-ta.

Hala ere, aktibitate hauek eskolabarrukoak dira. Kanpoko esparruanbertso eskolak sortu dira. Afizio edogaitasun gehiago erakusten zuten ikas-leekin talde txikiak egin genituen.

Biak dira osagarri; bai eskolakoa, baieskolaz kanpokoa. Ikastetxean lantzenbada, gero eskolaz kanpo lantzeko tal-deak erraz sortzen dira.

Eskola barruko ekintzak aurre-ra eramateko irakasleon inplika-zioa beharrezkoa da. Dena dela,irakasleok beti halako beldurraagertu dugu gai honi eltzerako-an, bertsolari ez garela argudia-tuz. Nola borrokatu duzue ideiahonen aurka?

Mikel.- Bai, egia da bertsolari hitzaaipatu orduko izen horrek berak atze-rakada handia ematen duela. Hor askoborrokatu behar izan genuen. Helbu-rua ez zela haurrak bertsolari bihurtzeaazpimarratzen genuen, ez zegoelaasmatu, egin eta inprobisatu beharrik,beste era bateko lana zela, beste jolasbat. Lehenengo eta behin, hori sartubehar zitzaien buruan irakasleei.

Beti azpimarratzen genuen ariketaeta jolas horiek egiteko ez zela bertso-lari izan behar. Nahikoa zela dedikaziobat, gustora hartzea, aditua izatea. Eta

hori edozein irakaslek gainditzekomodukoa da.

Irakaskuntza mundua zera azpima-rratu nahi genuke: bertsolaritza etaeskola ez direla bertsolari fabrika batbezala erabili nahi. Ez da hori. Hiz-kuntzaren eta aho-hizkuntzaren tresnabaliagarri bat baizik. Irakasleek ezdaukate zertan adituak izanik, gustohartzea nahikoa da.

Lehenengo pausoa plantea-mendua aldatzea da, beraz. Bai-na ondoren, bertsolaritza klasebarruan nola landu ere ikasibeharko da.

Mikel.- Bai, hala da. Guk euskara-ren inguruan mugitzen ziren irakasle-ek, beren gaietan pixkanaka-pixkana-ka bertsolaritza sartzen joateaplanteatzen genuen. Astero horretara-ko ordu erdia edo ordubete hartzeaplanteatzen genuen. Materialak ereargitaratu genituen laguntza moduan.

Hala ere, irakasle guztiek denborahori ez ziela eskaintzen konturatuginen. Horrela, erreformarekin batera,beste planteamendu bat egiten hasi etazera erabaki genuen: aparteko materia-la atera beharrean, ikasmaterialenbarruan txertatzea bertsolaritza edu-kiak. Hor asmatu dugula uste dut.Testu liburuan bertan aurkitzen dutemateriala, eta ez dute beste liburubaten bila joan beharrik.

Bizkaian, ordea, planteamenduhonek ez zuen hain ondo funtzio-natu.

Jon.- Hala da, bai. Irakasle gehie-nek beldur hori ez zutela galdu kontu-ratu nintzen. Gauza misteriotsu etazail bezala ikusten zuten eta ez zirenneuk nahi nuen askatasunarekin mugi-tzen. Horregatik, neu hasi nintzenzuzenean haurrekin. Ondorio hobeakizan ditu, nire ustez. Zuzenki neujoanda erraz sailkatzen nituen taldeaketa baita zeintzuk ziren zaletasun han-diagoz ekintzetan gehiago sartzenzirenak ere. Bide horretatik jarraitudut urte guzti hauetan.

BERTSO-LARITZAZ

“Aho-hizkuntzaren

eta hizkun-tzaren osa-

garri garran-tzitsua da,

EuskalHerriko altxor

bat, ezagutubeharrekoaeta irakas-

kuntzan berelekua izan

beharduena”

e


Mikel.- Biek dute garrantzia. Txa-pelketetan ere beti bi arloak jorratzendira. Bertsoçpaperetan urtero ia 2.000ikasle izaten dira, eta kopuru horimugi araztea garrantzitsua iruditzenzaigu. Bertsoçpaperen bidez zera era-kuts daiteke: bertsolaritza ahozkobapatekotasuna soilik ez dela. Amuri-zak ere aspaldi esan zuen bertsolari-tzan bi adar nagusi daudela: ahozkoaeta paperezkoa.

Paperezkoak haurrei gehiago pen-tsatzeko, hitz joku gehiago egiteko...aukera ematen die. Bapatekora baka-rrik mugatuko bagenu, oso jendegutxik parte hartuko luke.

Jon.- Dena dela, gela barruan ahoz-koari garrantzi gehiago ematen zaioahozko espresioa indartu nahi delako.Hala ere, horretarako idatzizko ariketaeta teknikak ere erabiltzen dira: hutsu-neak nola bete, errima eta abar. Beraz,lehenengo pausoa idatzian ematen da,eta gero etorriko da buruz egitea. Ida-tzia beharrezkoa da hasierako pausoakemateko.

Baina, adin txikitan, 2 eta 5urte bitartean, idazten ez dakite-nean...

Mikel.- Adin horretan, batez erekantatzearekin eta doinuarekin egiten

sonorizazioa zer den, ahozko elemen-tuak (hitz-korapiloak, hitz-jokuak,asmakizunak...), Bilintx, Xenpelar edoTxirrita non jaio ziren eta haien ber-tsoren bat, guk Lope de Vega, Calde-rón de la Barca eta Quevedo ikastengenituen bezala.

Horrez gain, eskolaz kanpokoa dator;bertso eskoletako jende aukeratua etatalde mugatua arlo hau gehiago lan-tzeko. Baina eskolaz barrukoa dagarrantzi berezia daukana. Lehen pau-so hori gabe ez dago gerokorik.

Ahozkotasuna lantzeko bideaproposa da bertsolaritza, duda-rik gabe. Eta hori gutxi landuizan da, beharbada, klase barruan.

Mikel.- Bai, gabezia hori ikustengenuen. Eskolan ariketa gehienak ida-tzirako planteatuta daude. Beti pen-tsatu izan dugu aho espresioa gehiagolandu behar dela eta gai hau berezikihorri lotua dago. Gaurko haurrei garbiikusten zaie erantzun motzak ematendituztela eta elkarrizketa berehalabukatzen dutela. Hau da, hizketanjarraitzeko zailtasunak dituzte, hitzjariotasuna moteldu egin da, bizitasu-na eta grazia galdu dira.

Aho-hizkuntza hau berreskura-tzeko garaian irakasleak joka-tzen duen paperak zenbatekogarrantzia dauka?

Jon.- Irakaslearen garrantzia izuga-rrizkoa da, irakaslea oinarrizkoa da.Bere jarreraren arabera diferentzia izu-garriak sor daitezke. Aho-hizkuntza-ren gai honetan beti azpimarratu duguhaurrek ondo pasa behar dutela. Ahoz-ko jolasak egin behar dira eta osogarrantzitsua da gelan giro hori sor-tzea, haurrei sormen lana jartzea, osomotibatuta sentitzen direlako zerbaitasmatzen dutenean. Horregatik dahain garrantzitsua irakaslea.

Ahozkotasuna aipatzen arigara, baina bertsoak bapateko-ak izateaz gain, idatzizkoak ereizan daitezke. Zeinek du garran-tzi gehiago?

Orduan, zeu zuzenean aritzenbazara haurrekin, zein da irakas-leon eginkizuna?

Jon.- Astean behin joaten naiz ikas-tetxe bakoitzera, 5. edo 6. mailakogelatara. Nirekin batera ikastetxekobertsolari arduraduna egoten da. Hauda, eskola bakoitzak bertsolaritzarenardura eramateko irakasle bat izenda-tzen du. Euskara ematen dute irakasleguztiek izaten dute ezagutza orokorra,material berriak eta abar, baina espe-zialitate bezala edo zuzenki, neuk etabertako arduradunak irakasten dugu.

Arduraduna nirekin batera egotenda klasean. Bertsolaritza jolas bezalaeman behar izaten da, baina disziplinajartzea ere beharrezkoa da. Ni asteanbehin joaten naizenez, badakite ezditudala zigortuko. Eta bertako ira-kasleek, berriz, badakite nola manten-du formalidadea eta nola lan egin arazi.

Arduradun horrek lagundu egi-ten dizu, beraz. Bera da, zurekinbatera bertsolaritza espezialita-tearen erakusle. Beraz, presta-keta bat ere jaso beharko du.

Jon.- Bai, iraila aldean ikastaro batematen diet: zer eta nola eman daite-ken. Nik prestatuta daukadan mate-rialaren berri ere ematen diet. Haurrakbalira bezala, ariketa guztiak egitenditugu, eta horrela badakite zer eman-go diedan haurrei eta eurak ere zereman dezaketen.

Dena dela, irakasleak zuzene-an aritu ez arren, eskolako pro-gramaketan guztiek kontuan har-tu behar dute bertsolaritza. Etaalde horretatik, euskal curriculu-mean sartzeak garrantzi handia du.

Mikel.- Bai, noski. Bertsolaritza etaahozkotasuna gure altxorrak dira,bereizi izan gaituzten ezaugarriakdira. Euskarak izugarrizko gaitasunadu ahozkotasunean.

Horregatik, ikasle guztiek gutxien-go bat jaso behar dute. Ikasle guztiekjakin behar dute zer den kopla bat,zortziko bat, silabak neurtu egitendirela, zer den errimatzea, belarriaren


BERTSO-LARITZAZ

“Irakas-kuntza mun-

duan zeraazpimarratunahi genuke:bertsolaritza

ez delabertsolari

fabrika bezalaerabili nahi,aho-hizkun-

tzaren tresnabaliagarri

bezala,baizik”

edira jokuak. Manuel Lekuona, Azkueeta abarrek bildutako herri kantak,jolasak lantzen dira, hauek ere ikasditzaten.

Txiki-txikitatik kantu munduhori ezagutzen da, eta hurrengokurtsoetan bertsolaritzako arlodesberdinak lantzen dira. Baina,arazoa ondoren dator, DOBHn.Ordutegi mugatua dela eta, ber-tsolaritzak ordurarte izandakolekua galtzen du.

Jon.- Beno, guk orain arte 14 urtearte planteatu dugu “Bertsolaritza Ira-kaskuntzan” plangintza hau. Hala ere,institutu mailarako liburu bat presta-tu genuen: “Txikitik handira”. Bertso-laritzaren sintesi bat egin genuen ber-tan eta bertsolaritzaren arlo guztiakukitzen ditu: historia, etapa nagusiak,teknikari buruzko kontzeptuak, motaguztietako bertso eta ariketak eta abar.Institutuetako ikasleentzat pentsatutaegin genuen liburu hau.

Mikel.- Irakasleek ere Literatura etaHistoriarekin lotu ote zitekeen plante-atu ziguten. Baina hori pixkat irakaslebakoitzaren baitan uzten dugu. Noski,gaia landu nahi dutenak materiala hordauka. Institutu batzuetan bertsolari-tzari buruzko lanak ere egiten dituzte etagauzak galdetzera etorri izan zaizkigu.

Jon.- Dena dela, kontuan hartubehar da adin eta maila horretan ikas-leek burua beste gauza batzutan dau-katela. Batzuk jarraitzen dute etahoriek oso konbentzituta, gainera.Jarraitzen dutenak onak dira, bainagehienek, 15-16 urtekin utzi egitendute.

Jarraitzen duten horiek eskolaorduz kanpo egiten dute, etahorretarako sortu ziren bertsoeskolak.

Jon.- Bai, batzuk eskolako adinean,eskola orduz kanpo bertso eskoletarajoaten dira, eta beste batzuk, eskolabukatu ondoren ere jarraitzen dute.Talde hauek txikiak izaten dira, auke-ratuak, zaletasun eta trebezia dutenak.Eskolako ordutan talde osoari ematen

diot ezagutza, eta hemendik aukeratu-takoekin, bertso eskolan bapateko ber-tsogintza lantzen dut gehiago. Biz-kaian gutxi gora-behera zortzi bertsoeskolatan ibiltzen naiz ni, nahiz etaosotara 25 inguru egon.

Mikel.- Bertso eskolen arteko elkar-trukeak ere egiten ditugu. Momentuhonetan Gipuzkoan 26 herritan daudebertso eskolak. Bertsozale Elkarteare-kin batera plan bat egiten ari gara ber-tso eskolen dinamika eta zirkuituanola mugiarazi aztertuz. Bertso esko-lak kaleratzea nahi dugu, batez ere;plazaratu, ez daitezela gela barruan etaastean behingo saiora mugatu.

Dinamika horren barruan, bertsoeskolen arteko trukaketa saioak aipadaitezke. Azken bi urteotan muntaiahandi eta orijinalak egin dira.

Bertso eskolen arteko truka-ketak aipatu dituzue, baina ikas-tetxeen artean ere egin izan dirahorrelako ekintzak kanpora begira.

