Hikmet Kivilcimli - Ikinci Kuvayi Milliyeciligimiz - Mbk'Ne Mektuplar

7/29/2019 Hikmet Kivilcimli - Ikinci Kuvayi Milliyeciligimiz - Mbk'Ne Mektuplar

1/101

Yaynlar

kinci

Kuvayimilliyeciliimiz(M.B.Kne iki ak Mektup)

Dr. HikmetKvlcml


2/101

kinci Kuvayimilliyeciliimiz(M.B.Kne iki ak Mektup)

Dijital Yaynlar

ndir - Oku - Okut - oalt - Dat

Bu kitap ilk defa: 1965 ylnda Tarihsel MaddecilikYaynlarnda yaynlanmtr.

Bu kitap KXz sitesinin dijital yayndr.Kar amac olmadan, okumak ve okutmak iin, indirmek, dijital olarak

basmak ve datmak serbesttir.

Alntlarda kaynak gsterilmesi dilenir.

Yaynlar

Dr. Hikmet Kvlcml


3/101

NDEKLER

NSZ 7

KUVYMLLYECLMZ

(GEREKE)

"GEREKE"NN NSZ 13

PROGRAM GEREKES 15

I- Kodaman ehir Bezirganl 18

II- Tara Hacaal 19

D.P 29

V.P 43

KNC KUVAYMLLYECLMZ

M.B.K'YA BRNC AIK MEKTUP

I- TARH GEREKLERMZ

Dirlik Dzeni 59

Kesim Dzeni 59

Modern Sermaye-Kadim Sermaye 60nklap - rtica 60

II- SYAS GEREKLERMZ 61

Merutiyet 62

Birinci Cumhuriyet 63

III- NE YAPMALI?

1- Meruiyet Kavray 662- Kitle Kavra 66


4/101

MBK'YE KNC AIK MEKTUP

NKILAPI M.B.K'YA KNC AIK MEKTUP

1- M.B.K. ABUK MU GTMEL? 73

2- ENFLASYON NN GELD? 75

3- BLNSZ TCARET NASIL GTMYOR 77

4- DI YARDIMIN YZ 82

A- Askeri Yardm 83

B- Ekonomik Yardm 84

5- KEND KENDMZE YARDIM 87

A- Kyde Toprak Reformu 88

B- Kentte Bilinli Ticaret 90

C- Siyasette Ucuz Devlet 91

6- EKONOMK 92

A- Ar Sanayi 93

B- Tekilatl Millet 95C- ncelik Kltre mi Ekonomiye mi Verilmeli 97

7- POLTK 100

A- Siyaset 101

B- Doktrin 104

C- Parti 107


5/101

N S Z

Demokrat Parti'nin Trkiye'ye demokrasi, yani Trkiye halkna daha ra-

hat bir yaama getirmeyecei, douundan belliydi. nk onu karnnda b-

ytp, nice umutlarla douran CHP ile iki usta cambaz gibi siyaset ipini

karlkl paylatklar vakit, ne olduklar anlalmt. "ki "Ana" Parti (bakahibir parti doar domaz byle "Ana" sayiamamt) arasndaki btn d-

v: Kr paylam uruna kopuyordu. CHP kr 25 kiiye yedirmiti; DP 400

kiiye letirmek istiyordu. Millete den, sanki lmlerden lm beenmek-

ti: 25 kii mi yiyecek, 400 kii mi? Bereket, milletimiz iin bu yanna

aldrmad. Oyunu DP'ye verdi. Bir de ne gryorsunuz? DP iktidaryla birlik-

te; kr 25 kiinin deil, neredeyse 2 buuk kiinin, yani 3 kiinin milyoner ol-

masna yarad."(Gereke, s.26)

Yesinler, denecek, Batl kapitalistler de yemiyor mu? Fakat, Bat hzla iler-

liyordu. "Resmi rakamlara gre 24 memleketten sanayisi en geri lkenin Tr-

kiye olmas, korkun bir eydir. Amerikan smrgesi Filipin'de sanayi %18,5

iken, Trkiye'de Demokrat Parti'nin iktidarndan nce %15,5 idi. DP iktidarnn

nc ylnda %12,9'a dt!"(Gereke, s.27) Bu gerekleri aklamak su-

tu. yleyken: "Korku, hibir hastala ila deildir. Tersine, her illetin ba

korkudur. Vatan akn sylemekten korkar hale gelmektense, lmek daha iyi-

dir."(Gereke, s.5) Diyen bir avu ii, Vatan Partisi'ni kurdular, ve "Kuvayi

Milliyeciliimiz" adl yaynla davranlarnn "Gereke"sini yaptlar. Orada

balca u prensipler akland:

1- "Osmanl mparatorluunda sermaye, tefeci-bezirgan ekliyle ylesine

azmt ki, en sonunda mtegalibelie doru soysuzlaarak, memleketi bo-

du."(G.,7) Yarm yzyldr bel balanlan "sermayedarlarmz, 'kk darda'

kaldlar"(G., s.8) "Kuvayi Milliyecilie kadar her yerde, vatana ve millete iha-

neti kitabna uydurup savunmaktan ekinmediler."(G., s.16)

2- "Vatan yeni bir KUVAY MLLYEC mukaddes hamlesi cennetletirebi-

lir. "KNC KUVAY MLLYE hareketine iddetle muhta bulunuyoruz."

3- "ktisadi KURULU HAREKETMZDE bilfiil teebbs, tekilatlandrmay

ve kontrol... ounluu, bilinlilii ve tekilatll o kadar kuvvetle temsil eden,


6/101

demokrasimizi nde savunan SINIFIMIZ baarabilir." "Vatan kartalmzn

ii kanad ile ykselebileceini dnrken, bu kartaln dima yerindeki

aydnlar, gvdesi yerindeki alkan kylleri ve esnaflar ayn vcuttan sayyo-

ruz."(Gereke, s.30,40)

Gerekenin zerinden 3 yl gemedi. Vatan Partisi'ne o kadar hnla vuran-lar, onun tehisine geldiler, yahut gelmekten baka kar yol bulamadlar.

Bata mteveffa A.Menderes, dinleyicilerine soruyordu: "ktisadi stikll M-

cadelesine inanmayanlar.. stikll Mcadelesine de inanmayanlar kmad

m?" (zmir rhtmnda sylev, 14.10.1956) Ondan bir yl sonra da, bana

altm ylnda gelecekleri sezmie haykrd: "te ve dta siyaset bezirgan-

lar.. Beynelmilel siyaset karaborsaclarnn mseccel simsarlar, Trk milleti-

ni. KTSAD ve dolaysyla siyasi stikllinden mahrum etmek istemektedir-

ler." (9 Austos 1957, nebolu sylevi) Bu ak itham "syleyene deil, sy-

letene bak"malyd. Seimin scak sava geince, syleyenler szlerini unuta-

caklar, ama sylenenler olduklar gibi kendilerini dayatacaklard. Onun iin,

15 Austos 1957 gn ancak baslabilen Gereke'nin nsz yle bitti:

"Olaylarn kendiliinden geliimi ile, ikinci Kuvayi Milliye seferberliimiz iste-

sek de, istemesek de, gnn meselesidir."

DP, diini skp, iki buuk yl daha olaylar zorlad. En sonra, o tarih gidii-

nin "Temyiz ve stinf olmayan" kesin hkm 27 Mays 1960 gecesi anszn

kendisine tebli edildi: Normal ve barl akna braklmayan ktisad kinci

Kuvayi Milliyeciliimiz, bask artnca, iddete bavurup zorla, hi beklenilme-

yen yerden patlak verdi. Ertesi gn u telgraf ekildi:

Mill Birlik Komitesi Bakan ve T.C. Devlet ve Hkmet Bakan

Sayn Orgeneral Cemal Grsel Ankara

Tarihimizde dim kuvvetle arpan kalbimizin; yiit Ordumuzun ktle

ba ediriini hula selmlarm.

kinci Kuvayi Milliye Gaznz kutlu olsun.

Gerek Demokraside Allah yanltmasn.

Vatan Partisi Genel Bakan

Dr. Hikmet Kvlcml

1 Haziran 1960 Cuma gn Vatan Partisi'nden kiilik bir heyet, Parti

Genel Bakanl'nn "Birinci ak mektubunu" Milli Birlik Komitesine gtrd.

2 Haziran 1960 gn, M.B.K. Bakannn genlie verdii u deme iitildi:

"unu iyi bilelim ki, en byk derdimiz ve zdrabmz cehaletimizdir". 4 Hazi-

ran 1960 gn "T.C. Devlet ve Milli Birlik Komitesi Bakan Sayn Orgeneral

Cemal Grsel"e gnderilen ksa yazda deniliyordu ki: "Memleketimizde bug-


7/101

ne kadar yalnz askerlerimizin deil, profesrlerimizin dahi siyasetle urama-

lar yasakt. lim hayattan ve pratikten kt iin, maalesef, profesrlerimiz

de memleket siyasetinde tecrbeli saylamazlar."Ve bu kanyla, Birinci Ak

Mektup'ta zetlenmi bulunan sosyal-politika grnn Ekonomi-Politika so-

nular, pratik bir "M.B.K'sna kinci Ak Mektup" olarak, 24 Austos 1960 g-n M.B.K'ya elden sunuldu.

29 Haziran 1960 gn sayn Grsel'le gazeteciler arasnda bir konuma

geti:

SORU: - "Solcu partiler de faaliyete geebilecek mi?"

CEVAP: - "Ben hrriyetiyim. Memleketimizde Komnist Partisinin muvaf-

fak olacana inanmyorum. Bir Sosyalist Partinin lzumuna inanyorum.

Memlekette meselelerin halline yardmc olabileceini tahmin ediyorum."

12 Austos 1960 gn, M.B.K. hkmetinin yetkili bakan, radyolarda ugerekleri yaynlad: "Bankalarmz adeta tefeci halini almtrlar.. ktidar par-

tisinin mensubu ve yrn olan kodaman tccarlar.. parayla oy satn almak,

adam kandrmak iin milyonlarca lira topluyorlard... Tccar, tabii kaz gelecek

yerden tavuk esirgemez. Ucuz faizle ona ucuz kredi alr. Bir de ithal msa-

adesi verilir. Bylece, dardan mal getiren tccar, maln karaborsa fi-

yatndan satar. Paray verdikten sonra, birka mislini kartr."

18 Eyll 1960 gnl gazetelerin ba sayfalarnda, 36 puntoluk harflerle u

manet okundu: "KNC KUVAYI MLLYE" "Korunmaya muhta ocuklarla il-

gili seminerde bir konuma yapan M.B.K. yesi Kurmay Yzba Muzaffer z-

da yle dedi: "-Biz kinci Kuvayi Milliye nesliyiz."

Demek, "kinci Kuvayi Milliye" seferberliini gnn meselesi saymakla, ne

kendimizi ne milleti yanltmamtk. Bu bakmdan, Birinci "Kuvayi Milliyecilii-

miz" gerekesiyle, kinci Kuvayi Milliyeciliimiz anlayn belirten Ak Mektu-

bu yaynlamay, 28 yl nce domam, 10 yl nce ocuk, 5 yl nce dalgn

delikanl olan genliimize kar bir bor ve hizmet bildik.

Dr. Hikmet Kvlcml


8/101

KUVAYMLLYECLMZ

(GEREKE)

"GEREKE"NN NSZ

Bu kitapk 1954 yl, pratik bir maksatla kaleme alnd. Maksat: Birin-ci Kuvayi Milliye hareketinden kacak derslerle, ikinci bir ekonomik Ku-

vayi Milliye lzumunu belirtmekti. Birinci Kuvayimilliye Seferi: Topluluu-

muzu boan i ve d tesirli TEFEC-BEZRGAN kabusuna kar idi. kinci

Kuvayimilliye Seferi: Ayn kabusa kar, toprak reformu ve ar sanayi te-

melleri zerinde, modern halk teebbs, tekilat ve kontrol altnda,

ekonomik, itimai [sosyal] kalknmamz millete mal etmekti...

Eser, Vatan Partisine fikir zemini oldu. Vatan Partisi, en derebeyice

tepkilere urad. amadk. Sabrla bekledik. Bugn, Sayn Bavekilimiz

Adnan Menderes aynen yle buyuruyor:

"te ve dtaki siyaset bezirganlar, el ele vermek suretiyle, Trk mil-

letini bu itil [ykselme] yolundan saptrarak, onu ekonomik ve dolays

ile de siyasi istiklalinden ksmen olsun mahrum etmek istemektedirler."

(9 Austos 1957, nebolu)

Demek, Birinci Kuvayimilliye savamzdan 38 yl sonra, ok partili de-

mokrasi denemelerimizden 12 yl sonra, Vatan Partisi "GEREKE"sinden

4 yl sonra "ktisadi ve dolaysyla siyasi istiklalimize"kastedebilecek kuv-

vetler vardr. Bavekil devam ediyor:

"Memleketin ekonomik inkiafn [ekonomik gelimesini] nlemek

suretiyle, onu d pazarlara ak bir istismar sahas halinde teslim et-

mek ve siyasi istiklalimizi bu yoldan tazyiklere [basklara] maruz brak-

mak istikametinde ili dl alanlar, Trk milleti mutlaka malup ede-

cektir." (nebolu nutku)

Vatan Partisi o tehlikeye kar, bu mitle kurulmutu. O zaman, atmz

kutsal milli davamz feci bir tela iinde lekelemeye abalayanlarn, hangi i

ve d millet dmanlar olduklarn ok iyi tanyorduk. Bunlar gayet sinsice,


9/101

D.P.nin iyi niyetlerini "ak bir istismar"a uratmak istiyorlard. Fakat, idea-

list ve gerek vatansever D.P.lilerin er ge tepki gsterecekleri muhakkakt.

