Historyzm w malarstwie polskim XIX wieku

autor: Katarzyna Jarkiewicz

spis trecizaoenia programowegwni przedstawiciele: Franciszek Smuglewicz, Aleksander Orowski, Piotr Michaowski, Henryk Rodakowski, Juliusz Kossak, Jzef Simmler, Wojciech Gerson, Artur Grottger, Maksymilian Gierymski, Jan Matejko, Stanisaw Wyspiaski, Jacek Malczewski

zaoenia programowepodtrzymywa wiadomo i jedno narodow,dokumentowa aktualne wydarzenia z ycia narodu, wskazujce na jego wielko i ducha powicenia (batalie powstacze, opr spoeczny wobec zaborcy),rejestrowa natur, zabytki i folklor narodowy.

Franciszek SmuglewiczOjciec polskiego malarstwa historycznego; w 1790 roku rozpocz realizacj cyklu rysunkw i litografii Obrazy historii polskiej w stu rycinach bdcego ilustracj do Historii narodu polskiego pira Adama Naruszewicza.Powici si dokumentacji wydarze z Sejmu Czteroletniego oraz z walk insurekcji kociuszkowskiej, m.in. Sesja Sejmu Czteroletniego 3 maja 1791 i Przysiga Tadeusza Kociuszki na Rynku w Krakowie.

Przysiga Tadeusza Kociuszki na Rynku w Krakowie http://commons.wikimedia.org/wiki/Image:686px-Smuglewicz_Kosciuszko.jpg

Aleksander OrowskiRealistyczny malarz koni i scen batalistycznych, jako uczestnik insurekcji kociuszkowskiej. Pozostawi szereg obrazw i grafik ilustrujcych aktualne wydarzenia z dziejw Polski.

Rze Pragihttp://commons.wikimedia.org/wiki/Image:Rzez_Pragi.jpg

Piotr MichaowskiTematem znacznej czci jego prac jest ko i jedziec, tradycyjny motyw polski, ktry realizuje w scenach batalistycznych z wojen napoleoskich, m.in. z kilkoma ujciami Somosierry, potyczkami i defiladami. Jego prace przynalene romantycznemu nurtowi w malarstwie polskim, pene ywioowej siy, realizmu i ekspresji, wiadcz o niezwykej swobodzie zarwno w sposobie ujcia formy, jak posugiwania si technik olejn i akwarelow.

SomosierraPrawa autorskie Witold Raczunas, za: http://www.pinakoteka.zascianek.pl/Michalowski/Images/Somosierra_2.jpg

Henryk Rodakowski Tworzy kompozycje o tematyce historycznej, utrzymane w duchu romantyczno-patriotycznym (Posowie u Sobieskiego, Wojna kokosza).Najwiksza saw przyniosy mu jednak portrety, m.in. Portret gen. Henryka Dembiskiego, wyrniajce si spokojn kompozycj i wnikliw charakterystyk psychologiczn postaci oraz harmoni rodkw wyrazu.

Portret gen. Henryka Dembiskiegohttp://commons.wikimedia.org/wiki/Image:RodakowskiHenryk.PortretGeneralaHenrykaDembinskiego.1852.jpg

Juliusz KossakWsppracowa z Jzefem Brandtem, malowa sceny batalistyczne, historyczno-rodzajowe oraz jedcw w ujciu portretowym, gwnym tematem jego prac by ko; saw przyniosy mu ilustracje do Trylogii Henryka Sienkiewicza.Gwne dziea historyczne to: Odsiecz Smoleska, Bitwa pod Pskowem, Bitwa pod Wiedniem, Wjazd Jana III Sobieskiego do Wiednia, Lisowczyk, Bitwa pod Raszynem, Puaski pod Czstochow, Hetman Chodkiewicz pod Kircholmem, Portret Tadeusza Kociuszki, Ksie Jzef Poniatowski na koniu.

Bitwa pod Wiedniemhttp://commons.wikimedia.org/wiki/Image:Juliusz_Kossak_Sobieski_pod_Wiedniem.jpeg

Jzef SimmlerTworzy w duchu akademizmu, jest autorem sentymentalno anegdotycznych obrazw z dziejw Andegawenw i Jagiellonw: Przysiga Jadwigi, mier Barbary Radziwiwny, Katarzyna Jagiellonka w wizieniu w Gripsholmie.

mier Barbary Radziwiwnyhttp://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:Barbararadziwill_death_19th_century.jpg

Wojciech GersonW sposb realistyczny ilustrowa wydarzenia historyczne, zwaszcza z epoki piastowskiej, jest autorem obrazw: Kiejstut i Witold winiami Jagiey, Zabjstwo Przemysawa II w Rogonie, Poegnanie Jana III z rodzin przed wypraw wiedesk,Kazimierz Odnowiciel wracajcy do Polski, Krlowa Ryksa, Kazimierz Wielki i ydzi, Wadysaw okietek na wygnaniu, Opakane apostolstwo.