Jon.- Bai, eskolarteko trukaketakegin izan dira, eta ikastetxeko zeinherriko jaialdietarako bertso saioakantolatu ere bai. Horrelaxe hasi nin-tzen neu eskoletan bertsolaritza irakas-ten. Getxon Ibilaldia egitekoa zenean,Ikastolen Federazioko arduradunbatek zera esan zidan: ea haur batzukprestatuko nituen Ibilaldiaren egune-an txapelketa bat egiteko. Horrekakuilu bat sortu zidan eta orduan kon-turatu nintzen Bizkaian ez zegoelabertsotan aritzeko haurrik.

Nonbait zerbait bilatzen hasi nin-tzen, eta 10 urteko nire semea ere jarrinuen martxan. Kurtsoan zehar bertso-ak buruz ikasten egon ginen eta bapa-tean saiotxo bat egiteko taldea osatuzjoan nintzen. Azkenean saio polita ate-ra zen.

Antzerkigintzan ere landu edoerabil daiteke bertsoa. Arlo hone-tan lanik egin al da?

Mikel.- Egia esan, eskoletan gutxilandu da, eta beharbada gehiago landubehar litzateke. Horrek bertsotanegindako gidoi bat eskatzen du, eta


badaude oso egokiak diren doinuakhorretarako. Modu horretan Hernani,Orio eta Zarauzko bertso eskolanmuntaia bat prestatu dute. Eskolakoegun bat plazaratzen dute bertsotan:zein klase izaten dituzten, irakasleezberdinak, jola-garaia... Dagoenekoemanaldi batzuk egin dituzte institu-tuetan.

Gelatik kanpo burutzen denekintza handi eta ezaguna Esko-larteko Txapelketa da. 1981azgeroztik urtero-urtero egin denaeta partaidetza etengabe igozjoan da, gainera. Zenbat haurrekhartu dute parte azken urtetan?

Jon.- Beno, lehenengo probintziakaeta eskualdeka antolatzen da txapelke-ta, eta gero azkenean Euskal Herrimailakoa. Bizkaian, adibidez, neukesaten diet ikastetxeko arduraduneionenak aukeratu eta horiek ekartzekotxapelketara. Horrela, eskualde bakoi-tzean 100 inguru izaten dira bertso-paperetan. Bapatekoetan, aurten txi-kiak gehiago dira, baina normalean 50inguru izaten dira. Normalean neunabilen eskolakoak izaten dira, bainaaparteko bakarren batzuk ere partehartzen dute.

Mikel.- Gipuzkoari dagokienez,bertso-paperetan 3. mailatik 18 urterabitartean 2.000 inguru izaten dira.Bapatean, berriz, 80 izan ohi diragutxi gora-behera.

Neska-mutil proportzioari dago-kionez, zer esan daiteke, ohikoplazetan bezala, mutilak gehiagodirela?

Mikel.- Ez. Bertso-paperetan nes-kak askoz gehiago izan ohi dira, etaidazkera eta ideien aldetik ere txuku-nagoak. Bapatean, berriz, 14 urterarte,neskak erraz animatzen dira, baina 15-18 urte bitartean, askoz gutxiagokjarraitzen dute. Hala ere, segitzendutenak konbentzimendu handiarekineta oso ondo ibiltzen dira. Ondo bete-tzen dute beren lekua, eta helduenartean ere bai. Ez dago erruki puntu-rik, gizonezkoak bezain onak dira.

Ohiko plazak aipatzen hasita,esan al daiteke Eskolarteko Txa-pelketa hauek etorkizuneko ber-tsolarien harrobiak direnik?

Mikel.- Bai, dudarik gabe. Gauregun elitean dabilen jendea hauetatikpasatakoa da: Euzkitze, Sarasua, Soro-zabal, Maialen, Iturriaga, Elorza etaabar. 1990tik honako belaunaldiaEskolarteko Txapelketetatik pasatakoada, harrobiko lanaren erakusleihoaizan da.

Aurtengo probintzia mailakotxapelketak burutu dira, etaorain Euskal Herriko EskolartekoIX. Ber tsolari TxapelketarenFinala falta da. Ekainaren 29anospatuko da Mungian. Eta hemen-dik aurrera, urtero herri honetaneta data berean, orain arte ezbezala. Zer dela eta aldaketahau?

Mikel.- Txapelketa honen helburuaEuskal Herri mailako ordezkaritza bil-tzea da, Euskal Herriaren irudi bateskaintzea. Baina urtero lekuz alda-tzen zenez, nortasunik gabe geldituzaigu. Eskola ordutan izanik gainera,kanpora begira oihartzun handirikgabekoa izan da.

Horregatik, nortasun bat eman nahidiogu eta plazara begira atera, tradiziobat sortu nahi da. Beraz, hemendikaurrera, Mungian ospatuko da SanPedro jaietan.

Urteko lanaren bukaera izangoda Mungiako finala. Baina elka-rrizketa honen bukaerara iritsiaurretik, hizpide izan dugun “Ber-tsolaritza Irakaskuntzan” plan-gintzara bueltatuz, aipatu dizki-guzuen ur te hauetako asmo,ekintza eta lanen inguruan zeinbalorazio egiten duzuen jakiteagustatuko litzaiguke.

Jon.- Nire zuzeneko esperientzianoinarrituta, oso esperientzia emanko-rra izan da. Oso gustora ibili naiz etahaurrek bertso mundua ezagutzeazgain, bertsolari onak sortu dira.

Mikel.- Gipuzkoan aurrera eramandugun plagintzan irakaslea izan daoinarrizko bitartekoa. Berak izanbehar du gai hau bere programan sartueta gelan bere haurrekin pixkanakaaurrera eraman behar duena. Gero,ikasmaterial aldetik laguntza badauka,baina batez ere gai hau bere programa-ren barruan sartu behar duela onartubehar du. Aho-hizkuntzaren eta hiz-kuntzaren osagarri garrantzitsua da,Euskal Herriko altxor bat, ezagutubeharrekoa eta irakaskuntzan berelekua izan behar duena.

“Irakaskun-tza da bertso-lari, bertsoentzule, aditu,gaijartzaile,epaimahaiki-de, kritiko,kazetari etagainontzekoeniturburua”

Aurrera begira, proiektu gehia-go ba al dauzkazue?

Mikel.- Bai. Adibidez, BertsozaleElkartearekin pauso batzuk emannahian gabiltza. Ikerketa bat egin nahida irakaskuntza mailan bertsolaritza-ren igorpenean zein gabezia edo hutsu-ne dauden jakiteko.

Talde bat osatu da eta irakaskuntza

munduan egina dagoenaz gain, fun-tzionamendua nola hobetu daitekeenaztertzen ari dira. Aho-hizkuntzarentrasmisioa eta adierazpen baliabidehoriek ikasleengan nola bizkortu ikusinahi da.

Talde honek bilketa handi bat egin-go du bertso aukeratu batzuekin etairakasleentzako material berri bat aur-

keztuko du; haurrek erabil ahal izate-ko eta beraien errekurtsoak gehiagolandu ahal izateko.

Bertsolaritzak jarripena izangodu, beraz, horrelako lanak aurre-ra eramanda.

Jon.- Bai, eta gainera orain artekoplangintza hau Ikastolen Elkarteakeraman badu ere aurrera, BertsozaleElkartearekin ere lanean hasiak garaMikelek aipatu berri duen bezala, etaunibertsitatean ere mugitzen hasiakdira. Bertsolaritzaren trasmisioa ondo-rengo belaunaldietarako garrantzitsuadela ikusten da. Eta horretarako, ira-kaskuntzan oinarrizko transmisioaegitea oso garrantzitsua da. Ondorenetorriko diren pausoak horren araberasegurtatuko dira.

Mikel.- Irakaskuntzan trasmisio onaegiteak eta bertsolaritza lantzea ez dugerorako bertsolariak ziurtatzea soilikekartzen, baita bertso entzuleak, adi-tuak, egungo eta etziko gai-jartzaile-ak, epaimahaikideak, kritikoak, kaze-tariak... hori dena irakaskuntzatikabiatzen da.

14. zenbakia. 1997ko urtarrila hik hasi • 20

Izena......................................... 1. Deitura........................

2. Deitura................................. Helbidea..........................

Tfnoa........................................ Herria..............................

Posta Kodea.............................. Herrialdea........................

Ikastetxea.................................. Herria..............................

Banku edo aurrezki kutxa...................................................

Sukurtsal helbidea..................... Sukurtsal Zkia.................

Kontu korrontea

edo libreta

Entiratea Sukurtsala K.D.

Zenbakia

hik hasiren harpidedun izan nahi dut, urtean 10 ale eta atera daitezkeen ale bereziak jasoaz.

HARPIDETZASARIAK

(BEZ Barne)

...............................

Hego Euskal Herria4.000 pezeta

Ipar Euskal Herria160 libera

hik hasiEuskal

heziketarako aldizkaria

Industrialdea, 2. Pabilioia.20.160

LASARTE-ORIA.GIPUZKOA

Tel: 943/ 37.15.45.Fax: 943/ 36.10.48

hik hasi

ESKOLA TXIKIEN

KOOORDINAZIOAGernika

aldeaArgazkia Gipuzkoako festakoa da

Zart

DISEINUA:

GEH

IGA

RR

IA

euskal heziketarako

aldizkaria 18

Irakaskuntza lankolektiboa bada ere,praktikan irakasleok

bakardadean aurre egitendiogu gure eginkizunari.Hau, gehienetan horrelaizanda, areagotu egiten daeskola unitarioetakoirakasleengan. Hori zelaeta, orain dela urtebatzuk, Busturialdekoeskola txikietako maisu-maistra talde bat batzenhasi ginen zenbait arlotanamankomunean jokatzeko.Mintegi iraunkorra eratugenuen eta astean behinbatu ohi ginen. Gaur egunmintegia desegina dagoenarren, bere sasoian zeukan

beharkizuna bete zuen, etaaurrera eraman genuenlanak, gure ustean,oraindik ere badu zeresanagaurko gelaren dinamikan;bada, alde batetik, nahizeta gero eta eskolaunitario gutxiago geratu,paradoxikoki gureKomunitateko eskoletangero eta urriago da eskolaunitarioetako gelenpresentzia, hau da, gelaberean adinak eta mailaknahasturik aurkitzea; kasubatzutan beharturik(ikasleen urritasuna),besteetan gure ideietaraegokituak (aniztasunarenabantailak).

Gure jarduna azalduko dugu, balioga-rria den heinean etekina ateratzeko. Min-tegiaren xedea komunikazioa bultzatzeazen, irakasleena zein ikasleen artekoa.Elkarlanean aritzeko asmoa genuen etahelmuga denon arteko komunikazioazen. Hasieratik, iturburutzat, Freinetenteknikak hartu genituen, Freinet maisuakelkarlaneko mugimendua eratu baitzueneta, komunikazioa bultzatu nahian hain-bat teknikaren aintzindaria izan baitzen.

Gure lana sei ataletan banatu genuen:1.- Egonaldi eta irteera bateratuak.2.- Korrespondentzia.3.- Gairen bat landu amankomunean.4.- Eskolen arteko aldizkaria.5.- Irratsaioak.6.- Baratza.Goiko atalak malguak dira eta intere-

sen arabera irakasleriaren inplikazio des-berdina bermatzen dute elkarguneak izanlitezkeelarik irakasle askorentzat.

Eskola txikien koordinazioaGernika inguruko eskola txikien esperientzia


1.- Egonaldi eta irteera bateratuak“Kontzeptuak eta bizierak norbere-

ganatzeko bide normala ez da eskolakoazalpen eta froga hutsa, baizik eta espe-rientzien bidezko tanteoa, bide naturalaeta unibertsala baita”.

Gure haurrek ez zuten elkar ezagu-tzen, beraz edozein ekintzarekin hasiorduko, jarduera motibagarri eta esan-guratsuagoa izateko, elkarren artekoezagutza nahitaezkoa zen guretzat. Esa-terako, korrespondentziak zentzu han-diagoa izango zuen igorleak eta hartzai-leak elkar ezagutuz gero.

Egonaldiak eratzeko Euskal Komu-nitate Erkidegoko Foru Aldundiekduten aterpetxeen sarea aprobetxatu ohigenuen, egonaldiak bost egunekoakzirelarik.

Aldez aurretik ez genuen programaitxirik, bagenituen ordea gure helbu-ruak: kontzeptualak alde batetik, bainabatez ere, jarrerazkoak eta elkartasunez-koak.

Egonaldiak elkarren arteko hartu-emanak ahalbideratzen zituen. Taldeitxiak sor ez zitezen jolasak erabiltzengenituen: joku kooperatiboak, jausgai-luaren jolasak, umorezko rallya, altxo-rraren bila, gaueko sua eta abar.

Egonaldia une egokia zen azturaezberdinak lantzeko ere, ikastetxeanbaino erraztasun handiago eta aukeraoparoagoak eskaintzen baitzituen, halanola: norberaren garbitasuna, higienea,mahaian jateko ohiturak, ordena etaadiskideei laguntza ematea.

Bistan denez, egonaldiak aukera ede-rrak ematen zizkigun: gure inguruarenezagutza maila handitzeko, bai geogra-fian bai gizakiei dagokienean; abiapun-tua hurrengo lan ezberdinak burutzeko;euren aurrezagupenak ezagutzen ariziren errealitatearekin erlazionatzekoikasteko teknika franko.