Menderes'in son hamlesini, yaklaan seimlerin demagojisi zannedenle-

re hak verdirmeyecek sebepler var. Menderes hkmetleri, (CHP'nin

hazrlad ve vnme vesilesi yapt) LBERASYON tuzan atlatr atlat-maz, her ne pahasna olursa olsun sanayileme gayreti gtt. Bu uur-

da, TEFEC-BEZRGAN ebekelerine kaptrlan frsatlar herkesten iyi gr-

d. 1955'ten beri, mspet ne yaptysa, toptan hepsini amura bulamak

isteyenleri bizzat tehis etti. Menderes'e gre; o tefeci bezirganlar imdi:

"Ne diye Anadolu'nun kylerine ve kyllerine su getiriyorsunuz, bent

yapyorsunuz, fabrika kuruyorsunuz? Ne diye bu ilere bu kadar masraf

ediyorsunuz, demektedirler. "Onlar size yaptklarmz ok gryorlar,

nk onlar, sizin nafakanza gz dikmilerdir."Menderes: "Beynelmilel siyaset karaborsaclarnn mseccel simsar-

larn"tehir ederken diyor ki: "Demokrat Parti kylnn ve halkn ve aziz

Trk milletinin menfaatlerini en stn tutan ve onu koruyan partidir." n-

allah, kylnn kitlece tekilatlanp topraklandrlmas ve cihaz-

landrlmas, zirai kalknmamza temel yaplr. Menderes: "Ar Sanayi -

ileri Sendikas Bakan" seiliyor. nallah, ar sanayi maddesiyle, de-

mokratik ii ruhu, snai kalknmamza temel yaplr. Derebeyi art tefe-

cilerle et-trnak olan komprador bezirganlar, inallah bilinli ticaret veucuz devlet ihtiyacmz nnde imana getirilirler. nallah Menderes, ky-

llerin Babakan, iilerin sendika Bakan kalr. Her yiidin bir yourt

yeyii olur. ["Bilinli Ticaret" fasl u cmle ile balar: "D ticarette,

yalnz malmz alann deil, malmz deeriyle alann mal, milletleraras

mnakasa [eksiltme] yolu ile alnacak ve ilh..."(Vatan Partisi programnn

26, 27, 28. sahifelerine bakla]

Vatan Partisine gre: Olaylarn kendiliinden geliimiyle, kinci Ku-

vaymilliye seferberliimiz, istesek de, istemesek de, gnn meselesidir.

Bu meseleyi bir keciinden de "GEREKE"miz aydnlatacaktr, sanyo-

ruz. Szlerin buruk ve eki taraflar, ilk hamllna balansn. Bir parti-

nin klasik edebiyat arasna girmi ve ana izgileri doru km bir

yaznn kusurlarn rtu etmeye kimsenin hakk yoktur. Yalnz, 1954'ten

sonra ele geip de, aklamaya yarayacak olaylar sayfa altlarna "Not"

etmekten kendimizi alamadk.

Mbarek ekonomik ve sosyal kuvayimilliye seferimiz, sevgili milletimi-

ze uurlu olsun.

15 Austos 1957 Sultanahmet


10/101

PROGRAM GEREKES

"Vazifeye atlmak iin, iinde bulunduun

vaziyetin imkan ve eraitini dnmeyeceksin!"

(Mustafa Kemal. "NUTUK", sahife 646)

Korku, hibir hastala ila deildir. Bilakis, her illetin ba korkudur.

Vatan akn sylemekten korkar hale gelmektense, lmek daha iyidir.

Mustafa Kemal diyor ki:

"stikbalde dahi seni (stiklal ve Cumhuriyet) hazinenden mahrum et-

mek isteyecek dahili ve harici bedhahlarn [ktlk isteyenler] olacaktr...

Dmanlar, btn dnyada emsali grlmemi bir galibiyetin mmessili

olabilirler. Cebren veya hile ile vatann btn kaleleri zaptedilmi, btn

tersanelerine girilmi, btn ordular datlm ve memleketin her ke-si bilfiil igal edilmi olabilir. Btn bu eraitten daha elim ve daha va-

him olmak zere, memleketin dahilinde iktidara sahip olanlar gaflet ve

dalalet ve hatta hyanet iinde bulunabilirler. Hatta iktidar sahipleri ah-

si menfaatlerini mstevlilerin siyasi emelleriyle tevhit edebilirler. Millet

fakr zaruret iinde harap ve bitap dm olabilir. Ey Trk stiklalinin

Evlad! te bu ahval ve erait iinde dahi vazifen Trk stiklal ve Cum-

huriyetini kurtarmaktr."

Vatan Partisi, kulaklarnda bu t nlayarak dodu.

Bir insan sevdiinden maa alrsa, aknda samimi olur mu?.. Belki.

Fakat ayn insan, akndan tr kahr ektii srnd halde gene sev-

diine bal kalrsa, onu hislerinde samimi saymak elbet daha caizdir.

ktidardan faydalanm partileri, sevgili Trkiye'mizin nz niymetiy-

le perverde [nimetlere alm] olduklar iin vatan aklarnda mutlaka

pheli grmek hakszlktr. Lakin, Vatan Partisi kurucular iinde, fiyse-

bilillah [Allah yolunda, karlk beklemeden] halk ve memleket aklar y-

znden kahr ekmi kimseler karsa, hi biri maal vatanperver deil-

lerdir diye, onlarn vatan aklarn belirtmeleri ok grlecek midir?.. Bu,

insafszlk olduu kadar, byk bir samimiyetsizliktir de.


11/101

Vatan Partisi, inanlarnda iliklerine kadar samimi insanlarn toplu-

luudur.

Siyasette "YAPTIKLARIM" ile konuulmaz, "YAPACAKLARIM" aranr. Va-

tan Partisi, yaplanlar zerinde, yaplacak eylere pratik faydas bakmndan

duracaktr. Olanlar olmutur, yapacaklarmza bakalm.TRKYE vatanmz, dnyann ilk byk medeniyetlerine beik olmu

bereketli topraktr. Fakat, acyla biliyoruz: Modern medeniyette en geri

kalm yerlerdeniz. Bu gerei grmekten korkmuyoruz. Sular, havas,

gnei, topra ile sahici bir cennet iklimi yaayan lkemizin, en ileri

dnya memleketleriyle atba gidebileceine gveniyoruz. Selim IlI'ten

Merutiyet inklabna kadar gemi btn slahat [reformlar], en gzel

miraslarmzdr. Kuvayi Milliye geleneimiz, vatann cennetlemesi yo-

lunda en yakn temelimizdir. Kuvayi Milliyeci kurtulu hareketimiz, yur-dumuzu STKLALe kavuturmutu. Atatrk: "Ey Trk Genci!... diyordu,

birinci vazifen Trk stiklalini, Trk Cumhuriyetini ilelebet muhafaza et-

mektir," Yani, Kuvayi Milliyeci ruhu, vatan STKLAL ve CUMHURYET'ini,

artsz kaytsz genlie emanet etti. 1919'dan beri 36 yl geti. O za-

manki ocuklar bugnn genleri, o zamanki genler bugnn olgun in-

sanlar haline geldiler. Cumhuriyetle beraber doarak bym, yalnz

istiklal havasyla teneffs etmi olan o yeni nesiller, vatann her iinde,

Kuvayi Milliyeci atalarmzn geleneine dayanarak, sz ve i sahibi ol-

makla kalmamal, teebbs de ele almaldrlar. Vatan, yeni bir KUVA-

Y MLLYEC mukaddes hamlesi cennetletirmelidir.

Trkiye'de baka partiler var. VATAN PARTS'ne lzum var m idi?

Evvela, parti demek, taraf demektir. Partilerden her biri vatan yk-

seltmeye altndan bahseder. Her partinin murad birdir. Yurttalar

saadete kavuturmak. Ama, rivayetler muhteliftir. Memleketi bir vcut

sayarsak, bu vcuda hangi vatandalar topluluunu kanat yapacamza

gre parti kurulur.

Geri, ykseltilmek istenen ey, daima milletin btndr. Millet b-

tn dnda kalan parti, kt bir tarikattr. Ona siyasi parti sfatn tak-

mak, siyasete iftira, yahut gln bir iddiadr. Bununla beraber, millet

btn iinde hangi kanad baa geirmek istiyorsak, o kanadn parti-

siyiz. Btn modern milletlerde ilmi particilik byle olur. Aksini dn-

mek veya sylemek, bakalarna kar aldatma demagojisi, kendi vic-

danna kar da samimiyetsizliktir.

Cumhuriyetimiz, modern bat medeniyetini kendisine rnek tutmakla

ie balad. nk, memleketin alnna vurulmu derebey art Asyallk

damgasn silmek ba hedefti.


12/101

Bat lkelerinde modernleme, sermayedarlar kanadnn millete n-

derlik etmesiyle yrd. nk, sermayedarlar, ahsen girikin kimseler-

dir. Ferdi yz misli, bin misli kuvvetlendiren SERMAYE adl sosyal bir ci-

haza sahiptirler. Devaml ticari mnasebetleri sayesinde hem yurtlarn,

hem dnyay daha yakndan tanrlar. Sermayedarlarn kltr satn alacaknakitleri ve siyasetle uraacak vakitleri vardr ve ilh. ve ilh Btn bu

sebeplerle, bizim dahi bugne kadar gelmi gemi slahat ve inklap ha-

reketlerimiz, hep iverenlerin kanad ve ruhu ile rpnd. Gene ayn se-

beplerle, Trkiye'mizde mevcut partilerin hemen hepsi, o kanadn ve o

ruhun ana fikir ve temayllerine dayanrlar.

verenler kanadyla, Trkiye'yi ilerletmek isteyen partilerin, memle-

keti sahiden ilerletmek gayelerinde samimi olmalarndan baka bir ey is-

temiyoruz. Ancak, Vatan Partisi, o kanadn Trkiye'yi cennete evirecei-ne inanmyor. Bu kanaat, kuru iddia deildir. Saltanat devrinin slahat-

larndan, son yarm demokrasi denemelerine kadar gemi uzun tecrbe-

ler, kanaatimize durmadan hak vermitir.

yle ki, bizim bir felaketimiz var. Avrupa'da modern ykselii sana-

yi sermayesi baard. Sanayi sermayesi orada hem medeniyeti, hem va-

tan yaratan, benimseyen ve koruyan bir kudret oldu... Osmanl mpara-

torluumda sermaye, tefeci-bezirgan ekliyle ylesine azmt ki, en so-

nunda, tpk batan kadim medeniyetlerde olduu gibi, mtegalibelie

doru soysuzlaarak, memleketi bodu ve kleletirdi ve bir trl sana-

yileme derecesine ulaamad. Onun iin, bizde VATAN, daha ziyade d

tecavzlere kar halk ynlarnn nefsini koruma igdsnden dodu,

daha ziyade d mnasebetler konjonktr altnda gze arpt. lk sla-

hatlar harp bozgunlarndan ilham ald. "Dveli Muazzama"nn toplar

nnde Kanunu Esasiler ilan edildi. Hl "yabanclara kar ayp" korku-

su, kendi kendimize kar saygszl mbah grmek manasnda bol bol

kullanlmaktadr.

Merutiyet ve Cumhuriyet reformlar zerinde, bezirgan sermayemiz

ticaret sermayesine, tefecilik Hacaala doru geliti. Birinci Cihan har-

binde zaruri hale gelen sanayileme hareketi, Cumhuriyetin Teviki Sa-

nayi kanunlarna ramen, kinci Cihan harbinin mthi kamsna ra-

men, ciddi rekabete gs gererek bal bana yaayacak bir grbzl-

e eremedi... nk, ieride hl ar basan, kadim bezirgan gelenekli ti-

caret sermayesi ile, tefecilik temeline dayanan Hacaalkt. Beride, mo-

dernlemek istendike mtehasss lazm, dardan.. yol kpr lazm,

dardan, fabrika lazm, dardan. Byk tccarn gz Paris'te, Lon-

dra'da, Newyork'ta, Hacaann gz Mekke'de, Medine'de, am'da. Bi-


13/101

ri ahireti zler, tekisi yabanc hayran kozmopolit. Bylece, en yzde

yz yerli malmz olan bu iki zmrenin, vatanmzn iiyle kaygs ve ilgisi

kuvvetlenmedi. Sanayinin keif, icat ruhunu benimsemeyen, medeniyet

ve vatan yaratc gerek kudrete eriemeyen sermaye, Bat lkelerinin

byk firmalarna ajanlk yapmaktan daha mhim i gremedi. Bir szle,Sermayedarmz "Kk darda" kald.

O kadar ieride ve kkl sanlan eyin, bu derece kksz ve darda

kal tezadn en yakn olaylarla ksaca gz nne getirelim.

C.H.P.sinin eyrek asrlk diktatrlnden ikayet etmeyen kal-

mamt. Lakin, onun bu ite, -dayand sosyal temel bakmndan,- hakl

olduu taraf daima unutulmutur. C.Halk Partisi de, ana fikirlerinde, fa-

raza bugnk Demokrat Parti'den kl kadar ayrlmaz. Onun hedefi de,

Bat medeniyetini "artsz kaytsz" Trkiye'de gelitirmektir. O da, me-deni ykseliimiz iin "iverenler" kanadn bata tutmak ister. Yalnz,

Halk Partisi, Kuvayi Milliyeci tecrbelerle, daha ilk gnden hangi insanla-

ra dayandn biliyordu.

Bu insanlarn i yzlerini, heyecanl bir roman gibi, Mustafa Kemal'in

NUTUK'unda okuyoruz. O insanlar, yani eski idareci st tabakalar, balca

iki zmre idiler.