Zabjstwo Przemysawa II w Rogoniehttp://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:GersonWojciech.1881.ZabojstwoPrzemyslawaIIWRogoznie.jpg

Artur GrottgerPomimo, i artysta nigdy nie widzia powstania styczniowego, stworzy z wyobrani wstrzsajce rysunki wykonane bia i czarn kredk na kartonach: Polonia i Lituania.Ponadto jest autorem dzie: Modlitwa Konfederatw Barskich przed bitw pod Lanckoron, Przejcie przez granic, Pochd na Sybir, Poegnanie powstaca i Powitanie powstaca.

Bitwaz cyklu PoloniaPrawa autorskie: Witold Raczunas, za: http://www.pinakoteka.zascianek.pl/Grottger/Images/Pol4.jpg

Maksymilan GierymskiMalowa m.in. sceny wojskowe (gwnie powstacze z 1830 i 1863 roku), kostiumowe (z polowa w strojach z XVIII wieku) i obyczajowe z ycia maych miasteczek polskich.Najwaniejsza grup stanowi obrazy zwizane z tematyk powstania styczniowego, w ktrych Gierymski (uczestnik walk) stworzy inn ni Artur Grottger wizj artystycz, opart na realnych przeyciach i obserwacji.

Patrol powstaczyhttp://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:GierymskiMaksymilian.PatrolPowstanczy.1872.ws.jpg

Jan MatejkoDziea Matejki, przesycone gbokim patriotyzmem, ukazyway spoeczestwu polskiemu wizj przeszoci i odegray du rol w umacnianiu wiadomoci narodowej; nie tyle byy rekonstrukcj wydarze, co sugestywn, pen ekspresji wizj artystyczn, wrcz teatralna panoram dziejw ojczystych.Wikszo z obrazw to ogromnych rozmiarw kompozycje o wielkiej sile wyrazu, ktre cechuje poczenie realistycznej obserwacji i dokumentalnej cisoci szczegw z przejaskrawion gestykulacj i dynamicznymi ukadami kompozycyjnymi caoci obrazu.

Jan MatejkoGwne dziea: Staczyk, Kazanie Skargi, Rejtan, Unia Lubelska, Stefan Batory pod Pskowem, Zawieszenie dzwonu Zygmunta, Bitwa pod Grunwaldem, Hod pruski, Sobieski pod Wiedniem, Kociuszko pod Racawicami, Konstytucja 3 Maja oraz cykl Dzieje cywilizacji w Polsce.

Unia lubelskahttp://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:Unia_Lubelska.JPG

Stanisaw WyspiaskiWane miejsce w wielorakiej dziaalnoci artysty zajmuje projekt przebudowy wzgrza wawelskiego na polskie sacrosanctum oraz zawierajca treci patriotyczne praca projektowa, rozpoczta wsplnie z Janem Matejk i Jzefem Mehofferem, przy polichromii Kocioa Mariackiego, nad witraami i polichromi wntrz, np. w krakowskim kociele Franciszkanw, w katedrze lwowskiej i wawelskiej.Owocem tych poczyna byy projekty witray: Polonia, Bogosawiona Salomea, Henryk Pobony, wity Stanisaw, Kazimierz Wielki, ktre wyraaj bunt artysty wobec charakteru kultu przeszoci narodowej (sprzeciw wobec tzw. sarmatyzacji historii narodowej).

Kazimierz WielkiPrawa autorskie: Witold Raczunas, za: http://www.pinakoteka.zascianek.pl/Wyspianski/Images/Kazimierz_Wielki.jpg

Jacek MalczewskiNawizujc do twrczoci Juliusza Sowackiego i Artura Grottgera wykona wiele realistycznych obrazw o tematyce zwizanej z martyrologi po powstaniu styczniowym (Niedziela w kopalni, Na etapie, Wigilia zesacw), odznaczajcych si brunatnym, monochromatycznym kolorytem. W powstaych w okresie symbolizmu obrazach, penych nastroju smutku i zadumy, powracaj metaforycznie ujte treci patriotyczne i mistyczne (Introdukcja, Melancholia, Bdne koo). Malowa te wietne portrety o wymowie patetycznej i alegoryczno - symbolicznej (Hamlet polski - portret Aleksandra Wielopolskiego, Wadysaw Reymont, Jzef Pisudski).

Melancholiahttp://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:Malczewski_melancholia.jpg

BibliografiaPrezentacj przygotowano w oparciu o prace:J. Fogler, Malarstwo polskie, Wydawnictwo Dobra 28, Warszawa 2006,S. Stopczyk, Realizm. Malarstwo polskie, Krajowa Agencja Wydawnicza, Warszawa 1987,Tematy, tradycje i teorie w sztuce doby romantyzmu, PWN, Warszawa 1981.