Talde jardueraren barruan inguruneoso ezberdinak ezagutzeko parada edu-ki genuen: euskal lurretan eta kanpoan;itsasaldekoak zein barnealdekoak. Bizi-modu eta paraje anitz, alegia.

Ingurunea hobeto ezagutzeko espres-ki egonaldi-jarduera batzuk prestatu

ohi ziren. Horietako bat “orienting”azen. Lehendabizi herriko planoa eskura-tzen genuen eta lortu behar ziren pistakherritik zehar jartzen genituen. Bestejarduera bat “umorezko rallya” zen.Joku hori burutzeko froga batzuk gain-ditu behar ziren eta haietako batzuetanbertako herritarren laguntza nahitaez-koa zen. Baita altxorraren jokoan ari-tzen ginenean ere, haurrek alboko ele-mentuetan errreparatu beharra izatenzuten.

Egonaldia amaitu ondoren txostenaegiten genuen, non burututako jardue-rak azaltzen baikenituen. Liburuxkaetxez etxe banatzen zen, familia guztiakegindako egonaldiaren programaz jaki-tun izan zitezen.

Ikasturtearen barruan irteera batera-tuak eratzen genituen. Hauetan, ego-naldietan bezalaxe, mota ezberdinetakolanak behar ziren aurrera eramateko:irteera egin baino lehen, egin ordukoeta jarduera amaitu ondorengo lanak.

Lehenengo helburua beste lagunenherria ezagutzea izaten zen. Adibidegisa, irteera bateko gidoia duzue hona-ko hau:

- Ongi etorria eta agurra.- Elkar ezagutza frontoian.- Herritik zehar paseoa.- Bazkaria eskolan.- Bertako harrobira bisitaldia.- Bi antzerkiren emanaldia.- Dantzak eta jolasak frontoian.- Batu eta agurra eman.Lehenengo atal honi “turbina” dei-

tzen genion: lehendabizi, martxan jar-tzeko hainbat ahalegin bideratu etagauzatu behar genuelako eta, beste aldebatetik, atal honek ematen zizkigunindar, aberastasun eta energiagatik.

2.- Korrespondentziak“Inori ez zaio helbururik gabe lan

egitea gustatzen, inork ez du robotarenmodura jardun nahi, hau da, inork ezdu gogoko besteen errutinetako pentsa-menduetara makurtzea”.

Bi korrespondentzia mota gauzatzengenituen:

- Gelako lanen trukaketa.- Bakarkako korrespondentzia.

Gelako lanen trukaketaKorrespondentzia mota honetan Bus-

turialdeko eskola txikiak eta beste geo-grafia eta hizkuntz eremuko eskolakparte hartzen genuen, hala nola: Leon,Kantabria, Asturias edota Granadakoeskolak.

Korrespondentzia mota honek besteerrealitate batzuk ezagutzea, ikerketaberriak hasteko motibazioak eta gazte-lera arloa lantzea (beti ere, zentzukomukatibo eta esanguratsu batean)ahalbidetzen zigun.

Bakarkako korrespondentziaHasieratik planteatu genuen ekintza

hau haurren arteko komunikazioa bul-tzatzeko baliagarria izan zedin; ezgenuen derrigorrezko ekintza edo artifi-zial hutsa gura. Hori zela eta, korres-pondentzia honek adiskidetasun etasentiberatasun kutsua behar zuen.Honela izateko, aurretik ezaguna zenpertsona bati igorri beharko zizkiotenberen eskutitzak. Planteamendu honekikasturte hasierako egonaldia prestatze-ra eraman gintuen. Egonaldiaren bidezhaurrek elkar ezagutuko zuten etaaukeraketa libreak erakargarriagoabihurtuko zuen gelako ekintza hau.Beraz, korrespondentzia mota honi hau-


karia koloredun paperean argitaratzeaerabaki genuen eta kolore bakoitza atalezberdinari egokituko zitzaion. Azke-nean, ondorengo atalak izan ziren:

- Ipuinak, testu libreak.- Albisteak.- Olerkiak, bertsoak.- Denborapasak, txisteak.Hasiera-hasieratik aldizkaria komu-

nikazio eta lan tresna izateko xedeare-kin sortua izan zen, ziklo luzeko aldiz-karia izan behar zuen. Ez zen grapatuondoren bukatutzat jotzen genueneskolako lana. Aldizkari aktibo etaekintzen sortzailea gura genuen. Nahihonekin bi jarduera zeuden bereziki:

A) Aldizkarian bertan jarduteko pro-posamenak agertzen ziren, hala nola,asmakizunak, ahokorapiloak, txisteak,letrazopak, gurutzegramak, hieroglifi-koak, amaitu gabeko marrazkiak...

B) Irakasleok ale bakoitzari fitxa bil-duma gehitzen genion, zuzenduta,batez ere une bakoitzean lantzeko zirenarlo ezberdinei begira, jarduera osaga-rriak eginez. Era honetan aldizkaria ezzen beste lan ezberdin bati gehitzekogehigarri bat, baizik eta espreski curri-culumean sartzen zen, beste materialcurricular baten modura.

5.- Irratsaioak“Edozeini gustatzen zaio bere lana

aukeratzea, nahiz eta aukeraketa onenaez izan”.

Baliabide tekniko batzuk zeuden eta

rrak elkar ezagutu ondoren heldu ohigenion.

Aipatzekoa da aukeraketa unean hau-rrek ez zutela erreparatzen kurtsokomailetan.

Kurtsoaren barruan, planteamenduberriak sortzen ziren batzarraren bitar-tez bideratuak, hala nola korresponden-tzia pertsonala mantentzea, hots, priba-tua eta kontsekuenteki irakaslearenkontroletik at izatea. Honek zera zeka-rren: eskolatik ez zuzentzea idaztoke-rrak, hutsune sintaktikoak, aurkezpe-nak... Hots, nolabait uko egitea eskolarenbetebeharrari. Lortu genuen akordioahauxe izan zen: eskolan egiten zireneskutitzek zuzenduak izan beharkozuten; norbaitek eskutitz pribatuakgura izanez gero, bere kontura eginbeharko zituen.

Korrespondentzia hiru eskolarenartean egiten zen. Modu honetan, aste-ro, eskola batean korrespondentzia har-tzen genuen eta beste bati idatzi.

3.- Amankomunean gairenbat landu

“Haurra ez da nekatzen bere bizimo-duarekin bat egiten duen lanarekin bal-din eta berarentzat erabilgarria eta esan-guratsua bada”.

Lehendabiziko eginbeharra, guretzat,elkar ezagutzea zen, eta ondorioz aurre-neko lana xede hori bideratzea zen;horretarako sortu zen lehenengo proiek-tua “Istorio pertsonala” izan zen. Jardunhonek adar asko eduki ditzake: senitar-tekoek parte hartzea, tenporalitatea lan-tzea, ikerketa lanak egitea... Une berezihonetan guri gehien interesatzen zitzai-guna, norberaren informazioa jasotzeazen korrespontsaleei aurkezteko.

Gure gelako batzarretan eztabaidatugenuen zein izan zitekeen hurrengourratsa eta, sekuentzia logiko batean,norberaren herriaz gehiago jakitea izanzen. Ondorioz “Gure herria, ikuspegiorokorra” lanari ekin genion. Modu

honetan, lantzen genuena ez zen izanirakaslearen jakin-nahia asetzeko, bai-zik eta beste eskolako hartzaileei aur-kezteko. Geroztik beste lan batzukburutu genituen, informazioa trukatze-ko ikuspuntutik eta beti elkarlanekozentzuaz. Batzuetan korrespontsalekzuzenean galdetzen ziguten zerbaitiburuz: “Gure herriko ohiturak”, “Eus-kararen jatorria”. Beste batzuetan,euren lanak abiapuntu izan ziren gukzerbait aztertzeko.

4.- Eskolen arteko aldizkaria“Lanak motibazioa behar du beti”.“Barlentate–otzu” izan zen gure

aldizkariaren izena. Aho korapiloa badaere koktel batean nahasturik herri guz-tien silabak ditu doinu atsegina lortuz.Herri bakoitzak atal baten ardura era-maten zuen, eta denak batuz unitatebat. Indarrak elkartu genituen helburuamankomunarekin.

Aldizkaria atal ezberdinekin osaturikzegoen: albisteak, testu libreak, ipui-nak, olerkiak, denborapasak... Eskolabakoitzak orri konkretu batzuk egitekoardura hartzen zuen, gutxi gora-beherasei orrialde. Esan beharrik ez dago mal-gutasunarekin jokatzen genuela.

Gure etengabeko ebaluazioa egitera-koan erakargarritasuna faltan botatzengenuen; monokromatikoa zenez, aldiz-kariaren atalak ez ziren erraz atzematen.Hobekuntza batzuk sartu genituenaipatutako hutsuneak ekiditeko. Aldiz-

A B A CHurrengo astean

C B


hutsune asko; dena dela, konponduginen irratsaioak emititzeko. Irratsaio-ak zuzenekoak ziren eta emititzekoGernikara joaten ginen, bertan PATekzeukan emisorara. Eskolako kide guz-tiak joan ohi ginen eta ama batzuenlaguntza nahitaezkoa zen. Kasu batzue-tan eskolan entzuteko era ez zen osoegokia izaten eta beste leku batzuetarajo behar izaten genuen: andere–oarenkotxeko irratia aprobetxatu, edo mai-suaren etxera joan. Hemen ez ziren ara-zoak amaitzen, guk entzunaldi aktiboeta partizipatiboak nahi genituen etahorretarako, entzuleen parte hartzeanahitaezkoa zen. Telefonoa derrigorrez-ko tresna bihurtu zen, baina ez zegoenhorrelakorik eskola batean ere.

Gure inguruneak ematen zituen erre-kurtsoak miatu eta tokian tokiko irten-bideak aurkitu beharra izan genuen:alboko taberna, denda edo berriro mai-su-maistren etxea.

Antzeman daitekeenez, ekintza honekburuhauste bat baino gehiago ematenzigun, baina gaur urruntasunez begira-tuta faltan hartzen dugu horrelakomugimenduren bat.

Irratsaioak eskolaka antolatzen ziren:eskola bateko kideak igorleak ziren etaentzuleak, berriz, beste eskola bateko-ak, ikasleak eta gurasoak barne; ez zeneskolako lau horma arteko ekintza soi-lik izaten, jarduera irekia eta zabala zen.

Irratsaio guztiak zuzenekoak ziren etairratsaio bakoitzaren ondoren, ebalua-zioa eta gogoeten bidez aldaketak sar-tzen joan ginen. Entzuleen arreta man-tentzea neketsua zen, batez ere HaurHezkuntzako haurrena. Hori saihestekoeskaintzak sartzen genituen, galderak,telefonoaren bitartez parte hartzekoaukera eta irratsaioaren iraupena muga-tu genuen: gehienez ere hogei minutu.

Ikusten denez, jarduera honekin, hiz-kuntza arloko curriculum barnean dau-den beste edukiak ere lantzen ziren:kontzeptualak, jardunbidezkoak etajarrerazkoak.

6.- Baratza“Denok garaile irten nahi dugu.

Porrota eragozle da eta gainera, kemena

eta grina zapuzten ditu”.Pedagogiako zenbait abiapuntu alda-

ezin. Cèlestin Freinet. “Las invariantespedagògicas. Guìa pràctica de la Escue-la Moderna. Barcelona, Laia, 1972.(Lehendabizikoak1964. urtean argitara-tuak Frantzian).

Oso nabarmena izan ohi da eskolagehienetan lana banatzeko era: eskulanedo lan intelektuala. Lehentasuna azke-nengoari ematen zaio, eskulanen kalte-tan: gure gizartean dagoen lan banaketaisladatzen da.

Gure eskolak nekazaritza giroan dau-de eta gaur oraindik, baserriko lanakbizirik darrai. Baratza helburu bikoitzajorratu nahirik sartu genuen eskoletan:alde batetik, gu murgildurik gaudeningurura hurbilpen bat egiteko, gu ereneurri txiki batean baserritarrak izate-ko. Aipatutako arrazoiez gain, bada osobegi bistakoa den beste bat ere; baratza-ren bidez era naturalean beste hainbatarlo jorratzen direla: matematika, hiz-kuntza eta inguruaren ezagutza, grafi-koak, estatistika, portzentaiak, Kalkulubizia, sailkapenak, behapenak...

Senitartekoengana jotzen genuenaholku bila, noiz zer erein, noiz batu,nolako lanak egin behar ziren eta abarjakiteko. Era honetan, senitartekoekeskolako eginkizunetan parte hartzekoaukera zegoen. Beste zubi bat eraikitze-ko aukera eskola eta familiaren artean.

Uztak oso oparoak ez baziren ere,aitzakia ederrak bihurtu genituen esko-lan bazkariak prestatzeko gurasoekin

batera. Guk erein eta landutako patataknon amaitu gure mahaietan baino hobe-to?

Seigarren atal honekin bukatutzat jogenezake gure dinamikarako diseinatugenuen eskeletoa nola hezur-mamitugenuen azaltzeko egin dugun ahalegi-na.