I- Kodaman ehir bezirganl II- Tara Hacaal

I- Kodaman ehir Bezirganl: Kuvayi Milliyecilerin karlarna da-

ha ilk admda dikilen birinci gruh byk merkez ehirlerin byk tccar-

larydlar. Onlar, eski idareci st tabakalara mensup ttihat bakiyyets-

syufu [kl artklar], bir takm beylerin, hanmlarn, paalarn

azlaryla, Kuvayi Milliyecilere tek ey nasihat ediyorlard. "Trkiye ken-

di bana yaayamaz. Amerikan mandas olalm!"

Onlar, ne istiklal, ne milli eref, ne insani izzetinefis tanyorlard. Vur-

gun ve kr istiyorlard. Milli mcadelede onbala kan bir hanm, 10

Austos 1919'da "Sver olan istikllimizi" brakp, "Filipin" (Amerikan

mstemlekesi) gibi "parlak refah" (!) bulmak iin, "zzetinefsimizden

epeyce fedakarlk etmemiz lazm geliyor"diyordu. "stanbul'daki Ameri-

kallarn "Manda'dan korkmayalm" szcln yapan bir bey "Kelime-

nin ehemmiyeti yoktur.. buyuruyordu. Manda altna girdik demeyelim de,

isterlerse (Devleti ebed mddet olduk-) diyelim."

O zaman, dnld. "Amerikan Mandas" laf yerine "Amerikan m-

zahereti" (Amerikan Yardm) ad takld. Bylece, Amerikan yardm, hi

de ikinci cihan harbinden sonra zuhur etmi bir usul olmuyordu. 1919 Si-

vas Kongresi'nde, Amerikan mandasnn heyulas, bak srt kadar bir ke-


14/101

lime oyunu farkyla g atlatlabildi. Lakin, Kuvayi Milliyecilik, atlatt

tehlikeyi kolay kolay unutamad.

II- Tara Hacaal: Kuvayi Milliyeciliin karsna dikilen ikinci

gruh, Birinci Cihan harbinde hayli gelimi ve stanbul kozmopolitleriyle

kaynam bulunan tara hacaalaryd. Bunlar Anadolu'muzda grlenen basit istiklal hareketine kar, derhal "Memleketimize takm takm Bol-

evikler girdi." (Atatrk'n Dervi Paaya teli), yahut "Hilafete kar isyan

edildi." (Diyarbakr Kolordusunun Atatrk'e teli) diye, kyamet koparyor-

lard. Rafet (sonraki paa), "Sivas ve Amasya ehirleri halk pek mlev-

ves (kark, kirli)" diyor, M. Kemal, "Noktai nazar biraderileri pek mu-

sip" cevabn veriyorken, hep o kasaba hacaalar murat ediliyordu."

(Nutuk, s. 45) Sultan kabinesinin dahiliye ve harbiye nazrlar, Kuvayi

Milliyecileri tevkif ettirmek iin gnderilen Ali Galibe, "Sivas muteberanehalisini [itibarl kimselerini]... her suretle muzaherete (korumaya) hazr"

gsteriyorlar, "mteneffizan (nfuzlu kimseler) tarafndan sureti mahsu-

sada muavenet [yardmc] olunaca" yazlyordu. Saltanatn, "itibarl"

(muteber), ve "nfuzlu" (mteneffiz) sayd kimseler, Anadolu halkn

slk gibi emen kasaba eraf, ayan ve mtegalibesiydi.

Sait Molla, ngiliz casusu rahip Fru'ya, "etelerimizin (irtica eteleri-

nin) Rumlara kar ikaa edecekleri harekat tecavziyyeyi esas ittihaz

ederek Kuvayi Milliye'nin asayii ihlal ettiklerini ileri srerek, ngiliz mat-buatnn Kuvayi Milliye aleyhinde neriyatta bulunmasnn teminini" rica

ediyordu. Anadolu'da derebeyi art unsurlara dayanan irtica, srtna

peygamber hrkas giymiti; evliya sar ve medrese cbbesiyle, Kuvva-

yi Milliyecilii "Bolevik" damgasyla aforoz ediyordu. Ama, o srada ken-

disi, bal gibi yabanc parasyla vatan satyordu. Hem o paray pazarlkla

istiyordu. Sait Molla, stanbul'u igal eden mstevlilerden [istilac]: "Be-

nim kisvei zahiriyemin (grnteki kyafetimin) hayluleti hesabyla",

"evvelki tahsisatn sarf olunmasndan, yeniden tahsisat" dileniyordu. Ge-

ne bir yabanc casus hakknda rahip Fru'ya u cmlelerle yaltaklanyor-

du: "M.K.B. (bir ngiliz casusunun rumuzu) fasih Trke'si sayesinde m-

him rol eviriyormu. Hele hocalna diyecek yok!"

ngiliz papazlaryla gizlice kucaklaan stanbul mollalarnn casus-

latrdklar kimseler ve hoca klkl ngiliz casuslarna yataklk edenler,

Anadolu hacaalarydlar. Onlarn milli kurtulu hareketini arkadan vur-

durmak isteyen irticalarn, kuvvayi milliyecilik epey glkle bastrd. La-

kin, atlatt tehlikeyi kolay kolay unutamad.

Gryoruz. "Kk ieride" grnen, hakikatte kkleri vatanmzn

barn, ekonomi temelimizi gizli gizli kemiren tefeci tara hacaal


15/101

dahi, tpk byk ehir bezirganl gibi, d istilaclardan, topraklarmza

girmi saldrganlardan medet umuyorlard. Bu manzara karsnda, mil-

let iin fark, lmlerden lm beenmeye benziyordu. Byk ehir ko-

damanlar, Amerikan mandasn; tara aalar ngiliz mandasn mna-

sip gryorlard.Hi birisi millete inanmyor, istiklale yanamyordu. nk, Trkiye

halkna kar, yabanc kuvvetinden baka silahlar kalmamt. nk, her

iki taraf da "Memleketin efendisi" geindikleri halde, "Kk darda" te-

mayllerin ordugah idiler. (Birinci Kuvvayi Milliye hareketimizi baltala-

yann kim olduu 1 Ekim 1957 gnl, lalettayin bir tefrikadan okuyalm:

"1333 yl Haziran.. Byk Millet Meclisi iki ay evvel alm... Musta-

fa Kemal Paa Ankara Ziraat mektebindeki Genel kararghnda... vali

telala u kt haberi veriyor: Yozgat isyan km. Asiler tekmil ehrehakim." "syan; apanoullarndan Halit, Celal ve Hakk kardelerle,

derebeyilerden Muhlis, Mahmut ve Salih idare ediyorlard. Ellerinde top

ve mitralyoz da bulunan asiler, kendilerine boyun emeyenleri merha-

metsizce ldryorlard. "

Milli hareket dmanlnn altn kartrdn m, kan "APANOLU":

Ecnebi igal ordularyla el ele vermi Sultann sadk derebeyileriydi...)

Byk ehirlerimizin kodaman bezirganlar, memlekette milli sanayi-

nin kurulmasndan ziyade, Avrupa'daki yabanc firmalarn Trkiye acen-teliini yapmakla geiniyorlard. timai durumlar ve ekonomik menfaat-

leri yabanc nfuz ve himayesini zemzemle ykyordu. Amerikan mandas,

yahut Amerikan "mzahereti" onlara ana stleri gibi helal ve tatl geliyor-

d u . Gbek balar yabanc sermayeye bal kalan bu zmreleri, Kuvva-

yi Milliyecilik vesayet altnda idare etmekten baka kar yol bulamad.

Tara hacaalar da, Trkiye'nin modern kalknmasndan ziyade, Asya'l

tefeci-bezirgan vurgunculuunu yapmakla geiniyorlard. Sosyal durumlar

ve ekonomik menfaatleri, Ortaa geriliini zemzemle ykyordu. Padiah

istibdad veya hilafet keyfi idaresi, onlara ana stlerinden daha tatl geli-

yordu. Gbek ba Asyi derebeyi artklarna bal kalan bu zmreleri, Kuv-

vayi Milliyecilik vesayet altnda idare etmekten baka kar yol bulamad.

Bylece, Kuvvayi Milliyecilerin nne iki ucu tutulmaz bir denek

kyordu: Hem, o zamana kadar hak bildikleri telakkiye [anlay] gre,

eski stn idareci snflar kendi partilerine ana kuvvet kayna sayyor-

lard; hem de, vesayet altna sokuyorlard.

Bu tezatl zaruret CHP'nin aln yazs oldu.

CHP'si, kendisine maddi manevi temel, fikri dayanak, siyasi kaynak

yapt zmrelerin ftri [doal, yaratltan] kaypaklna kar tedbir al-


16/101

mak zorunda idi. Byk ehirlerin yabanc nfuzuna kaplmamasn,

tara aalarnn derebeyivari irticaa kaymamasn istiyordu. Lakin, mu-

vakkaten iine indii geni halk ynlarna cahil ayak takm diye yu-

kardan bakmay renmiti. Byle bir partiye, DKTATR'lkten baka

idare tarz kalmyordu.CHP, hem dayand halde gvenemedii eski idareci zmreleri dikta-

trce idare etmek zorunda kalyordu; hem de asl gvenilecek halk

ynlarna dayanmamak yznden, cemiyet iinde temelsiz ve muallakta

kalyordu. Buna are bulmak iin, irtica tepkisine denk bir kuvvet sala-

mak icap ediyordu. Bu kuvvet: Diktatrl ayakta tutacak, eski za-

mann aylkl askerleri gibi, siyasete kartrlmayan memurlardan mrek-

kep bir Devlet tekilat oldu.

CHP, "DEVLETLK" bu idi. Tarafsz ilim adam Prof. Neumark, hk-mete verdii 1.3.1950 gnl raporunda unu yazd: "Haddizatnda az ok

fuzuli olan baz memurluklar, mnhasran bunlara sahip kimselere hl

bir gelir salamak maksadyla ihdas edilmiti." Ahmet Emin Yalman

30.1.1948 gnl Vatan gazetesinde ayn hakikati yle belirtti: "Tek Par-

ti rejimi, mnevverlerden mrekkep [aydnlardan oluan] bir sadakatl

zmre sahibi olmak maksadyla, millet vekilliini bile imtiyazlar ve nimet-

ler temin eden bir arpalk mahiyetine koymutur."

Bir ara, tatl su "Kap kullar"ndan birka siyaset mhtedisi[dalavereci] tredi. Bunlar, C.H.P. Devletilii oldu bittisini mal bulmu

maribi gibi bir matah zannettiler. Onlarn fikirletirmeye zendikleri "Kad-

roculuk", o gittike genileyen fuzuli ve tufeyli devlet kadroculuu idi.

CHP, hissettii zaruretle, memlekette ne kadar okur yazar adam bul-

duysa, hemen hepsini memurlatrd. Memurlar da, bir kalemde "L-si-

ysi" yapt: Kanun, devlet "Kap kullar"nn siyasetle uramalarn top-

tan yasak ediyordu. Beri tarafta memurlar ise: "Bizim hkmetimiz, me-

murin hkmetidir" demekte beis grmyorlard. Yani, onlar da kendile-

rini hakim snf durumunda sanyorlard. O zulm ile, halka cidden, bir s-

mrgecinin teb'asna bakt gzle bakyorlard.

Trkiye, Osmanllktan yeni kmt. Osmanl toprak dzeninde, dev-

let memurlarna "Shibl-arz" deniyordu. Topran sahibi olmadklar hal-

de bu ismi alan dirlikiler, asl topra ileyen ve iledikleri iin de topra-

a tasarruf hakkn kazanan "ifti"leri "rey kullar" gibi grrlerdi.

Asrlarca mddet o mnasebetlerle yorulmu Osmanl artklar iin, yu-

kardan fermanla hareket etmek ve kafa yormadan kr krne itaat et-

mek gibi, aadakileri hor grmek de hi yadrganmyordu.


17/101

Ne olursa olsun, memleket iinde, ba gklerde bir saltanat yerine

fani bir ahs idaresi, Amerikan mandasna girmi bir irtica yerine ms-

takil bir diktatrlk ehven miydi? Hi deilse ilk, "Kahramanlk devri" iin

elbet ehvendi. Ama, sadece ehveni er idi. Yani, beterin beterinden ko-

runmak iin, daha hafif bir erre ba vurmakt. Diktatrlk devriyle,yabanc smrgeciliinden kurtuluyorduk. Lakin bu sefer milli hkm-

ranlmz baka tehlikeye urad. Prusya'da katmerleen Yunker-Asker-

Banker bizantizmi ihtimaliyle yzleiyorduk.

Tehlikelerin balca iki tanesini hatrlamak, ektiklerimizin ounu g-

zmz nnde canlandrmaya yeter. yle ki:

Evvela-Yalnz, btn mnevverleri memur yapmakla kalmayp, yle

alfabe kekeleyenleri bile kapc, beki ve ilh. eklinde devlet cretlisi du-

rumuna sokmak ve sonra, hepsine birden: "Eller yukar! Kafalar aa!"kumandasn vererek, siyasetle uramay yasak etmek nedir?

Biz bu topran ocuuyuz. Hepimiz pekala grp duruyoruz ve bilip

yatyoruz: Siyaset yasa, yalnz kk memur ve mstahdem kalabalna

mahsustur. Yksek memurlar, byk rtbeli askerler iktidara geenlerin si-

yasetine mkemmelen katlrlar. Kkler de ister istemez bindikleri ara-

bann arksn sylemekle geinirler. Yani o siyaset yasa tek yanl kalr.

Ona ramen, bir memleketteki mnevverlerin ktle halinde siyaset-

ten uzak tutulmas, Cengiz Han devrinde, Hlg emriyle hoa gitmeyenalimlerin toptan kellelerini uurma tedbirinden farksz deil mi? Grlme-

dik bir obskrantizme, karacahillik taassubuna varmaz m? T, medeni-

yetimizden yirmi drt asr evvelki Yunan filozofu Aristotalise gre bile, in-

san bir "Zoon politikon" (Siyasi Hayvan) dr. Hele mnevver bir insann

"siyasi"liini kaldrrsak, ondan geriye ne kalr? "Zoon-hayvan"!

Demokrasi, vicdan, fikir, tenkid, siyaset ve hareket hrriyeti ve hakk

demektir. Bir memleketin manevi hazinesini temsil eden mnevver zmre-

lerini batan baa memurlatrmak bile, onlar geim zoruyla kskvrak aynarabaya balamaktadr; araba saltanat arabas da olabilir, zafer veya dik-

tatr arabas da, hatta "Demokrasi" arabas d a . ok fark etmez. Ayn in-

sanlarn balar stne, demoklesin klc gibi, bir de siyaset yasa aslrsa,

demokrasi hak ve hrriyetlerini kim, ne cesaretle aza alabilecek?

Aza alann, nce maa, rzk kesilir, sonra da siyaset "suu" iledii

iin, dnyann hibir medeni yerinde grlmemi zorlama ithamlarla, on

parmakta yirmi trl kara alnna srlerek, huzuru, erefi, hrriyeti,

icabnda hayat elinden alnr. Kimse anasndan fedai domaz. Peygam-berler iinde bile yalnz ve ancak bir tek tanesi naslsa sabrl km, da-

yanmtr. Herkes fi sebilillah peygamber deildir.

22


18/101

Fikir, ilim, gzel sanat, fen ve ilh. gibi doruya, iyiye, gzele gtren,

kltr alanlarnda mahsuller vermeleri gereken mnevverlerin bu ama-

za drlmeleri, gerek kendi gerek varlklar, hikmeti vcutlar iin, ge-

rekse onlar besleyip kendilerinden bir ey bekleyen memleket iin MA-

NEV FELAKET'lerin en by deil midir? Dorudan nce: iine geleni,iyiden nce: hoa gideni, gazelden nce: "zlfi yre dokunmamay" d-

nmek ve yapmak istidad, vatanmzda adeta bilgi ve anlay kandilini

sndrmeye, kltr ve yarat nurunu karanlklarla bomaya vard.

Hl neden dnya lsnde kefi, icad, usul veya doktrini ile oto-

rite saylm, hi olmazsa tannm bir tek ilim adammz yok? Neden bun-

ca deiikliklere ramen, milletler aras gzel sanatlarda herhangi bir

hretimiz dalgalanmyor? Diye kvranyoruz. Bu topraklardaki beeri

varlmz, milli hmanizmamz hl, ancak eski Osmanl eserleriyle is-pata kalkyoruz. Neden? nk akl kumanda dinlemez, gnle ferman

okunmaz; zorbaln klc her kelleyi uurur; ama hibir insan beynini di-

ledii gibi yontarak prlantalatramaz.

Btn felaketimiz ruh yoksulluumuzla kalmad.

Saniyen [ikinci olarak]: Btn okur yazarlarn memurlatrlmas, ayn

zamanda ve asl, btn memleket ve btn millet iin, git gide byyen,

gibi yuvarlandka dehet peyda eden bir maddi felaket oldu.

Mnevverlerin diktatrlk emrinde bulunmalar, -diktatr iyi niyetli veayk kalabildike, hayrl gidi ve nispetli ilerleyi grldke,- bir derece-

ye kadar zaruri; "mruf [bilinen, belli] haddini" amamak artyla belki de

faydal saylabilirdi. Daha Cumhuriyet'in 5. ylnda "Serbest Frka" dene-

mesine talar gibi bavuruldu. Teebbsn samimiyet derecesi ve apraz

tersinelii ne olursa olsun, manas: Diktatrln kmaz yol olduunu

belli ediyordu. CHP'sinin: Demokrat Partiden ve "Ek" yahut "yedek par-

alarndan nce karnnda kmldadn duyduu, fakat l dourduu o

ilk gz ars politika veledi (Serbest Frka) stnde durmayalm.

Dorusu, Osmanl "fincanc katrlarn rktmeden" Vatan kervannda yol

aldrmak da bir iti. Mademki, koca lkede, dnyann en candan ve dervi

halk olan deerli Trk milleti iinde, bezirgandan bakasyla kervan dzmek

bilinmiyor veya mmkn grlmyordu, mademki o yaman taife de, illaki,

Osmanl saltanatn feda ediyor, fakat "Dyunu Umumiye Saltanat"nn klna

dokunmay kyamet alameti sayyordu, nk o saltanatn (Batl ala-

cakllarn), sofra artklar ile bym ve gnn gn etmeye almt.

Yaplacak bakaca i kalmyordu. Ama, iin nne geilmez ve affetmez

maddi mahzurlar, temyiz ve istinaf kabil olmayan netice [dzeltilip,

yeniden baa dnlmesi olanaksz sonu] ve kararlar gelip atmasa!


19/101

ok iyi hatrlyoruz. Ankara hkmeti, kurulduu gnlerde, birka

yz kii ile ekip evirebiliyordu. Sonralar, "yrn bsaf"yi [safa dost-

lar] ho tutmak ve "isiz mnevver"leri bo tutmamak iin, alabildiine

geniletilen "Kadro"larla, daireler dolusu yz binlerce memur yld

kald. Hatta, Ankara isimli toz ve toprak kasabacnda, betondan kklbir "Memurlar Payitaht" dodu.

Milli Mcadele gnleri, 6 Vekletin merkez tekilatn 132 tanecik me-

mur idare ediyordu. "Zafer Kadrosu" bu oldu. 1926 yl Fethi bey kabine-

si 34 bin memur (imdikinin "1953'n" onda biri) kulland iin Byk Mil-

let Meclisinde kyametler koparldyd... Paalar grltye papu brak-

madlar. Ta ki zaferler aaasna uyuldu. Muhalefetin ba baland. B-

yk Meclis koridorlarna kadar kurun ve kan lekeleri srad. Alt ay son-

raki smet nn Hkmeti: 50 bin memura kt. Fakat, gene de, sade-ce 50 bin memurcukla, o ne faziletli imsak a imi?!

1948'de yaplan btn "tasarruf"lara ramen, sivil devlet kadrolar ye-

kunu 305 bin kiiyi buldu. "Unutmayalm ki bu yekun [toplam] iinde or-

du mensuplar ve subaylar yoktur." Bu rakamlar Kuvvayi Milliyeninkiler-

le kyaslayalm. En buhranl i ve d harpler zamannda devlet hizmeti

nam ile, bir kiinin mkemmelen yapt ii, bar ve skun gnleri 10 ile

15 kiiye yklyorduk. Bir yumurtay on ere tatyorduk. Ta ki, kap ku-

lumuzun, sadk ecir [cretli] bendelerimizin saylar on misline ksn ve

memlekette diktatrln aksine konuabilecek olanlar gk diyemesinler?

Yirmi senede 10 misli, her yl yar yarya oalan-memleketimizde b-

tn "terakki" rekorlarn kran -bu memurlar, melaikei kiram gibi, yalnz

tanr tallarnn mr afiyeti iin zikr tesbih ile geinen, yemez imez,

gnah ilemez mahluklar deillerdi. Kendilerini bolca beslemek, iyice

barndrmak, gzelce giyindirip kuandrmak.. hatta, yerine gre Paris

modasnca ssleyip, frakl smokinli asr saksaan kyafetleriyle balolarda

dans ettirmek, ampanya parlattrmak, trenlerde, geit resimlerinde st

insan heybeti takndrmak; velhasl hepsini oluk ocuklar, hadem ha-

emleriyle [hizmetileri] birlikte yedirmek, iirmek, giydirmek,

barndrmak, gezdirmek, elendirmek, hatta ayr adalet usulleri, hususi

kanunlarla imtiyazlandrp hayli bbrlendirmek lazmd. Btn o lzum-

lar ise lafla olmaz, byk para isterdi.

Milli Mcadele yllarnda memur maalar, ilk btemizin yzde

adedi sahih onda altsn tutuyordu (%4 bile deildi). nk demir ark,

demir asa, srf vatan iin ve btn milletle yan yana allyordu. Zafer

kazanlp da, devlet halktan ayrlarak milletin stne ykselince, "Dev-

letl" memur byklerinin satvetlerini [ezici stnlklerini] gsterecek


20/101

ziyafet sofralar ile, memlekete tepeden bakacaklar yksek devlethane-

leri enlenmeli idi. 1920 de memurlar, devlet masraflarnn %8'ini yer-

lerken, 1938'de %16'sn eritir oldular. 1948'de genel katma, zel ida-

relerle iktisadi devlet teekklleri "kadro"lar, btenin tam yzde

40,5'unu kaplad. "Kullanlmayan kadrolar" (evet "kadro"larn byleleride varm) ile beraber, btenin %50'si memur kadrolarna ancak yeti-

iyordu. Anca yetiyor, hatta bir hayli de yetmez hale giriyordu. nk

(kadro)nun topunu memnun etmek her gn biraz daha gleiyordu.

Gayri mstahsil nfusun tufeylilii [retici olmayan nfusun asalakl]

arttka, itihas byyordu. O zaman, maalarda ayarlama balyor,

yabanc uzmanlarn raporlarna dayanlarak byk memurlar lehine, k-

klerin maalar kua evriliyordu. Ve biare devlet kular bir tarafta

byle krplrken, tede, ekonomik hayatmzda gittike hakim olan tefe-ci bezirgan vurguncularn azdrdklar ksede btn tylerini brakyor-

lard. Hele kinci Cihan harbinde anszn patlayan "dar gelirliler" salgn

hastal, kk "Devletller"i fena halde krp geirmeye balamt. Os-

manl devrinin normal memur geliri sayd rvet ve irtikap bile, derde

deva olmaktan uzak kalyordu.

Bylece CHP'sinin "DEVLETLK", tam: "Ne kendi eyledi rahat, ne

halka verdi huzur" denilen tarzdaki pahal devleti meydana getirdi. Tr-

kiye'miz iin mevcut pahal devlet, tanmaz yk oldu. Habire oalanmemur mstahdem, asker, polis, jandarma, beki ve benzeri "kadro"lar

ald yrd. Artk devlet millet iin deil, millet devlet iin yaratlm

saylyordu. Sanki millet, o gkyznden zembille inmi hazr yiyici, mi-

rasyedi devleti beslemek ve banda tamak, yahut bana bela etmek

zere mintarafillah [Allah tarafndan] kul halkedilmiti... Lakin bari "Dev-

letller" memnun kalsalar? Ne mmkn?.. "Kadro", tam manas ile "Ti-

murlengin fili"ne dnmt. Bu fil, yalnz ky le evirmek ve kyl-

y, halk a brakmakla kalmyor; encami [sonunda] kendisini de ya-

ratt ktlk iinde lme mahkum ediyordu.

Devlet pahallap, lkse battka, brokrasi denilen kat saltanat ve

kalem efendilii istibdad arttka, btn mspet milli faaliyetleri balta-

lad gibi, her gn artan sonsuz ve manasz menfi masraflar ile de mem-

leketin kann kurutuyordu. stihsal [retim] teknii ve istihsal usulleri za-

ten dk ve geri olan vatanmzda, adeta bir avu aznlk haline inmi

alanlarn, o koskoca hazr yiyici, krtasiyeci, pahal ve lks devleti

tamasna artk tahammlleri kalmamt. Pahal devletin yk, halkn

omuzlarn kertiyordu. Ama, bilhassa "dar gelir" fiyaskosundan beri,

drt yan delik deik devlet gemisinin iindekiler de, yani bizzat memurlar


21/101

da, hayatlarnn tehlikeye dtn artk anlamaya baladlar. Alman Na-

zilerinin "Tek vatan, Tek parti, Tek Fhrer" iarn, "Tek parti, Tek millet,

Tek nder" eklinde Trke'ye eviren CHP, masal sihirbazlar gibi kendi

bana toplad cinleri en sonra datamayp ldracak duruma girmiti.

O zaman, asrlardan beri bizansvari idare oyunlarnn miraslar olantefeci bezirgan bitiik-kardeler yllarca saklamay bildikleri eski kozlarn

derhal ortaya attlar. Trkiye halknn ve hatta bizzat devlet kaps kul-

larnn isizlik, hayat pahas yangnlar iinde, u pahal ve lks krtasiye-

ci devlete kar duyduklar derin tiksintilerini, geni honutsuzluklarn,

asrlardr tecrbe grm eski akgz idareci st tabakalar hemen ele

aldlar. Bu umumi honutsuzluktan kaygusuzca faydalanmann en kolay

ve kar yol olduunu gryorlard.

Kendilerini o kadar palazlandran C.H.P.sine kar, bezirgan tefecizmreleri neden kar geliyorlard?

Bir kere o zmrelerin tarihi karakteri, dene dost olmamak, kaan

kovalayp eyyam efendilii srmekti. Akbaba nasl lee derse, Osmanl

art komprador zmreler de tpk yle, ihanetle geinirlerdi. Mtareke-

den Sivas kongresine, Kuvvayi Milliyecilie kadar her yerde vatana ve

millete ihaneti kitabna uydurup savunmaktan ekinmeyenler, bir partiye

mi sadk kalrlar, hele C.H.P. gibisine mi elham okurlard?