Aurrera eraman genuen lana gorpuz-tu bazen, elkarlanaren ondorioz izanzen, bakarka ez zen posible izango. Lanera honetan somatu genuen aberastasu-nik handiena, lanen zentzuan, lan esan-guratsuak egitean zetzan. Lanen atzetikbenetako zertarako bat zegoen: komu-nikazioa. Ez ziren lan eskolastikohutsak, non euren sormena eta bukaeragelako lau hormetan geratzen diren.

Gure lan dinamika berria, ekimen-gogoeta-ekimen, oso motibagarria zen.

Ikasleentzat oso aberatsa izan zen zen-tzu askotan, baina bereziki bizipen arlo-an: lagun, ingurune eta esperientziaberriak ezagutzeko eta bizitzeko aukeraematen zuen. Gogoan izan nekazaritzagiroko haurren aukera batzuk murritza-goak direla beste girokoenak baino.

Sei urtetan zehar jardun genuen min-tegi honetan eta desagerpena azpiegitu-ra arrazoiengatik izan zen, inolaz ere ezegiteko gehiagorik ez zegoelako.

José Luis Bardón eta Inmaculada Pas-cual

Herri Eskolaren Mugimendu Koope-ratiboko kideak.



Asmo horrekin ireki zuten otsaileanhaurtxoteka. Jose Arana ikastolakogoiko pisuan kokatuta dagoen gelaargi bat da, herrira begira dagoen leihohandi batekin. Kolore biziz pintatutadago, lurrean kuxin batzuk zabaldutadaudelarik. Alde batean liburu txiki,handi, paperezko, kartoizko eta plasti-kozkoak; beste aldean musika eta ipui-nez betetako zintak; parean ordenagai-lu handi eta berri-berria; etaaldamenean, isilik baina piztua izate-ko prest dagoen telebista. Ikastolandagoen txoko berezia da haurtxoteka,betiko gelatik irten eta beste mundubaterako bidea irekitzen duena. “Gelanere liburutegi propioa badaukate, bai-na honek beste gauza bat suposatzendu” dio Rosa Elizburuk. “Hona etor-tzean beste liburu mota batzuk har-tzen dituzte. Adibidez, 5 urtekoekplastikozko eta kartoizko testurakoakhartzen dituzte, txikitan erabilitakoaketa gelan nahiz etxean topatzen ezdituztenak”.

Haurrei aukera hau emateko, ordea,lan egin beharra dago aurretik. Ekarribehar den materiala ere aztertu eginbehar da, aukeratu. Alde honetatik,Rosak dioen bezala “2-5 urteko hau-rrekin zein aukera genituen ikusigenuen: ze liburu mota ekarri, ordena-gailua bai ala ez, telebista bai ala ez...Ordenagailuari dagokionez, ez genuenarazo handirik eduki. Baietz erabakigenuen, gelan ere badaukatelako.Gelako gaiak lantzeko material didak-tikoa eskaintzen du eta CD-Romare-kin bidez ipuin interaktiboak ere bai.Hala ere, 2 urtekoak ez dira ordenagai-luan ibiltzen. Eta telebistarekin ere

berdin, etxean eta leku guztietan bereesku daukate, eta hemen ere aukerahori ematea erabaki genuen”.

Horrekin batera, haurtxotekan ber-tan zerbitzu desberdinak topa ditzake-gula azaldu digu I–aki Agiriano berta-ko ardurdunak. “Alde batetik erabileraludikoa dauka, liburuen mailegu zer-bitzua eta ipuin kontaketa. Astearte-tan 2-3 urtekoei kontatzen diet, etaostegunetan 4-5 urtekoei. Maileguzerbitzuari dagokionez, astean behinetorri eta liburuak, zintak edota bide-oak eramaten dituzte”. Hasieran bideozein liburuek, biek arrakasta handiaizan omen zuten, baina orain liburuak

Ikastetxe guztietandaude liburutegiak;batzuetan handiagoak

eta besteetan txikiagoak,batzuetan liburugehiagorekin etabesteetan gutxiagorekin.Baina, Eskoriatzako JoseArana ikastolanliburutegiaren ordez,haurtxoteka daukate.Oinarrian zerbitzu beraeskaintzen du, bainaliburuez gain bideoak,zintak eta ordenagailuaaurki daitezke. Eta... horidena 2 eta 5 urtebitarteko haurrentzat!

Eskoriatzako Almen ikastola eskual-deko haurrak biltzen dituen ikastolada, baina 6 urtetik gorako haurrentzat.Bitarte horretan, bakoitza bere herrikoikastolan gelditzen da, eta Eskoriatza-koak Jose Aranan. Hementxe irekizuten otsailean haurtxoteka. Ikastola-ko zuzendari den Rosa Elizburukkomentatzen digun bezala “Almenikastolako mediatekatik sortu zenideia. Hango liburutegia mediatekabihurtu zen orain dela 6 urte. Libu-ruez gain, bideoak, zintak eta ordena-gailua erabiltzeko aukera dago. Horimartxan jarri zen heinean, haur txikie-kin ere zerbait egin zitekeela ikusigenuen. Hemendik irten ostean lehe-nengo maila egitera hara joaten dira,eta hemen ere zerbait egitea egoki iku-si genuen gauza batzuk ezagunak izanzitzaten”.

Esper i en tz i ak

HaurtxotekaLiburutegia baino gehiago

gehiago eramaten direla argitu diguI–akik. “Egia da irakurtzen ez dakite-la, baina irudien bidez gidatzen diraadin honetan”.

Haurtxotekaren bigarren erabileragela barruko dinamikarekin lotuadago. “Metodologia bezala ikerketabultzatzen dugu” dio Rosak “eta gelanlantzen diren gaiak ikertzeko materia-la haurtxotekan topatzen dute. Adibi-dez, janariak, animaliak... aztertzen aribagara, hemen gai horiei buruzkoliburu, zinta eta bideoak ikustendituzte”.

Aukera hau guztia eskaintzeko eus-karara soilik ez dira mugatu, ordea.Bideoa eta musika zintak euskarazko-ak dira, baina liburuak ez. “Beste hiz-kuntzetako liburuak ere ekartzea era-baki genuen, bai gaztelarazkoak baiingelesezkoak” dio I–akik. “Bideoaketa musika zintak euskarazkoak dauz-kagu, baina ez dago material askorik.Edozein gai lantzen duzula, ikerketaegiteko garaian, oztopo horrekin topa-tzen gara. Horregatik, gaztelerazkozenbait dokumental ere badauzkagu”.

Haurrak oso gustora hurbiltzen dirahaurtxotekara. Euren ohiko gelatikirten eta betiko ordutegia aldatzenzaie, eta beste ohiturak batzuk sortzenzaizkie. Horixe da arduradunen helbu-ruetako bat, gainera: ohitura batzukhartu araztea eta euskarri desberdinakezagutzea.

Horretarako, haurtxotekan I–akirenlaguntza izateaz gain, Ekirena dauka-te. Haurtxotekako maskota da Eki,txokoari izpi berezia ematen dionargia. Berak aukeratzen ditu kontake-tarako ipuinak, berak aurkeztu eta

ondoren I–akik kontatu.Ekirekin batera haurrak dira prota-

gonista haurtxotekan, baina gurasoakez dira mundu honetatik kanpo geldi-tzen. “Gurasoei ere hona etortzekoaukera zabaldu diegu eta urtean zeharekitaldi batzuk egiten dira”. Ipuinarennozioa ezagutzeko hitzaldi batzukeman ziren, eta ipuin kontaketa eza-gutzeko Antton Irusta kontalaria hur-bildu zen. Horrez gain, guraso etahaurrak bateratzeko zenbait larunbate-tan haurtxoteka irekitzen dute. Goize-ko 11.00tik 13.00era materiala ikus-teko aukera izaten dute haurrengidaritzaren laguntzaz.

Haurtxotekaren izpiritua txikitatikirakurzaletasuna bultzatzea da, bainaez hori bakarrik, ikerketa dokumenta-lerako bidea ere zabaltzen du. Eta horida azken batean mediatikaren helbu-rua Ma–ole Ezenarrok, Almen ikasto-lako Mediatekako arduradunak dioenbezala. “Informazio iturriak hain uga-riak direnez, gaur egun irakasleak ezin

du informazio guztia eman garai bate-an bezala. Orduan, eskolak bere paperaaldatu egin behar du, ikasleak berakizan behar du informazio hori testa-tzen duena informazio iturri horienmenpe ez egoteko, azkenean askatasunbat izateko”. Hori du azken helburua,informazio iturri horiek dominatzea,erabiltzen jakitea, kontrolatzea. “Etahorrekin batera ikasmina edukitzeagauzak aztertzeko, ikertzeko. Horrairitsi behar dugu, ikasleak autonomi-koki bere ikasketa prozesua egitera.Txikitatik hasi behar dute manipula-tzen, baina ez papera soilik, ordenagai-lua, bideoa... ere bai”. Ma–olek dioe-nez, azken finean informazio iturriakpaperaz gain, sistema eta euskarri des-berdinetan daude, eta beste berri batasmatzen bada, hura ere jarriko dutehaurtxoteka zein mediatekan. “Ikasle-ak etorkizuneko jendea dira eta ezindugu paperarekin gelditu. Euskarridesberdinak erabiltzen erakutsi behardiegu hoien menpe ez gelditzeko”.Informazio eta metodologia guztiaeuskarri hauen bidez bideratua egongoda, eta garrantzitsua da haurrek horiekerabiltzen jakitea, informazio eskura-tzen jakitea ondoren bereganatu etanorberak ideia batzuk edo beste batzukhartzeko.

Helburu horrekin lehen pausoakematen hasiak dira Jose Arana ikasto-lan haurtxoteka dela medio. Ikastola-ren sinboloa den ezkurrak ateratzenhasi dira, pixkanaka-pixkanaka Ekirenizpien laguntzaz haritz eder bat sortu-ko delarik.



Miguel AngelZabalzakGaliziako

SantiagokoUnibertsitatean diharduirakasle lanetan gauregun, nahiz bere asmoabeti izan den lanpraktikoetan aritzea.Berrikuntza pedagogikokomugimenduetan lan handiaeta zabala egin du etagarrantzi handikoaderitzon irakasleriarenformakuntza praktikoanjardun du azken urteotan.Artikulu eta liburu egilea“Didáctica y desarrollocurricular” ezaguna,“Calidad en la educacióninfantil” eta argitaratzeardagoen “La educación enactitudes y valores” idatziditu. Berak parte hartuzuen Bilbon IkastolenElkarteak eta ElkarrikantolatutakoBakegintzarako HezkuntzaJardunaldiPedagogikoetan etahorrela agertu zizkigunbere iritzi etaproposamenak.

Oraintsu “bakegintzarako”bataiatu dugun hezkuntzareningurua aztertu nahian gabiltzaeskoletan. Egingo al zenigukelehen hurbilketa bat?

Bakegintzarako hezkuntzaren gaiakonplexutasun handiko gaia da. Bestezehar lerro guztiak konplexuak direnbezalaxe, bakegintzaren barnean ereera askotako logikak eta ideiak nahas-ten dira. Ez dakigu (zehatz-mehatz)politikaz, ideologiaz, erlijioaz, psiko-logiaz, metodologiaz edo hezkuntzazari garen hura aztertzerakoan.

Bestalde, planteatzen den testuingu-ru berak ere zailtasunak gaineratzendizkio bakegintzarako azterketari.Bakeaz, elkartasunaz eta gatazkenkonponbideaz eskolan eman daitezkenekimen ildoak planteatzerakoan (hasigertueneko gatazketatik eta abstrak-

zioa eginez mundu mailako bakea etaharmoniari buruz aritu arteraino) kon-trolatzeko zaila den testuingurua osa-tzen du horrek guztiak.

Eta orain artekoa pittin bat konpli-katzeko, gaia bera ez da batere raziona-la, nahiz eta autore askok razionalabalitz bezala aztertu nahi izan. Halabalitz, erraza litzateke gatazka pertso-nalei nahiz kolektiboei konponbideabilatzea, zergatiak azaltzea eta abar.Bakegintza, osasuna, ingurugiroa,sexuen arteko berdintasuna eta abarre-taz aritzean elementu ez razionalenartean mugitzen gara, bizipenezko etaemozionalagoak diren elementuenartean. Eta honen araberako trataeraeskatzen du gaiak.

Horrez gain, segituan hasten garamoralizatzen, eta honek kritiko izate-ko aukerak murriztu egiten ditu.

Bakegintzarako hezkuntza hizpideMiguel Angel Zabalzarekin solasean

Solasean


Hemen planteatzen den arazoa-rentzat erantzunik ba al duzu?