Ondan sonra: Halk motoru iliyordu. Onu durdurmaya kalkp C.H.P.ile birlikte altta ezilmektense, o motoru bsbtn fayrap ettirerek st-

ne binmek, ve asl hedefe kahraman gibi ulamak varken, "Cumhura mu-

halefet" edemezler, akntya krek ekmekle, ayaklarna kadar gelmi

"kaytsz artsz hakimiyet" frsatn gz gre gre karamazlard.

Fakat, nihayet asl bir eyi daha anlamlard. C.H.P.sinin ef has-

tal, Trkiye halk kadar, bezirgan ve tefeci zmrelere de pahalya

oturmak zereydi. Halk vastasz brakp ezen, smren devlet serma-

yedarl, inkarn inkar yolundan, ahsi sermaye blgesini de bilinsiz

bir atalet hassasiyle, rekabet sevki tabiisiyle [igdsyle], boyuna ite-

leyip daraltyordu. Onlar bu kadarn dememilerdi. Alet sahibini seme-

li, tanmalyd.

Hele harp iinde; tccar snf icabnda tahtadan silmek; devlet me-

murlarn A dan Z ye kadar temizlemek gibi atmasyonlar, "Varlk vergisi"

gnah kebiri gibi kan almalar, C.H.P.sini, kendini ve haddini bilmez, sa-

hibine aldrmaz bir sarholua uratmt. Bu sarhou "enterne" etmek

(deli gmlei giydirip tmarhaneye kaldrmak) art idi. Hazr sarhoun

sofra arkadalar ellerini kollarn balamaya tene ve halk tedirgin iken

hesabn grvermeliydi.


22/101

Bu uurda, her nabza erbet vermek farz bilindi. Kim ne isterse

(hayr) denmedi. Yeter ki iktidara gelinsindi. Zaten iler tutar yeri kal-

mam, tenakuzlar iinde bocalayan, dayanmak istedii d desteklerden

de itimatszlk ve (artk yeter) istihlaf [deitirme, yerine geirme] ile

karlanan C.H.P., tarihteki mehur "ayaklar kilden dev"e benziyordu. Birhak rahmeti, halk rahmeti bekliyordu, temelinden eriyip, iktidardan

yklp gitmek iin. C.H.P. siyaseti, heybetli fakat iin iin rm ve biz-

zat iindekiler tarafndan suikastla kundaklanm bir kof, khne, ahap

saray gibi yanyordu. O korkun gsterili kaleye milletin oy elini kaldrp

parmakla dokunmas yetti, artt. C.H.P. iktidar kf ve toz bulutu iinde,

kimsenin merhametini uyandrmakszn, iskambilden ato gibi devrili-

verdi.

DP'nin 1950 zaferi gerekleti.


23/101

D.P.

Burada ahslarn sbjektif (enfsi) ilerinden geen dilek ve niyetle-

riyle, cemiyet kuvvetlerinin objektif (afaki) (gerekte olan) tesirleri

arasndaki fark bir daha hatrlayalm. lk Kuvayi Milliyecilerin btn iyi

dilek ve niyetleri: Trkiye'yi modern bir memleket yapmakt. Trkiye ta-

rihinde grlmemi pahal devleti kurdular. Kt niyetlerinden mi?Hayr, Vesayet altnda tuttuklar ortaa art zmrelerin tesirlerini n-

leyemediklerinden.

CHP'yi boan ayn tehlike, DP iin de beliremez mi?

DP liderlerinin en ok kullandklar sz "Samimiyet"tir. u halde onlar

"Samimiyet"sizlikle ithama kalkamayz. Amma, CHP'yi kmaza sokan te-

feci-bezirgan tesirlerinin zannettiimizden daha gl kuvvetli olduunu

unutmamal. Bu zmrelerin btn kudretleri, en meru grnl iddialar-

la en gayri meru yollarda yryebilmekte stat olularnda gizlenir. En

meru dilek: Vatanmzn modern cennete dnmesidir. En gayri meru yol,

memleketimizi ortaa art bezirgan ve tefeci eline teslim etmektir.

DP liderlerinin ahsi dilek ve iyi niyetleri ne olursa olsun, kapitalizm-

den ncesine ait Osmanl art (pre-kapitalist) zmrelerimizin, iktidar

deiikliinden anladklar mana: Bir eyrek asrdr basksn duyduklar

CHP (Vesayet)inden kurtulmak, memleketi, "kaytsz artsz" tefeci-be-

zirgan eli ile gtmekti. nk bu zmreler, otuz yl evvel Kuvayi Milliye-

ciliin zlgt nnde, memleket istiklaline kar iledikleri gnahn

arlndan korkup susmulard. Amma, Birinci Cihan Harbi'nin vurgun-

culuu sayesinde tremi harp zenginliinin torunlar idiler. Onlar, kin-

ci Cihan Harbi'nin vurgunculuu sayesinde yeninden grlmedik bir

ekonomik ve sosyal kudretle kazklamtlar. Onlar, byk ehirlerin

gbek balar yabanc firmalarna bal kodaman bezirganlarydlar. On-

lar, gbek balar ortaa messeselerine bal tara hacaalarydlar.

Onlar iin parti ve prensip yoktu; yalnz, ar kazan ve dizginsiz vur-

gun vard. Halk partisinin daralan kabuunu atlatmlard. Gmlek de-

itirir gibi parti deitirebilirlerdi. En kuvvetli olduklar bir zamanda, el-

bet DP'nin kara gzleri iin, Demokrat liderlerin hatrlar iin, menfaat-


24/101

lerini feda edemezlerdi. Hrriyet, adalet, musavat [eitlik] gibi halk ho-

nutsuzluunu evirmeye yarayan demokrasi mefhumlar uruna kendi-

lerini kurban edemezlerdi.

Bu zmrelerin ekonomi temellerimize ne kadar iin iin ilemi bulun-

duklarn herkes kolayca kabul eder. Fakat, ayn zmrelerin, ilana daya-nan basn ve kltr messeseleri kadar, idare ve devlet cihazlarna da

hangi derecelere kadar hull edebileceklerini [girebileceklerini] kimse

kestiremez. Ancak, olaylar, onlarn tesir ve nfuz derecelerini, hem de

netice olarak ortaya karr. nk onlar ekonomik ilerimize o kadar ha-

kimdirler ki, sosyal ve siyasi mnasebetlerimizdeki ustaca maskelenmi

rolleri, ancak at alan skdar' getikten sonra fark edilebilir. Biz, CHP

"Vesayet"inden sonra, bu tesir ve nfuzun yer altnda nasl tnel kaza-

rak, bizzat DP'nin temellerine maynlar yerletirdiine iaret edeceiz.1- Kodaman ehir bezirganl: Acem klcnn bir yzyd. Bu

zmre, inhisarc [tekelci] yabanc firmalarn mallarn Trkiye'de satmak-

la Karunlamay ar deil, kr biliyordu. "Varlk Vergisi"ni karm bulu-

nan CHP'ye: Kan kustururca tvbeler ettirmekle kalmad. "Kk

darda" yabanc ajanln ileri gtrd. Daha CHP zaman, pundunu

drp, d tesirlerle memleketimizi "Liberasyon" tuuna getirdi. Gm-

rkleri Avrupa mallarna anca, zaten besleme durumunda kalmasna

sebep olduu clz yerli sanayimizi kurbanlk kuzu gibi boazlatmay,

varlk vergisi "Gnah kebri"nin kefareti sayd. Fransa, ngiltere gibi Ci-

han mparatorluklarna sahip yksek teknik ve usull retim yapan bat

devletleri bile, kendi ne srdkleri liberasyonu ciddiye almadlar: Ame-

rikan sermayesi ile en son sistemde kurulan Alman sanayinin rekabeti

nnde tedbirli davrandlar. Biz, otuz yldan beri aralk tuttuumuz gm-

rk kaplarmz, anszn ardna kadar dayamaa kalktk. Kck milli

sanayimiz, sr kadar iri Avrupa'nnki ile yara kalkan kurbaaya dn-

d. Yer yer atlyordu. Ticaret odalar toplantlarnda, d ticaret bakan

ile konuulurken: Kodaman acente bezirganlar, btn salonu doldurup

saatlerce kendilerini hakl karrlarken; yerli sanayicilerimiz kyda, i-

reti konmu bir sraya skm, titreiyorlard. Snt hali ile sz hak-

larn yalvarrken adeta paylanyorlard.

Basnla vesaireyle halka yaydklar havadis u idi: Avrupa firmalar iin

ak kapl piyasa haline gelirsek, bol mal gelip, kapmza ucuzluk daya-

nacakt. "Liberasyon" kapsndan memlekete ne girdi? Hep biliyoruz. Ec-

nebi mallarnn yerli tellallar olan byk ehir bezirganlarna gn dodu.

Trkiye devletinin kasasndan dolar 280 kurua aldlar. Trkiye halkna

ayn dolar 500, 750 hatta 1000 kurua sattlar. Bir zaman "kara borsa"

30


25/101

adn alan ey, gpe gndz ortalkta dolaan beyaz borsa oluverdi. Vur-

gunculuk, elini kolunu sallayarak memleketin efendisi gibi dolamaya

balad. Pein para, akreditif ile olamazsa "vesaik mukabili" [belge

karl], o da olmazsa, bir iki, sene "uzun vadeli" kredi ile, habire

memlekete yabanc mallar hcum ettirildi. Bu gidie altn stoku deil,can dayanmazd.

Halk, ucuzluk hacsn beklerken, yabanc hal ticaret a her yl on

milyonlardan yz milyonlara ykseldi. Dostlarmz Batl devletlere mil-

yarlarca borlandk. Dnyada itibarmz iflasa gidiyor, memlekette iktisa-

diyatmz felce uruyordu. DP faciay iki yl sonra kavrad. Doksan dere-

celik a ile, bir utan brne gemek zorunda kald. Yzde yetmiten

fazla "serbest" braklan gmrk kaplar, "yeni rejim"lerle, anszn ve he-

men yzde yze yakn bir iddetle kapatld. Ge olsun temiz olsun denil-di. Ne are ki, ekonomi mekanizmamz ayn bezirganlarn tesir ve nfuz-

larndan kurtulmu deildi.

Nitekim, bu sefer i tersine dnd. D ticaret harp zenginlerini imren-

direcek bir mutlak merkeziyeti, fiili tekel dzenine vard ve senelerce

baltalanm "paramz koruma" tedbirleri sonunda, gene kodaman bezir-

ganlara gn domu oldu. Dardan mal gelmeyince, ieriye vaktiyle za-

ten pahal soktuklar ve istif ettikleri mallarn fiyatlarn, toptan ve adeta

bir gecede akuliliine [dikey] minare boyu ykseltme frsatn buldular.Mehur frkadaki papaz efendi gibi, bizim bezirgan efendilerimiz:

Dardan mal gelse de, gelmese de "kek" idiler. Onlarn insafsz tamah-

lar yznden hayat pahas, halk iin tanmaz yk oldu. Bte a yz

milyonlarla artmaa balad.

II- Tara hacaal: Acem klcnn ikinci yz oldu. Hatrlyoruz.

Gene daha CHP iktidarda iken, Amerika'nn "Kafa trst"nden Mister

Thormburg arlmt. Hi bu memlekette dnen kafa kalmam gibi,

dnyay saran petrol kumpanyasnn bu sayn ajanndan fikir istenmiti.

Onun verdii raporun ekonomik prensibi u idi: Siz Trkler ziraatsnz.

Ziraat kalnz; sanayi mallarnn ufak tefeini yapabilirsiniz, amma b-

yn biz size satarz. Bu teklif otuz yl evvel, Amerikan Mandasn

reddederek istiklalini kazanm ve kapitlasyonlar kaldrm bir millete:

"Sen memleketin eri obanln yap, kr kayman biz ekeriz" de-

mekten farkszd. Amma, rapor "Hr basnmz" tarafndan bir mucize gi-

bi alkland. Bilhassa "Trkiye'de temiz apteshanelere ve hamamlara

sahip ehir ve kylere tesadf edilmez" diyen rapor, "Mhim bir iktisadi

talih" bal altnda neredildi.


26/101

DP, memleket nfusumuzun yzde sekseni ziraatla megul olduu

hakikatini dnd ve her halde byk bir iyi niyetle, bu hakikati ok ta-

raflar ile ele almak ve derinletirmek lzumunu duymakszn, ie ziraat-

tan balamay daha pratik buldu. Hkmetine program yapt. Lakin, bu

program hangi sosyal ve ekonomik mekanizma ile uygulanacakt?Asrdide [yz yllk] ortaa art zmreler, bulunduklar glgede he-

yecanla ellerini outurdular. nk, frsat byk altndan glmsyordu.

Frsat, adeta gkten zembille inmi bir gmlekti. Gmlek, onlarn

altklar gibi hazrc Avrupa'dan, hem de bes bedava imi gibi geliyordu.

Boy poslarna tas tamam gelen gmlei giydiler. Kollar, paalar

svadlar. Bir ylda memlekete doksan eit batl traktr ve eklerinin on

binlercesi girdi. (Sonra reniyoruz. 1955 istatistiklerine gre: Memleke-

te giren traktrlerden hangi firmaya ait olduu bilinmeyen 129'undanmadas: 86 eit firmal imi.)

Byk bezirganlar ve acenta irketler memnundular: "Ziraat Bankas"

drt be yl vade ile satlan yabanc mallarnn deerini kendilerine derhal

pein dyorlard. Hac aalar memnundular: Yzde bir kan pein de-

dikleri ziraat makinelerini, yoktan ele geiriyorlar, be alt yllk taksitler-

le ileride deyeceklerden gzel faiz alacak oluyorlard.

DP memlekette "Zirai Kalknma" gibi en mspet harekete giriiyordu.

Lakin bu i bezirgan ve tefeci mekanizmas ile uygulannca nereyevaryordu?