Bakegintzaren hezkuntzak erantzu-na behar du eta hiru ataletan bereiztudut gaia egin dudan analisian. Lehen-dabizi DISKURTSOA, ondoren FOR-MAKUNTZA PROIEKTUA eta azke-nik JOKABIDEAREN inguruko atala.Bakegintzarako edozein ekimenekhiru maila hauetan jardun beharkoluke eta hirurak batean integratzekoahalegina egin. Hau da, diskurtsoarenideia eta helburuetatik abiatuta forma-kuntza proiektu baten egitura gauzatubeharko litzateke, honen ondorioz, baiindibidualki bai kulturalki, jokabide-tan aldaketa bat eman dadin. Bakegin-tzarako hezkuntza ezin da diskurtsohutsera, ideia multzo polit batera edodoktrina batera mugatu. Hau errazabezain alferrikakoa litzateke. Ez luketrataera curricular soilean ere geratubehar. Aurreko bi ataletako elemen-tuen eraginez ikasleen jokabidetanzerbaiten aldaketa probokatu beharkolukete.

Beraz, zure proposamenarendefinizioa...

Nire iritziz bakegintzarako hezkun-tza abierarako postulatuak (Diskur-tsoa) dituen heziketa ikuspegi bat da,zeinak formakuntza proiektua (curri-culuma) diseinatu eta burutzen duen,jokabide baketsu eta bakezaleen bilaaritzeko eta sendotzeko. Horrelakobaloreak zabaltzen dituzten jarrera etamugimenduekin konprometitzerainoeramango gaituen hezkuntza, hainzuzen.

Azalduko al diguzu diskurtsoariburuzko azterketa?

Nik era kritiko samarrean egitenditut analisiak eta prozesu horretantopatu ditudan ahuleziak nabarmen-tzen saiatuko naiz batipat.

Diskurtsoari dagokionez hiru puntuikutu nahi ditut : bakearen diskurtso-aren historia, bakeak eta baloreakbehar luketen lotura, eta zenbait balo-reen definizio argi baten gabezia.

Bakegintzarako hezkuntza plantea-mendu curricularrean (zehar lerro

bezala) berria izan arren ez da inoizberria izan hezkuntzan, betidanikegon baita heziketaren muinean.

Ez da beharrezkoa bada, hezkuntzariadjetibo gehigarriak eranstea hauekaskotan izena beraren funtsa galaraz-ten baitute. Hezkuntza ona bakerakohezkuntza ere bada.

Hau esanda ere, bakegintzarako hez-kuntzak garai ezberdinak bizi izanditu, xehetasun aberasgarriekin horni-tzen joan den arabera.

Nola hasi zen bakegintzarakohezkuntzaren ideia eta zeintzuizan dira bere etapak?

Bakegintzarako oinarrizko ideiakbukatu berriak ziren gerren ondoriolatzak oso agerian zeudenean eta mugi-mendu antibelizista aldarrikatzen has-ten den garaian jaiotzen da. Hastape-neko idazketa negatiboari, ikuspuntuez gerrazale hari sona handia lortuduten osagarriak gehitu zitzaizkion: ezbiolentzia, giza eskubideen defentsa,UNESCOk planteatutako internazio-nalismoa, multikulturalismoa (egunlehentasun handikoa hezkuntzan),gatazken konponbidea, tolerantzia eta

anti-arrazismoa.Xexus Jaresek bost etapatan zatitu

du bakegintzarako hezkuntzaren his-toria: 1- Munduko I. Gerraren aurrekoeta ondorengo urteak. Orduan egitenziren planteamenduetan eskola mun-dua bakea lortzeko bitarteko baliaga-rria izango zela uste zen, eta pentsa-mendu honetatik sortu ziren pedagogiainternazionalistak.

2- Munduko II. Gerraren ondorena.NBE eta UNESCO bezalako erakundeinternazionalak sortu ziren eta inter-nazionalismoa eta kultura internazio-nalistak bultzatzean jarri zuten indarguztia. Orduan nagusitzen zen ideiahauexe zen: herrien arteko ezagutzaareagotuz, elkarrenganako istiluakgutxitzeko aukera izango zela. Hone-kin batera desarmearen mugimenduaere agertu zen.

3- Bakea eta gerrari buruzko ikerke-tak egiten hasten direnean kokatzenda etapa hau. Hauen ondorioz etazientzia sozialaz aparteko beste zien-tzia batzuen (psikologia, antropolo-gia...) ekarpenez bakearen berdefini-zioa sortu zen. Ja ez da bakea gerragabeziaren ikuspegitik deitzen, per-tsona eta herriak ondoen garatzekofuntsezko mekanismoa bezala baizik.

4- Etapa honetan bakegintzaren eli-ka iturri gehienak ez biolentzia alda-rrikatzen duten mugimenduetatikdatoz, honek maila internazionalean

“Bakegin-tzarakohezkuntzazentrokohezkuntzaproiektuanuztartzealitzatekeaukerarikidealena”

Miguel Angel Zabalza


suposatu zuenarekin. Gandhiren prin-tzipioen eta biolentzia ezaren liderhandien garaia da. Gatazkak konpon-tzeko irtenbide berrien ekarpena eginzuen garai honek.

5- Solidaritatea nabarmentzen dafuntsezko printzipiotzat. Egoera zaile-tan ematen diren lankidetzak, gerta-tzen diren giza erbesteratze mugimen-duak direla eta, multikulturalismoaizango da hezkuntzan eragin handiaizango duena.

Nire ustez garai hau ere ahitu eginda, zenbait naziotan jatorrietara itzul-tzeko hotsak entzuten ari diren hone-tan. Edukietan, erreferentzietan, leme-tan, izenetan eman den zabalkuntzarenondoren, oinarrizko ideiaren itzuleraaldarrikatzen dute, hots, hezkuntzaona egitearena, denentzako eta kalita-tezkoa.

Bakegintza eta baloreen arte-ko lotura azpimarratu duzu lehen.

Diskurtsoaren barnean aipatu nahidudan bigarren puntua bakegintza etabaloreen artean egon beharko lukeenlotura da, funtsean bakegintzarakohezkuntzak baloreen ikuspegitik erai-kitakoa izan beharko lukeelako. Azkenurteotan mugimendu pedagogikoakhezkuntza erakargarriagoa bilaka zeza-ten adjetiboak eransten aritu izan dirahezkuntza bera nahiko ez balitz beza-la; batean bakegintzarako hezkuntzazen, bestean tolerantziarako... Bainakontua hau da: hezkuntzaz esan nahiden guztia dagoeneko esanda dagoelaeta adjetibatzeko ahalegin horretanhezkuntza bera hondatu egin izandugula uste dut nik, instrukzioarekinedo ezaguera batzuen transmisioarekinidentifikatuz eta beste gainontzekokontzeptuak baztertuz. Inor gutxikhartzen ditu bakegintzarako hezkun-tza eta hezkuntza gauza beratzat. Harinola deitu berdintsu izan behar luke,hezkuntza ona egitea izan beharkolitzatekeelako helburua. Ezingo genu-ke utzi hezkuntza ona bakegintzarakohezkuntza egiten dutenen ardurapeansoilik. Hezkuntza lanetan dabilen oro-ren eginkizuna da hezkuntza ona egi-tea, pertsona osotasunean hartzenduen hezkuntza, alegia. Beraz, ez

litzateke bakeari soilik loturiko hez-kuntza, solidaritatea, demokrazia, kul-turen arteko errespetoa, ekologismoa,elkarrizketa, autonomia, tolerantzia,partaidetza eta besteekiko erlazio posi-tiboen baloreak integratzen dituenabaizik. Azken urteotan kongresu askoospatu dira honen inguruan eta dene-tan ondorio beretsuetara iritsi dira:hezkuntzari buruz ari garenean, ezgara kulturaz bakarrik ari, baloreetazbaizik.

Zertan inplikatuko gintuzkeirakasleok postulatu hori gurega-natzeak?

Irakasleak ez gara informatzaile edoazalpen emaile hutsak, hezitzaileakbaizik, edozein mailetako haurrekinari garela ere. Irakasle-hezitzailearenerretratoa lausotzen hasita zegoen etagure benetako rol eta funtzio profesio-naletatik urrunduta. Teorian aldaketa-ren beharra argi dago baina tamalezhori ez da isladatzen eskoletan prakti-kan Irakasleria atzeraka egiten ari dahezitzaileak legez jarduten, bestelakoahedatu zaigu gehiago. Hau da egungoerronkarik garrantzitsuena bakegin-tzatik, ingurugirotik, solidaritatetik,hezkuntzaren edozein zatitatik dato-rrela ere. Kontua da galtzen hasitadagoen espazioa berreskuratzea.

Bestalde, bakegintzarako hezkun-tzak eta baloreek, erakargarriak direnlema eta sinbolo asko osatzen dituzte.Hauekin identifikatzeak edo ez identi-fikatzeak pertsonaren osagai intelek-tualetaz aparte, emozional, ideologikoeta konpromezuzkoetan ere badu era-ginik hasieran aipatu bezala. Hemenohar pare bat egin nahi ditut. Bakeasinbolo bihurtzen dugunean datorlehen arazoa. Sinboloak norberarenparametroei atxikiturik egoten dira,norberaren jarreran edo estiloan era-maten den gauza da. Orduan nolaeskatu bakegintzarako hezkuntza egi-tea inoiz aita, ama edo pertsonal burutolerantea izan ez denari?

Bigarren oharpena lemen inguruansortzen da. Leloek filiak eragitendituzte, eta filiek fobiak. Talde bateklema bat bere egiten duenean, taldehorrekin identifikatzen ez dena lema

“Ez litzatekebakearisoilikloturikohezkuntza,solidarita-tea, demo-krazia,kulturenartekoerrespetua,ekologis-moa, elka-rrizketa,autonomia,tolerantzia,partaidetza-ren baloreakereintegratzendituenabaizik”


horretatik ere urrundu egiten da. Hez-kuntzan ere bakegintzaren hezkuntzatalde baten ondarea bihurtzen denean,talde horrekin identifikatzen ez dire-nak lema horretatik ere aldendu eginohi dira. Hau izan da mugimendupedagogiko berritzaile askoren kasua.Irakasle ezkertiar, eskuindar, komu-nista, sozialista, era batekoa edo beste-koa izateak fobia ugari sortzeko bideazabaldu dute. Azkenean eskola berre-gituratzeko sortua zen ideia taldemurriztu baten eremuan gelditzen da,taldearekiko fobiak ideiarekiko atxe-kimendua baino indartsuago gertatudelako.

Zer esan nahi duzu zenbaitbalore argi definitu gabekoakdirela diozunean?

Baloreek kontzeptu zehatzak bainocontinuum baten antza handiago dute-la. Har dezagun tolerantzia. Zaila datolerantziari atalasea jartzea eta horsartzen dira jokabide oso toleranteaketa tolerantzia maila bajuagoa dutenjokabideak ere (honek arazoak ekar-tzen ditu ekitaldi praktikoak eratzekogaraian). Talde txiki erradikalizatuagobatek errazago dauka atalaseak jartzea,baina hezkuntza komunitate osoarizabaldu nahi denetan, atalaseak nego-ziatzen ibili behar da, batzuentzat ustebezain lorpen positiboa ez ihardetsiarren. Hau izaten da mugimenduberritzaileen betiko borroka.

Diskurtsoaren problematikak mora-lizatzearekin zerikusi handia du. Ira-kasle bat ona edo txarra bihurtzendugu bakerako programaren baten sar-tuta ala sartu gabe egotearen arabera.Ikuspegi moralizatzaile honek jarreradefentsiboak sortarazten ditu, ordea,eta beste diskurtso bat osatzen dutehaien aurka joateko. Horrela, askotanaurrera egiteko partez, atzera edostand-by batean erortzen dira. Eta zen-bait ideia aurrerakoi, puskatzaile etaorijinalek talde txikitan hartzen duteindarra, baina batere ez dute institu-zional mailan. Aldakuntza instituzio-nala transakzioaren bidetik etorribeharko lukeela deritzot.

Bakegintzarako hezkuntzaren

bigarren osagaia formakuntzara-ko proiektua da. Zer proposa-tzen duzu atal honetan?

Curriculuma instituzio batean buru-tu nahi den formakuntza proiektuarenideia da. Bakegintzarako hezkuntzarendiskurtsoa diskurtso hutsean gera dai-teke, ezertan gauzatu gabe. Bestebatzutan zenbat ekintza praktikoaketa solteak ere egin ohi dira, bainacurriculuma ez direnak. Bakearen egu-na ospatzea ez dago gaizki, motiba-tzailea izan daiteke, edota egunenbatean pertsona beltz bat gelara ekardaiteke haurrei hitz egin diezaien.Hau ere ez dago gaizki, haurrei kon-taktu desberdin baten aukera ematendielako. Baina ez bata eta ez bestea, ezdira esperientzia curricularrak, ez bai-taude jarraipenezko formakuntzaproiektu batean uztarturik. Eta hauezinbestekoa da benetako curriculumaegiteko. Diskurtsoa osatzea baino zai-lagoa suertatzen da diskurtso hori era-gilea eta integrala bihurtzea eskoleta-ko lan egituraren barruan. Lan honetanaritzeko jakin beharra dago ez delaposible bakegintzarako hezkuntza,ingurugirorakoa eta sexuen arteko ber-dintasunarena batera egiten aritzea,erreferentzi argiak faltako zaizkigula-ko. Helburua ez da horiek guztiak egi-tea, horietako bat aukeratze baizik.Horietako edozein da baliagarria,zehar lerroen planteamendu asko xur-gatzeko gaitasuna dute eta gure eki-

men pedagogikoaren ardatz bihur dai-tezke. Curriculumaren esentzia auke-raketan dago, bat aukeratu eta arrazoi-tu. Horretarako dauzkagu ereducurricularrak.

Azalduko al dituzu eredu curri-cular batzuk?

Bakegintzarako hezkuntza ereducurricularrean uztartzeko aukera batbaino gehiago dago. Gure gaur egun-go curriculuma materia edo diszipli-netan zentratutako da, hau gure kul-tura instituzionalaren ispilu izaki. Guirakasleok geure lanean adituak etaindependienteki lan egiten ohitutako-ak bezala azaltzen gara. Profesionalenburokraziaren kultura deitzen zaiohoni. Bakegintzarako berezko espazioaireki nahi baldin bada, arazoak sortu-ko ditu zentroetan eta beste edozeinberrikuntza instituzionalek nozitzendituen fase berdinak jasan beharkoditu.

Zenbait naziotan arazo edo proiek-tuetan oinarritzen den eredu curricula-rra dago indarrean. Eredu mota hone-tan proiektuak aurkeztu eta gerogauzatu egiten dira. Prozesu honetanagertzen diren zailtasunen konponbi-dean soluziobide, aukera, osagai etamateria ezberdinen integrazioa ema-ten da.

Whitaker, bakegintzarako hezkun-tzan adituak dio, pertsonen garapene-

“UNESCOkdioen bezalabakeaglobalkipentsatubehar dabaina lokalkilandu”


an oinarritzen den eredua dela kohe-rentea den eredu bakarra. Gazteengarapen pertsonala da helburua, bizi-tzarako prestakuntza, norberaren ore-ka... Hots, kulturala edo zientifikoabaino hezkuntza sozio-afektiboa egiteaproposatzen du.

Baditugu eredu sozio-kritikoak ereteorian oso koherenteak direnak bainaplanteamendu praktiko gutxi sortarazidituztenak. Eskolaren funtzio errepro-duzitzailea edota kultura dominatzai-learen inposaketa kritikagarria da, bai-na alternatibak zailak dira.

Lantegi nekeza da baina aukerabatzuk aurkeztu behar dira. Hauetari-ko errazena baina eskasena jadanikbadagoen materia baten eduki bihur-tzea litzateke. Nik zientzia sozialekoirakasle bezala eragina dut ikasketakbideratzeko garaian, gerren zentzuazerreflexionatu araziz, gerren beharrez-kotasun ezaz, gerren ondorioetaz,munduaren garapenerako gerra beha-rra desmitifikatuz... baina hau ez danahikoa.

Berezko espazioa egokitzea da besteaukera bat, hau da, bakegintza ostegu-netan 11.00tik 12.00tara edukitzea.Curricularki definitutako materiaizango litzateke orduan. Berezko hiz-tegia sortu, gaiari hurbilketa bereziaeman, kultura berria osatu, bibliogra-fia berria bildu... Berezko identitateaduen espazio baten antolaketa sustatu-ko lukeelako defendatzen dute batzukposibilitate hau. Baina hau ere ez danahikoa.

Egokiagoa litzateke proiektuenbidez bideratzearen aukera materia,irakasle eta gune desberdinak integra-tuko lituzkelako.

Aukerarik idealena zentroko hez-kuntza proiektuan ezartzea litzateke,eskolako ardatz berregituratzaile etaberriztatzaile bihurtuz. Honek progra-mazio helburuak bakegintzan zentra-turik, ekintza eta esperientzia guztiakbakegintzaren ildotik ikusiak izangoliratekela esan nahi du. Horrelakoaukera ohiko elementuz eratuko litza-teke: bilatu nahi ditugun helburuenadierazpen argia, ondo hautatu etadefinitutako edukiak eta asko zaindu-tako metodologia.

Sakonduko al zenuke pixkatxobat hau guztia.

Eredu curricular ideal honen helbu-ruak aukeratzeko Brindisiko konferen-tzian ingurugiroari buruz planteatuzirenak egingo nituzke nire:

1- Arazoaren kontzientzia hartzea.2- Arazo horren inguruan dagoen

ezagupen eta informazioa eskuratzea.3- Arazori loturik dauden ekintza

eta proiektuak gauzatzea.4- Arazoak konpontzeko gaitasunak

eta teknikak lantzea.5- Konpromezua hartzea. Ez da

nahikoa baketsua izatea, mezu horre-taz kutsatutako ekintzetan parte har-tzea garrantzi handiagokoa da.

Edukiei eta metodologiei buruzezer esatekorik ba al daukazu?

Eduki asko azaldu dira bakegintza-ren arloan: gerrak, sexismoa, naziona-lismo itxiak, Iparra eta Hegoaren arte-ko desoreka, dibertsitatearen errespetua

eta abar. Hauen guztien inguruan lan-du daiteke bakea.

Gakoa, ordea, metodologian ikustendut nik. Argi eduki behar da jarrerakezin direla erakutsi, ikasi egiten direlaeta honetarako modurik seguruenametodologiaren bidez ikasten dena daeduki esplizituekin baino.

Bestalde, jarrerek hiru osagai dituz-te: ezagupenak, erreakzio emozionalaketa jokabideak. Hauek ikasleak bere-ganatu behar ditu klaseetan zehar biziizandako praktikarekin. Whitakerrekzioen bakea ez dela helburua, bitarte-koa baizik. Honi jarraituz, bakea nikneure ikasleei klasea emateko erabil-tzen dudan errekurtsoa izango litzate-ke. Eta ildo horretan erakusten lagun-tzen didana. Irakasleak garen heineankontuan hartu beharko genuke jarre-rak hiru mailatan landu daitezkela:informazioaren bidez, metodologiarenbidez eta geure eredu pertsonalarenbidez. Informazio ahalik eta aberatse-na eskainitzen ahalegindu beharkodugu. Bestalde, metodologien bidezohiturak eta egiteko erak transmiti-tzen dira, erraza da ulertzea ikasleakzientifikoki zehatzak izango direla ira-kasleak zehatzak izaten lagundu badie,eta ez “zehatzak izan behar duzue”etengabe esatera mugatu.

Irakasleen ereduak zeresan handiadu arlo honetan. Dakigunez gehiagoikasten da bakegintzaz bakearen lide-rren baten bizitza ezagutuz, ez razio-nal erako diskurtsoak entzunez baino.Eliza berak iritzi zuen pertsonak erli-jiosoki hezitzeko santuen bizitzak era-kutsi behar zirela, horrela diskurtsoabstraktoekin baino hobeto eltzenzaiolako gaiari. Eta gainera ereduakeskaintzen dituelako.

Zer diozu jokabidearen aldake-tari buruz?

Bakegintzarako hezkuntzak pertso-nen portaeretan aldaketak sortzenlaguntzen duen heinean bakarrik har-tzen du benetako zentzua. Bakegintza-rekiko planteamendua norberarengan-dik kanpo dauden arazoei buruzzuzentzen badugu, beste batzuen ara-zoak bailitz ez luke honek nere jokabi-dean aldaketa handirik eskatuko.

“Irakasleokez garainformatzaileedo azalpenemailehutsak,hezitzaileakbaizik,edozeinmailetakohaurrekin arigarelarikere”


Gerran dauden kasu batean guk ulerditzakegu, gure elkartasuna adierazi,gatazka aztertu, baina ez du azkeneanaldaketa pertsonalik eskatzen. Erraza-goa da Amazoniako deforestazioa uler-tzea eta multinazionalekin haserreegotea, geure auzoa zergatik ote dago-en hain zikina aztertzea baino neronitxakurra ateratzen dutenetariko batbanaiz. Gauza bat da intelektualkiuleratzea, eta beste bat ni erdian harra-patzen nauen arazoa planteatzea.UNESCOk dioen bezala, globalkipentsatu behar da baina lokalki landu.Bakea zehatzago, gertuago eta berta-koagoak diren terminoetan kokatuzegingo dugu benetako bakegintza etagure erreakziorako mekanismoak ego-kitzen ikasiko.

Zerk segurtatuko luke bake-gintzarako hezkuntza zuzena?

Galdera batekin planteatzen du nikarazoa. Gure eguneroko bizimoduanzerk eragiten digu indarkeriazko egoe-ratan murgildurik egotea? Eta zer egindezake eskolak nik neure jokabideakontrolatzen ikas dezadan? Lau ele-mentu proposatzen dizkizuet:

1- Norbere egozentrismoa gaindi-tzea. Hau egin gabe ezinezkoak lirate-ke bakegintzaren beste gainontzekoelementuak. Transitibitaterako, hauda, besteen lekuan jartzeko eta berabizitzen ari dena sentitzeko gaitasunaizatea da. Haur Hezkuntzatik lantzen

has daitekeena da eta lan sistema asko-rako bidea ematen duena; jolasak, per-tsonaien irakurketa eta idazketa... Bes-teek pentsatzen eta sentitzen dutenazarduratzea litzateke, eta hauxe da hainzuzen egungo hezkuntzan nabaritzenden gabeziarik handiena. Inork ez lio-ke beste bati tratu txarrik emangotransitibitaterako gaitasuna baleuka.

2- Taldearekiko dependentzia etaestereotipoak gainditzea. Honek gara-pen erreflexiboa eta kritikoa lantzeadakar. Kanpotik datorren presioarenaurrean nork bere iritziak mantentze-ko kapaz izan behar luke eta toleran-tziaz onartu pentsamolde desberdinak.Honen adibide da gazteek sentitzenduten taldeko presioa. Irakasle batekezingo du espero ikasle guztiek betiamen egitea, ez eta sutan jartzea haien-gandik datorren iritzi kritikoengatik.Dibertsitatea potentziatu behar dabeti, ikuspegi ezberdinak, plantea-mendu ezberdinak eta metodologiko-ki saiatu ikasleek aurkako posizioakbila ditzaten, iturri zientifiko desber-dinetatik informazioa jaso dezaten etaabar.

3- Monolitismo ideologikoa gaindi-tzea. Erlijioarekin, kulturarekin etapolitikarekin zerikusia du honek, etasarri askotan irakasleek beraiek man-tentzen dutena. Tolerantzia, pentsake-ra kontrajarriak eta ekinbide ezberdi-nen bila ibili beharko genuke irakasleok,ez termino dogmatikoetan dilema piz-

tailetan baino.4- Erantzun errutinarioak eta esti-

muloaren dependentzia gainditzea.Indarkeriazko jokabide gehienak pen-tsatu gabeko jokabideak omen dira.Gazte delitu egileen artean askok dio-te “ez dakit zer gertatu zen”. Hemenikusten da pentsatu gabeko estimuloaeta erantzunaren arteko dependentzia,eta hau da ekiditu beharko litzateke-na. Esan beharra dago lan honetan aridela gizakia bere eboluzio osoan zehar.Geroz eta pentsatzeko eta arrazoitzekogaitasun handiago izan, orduan etakonponbide errazagoa. Hau gatazkenkonponbideen estrategiekin loturikdago, planifikazioa ez da gure arteanbehar adina bultzatzen. Haur Hezkun-tzan dago hedatuena seguruenik. Oro-har, ez diegu gure ikasleei bere kasapentsatzen eta lanak burutzen uzten.Platifikatzea pentsatzea da, eta pentsa-tzeak guztiz baldintzatzen du jokabidemota bat.

Nola ebaluatu daiteke bakegin-tzarako hezkuntza?

Nire helburua ikasleengan arrazis-moa gutxitzea baldin bada, hori eba-luatzea zaila iruditzen zait. Halere,ebaluatu beharra dago, baina batez erebakegintzarako egituratu dugun pro-grama. Irakasleok proposatutakoa era-ginkorra izan ote da? Zer gertakizuneman dira? Ikasleen asetasuna zenbate-koa izan da? Zer baloratu dute hobe-kien? Programa beti ebaluatu behar daeta ikasleak zertan aldatu diren azter-tu. Baina ebaluaketa kalifikaketabihurtzen denean, ezezkoa ematendiot nik. Nola kalifikatu anarkistadela dioen ikaslea? Edo zein nota ipiniijitorik bere herrira etortzerik nahi ezduenari? Eta noski, kalifikazioa eran-tzunen arabera izango dela baldinbadakite, erraza litzateke irakasleaengainatzea eta honekin nire helbu-ruen aurka joango nintzateke. Ikasleakpertsona kritikoak, autonomoak, inde-pendienteak eta benetakoak izatea lor-tu nahi badut, ezin naiteke nire plan-teamenduak onar arazteko presioaegiten ibili. Azkenean ikasleak niknahi dudana erantzungo baitu, etahorregatik nik ez nuke kalifikatuko.


NERABETASUNAJaume FUNESen eskutik

Nerabetasunaz hitzegiterakoan puntudesberdinak ukitu

eta eztabaida daitezke,eta xede horrekin antolatuzuen Zarauzko PATekhitzaldia. Bertan, JaumeFunes katalana izan zenhizlaria eta azaleratutakoideia nagusienak bilduditugu hurrengo lerroetan.