Memlekete, l-rivayetin [sylenenlere gre], 40 bin traktr girmi.

Doru ise: 40 bin kymz var, adeta her kye bir traktr. Bu muhte-

em bir manzaradr. 40 bin traktr, memleketimizi bir anda, Asyal orta-

a'dan, Avrupal son ana geirmeye yeter. (1948 istatistiklerine g-

re: 34148 kymz var, 1955 istatistiine gre 37832 traktrmz var.)

Lakin bu muhteem traktr hamlesine memlekete ayrlan g ve dik-

kat kafi midir?Biz neticelere bakalm. Trkiye teden beri -tpk fakir kylmz gibi-

zahiresi ile kendisini g besleyen bir memleketti. Dnyaya buday ihra

eden beinci veya altnc lke oldu. (Not: Traktrlerden nce de buday

ihracats olmutuk. Traktrler geldikten sonra da buday ithal etmee

baladk ya. Belki bir arzadr diyelim.)

Buday ihracatlmz nasl oldu?

Bildiimiz gibi, ihracat demek, dnya pazarnda rekabet demektir.

Budaymz yabanc memleket hatrmz iin almaz; herkesten ucuz ve-rirsek alr.. Budaymz herkesten ucuza satabilmek iin, herkesten

ucuza mal etmemiz gerektir. Traktrle retimin ucuza mal olmas iin

32


27/101

birok artlar yerine gelmelidir: Evvela traktr ve teki makineler ucuza

gelmelidir. Dnyada hayat seviyesi bizimki kadar dk az memleket

varken, Dnyada bizim kadar pahal traktr ve makine alan baka bir

memleket var m, bilmiyoruz. Traktr altnla tartp memleketimize

soktuktan sonra bakml ve tutumluca kullanmak lazmdr. Bunun iinde, memleket lsnde sistemli tekilat, bilinli personel ister. Traktr

bezirganlarna yklenen tamirhane mecburiyeti lafta kald. Kylerimiz

basnda kan haberlere gre "traktr mezarl" haline girmee balad.

Bu muharebesiz telefat, mtemadiyen tamir masraflar ister. Dnyann

yetmi yedi buuk milletinin bin bir eit aletini srf ticari kar bakmndan

memlekete sokunca, yedek para anarisi, en tabii ihtiyalar bile be

misli arttrd. Ve binnetice [sonuta] masraflar vurgun fiyatlarn icap et-

tirdi. Hele Avrupa birlii tuza ile tutturduumuz serbest ticaret, Liberas-yon felaketi, d ticaret borcumuzu birka milyara karp, dviz amz

iflas derecesine vardrnca, her ey gibi, bin bir eit yedek para itha-

latn da kstk. Bylece traktrle i grmek, cidden her babayiidin gze

alamayaca lks haline girmedi mi? Baka ekonomik, sosyal ve siyasi

sebepleri bir yana brakalm; yalnz bu teknik sebepler bile buday mo-

dern aletlerle retmemizin maliyetini adamakll ykseltmee yetti. Ky-

ller: D.P. liderlerine, kyde 50 kurua mal edilen buday CHP hkme-

tinin 30 kurua satn aldndan ikayet etmilerdi. , dnd dolat,traktr yolu ile ayn kapy ald. Kyde yksek maliyetle pahalya istih-

sal edilen buday, Ofis kanalndan ucuza alnd. Fakat, kyn maliyetine

nispetle ucuz olan bu fiyat dahi, dnya buday piyasalar iin pahal kt.

ngiltere, mttefiki Trklerden buday alacana, rejim dman Sovyet-

lerden ald. Buna nce matbuatmz bile kzd. Sonra Osmanl aasnn te-

feci bezirgan kafas ile cihan pazarna kafa tutmasnn glnl an-

lald. Dndk, gya damping yaptk. Unutmayalm ki, sahici bir dam-

ping bile shhatli bir ekonomi alameti deildir. Kendi memleketinde pa-hallatrdn mal, yabancya ucuza satmak, vatandan emeinden,

canndan, etinden, kanndan para kesip yabancya peke ekmektir.

Hlasa (zet):

1- Hariten traktr satn almak: Birka bin hacaay modern ara-

zi sahibi yapt m? Bilmiyoruz. Fakat, memleketi (yabanclara) onlarca

ylda g denecek bor ve faizlerle balad.

2- Harice buday satmak: Traktr sahiplerinden belki drt bin, bel-

ki drt yz aay Karunlatrd ama, yirmi milyon nfusumuzun ekmei-

ni tehlikeye drd ve pahallatrd.


28/101

Yalnz, burada artk, hacaaln snr, kodaman bezirganln snr

ile karyor. Traktrl hacaalar kynde balayan yeni nizam, srf ky

iktisadiyat bakmndan hangi tecellilere varmaktadr? Asl traktr ve

buday dampii madalyasnn ters taraf burada grnr. orap sk

haline girecek olan o bin bir tecelliden imdilik yalnz bir kana ksacaiaret edelim.

A- Mantn birinci haddi: Trkiye'mizin kynde (1935 istatistikle-

rine gre) retici kylmzn yzde 97'si kk fakir kyldr. Bizim k-

k kylmzn ou, evel ezel kendi tarlasnda rzkn karamad iin,

ky hacaalarndan veya kasaba tefeci ve bezirganlarndan buday satn

alarak geinir. Onun iin budayn i pazarda pahallanmas, yalnz ehir

halkn deil, bilhassa kuru ekmekle geinen kylmzn de, yz kiide

97 kiisini can evinden vurur. Orta kyl dediimiz yzde 2, 3 kylm-zn de borlarn arttrr.

B- Mantn ikinci haddi: o kadarla kalmaz. Milli bir planla ve halk

iin, halk eliyle kye girmeyen traktr, bugn tekmil krlarmzda gze

batan maddi bir faciaya kap aar. Daha ok arazi srmek zarureti, ky-

llerin bo mnbit [verimli] topraklarn ve otlaklarn da tarlalatrr. Bir

taraftan topran topran dinlenme ve nadas imkan azaldka kuvveti

der; dier taraftan ekilmemi yerlerde kk ekincilerin az ok otlata-

bildikleri be on davar, iki inei de a kalr. Kylmz imdiden: "Bi-ze pasl demirleri braktlar. Hayvanlarmz gitti." Diyor. Zaten nfusumu-

za nispetle az olan hayvan mahsulmz ktla urar. ehirlerimize, bir

kilo etin be liraya patlamas bir tesadf deildir. Tek tarafl ve stn-k-

r ziraat politikamzn zehirli meyvesidir. Bu ehir halk iin hayat pa-

hasdr. Amma fakir kyl iin nefes borularnn tkanmas demektir. (Bu

tahminimiz de yazk ki sonradan [1957 yl Bavekalet "Zirai statistik" No

373' deki rakamlara gre] doru kt. 1950'den 1957'ye kadar ekilen

topraklar 4688 bin hektar artm. Fakat rn getirmeyen topraklar olduk-lar gibi kalm (yalnz 4 hektar eksilmi!) Halbuki ayrlar ve meralar tam

8301 bin hektar azalm. Demek orak yeri imar etmemiiz; kylerin ot-

laklarn srp tarlaya evirmiiz (kylnn nefes borularn tkamz; e-

hirlinin et, ya vs. kaynaklarn daraltp, yiyecekleri pahallandrmz!)

C- Mantki netice: Traktrl byk retim, karasabanl ekincilii re-

kabeti ile ezer, sanayide olduu gibi, ziraatta de byk balk kk bal

yutar. Hele kk ekinci pahal zahire tohum tedariki yznden ar bor-

ca girer ve ekmeine katk, srtna ruba [giysi] veren maln, davarn kay-bederse, bsbtn daha kolay bir lokma haline girer. O zaman topran

satmaktan veya brakmaktan baka are kalmaz. Bugn ahidi olduu-


29/101

muz; kylerden ehirlere isiz insan akn artar. Bir kelime ile: Kyn bin-

de kiisi lehine, binde 997 kiisi tedirgin olur ve eski tefeci hacaalar

sadece modern byk arazi sahibi haline gelirler.

Kodaman ehir bezirganl ile tara hacaalnn elbirlii ve ak

menfaat birlii buraya kadar sylediklerimizden kolayca karlabilir.Traktr ve zirai aletlerin tedarikinde yabanc firmalarn Trkiye'deki acen-

tesi olan bezirganlar, bir mmessillik, ithalatlk ve satclk inhisar-

tekeli altnda getirdikleri mallar, Ziraat Bankas'ndan aldklar pein para

ile satarak sra saraylar kurdular. Hacaalar ceplerinden pek az bir pa-

ra karmakla, ucuzca ele geirdikleri topraklar pahal bir karlk gste-

rerek, en modern istihsal cihazlarn ellerine geirdiler. Ky ekonomisine

eskisinden daha kuvvetle hakim oldular.

Bu iin birinci safhas idi. Burada anarik ve pahal bir ithalat oklu-u, d ticaret muvazenemizi [dengemizi] bozuyor, dviz amz

arttryor ve paramzn kymetini dryordu. Ky iktisadiyatnda

plansz makinelemek, insan yerine aletleri geirince, kyler sszlayor,

ehre akn edenler, isizler ordumuzu kabartyor, bu isizlerin i bulma

rekabeti yznden ehirde alanlarn cretleri dyor, hayat artlar

arlayordu. Demek ehirde ve kyde nfusumuzun en ok binde bei

kadar bir yekun tutan byk bezirgan ve hacaalar dnda herkes, ky-

ller, esnaflar, iiler, mnevverler ziraatn makinelemesi yznden birtehlikeye girmi bulunuyorlard.

Lakin, her eye ramen memleketin Asyal geri ziraat, modern

ekonomi sistemine girdii iin, ziraatn makinelemesini, hatta bahsetti-

imiz bilinsiz ekilde de olsa, hi kimse reddedemezdi. Traktre dman

olmak, makineye dman olmak, terakkiye [ykselmeye] dman ol-

makt. Geriliimizi ebediletirmek gibi mrteci bir ktlkt. Onun iin

memlekette herkes, ky ekonomimizin modernlemesi uruna ve bu mo-

dernlemenin ileride milli geliimimize verecei hz uruna (baka trl-

s yaplamadna, bo hayal beklenemeyeceine gre), bu bilinsiz ve

planszlktan ok pahalya mal olan traktr siyasetini kabul edecekti.

Normal bir bat lkesinde, bu gelime (hi deilse neticesi

bakmndan) mspet taraf menfi tarafna galip bir hamle olabilirdi. Hal-

buki bizde, kodaman bezirgan ve hacaa nfuzu, bu en mspet grnen

"ziraatn makinelemesi" olayn bile, inanlmayacak menfi neticelere

kardrd. Nasl? Dikkat edelim.

Ziraatn makinelemesi niin olur? Zirai mahsullerin oalmas iin, zi-

rai mahsullerin oalmas neden istenir? Trk milletinin daha bol ve rahat

geinmesi iin. Yani hedef, milli refah ve halkn hayat seviyesini ykselt-


30/101

mek olmaldr. Bizde ziraat makineletirmenin, ziraatta milli gelirimiz ne

derece ykselttiini sonradan reneceiz. Zirai mahsullerimiz oald

m? yle grnyor. Ecnebi lkelere yz binlerce ton zahire ihra ediyo-

ruz. Ama, hafzalarmz, bize, Maralc traktrler akn kylerimize girme-

den evvelki -Harp sonu- yllarnda dahi, memleketimizin harice gene yzbinlerce ton buday ve zahire ihra etmi bulunduunu hatrlatyor. O hal-

de, sadece d lkelere buday ihra etmek (bezirgan-hacaa) traktr

al veriinin kerametinden ileri gelmeyebilir, demek.

Dorusu, buday ihracat imkan, budayn tccarca retilmi bulun-

duundan baka bir eyi ispat etmez. O zaman bu ticari ziraatn kimlere

yarad ve kimleri tarad meselesi kendiliinden ortaya kar. Ancak o

zaman, ziraat politikasnn hakiki ehresi gzmz nnde aydnlanr.

Gene bir misal verelim:200 bin ton budaymz ihra edilecek. byk yabanc firma: (Drey-

fs, Continental ve Bunger); karmza, Trkiye'deki yerli ajanlarn:

(Dmeks, Birta ve Genel hracat) irketlerini karyorlar. irketler bu

mal ofisten tonu 94 ve 96 dolara alp, spanya'ya 90 buuk dolara satyor-

lar. Yanl sylemiyoruz: irketler 90'a alp 96'ya satamamlardr. Ta-

mamyla tersine: 96'ya alp 90'a satmlardr! Dostlar alverite grsn

diye mi? nk, 900 bin dolar zarar bizim resmi para ile 2,5 milyon lira

zarar etmilerdir. Eyvah, batt bezirganlar m diyeceksiniz?Merak etmeyin. Bir esnaf, bir kk tccar veya sanayici yahut kyl

ve ilahr, zarar etti mi: Herkes, ayet alay etmezse, uzaktan seyirci kalr.

Hele devlet baba: Hemen iflas masasna oturup, kaybedenlerin terekesi-

ni datmaa bakar. Amma o, kk balklar iin yledir. Hesap milyon-

lar geti mi, i deiir. Nitekim, burada hkmet baba hemen gayrete

geldi. yabanc kodaman irketle yerli acentesinin zararlarn kapat-

mak iin, kendilerine drt milyon 700 bin dolarlk d ticaret imtiyaz

balad. Hem de ne ekilde: "Hkmet bizim sattmz fndk bedeli do-

lar 280 kurutan alyor, bu firmaya ise ayn sattan elde edecekleri

dolar on liraya satmak msaadesini tanyor." (Cumhuriyet 20/10/1953).

Yani, irketler: 13 milyona aldklar paray 47 milyona satyorlar. Kambi-

yo denilen bu para oyunu ile: 34 milyon Trk liras kar ediyorlar. ki bu-

uk milyon sat zararlar knca: 32 milyon safi kar kasalarna indiriyor-

lar. Bir gazete, yerli irketlere soruyor, ald cevap: "23,5 milyon dolarlk

ehemmiyetli bir muamelenin byk bir ksmn finanse eden" yabanc

bezirgan, yalnz 800 bin lira, Trk ajan da yalnz 200 bin lirack kar

etmilerdir. Yani, devlete yzde 42 gelir vergisi verecek olan bezirgan-

lar: Kazanlarn 32 defa saklyorlar. 32 kere kaaklk m?


31/101

Baka bat memleketlerinde olsa, bu manzarann deheti ile yer yerin-

den oynar; kabine der, skandal kopar. Bizde, meseleyi Byk Millet

Meclisi mnakaa bile etmedi. Ortada bir anormallik yok mu?

O fahi zarar kim der? Daha eski bir buday ihracat hesab var. O

zaman hkmet, Buday Ofisi eliyle buday 18,48 kurua mal etmi ve16.34 ile 15 kuru arasnda bir fiyatla yabanclara satmt. Tonda

21.35 lira zarar; 250 bin tonda 110 milyon; 500 bin tonda 220 milyon

lira zarar! Halbuki, Ofis kar ediyor. Nereden? Ecnebiye 15 kurua

sattmz budayn ununu halkmza 70 kurua satmaktan; ekmeini

40-50 kurua yedirmekten deil mi? Yoksa, elbet menfi sahada umul-

maz kerametler gsterebilen Ofis, 100 milyonlar yoktan var etmek si-

hirbazln gsterememitir.

Baka trl soralm: Bu pahalya alp, ucuza satmak Ali-Cengiz oyu-nunda: 100 milyonlar kimin kesesinden kp, kimin kasasna giriyor? N-

fusumuzun yzde 99'dan fazlasn tutan ehir ve ky halkmzn cebinden

kyor; binde birka kiiyi zor tutan byk arazi sahibi hacaalarla be-

zirganlarn kasalarna giriyor. Milyonlarca ton budayn her kilosu: 5-10

kuru ceremeyi, Trkiye halknn cebinden vergi eklinde alp, be vur-

guncu irketle birka bin hacaann kesesine (ar-kr) eklinde aktar-

mak, kimin tarafndan hakl gsterilebilir?

"Damping" denilecek; dampingi: Bir ok Bat memleketi yapar biliyo-ruz. Fakat, bizdeki, yukarda sylediimiz gibi "Gya damping"dir. Yani,

Avrupavari bir damping dahi deildir. Damping her yerde, kendi milleti-

ne pahal satp, yabanclara ucuz satmaktr. Amma, normal bir Bat dev-

letinde damping, btn gnahlarna mukabil, sanayiye dayand, mo-

dern retimi kamlad iin, bir dereceye kadar olsun i hacmini geni-

letme ve yurttalarn isizlikten kurtarma hedeflerini gder.

Bizim alaturka dampinglerin, d ticaret kumar yznden, yaptklar

iyilik, rkttkleri kurbaaya hi demez.

ticaret bakmndan: Dampingle kesesi dolan tefeci-bezirgan ve

hacaalar, kazanlarn sanayiye yatrmazlar. Hazr yiyici iratlkta kul-

lanrlar. Ya han, hamam, apartman kurarlar; ya yksek faizcilikle geliti-

rirler.. Milli gelir, beton duvarlar eklinde talar veya ekonomi temelle-

rimizi kemiren fareleri beslemeye yarar. Vatandaa alma sahas, mem-

lekete mkemmel alet, makine ve refah imkan getirmez.

D ticaret bakmndan: Durum daha az feci deildir. Dikkat ederse-

niz, 3 yabanc, 3 yerli irket, dolar on liraya satmakla 30 ksur milyon ka-

zanmlard. Dolarlar kullanmamlar, bakalarna satmlard. O bakalar,

beher dolar on liradan babalar hayrna satn almamlardr. Onlar da bu


32/101

dolarlara karlk memlekete mal getireceklerdir. Getirecekleri mallardan

elbette ayrca kr edeceklerdir. O zaman bir dolarmz 15 Trk lirasna pat-

lam olacaktr. Yani, herhangi bir Trk mal, yabancya bir dolara satld m

memleketimize 280 kuru getirecektir; amma biz yabancdan bir dolarlk

bir mal aldk m; ona karlk 1500 kuru deyeceizdir. Baka bir tabirle:Ecnebi mal bize be misline daha fazla pahalya gelecek; yahut, bizim

malmz yabancya 5 kere daha ucuza gidecektir.

u basit faciann, hangi korkun ekonomik, sosyal ve siyasi akbetle-

re doru gelieceini burada uzun boylu saymayalm. Yalnz btn fela-

ketlerimizde: Bu insafszca bezirgan ve tefeci oyununun aranabilecei

meydandadr. D ticaret amz, paramzn kymetinin dmesi, mem-

leketimizin sanayilememesi, isizliimizin mzmin hastalk haline gel-

mesi, hayat pahasnn kanser gibi can evimize girmesi. Hatta demokra-simizin daima l domas, baka taraflarda aranmamaldr.

Demokrasimize bundan ne mi? Unutmayalm: CHP iktidar zamannda

yabanc sermayesinin telkinlerine uyulup, 7 Eyll kararlar ile balayan

dalarn kaymas, gene yle bir buday ihracat meselesini patlatmt. O

zaman D.P. szcs Adnan Menderes, Mecliste yle konumutu:

"Btn memleket ihracatnn baz seneler 3-5 yz bin ton civarnda

kald dnlecek olursa, buna tekabl eden miktarlarda hububat ye-

kununun 400'den fazla talibi bulunduu halde, 25 kiinin eline geirilme-sini inta eden [douran] tutumun ve gidiin durdurulmas lazm geldii-

ni takdir buyurursanz; bu ne tf nan meselesidir, ne parti meselesidir,

memleket meselesidir."

Bu szler, daha o zaman bile iki "ana" parti arasndaki btn dv-

n: Ticaret krn paylama etrafnda koptuunu gsteriyordu. CHP:

Kr 25 kii yesin diyordu, DP 400 kiiye letirilsin, diyordu. Millete d-

en; adeta yine lmlerden lm beenmekti. 25 kii mi yiyecek, 400

kii mi?

Bereket milletimiz iin bu ince tarafna aldrmad. Oyunu DP'ye verdi.

Ayn Adnan Menderes Bavekil oldu. Bir de ne gryoruz? spanya'ya

satlan 200 bin ton buday 25 kiinin deil, adeta 2,5 kiinin, yani ir-

ketin milyoner olmasna yaryor. Ve mesele bu sefer muhalefete gemi

CHP tarafndan bile meclise getirilip, millet nnde konuulamyor. De-

mokrasinin bu kadarna pes dememeli mi?

Neden geriledi gitti demokrasi? Menderes'lerin ahsi talihsizliklerin-

den, DP'lilerin bir kr tesadfe kurban gitmelerinden mi? Hayr. "Bu ne

Menderes meselesidir, ne parti meselesidir, memleket meselesidir!"


33/101

Memleket ziraatnn cihazlanmasnda, aslan payn yabanc firmalar

vurdu. Birka yerli kodaman bezirgan irket milyoner oldu. Birka bin

traktrn sahibi on bin kadar hacaa, ky iktisadiyatna modern silahlar-

la hakim oldu. Ar karlar: Memlekette ykselme, alma ve teknik ge-

tirecek modern istihsale girmedi. ehirlerin tana, toprana yatrld.Vatanda i hacmi gerektii kadar genilemedi. Mesken ve hayat pahas

halk iin tanmaz yk oldu. DP'nin hayat ucuzlatacana dair verdii s-

z tutmak iin ba vurduu her are: Hayat pahasn biraz daha ate pa-

has yapmaktan teye gemedi.

Ecnebi acentesi, kodaman ehir bezirganl ile, bor traktrne bin-

mi, apartmanl hacaaln sosyal hayatmzda gelitirdii btn miras-

yedice israflar ve geri tepici ufunetleri teker teker saymak hi kolay de-

ildir. Vatann btn olarak yapsnda ne gibi tesirler grld?Drt senelik D.P. iktidar ile vesayetsiz idarenin, memleketimiz iin

getirdii ekonomik sonucu daha umumi olarak bir cetvelde okuyabiliriz.

Birleik milletlerin son aylk (1954 Ocak tarihli) "Monthly Bulletin of Stat

istics"in, "faaliyet branna gre dahili net mahsullerin menei" ksmnda

Trkiye'mize dair, bizzat hkmetimizin verdii rakamlara gre, u neti-

celeri buluyoruz:

1935 1948 1949 1952Ziraat, Ormancl k, Balklk 48,9 55,40 49,8 57,1

Madenler, Fabrika Sanay i, naat 15,6 3,2 15,3 12,9

Nakliyat, Ulatrma, m me Hizmetle ri 5,6 4,8 5,5 4,3

Toptan ve Perakende Ticaret 10,1 9,2 9,9 9,1

Mesken 5,6 3,6 4,2 3,0 (1951)

Kamu daresi ve Mdafaa 9,7 10,6 11,8 9,0

Bankalar Vesa ir Hizmetler 4,5 3,2 3,7 7,6

Dahili Net Mahsu l (Lira) 1620 7870 7006 10503

Bat medeniyetini rnek tutuyoruz. Bat medeniyetinde ykselmi mil-

let demek, sanayii ykselmi millet demektir. Bugn dnyada bir mem-

leketin ne kadar geri olduunu anlamak istedik mi, o memleketin ne ka-

dar "zirai" olduunu sorarz. Birleik Milletler istatistiinde 24 memleket

var. Bunlarn iinde, dahili net mahsul bakmndan (Mdenler ve inaat

dahil olmak zere) tekmil sanayi istihsalinin % nispeti Trkiye'dekinden

daha dk hibir memleket yok!...

leri modern Bat lkelerinin, zirai ve snai istihsallerinin Mill ekono-

milerinde tuttuklar nispetler yledir:


34/101

Ziraat Sanayi

Birleik Amerika

talya

1938

%9,6

%28,2

1951 1938

%6,6 %27,4

%25,9 %28,1

1951

%39,2

%36,5

Demek, Amerika'da harpten nce ziraat sektr %9 iken, 1951'de 6,5'e

dyor. Ziraat nispeti dt diye Amerika a kald m? Hayr, bilakis, Av-

rupa'ya, Asya'ya kadar yiyecek gnderiyor. Ayn Amerika'da ise, sanayi

yzde 27 ksurdan 39'a kmtr. talya'da ziraat, harpten evvel %28 iken,

1951'de 25 ksura dmtr, sanayi yzde 28'den 36'ya kmtr.

Medeni memleketlerde, ykselme byle oluyor: Umumiyetle sanayin

% de nispeti artyor, ziraatnki azalyor. Bizde ne olmutur?

Resmi rakamlarmza gre, 24 memleketten sanayii en geri memleke-tin Trkiye olmas korkun bir eydir. Amerikan smrgesi Filipin'de sa-

nayi %18,5 iken, Trkiye'de Demokrat Parti iktidarndan nce %15,5 idi:

D.P. iktidarnn nc ylnda %12,9'a dt!

Bugn, kk komumuz Yunanistan'da bu nispet %23,9'dur. As-

ya'nn zavall smrgesi Tayland'da %14,8'dir. Cenup [Gney] Ameri-

ka'nn gerilii dnyaya alay mevzuu olan Bolivya'snda bile rakam (15,3)

dr. Portoriko'da 16,2, Kolombiya'da 20, Meksika'da 24, ili'de 32'dir!

imdi, Byk Millet Meclisi'nde Halk Partisi adna, Demokrat Parti'nindrt ylda yaptklarn hlasa eden bir C.H.P. hatibi diyor ki:

"Mevcut altnlar tketildi. Fatih'ten beri devam eden ftuhatn btn

ganimetleri Avrupa'ya utu. Hem de basma mukabilinde." Tezgahlarmz

kapatld. are olarak dardan istikraz arand. Mecit ve Aziz devrinde

gelen bu altnlar, ak kap politikas neticesinde, geldikleri yerlere utu-

lar. Kalan borlar ancak Lozan'da ve ondan sonra deyebildik. Be-

yazt'ta Harbiye nezareti karsnda, bu altnlar karl karlan kat

para topluca yaklmt. "te D.P. memleketimizde tatbik edilmi ve ne-

ticesi pahalya mal olmu bu ar siyaseti necat [kurtulu] yolu

sanmtr. O gnk neticeler bugn de ayndr. D ticaret a milyar-

lar am, paramz kymetini kaybetmitir. Biz iktidarda iken liramz Su-

riye'de 145 kurutu. Bugn 35-40 Suriye kuruuna dmtr. On kii-

nin, yz kiinin zenginlii hesabna btn milleti fakr zarurete dme

yoluna gtrmemeleri iin ikaz ettik. Kulak asmadlar" "Paramzn

kymeti dt. On bin liraya yaplan bir ey, yz bin liraya olmaktadr.

Bteyi iki milyara kardklarn iftiharla sylyorlar. Para bu kymette

giderse, bte 50 milyar olur. Tpk Yunanistan gibi." (Meclis mzakere-

leri, Vatan 8.4.1951)


35/101

yi ama, Amerika'nn "20. asr VAKIF"n, Trkiye ekonomi siyasetine

akl hocas olarak ilk getirenler, bu tenkitleri badelharabel Basra [Basra

ykldktan sonra] yapanlar deil midirler?

imdi neden gocunuyorlar? Elleriyle ektiklerini biiyorlar. Eser ve te-

sir kendilerinin deil mi? Neden sahip kmyorlar?nn, i iten getikten sonra, mitinglerde: "Brakmam yakalarn"

diye baryor. Paacn yakasn millet brakmal m? Paa bugn ya-

banc sermaye kanunu aleyhine ate pskryor: "Pekala bilirsiniz ki, ti-

cari hayat Trkiye'de Cumhuriyetle beraber Trklerin eline gemee ba-

lamt."Tamamyla geebilmi midir? "Yabanc sermaye kanunu ticare-

timize de girmek yolunu bulmu ve Cumhuriyetle balayan bu inkiafn

[geliimin] karsna dikilmitir... Yabanc sermaye kanunu B.M.M. ticaret

komisyonunda da incelenmemitir... yabanc sermaye kanunu maliye ko-misyonunda da tetkik olunmamtr. ktidar bir karma komisyon yaparak,

bu kanunu acele ile ortaya havale etmiti. Bu komisyonda muhalefetten

kimse bulunmad." "Mesela yaknnda, Balkesir'de uzak yakn yabanc

komularmzn iftlikler yetitirmesi, iftlikler kurmas mmkn olmu-

tur. Balkesir'de, bu iktidar yerinde kalrsa, bunlar greceksiniz. Ve bu

yabanc iftliklerden kazanlan parann 25 lirasna Merkez Bankas bir

altn verirken, sizin kazanlarnzn ancak 50 lirasna bir altn alacaksnz."

(imdi 70-100 altn oldu. H.K.)

Paa bugn petrol kanunu aleyhine ate pskryor. Bu kanun Trk

devletinin Petrol letmesi esas zerine kurulmutur. "Kanunda deiik-

lik yaplmas iin petrol hakk sahiplerinin rzas olunmasn art koar.

Petrol Kanunu da B.M.M.nde komisyonlara uramakszn bir karma ko-

misyona havale edildi"..."Petrol kanunu layihas, yabanc sermaye ile pet-

rol iletilen btn devletlerdeki kanunlara nazaran en ar ve feci ekilde

hazrlanm olandr. Bu kanundaki "Petrol hakk sahiplerinin rzas ol-

madka deiiklik yaplamaz." MADDES, KOMSYONDAK VE HALK

NNDEK MCADELEMZ NETCESNDE KALDIRILDI. Ama, bu fazla bir

ey ifade etmez. Zira, bu kanunun her maddesi kapitlasyon esas ze-

rine hazrlanmtr. Nitekim, bu deiikliin bu kanunun ruhuna en kk

bir ziyan getirmeyeceini yabanc gazetelere bizzat bakan sylemitir.

htimal sizlere yer altndan hazineler fkraca masaln syleyecekler.

Halbuki bu kanunla yabanclara 5 sene, 10 sene, hatta 12 sene arama

hakk verilmektedir. nsaf ediniz efendiler, aranmas 12 sene srebilecek

ve ancak ondan sonra iletmesi balayacak bir maddeye ait kanun ay

bekletilemez miydi? Aceleleri ne idi? Hesaplar nedir?" 18.1.1948 gn,

Sayn nn Cumhurbakan iken, D.P. kurucularndan Kenan ner, ga-


36/101

zetelere u beyanatta bulunmutu: "DP'nin kuruluunda, nizamnamenin,

programn hazrlannda, patronunuzla beraber bir Amerikalnn da bu i-

lerdeki roln tespite alyorum."

Nihayet: Amerikan hkmeti petrol eksperlerinden Jeolojist Max Wall

anlatyor: "Trkiye, 20 sene zarfnda petroln aratrlmas iin 22 milyondolar harcamtr. Bu bize gre mhim bir mebla olmayabilir. Fakat, Trki-

ye gibi, petrol iinde ihtisas kespetmemi memleketler iin byk bir meb-

ladr. Bu para ile iki petrol sahas tekil edilmi ve muhakkak ki verimli bir

i yaplmtr."(Washington A.P. 14.4.954 Hrriyet)

22 milyon dolar karaborsada 220 milyon Trk lirasdr. Bu para ile, iki

sahay hazrlam, sonra petrol kumpanyalarna buyur etmiiz. Amerikal

bile dayanamayp itiraf ediyor:

"Bu bir devrimci harekettir; zira, bu harekete bundan baka bir isimverilemez. Bu hareket son senelerde dnyann bir ok yerlerinde muhte-

lif hkmetlerin yabanc sermayeye kar ve bilhassa petrol kaynaklarn

ileten yabanc sermayeye kar takndklar tahdidi [snrlayc] hareket-

lerden sonra, Trkiye'nin bu hareketine devrimci damgasndan baka bir

ey vurulmaz." (Keza)


37/101

V.P.

Bugn Trkiye'de vatann anlayarak seven, milletine bilinle bal

olan herkes, bizim artk niin iverenler kanad ile ykselmee ve ilerle-

mee inanmadmz yukar ki izahlardan epey karmtr.

Neden Vatanmz ykseltmek iin, ii kanadn baa geirmek istiyoruz?

i deyince, o da halkn bir parasdr. Halk yn iine, iiler gibi;

kyller, esnaflar ve aydnlar da girer. Biz bu geni halk tabakalarndanhibirisini tekisinden ayrt etmeye taraftar deiliz.

nk yle bir ayrlk, yalnz memleket dmanlarna kar tehlikeli bir

gedik amakla kalmaz.

Bilhassa ikinci Kuvayi Milliye hareketine iddetle muhta bulunan yur-

dumuzda, gnll elbirlii yapmalar art olan halk ynlarnn hayrl te-

ebbs ve emeklerini de datmak ve israf etmek olur. Aydn, Esnaf, Ky-

l, Amele, i, ilah. Vatandalar, hep birden Mill bir iman ve feragatle,

30 yl evveli Kuvayi Milliyecilik ruhunu diriltebilir ve yaatabilirse, va-tanmzn ksa yoldan cennete dnmesi mmkndr. Onun iin biz, Vatan

kartalmzn ii kanad ile ykselebileceini dnrken, bu kartaln di-

ma yerindeki aydnlar, gvdesi yerindeki alkan kylleri ve esnaf

ayn vcuttan, sayarz.

Ancak; nc dava, ii davasdr. Sosyal harekette ba eken ii ol-

maldr, diyoruz. Bunun ilim hakikatleri bakmndan sebebi u: Modern

toplumun ana arklar sermaye mnasebetleriyle dner, bu mnasebet-

leri dorudan doruya ve bilhassa temsil eden iki kutup: verenlerle,iilerdir.

Bizde iverenlerin ne kadar "kk darda" olduu ve vatan, milleti

nasl kolayca gerilie ve yabanc nufuzuna av etmee kap atklar, yakn

ve uzak siyasi ve sosyal tarihimizde aka okunuyor.

verenler memleketi gerei gibi gdemeyince, Vatann mukadderat

tesadfe, talihe braklamaz. Millet nderlii ister istemez iilere der.

Milletin teki zmre ve snflar:

Aydnlar, kyller, esnaflar ve tekmil halk tabakalar, gerek tarihi ve

sosyal durumlar ve gerek menfaatleri iktizas [gerei] ya iverenlerin,

yahut iilerin getikleri yoldan yrrler.


38/101

Btn muhteva bakmndan deilse bile, srf ekli, yani sathta

[yzeyde] grnmek zorunda kalan mnasebetler bakmndan en mani-

dar rneini ngiltere'de gryoruz. Orada, bir zamann en kuvvetli par-

tisi olan Liberaller, silinmitir. Ayn yerde, bakaca bir aydnlar, yahut

kyller, yahut esnaflar partisi ekil iin olsun tutundurulmamtr. Buarafatta kalm, ikisi ortas halk tabakalar, iki bapehlivann tarafn tu-

tar gibi, kh iveren kampn, kh ii kampn iktidara karmak ile ye-

tiniyorlar. Kendi mukadderatn, greenlerden birisinin veya tekisinin

talihine balyorlar.

Trkiye ii snfmz memleketi idare ederse, Vatanmzn her zaman-

kinden ok daha abuk, daha salam, daha ahenkli ykseleceine; ve

milletimizi gerek fen ve medeniyet, gerekse kltr alannda hibir millet-

ten aa brakmayacana u sebeplerle inanyoruz.1- Nazar [teorik] Sebep: Avrupa'nn stnl byk sanayi saye-

sindedir. Byk sanayi, bata makine sanayi demektir. Sanayiye maki-

nenin girmesi, makinelemenin bymesi, kendiliinden olmamtr. Pat-

ronlarn arzusuyla, yahut dnclerin terakki telkinleriyle de ol-

mamtr. Modern cemiyette arzu ve telkin, maddi ve ekonomik bir zem-

beree dayanmyorsa kuru hayaldir. Avrupa'da sanayiin bugnk ba

dndrc kudrete ermesi, bilhassa iilerin siyaset sahnesine kma-

laryla olmutur.

Biliyoruz, Avrupa'da sermayedar mnasebetleri balarken, iinin

altrlmas ortaadan kalma mutlak istismar [smr] usulyle

yaplyordu. Mutlak smr usulnde: (iyi ne kadar az cretle, ne ka-

dar ok saat ibanda tutarsak, o kadar fazla kr elde ederiz), kanaati

hakimdir. Zamanla bu kanaatin yanl olduu anlald. Bir beygirin, se-

kiz saatten fazla alrsa atlad biliniyordu. Lakin, bilmek, hibir ive-

reni insafa getirmee yetmedi. Eski iptidai [ilkel] mutlak smr usulne

kar, tahammlleri atlayan iiler, beygirler gibi atlayp lmeyince, bir

mddet ii vurucu krcla dktler. Bizde son zamanlar, adliye vuku-

atnn alp yrmesindeki derin sebep budur. Lakin ferdi tepkilerin asa-

yisizlikten baka bir netice veremediini gren iiler, insanlar gibi hak-

larn topluca aramaa giritiler. Sendikalarla tekilatlanp, grevlerle ne-

fis mdafaasna baladlar. Bu sosyal hareket, patronlar MUTLAK

SMR metodundan baka yollar aramaya gtrd.

O zaman ZAF SMR aresi denendi. zafi smr usulne gre,

iiyi domuzuna ve ldresiye altrmak, battal bir bataklktr. Fazla

kr m istiyoruz? letmemize bakalarnda bulunmayan yeni bir alet icat

edip sokalm. Yahut daha fenni bir alma usul kefedelim. Tek amele-


39/101

yi gnde 24 saat altrrsak, verimini belki o gn iin arttrrz. Ama, er-

tesi gn o ii yorgunluktan hastalanr, bir mddet sonra lr. Halbuki,

yeni aletler icad ve yeni usuller kefi sayesinde, bir iiye 10 iinin, 100

iinin yaptn, hatta yapamadn yaptrabiliriz.

Bylece, Bat Avrupa lkelerinde, insanln btn gayreti: Yaratcfaaliyete evrilmek zorunda kald. "Zorunda kald" diyoruz, nk: Mut-

lak smryle dilediini, vurguncu krn elde eden sermayedar, hibir

vakit kendiliinden byle bir insaniyetli usule bavurmad. Ancak, iile-

rin tekilat ve mukavemetleri zoru ile o yola girdi. Fazla krn: Yaratc

alet ve usul mekanizmasyla oalan verim sayesinde bir ARTAN-DEER

karmakta buldu. Avrupa, o yoldan, ister istemez, bugnk medeniyet

ahikasna ulat.

Neticede anlald ki, lenin yerine baka ii bulmak ne kadar kolayolursa olsun, bir i kolunda babadan ihtisas ve beceriklilik elde etmemi

ii gerei kadar verimli deildir. len iinin yerine baka ii bulmak

ne kadar ucuz olursa olsun, bir ii 24 saat zarfnda 8 saat uyumaz ve 8

saat dinlenip insanln yaamazsa, gerei kadar verimli olamaz. Daha

ilk gnler, Robert Owen'n tecrbesi gsterdi ki: Ayn aletlerle gnde

yalnz 8 saat insanca alan bir ii, 12 saat hayvanca altrlan ii-

den fazla i yapar. u halde, alet ve usulleri yenileen sanayiye, STK-

RARLI ieli bulmak, yaama seviyesi yksek iiyi, mmkn mertebe

daha az altrmak, yalnz iilerin ve dolaysyla da memleketin,

toplumun ve insanln hayrna bir ey olmakla kalmaz; bizzat akl

banda patronun da hem krn arttrr, hem sosyal mrn uzatr. Bu-

gnk Bat dnyasnda amele sendikalarnn memleketi sarmasna, ii

partilerinin iktidara gelmesine, hakszla ve patron ihtirasna kar grev

hareketlerinin zaman zaman patlamasna kanuni bir hak diye baklmas

bundandr. ilere bu kanuni haklarn tannmad memleketlerde, hem

vatann ykselii baltalanr, hem de i verenler ar tamahkarlklarnn

cezasn ekerler. arlkta grev kamu suu idi: htilal kt. Mecellenin

vecizesi toplum iin dahi dorudur: "Bir ey dyk oldukta, mttesi" olur

[ok ezilen ey abuk patlar.]

Trkiye sanayinde mevcut kanunlara ramen, mutlak smr usul,

hayatta bir trl kalkmad. nk, memlekette henz tefeci-bezirganlk

geleneine dayanan hacaa zihniyeti, snai iletmeciliimize hakimd

Documents

Hikmet Kivilcimli - Ikinci Kuvayi Milliyeciligimiz - Mbk'Ne Mektuplar