Nerabeez hitz egiten hasteko anizta-suna aipatu zuen Jaume Funesek.Nerabe desberdinak existitzen direlaeta hori positiboa dela. Nerabe desber-din horiek eskolan daude eta denekinegin behar da lana. Ezin dira, gurasobatek esaten zuen bezala, sagar erreaketa ustelak nahastu gabe eduki. Guz-tiak dira eskolako ikasleak, denak des-berdinak, eta aniztasun hori oso posi-tiboa da.

Bestalde, nerabe horiek eskolan dau-de, baina era berean gizartean. Eskolabarruko mundua eta kanpokoa ezinditugu banatu. Neska- mutilak pro-duktu sozialak dira, hots, oraingoaketa hemengoak dira, eta faktore sozialhoriek kontuan hartu behar dira. Aste-buruan egin dutena aintzat hartubehar dugu, horrek astelehenean edu-kiko duten gogoan, animoan, umore-an... eta klasean egiten dutenean era-gina izango baitu. Beraiei buruzkoezagutza eguneratu behar dugu behineta berriz. Ezagutza eta behaketa siste-ma batzuk eduki behar ditugu erreali-tate hau ikusteko eta gertatzen denaulertzeko.

Horretarako nerabeak bilakaera eta-pa batean daudela kontuan hartu behardugu. Nerabeak inguruak definituta-ko pertsonak dira, ez dira haurrak etaezta helduak ere. Garai honetan lainobatean sartzen dira, heldutasunera iris-teko prozesu batean.

Etapa hau arazotsua izaten da, etahemen bi gauzarekin egiten dugutopo: arazoak eta nerabeak. Garbi utzibehar da lehenengo nerabeak daudelaeta gero arazoak, eta ez alderantziz.

Lehenengo eta behin, nerabeak diraeta guztiek dute nerabeak izatekoeskubidea. Arazoak sortzen badizkigu-te ere, lehenengo nerabeak dira. Nor-malean arazo bezala begiratzen ditugueta ikuspegi hori aldatu beharra dau-kagu. Pertsona batek ate bat ostikozpuskatzen badu, psikopata dela esatendugu. Eta nerabe batek egiten badu,deskontrolatua dela eta aurrean dau-kan guztiari errespeturik ez diola.Ikuspegi hori da aldatu behar dena;lehenengo nerabeak dira, eta arazoakgero datoz.

Hurrengo pausoa nerabe izateakzein zentzu duen jakitea izango da,zeintzuk diren egiten dutena esplika-tzen duten klabeak, egiten dituztengauzen zentzua. Dena dela, hori guztiaetapa batean daudela aintzat hartuzegin behar da. Eta gauza asko etaparilotuta daudenez, ez dira desagertuko,aldatuko, neska-mutil horiek etapatikatera arte.

Horregatik, nerabeekin lan egiteakpazientzia edukitzea eta itxaroteasuposatzen du bereziki. Hau da, egitenditugun ekintza gehienek ez dute era-gin zuzena eta berehalakoa, etaparenbukaerara iristen direnean ikustendira. Gure seme-alabak aldatuko dira,baina ez orain, gero baizik. Guk orainideia batzuk transmititu behar dizkie-gu eta gerora ikusiko dugu horien era-gina.

Nerabeengana hurbiltzen den edo-zein heldu hezitzailea da, eragina dunerabe horrengan. Helduak nerabeen-tzako eredu gara, helduak izatekoproiektuak, baloreak, irudikatzen

Ekarpena

Jaume FUNES


ditugu, gustatu ala ez, gutxiago edogehiago, positiboki edo negatiboki.

Nolakoak dira nerabetasunekoaldaketak?

Hezkuntza Sistema bilakaera ziklo-en arabera planteatuta dago, bizitzanetapa desberdinetatik pasatzen garela-ko. Bakoitzak bere ezaugarriak ditu,ez gaude beti hazten. Ezaugarri hauekdirela eta, horretara moldatzen da hez-kuntza. Etapa bakoitzaren berezitasu-nak ezagutu behar ditugu nola hezijakiteko.

Nerabetasunera pasatzeko etaparenaurrean normalean zera galdetzen dio-gu geure buruari: nolakoa da heldue-kin duen erlazioa? Zertarako balio duirakasleak? Nolakoak gara gurasoakberaiekin? Zertarako balio dugu? Eta-pa berekoekin ere konparatzen ditugu,hots, beraien lagunekin. Eta pentsa-tzeko modua, beraien emozioak, afek-tiboki nolakoak diren ere aztertzendugu. Nerabetasunak bizitzako zatigarrantzitsu bat suposatzen du eta urtehorietako esperientziak, bizipenak,aukerak, harremanak, ezagutzak...euren geroa baldintzatzen dute. Etapahorretan hezkuntzaren eragina erenabaria da.

Gutxigorabehera egonezin puntubatean aurkitzen direla esan daiteke.Trantsizio etapa batean daude eta ezdira seguru sentitzen. Ez dira benetanpertsona sentitzen; zer naiz, zer izangonaiz... aukeratu beharra daukate etainguruneak baldintzatuta hartu beha-rreko erabakia da.

Garai honetan nerabeen munduaespresio emozional handiz betetakomundua da: oihu handiak, negarra,farra, bronka, parranda... Espresioakgidatzen du batez ere, baina faktoregehiago ere badaude, eta horiek erekontuan hartu behar dira.

Helduekiko harremanaZer zerbitzu egiten diegu helduok

nerabeei? Zer egiten dugu beraienondoan? Helduok bi gauzatarako baliodugula esan daiteke:

1- Frontoiko horma bezala jokatze-

ko; pelota bota eta itzultzeko, horma-rik gabe ezin baita bueltatu.

2- Gertuko pertsona bezala ereduizateko.

Baina nerabeekiko erlazioa ez dabatere erraza. Ez dira haurrak eta eztahelduak ere. Etxean gauza batzuetara-ko haur kontsideratzen dira eta bestee-tarako ez. Haurrak ez direla erakusten

saiatzen dira eta helduekin norgehia-goka sistema mekanikoan sartzen dira.Materialki ezinezkoa da nerabeekinbizitzea eta norgehiagokarik ez izatea.Askotan eztabaidak nondik sortzendiren ere ez gara ohartzen. Guk heldubezala zerbait arrazoitzen dugu etahorri heltzen diogu behin eta berriz.Nerabeek, ordea, ez dute onartzen.Bilatu, probokatu egiten gaituzteeuren nortasuna baieztatzeko behargaituztelako.

Zer gertatuko litzateke gazte batmodaren arabera jantziko ez balitz?Bere etxean bizi bada eta kresta jartze-rakoan inork ezer esaten ez baldinbadio? Edo kalean inork begiratzen ezbaldin badio? Eta inor ez denean bera-rekin sartzen, inor beldurtzen ez due-nean? Miseria suposatuko luke, nera-beak probokatu beharra baitauka.Zertarako balio dio ikasle bati irakas-lea probokatu nahi duenean honekkasurik ez egiteak? Gatazka haueknerabeekiko harremanaren zati dira,erlazio hori osatzen dute. Eta gukgatazka horiek onartu egin behar ditugu.

Gakoa zera da: zenbat gatazka edukibehar ditugun eta zein gatazka mota.Ondorengo eztabaida gatazka horieknola bideratu, zein estrategia erabiliizango da.

Ikastetxean arau batzuk ditugu etahoriek betetzen ez baldin badituztegatazka sortzen da. Horrelako kasue-tan arau horiek baloratu behar ditugu.

“Garbi utzi beharda lehe-nengonerabeakdaudelaeta geroarazoak,eta ez alde-rantziz”


Denak dira garrantzitsuak baina ezbalore berekoak. Horregatik, gatazkanoiz den komenigarria aztertu behar da.

Baina nola jokatu behar dugu horre-lako kasuetan? Esate baterako, irakaslebat sintagma nominala zer den azal-tzen ari denean, atzeko ilarako ikasle-ak “a ze txorrada” esaten baldin badu,zer egin behar du irakasleak? Borrado-rea hartu eta bota, ezer ere egin gabeaurrera jarraitu, haserretu, ikasketaburuarengana bidali, hurrengo egune-an eztabaidatu gaia... Zein estrategiaerabili behar da? Zer espero du nerabehorrek? Bere eremua markatu nahiduen gelako liderra al da? Ala momen-tu horretan nabarmendu nahi duengizarajoa? Egoera hori modurik ego-kienean nola bideratu dezakegun jaki-tea da estrategiak bilatzea.

Horrek, batzuetan, komunikatzeaeskatzen du: esplikatzea, hezitzaileizatea. Guraso asko krisi puntu baterairisten dira; guraso txarra naiz, ezdakit zer egin, zer egin ote dut gaiz-ki... eta antzeko pentsamenduak etor-tzen zaizkie burura. Irakasleak ere,bakoitza bere klasean sartu, eta horre-tara mugatzen gara.

Nerabeekin hitz egin behar da, gau-zak esplikatu egin behar zaizkie,beraien jarrerak eta jokaerak ezagutubehar ditugu eta estrategiak elkar tru-katu. Adibidez, nola negoziatzen duzuetxera etortzeko ordua? Bila joatenzara, lo egiten duzu, berandu etortzenbaldin badira bronka botatzen diezu...estrategia horiek eztabaidatu behardira etxean.

Eta eskolan gauza bera. Beraiekinegon, hitz egin, eztabaidatu behardugu. Beraiengandik gertu dagoenpertsona positiboa izan behar dugu,beraiek sentitzen dutenaz arduratzengarenak, krisi egoeratan laguntzekoprest gaudenak, nerabeak gatazkabezala ikusten ez ditugunak. Gertuta-suna, sinpatia, behaketa, egunerokota-suna, elkarbizitza egon behar du.Eskolan ikasleen arazoez hitz egitekoordutegi finkoak daude, baina horrezgain, egun osoan zehar erlazioak lan-tzeko uneak daude.

Nerabeak eta taldeakNerabeen taldeak ez direla existi-

tzen esan ohi da, baina ez da egia.Nerabeak bakarka ez dira ezer, gauzagutxi egiten dituzte bakarka, betierreferentzia talde batean jokatzendute. Talde horretan euren arteko erla-zioa dago. Taldea nerabeen lan eremu-ko hezkuntza espazio klabe bat da.

Taldea gazte berdinen sekta da,elkartasunaren espazioa, antzeko espe-rientziak bizitzeko espazioa. Batu egi-ten dira eta arazoak dituztenean erelagunengana jotzen dute. Inoiz ezdugu lortuko nerabe batek, heldueneta bere taldearen artean aukeratubehar badu, helduak aukeratzerik.Horrelako egoeren aurrean taldearen-gana hurbildu behar dugu eta taldeabideratu.

Taldeak desberdin jokatzeko aukeraematen dio nerabeari: harro, langile,alfer, basati, umil, maltzur... Helduenaurrean, ostera, beti berdinak dira:serioak. Bigarren Hezkuntza oso ere-mu erakargarria zaie paper desberdi-nak jokatzeko, familia girotik at, gau-za berriak probatzeko gune egokia da.

“Helduoknerabeen-tzakoeredu gara,helduakizatekoproiek-tuaK,baloreak,irudika-tzenditugu”

E K A I N A

Bidal itzazu zure burutapenak irakasleeuskaldunon aldizkarira

B e r r i a k

GUTUNAK

Zuen kezkak,iritziak,desadostasunakitxaropenak,...adieraztekolekua izan nahidu.


TESTU LIBURUAKDOHAIN ESKURATZEKO

LEGE PROPOSAMENA

Estatu mailako Guraso ElkarteenKonfederazio Nazionalak (CEAPA)lege proposamen bat egiteko asmoadu. Nafarroako Herrikoa GurasoElkarteen Fderazioa ere Konfedera-zio honen barruan dago, eta beraketa ekimen horri heldu dio. Legeproposamena zeran oinarritzen da:derrigorrezko hezkuntzako testuliburuak dohainik izatea. Diputa-tuen Kongresuak lege proposamenaeztabaidatzeko 500.000 sinadurabehar dira, eta horretarako kanpainabat hasi dute. Helburua sinadurakopuru hori sei hilabetetan lortzeada.

Hezkuntza Liburuen EditoreenElkarte Nazionalak emandakodatuen arabera, Lehen Hezkuntzakoliburuak 8.000 eta 9.000 pezetaartean kostatzen dira. UBIko libu-ruak, berriz, 12.000 eta 13.000pezeta bitartean.

Aurten ere UEUk ikastaro anitzemango ditu Baiona eta Iruñeanuztailean zehar. Pedagogia sailaridagokionez eta aurreko urteetakoildoari jarraiki, normalkuntzareninguruan antolatu dira. Uztailaren14tik 18rako astean gauzatuko diraIruñean.

Ikastaroen helburua hizkuntza etakulturaren normalkuntzaren berriemateaz gain, errealitate desberdine-tan eragiten duten arazo eta gaiaklantzea da. Honekin batera, normal-kuntzarako oinarrizko informazioaaztertu eta igorriko da, eta lantzenari diren esperientzien berri emanbertara ekarriz esperientzia haueneragileak. Hizkuntza eta kultura, etabakoitzaren azterketa eta ekarpene-tatik abiatuta, normalkuntzan nolauztartzen diren agertzea da ikastarohauen asmoa.

Egitaraua:Uztailak 14, astelehena: Euska-

raren Normalkuntzarako UrratsakEskolan

9.30.- Hizkuntza ereduan sorrera,bilakaera eta egungo egoera.

Itziar Idiazabal (UPV/EHEkoFilologia Fakultateko irakasle kate-draduna)

11.30.- UEUko sarrera hitzaldia16.30.- Lehenengo eta bigarren

hizkuntzen jabekuntza.Iñaki Pikabea (UPV/EHUko Peda-

gogia Fakultateko irakaslea)Uztailak 15, asteartea: Euskara-

ren Normalkuntzaren Inguruanlandutako proiektu eta esperien-tziak

9.30.- Eskoriatzako Irakasle Esko-lak Hezkuntza Sailarekin burututakoesperientziaren azalpena eta ebalua-keta

11.30.- Nafarroako Sortzen-EKBtaldeak burututako esperientzia

Rikardo Ederra (Sortzen-eko koor-dinatzailea eta ILZko irakasle lagun-tzailea)

16.30.- Proiektu hauetan eskuhartu duten ikastetxeen balorazioa

Uztailak 16, asteazkena: EuskalKulturaren Normalkuntza Esko-lan

9.30.- Kultura hezkuntza eta Eus-kal Curriculuma

Xabier Garagorri (UPV/EHUkoPedagogia Fakultateko irakasle dok-torea)

11.30.- “Eleaniztasun goiztiarra”proiektuaren azalpena normalkun-tzaren ikuspegitik

Xabier Garagorri eta Itziar Elorza(Ikastolen Elkarteko hizkuntza arlo-aren arduraduna)

16.30.- “Jalgi”: euskal kulturarenzibermerkaturatzea

Joxerra Aizpurua eta AndoniSagarna (Jalgi-ko koordinatzaileak)

17.30.- “Kantutik jolasera”UEUko musika mintegiaUztailak 17, osteguna: Euskal

Curriculumaren inguruko pro-posamenak

9.30.- Elhuyar: Euskal HerrikoFauna (Ornodun lehortarrak), libu-rua eta CDa

Jon Larrañaga11.30.- “Euskal curriculumaren

osagarriak ordenadorearen lagun-tzaz”

GIEko Hezkuntza InformatikaTaldea

16.30.- “Ikaspilota” proiektuaEdu Berasategi eta Asier Mugika

(Araba eta Bizkaiko Ikasplota proiek-tuaren arduradunak)

Uztailak 18, ostirala: Euskara-ren Unibertsoa

9.30.- Hizkuntza Normalkuntza-ren Plangintza Orokorraren azalpe-na. Euskararen Unibertsoaren Jar-dunaldien ondorioak eta urratutakobidea.

Joxe Jabier Iñigo11.30.- Hizkuntzaren normal-

kuntza eskolanLore Erriondo Korostola16.30.- Astearen ebaluaketa eta

hurrengo ikastarorako proposamenak

Matrikula epea: ekainaren 2tik30era.

Informazio gehiago: Baiona, 11 J. Laffitte Karrika.

Tel.: (07-33) 5 59 25 60 56Bilbo, Concha Jenerala 25, 4.

Tel.: 94- 421 71 45 / 421 46 79

Be

rria

k UEUko Pedagogia ikastaroak


HONTZA

XALBADOR

Ekainaren 8an ospatu zen Adu-nan Gipuzkoa Eskola Txikien fes-ta eguna. Bertan Gipuzkoako 26eskola txikitatik 19 eskolek partehartu zuten egun osoan zehar. 26eskola hauetan ia 900 ikaslek ikas-ten dute gaur egun eta 70 irakaslearitzen dira guztira.

Aurtengo edizioaren leloa “Esko-la txikiak bizirik” izan da, etabizitasun hori aldarrikatu nahiizan dute. Jendeari herri eta auzotxikietan eskolak mantentzekoekimen garrantz i t sua dagoelajakin arazi nahi izan diote. Uda-lak, gurasoek eta irakasleak, guz-tiak gogor ari dira eskola txikien

alde lanean. Udalaren ikuspegitik,herri eta auzo-guneak bizirik etadinamikoak mantentzeko ezinbes-tekoak zaizkio eskolak. Eta EuskalHerrian, bereziki garrantzitsuakdira ingurugiroa, ohiturak, euska-raren erabilpenean eta beste hain-bat arlotan garrantzia dutelako.

Gurasoek bestalde, kalitatezkoheziketa nahi dute, eta gaur eguneskola tx ikiek eskola handiekdituzten zerbitzuak herrian bertaneskaintzen dituzte: ingelesa, soin-keta, 2 urteko gela eta abar.

Irakaslegoak ere oso harremanestuak lortzen ditu haurrekin zeingurasoekin. Haurren jarraipenaoso gertutik egiten dute. Haurrenartean oso dinamika aberatsa sor-tzen da eta ingurarekiko dutenerlazioa ere aberasgarria da.

Abantaila hauek denak aintzathartuta 1988z geroztik Gipuzkoa-ko Eskola Txikien Mugimenduailusioz ari da lanean. Eta lana egi-teaz gain, urtero-urtero festa giro-an elkartzen dira. Horrela, aurten,Adunan bildu ziren eta oso balora-zio positiboa egin zuten, gainera.Inaxio Oliveri Hezkuntza sailbu-rua ere hurbildu zen festara. 12urte arteko haurrentzat eskola txi-kiek i raungo dutela baieztatuzuen.

X. GIPUZKOAKO ESKOLA TXIKIEN EGUNAARRAKASTATSUA IZAN ZEN

Literatura unibertsalekobeste hiru liburu

euskarazLiteratura Unibertsala izeneko bildu-

maren 59, 60 eta 61. zenbakiak dagoe-neko euskaraz irakur daitezke:PierreAmbroise Choderlos de Laclosen “Harre-man arriskutsuak”, Herbert GeorgeWellesen “Gizon ikustezina” eta Sade-ko Markesaren “Justine edo bertutearenzorigaitzak” dira aipatu liburuak. JonMuñoz Otaegi, Miren Arratibel etaMikel Hoyos Sein izan dira itzultzaile-ak.

Euskal Itzultzaile, Zuzentzaile etaInterpretarein Elkarteak (EIZIE), Eus-ko Jaurlaritzako Kultura Sailak etaIbaizabal argitaletxeak sustatutakoproiektua da literatura unibertsalekoliburu esanguratsuak euskaraz eskain-tzekoa. Hemendik urtebeterako, bestebost liburu argitaratuko dituzte.


Euskaltzaleen bilguneak bihur-tu ziren Leioa eta Oion “Ibilaldia”eta “Araban Euskaraz”en ospaki-zunetan. 130.000 ibiltari ingura-tu ziren maiatzak 25ean ospatuzen 18. Ibilaldira. Bidean zehareman ziren ikuskizun ugariek etaateri egoteak festaren biribiltzeaekarri zuten inoiz baino jendetzahandiago bildu zen honetara.Nobedadea izan zen Daniel Tama-yo eskultoreak diseinatutako tes-tigua hango euskal hiztunen esku-rik esku ibili baitzen zirkuitoaribi bira eman arteraino. Garaibatean Gobela izeneko ikastolasortu zuten familiei egindakoomenaldiarekin hasi bazen jaial-dia, datorren urterako lekukoaLarramendi ikastolakoei paseazamaitu zen aurtengoa.

“Oion hegoak, Oion zangoak,Oion geroan, lur gorrian...pauso-ak marraztu bitez”

zioten “Araban Euskaraz”enaldarrikapen kanturako Jon Maiabertsolariak jarritako hitzek.Urtebatzu tartean itzuli berria daospakizuna Oionera berriz ere etalehengo aldi hartatik ArabakoErrioxan euskara gorabideandagoenaren seinale da gaur egun-go bertako euskaldun kopuruarengorakada. Euskal Herri osotiketorritako 40.000 euskaltzalekbaino gehiagok lagundu zutenlantegi horretan amore ez emate-ko . San Bizente ikastolako anto-latzaileak pozik agertu ziren 17.ekitaldi honetako festaren giroeta emaitzarekin. Orain hamalauurte egoitzaren berrikuntza lane-tan erabili baldin bazen han jaso-takoa, aurtengo bilketaz baliatu-ko dira DBHrako behar dutenegoitza eraikitzeko.

LEIOA ETA OION,EUSKALTZALEEN BILGUNEAK

Emakume eta gizonen artekoaukera-berdintasunaren alde lanegiten duten pertsona eta entita-teei saritzeko sortu ziren Emakun-de Sarien zazpigarren edizioak,Hezkuntza eta Kirol arloak kon-tutan hartzea du nobedaderikaipagarriena.

Antolatzaileen ustez, azken urtehauetan hezkuntza arloan askoaurreratu da eta horregatik, sariberri honekin profesional eta enti-tateek sexuarengatik diskrimina-tzaileak diren eduki formatzaileakaldatzeko lagungarriak izan dai-tezkeen materialak argitaratzenjarraitzea bultzatu nahi da

Be

rria

k

EMAKUNDE SARIAK


Ikastetxe publikogehienak A ereduaeskainiz sortu ziren.

Urteek aurrera egin ahala,ordea, B eredua ere gehituzen eta Aren gainetik jarrigainera. Eskariak, halaere, ez ziren horretangelditu. B eredukomatrikulazioen gorakadaikusita D eredua ereeskaintzen hasi zirenasko, eta horietako batdugu Donostikoa San JoseCalasanz herri ikastetxea.

San Jose De Calasanz DonostiakoAltza auzoan kokatzen den herri ikas-tetxea da. Orain dela 14 urte, hau da1983. urtean, B eredua eskaintzea era-

baki zuen, A eredua ere mantentzenzelarik. Auzoko eskaria zela eta, B ere-dua nagusi bilakatu zen eta 1995ean Aeredua desagertu egin zen.

Bertako irakasleriak “murgiltze sis-tema” ezartzea erabaki zuen 1995-96ikasturtean. Handik aurrera, besteneurrien artean, bai idazketa eta baiirakurketa ere euskaraz lantzea hauta-tu zuten eta oso emaitzak onak lortuzituzten gainera.

Dena den, Altzako beharrak ezagutunahian, bertako biztaleriaren iritziajaso nahi izan zuten. Altzako eskaria-ren neurrira egokitutako eskola eskain-tzea zen helburua.

Horretarako, orain dela hilabetebatzuk eskola-adineko seme-alabakdituzten familiengana jo zuten beraienhelbururako interesgarriak izan zitez-

keen datuen bila.Lan honetarako auzoaren egoera

kontuan hartu beharra izan zuten.60ko hamarkadaz geroztik, jende uga-ri joan zen Altzara bizitzera, eta gauregun familia gazteek osatzen dutegehiengoa. Aipagarria familia hauekdutela beraien seme-alabentzako ikas-tetxea aukeratzerakoan Donostia alde-ra jotzeko duten joera. Horrekin lotu-rik D ereduaren aldeko zegoen eskariazoharturik ez zitzaien bidezkoa iruditualtzatarrak auzoan bertan eredu horreneskaintza ez izatea.

Ondorio hauek guztiak auzokideenartean pasatako inkestetatik aterazituzten eta D eredua eskaintzeareninguruan zegoen eskari nabarmenakontuan izanik, eskaintzea erabakizuten.

A eta B ereduetatik D eta Bereduetara

Donostiako San Jose de Calasanz ikastetxea

Esperientziak

1.- A B D hizkuntz ereduen ezaugarriak ezagutzen al dituzu? Bai, oso ondo. %70Zerbait. %28Ezer ez. %2

2.- Etxeko harremanetan zer hizkuntza erabiultzen duzue? Erdera. %99Euskara era erdara. %1

3.- Familiako norbaitek ba al daki euskaraz? Bai (gehienetan ama)%40Inor ez. %60

4.- Familiako norbaiten artean ba al dago harremanik euskaraz? Bai. %25Ez. %75

5.- Zer garrantzia ematen diozu seme alabek euskaraz jakiteari? Ezinbestekoa. %35Nahikoa. %65

6.- Aukeratzen den ereduak seme alabak bere ikasketetan laguntzea baldintzatzen du?Ezer ez. %25Asko-nahiko. %75

7.- Zure ustez zein eredu betetzen ditu hobekien zuk dituzun espektatibak?D. %35B. %65

8.- Zer iruditzen zaizu etxetik hurbil dagoen ikastetxe publiko batean D eredua irekitzea?Oso ondo. %80Beste aukera bat. %20

Erabilera askotakoeranskailuekin osatuta

KIRIKO

BILDUMAren

bi ipuin berri

Tele

fono

ak:

Bai

ona:

(07

-33)

559

2560

56

Bilb

o: 9

4-42

1714

5/ 4

2146

79

Documents

hik hasi 19 alea.pdf · rriko herritar orok bi hizkuntzak eza-gutzeko eta menperatzeko dugun eskubidea bermatzeko eskolaratzea ... du eta EA eta CDN aztertzen ari dira. Nafarroa: