HMEΡΟΛΟΓΙΟ 2012

Ο Μέγας Βασίλειος

Πρὸς τοὺς νέους, πῶς νὰ ὠφελοῦνται ἀπὸ τὰ ἑλληνικὰ γράµµατα

1.Πολλά µε τὰ παρακαλοῦντά ἐστι συµβουλεῦσαι ὑµῖν, ὦ παῖδες, ἃ βέλτιστα εἶναι κρίνω, καὶ ἃ συνοίσειν ὑµῖν ἑλοµένοις πεπίστευκα. Τό τε γὰρ ἡλικίας οὕτως ἔχειν, καὶ τὸ διὰ πολλῶν ἤδη γεγυµνάσθαι πραγµάτων, καὶ µὴν καὶ τὸ τῆς πάντα παιδευούσης ἐπ᾿ ἄµφω µεταβολῆς ἱκανῶς µετασχεῖν, ἔµπειρόν µε εἶναι τῶν ἀνθρωπίνων πεποίηκεν, ὥστε τοῖς ἄρτι καθισταµένοις τὸν βίον ἔχειν ὥσπερ ὁδοῦ τὴν ἀσφαλεστάτην ὑποδεικνύναι· τῇ τε παρὰ τῆς φύσεως οἰκειότητι εὐθὺς µετὰ τοὺς γονέας ὑµῖν τυγχάνω, ὥστε µήτ᾿ αὐτὸς ἔλαττόν τι πατέρων εὐνοίας νέµειν ὑµῖν, ὑµᾶς δὲ νοµίζω, εἰ µή τι ὑµῶν διαµαρτάνω τῆς γνώµης, µὴ ποθεῖν τοὺς τεκόντας, πρὸς ἐµὲ βλέποντας. Εἰ µὲν οὖν προθύµως δέχοισθε τὰ λεγόµενα, τῆς δευτέρας τῶν ἐπαινουµένων ἔσεσθε παρ᾿ Ἡσιόδῳ τάξεως· εἰ δὲ µή, ἐγὼ µὲν οὐδὲν ἂν εἴποιµι δυσχερές, αὐτοὶ δὲ µέµνησθε τῶν ἐπῶν δηλονότι, ἐν οἷς ἐκεῖνός φησιν ἄριστον µὲν εἶναι τὸν παρ᾿ ἑαυτοῦ τὰ δέοντα συνορῶντα, ἐσθλὸν δὲ κἀκεῖνον τὸν τοῖς παρ᾿ ἑτέρων ὑποδειχθεῖσιν ἑπόµενον, τὸν δὲ πρὸς οὐδέτερον ἐπιτήδειον ἀχρεῖον εἶναι πρὸς ἅπαντα. Μὴ θαυµάζετε δὲ εἰ καθ᾿ ἑκάστην ἡµέραν εἰς διδασκάλου φοιτῶσι, καὶ τοῖς ἐλλογίµοις τῶν παλαιῶν ἀνδρῶν δι᾿ ὧν καταλελοίπασι λόγων συγγινοµένοις ὑµῖν, αὐτός τι παρ᾿ ἐµαυτοῦ λυσιτελέστερον ἐξευρηκέναι φηµί. Τοῦτο µὲν οὖν αὐτὸ καὶ συµβουλεύσων ἥκω, τὸ µὴ δεῖν εἰς ἅπαξ τοῖς ἀνδράσι τούτοις,

ὥσπερ πλοίου τὰ πηδάλια τῆς διανοίας ὑµῶν παραδόντας, ἧπερ ἂν ἄγωσι, ταύτη συνέπεσθαι, ἀλλ᾿ ὅσον ἐστὶ

Ιανουάριος 2012

χρήσιµον αὐτῶν δεχοµένους, εἰδέναι τί χρὴ καὶ παριδεῖν. Τίνα οὖν ἐστι ταῦτα καὶ ὅπως διακρινοῦµεν, τοῦτο δὴ καὶ διδάξω ἔνθεν ἑλών.

Ἀπόδοση στὴ Νεοελληνική1.Πολλοὶ λόγοι, ἀγαπητά µου παιδιά, µὲ κάνουν νὰ σᾶς δώσω αὐτὲς τὶς συµβουλές. Πιστεύω ὅτι εἶναι οἱ καλύτερες καὶ θὰ σᾶς ὠφελήσουν, ἂν τὶς κάνετε κτήµα σας. Ἔχω προχωρηµένη ἡλικία. Ἀσκήθηκα στὴ ζωὴ µὲ πολλοὺς τρόπους. Γνώρισα ἐπὶ πολλὰ χρόνια τὶς βιοτικὲς µεταβολές, ποὺ συµπληρώνουν τὴν ἀνθρώπινη µόρφωση. Ἔτσι, ἔχω κάµποση πείρα στὰ ἀνθρώπινα πράγµατα. Μπορῶ, λοιπόν, σ᾿ αὐτοὺς ποὺ πρωτοµπαίνουν στὸ στάδιο τῆς ζωῆς, νὰ δείξω τὸν πιὸ σίγουρο δρόµο. Ἀπὸ τὴν ἄποψη τῆς συγγένειας, ἔρχοµαι εὐθὺς µετὰ τοὺς γονεῖς σας. Γι᾿ αὐτό, σᾶς ἀγαπῶ ὅµοια µ᾿ ἐκείνους. Καὶ σεῖς µὲ βλέπετε σὰν πατέρα σας, ἔτσι θαρρῶ. Ἄν, λοιπόν, δεχθῆτε µὲ προθυµία τὰ λόγια µου, θὰ ἀνήκετε στὴ δεύτερη κατηγορία ἐκείνων ποὺ ἐπαινεῖ ὁ ἀρχαῖος ποιητὴς Ἡσίοδος, γράφοντας ὅτι εἶναι ἄριστος ἄνθρωπος ὅποιος µονάχος του ξεχωρίζει τὸ σωστὸ κι εἶναι καλὸς ἄνθρωπος ὅποιος συµµορφώνεται µὲ τὶς σωστὲς ὑποδείξεις. Ἔνῳ ὅποιον δὲν εἶναι ἱκανὸς νὰ τὸ κάνει αὐτό, τὸν χαρακτηρίζει σὰν ἄνθρωπο ἄχρηστο. Καὶ µὴν ἀπορήσετε ποὺ ἔρχοµαι νὰ προσθέσω κάτι δικό µου σὲ ὅσα διαβάζετε ἀπὸ τοὺς ἀρχαίους στὰ σχολεῖα σας καὶ µάλιστα νὰ σᾶς πῶ ὅτι αὐτὸ τὸ δικό µου εἶναι ὠφελιµότερο ἀπὸ ὅσα ἐκεῖνοι σᾶς διδάσκουν. Ἀκριβῶς αὐτὸ εἶναι τὸ νόηµα τῆς συµβουλῆς µου: δὲν πρέπει νὰ παραδώσετε στοὺς ἀρχαίους συγγραφεῖς τὸ τιµόνι τοῦ νοῦ σας, γιὰ νὰ σᾶς πάνε ὅπου αὐτοὶ θέλουν. Δὲν πρέπει νὰ τοὺς ἀκολουθεῖτε σὲ ὅλα. Πρέπει νὰ πάρετε ἀπ᾿ αὐτοὺς ὅ, τι εἶναι χρήσιµο καὶ νὰ µὴ δώσετε προσοχὴ στὰ ὑπόλοιπα. Ἔρχοµαι, λοιπόν, ἀµέσως νὰ σᾶς ὑποδείξω ποιὰ εἶναι τὰ ἄχρηστα µέσα στὰ συγγράµµατά τους καὶ πῶς νὰ ξεχωρίζετε τὰ πρῶτα ἀπὸ τὰ δεύτερα.


Κάλαντα Πρωτοχρονιάς

Αρχιµηνιά κι αρχιχρονιά ψηλή µου δενδρολιβανιά. Κι αρχή-κι αρχή καλός µας χρόνος εκκλησιά-εκκλησιά µε τ' άγιο θρόνος.

Αρχή που βγήκε ο Χριστός άγιος και πνευµατικός στη γη-στη γη να περπατήσει και να µας-και να µας καλοκαρδίσει.

Άγιος Βασίλης έρχεται -άρχοντες το κατέχετε- από-από την Καισαρεία σύ 'σ' αρχό- συ 'σ' αρχόντισσα κυρία.

Βαστά εικόνα και χαρτί ζαχαροκάρνο, ζυµωτή χαρτί και καλαµάρι δες και µε-δες και µε το παλικάρι.

Το καλαµάρι έγραφε, τη µοίρα του την έλεγε και το χαρτί-και το χαρτί οµίλει Άγιε µου-άγιε µου καλέ Βασίλη.

Και νέον έτος αριθµεί την του Χριστού περιτοµή και η µνήµη του Αγίου Ιεράρχου Βασιλείου.


Του χρόνου µας αρχή καλή και ο Χριστός µας προσκαλεί την κακία ν' αρνηθούµε µ' αρετές να στολιστούµε.

Να ζούµε βίον τέλειον κατά το ευαγγέλιον µε αγάπη µε ειρήνη και µε τη δικαιοσύνη.

Χρόνια πολλά και ευτυχή µε καθαρά κι αγνή ψυχή µε χαρά και µε υγεία και µε θεία ευλογία.



Η Υπαπαντή του Χριστού

Υπαπαντή και Σαραντισµός

«Κόλπους Πατρός τυπούσι του σου,Χριστέ µου, του Συµεών αι χείρες, αι φέρουσί σε.»

Τους κόλπους του ουρανίου Πατέρα συµβολίζουν, Χριστέ µου, τα χέρια του Συµεών που Σε κράτησαν στην αγκαλιά του.Μόλις πέρασαν σαράντα ηµέρες από την γέννηση του Θεανθρώπου, προσεφέρθη ο Κύριος στο ιερό υπό Μητρός Παρθένου, και υπεδέχθη Αυτόν ο πρεσβύτης Συµεών. Κατά τη διάταξη του Μωσαϊκού νόµου «παν άρσεν πρωτότοκον έσται αφιερωµένον τω Θεώ, και την εις τούτον νενοµισµένην θυσίαν προσενέγκη, ζεύγος τρυγόνων, ή δύο νεοσσούς περιστερών». Δηλαδή, κάθε πρωτότοκο αρσενικό παιδί ήταν αφιερωµένο στο Θεό, και προς τούτο γινόταν µία συγκεκριµένη τελετή στο ναό, περιλαµβάνουσα και προσφορά δύο τρυγόνων ή περιστεριών.

Λαβών δε ο πρεσβύτης Συµεών τον Κύριο της δόξης στα χέρια του είπε το «Νυν απολύεις τον

δούλον σου Δέσποτα κατά το ρήµα σου εν ειρήνη…». Τώρα, δηλαδή, Κύριε, ας πεθάνω, αφού είδα το Σωτήρα

Φεβρουάριος 2012

του κόσµου. Διότι αυτό περίµενε χρόνια ο δίκαιος Συµεών˙ να δει µε τους οφθαλµούς του τον Κύριο και Θεό του. Και πλέον ευτυχισµένος µπορούσε να υπάγει εις τα αγκάλας του Θεού.

Έπειτα από αυτή τη γενική αναφορά, γίνεται κατανοητό ότι ο σαραντισµός έχει τις ρίζες του στην εποχή του Μωυσή (καθώς αυτό το στοιχείο το αντλούµε µέσα από τον Μωσαϊκό νόµο). Λέγοντας «σαραντισµό», εννοούµε ότι η µητέρα προσφέρει το νεογέννητο στο ναό και αυτό προς δόξαν του τριαδικού Θεού.

Η γυναίκα, έπειτα από την κύηση χρειάζεται ένα διάστηµα ώστε να επανέλθει και πάλι στην προ του τοκετού κατάσταση. Αυτό το διάστηµα ίσως είναι λιγότερο από της σαράντα ηµέρες, αλλά από τη στιγµή την οποίαν οι πατέρες της εκκλησίας θέσπισαν αυτό τον συµβολικό αριθµό, οφείλουµε κι εµείς να τον υπακούµε.. Σίγουρα αυτοί κάτι παραπάνω θα γνώριζαν για να εισάγουν αυτό το διάστηµα των σαράντα ηµερών. Ας µη µας διαφεύγει άλλωστε ότι την εποχή διαµορφώσεως των τελετουργικών της Εκκλησίας µας, τόσες ηµέρες εχρειάζοντο. Η γυναίκα λοιπόν, κατά το πρότυπο της Παναγίας, έπειτα από σαράντα ηµέρες πηγαίνει το βρέφος στο ναό για δυο λόγους. Πρώτον, για να εισάγει το βρέφος στο ναό, ώστε αυτό να µπορεί στη συνέχεια να βαπτισθεί και να συµµετάσχει στην εν Χριστώ λατρευτική ζωή, και δεύτερον για να καθαρισθεί και αυτή (καθώς οι ευχές του σαραντισµού αναφέρονται και στον καθαρισµό της γυναικός).

Παρατηρούµε ότι, όταν η γυναίκα έρχεται στο ναό για να λάβει υπο του ιερέως την ευχή του σαραντισµού, ο ιερεύς δεν την αφήνει να µπει στον κυρίως ναό, διότι θεωρείται ακόµα ακάθαρτη. Ακάθαρτη και όχι αµαρτωλή, όπως το συγχέουν πολλοί άνθρωποι στις ηµέρες µας. Η γυναίκα δεν διέπραξε καµία αµαρτία, αντιθέτως έφερε στον κόσµο έναν άνθρωπο. Ακαθαρσία θεωρείται ό,τι αποβάλλεται από τον ανθρώπινο οργανισµό, δια τούτο και παραµένει η γυναίκα έπειτα από την κύηση στον οίκο της για σαράντα ηµέρες, ώσπου να καθαριστεί πλήρως και να µπορεί να συµµετάσχει και πάλι στη λατρευτική ζωή της εκκλησίας. Γι΄αυτό το λόγο και διαβάζει ο ιερεύς την ευχή στον πρόναο του ναού και έπειτα καθώς λαµβάνει στα χέρια του το βρέφος και το εισάγει στον κυρίως ναό, τότε και η γυναίκα, αφού έχει καθαρισθεί από τις ευχές, ασπάζεται µετ’ ευλαβείας τις εικόνες. Όλα αυτά γίνονται προς µίµηση του σαραντισµού του Κυρίου.

Ας δούµε όµως τώρα λίγο αναλυτικότερα την ακολουθία του σαραντισµού.


Σήµερα, ως γνωστόν, η ακολουθία του σαραντισµού αποτελείται από τέσσερις ευχές. Θέµα και των τεσσάρων ευχών είναι η προσαγωγή του βρέφους στο ναό κατά το πρότυπο του Κυρίου (σύµφωνα µε τις διατάξεις του Μωσαϊκού νόµου). Οι ευχές αποτελούν ευλογίες του βρέφους και δεήσεις υπέρ αυτού, που κατά «µίµησιν» του Κυρίου προσάγεται στο ναό και αφιερούται στο Θεό. Αυτός είναι και ο εµφανείς σκοπός της ακολουθίας. Το παιδί εισέρχεται στην εκκλησία και αυτό σαραντίζει και όχι η µητέρα του. Η µητέρα συνοδεύει το βρέφος και ευλογείται µαζί µε αυτό. Αναφέροντας ότι, η ευλογία περιλαµβάνει και τους δυο γονείς µαζί, και όχι µόνο την µητέρα, όπως συνήθως γίνεται. Πρέπει επίσης να επισηµανθεί το γεγονός, ότι το βρέφος είναι χωρίς αµφιβολία αβάπτιστο, διότι προϋποθέτουν και οι δυο ευχές ότι η είσοδός του στο ναό γίνεται για πρώτη φορά, καθώς ζητούν να αξιωθεί «εν καιρώ ευθέτω» του αγίου βαπτίσµατος. Εξ άλλου οι ευχές της πρώτης ηµέρας, της ογδόης, και της τεσσαρακοστής παρουσιάζουν προοδευτικό χαρακτήρα και εντάσσονται ουσιαστικά στις προβαπτισµατικές πράξεις. Η κλιµάκωσις είναι φανερή. Την πρώτη ηµέρα ευλογείται το βρέφος και χαιρετίζεται η έλευσή του στο κόσµο. Την όγδοη λαµβάνει το όνοµα και χαρακτηρίζεται πια «δούλος Χριστού» και «χριστιανός». Την τεσσαρακοστή ηµέρα εισέρχεται στο ναό του Θεού και «προσφέρεται» σε Αυτόν. Έπονται δε, η κατήχησις, το βάπτισµα, το χρίσµα και η θεία κοινωνία.

Επίσης, κατά την παράδοση αλλά και κατά τις τυπικές διατάξεις της ακολουθίας, έπειτα από την ανάγνωση των ευχών, ο ιερεύς κρατώντας στα χέρια του το βρέφος το εισάγει στο ιερό βήµα αδιακρίτως φύλου. Σύµφωνα µε τον καθηγητή κ. Ι. Φουντούλη, ούτε οι ευχές, ούτε οι τυπικές διατάξεις της ακολουθίας κάνουν διαχωρισµό µεταξύ φύλου, αλλά εισάγονται στο ιερό βήµα και προσκοµίζονται στο Θεό (καθώς ο ιερεύς τα ανυψώνει µε τα χέρια του στον ουρανό), ως «δώρον» και «ανάθηµα». Πού αλλού θα προσφερθεί το δώρο στο Θεό, παρά στο θυσιαστήριό του; Αυτό ακριβώς ερµηνεύει και την είσοδο όλων των βρεφών αδιακρίτου φύλου στο Άγιο βήµα. Δεν έχει καµία σχέση µε την ιερωσύνη που επιφυλάσσεται στους άνδρες. Πρόκειται περί πράξεως προσφοράς του νέου ανθρώπου στο Θεό και για τον χριστιανισµό δεν υπάρχει διάκριση µεταξύ άρρενος και θηλαίου.Συνελοντ’ ειπείν, ο σαραντισµός είναι µια πανάρχαια λειτουργική πράξη της εκκλησίας µας, η οποία έχει τις ρίζες της στον Μωσαϊκό νόµο, καθώς αυτός γίνεται σήµερα ως προτύπωση της υπαπαντής του Κυρίου ηµών Ιησού Χριστού και οι γυναίκες συµβολίζουν την Παναγία, η οποία έφερε στις αγκάλες της τον Υιόν της και τον πρόσφερε στον ναό ως θυσίαν «ευπρόσδεκτη».


Η Καθαρά Δευτέρα Στον Πεντάλοφο Βοΐου

Αερόστατο. Η λέξη µαρτυρείται για πρώτη φορά γύρω στα 1850.

Προέρχεται απο τις λέξεις ΑΕΡΑΣ και ΣΤΑΜΟ (ίστηµι του ρήµατος ίσταµαι που σηµαίνει κάνω κάτι να µείνει όρθιο..

Έθιµο πάρα πολύ παλιό. Οι παππούδες δεν γνωρίζουν το πότε εµφανίστηκε αυτό το έθιµο στον Πεντάλοφο.

Οι Πενταλοφίτες µαστόροι πολυταξιδεµένοι στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, πιθανώς είδαν κάπου αυτό το έθιµο

και το µετέφεραν και στον Πεντάλοφο.

Συναντάτε τέτοιο έθιµο στο Λεωνίδιο και στην Αρκαδία, µε την διαφορά οτι αυτό γίνεται την ηµέρα της Ανάστασης.

Καθιερώθηκε το πέταγµα του αερόστατου την Καθαρά Δευτέρα, λόγω του ότι τα ‘µπουλούκια ‘ των µαστόρων ήταν ακόµα στο χωριό.

Τα ΄µπουλούκια’ των µαστόρων ξεκινούσαν για την ξενητιά στο τελος Μαρτίου µέχρι και του Αγίου Γεωργίου.

Πως κατασκευάζεται;


Το συνηθισµένο αερόστατο φτιάχνεται µε 16 χάρτινες κόλλες. Το χαρτί πρέπει να είναι πολύ λεπτό για να είναι ελαφρύ. Αλλιώς το αερόστατο πέφτει και καίγεται. Οι κόλλες είναι ποικίλου χρώµατος ώστε η κατασκευή να είναι πολύχρωµη και χαρούµενη. Το άνοιγµα κάτω διατηρείται ανοικτό µε ένα είδος "τσέρκι" από λεπτό καλάµι πάνω στο οποίο δένεται σταυρωτά ένα σύρµα. Το σύρµα χρησιµεύει για να στερεωθεί ένα πανί (στουπί) βουτηγµένο σε λάδι και πετρέλαιο που η φωτιά του θα θερµάνει το αερόστατο ώστε να απογειωθεί. Τα αερόστατα φθάνουν πολύ ψηλά πάνω από τα χίλια µέτρα, και αν τα παρασύρει ο αέρας µπορεί να φθάσουν και µέχρι την Κορυφή. Μόλις όµως σβήσει το πανί το αερόστατο κρυώνει και πέφτει.

Τοποθετούµε στο πάτωµα τις 8 κόλλες (διαστάσεων 50Χ70 cm) σχήµα αριστερά, και τις ενώνουµε µε κόλλα φτιαγµένη από αλεύρι και νερό ώστε να σχηµατιστεί ένα ορθογώνιο όπως το δεξιό σχήµα.επαναλαµβάνουµε ξανά ώστε να έχουµε 2 χάρτινα ορθογώνια, τα οποία ενώνουµε στα πλάγια ώστε να σχηµατιστεί ένας κύλινδρος ανοικτός και από τις δύο µεριές.Κόβουµε µε ένα ψαλίδι τη µιά µεριά του κυλίνδρου ώστε να αποκτήσει πιο αεροδυναµικό σχήµα και το κολλάµε µε αλευρόκολλα ώστε να κλείσει αεροστεγώς η µια µεριάΓια να διατηρείται ανοικτό η κάτω µεριά ράβουµε µε κλωστή µια στεφάνη από λεπτό καλάµι πάχους 1cm


ΠΕΝΤΑΛΟΦΟΣΠέτρα είχαµε, πέτρα δουλέψαµε! Στο ανάγλυφο του Βοΐου και το σύµπλεγµα των ορεινών χωριών του, ανάµεσα στην “Γκραντίσκα” και το “Ρουµάνι” βρίσκεται χτισµένος ο Πεντάλοφος, το ξακουστότερο και

µεγαλύτερο µαστοροχώρι της Μακεδονίας. Η γειτονιά του Πενταλόφου είναι µία από τις ωραιότερες γωνιές της Βόρειας Πίνδου, τόσο για το εκπληκτικό φυσικό περιβάλλον ανάµεσα στα πυκνά δάση και τα επιβλητικά ορεινά τοπία, όσο και για τη γραφικότητα των παραδοσιακών οικισµών. Τριγύρω απλώνεται µια ατελείωτη πρόσκληση στην οµορφιά, στα µνηµεία και στην ιστορία. Πεντάλοφος - Πεντάµορφος!

Ο Πεντάλοφος, το παλιό και ξακουστό ‘‘Ζουπάνι’’ έχει εκτεταµένο ανατολικό ορίζοντα και 500 περίπου καλοδιατηρηµένα κτίσµατα, διαταγµένα κατά αµφιθεατρικό τρόπο. Ένας παραδοσιακός οικισµός µε πέτρινα σπίτια και γραφικά σοκάκια, πολλές φυσικές οµορφιές και ιδιαίτερα υγιεινό κλίµα. Η τέχνη των άξιων

µαστοροκαλφάδων βρίσκεται αποτυπωµένη στις περίτεχνες εκκλησιές, στις βρύσες, στα καµπαναριά και στην αρµατωσιά των διώροφων και τριώροφων σπιτιών που µε τα λιακωτά τους, τα στενά παράθυρα και τα κεντηµένα µε σταυρούς αγκωνάρια, τινάζουν το πέτρινο ανάστηµά τους ψηλά σα να θέλουν να αγγίξουν τη βραχωµένη στέγη της Γκραντίσκας. Για να γνωρίσει κανείς τον Πεντάλοφο δεν αρκεί να σταµατήσει στην κεντρική πλατεία της ‘‘Λότζιας’’, αλλά πρέπει να χωθεί στα στενορύµια που φιδολιγίζονται µέσα στα σπλάχνα του από όπου µπορεί να ανασύρει ιστορίες ανθρώπων σπάνιες και παραδόσεις παραµυθένιες. Μέσα στα


σκιερά σοκάκια του, ακόµα και σήµερα, ζωντανεύουν σκηνές απλές, καθηµερινές, εικόνες παλιών καιρών, πάνω σε φωτογραφίες της σέπιας και του ασπρόµαυρου ξεχασµένες.Το βλέµµα του επισκέπτη µαγνητίζεται από τον όµορφο Πεντάλοφο


Ο Ευαγγελισµός της ΘεοτόκουΗ εορτή του Ευαγγελισµού της Θεοτόκου είναι Δεσποτικοθεοµητορική εορτή. Αυτό σηµαίνει ότι είναι

Δεσποτική επειδή αναφέρεται στον Δεσπότη Χριστό, ο οποίος συνελήφθη στην γαστέρα της Θεοτόκου, και θεοµητορική εορτή επειδή αναφέρεται στο πρόσωπο εκείνο που συνετέλεσε στην σύλληψη και την ενανθρώπηση του Λόγου του Θεού, δηλαδή την Παναγία. Η Θεοτόκος Μαρία έχει µεγάλη αξία και σπουδαία θέση στην Εκκλησία, ακριβώς γιατί ήταν το πρόσωπο εκείνο που περίµεναν όλες οι γενεές, και αυτή έδωσε στον Λόγο του Θεού την ανθρώπινη φύση. Έτσι, το πρόσωπο της Θεοτόκου συνδέεται στενά µε το Πρόσωπο του Χριστού. Και η αξία της Παναγίας δεν οφείλεται µόνον στις αρετές της, αλλά κυρίως στον καρπό της κοιλίας της. Γι’ αυτό, η Θεοτοκολογία συνδέεται στενώτατα µε την Χριστολογία. Όταν κάνουµε λόγο για τον Χριστό δεν µπορούµε να αγνοήσουµε αυτήν που του έδωσε σάρκα, και όταν κάνουµε λόγο για την Παναγία, αναφερόµαστε ταυτόχρονα και στον Χριστό, γιατί από Αυτόν αντλεί Χάρη και αξία. Αυτό φαίνεται καθαρά στην ακολουθία των Χαιρετισµών, στην οποία υµνείται η Θεοτόκος, αλλά πάντοτε εν συνδυασµώ µε το ότι είναι µητέρα του Χριστού: "Χαίρε ότι υπάρχεις βασιλέως καθέδρα, χαίρε ότι βαστάζεις τον βαστάζοντα πάντα".

Αυτός ο σύνδεσµος Χριστολογίας και Θεοτοκολογίας φαίνεται και στην ζωή των αγίων. Ένα χαρακτηριστικό γνώρισµα των αγίων, που είναι τα πραγµατικά µέλη του Σώµατος του Χριστού, είναι ότι αγαπούν την Παναγία. Είναι αδύνατον να υπάρχη άγιος ο οποίος δεν την αγαπά. Ο Ευαγγελισµός της Θεοτόκου είναι η αρχή όλων των Δεσποτικών εορτών. Στο απολυτίκιο της εορτής ψάλλουµε: "σήµερον

Μάρτιος 2012

της σωτηρίας ηµών το κεφάλαιον και του απ’ αιώνος µυστηρίου η φανέρωσις...". Το περιεχόµενο της εορτής αναφέρεται στο γεγονός κατά το οποίο ο αρχάγγελος Γαβριήλ – ο άγγελος εκείνος µε τον οποίο συνδέονται όλα τα γεγονότα που έχουν σχέση µε την ενανθρώπηση του Χριστού – επισκέφθηκε µε εντολή του Θεού την Παναγία και την πληροφόρησε ότι έφθασε ο καιρός της σαρκώσεως του Λόγου του Θεού, και ότι αυτή θα γίνη η µητέρα Του. (βλ. Λουκά α', 26-56).

Η λέξη "ευαγγελισµός" αποτελείται από δύο επί µέρους λέξεις, ήτοι εύ και αγγελία, και δηλώνει την καλή είδηση, την καλή αγγελία. Πρόκειται για την πληροφορία που δόθηκε δια του αρχαγγέλου ότι ο Λόγος του Θεού θα ενανθρωπήση για την σωτηρία του ανθρώπου. Ουσιαστικά πρόκειται για την εκπλήρωση της υποσχέσεως του Θεού, που δόθηκε µετά την πτώση του Αδάµ και της Εύας (βλ. Γεν. γ', 15), η οποία λέγεται πρωτευαγγέλιο. Γι’ αυτό, η πληροφορία της ενανθρωπήσεως του Λόγου του Θεού είναι η µεγαλύτερη είδηση µέσα στην ιστορία. Η καλή αγγελία, το ευαγγέλιο, ο ευαγγελισµός είναι διόρθωση των γεγονότων που έγιναν στην αρχή της δηµιουργίας του ανθρώπου, στον αισθητό Παράδεισο της Εδέµ. Εκεί από γυναίκα άρχισε η πτώση και τα αποτελέσµατά της, εδώ από γυναίκα άρχισαν όλα τα αγαθά. Έτσι, η Παναγία είναι η νέα Εύα. Εκεί υπήρχε ο αισθητός Παράδεισος, εδώ η Εκκλησία. Εκεί ο Αδάµ, εδώ ο Χριστός. Εκεί η Εύα, εδώ η Μαρία. Εκεί ο όφις, εδώ ο Γαβριήλ. Εκεί ο ψιθυρισµός του δράκοντος-όφεως στην Εύα, εδώ ο χαιρετισµός του αγγέλου στην Μαρία (Ιωσήφ Βρυένιος). Με αυτόν τον τρόπο διορθώθηκε το σφάλµα του Αδάµ και της Εύας.

Ο αρχάγγελος Γαβριήλ απεκάλεσε την Παναγία "κεχαριτωµένη". Της είπε: "Χαίρε, κεχαριτωµένη, ο Κύριος µετά σού, ευλογηµένη συ εν γυναιξίν" (Λουκ. α', 28-29). Η Παναγία αποκαλείται "κεχαριτωµένη" και χαρακτηρίζεται "ευλογηµένη", αφού ο Θεός είναι µαζί της.Κατά τον άγιο Γρηγόριο τον Παλαµά, και άλλους αγίους Πατέρας, η Παναγία είχε ήδη χαριτωθή, και δεν χαριτώθηκε την ηµέρα του Ευαγγελισµού. Παραµένοντας µέσα στα άγια των αγίων του Ναού έφθασε στα άγια των αγίων της πνευµατικής ζωής, που είναι η θέωση. Εάν το προαύλιο του Ναού προοριζόταν για τους προσηλύτους και εάν ο κυρίως Ναός για τους ιερείς, τα άγια των αγίων προορίζονταν για τον αρχιερέα. Εκεί εισήλθε η Παναγία, δείγµα ότι έφθασε στην θέωση. Είναι γνωστόν ότι στην χριστιανική εποχή ο νάρθηκας προοριζόταν για τους κατηχουµένους και τους ακαθάρτους, ο κυρίως ναός για τους φωτισθέντας, τα µέλη της Εκκλησίας, και τα άγια των αγίων γι’ αυτούς που έφθασαν στην θέωση.

Μάρτιος 2012

25 ΜαρτίουΗ Επανάσταση των Ελλήνων στη Μακεδονία το 1821

επανάσταση του 1821 δεν υπήρξε ένα γεωγραφικά µεµονωµένο γεγονός στην Πελοπόννησο, στην Στερεά Ελλάδα και στα νησιά του Αιγαίου. Αντιθέτως ήταν ένα καθολικό πολιτικό και στρατιωτικό γεγονός που συντάραξε όλη την Βαλκανική χερσόνησο. Σηµαντικές επαναστατικές κινήσεις δηµιουργήθηκαν τόσο στην

Κρήτη, όσο και στην Θεσσαλία, στην Μακεδονία και την Θράκη. Στο παρόν κείµενο µας θα ασχοληθούµε µε την εξέγερση των Μακεδόνων το 1821 και την τραγική της κατάληξη.Η κατάσταση στην Μακεδονία πριν την Επανάσταση

Στην Μακεδονία προεπαναστατικά υπήρχαν 2 µεγάλα αστικά κέντρα που συγκέντρωναν όλη την εµπορική κίνηση και τον πλούτο της περιοχής: φυσικά η Θεσσαλονίκη και οι Σέρρες. Ειδικά µετά την συνθήκη του Κιουτσούκ Καϊναρτζή (1774), η Ελληνική αστική τάξη ενδυναµώθηκε σηµαντικά, ιδρύοντας νέους εµπορικούς οίκους (Σκάµπαλη, Παπαθέου, Σαµπουτζή) και επεκτείνοντας τις εµπορικές δραστηριότητες της σε όλη την Μεσόγειο. Η οικονοµική αυτή άνοδος επιτάχυνε και την εθναφύπνιση που εκφράστηκε µε την ανέγερση εκκλησιών και σχολείων.

Έτσι οι απόστολοι της Φιλικής Εταιρείας (Γιάννης Φαρµάκης, Δηµήτριος Ίπατρος) που στάλθηκαν στα τέλη της δεκαετίας του 1820, βρήκαν πρόσφορο έδαφος για την ανάπτυξη της κίνησης τους. Αµέσως µυήθηκε στο

Μάρτιος 2012

"µυστικό" σχεδόν όλος ο ανώτατος και κατώτερος κλήρος της Μακεδονίας (µητροπολίτης Σερρών Χρύσανθος, Κοζάνης Βενιαµίν, Άνθιµος Γρεβενών, Ιερόθεος Αγίου Όρους, επίσκοπος Αρδαµερίου Ιγνάτιος κτλ), οι σηµαντικοί τοπικοί οπλαρχηγοί Γάτσος και Καρατάσος, καθώς και οι πλούσιοι έµποροι της Θεσσαλονίκης Χρίστος Μενεξές, Γεώργιος Πάικος, Αντώνιος Παπαχρίστου, Κωνσταντίνος Τάττης, ο δάσκαλος Ιώννης Σκανδαλίδης, ο Αναστάσιος Μπουδέλης κτλ. Αλλά και στην Χαλκιδική και ιδιαίτερα στον Πολύγυρο, το κήρυγµα της Φιλικής εταιρείας βρίσκει συµπαραστάτες.

Οι κινήσεις αυτές όµως, κινούν την υποψία στον διοικητή της Μακεδονίας µουτεσελίµη Σερίφ Σεντίκ Γιουσούφ µπέη, έναν σκληρό και βάναυσο άνδρα, µε µεγάλες ικανότητες και θέληση. Ήδη από τον

Σεπτέµβριο του 1820 έχει αντιληφθεί τα σχέδια των Ελλήνων και προετοιµάζεται να τα αντιµετωπίσει. Αυτό φαίνεται από την αλληλογραφία του µε όλους τους Τούρκους αξιωµατούχους της Μακεδονίας την εποχή εκείνη.

Ο Εµµανουήλ Παπάς Στην Μακεδονία

Ο Εµµανουήλ Παπάς ήταν ένας πλούσιος έµπορος γεννηµένος στην Δοβίστα Σερρών το 1772. Οι εµπορικές του δραστηριότητες επεκτείνονταν ως την Βιέννη και την Κωνσταντινούπολη. Μυήθηκε στο µυστικό της Φιλικής Εταιρείας στις 21 Δεκεµβρίου 1919 και ενθουσιάστηκε από την προοπτική της Επανάστασης και της Απελευθέρωσης. Κατέθεσε ένα µεγάλο χρηµατικό ποσό (200.000 δίστηλα τάληρα) από την προσωπική του περιουσία για τους σκοπούς της οργάνωσης και του δόθηκε από τον Υψηλάντη η αρχηγία της εξέγερσης στην Μακεδονία. Αποφασίστηκε η εξέγερση να ξεκινήσει από το Άγιο Όρος που παρουσίαζε δύο βασικά πλεονεκτήµατα: την φυσικά οχυρή του θέση και την ευνοϊκή διάθεση των µοναχών και ιερωµένων που πολλοί είχαν ήδη µυηθεί στην Φιλική Εταιρεία.

Έτσι στις 23 Μαρτίου 1821 ο Εµµανουήλ Παπάς συνοδευόµενος από τον

Μάρτιος 2012

υπασπιστή του Χατζηπέτρο, φόρτωσε όπλα και πολεµοφόδια σε πλοίο του Λήµνιου Χατζή Βισβίζη και βγήκε στην µονή Εσφιγµένου, της οποίας ο ηγούµενος Ευθύµιος ήταν µυηµένος στην Φιλική Εταιρεία. Οι Ψαριανοί ενίσχυσαν την προσπάθεια µε 2 πλοία που απέστειλαν, ενώ πολλοί µοναχοί εντάχθηκαν στις γραµµές των επαναστατών. Οι Τούρκοι όµως και κυρίως ο Γιουσούφ µπέης έδρασαν γρήγορα, συλλαµβάνοντας στις Σέρρες και στην Θεσσαλονίκη πολλούς µυηµένους στην Φιλική Εταιρεία. Στην Θεσσαλονίκη αιχµαλωτίστηκαν 400 όµηροι, ενώ στις Σέρρες οι Τούρκοι αιχµαλώτισαν 150 Σερραίους πολίτες, βρήκαν όλο τον οπλισµό που προοριζόταν για την εξέγερση, βασάνισαν και φυλάκισαν την γυναίκα του Παπά, ενώ έκαψαν το σπίτι του.

Στον Πολύγυρο όµως οι Έλληνες δεν περίµεναν τα αντίποινα αλλά κινήθηκαν πρώτοι καταλαµβάνοντας το διοικητήριο και σκοτώνοντας 14 Τούρκους στρατιώτες και τον βοεβόδα (διοικητή). Από τον Πολύγυρο η επανάσταση εξαπλώθηκε στα γύρω χωριά όπως και στα χωριά του Λαγκαδα. Τα αντίποινα του Γιουσούφ µπέη στην εξέγερση αυτή, ξέσπασαν στους Έλληνες της Θεσσαλονίκης. Τέσσερις ανώτατοι ιερωµένοι

(Κίτρους Μελέτιος κτλ)βρίσκουν µαρτυρικό θάνατο, µαζί µε πολλούς προκρίτους των οποίων οι περιουσίες δηµεύτηκαν και λεηλατήθηκαν.

Οι ωµότητες αυτές εξαγρίωσαν τους Χριστιανούς που διέδωσαν την Επανάσταση σε όλη την Χαλκιδική. Εν τω µεταξύ ο Παπάς είχε πείσει τους µοναχούς του αγίου Όρους να τον στηρίξουν οικονοµικά, ενώ 1.000 περίπου µοναχοί έλαβαν τα όπλα της ελευθερίας. Πενταµελής επιτροπή όλων των µονών αναλαµβάνει την διοίκηση του τόπου και τον οικονοµικών και ανακηρύσσει τον Παππά "Αρχηγό και υπερασπιστή της Μακεδονίας". Ο Εµµανουήλ Παππάς κηρύσσει επισήµως την Επανάσταση στα τέλη Μαΐου στις Καρυές, έχοντας στην διάθεση του 4000 ενόπλους. Σύντοµα η Επανάσταση είχε διαδοθεί στην χερσόνησο της Κασσάνδρας,

Μάρτιος 2012

στην Ορµύλια, στην Σιθωνία (Νικήτη, Παρθενώνας) και στα Μαντεµοχώρια. Στις αρχές του καλοκαιριού επαναστάτησε και η Θάσος.

Η προοδος του Αγώνα

Οι επαναστάτες ήταν χωρισµένοι σε δύο µεγάλες οµάδες υπό τον Παπά και τον τοπικό οπλαρχηγό Χάψα και αρχικά σηµείωσαν κάποιες τοπικές επιτυχίες. Ο Παπάς µε τους Μαντεµοχωρίτες και τους µοναχούς του αγίου Όρους που είχαν πάρει τα όπλα, νίκησε τις ασθενείς Τουρκικές δυνάµεις στην Ιερισσό την 1η Ιουνίου 1821, βάδισε ως τον Σταυρό και τελικά κατέλαβε θέσεις στην Ρεντίνα. Οι οπλοφόροι του Καπετάν Χάψα (κυρίως Κασσανδρινοί από την Βάβδο, και τα Βασιλικά) έκαµψαν την αντίσταση των µικρών τουρκικών τοπικών φρουρών πέρασαν την Επανωµή και έφτασαν τρεις ώρες έξω από την Θεσσαλονίκη, σχεδόν κοντά στα τείχη της παλιάς πόλης. Οι Έλληνες όµως ήταν ανοργάνωτοι, άσχηµα εξοπλισµένοι, χωρίς έµπειρη στρατιωτική διοίκηση.

Εναντίον του Χάψα εκστράτευσε ο Αχµέτ µπέης από τα Γιαννιτσα µε 500 ιππείς που νίκησαν εύκολα τους Έλληνες που παρατάχθηκαν στην πεδιάδα και εκτέθηκαν στο εχθρικό ιππικό. Ο Χάψας πέθανε στην µάχη, ενώ οι επιζώντες υποχώρησαν άτακτα. Ο Μπαιράµ πάσας µε µεγάλες δυνάµεις από την Μ. Ασία βρέθηκε στην περιοχή στον δρόµο του για την Πελοπόννησο, και συνεπικουρούµενος από λίγους ένοπλους Εβραίους από την Θεσσαλονίκη, επιτέθηκε στον Παπά στα στενά της Ρεντίνας και τον νίκησε. Παντού οι Έλληνες υποχωρούν προς το Άγιο Όρος και την

Μάρτιος 2012

Κασσάνδρα και οι ακολουθούντες Τούρκοι ρηµάζουν και καίνε όλα τα Ελληνικά χωριά και κωµοπόλεις, εξανδραποδίζοντας και σκλαβώνοντας όποιον χριστιανό έβρισκαν.

Οι επαναστάτες πλέον είχαν οχυρωθεί στις χερσονήσους της Κασσάνδρας στην τοποθεσία "Πόρτες" (σηµερινή Νέα Ποτίδαια) που είναι το στενότερο σηµείο και του Αγίου Όρους στον Πρόβλακα στην γνωστή διώρυγα του Ξέρξη. Οι δύο τοποθεσίες ήταν απόρθητες και οι επιθέσεις του Αχµετ µπέη στις 27 Ιουνίου αποκρούονται προκαλώντας του µεγάλες απώλειες. Τις ακτές επιτηρούσαν δύο ψαριανά πλοία, ένα τοπικό και ένα προερχόµενο από τη Λήµνο. Οι Ψαριανοί κατόρθωσαν να εντοπίσουν δύο τουρκικά πλοία που θα διενεργούσαν αποβατική ενέργεια στην Κασσάνδρα και τα καταδίωξαν. Το ένα από αυτά εξόκειλε στο ακρωτήριο της Συκιάς, στη Σιθωνία. Οι Ψαριανοί το πυρπόλησαν, αφού πρώτα αφαίρεσαν τα πυροβόλα του. Το δεύτερο πλοίο εξόκειλε στις ακτές του Αγίου Όρους. Οι Τούρκοι ναύτες επιχείρησαν να το υπερασπισθούν, αλλά µάταια.

Στους επόµενους δύο µήνες η θέση των Ελλήνων χειροτέρευε, καθώς τα τρόφιµα και τα πολεµοφόδια ελαττώνονταν, ενώ οι Τούρκοι πλησίαζαν συνεχώς τις θέσεις τους µε προχώµατα. Η Πύλη διορίζει τότε τον ικανότατο Αβδούλ Αµπούδ αρχιστράτηγο των Τούρκων στην Μακεδονία, παρέχοντας του µια µεγάλη στρατιά 14.οοο ανδρών. Αυτός θα επιτεθεί στις 15 Οκτωβρίου µε 3000 άνδρες κατά της Κασσάνδρας που την υπερασπίζονται µόνο 450 άνδρες. Η πρώτη αυτή επίθεση θα συντριβεί µε µεγάλες Τουρκικές απώλειες. Ο Αβδούλ Αµπούδ θα προσφέρει γενική αµνηστεία στους επαναστάτες υπό τον όρο της άµεσης παράδοσης. Η προσφορά θα απορριφθεί περήφανα από τους Έλληνες. Η δεύτερη επίθεση στις 30 Οκτωβρίου θα διασπάσει τις αραιές γραµµές των Ελλήνων υπερασπιστών. Η

Μάρτιος 2012

Κασσάνδρα θα πέσει στα χέρια των Τούρκων και θα επακολουθήσουν σφαγές Χριστιανών και καταστροφές των περιουσιών τους σε ένα όργιο αίµατος και λεηλασίας.

Ένα κύµα προσφύγων Μακεδόνων από την κατεστραµµένη Χαλκιδική, κατέκλυσε την Εύβοια, τις Σποράδες και την Πελοπόννησο. Ουσιαστικά η επανάσταση στην Μακεδονία είχε ηττηθεί. Ο Παπάς στο Άγιο Όρος πλέον αντιµετώπιζε την ανοιχτή αντίθεση των µοναχών που ζητούσαν την αποχώρηση του, ώστε να µην καταστραφεί η Αθωνική Πολιτεία από τους επελαύνοντες Τούρκους. Μάλιστα κάποιοι ηγούµενοι Μονών ήρθαν και σε µυστικές διαπραγµατεύσεις µε τους Τούρκους για να αφοπλίσουν και να παραδώσουν τον Παπά. Ο τελευταίος ενηµερωµένος από τον ηγούµενο Κυριλο της µονής Εσφιγµένου για τις αρνητικές εξελίξεις, αποφάσισε να αποχωρήσει τελικώς από το Άγιο Όρος και ακολουθούµενος από λίγους συντρόφους και πολεµιστές του, να µεταβεί στην Πελοπόννησο για να συνεχίσει τον Αγώνα.

Οι συγκινήσεις και οι αποτυχίες όµως ήταν πολλές για τον Παπά. Πέθανε από καρδιακή προσβολή ευρισκόµενος εν πλω για την Ύδρα, στις 5 Δεκεµβρίου 1821. Κηδεύτηκε µεγαλόπρεπα στην Ύδρα, στην εκκλησία της Υπαπαντής. Η Αθωνική Πολιτεία παραδόθηκε στους Τούρκους και καταστράφηκε οικονοµικά λόγω των χρηµατικών ποσών που αναγκάστηκε να καταβάλλει (2.500.000 γρόσια), τα περισσότερα προνόµια της καταργήθηκαν, ενώ αναγκάστηκε να εκτρέφει Τουρκική φρουρά κατοχής για πολλά χρόνια.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ-ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ

Η επανάσταση της Χαλκιδικής έληξε οριστικά µε την παράδοση του Αγίου Όρους, τον Ιανουάριο του 1822. Αναµφίβολα η εξέγερση στην Μακεδονία δεν είχε οργανωθεί επαρκώς και τα αποτελέσµατα της υπήρξαν τραγικά για τους Έλληνες των περιοχών αυτών. Σηµαντικός παράγοντας αποτυχίας της εξέγερσης, ήταν και η κοντινή θέση της Χαλκιδικής σε σχέση µε την Οθωµανική πρωτεύουσα της Κωνσταντινούπολης και την παρουσία µεγάλων στρατιωτικών µονάδων της Αυτοκρατορίας. Η προσφορά όµως της εξέγερσης της Χαλκιδικής στην Ελληνική Επανάσταση του 1821 υπήρξε σηµαντική (αν όχι καθοριστική). Οι Μακεδόνες επαναστάτες και οι χιλιοι και πλέον µοναχοί του Αγίου Όρους που πήραν τα όπλα επί έξι περίπου µήνες απασχόλησαν µεγάλο αριθµό τουρκικών δυνάµεων. Έτσι δόθηκε ο απαραίτητος χρόνος για να εδραιωθεί η Επανάσταση στη Στερεά Ελλάδα και στην Πελοπόννησο.

Μάρτιος 2012

Αναµφίβολα η άψογη προσωπικότητα του Εµµανουήλ Παπά δεσπόζει στην Μακεδονική επανάσταση που περιγράψαµε, αποτελώντας ένα υπόδειγµα ανδρείας, συνέπειας, καθήκοντος και πατριωτισµού επίκαιρο για όλες τις εποχές και για όλες τις κοινωνίες.

Τελικώς η επανάσταση του 1821 στην Χαλκιδική και στην Μακεδονία, αποδεικνύει αυτό που θεωρούµε όλοι αυτονόητο, αλλά αµφισβητείται πεισµατικά από πολλούς σήµερα:την αδιαµφισβήτητη ενότητα του Ελληνικού Έθνους στην βάση της χριστιανικής θρησκείας και της ανάµνησης της κοινής Βυζαντινής κληρονοµιάς, που δεν υπονόµευσε ούτε το σκοτάδι των τεσσάρων αιώνων Οθωµανικής σκλαβιάς.

ΠΗΓΕΣ

Βακαλόπουλος Απόστολος, Ιστορία του νέου Ελληνισµού, εκδόσεις "Σταµούλη"

Σπυρίδων Τρικούπης, Ιστορία της Ελληνικής Επανάστασης

Ιωάννη Βασδραβέλλη, ο Αγώνας του 1821 στην Μακεδονία, εκδόσεις εταιρείας Μακεδονικών σπουδών

Παρέλαση στην Νεάπολη Βοΐου

Μάρτιος 2012

Μνηµείο Ηρώων Χρυσαυγής Βοΐου

Μάρτιος 2012

Η Αποκαθήλωση του Χριστού στο Δρυόβουνο Βοΐου

Κάθε χρόνο τη Μεγάλη Παρασκευή γίνεται η αναπαράσταση της αποκαθήλωσης του εσταυρωµένου στον λόφο του «Γολγοθά», έξω στο Δρυόβουνο, οικισµό και Τοπικό Διαµέρισµα του Δήµου Νεάπολης. Η κατανυκτική αυτή αναπαράσταση καθιερώθηκε το 1977 από τον Ιερέα κ. Στέφανο Τσαντίρη. Οι κάτοικοι του Δρυόβουνου έχοντας βαθιά µέσα στις ψυχές τους το αίσθηµα του χριστιανισµού στήριξαν την προσπάθεια του ιερωµένου και αναβιώνουν την αποκαθήλωση µε τον καλύτερο τρόπο κάθε χρόνο.Tο πρωί της Μεγάλης Παρασκευής.Tης ηµέρας που κορυφώνονται τα Πάθη του Ιησού Χριστού, το Δρυόβουνο ζει κάθε χρόνο µέσα από αυτήν την κατανυχτική τελετή την αναπαράσταση της αποκαθήλωσης. Σύσσωµη η κοινωνία του χωριού αλλά και όλης της Περιοχής, καθώς και πολλοί επισκέπτες από άλλες περιοχές, µετέχουν στη συγκινητική αυτή τελετή, ενώ η ποµπή ιερέων και πιστών, µε επικεφαλής τον µητροπολίτη Σισανίου και Σιατίστης, µετά την ανάγνωση των Μεγάλων Ωρών, το πρωί της Μ.

Παρασκευής, ξεκινά από την εκκλησία του χωριού, για τον γειτονικά ονοµαζόµενο λόφο του «Γολγοθά». Τα πένθιµα εµβατήρια που ηχούν, κάνουν όλους όσους µετέχουν στην τελετή να αισθάνονται ακόµη πιο έντονα τη θλίψη και το πένθος για τα Πάθη του Ιησού Χριστού.

Απρίλιος 2012

Σιγά-σιγά η ποµπή κατευθύνεται προς τον περίβολο του Ναού, εκεί όπου από πριν έχουν στηθεί οι σταυροί µε τα σώµατα του Ιησού και των δύο ληστών που σταυρώθηκαν µαζί του, δηµιουργώντας έτσι ένα κατανυκτικό... σκηνικό. Η βαθιά θλίψη και οδύνη όλων για τα Πάθη του Χριστού κορυφώνεται στην προσκύνηση του Επιταφίου και στην Αποκαθήλωση του Σώµατος του Χριστού από το Σταυρό. Είναι η στιγµή που ο µητροπολίτης, ζώντας πολύ έντονα συναισθήµατα, µε τον πόνο χαραγµένο στο πρόσωπό του, τυλίγει σε λευκό σεντόνι το Σώµα του Ιησού και κατεβάζοντάς Το από τον Σταυρό το ραίνει µε λουλούδια. Ιδιαίτερα σηµαντική είναι η συµµετοχή των νέων παιδιών, κάτι που σηµατοδοτεί και την συνέχεια και τη διατήρηση της συγκεκριµένης τελετής στο πέρασµα των χρόνων. Κοπέλες που συµβολίζουν τις µυροφόρες γυναίκες κρατούν καλάθια µε λουλούδια και ραίνουν το Σώµα του Χριστού, τη στιγµή που όλοι αισθάνονται µε βαθιά κατάνυξη την κορύφωση του Θείου δράµατος.


«Αναστάσεως ηµέρα….»

"Αναστάσεως ηµέρα, και λαµπρυνθώµεν τη πανηγύρει, και αλλήλους περιπτυξώµεθα. Είπωµεν, αδελφοί, και τοις µισούσιν ηµάς˙ Συγχωρήσωµεν πάντα τη Αναστάσει, και ούτω βοήσωµεν˙ Χριστός ανέστη εκ νεκρών, θανάτω θάνατον πατήσας, και τοις εν τοις µνήµασι ζωήν

χαρισάµενος.

Ανέστη Χριστός και νεκρός ουδείς επί µνήµατος.

Χριστός γάρ εγερθείς εκ νεκρών, απαρχή των κεκοιµηµένων εγένετο.Αυτώ η δόξα και το κράτος εις τους αιώνας των αιώνων. Αµήν".


Η εορτή της Αναλήψεως του Κυρίου και Θεού µας Ιησού Χριστού

ΑΝΕΛΗΦΘΗΣ ΕΝ ΔΟΞΗ ΧΡΙΣΤΕ Ο ΘΕΟΣ»ΛΑΜΠΡΟΥ Κ. ΣΚΟΝΤΖΟΥ Θεολόγου - Καθηγητή

Η εορτή της Αναλήψεως του Κυρίου και Θεού µας Ιησού Χριστού αποτελεί έναν χαρµόσυνο εορτολογικό σταθµό µέσα στην όντως ευφρόσυνη αναστάσιµη περίοδο της Εκκλησίας µας. Με αισθήµατα αγαλλιάσεως οι ορθόδοξοι πιστοί κατακλύζουµε την ιερή αυτή ηµέρα τους ναούς για να αναπέµψουµε ευχαριστήριες ωδές στο Σωτήρα και Λυτρωτή µας Κύριο και να υµνήσουµε την αγία Ανάληψή Του στους ουρανούς, εκεί από όπου καταδέχθηκε να κατέβει, προκειµένου να επιτελέσει το σωτήριο έργο του ανθρωπίνου γένους (Ιωάν.3,13.Φιλιπ.2,6-11). Υµνούµε την επάνοδό Του στο θείο θρόνο της άφατης µεγαλοσύνης Του, στα δεξιά του Θεού Πατέρα, προς τον Οποίο θα είναι εσαεί ο µεγάλος και αιώνιος µεσίτης µας (Α΄Τιµ.2,5).

Ο Κύριός µας Ιησούς Χριστός µετά την λαµπροφόρο Ανάστασή Του από τους νεκρούς, δεν εγκατέλειψε αµέσως τον κόσµο, αλλά συνέχισε

για σαράντα ηµέρες να εµφανίζεται στους µαθητές Του (Πράξ.1,3). Αυτές οι µεταναστάσιµες εµφανίσεις Του προς αυτούς είχαν πολύ µεγάλη σηµασία. Έπρεπε οι πρώην δύσπιστοι και φοβισµένοι µαθητές να βιώσουν το γεγονός της Αναστάσεως του Διδασκάλου τους και να αποβάλλουν κάθε δισταγµό και ψήγµα απιστίας για Εκείνον. Έπρεπε να αποβάλλουν κάθε ίχνος λαθεµένης µικροεθνικιστικής ιουδαϊκής αντίληψης για το Μεσσία. Να συνειδητοποιήσουν πλήρως τον πανανθρώπινο χαρακτήρα του απολυτρωτικού έργου του Σωτήρα και να ξεχάσουν κάθε σκέψη για «ανάσταση του βασιλικού θρόνου του Δαβίδ» και την κυριαρχία του κόσµου. Οι θαυµαστές µεταναστάσιµες εµφανίσεις Του και οι προχωρηµένες πια και πνευµατικού χαρακτήρα νουθεσίες αποτέλεσαν σηµαντικό παράγοντα για τη διαµόρφωση νέας αντιλήψεως

Μάιος 2012

για το θείο πρόσωπο του Λυτρωτή Χριστού και το σωτήριο ιεραποστολικό έργο που είχαν ταχθεί από Εκείνον να επιτελέσουν στο εξής. « Διήνοιξεν αυτών τον νουν, αναφέρει ο ευαγγελιστής Λουκάς, του συνιέναι τας γραφάς και είπεν αυτοίς ότι ούτω γέγραπται και ούτως έδει παθείν τον Χριστόν και αναστήναι εκ νεκρών τη τρίτη ηµέρα, και κηρυχθήναι επί το ονόµατι αυτού µετάνοιαν και άφεσιν αµαρτιών εις πάντα τα έθνη, αρξάµενον από Ιερουσαλήµ. Υµείς δε εστε µάρτυρες τούτων. Και ιδού εγώ αποστέλλω την επαγγελίαν του πατρός µου εφ΄ υµάς» (Λουκ.24,45-49). Η πιο ελπιδοφόρα αναγγελία Του προς αυτούς ήταν η διαβεβαίωση πως «ιδού εγώ µεθ ' υµών ειµί πάσας τας ηµέρας έως της συντελείας του αιώνος» (Ματθ.28,20) και «καθίσατε εν τη πόλει Ιερουσαλήµ έως ου ενδύσησθε δύναµιν εξ΄ύψους » (Λουκ.24,49), προαναγγέλλοντας την επιδηµία του Παναγίου Πνεύµατος προς αυτούς και την Εκκλησία Του. Την τεσσαρακοστή λοιπόν ηµέρα, σύµφωνα µε το Ευαγγέλιο του Λουκά, «εξήγαγε δε αυτούς (τους µαθητάς ) έξω εις Βηθανίαν και επάρας τας χείρας αυτού ευλόγησεν αυτούς. Και εγένετο εν τω ευλογείν αυτόν αυτούς διέστη απ΄αυτών και ανεφέρετο εις τον ουρανόν . Και αυτοί προσκυνήσαντες αυτόν υπέστρεψαν εις Ιερουσαλήµ µετά χαράς µεγάλης και ήσαν δια παντός εν τω ιερώ αινούντες και ευλογούντες τον Θεόν » (Λουκ.24,50-53). Ο ευαγγελιστής Μάρκος, περιγράφοντας πιο λακωνικά το θαυµαστό και συνάµα συγκινητικό γεγονός, αναφέρει πως µετά από την ρητή αποστολή των µαθητών σε ολόκληρο τον κόσµο κηρύττοντας και βαπτίζοντας τα έθνη, «ανελήφθη εις τον ουρανόν και εκάθισεν εκ δεξιών του Θεού. Εκείνοι δε εξελθόντες εκήρυξαν πανταχού, του Κυρίου συνεργούντος και τον λόγον βεβαιούντος δια των επακολουθούντων σηµείων» (Μαρκ.16,19-20).

Το µεγάλο γεγονός της Θείας Αναλήψεως έχει πραγµατικά τεράστιες θεολογικές και σωτηριολογικές παραµέτρους για την Εκκλησία µας. Η Ανάληψη του Κυρίου µας Ιησού Χριστού αποτελεί αναµφίβολα το θριαµβευτικό πέρας της επί γης παρουσίας Του και του απολυτρωτικού έργου Του. «Ανελήφθη εν δόξη » για να επιβεβαιώσει την θεία ιδιότητά Του στους παριστάµενους µαθητές Του. Για να τους στηρίξει έτι περισσότερο στον τιτάνιο πραγµατικά αγώνα, που Εκείνος τους ανάθεσε, δηλαδή τη συνέχιση του σωτηριώδους έργου Του για το ανθρώπινο γένος. Είναι αλήθεια πως και κατ' αυτήν τη θαυµαστή στιγµή οι απόστολοι δεν είχαν πλήρη συναίσθηση της αποστολής τους. Παρ' όλο ότι είχαν ζήσει συγκλονιστικά γεγονότα το τελευταίο διάστηµα, τα άχραντα παθήµατα του Διδασκάλου τους και βίωσαν την λαµπροφόρο Ανάστασή Του από τους νεκρούς, εν τούτοις δε µπόρεσαν να απαγκιστρωθούν από τη µικροεθνικιστική

Μάιος 2012

ιουδαϊκή περί Μεσσία αντίληψη. Γι' αυτό µπήκαν στον πειρασµό να πληροφορηθούν από Εκείνον, τη στιγµή που τους εγκατέλειπε για τον ουρανό, «Κύριε, ει εν τω χρόνω τούτω αποκαθιστάνεις την βασιλείαν τω Ισραήλ;» (Πραξ.1,6). Δεν είχαν συνειδητοποιήσει την παγκοσµιότητα του κηρύγµατος του Ιησού, δεν αντιλήφθηκαν την πνευµατική οικουµενική επανάσταση, που ήρθε να φέρει Αυτός στην ανθρωπότητα, απαλλαγµένη από κάθε µορφή κοσµικής εξουσίας, έχοντας χαρακτήρα αποκλειστικά διακονίας, προς τον πεσόντα άνθρωπο. Φαίνεται ότι λησµόνησαν την προτροπή του Διδασκάλου τους να αλλάξουν νοοτροπία και να µην σκέπτονται όπως ο εξουσιαστικός κόσµος «υµείς δε ουχ ούτως, αλλ' ο µείζων εν υµίν γινέσθω ως ο νεώτερος, και ο ηγούµενος ως ο διακονών. Τις γαρ µείζων, ο ανακείµενος ή ο διακονών; Ουχί ο ανακείµενος ; Εγώ δε ειµί εν µέσω υµών ως ο διακονών. Υµείς δε εστέ οι διαµεµενηκότες µετ ' εµού εν τοις πειρασµοίς µου» (Λουκ.22,26-27). Το παράδειγµα της διακονίας το έδωσε πλειστάκις ο Ίδιος ο Κύριος, ο Οποίος δεν ήρθε στον κόσµο « διακονηθήναι , αλλά διακονήσαι » (Μάρκ.10,45). Με λόγους τρυφερότητας, συµπάθειας και αγάπης προς αυτούς τους απάντησε πως « ουχ υµών εστι γνώναι χρόνους ή καιρούς ους ο πατήρ έθετο εν τη ιδία εξουσία» «δύναµιν επελθόντος του αγίου Πνεύµατος» και έτσι θα δυνηθούν να γίνουν «µάρτυρες (Αυτού) εν τε Ιερουσαλήµ και εν πάση τη Ιουδαία και Σαµαρεία και εως εσχάτου της γης» (Πράξ.1,8). (Πράξ.1,7), θέλοντας να τους εµπεδώσει τη διαχρονική και σώζουσα παρουσία της Εκκλησίας Του στον κόσµο. Εκείνο που τους χρειάζονταν ήταν η άνωθεν δύναµη και ο φωτισµός για να µυηθούν πλήρως στο µυστήριο της σωτηρίας του κόσµου. Τους έδωσε την ελπιδοφόρα αγγελία πως θα λάβουν

Ο ιερός συγγραφέας του βιβλίου των «Πράξεων των Αποστόλων» αναφέρει και κάτι άλλο πολύ σηµαντικό, περιγράφοντας το θαυµαστό γεγονός της εις ουρανούς αναλήψεως του Κυρίου. «Βλεπόντων αυτών (των µαθητών) επήρθη , και νεφέλη υπέλαβεν αυτόν από των οφθαλµών αυτών. Και ατενίζοντες ήσαν εις τον ουρανόν πορευοµένου αυτού, και ιδού άνδρες δύο παρειστήκεσαν αυτοίς εν εσθήτι λευκή, οί και είπον΄ άνδρες Γαλιλαίοι, τι εστήκατε εµβλέποντες εις τον ουρανόν ; Ούτος ο Ιησούς ο αναληφθείς αφ' υµών εις τον ουρανόν , ούτως ελεύσεται , όν τρόπον εθεάσασθε αυτόν πορευόµενον εις τον ουρανόν » (Πράξ.1,9-11). Οι ουράνιοι διαµηνείς του θελήµατος του Θεού άγγελοι βρέθηκαν για µια ακόµα φορά ανάµεσα σε ανθρώπους για να βεβαιώσουν το υπερφυσικό

Μάιος 2012

γεγονός της Αναλήψεως και να αναγγείλουν και κάτι άλλο: την επανέλευση του Κυρίου στη γη, η οποία θα γίνει τόσο ένδοξη και λαµπρή, όσο η Ανάληψη, όπως την βίωσαν οι παριστάµενοι απόστολοι.

Ο Κύριος Ιησούς Χριστός ανήλθε στους ουρανούς, αλλά δεν εγκατέλειψε το ανθρώπινο γένος, για το οποίο έχυσε το τίµιο Αίµα Του. Μπορεί να κάθισε στα δεξιά του Θεού στους ένδοξους ουρανούς, όµως η παρουσία Του εκτείνεται ως τη γη και ως τα έσχατα της δηµιουργίας. ’φησε στη γη την Εκκλησία Του, η οποία είναι το ίδιο το αναστηµένο, αφθαρτοποιηµένο και θεωµένο σώµα Του, για να είναι το µέσον της σωτηρίας όλων των ανθρωπίνων προσώπων, που θέλουν να σωθούν. Νοητή ψυχή του σώµατός Του είναι ο Θεός Παράκλητος, «το Πνεύµα της αλήθείας» ( Ιωάν . 15,26), ο Οποίος επεδήµησε κατά την αγία ηµέρα της Πεντηκοστής σε αυτό, για να παραµείνει ως τη συντέλεια του κόσµου. Η σωτηρία συντελείται µε την οργανική συσσωµάτωση των πιστών στο θεανδρικό Σώµα του Χριστού. Αυτό εννοούσε, όταν υποσχόταν στους µαθητές Του: «ιδού εγώ µεθ ' υµών ειµί πάσας τας ηµέρας έως της συντελείας του αιώνος» (Ματθ.28,20).

O απόστολος Παύλος θέλοντας να τονίσει εµφαντικά το γεγονός της εις ουρανούς αναβάσεως του Χριστού και της παρρησίας Του στο θρόνο του Θεού Πατέρα, έγραψε πως Αυτός «διαθήκης καινής µεσίτης εστί, όπως, θανάτου γενοµένου εις απολύτρωσιν των επί τη πρώτη διαθήκη παραβάσεων, την επαγγελίαν λάβωσιν οι κεκληµένοι της αιωνίου κληρονοµίας » « οικονοµίαν της χάριτος» (Εφεσ.3,2), ως υπέρτατη δωρεά της υψώσεως Αυτού. Ο φαεινός θρόνος Του στους ένδοξους ουρανούς είναι στο εξής το σηµείο συνάντησης Θεού και ανθρώπων, διότι ο Ίδιος διαβεβαίωσε πως «ουδείς έρχεται προς τον πατέρα ει µη δι' εµού» (Ιωάν.14,6). (Εβρ.9,15). Λάβαµε την

Μέσα λοιπόν στην χαροποιό αναστάσιµη περίοδο προβάλλει η µεγάλη εορτή της Αναλήψεως για να µας χαροποιήσει έτι περισσότερο και να µας υπενθυµίσει πως η δοξασµένη επάνοδος του Λυτρωτή µας Χριστού στο θρόνο της Θεότητας απορρέει άπειρες σωτήριες δωρεές για την ανθρωπότητα και ολόκληρη τη δηµιουργία. Αυτός ως ο δοξασµένος Θεάνθρωπος µετέχει ταυτόχρονα του κτιστού και του ακτίστου , καθιστάµενος έτσι ο σωτήριος σύνδεσµος µεταξύ Δηµιουργού και δηµιουργηµάτων. Αυτή είναι η πεµπτουσία της σωτηρίας και το κεντρικό νόηµα της µεγάλης εορτής!

Μάιος 2012

Το Πανηγύρι της Αναλήψεως στη Γαλατινή Βοΐου

Το πανηγύρι της αναλήψεως ή όπως το λέγανε οι κάτοικοι της Γαλατινής ξάπεφτο (Εξάπεφτο) γιατί έπεφτε την έκτη Πέµπτη µετά το Πάσχα εορτάζεται την 1η Ιούνη 2011 από τον Ιππικό Σύλλογο " Ο Ηνίοχος" και τους κατοίκους της Γαλατινής.Μικροί και µεγάλοι καβαλάρηδες µε άσπρες και κόκκινες φλοκάτες στρωµένες στα σαµάρια του αλόγου τους, συνοδεύουν την εικόνα της αναλήψεως από την κεντρική πλατεία του χωριού ως το εξωκλήσι, όπου θα πραγµατοποιηθεί Μέγας Εσπερινός.ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΑ ΤΗΣ ΓΑΛΑΤΙΝΗΣ Οι ΑρζουγαλίνεςΤο ξάπεφτο, δηλαδή της Αναλήψεως, γινόταν µεγάλο πανηγύρι στο χωριό, πάνω στο εξωκκλήσι της Αναλήψεως. Αυτό είναι κτισµένο στην κορυφή του δασωµένου κωνικού λόφου δυτικά του χωριού, σε υψόµετρο 1300 µ. και απόσταση

µιας ώρας από το χωριό. Από κει η θέα είναι µοναδική. Προς τα δυτικά το ύψωµα δεσπόζει σ’ όλη την κοιλάδα του Άνω Αλιάκµονα και η θέα είναι ανεµπόδιστη από την Καστοριά και τ’ αλβανικά βουνά µέχρι τη Θεσσαλία• απέναντι στο βάθος απλώνεται η Βόρεια Πίνδος

Μάιος 2012

µε το πλήθος των κορυφών της, απ’ το Γράµµο ως το Ζυγό του Μετσόβου και χαµηλά, λευκάζουν το Τσοτύλι, η Νεάπολη και τα χωριά του Βοΐου και των Γρεβενών. Προς τ’ ανατολικά απλώνεται το λεκανοπέδιο της Γαλατικής, µε τις δύο συνοικίες του χωριού στους πρόποδες του λόφου της Αναλήψεως, αντικρυστά η µια από την άλλη µε την Πάδη ανάµεσά τους, και τριγύρω

τα βουνά του χωριού: αριστερά ο Σινιάτσικος, γυµνός, πέτρινος και γκρίζος, δεξιά η απότοµη και καταπράσινη Βέλλια, κι ανάµεσά τους µια απέραντη σειρά από γυµνά βουνά µε πλούσια βοσκοτόπια. Στο βάθος του ορίζοντα διακρίνονται τα βουνά της Κοζάνης και το Βέρµιο. Όποιος θέλει να προσανατολιστεί γεωγραφικά στη Γαλατινή πρέπει ν’ ανεβεί στην Ανάληψη. Πρωί-πρωί λοιπόν ξεκινούσαν οι πανηγυριώτες καβάλα στα ζώα για το εξωκκλήσι. Μια µεγάλη φάλαγγα σχηµατιζόταν στο οφιοειδές µονοπάτι ως την κορυφή του βουνού. Όσοι βάδιζαν, πήγαιναν σιγά-σιγά, γιατί είναι ανηφόρα µεγάλη. Στέκονταν κάθε τόσο για να ξαποστάσουν. Όταν έφταναν, λαχανιασµένοι και ιδρωµένοι, έβγαζαν το καπέλλο να δροσιστούν• όσοι ανέβαιναν µε ζώα, κατέβαζαν τις ιάµπολες και έδεναν τα ζώα εκεί κοντά.Γύρω-γύρω οι πραµατευτάδες είχαν περιζώσει το εξωκκλήσι µε τα ψιλικά τους και την πραµάτεια τους. Τα παιδιά µε τους γονείς άναβαν το κερί στο

ξωκκλήσι και µετά τη λειτουργία έπαιρναν τους πραµατευτάδες µε τη σειρά. Άλλα αγόραζαν µούζικα, άλλα σουρίχτρες και φλογέρες, άλλα ζαχαράτα και διάφορα στολίδια και παιγνίδια. Το πανηγύρι αυτό ήταν το µοναδικό στο χωριό και τα παιδιά το περίµεναν µε ιδιαίτερη χαρά. Εκείνο που χαρακτήριζε όµως το πανηγύρι της Αναλήψεως ήταν το ρυζόγαλο. Όλα τα σπίτια εκείνη την ηµέρα είχαν

Μάιος 2012

πολλά πιάτα µε ρυζόγαλο, αραδιασµένα και στολισµένα µε κανέλλα. Το ρυζόγαλο ήταν το πρώτο κι απαραίτητο κέρασµα που είχε να προσφέρει κάθε σπίτι στις αρζουγαλίνες, δηλαδή στους ξένους που έρχονταν στο πανηγύρι, από τα γύρω χωριά και κυρίως από τη Σιάτιστα. Εκείνα τα χρόνια ξεκινούσαν κατά καραβάνια κι έρχονταν από τις δυό συνοικίες της, τη Χώρα και τη Γεράνεια. Όλα τα παιδιά χαίρονταν να έχουν στο σπίτι τους αρζογαλίνες κι έβγαιναν στη Ράχη η τα Αντριαράθκα και καρτερούσαν από την προηγούµενη µέρα. Οι παρέες επισκεπτών που έρχονταν στο χωριό, µερικές φορές ήταν τόσο µεγάλες, που ήταν ν’ απορεί κανείς, πού θα βρισκόταν τόσο ρυζόγαλο για να φάνε όλοι. Το ρυζόγαλο όµως ήταν έθιµο να γίνεται εκείνη ακριβώς την ηµέρα, γιατί το Μάη και τον Ιούνιο, που ήταν η εποχή της άνοιξης στο χωριό, υπήρχε άφθονο χορτάρι κι ένα σωρό αγριολούλουδα κι αγριοβότανα στα βοσκοτόπια, µε αποτέλεσµα τα πρόβατα να βγάζουν πολύ και καλής ποιότητας ολόπαχο γάλα. Η αφθονία στο γάλα δηµιούργησε το έθιµο του ρυζόγαλου, ενώ το τυρί φέτα που παράγονταν εκείνη την περίοδο, ήταν το καλύτερο όλης της χρονιάς, το µαΐσιο τυρί, που ήταν περιζήτητο.

Μάιος 2012

Παλιοκριµίνι Βοΐου

ΠΑΛΙΟΚΡΙΜΙΝΙ:Ένα χωριό των βουνών που έσβησε:Βρίσκεται στο φυσικό σύνορο του νοµού Κοζάνης και Καστοριάς, σε µια πανέµορφη τοποθεσία από όπου µπορείς να αγναντέψεις όλα τα χωριά που απλώνονται στα πόδια σου, αρκεί να έχεις το κουράγιο να ανέβεις το φιδογυριστό µονοπάτι µέχρι τα ερείπια του εγκαταλελειµµένου χωριού.Το χωριό ήταν κτισµένο περίπου 7 χιλιόµετρα ΒΑ του Επταχωριου µε τους κάτοικους του να ασχολούνται µε την κτηνοτροφία.Καταστράφηκε το 1722 από τις αλβανικές ορδές µαζί µε τα χωριά της τριγύρω περιοχής.Λίγα ερείπια από τους τοίχους και τα δάπεδα από τα γκρεµισµένα σπίτια καθώς τα καλντερίµια και τα εναποµείναντα δέντρα όπως οι καστανιές, µαρτυρούν την ύπαρξη του.Λόγω της θέσεως του εκεί στρατοπεδευόταν κατά τον Μακεδονικό Αγώνα αρκετοί µακεδονοµάχοι καθώς και στο αντάρτικο οι αντάρτες.

Σήµερα αποτελεί πολιτιστικός χώρος φυσικού κάλους για τους κατοίκους της περιοχής µε την

Γιορτή βουνού στο οµώνυµο Παλιοκριµίνι, που είναι η δεύτερη ψηλότερη κορυφή του Βοϊου, µε υψόµετρο 1.812 µέτρων.Εκεί κάθε χρόνο διοργανώνεται στα τέλη του Ιούλη ένα οδοιπορικό µέσα στη φύση µε αφετηρία το Πολυκάστανο. Η διαδροµή είναι µια από τις ωραιότερες µέσα στη βλάστηση του δάσους αποτελούµενο από βελανιδιές, οξιές, πεύκα, κι έλατα.

Ιούνιος 2012

Η χαµένη και καλά κρυµµένη από τα βέβηλα µάτια των σηµερινών ανθρώπων κρύπτη των αγώνων του έθνους µαρτυρεί τον ιστορικό σταθµό στην ιστορία ως ένα µνηµείο ξεχασµένων αγνώστων ηρωικών στιγµών.

Ιστορικά Στοιχεία

Μεταξύ Πολυκάστανου Βοΐου και Κυψέλης Καστοριάς υπήρχε το χωριό,που κατοικούσαν 90 οικογένειες.Το Παλιοκριµίνι ,µνηµονεύει ο Μητροπολίτης Σισανίου Νεόφυτος στα 1797,µε άλλα παλιοχώρια της περιοχής: "Χωρίον Μπουρµπουτζικόν.Παλαιοχώρια: Κρυµµίνι,Δριάνοβον,Πέτριτζκον. Εις Παλαιοκρυµµίνι υπήγε ο εν µακαρία τη λήξει πρώην κυρ Ζωσιµάς,όστις ην Αρχιερεύς προ εβδοµήκοντα πέντε χρόνων. Ωσαν εχάλασε δε,αντ΄αυτού έγινε το άλλο Κριµίνι..."

Στα 1722 πολλές οικογένειες,εξαιτίας επιδροµής Αρβανιτών,κατέφυγαν στο Μοναστήρι,στην Καστοριά,στο Βογατσικό, την Εράτυρα,στο Πολυκάστανο,στο Κρυµίνι και αλλού.Στο Πολυκάστανο η οικογένεια Ζήσου,στη Χρυσαυγή η

οικογένεια Κατσάνου,στο Βυθό η οικ. Κριµνιώτη,στις Κυδωνιές Γρεβενών η οικ..Μπουκατσέλα και στο Κρυµίνι 6 οικογένειες. Μετά τη Καταστροφή του χωριού είχαν αποµείνει αρκετές οικογένειες ακόµα ή επέστρεψαν από τα γύρω χωριά που είχαν καταφύγει. Στα 1770,στα Ορλωφικά,δέχτηκε και πάλι αρβανίτικη επιδροµή,και τότε ένας αριθµός οικογενειών έφυγε,αγνωστό για πού,αλλά παρέµεινε στο Παλιοκριµίµι ένας µικρός αριθµός οικογενειών.

Ιούνιος 2012

Στα χρόνια του Αλή Πασά το Παλιοκριµίνι έγινε τσιφλίκι του Αρβανίτη µπέη.Ανάµεσα στα 1850-1870 το χωριό υπήρχε,αλλά εξαιτίας της βάρβαρης συµπεριφοράς του τσιφλικά οι οικογένειες που είχαν αποµείνει το εγκατέλειψαν σταδιακά. Έτσι λοιπόν στη Δαµασκηνιά Βοΐου κατέφυγε οι οικογένεια Κελεπούρη,στη Λευκοθέα Βοΐου οι οικογένειες Δηµητρίου Δέλα,Ηλία Δέλα,Χρήστου Τζιάτζιου-Παναγιωτόπουλου και Δηµ.Μιχ.Τούλα. Στη Λάγκα Καστοριάς οι οικογένειες Ζούκα,και Μάζδη και η οικογένεια Τούλη. Στο Καλλιστράτι Βοΐου οι οικογένεια Τζιάτζιου,και στα Αηδόνια Γρεβενών τέλος εγκαταστάθηκαν οι περισσότερες οικογένειες: Γεωργίου Μπούφα,Ιωάννου και Μιχαήλ Θανασαίου, Ν.Τσόλα,Γ.Σκεντέρη και Χρήστου Σκεντέρη η οικογένειες Νίκου Δηµήτρη και Στέργιου Παπά, Ιωάνου Ζήση και οι οικογένειες Κίτσου,Ζησόπουλου,Τσίπη, Ζουνη και Χτζώνη,και έτσι το χωριό Νέκρωσε για πάντα

Πηγή:Από το Βιβλίο:Τα Παλιοχώρια του Βοΐου. Α.Αδαµίδη.

Ιούνιος 2012

Κάµπος στη Νεάπολη Βοΐου

Ποταµός Πραµόριτσας

Ιούλιος 2012

Εικονοστάσι Στο Δίλοφο Βοΐου

Τσοτύλι Βοΐου

Ιούλιος 2012

Λόγος στη Μεταµόρφωση του Σωτήρος

Αγίου Λουκά Αρχιεπισκόπου Κριµαίας

Η µεγάλη γιορτή της Μεταµορφώσεως του Κυρίου µας δίνει την αφορµή να θυµηθούµε τα λόγια του Κυ-ρίου µας Ιησού Χριστού:

«Ου πιστεύεις ότι εγώ εν τω πατρί και ο πατήρ εν εµοί εστι; τα ρήµατα α εγώ λαλώ υµίν, απ' εµαυτού ου λα-λώ. ο δε πατήρ ο εν εµοί µένων αυτός ποιεί τα έργα. Πι-στεύετέ µοι ότι εγώ εν τω πατρί και ο πατήρ εν εµοί. ει δε µη, διά τα έργα αυτά πιστεύετέ µοι» (Ιωάν. 14, 10-11).

Μεγάλα και αµέτρητα ήταν τα θαύµατα του Κυρίου µας Ιησού Χριστού: µε ένα µόνο λόγο του ανέστησε την κόρη του Ιαείρου, του αρχισυναγώγου, τον γιο της χήρας της Ναΐν, ακόµα και τον Λάζαρο, ο οποίος ήταν στον τάφο τέσσερεις ολόκληρες ηµέρες. Με ένα λόγο του µόνο επιτίµησε τους ανέµους και τα κύµατα της λίµνης Γεννησαρέτ και έγινε απόλυτη γαλήνη. Με πέντε ψωµιά και δύο ψάρια χόρτασε πέντε χιλιάδες ανθρώπους, χωρίς γυναίκες και παιδιά, και µε τέσσερα ψωµιά τέσσερεις χιλιάδες.

Ας θυµηθούµε πως κάθε µέρα θεράπευε τους ασθενείς, γιατρεύοντας κάθε είδους ασθένεια, έδιωχνε τα πονηρά πνεύµατα από τους δαιµονιζοµένους. Πως ξαναέδινε την όραση στους τυφλούς και την ακοή στους κουφούς µε ένα µόνο άγγιγµά του. Δεν φτάνουν αυτά;

Όλα αυτά όµως δεν ήταν αρκετά για τους ανθρώπους οι οποίοι τον ζήλευαν, για τους ανθρώπους για τους οποίους ο µέγας προφήτης Ησαΐας είπε:

Αύγουστος 2012

«Ακοή ακούσετε και ου συνήτε, και βλέποντες βλέψετε και ου µη ίδητε. επαχύνθη γαρ η καρδία του λαού τούτου, και τοις ωσί βαρέως ήκουσαν, και τους οφθαλµούς αυτών εκάµµυσαν, µήποτε ίδωσι τοις οφθαλµοίς και τοις ωσίν ακούσωσι και τη καρδία συνώσι και επιστρέψωσι, και ιάσοµαι αυτούς» (Ματθ. 13, 14-15).

Σε όλα αυτά, τα οποία όµως δεν ήταν αρκετά για τους βαρήκοους ανθρώπους και µε τα συσκοτισµένα µάτια, πρόσθεσε ο Κύριός µας Ιησούς Χριστός το µέγα θαύµα της Μεταµορφώσεώς Του στο όρος Θαβώρ. Σ' αυτόν, που έλαµψε µε ένα εκθαµβωτικό θείο φως, εµφανίστηκαν οι προφήτες της Παλαιάς Διαθήκης, ο Μωυσής και ο Ηλίας και προσκύνησαν τον δηµιουργό του νόµου. Με φόβο και τρόµο έβλεπαν το θαυµαστό αυτό θέαµα οι εκλεκτοί απόστολοι Πέτρος, Ιάκωβος και Ιωάννης. Και µετά από τη νεφέλη, που τους σκέπασε, ακούστηκε η φωνή του Θεού:

«Ούτος εστιν ο Υιός µου ο αγαπητός, εν ω ευδόκησα. αυτού ακούετε» (Ματθ. 17, 5).

Οι άγιοι απόστολοι κήρυξαν σ' όλο τον κόσµο, ότι ο Κύριός µας Ιησούς Χριστός είναι «αληθώς, του Πατρός το απαύγασµα».

Ο κόσµος ολόκληρος, όταν το άκουσε, θα έπρεπε να γονατίσει µπροστά στον Κύριο Ιησού Χριστό και να προσκυνήσει τον Αληθινό Υιό του Θεού.

Θα έπρεπε η εµφάνιση στο Θαβώρ των δύο πιο µεγάλων προφητών της Παλαιάς Διαθήκης και η προσκύνηση του Κυρίου Ιησού Χριστού κατά την µεταµόρφωσή του, να κλείσει για πάντα τα βδελυρά χείλη των γραµµατέων και των φαρισαίων, οι οποίοι µισούσαν τον Κύριο Ιησού και τον θεωρούσαν παραβάτη του νόµου του Μωυσή. Αλλά και µέχρι σήµερα δεν πιστεύουν οι Εβραίοι ότι Αυτός είναι ο Μεσσίας.

Όχι µόνο οι Εβραίοι δεν τον πιστεύουν, αλλά και για πολλούς χριστιανούς όλο και περισσότερο θαµπώνει το θείο φως του Κυρίου µας Ιησού Χριστού. Ακόµα µικρότερο γίνεται το µικρό ποίµνιο του Χριστού για το οποίο το θείο φως του Χριστού λάµπει µε την ίδια δύναµη µε την οποίαν έλαµψε στους αποστόλους Πέτρο, Ιάκωβο και Ιωάννη τότε στο όρος Θαβώρ.


Όµως να µην απελπιζόµαστε, επειδή ο Κύριός µας Ιησούς Χριστός είπε:

«Μη φοβού το µικρόν ποίµνιον. ότι ευδόκησεν ο πατήρ υµών δούναι υµίν την βασιλείαν» (Λκ. 12, 32).

Η απιστία µεταξύ των λαών έλαβε ανησυχητικές διαστάσεις και το φως του Χριστού επισκιάστηκε από το σκοτεινό νέφος της αθεΐας. Σήµερα πιο συχνά από ποτέ ενθυµούµαστε το φοβερό λόγο του Χριστού:

«Πλην ο Υιός του ανθρώπου ελθών άρα ευρήσει την πίστιν επί της γης;» (Λκ. 18, 8).

Να µην απελπιζόµαστε όµως, επειδή Εκείνος, λέγοντας για τα σηµεία της δευτέρας παρουσίας του, είπε:

«Αρχοµένων δε τούτων γίνεσθαι ανακύψατε και επάρατε τας κεφάλας υµών, διότι εγγίζει η απολύτρωσις υ-µών» (Λκ. 21, 28).

Να είναι, λοιπόν, η ζωή σας τέτοια ώστε την φοβερή ηµέρα της Κρίσεως να µπορέσουµε να σηκώσουµε το κεφάλι µας και όχι να το σκύψουµε βαθειά απελπισµένοι. Αµήν.1956

Απολυτίκιον.

Μετεµορφώθης εν τω Όρει, Χριστέ ο Θεός, δείξας τοις Μαθηταίς σου την δόξαν σου, καθώς ηδύναντο. Λάµψον και ηµίν τοις αµαρτωλοίς, το φως σου το αΐδιον, πρεσβείαις της Θεοτόκου. Φωτοδότα, δόξα σοι.

«Ο ΟΣΙΟΣ ΦΙΛΟΘΕΟΣ ΤΗΣ ΠΑΡΟΥΟ ΑΣΚΗΤΗΣ ΚΑΙ ΙΕΡΑΠΟΣΤΟΛΟΣ (1884-1980)»Τεύχος 2. ΜΑΪΟΣ- ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2001. Θεσ/νίκηΈκδοσις: «ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΚΥΨΕΛΗ»


Περιγραφή της εικόνας της Κοιµήσεως της Θεοτόκου

Η αγία εικόνα της Κοιµήσεως της Θεοτόκου είναι πολυπρόσωπη. Δύο όµως πρόσωπα ξεχωρίζουν στην όλη παράσταση: Ο Χριστός και η Παναγία. Ο Ιησούς µε το ηγεµονικό του παράστηµα που κρατεί την ψυχή της Παναγίας, βρέφος φασκιωµένο, και το λιπόσαρκο σκήνωµα της Παναγίας.

«Στην εικόνα δεσπόζει το νεκρικό κρεβάτι, στολισµένο µε πλούσια ποδέα, όπου αναπαύεται η Παναγία µε τα χέρια σταυρωµένα. Μπροστά στερεωµένο σε ένα απλό κηροπήγιο καίει ένα χοντρό κερί. Πίσω από το νεκρικό κρεβάτι και στη µέση ακριβώς στέκει ο Χριστός µε το σώµα σε περίεργη στροφή προς τα δεξιά, προς την κεφαλή της Μητέρας του. Στα χέρια του απλωµένα στην ίδια κατεύθυνση, κρατεί την ψυχή της, που έχει τη µορφή φασκιωµένου µωρού µε τα χέρια σταυρωµένα. Τον τριγυρίζει δόξα. Μέσα σ’ αυτήν είναι ζωγραφισµένοι στην κορυφή ένα εξαπτέρυγο και σε µονοχρωµία τέσσερις άγγελοι που πλαισιώνουν το Χριστό µε χειρονοµίες και έκφραση λύπης στα πρόσωπά τους... Πάνω ακριβώς από το Χριστό στην κορυφή του τόξου της εικόνας έχουν ανοίξει οι πύλες του ουρανού και φαίνονται δύο άγγελοι, πάλι σε µονοχρωµία, να σκύβουν µε σκεπασµένα χέρια για να πάρουν µε τη σειρά τους την ψυχή. Στην κεφαλή και στα πόδια του νεκρικού κρεβατιού είναι µαζεµένοι οι

δώδεκα απόστολοι µε εκφράσεις, στάσεις και χειρονοµίες που δείχνουν βαθειά λύπη. Ο Πέτρος θυµιατίζει στην κεφαλή της Παναγίας και ο Παύλος σκύβει στα πόδια της. Πιο πίσω είναι τρεις ιεράρχες µε ανοιχτά βιβλία και στα αριστερά, στο βάθος, θρηνούν τρεις γυναίκες. Τη σύνθεση κλείνουν στο βάθος, πίσω από τις οµάδες των µαθητών, δύο συµβατικά αρχαιόπρεπα κτήρια. Ανάµεσα σ’ αυτά διαβάζεται η επιγραφή Η ΚΟΙΜΗΣΙΣ ΤΗΣ Θ(ΕΟ)ΤΟΚΟΥ» (Α. Καρακατσάνη). Οι τέσσερις (εικονίζονται οι τρεις) ιεράρχες που παραβρέθηκαν στην Κοίµηση, ήταν: ο Ιάκωβος ο


Αδελφόθεος, ο Ιερόθεος, ο Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης και ο Τιµόθεος. Σ’ όλα τα πρόσωπα διακρίνεται η θλίψη, ανάµικτη όµως µε τη γλυκιά ελπίδα. Είναι η «χαρµολύπην», το «χαροποιόν πένθος», γνώρισµα των πιστών που ζουν µε την προσµονή της ανάστασης. Τούτο βλέπουµε και στα τροπάρια της εορτής, που άλλοτε τονίζουν τον τρόµο και το δέος των αποστόλων, τους οποίους παρουσιάζουν να δακρύζουν και άλλοτε τονίζουν τη χαρά τους, που την εκδηλώνουν µε ψαλµούς και ύµνους. Παραθέτουµε δύο αποσπάσµατα «Ότε η µετάστασις του αχράντου σου σκήνους ηυτρεπίζετο, τότε οι Απόστολοι περικυκλούντες την κλίνην τρόµω εώρων σε» (Στιχηρό ιδιόµελο όρθρου). «...Και το ζωαρχικόν και θεοδόχον σου σώµα κηδεύσαντες έχαιρον, πανύµνητε» (Δοξαστικό αποστίχων εσπερινού). Σε µερικές εικόνες εικονίζονται στον ουρανό σύννεφα, που µετέφεραν τους αποστόλους στην Ιερουσαλήµ. Σε πολλές εικόνες της Κοίµησης ζωγραφίζεται και το επεισόδιο του αγγέλου και κόβει µε το ξίφος του τα χέρια του Ιεφονία. (Πρόκειται για κείνον τον Εβραίο πο αποπειράθηκε να ρίξει στο έδαφος το λείψανο της Θεοτόκου).

Ένα εγκώµιο προς τη Θεοτόκο.

Από τα εγκώµια των Πατέρων της Εκκλησίας στην πάνσεπτη Κοίµηση της Θεοτόκου παραθέτουµε ένα απόσπασµα από τον Γ΄ εγκωµιαστικό λόγο του αγίου Ιωάννη του Δαµασκηνού. Σ’ αυτό µάς καλεί ο ιερός Πατήρ να περιστοιχίσουµε το φέρετρο της Θεοτόκου, να την υµνήσουµε και να εκδηµήσουµε νοερά µαζί της.«Δεύτε, πάντες νοερώς εκδηµούση συνεκδηµήσωµεν. Δεύτε, πάντες καρδίας πόθω προς τον τάφο κατιούση συγκαταβώµεν. Περιστοιχίσωµεν το ιερώτατον κράβατον. Ύµνους ιερούς άσωµεν ωδε πως επιµελωδούντες, Χαίρε, κεχαριτωµένη, ο Κύριος µετά σου. Χαίροις, η προωρισµένη µήτηρ του Θεού. Χαίροις, η προωρισµένη µήτηρ του Θεού. Χαίροις, η προεκλελεγµένη τη προ αιώνων βουλή του Θεού, γης θειότατον βλάστηµα, πρυός θείου κατοικητήριον, Πνεύµατος αγίου ιερώτατον άγαλµα, ύδατος ζώντος πηγή, παράδεισος του της ζωής ξύλου, θείου βοτρύος κλήµα έµψυχον νέκταρ και αµβροσίαν πηγάζοντος, ποταµός πλήρης των αρωµάτων του Πνεύµατος, άρουρα (= γη) του θείου αστάχυος, ρόδον τη παρθενία φανότατον και πνέον τη ευωδία της χάριτος, κρίνον του βασιλικού αµφιάσµατος, αµνάς η τεκούσα τον αµνόν του Θεού τον αίροντα την αµαρτίαν του κόσµου, το της σωτηρίας ηµών εργαστήριον, αγγελικών υπερτέρα δυνάµεων, δούλη και µήτηρ Θεού» (Γ’, 5).:

Από το βιβλίο «Ο µυστικός κόσµος των Βυζαντινών Εικόνων» τόµος α’ Χρήστου Γ. Γκότση Εκδ. Αποστολική Διακονία


Το έθιµο των καβαλάρηδων στη Σιάτιστα Βοΐου

Η Σιάτιστα πανηγυρίζει τη γιορτή της Παναγίας στο µοναστήρι Κοιµήσεως της Θεοτόκου κοντά στο χωριό Μικρόκαστρο, 12 χιλιόµετρα δυτικά της πόλης.

Οι καβαλάρηδες-προσκυνητές φτάνουν στην εκκλησία καβάλα σε όµορφα στολισµένα άλογα, ακολουθώντας συγκεκριµένη διαδροµή και προσκυνούν την εικόνα της Μεγαλόχαρης. Στη συνέχεια, επιστρέφοντας στη Σιάτιστα, περνούν από το εξωκλήσι του Αι Λια Μικροκάστρου, όπου γευµατίζουν και ταΐζουν τα άλογά τους.

Στην είσοδο της πόλης, στην εκκλησία του Αγίου Αθανασίου, υποδέχονται τους καβαλάρηδες οι κάτοικοι και οι πολυάριθµοι επισκέπτες µε επικεφαλής τους δηµοτικούς άρχοντες.Ύστερα σχηµατίζεται ποµπή, στη

διάρκεια της οποίας γίνεται και επίδειξη δεξιοτεχνίας των καβαλάρηδων .

Η γιορτή της Παναγίας στη Σιάτιστα είναι µοναδική.Το έθιµο των καβαλάρηδων προσκυνητών έρχεται από την τουρκοκρατία, όταν αποτελούσε µια ευκαιρία στους σκλαβωµένους να δείξουν τη λεβεντιά και τον πόθο τους για λευτεριά.Στις 14 και 15 Αυγούστου όλη η Σιάτιστα δονείται στους ρυθµούς των χάλκινων και του ασταµάτητου γλεντιού.Την παραµονή της γιορτής οι πλατείες Χώρας, Γεράνειας, Δηµαρχείου και η γειτονιά του Μπούνου συγκεντρώνουν τις παρέες των καβαλάρηδων, οι οποίοι παρασύρουν Σιατιστινούς και επισκέπτες στο γλέντι.


Ανήµερα του Δεκαπενταύγουστου, οι καβαλάρηδες ξεκινούν το πρωί για να προσκυνήσουν την εικόνα της Παναγίας στο φερώνυµο Μοναστήρι που βρίσκεται στο Μικρόκαστρο. Το µεσηµέρι οι παρέες των καβαλάρηδων µε τα καταστόλιστα άλογα µπαίνουν επιβλητικά στη Σιάτιστα και στην πλατεία της Χώρας τους επισκέπτονται αρχές και λαός.Το γλέντι συνεχίζεται στις πλατείες της Χώρας και της Γεράνειας, στην πλατεία του Δηµαρχείου, αλλά και στις γειτονιές της Σιάτιστας µέχρι αργά το βράδυ.


Ο Τρανός Χορός τον Δεκαπενταύγουστο στα Νάµατα Βοΐου

Πρόκειται για ολικό χορό που αντιπροσωπεύει ένα ταξίδι στο χρόνο, την Ιστορία. Είναι χορός που (συ)στήνεται αµέσως µετά τη γιορτινή θεία λειτουργία της Παναγιάς του Δεκαπενταύγουστου, καθότι αποτελεί και τη συνέχειά της ... Θα τον προετοιµάσουν οι χωριανοί και θα τον ξεκινήσει ο παπάς µετά το µοίρασµα του αντιδώρου. Είναι χορός φωνητικός, όπως και η θεία λειτουργία που προηγείται, και όχι χορός ενόργανος. Μερικά από τα χαρακτηριστικά της δοµής του είναι η υποστατική ιεράρχη-ση, η κατάφαση της διακριτής ετερότητας των φύλων, η διάσωση της διανθρώπινης κοινωνίας, η αταλάντευτηκοινοτική βούληση για ιστορική συνέχεια, ο πόθος για µια ζωή όρθια και ελεύθερη, αδούλωτη και αυτεξούσια, η διαπαιδαγώγηση της νέας γενιάς και της νιότης στο χορό της ελευθερίας και της αγάπης για τη ζωή αλλά και στην αγάπη ως κοινωνία. Είναι χορός όρθιος, σαν τις ορθοπλαγιές της Μότσιαλης, της Βάγιας και του

Συνιάτσικου,χορός αγέρωχος και κυκλοτερός σαν την ορθοµαρµάρωση µε τις ορθόπλακες που συναπαρτίζουν το κυκλικό Αλογοµάντρι, το οποίο δεσπόζει σαν µαρµάρινο στεφάνι πάνω από τον χώριο θόλο του χωριού.


Είναι χορός πάγκοινος, ο µοναδικός πάγκοινος, συµµετοχικός και καθολικός χορός. Αποδίδει συνισταµένη τη µοιρασµένη και κοινή χαρά απάντων των Ναµατιανών. Είναι χορός κατακάθετος, δεν έχει κυρτώσεις, όπως ήταν παλαιά και σε άλλο µοτίβο - και όχι όπως είναι σήµερα - ο αρχαίος Ζεϊµπέκικος. Με αυτόν τον τρόπο έµαθε ο Τρανός Χορός στους απαρτίζοντάς τον να 'ναι

πάντα όρθιοι, ευθείς, ευθυτενείς και κατακόρυφοι ... Είναι χορός κυκλοτερός, σαν τους «χορούς τους κυκλοτερούς» του Σαββόπουλου, αλλά ποτέ χορός κλειστός, ποτέ κλειστός κύκλος. Είναι ολάνοιχτος οµότροπα µε το ηµικύκλιο που συναντάται πάντα στο κεντρικό κλείτος του ιερού βήµατος στην αρχιτεκτονική της βυζαντινής εκκλησιάς, το οποίο, όντας ηµικύκλιο εικονίζει τα έσχατα και παραµένει µόνιµα ανοιχτό προς τους εκεί προσερχόµενους ανθρώπους και λαούς αδιάκριτα... Και η αρχιτεκτονική του Τρανού Χορού είναι η ίδια, αρχιτεντονική µιας σκόρπιας ζωής που την περισυναγάγει και την µετατρέπει σε χορό και σε τραγούδι, σε πορεία και σε όραµα, σε χωριό ενιαίο και σε ενότητα. Γι' αυτό και ο Τρανός Χορός δεν κλείνει ... , αλλά ό,τι «κλείνει» στην ζωή του χωριού και στην ... παρεξήγηση, αυτός το ξανοίγει σε κοινωνία ή το αποδιώχνει, δεν χαρίζεται σε κανέναν...

Είναι χορός µε ηλικιακή ιεράρχηση, για να δίνει ισοδύναµα σε όλους τη δυνατότητα (συµ)µετοχής. Χορός που δεν θέλει θεατές, αλλά µετόχους ... Είναι χορός δηµεγέρτης, δηµοτικός, δηµοκρατικός, χορός συνόλου, και συνόλου του Δήµου. Δεν είναι χορός ατοµικός ή συλλογικός (άτοµα απλά έτσι βαλµένα το ένα δίπλα στο άλλο) ή και µαζικός, αλλά χορός ανακεφαλαιωτικός που ανακεφαλαιώνει το λαό που µετέχει αλλά και όλη τη διηνεκή Ιστορία και την


ευθυτενή παράδοση του αρχαίου Ελληνισµού και της πονεµένη ς Ρωµιοσύνης. Είναι χορός ενότητας και γι' αυτό χορός χαράς, χορός µιας φωνής αλλά και χορός διαλόγου. Χορός εναλλαγής στον λόγο και καθολικότητας στην έκφραση, χορός υποστατικής ετερότητας και πανανθρώπινης κοινωνίας. Δεν µπορεί να ανεχθεί ξέχωρο κοµµάτι δίπλα του, γιατί τους αγκαλιάζει όλους, µικρούς και µεγάλους, άνδρες και γυναίκες, αγαπηµένους και µαλωµένους, κάνοντάς τους µονιασµένους, ελεύθερους και παντρεµένους, ανταµωµένους και προετοιµαζοµένους ... Στον χορό αυτό τα ανδρόγυνα και οι οικογένειες «χωρίζουν», για να ανταµώσουν όλοι µαζί και να γίνουν ενιαίοι και µια συνολική υποστατική οικογένεια ... Είναι χορός που, σε πείσµα όλων των

υπόλοιπων χορών, είναι εικόνα της Βασιλείας ... Αυτός ο χορός είναι ανάµνηση του «χέρι-χέρι» στις απλωσιές του Παραδείσου της Εδέµ, αλλά και αδυσώπητη νοσταλγία των εσχάτων ... Εξάλλου οι γεροντότεροι είναι αυτοί που οδηγούν τις δύο οµότροπες υποστατικές οµάδες που τον απαρτίζουν ... (Στην κεφαλή του Χορού, βρίσκεται ο γεροντότερος πάντων που «σέρνει το χορό» µε το χορευτικό και φωνητικό τραγούδι που τραγουδιέται πρώτα από τους άνδρες που αποτελούν το µισό µπροστινό Χορό και επαναλαµβάνεται το ίδιο από τις γυναίκες που συγκροτούν το υπόλοιπο µισό του Χορού). Για να δείχνουν στους αιώνες ότι δύο τα είδη φύλου (άνδρας - γυναίκα) και ένα το (παν)ανθρώπινο γένος. Γι' αυτό και ο παπάς αρχίζει πρώτος και πάει µπροστά, όπως στο χορό του Ησαΐα ... , γιατί οδηγεί τη ζωή και τις εσχατιές της ... Είναι το µόνο και µοναδικό πολιτισµικό γεγονός που µας διατηρείται ανέπαφο από το απώτερο παρελθόν και απευθείας πολιτισµική κληρονοµιά από τους προγόνους και τους παππούδες µας.


Οι Ναµατιανοί έφτιαξαν πολιτισµό µε καρδιά, γι' αυτό και έχει στοιχεία ανθρωπιάς και οµορφιάς, γι' αυτό αντέχει και στον πανανθρώπινο χρόνο. Να γιατί τα Νάµατα είναι ένα χωριό που φιλοσοφεί και θεολογεί µε τον Τρανό Χορό του ... Γι' αυτό και ο Τρανός Χορός δεν πρέπει να χαθεί, γιατί θα χάσουµε τότε τη φιλοσοφία της ζωής και τη θεολογία των αναµονών της, δηλ. ό,τι πολυτιµότερο έχει το ανθρώπινο γένος ως προσανατολισµό στην πορεία του και την Ιστορία! Γι' αυτό και µε τον Τρανό Χορό τα Νάµατα και οι Ναµατιανοί δίνουν µήνυµα ζωής πάντοτε και παντού ... Βροντοφωνούν οι άνδρες, αντιφωνούν οι γυναίκες, και η ζωή των Ναµατιανών συνεχίζει τον δρόµο της µέσα από τον Τρανό Χορό και την προοπτική του ... Ένας τελευταίος λόγος µε µια ιδιαιτερότητα για τους Ναµατιανούς του χθες, του σήµερα και του αύριο. Όταν είναι να µιλήσουµε για κάτι που αγαπούµε, µας πνίγει ο λόγος, ο γραπτός και ο προφορικός. Η λέξη Νάµατα “Πιπιλίστα” έχει στην προσωπική µας ζωή µια ιδιαίτερη σηµαντική. Με γνώµονα πάντα τις εµπειρίες που συνδέονται µε το διπλό αυτό όνοµα, µπορούµε µε βεβαιότητα να εκφράσουµε σήµερα πως αυτές υφίστανται ανάµεσα σε δυο ...”ζωές”: η µια ζωή που ήδη έδυσε σ'αυτό το χωριό και µια άλλη που ήδη ανέτειλε. Αυτό το γεγονός ως σχέση συνέχειας θυµίζει λίγο τη δύση µιας µέρας και την ανατολή µιας άλλης ... Γατί απλούστατα, κάθε ανατολή και µια ελπίδα, κάθε δύση και µια ανάµνηση! .. Μόνο πως εδώ έχουµε την περίπτωση που η ανάµνηση πυρώνει τη γάστρα της Παράδοσης κι η ελπίδαφουσκώνει τα πανιά αυτής της ,”Ανατολής”...

του Αρχιµ. Γρηγορίου Δηµ. ΠαπαθωµάΚαθηγητή Ευρωπαϊκών Πανεπιστηµίων(Από τα Νάµατα Βοΐου Κοζάνης)


Το Γενέθλιο της Θεοτόκου στην Βυζαντινή Αγιογραφία(8 Σεπτεµβρίου)

O βυζαντινός αγιογράφος της εικόνος της Γεννήσεως της Θεοτόκου ακολουθεί στην ένταξη των σχετικών σκηνών το απόκρυφο Πρωτευαγγέλιο του Ιακώβου διά να υπογραµµίσει τη θαυµατουργική

Γέννησι της Θεοτόκου. Ταυτοχρόνως όµως µένει πιστός στη διδασκαλία τηςΕκκλησίας, όπως την βλέποµε στα τροπάρια τηςεορτής. Διά τούτο ενώ εικονίζει την Θεοτόκο εντός λίκνου, ως βρέφος εσπαργανωµένον, δέν παραλείπει να επιγράψει υπεράνω τηςκεφαλήςτης τα συνήθη συµπιλήµατα ΜΡ – ΘΥ (Μήτηρ Θεού).Σε όλα σχεδόν τα τροπάρια τόσον της εορτής της Γεννήσεως τηςΘεοτόκου, όσον και της Συλλήψεως της Αγίας Άννης (9 Δεκεµβρίου), τονίζεται ότι η γεννηθεῖσα ή συλληφθεῖσα παιδίσκη είναι Μητέρα του Θεού.Στην εικόνα, δεσπόζει η µορφή της Αγίας Άννης, που εικονίζεται µισοκαθισµένη στο κρεββάτι. Με την αριστερά της χειρα, που µόλις προβάλλει από το ολοκόκκινο µαφόριότης, στηρίζει την κεκλιµένη κεφαλή της. Οι ευσεβείς σκέψεις, στις οποίες έχει βυθισθεί, λόγῳ του παραδόξου θαύµατος, διαβάζονται στην έκφραση του προσώπου της.Στο µέσον της εικόνος εικονίζονται οι υπηρέτριες, αι «παιδίσκαι», που σπεύδουν να δώσουν φαγητό στη λεχώ και να την περιποιηθούν. Η µεσαία ίσως να είναι η Ιουδίθ, την οποία κατ᾽ όνοµα αναφέρει το

Πρωτευαγγέλιο του Ιακώβου. Μία από τις υπηρέτριες µεέ ριπίδιο κάµνει αέρα στην Άννα.Η σκηνή στο άνω αριστερό µέρος της εικόνος έχει εµπνευσθεί από την συνάντηση του Ιωακείµ και της Άννας µετά την αναγγελία υπό του αγγέλου περί αποκτήσεως τέκνου. Οι δύο ευτυχισµένοι γονείς εναγκαλίζονται και ασπάζονται στην πύλη του σπιτιου των (ή στην Χρυσή πύλη της πόλεως). Η Αγία Άννα λέγει στον άνδρα της, κατά το Πρωτευαγγέλιο: «Νῦν οἶδα ὅτι Κύριος ὁ Θεός εὐλόγησέ µε σφόδρα…».

Σεπτέµβριος 2012

Στο δεξιό µέρος της εικόνος εικονίζεται ο Ιωακείµ σε στάση προσευχής. Σε αυτή την ιερή στιγµή τον ευρήκε ο άγγελος, που του µετέφερε την χαρµόσυνη είδηση. Ο Ιωακείµ ευρίσκεται απέναντι από την Θεοτόκο, έχει στραµµένο το βλέµµα του προς αυτήν και συνοµιλεί µαζί της.Πλησίον της νεογεννήτου Παναγίας κάθεται γνέθουσα µία παιδίσκη.Στην όλη εικόνα κυριαρχεί ο τόνος της χαράς. Τα χρώµατα των ενδυµάτων και των αρχιτεκτονηµάτων είναι ζωηρά, τα πρόσωπα φωτεινά, όπως άλλωστε ταιριάζει στη γέννηση τέκνου ύστερα από πολλά χρόνια αναµονής.Κλείνοµε την ανάλυση της εικόνος της Γεννήσεως της Θεοτόκου µέ απόσπασµα από τον λόγο του Αγίου Ιωάννου Δαµασκηνού «Εἰς τό Γενέσιον τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου»:«Ω ζεύγος λογικών τρυγόνων Ιωακείµ και Άννα το σωφρονέστατον. Υµείς τοντης φύσεως νόµον, την σωφροσύνην, τηρήσαντες των υπέρ φύσιν κατηξιώθητε· τετόκατε (=έχετε γεννήσει) γαρ τω κόσµῳ Θεού µητέρα απείρανδρον. Υµείς ευσεβώς και οσίως εν ανθρωπίνῃ φύσει πολιτευσάµενοι, υπέρ αγγέλους και των αγγέλων δεσπόζουσαν νυν θυγατέρα τετόκατε. Ω θυγάτριον ωραιότατον και γλυκύτατον· ω κρίνον αναµέσον των ακανθών εκφυέν εξ ευγενεστάτης και βασιλικωτάτης ρίζης δαβιτικής… Ω ρόδον εξ ακανθών των Ιουδαίων φυέν και ευωδίας θείας πληρώσαν τα σύµπαντα. Ω θύγατερ Αδάµ και µήτηρ Θεού. Μακαρία η οσφύς και η γαστήρ εξ ων ανεβλάστησας· µακάριαι αι αγκάλαι αι σε εβάστασαν και χείλη τα των αγνών φιληµάτων σου απολαύσαντα, µόνα τα γονικά, ίνα ης εν πάσιν αειπαρθενεύουσα».(Ιωακείµ και Άννα, ζευγάρι λογικά τρυγόνια σωφρονέστατο! Εσείς, µε το να κρατήσετε το φυσικό νόµο της σωφροσύνης, αξιωθήκατε µε δώρα υπερφυσικά· γεννήσατε τη Μητέρα του Θεού, την ανέγγιχτη από άνδρα. Εσείς, αφού ζήσατε µε ευσέβεια και οσιότητα µέσα στα όρια της ανθρώπινης φύσεως, γεννήσατε την ανώτερη από αγγέλους Κόρη, την Κυρία των αγγέλων. Ω Κόρη, πανέµορφη και γλυκύτατη. Κρίνο που ξεφύτρωσες ανάµεσα στ’ αγκάθια, από την πιο ευγενική και βασιλική ρίζα του Δαβίδ. Χάρη σε Σένα, Παρθένε, πλουτίσθηκε η βασιλεία µε την ιεροσύνη. Χάρη σε Σένα µετακινήθηκε ο νόµος και ανακαλύφθηκε το πνεύµα, που κρυβότανε κάτω από το γράµµα, αφού η ιερατική εξουσία πέρασε από τη λευιτική στη δαβιτική φυλή. Ρόδο,(τριαντάφυλλο) που ξεφύτρωσες µέσα από τ’ αγκάθια των Ιουδαίων, και πληµµύρισες µε το θεϊκό σου άρωµα τα σύµπαντα. Κόρη του Αδάµ και Μητέρα του Θεού. Ευλογηµένη η µέση και τα σπλάγχνα απ’ όπου βλάστησες. Ευλογηµένη η αγκαλιά που σε κράτησε και τα χείλη που απολαύσανε τα αγνά σου φιλιά, δηλ. τα χείλη των γονιών σου µονάχα, για να µείνεις πάντοτε, σ’ όλα παρθένος.)


Η Παγκόσµια Ύψωση του Τιµίου Σταυρού«ΤΟΝ ΣΤΑΥΡΟΝ ΣΟΥ ΠΡΟΣΚΥΝΟΥΜΕΝ ΔΕΣΠΟΤΑ»

ΛΑΜΠΡΟΥ Κ. ΣΚΟΝΤΖΟΥ Θεολόγου - Καθηγητού

Η Παγκόσµια Ύψωση του Τιµίου Σταυρού αποτελεί έναν σπουδαίο εορτολογικό σταθµό του εκκλησιαστικού έτους. Στις 14 Σεπτεµβρίου σύµπασα η Ορθοδοξία τιµά τον Σταυρό του Κυρίου µας Ιησού Χριστού, ο οποίος χαρακτηρίζεται ως το «καύχηµά» Της και η «δόξα» Της. Πηγές της εκκλησιαστικής µας ιστορίας αναφέρουν ότι η εορτή της Παγκόσµιας Ύψωσης είχε καθιερωθεί από τα αρχαία χρόνια, ίσως µάλιστα να είχε καθιερωθεί και από αυτόν τον Μέγα Κωνσταντίνο, κατά προτροπή προφανώς της µητέρας του αγίας Ελένης, αµέσως µετά την εύρεση του Τιµίου Ξύλου στα Ιεροσόλυµα, γύρω στο 330 µ.Χ.Η τιµή προς τον Τίµιο Σταυρό ανάγεται στους αποστολικούς χρόνους. Οι επιστολές του αποστόλου Παύλου είναι γεµάτες από χωρία µε τα οποία ο µέγας απόστολος εξαίρει τον ρόλο του Σταυρού στην διαδικασία της σωτηρίας του κόσµου. Πρώτος ο Παύλος οµίλησε για την καύχηση του Σταυρού του Χριστού. Οι αποστολικοί Πατέρες οµιλούν και αυτοί µε σεβασµό και τιµή προς το ιερό σύµβολο, µέσω του οποίου έγινε η καταλλαγή µε το Θεό και επιτεύχθηκε η σωτηρία µε την απολυτρωτική θυσία του Χριστού.Οι κατακόµβες είναι γεµάτες από χαραγµένους σταυρούς. Οι διωκόµενοι χριστιανοί από τους φανατικούς ειδωλολάτρες θεωρούσαν τους εαυτούς τους τύπους του αδίκως παθόντος Κυρίου Ιησού Χριστού. Πίστευαν ότι εξαιτίας της πίστεώς τους


στο Χριστό έφεραν και αυτοί το δικό τους σταυρό, γι αυτό το ιερό αυτό σύµβολο ήταν τόσο αγαπητό σε αυτούς. Αυτό τους εµψύχωνε και τους έδινε τη δύναµη του µαρτυρίου.Η δύναµη του Τιµίου Σταυρού φάνηκε στο θαυµαστό όραµα του Μεγάλου Κωνσταντίνου, στα 312, ενώ βάδιζε εναντίον του Μαξεντίου κοντά στη Ρώµη. Ο Κωνσταντίνος εξέφραζε την νέα εποχή, σε αντίθεση µε τους συναυτοκράτορές του, οι οποίοι εξέφραζαν και προσπαθούσαν να συντηρήσουν τον παλιό κόσµο, που κατέρρεε ραγδαία. Ο µεγάλος αυτοκράτορας είδε στον ουρανό, ηµέρα µεσηµέρι, το σηµείο του σταυρού, σχηµατισµένο µε αστέρια, και την επιγραφή «ΕΝ ΤΟΥΤΩ ΝΙΚΑ», επίσης σχηµατισµένη µε αστέρια. Ήταν η 28η Οκτωβρίου 312. Από εκείνη την ώρα έδωσε διαταγή το σηµείο αυτό να γίνει το σύµβολο του στρατού του. Χαράχτηκε παντού, στις ασπίδες των στρατιωτών, στα κράνη, στα λάβαρα, και αλλού.Ο εχθρός κατατροπώθηκε και ο Κωνσταντίνος έγινε µονοκράτωρ του απέραντου κράτους. Δεν είχε καµιά αµφιβολία ότι η δύναµη του Σταυρού του είχε χαρίσει αυτή την περήφανη νίκη, γιαυτό προσέγγισε τη νέα ανερχόµενη θρησκευτική πίστη των χριστιανών. Κατάλαβε ο µεγάλος και διορατικός εκείνος άνδρας ότι το µέλλον της ανθρωπότητας ανήκε στον Χριστιανισµό, όπως και έγινε. Έτσι έδωσε αµέσως διαταγή να σταµατήσουν οι διωγµοί εναντίον των χριστιανών, καθώς και όλων όσων διώκονταν για τις θρησκευτικές του πεποιθήσεις. Με το γνωστό «Διάταγµα των Μεδιολάνων» κατοχυρώθηκε η ανεξιθρησκία στο κράτος. Παράλληλα υιοθέτησε τις ευαγγελικές αρχές για να γίνουν η βάση του δικαίου και της νοµοθεσίας του (κατάργηση δουλείας, κοινωνική πρόνοια, αργία Κυριακής, κλπ). Για να είναι δίκαιος µε όλους τους υπηκόους παρέµεινε προστάτης και της εθνικής θρησκείας (Μέγας Αρχιερεύς).Το 326 αναχώρησε για τους Αγίους Τόπους η ευσεβής χριστιανή µητέρα του αγία Ελένη. Με την γενναία επιχορήγηση του Κωνσταντίνου άρχισε το κτίσιµο λαµπρών ναών επί των ιερών προσκυνηµάτων. Επίκεντρο ήταν ο Πανάγιος Τάφος του Κυρίου. Στο σηµείο εκείνο ο αυτοκράτορας Αδριανός είχε κτίσει το 135, κατά τη δεύτερη καταστροφή της Ιερουσαλήµ, ναό της Αφροδίτης.Πρώτη ενέργεια της αγίας Ελένης ήταν η ανεύρεση του Τιµίου Σταυρού, ο οποίος είχε ριχτεί από τους ρωµαίους σε παρακείµενη χωµατερή. Σύµφωνα µε την παράδοση οδηγήθηκε εκεί από ένα αρωµατικό φυτό που φύτρωνε στο µέρος εκείνο, το γνωστό µας βασιλικό. Ύστερα από επίπονες ανασκαφές τελικά βρέθηκαν τρεις σταυροί, του Κυρίου και των δύο ληστών. Οι εκκλησιαστικοί ιστορικοί Φιλοστόργιος και Νικηφόρος αναφέρουν ότι ο Σταυρός του Κυρίου εντοπίσθηκε ύστερα από θαύµα, τοποθετήθηκε πάνω σε νεκρή γυναίκα και αυτή αναστήθηκε!


Η πιστή βασιλοµήτωρ, µε δάκρυα στα µάτια παρέδωσε τον Τίµιο Σταυρό στον Πατριάρχη Μακάριο, ο οποίος στις 14 Σεπτεµβρίου του έτους 335 τον ύψωσε στον φρικτό Γολγοθά και τον τοποθέτησε στον πανίερο και περικαλλή ναό της Αναστάσεως, τον οποίο είχε ανεγείρει η αγία πάνω από τον Πανάγιο Τάφο και ο οποίος σώζεται ως σήµερα. Το σηµαντικό αυτό γεγονός σηµάδεψε την ζωή της Εκκλησίας και γι αυτό άρχισε να εορτάζεται ως λαµπρή ανάµνηση. Έτσι καθιερώθηκε η µεγάλη εορτή της Παγκόσµιας Υψώσεως του Τιµίου Σταυρού. Όµως την αγία αυτή ηµέρα εορτάζουµε και την δεύτερη ύψωση. Στα 613 οι Πέρσες κυρίεψαν την Παλαιστίνη, λεηλάτησαν και κατέστρεψαν τα ιερά προσκυνήµατα και πήραν ως λάφυρο τον Τίµιο Σταυρό και τον µετέφεραν στη χώρα τους. Η παράδοση αναφέρει ότι άπειρα θαύµατα γινόταν εκεί. Οι πυρολάτρες Πέρσες θεώρησαν το Τίµιο Ξύλο µαγικό και γι αυτό το φύλασσαν και το προσκυνούσαν, χωρίς να γνωρίζουν την πραγµατική του φύση και ιδιότητα! Ο αυτοκράτορας Ηράκλειος µετά την νίκη του εναντίον των Περσών παρέλαβε τον Τίµιο Σταυρό και τον µετέφερε στην Ιερουσαλήµ. Ο Πατριάρχης Ζαχαρίας τον ύψωσε εκ νέου στο ναό της Αναστάσεως. Ήταν 14 Σεπτεµβρίου του 626.Ο εκκλησιαστικός συγγραφέας Παυλίνος αναφέρει στην ενδέκατη επιστολή του ότι η τοπική εκκλησία των Ιεροσολύµων θεώρησε ότι ο Σταυρός του Χριστού ανήκει σε όλη την χριστιανοσύνη και γι αυτό αποφάσισε να τεµαχίσει το Τίµιο Ξύλο και να το διανείµει σε όλη την Εκκλησία. Έτσι διασώθηκαν µέχρι σήµερα πολλά τεµάχια, τα οποία φυλάσσονται ως τα πολυτιµότερα κειµήλια, κυρίως στις ιερές µονές του Αγίου Όρους. Μια εσχατολογική προφητεία λέγει πως ένα από τα συγκλονιστικά γεγονότα του τέλους του κόσµου θα είναι και η επανένωση του Τιµίου Σταυρού!Οι ορθόδοξοι πιστοί τιµούµε µε ιδιαίτερο τρόπο την αγία ηµέρα της Υψώσεως του Σταυρού του Κυρίου µας. Η ιερές ακολουθίες έχουν πανηγυρικό χαρακτήρα, ενώ έχει θεσπισθεί αυστηρή νηστεία. Κατακλύζουµε του ιερούς ναούς προκειµένου να προσκυνήσουµε τον Τίµιο Σταυρό και να αντλήσουµε δύναµη και χάρη ουράνια από αυτόν. Παίρνουµε µαζί µας κλώνους βασιλικού ως ευλογία και τον εναποθέτουµε στα εικονίσµατα ως ελιξίριο κατά του κακού. Γνωρίζουµε πολύ καλά ότι η τιµή και η προσκύνηση του Σταυρού είναι προσκύνηση του Ίδιου του Εσταυρωµένου Λυτρωτή µας Χριστού και όχι ειδωλολατρική πράξη, όπως κακόβουλα µας κατηγορούν οι ποικιλώνυµοι αιρετικοί. Ο Σταυρός του Κυρίου µας είναι το καύχηµά µας, το νικηφόρο λάβαρο κατά του µεγαλύτερου εχθρού µας, του διαβόλου, το αήττητο όπλο κατά του πολυπρόσωπου κακού. Με ένα στόµα και µε µια καρδιά ψάλλουµε τον υπέροχο παιάνα τροπάριο της µεγάλης εορτής: «Σώσον Κύριε τον λαόν Σου και ευλόγησον την κληρονοµίαν Σου»


Πρώτη Γιορτή Μπάτζιου στη Χρυσαυγή Βοΐου

Αγροτική Γη του Βοΐου



Τρύγος στα Αµπέλια του Βοΐου

Το αµπέλι µαζί µε το σταφύλι και τα παράγωγα του ήταν γνωστά ακόµη από την παλαιολιθική εποχή. Κουκούτσια σταφυλιών έχουν βρεθεί µετά από ανασκαφές σε κατοικίες που ανάγονται στην εποχή του χαλκού!Κατά την µυθολογία, ο Στάφυλος ήταν γιος του Διονύσου και της Αριάδνης, και βοσκός του βασιλιά Οινέα. Ο Στάφυλος παρατήρησε ότι όταν έβοσκε τις κατσίκες του, κάποια από αυτές τρώγοντας τον καρπό των αµπελιών ”τρελαινόταν”!Τότε ο Στάφυλος µάζεψε µερικά σταφύλια και τα πήγε στον βασιλιά του. Ο Οινέας παρασκεύασε τότε ένα χυµό τον οποίο ονόµασε “οίνο”, ενώ στον καρπό έδωσε το όνοµα του βοσκού του (σταφύλι) προς τιµήν του.

Αυτή την εποχή, από τέλη Σεπτεµβρίου ως και τα µέσα Οκτωβρίου όπως σε όλη την Μακεδονία έτσι και στην περιοχή του Βοΐου ξεκινάει ο τρύγος.Η γνώση της καλλιέργεια της αµπέλου είναι διαδεδοµένη από τα βάθη της αρχαιότητας,από τα παλιότερα χρόνια. Ο τρύγος είχε περισσότερο την µορφή πανηγυριού

παρά µιας αγροτικής εργασίας.Και σήµερα όµως η όλη διαδικασία από τον τρύγο και το πάτηµα των σταφυλιών,µέχρι και την παρασκευή του παραδοσιακού τσίπουρου, αποτελεί µια ευχάριστη διαδικασία για ανθρώπους κάθε ηλικίας που φροντίζουν να βρίσκονται αυτές τις ηµέρες σε όλες αυτές τις πραγµατικές “τελετουργίες”.

Οκτώβριος 2012

Μετά το πάτηµα τα σταφύλια θα παραµείνουν στα βαρέλια για έναν περίπου µήνα,ως που να µεταφερθούν στα “καζάνια” για την παραγωγή και την απόσταξη του τσίπουρου.Εκεί θα στηθεί η πραγµατική γιορτή και το αποκορύφωµα της όλης διαδικασίας!

Οκτώβριος 2012

Σύναξις των Παµµεγίστων Ταξιαρχών

Στις 8 Νοεµβρίου η Εκκλησία µας γιορτάζει την Σύναξη των Αρχιστρατήγων Μιχαήλ και Γαβριήλ και των λοιπών Ασωµάτων και ουρανίων Ταγµάτων.« Των ουρανίων στρατιών Αρχιστράτηγοι δυσωπούµεν υµάς ηµείς οι ανάξιοι ,ίνα ταις υµών δεήσεσι τοιχήσητε ηµάς σκέπη των πτερύγων της αύλου υµών δόξης φρουρούντες ηµάς προσπίπτοντας εκτενώς και βοώντας Εκ των κινδύνων λυτρώσασθε ηµάς,ως Ταξιάρχαι των άνω δυνάµεων»Τα κτίσµατα του ΘεούΟ Θεός τα πάντα εποίησε.Τα ποιήµατα του Θεού είναι µοιρασµένα σε τρείς κατηγορίες: στα νοητά,στα αισθητά και στα µικτά.Αισθητά λέγονται αυτά τα κτίσµατα,που εννοούνται µε τις πέντε αισθήσεις του ανθρώπου,αυτά δηλαδή που ο άνθρωπος µπορεί και βλέπει , ακούει οσφρίζεται πιάνει ή γεύεται,µε άλλα λόγια τα δέντρα,οι πέτρες και ό,τι µας περιβάλλει..Μικτό ποίηµα του Θεού είναι ο άνθρωπος,ο οποίος είναι και νοητός και αισθητός.Νοητός είναι διότι έχει ψυχή,η οποία είναι άυλη,αόρατη και αθάνατη,αισθητός είναι διότι έχει το σώµα,που είναι και αισθητό και υλικό και φθαρτό..Νοητά κτίσµατα του Θεού είναι τα άυλα πνεύµατα,όπως οι Άγγελοι.Τα νοητά κτίσµατα βρίσκονται πάνω από τον ουρανό.Των Αγίων Αγγέλων Αρχηγοί είναι οι Αρχάγγελοι Μιχαήλ και Γαβριήλ.Τα ουράνια ΤάγµαταΤα ουράνια Τάγµατα των Αγγέλων είναι ενενηνταεννέα σύµφωνα

µε ορισµένους µελετητές και το αποδεικνύουν µε την παραβολή του Κυρίου,ο οποίος στο κατά Λουκά Ευαγγέλιο λέει:

Νοέµβριος 2012

« Τίς άνθρωπος εξ υµών έχων εκατό πρόβατα και απολέσας έν εξ αυτών ,ου καταλείπει τα ενενηκονταεννέα εν τη ερήµω και πορεύεται επί το απολωλός έως ού εύρει αυτό» ( Λουκ.ιε` 4)Πρόβατα εκατό είναι ο Αδάµ και οι ενενηνταεννέα τάξεις των Αγγέλων.Αµάρτησε ο Αδάµ και άφησε ο Χριστός τα ενενηνταεννέα τάγµατα των ουρανών και ήρθε στη γή και εφόρεσε σάρκα για να σώσει τον Αδάµ. Άλλοι µελετητές λένε ότι εννέα είναι τα τάγµατα των Αγγέλων και βεβαιώνουν τον λόγο τους αυτό µε την εξης παραβολή:«Ή τις γυνή,δραχµάς έχουσα δέκα,έαν απολέσει δραχµή µιαν,ουχί άπτει λύχνον και σαροί την οικίαν και ζητεί επιµελώς,έως ότου εύρη» ( Λουκ.ιε` 8).Δέκα δραχµές είναι ο Αδάµ και τα εννέα Τάγµατα του ουρανού.Έπεσε ο Αδάµ και ζητώντας τον ο Θεός άναψε λύχνο τον Τίµιο Πρόδροµο και εδίδαξε στη γη ο Χριστός και καθάρισε τον κόσµο µε τη διδαχή του,και σταυρώθηκε και βρήκε τον Αδάµ.Και ο ουρανός χάρηκε και η γη µε την εύρεση του χαµένου Αδάµ.Αυτοί οι οποίοι λένε ότι τα Τάγµατα των Αγγέλων είναι εννέα αυτοί έχουν δικιο όπως µαρτυρούν και οι Άγιοι Πατέρες της Εκκλησίας ο Άγιος Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης και ο Ιωάννης ο Δαµασκηνός.Οι ΆγγελοιΤί είναι όµως οι Άγγελοι; Ο Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος αναφέρει ότι ο Θεός έκτισε τους Αγγέλους πριν κτίσει τουν ουρανό και τη γη και πριν πλάσει τον άνθρωπο.Το όνοµα «Άγγελος» σηµαίνει µηνυτής ή αυτόν που φέρνει αγγελίες,αγγελιοφόρος µε άλλα λόγια.Ο Άγγελος είναι φύση νοερή ,δηλαδή δεν µπορεί κανείς να την δει.Είναι αεικίνητος,όπως και ο νους του ανθρώπου,ο οποίος δεν µένει σε έναν τόπο αλλά περιφέρεται από τόπο σε τόπο.Ο Άγγελος είναι και αυτεξούσιος,αν θέλει να γίνει κακός γίνεται,όπως ο διάβολος.Ο Άγγελος είναι και ασώµατος ,ως προς το δικό µας σώµα και πάντοτε είναι υπηρέτης του Θεού,τον οποίο δοξολογεί ακατάπαυστα. Και υµνεί και δοξάζει ασταµάτητα την άπειρη δύναµή Του.Ο Θεός στέλνει τους Αγγέλους Του σε διάφορες υπηρεσίες και εκείνοι υπακούουν .Έτσι ο ¨Αγγελος µπορεί να υπηρετεί κάποιον Άγιο,ή µπορεί να παραλάβει µια ψυχή ή να δείξει κάποιο όραµα και όποια άλλη υπηρεσία τον διατάξει ο Θεός να κάνει την εκτελεί υπάκουα.Πώς είναι οι Άγγελοι στη φύση τους και πώς µοιάζουν, αυτό κανείς δεν το γνωρίζει.Έχουν όµως την χάρη από τον Θεό να παίρνουν όποια µορφή τους διατάξει ο Θεός.Οι Άγγελοι είναι αθάνατοι,δεν πεθαίνουν ,δεν φθείρονται.Είναι φωτεινοί και λαµπροί,αυτό το φώς όµως το αντλούν από τον Θεό δεν παράγεται από τους ίδιους.Δεν έχουν ανάγκη γλώσσας ή ακοής ,αλλά χωρίς λόγο προφορικό και χωρίς ακοή εννοούν το πρόσταγµα του Θεού.Ο Άγγελος δεν είναι πανταχού παρών.Πανταχού παρών είναι µονάχα ο Θεός.¨Οταν ένας άγγελος βρίσκεται στη γη δεν µπορεί συγχρόνως να βρίσκεται και στον ουρανό


και όταν είναι στον ουρανό δεν µπορεί να βρίσκεται στη γη.Δεν τον εµποδίζει ούτε πόρτα ,ούτε τοίχος,ούτε κλειδαριά ούτε άλλος φραγµός.Έχει τον αγιασµό και τον φωτισµό από το Άγιο Πνεύµα.Οι Άγγελοι είναι δυνατοί και έτοιµοι στο πρόσταγµα του Θεού.Πόλεις και χώρες και τόπους και Εκκλησίες επιτηρούν και φυλάσσουν.Κάθε Εκκλησία έχει τον φύλακα Άγγελό της .Σε κάθε Θεία Λειτουργία Άγγελοι κατεβαίνουν από τον ουρανό και παρίστανται στο Ναό και βοηθούν και συµµετέχουν στην Ιερή Ακολουθία. Κάθε Χριστιανός , αν και αµαρτωλός ,έχει τον δικό του φύλακα Άγγελο.Τα άλλα έθνη έχουν όλα από ένα Άγγελο. Πόσοι ακριβώς είναι κανείς δεν το γνωρίζει ,παρά µόνο ο Θεός.Ο προφήτης Δανιήλ λέει : « Χίλιαι χιλιάδες ελειτούργουν αυτώ ,και µύριαι µυριάδες παρειστήκεισαν αυτώ»( Δαν.ζ` 10)Τα εννέα Τάγµατα των Αγγέλων διαιρούνται σε τρεις τάξεις.Η πρώτη τάξη είναι των εξαπτερύγων Σεραφείµ,των πολυοµµάτων Χερουβείµ και των αγιωτάτων Θρόνων.Η δεύτερη τάξη είναι των Κυριοτήτων,των Δυνάµεων και των Εξουσιών.Η τρίτη τάξη περιλαµβάνει τις Αρχές, τους Αρχαγγέλους και τους Αγγέλους.Εκτός των άλλων χαρακτηριστικών ,οι Άγγελοι είναι και τρεπτοί,µπορούν δηλαδή να µεταβάλλουν την γνώµη τους,όπως έκανε και ο Εωσφόρος.Η Σύναξη των ΑγγέλωνΟ Εωσφόρος ήταν Άρχων ενός Αγγελικού Τάγµατος. Περηφανεύθηκε όµως γέµισε µε έπαρση κατά του πάντων Ποιητού και Δεσπότου και συλλογίσθηκε να βάλει τον θρόνο του πάνω από τον Θρόνο του Θεού.» «Γιατί να είναι Αυτός Θεός και όχι εγώ;» συλλογίσθηκε .Και αµέσως µόλις το σκέφθηκε εξέπεσε από την ουράνια δόξα και από το αρχαγγελικό αξίωµα καθώς είπε και ο Κύριος στο Ευαγγέλιο :« Εθεώρουν τον σατανάν ως αστραπήν εκ του ουρανού πεσόντα» ( Λουκ. Ι` 18) . Ο δε προφήτης Ησαίας λέγει:« πώς εξέπεσεν εκ του ουρανού ο Εωσφόρος ο πρωί ανατέλλων; συνετρίβη εις την γην ο αποστέλλων προς πάντα τα έθνη.συ σε είπας εν τη διανοία σου: εις τον ουρανόν αναβήσοµαι,επάνω των αστέρων του ουρανού θήσω τον θρόνο µου…..έσοµαι όµοιος τω Υψίστω.νυν δε εις άδην καταβήση και εις τα θεµέλια της γης»(Ησ.ιδ` 12-15) .Έπεσε από τον ουρανό κάτω στην άβυσσο της γης και από άγγελος που ήταν έγινε διάβολος. Μαζί του έσυρε και όλο το υποτασσόµενο σε αυτόν τάγµα ,που αποσκίρτησε και αυτό από το Θεό λόγω της υπερηφάνειας του. Άλλοι δαίµονες έφθασαν ως τον άδη,άλλοι έµειναν πάνω στη γη ,άλλοι έπεσαν στο νερό και άλλοι στον αέρα,αυτοί λέγονται και εναέρια τελώνια ψυχών. Από άγγελοι έγιναν δαίµονες και από φωτεινοί έγιναν σκοτεινοί.Τότε ,όταν σχίσθηκε ο ουρανός και έπεφταν οι δαίµονες,συνήχθησαν τα Τάγµατα όλα του ουρανού


και ο Αρχιστράτηγος Μιχαήλ βλέποντας την ελεεινή πτώση τους εννόησε την αιτία της πτώσεως τους και µε την υποταγή και ταπείνωση ,την οποία έδειξε ως δούλος ευχάριστος και ικέτης πιστός προς τον δικό του Δεσπότη και Θεό ,διαφύλαξε τόσο την δική του δόξα και λαµπρότητα ,που από από τον Θεό έχει, όσο και την δόξα των άλλων Αγγελικών Ταγµάτων .Για αυτή του την υποταγή και την ευγνωµοσύνη ο παντοκράτορας Θεός τον διόρισε πρώτο των Αγγελικών τάξεων. Στάθηκε λοιπόν ο Αρχάγγελος Μιχαήλ ανάµεσα στους Αγγέλους και είπε : « Στώµεν καλώς ,στώµεν µετά φόβου Θεού» και αµέσως όλοι στάθηκαν .Τους φώναξε : «Πρόσχωµεν» ,δηλαδή «ας προσέξουµε και ας καταλάβουµε τί έπαθαν αυτοί οι εκπεσόντες δαίµονες από την υπερηφάνια τους,αυτοί που πρίν λίγο ήταν µαζί µας και ήταν Άγγελοι και ας συλλογισθούµε τί είναι ο Θεός και τί είναι ο Άγγελος,οτι δηλαδή ο Θεός είναι Δεσπότης και δηµιουργός µας και ότι εµείς οι Άγγελοι είµαστε δούλοι Του και κτίσµατά Του».Και έτσι ανύµνησε και δόξασε τον Θεό των απάντων και ανεβόησε µαζί µε όλους τους Αγγέλους τον θείον και αγγελικόν ύµνο:» Άγιος,Άγιος,Άγιος Κύριος Σαβαώθ πλήρης ο ουρανός και η γη της δόξης αυτού.»Στο γεγονός αυτό της Συνάξεως,της συναθροίσεως της προσοχής,της οµόνοιας,της ενώσεως των Αγγέλων

τιµάται ο Ιερός Ναός των Παµµεγίστων Ταξιαρχών Άνω Νεστορίου.Στις 8 Νοεµβρίου τιµάµε λοιπόν τον Αρχάγγελο Μιχαήλ ,αλλά και τον Αρχάγγελο Γαβριήλ και τους υπόλοιπους Ασωµάτους και όλα τα ουράνια Τάγµατα.

Ιερός Ναός Παµµεγίστων ΤαξιαρχώνΠεριστέρας Βοΐου


Απόσταξη και Παραγωγή Τσίπουρου Στα Καζάνια του Βοΐου

Αποστακτήριο στην Περιστέρα Βοΐου

Το τσίπουρο, είναι απόσταγµα στεµφύλων των σταφυλιών (δηλ, των τσίπουρων ή τσάµπουρων). Κατά τη διαδικασία της απόσταξης είναι δυνατόν, να προστεθούν σπόροι από γλυκάνισο ή µάραθο, οπότε πρόκειται για το λεγόµενο … γλυκανισάτο τσίπουρο που µε την πρόσθεση νερού ή πάγου παρουσιάζει ένα λευκό θόλωµα. Σε άλλα µέρη της Ελλάδας, ακολουθείται ή ίδια διαδικασία παραγωγής τσίπουρου, µε τη διαφορά ότι κατά τη διαδικασία της απόσταξης δεν προστίθεται γλυκάνισος ή µάραθος. Το µη γλυκανισάτο λοιπόν τσίπουρο δεν παρουσιάζει λευκό θόλωµα µε την προσθήκη νερού ή πάγου.Απόσταξη. Η κορυφαία στιγµή για το τσίπουρο.

Η κορυφαία πρόκληση για τον αποσταγµατοποιό. Η στιγµή που πρέπει να συλλέξει σταγόνα-σταγόνα, στο απόσταγµα, ολόκληρο τον συµπυκνωµένο αρωµατικό και γευστικό πλούτο του σταφυλιού. Το τσίπουρο είναι ένα ελληνικό αλκοολούχο ποτό το οποίο ξεκίνησε την πορεία του πριν από επτά περίπου αιώνες στα µοναστήρια του Αγίου Όρους. Η Τσικουδιά ή Ρακή στην Κρήτη είναι κάτι ανάλογο, ωστόσο η


κυριότερη διαφορά του είναι ότι η τσικουδιά είναι προϊόν µονής απόσταξης. Σε άλλες χώρες, παρόµοια ποτά είναι η Ιταλική Γκράπα και το Αράκ της Μέσης Ανατολής.

Το τσίπουρο έχει τις περισσότερες φορές 36 µε 45 αλκοολικούς βαθµούς. Δεν πρέπει να συγχέεται µε το ούζο, ποτό µε διαφορετικό τρόπο παρασκευής.Η παραγωγή του τσίπουρου χάνεται µέσα στο βάθος του χρόνου, λέγεται όµως πως ξεκίνησε τον 14ο αιώνα στο Άγιο Όρος από µοναχούς που διαβιούσαν εκεί. Με τα χρόνια εξαπλώθηκε σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας, κυρίως στη Μακεδονία, την Ήπειρο, τη Θεσσαλία και τη Κρήτη.

Μέχρι τις τελευταίες δεκαετίες του 20ου αιώνα η παραγωγή τσίπουρου γινόταν αποκλειστικά "κατ' οίκον", δεν υπήρχε δηλαδή µαζική βιοµηχανική παραγωγή. Από παλιά, ένα άχρωµο αλκοολούχο ποτό παράγεται και πίνεται κάθε χρόνο σε ολόκληρη τη Μεσόγειο. Είναι γνωστό µε διάφορα ονόµατα: τσίπουρο, αράκ, γκράππα. Αποστάζεται από τα παραπροϊόντα του κρασιού, σαν ο

άνθρωπος να θέλησε να εκµεταλλευτεί όσο το δυνατόν περισσότερο το δώρο των θεών, το αµπέλι.

Τσίπουρο ονοµάζεται στην Ελλάδα το απόσταγµα από στέµφυλα. Παράδοση στην παραγωγή τσίπουρου έχουν η Μακεδονία, η Κρήτη, η Θεσσαλία, και η Ήπειρος.


Πρώτη ύλη για την παραγωγή αποστάγµατος είναι τα στέµφυλα, δηλαδή η µάζα που αποµένει µετά την συµπίεση του σταφυλοπολτού, µε σκοπό την παραγωγή κρασιού. Αυτή η µάζα αποτελείται από τους φλοιούς των σταφυλιών, τα γίγαρτα (κουκούτσια) ενώ περικλείει και κάποιο ποσοστό αζύµωτου γλεύκους (µούστου), γλεύκους σε ζύµωση ή και πλήρους ζυµωµένου γλεύκους (κρασιού). Γενικά, τα γίγαρτα αποτελούν το 3-6%, η φλούδα το 6-9% και η σάρκα το 75-85% αυτής της µάζας. Η σάρκα του σταφυλιού αποτελείται κατά 0,5% από στερεά συστατικά. Τα στέµφυλα, για να δώσουν αλκοολούχο απόσταγµα, θα πρέπει αφενός να µην έχουν αποστραγγιστεί εντελώς και αφετέρου να έχουν υποστεί αλκοολική ζύµωση, ώστε τα σάκχαρα του εναποµένοντος µούστου να µετατραπούν σε αλκοόλη. Το τσίπουρο µπορεί να παραχθεί από στέµφυλα που είναι ζυµωµένα και προέρχονται από ερυθρή οινοποίηση µε µικρότερη ή µεγαλύτερη ποσότητα κρασιού. Ακόµη, µπορούν να χρησιµοποιηθούν και στέµφυλα που ζυµώνονται ξεχωριστά, από τον κύριο όγκο του γλεύκους, τα οποία προέρχονται από λευκά σταφύλια, αλλά και από ερυθρά σταφύλια, τα οποία έχουν χρησιµοποιηθεί για την παραγωγή ροζέ ή λευκού κρασιού µε απευθείας συµπίεση.

Πρώτη ενέργεια για την παραγωγή αποστάγµατος από λευκά αζύµωτα στέµφυλα είναι η ζύµωσή τους. Η ζύµωση διαρκεί περίπου 30 ηµέρες, όταν τα στέµφυλα ζυµώνονται µόνα τους, και πολύ λιγότερο όταν ζυµώνονται µαζί µε το µούστο. Κατά την πρώτη απόσταξη παίρνουµε ένα απόσταγµα (σούµα) που αποτελεί το 15 µε 20% του αρχικού όγκου. Μετά το τέλος της απόσταξης, το υπόλειµµα απορρίπτεται. Στη δεύτερη απόσταξη γεµίζουµε τον άµβυκα (καζάνι) κατά 80-90% µε σούµα. Πολλές φορές, το προϊόν που λαµβάνεται από την πρώτη απόσταξη καταναλώνεται χωρίς να υποστεί δεύτερη απόσταξη. Το διπλοαποσταγµένο τσίπουρο, όµως, είναι καθαρότερο και λεπτότερο σε άρωµα και γεύση.

Στη δεύτερη απόσταξη είναι δυνατόν να προσθέσουµε αρωµατικές πρώτες ύλες όπως γλυκάνισο, µάραθο, γαρύφαλλο, µοσχοκάρυδο και µαστίχα. Μετά τη δεύτερη απόσταξη αφαιρούµε το πρώτο 0,5 µε 1 λίτρο. Έχει µεγάλο αλκοολικό βαθµό και αποτελεί την «κεφαλή». Κατόπιν συλλέγουµε την «καρδιά» η οποία αντιπροσωπεύει το 50% του αρχικού όγκου. Είναι το κλάσµα που περιέχει τα επιθυµητά συστατικά και το οποίο, αφού αραιωθεί για να επιτύχουµε τους επιθυµητούς αλκοολικούς βαθµούς, θα δοθεί στην κατανάλωση ως τσίπουρο. Το υπόλοιπο, την «ουρά», το συλλέγουµε και το τοποθετούµε στα στέµφυλα ή στη σούµα για να γίνει νέα απόσταξη. Καλός αλκοολικός βαθµός θεωρείται αυτός των 38-45% κατ' όγκο.


Η παρακολούθηση της απόσταξης θέλει µεγάλη προσοχή. Η θέρµανση του άµβυκα µπορεί να γίνει µε ξύλα, κάρβουνο ή υγραέριο. Στην περίπτωση ξύλων ή κάρβουνου, η θέρµανση ρυθµίζεται ανάλογα µε την τροφοδοσία και µε την παροχή αέρα, ανοίγοντας ή κλείνοντας την πόρτα που βρίσκεται κάτω από την εστία. Οι ατµοί νερού, αλκοόλης και άλλων πτητικών συστατικών θα κατευθυνθούν προς τον ψυκτήρα και θα παραληφθούν ως απόσταγµα.

Ο σύγχρονος τρόπος παρασκευής τσίπουρου από βιοµηχανικές µονάδες γίνεται µε τη µέθοδο της κλασµατικής απόσταξης -ασυνεχούς απόσταξης κυρίως-, όπου χρησιµοποιούνται υψηλής ποιότητας κατασκευής ατµοκάζάνα, πλήρως ηλεκτρονικά ρυθµιζόµενα και ελεγχόµενα. Αυτό επιτρέπει την παρασκευή ενός πολλαπλά αποσταγµένου προϊόντος υψηλής ποιότητας, µειώνοντας τις ανεπιθύµητες ουσίες της απόσταξης στο ελάχιστο και επιτρέποντας στον παραγωγό να κάνει την επιθυµητή ανάµειξη µεταξύ κεφαλών,καρδιάς και ουρών.

Από τα τέλη του Οκτώβρη έως τα µέσα του Δεκέµβρη σε όλη την Ελλάδα «βράζει» ο τόπος. Παραδοσιακά καζάνια ετοιµάζουν το «αγιονέρι», µε αποκορύφωµα τις διάφορες γιορτές τσίπουρου σε πολλές περιοχές (Μακεδονία, Ήπειρο), οι οποίες συνοδεύονται µε παραδοσιακά γλέντια. H πώληση αποσταγµάτων για απ' ευθείας κατανάλωση ήταν απαγορευµένη µέχρι το 1988. Μόνο οι αµπελουργοί σε ορισµένες περιοχές είχαν το δικαίωµα να αποστάζουν και να εµπορεύονται, σε τοπικό επίπεδο, τα στέµφυλα, ενώ επιτρεπόταν και η πώληση του αποστάγµατος σε εταιρείες παραγωγής οινοπνεύµατος. Σήµερα, µε την ψήφιση νόµου από το


1988 για την παραγωγή αποστάγµατος στέµφυλων, επιτρέπεται η παραγωγή και διάθεση τσίπουρου σε όλη την Ελλάδα µόνο µε ειδική άδεια. Το τσίπουρο αυτό φορολογείται, ενώ η διάθεση του µη εµφιαλωµένου (χύµα) αποστάγµατος απαγορεύεται.

Το τσίπουρο παρασκευάζεται µε την απόσταξη στέµφυλων (ή στράφυλα ή τσίπουρα) δηλαδή από τα ράκη (υπολείµµατα) των σταφυλιών που µένουν µετά το πάτηµα και την εξαγωγή του µούστου για την παραγωγή κρασιού. Μπορούν να χρησιµοποιηθούν τόσο λευκά όσο και κόκκινα σταφύλια.Κατά την απόσταξη προστίθενται συνήθως στον αποστακτήρα, εκτός από τα στέµφυλα, διάφορες αρωµατικές ουσίες, όπως γλυκάνισος, µάραθος κ.ά. ή στην Κρήτη φύλλα καρυδιάς. Ο γλυκάνισος είναι η αιτία του "ασπρίσµατος" του τσίπουρου όταν προστίθεται νερό ή πάγος. Συχνά το τσίπουρο αποστάζεται και δεύτερη φορά, αφού έτσι βελτιώνεται η ποιότητά του.

Γιορτή Κρασιού στο Αγίασµα Βοΐου


ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ. ΘΕΟΦΑΝΟΥΣ ΤΟΥ ΚΡΗΤΟΣ, 1546. Ι.Μ ΣΤΑΥΡΟΝΙΚΗΤΑ, ΑΓΙΟΝ ΟΡΟΣ (ΑΝΑΛΥΣΗ ΕΙΚΟΝΟΣ ΤΗΣ ΓΕΝΝΗΣΕΩΣ)

Πριν από τον Δ΄ αιώνα η εορτή των Χριστουγέννων συνέπιπτε µε την εορτή των Θεοφανείων. Έτσι εξηγείται στην εικόνα η ακτινοβολία του "τρισηλίου φωτός", η κρυφή εκδήλωση της Αγίας Τριάδος, που λούζει διακριτικά µε όλο το φως της, την εικόνα της Γεννήσεως. Εορτή των φώτων, το Πάσχα της Γεννήσεως σε σχέση µε το Πάσχα της Αναστάσεως.Χωρίς να θέλουµε να εκφέρουµε κρίσεις, εδώ φαίνεται άλλη µια φορά η διαφορά ορισµένων παραδόσεων. Στη Δύση, κάτω από την φραγκισκανική επίδραση, τα Χριστούγεννα παίρνουν ένα χαρακτήρα πιό γραφικό υπό την λαϊκή µορφή της φάτνης. Η ευσέβεια συγκινείται και αναχωρεί από την ανθρώπινη πλευρά του µυστηρίου: τον Ιησού βρέφος, τη Μητέρα του Μαρία και τον Ιωσήφ τον Ξυλουργό. Είναι η εορτή εσωτερική, της Αγίας Οικογένειας, πολύ διαδεδοµένη στη Δύση και άγνωστη στην αγιογραφία µας, ο Άνθρωπος - Θεός

περισσότερο, από τον Θεό - Άνθρωπο.Στην Ελληνική αγιογραφία διϋλίζεται αυστηρά κάθε συγκινητικότητα και µε σχεδόν αυστηρή κλίση, στην δογµατική παράδοση. Το φώς της εικόνας τοποθετείται σε σηµείο προοπτικής, για να κατευθύνει όλη τη σύνθεση. Η µοναδική ακτίνα, που εξέρχεται από το τρίγωνο ψηλά σηµαίνει τη µία ουσία του Θεού, αλλά βγαίνοντας από το άστρο,

Δεκέµβριος 2012

χωρίζεται σε τρείς λάµψεις για να προσδιορίσει τη συµµετοχή των τριών προσώπων στην οικονοµία της σωτηρίας. Οι ακτίνες διαχωρίζονται µετά το σύµβολο του Σταυρού, εδώ µας θυµίζει τό περιστέρι (Αγ. Πνεύµα), στην Βάπτιση. Ο σταυρός, "η κρίσις της κρίσεως". (Μάξιµος Οµολογητής) θέλει να πεί ότι η σκέψη µας είναι σταυρωµένη, κτυπηµένη από αδυναµία εµπρός από το µυστήριο της Ενσαρκώσεως. "Μυστήριον µέγα ορώ και παράδοξο" κατά τον υµνογράφο. Η εικόνα περιέχει πιά τα Θεοφάνεια, τό Πάσχα και την Πεντηκοστή, όπως λέγει και ο ιερός Χρυσόστοµος. Αυτό που ο Αδάµ δεν ήταν ικανός να πετύχει ανυψώνοντας τον εαυτό του, ο Θεός το πραγµατοποιεί στη θέση του κατεβαίνοντας. Στην εωσφορική επιθυµία του θείου, ο Θεός απαντά γενναία µε το δώρο της Θεώσεως του ανθρώπου. "επι γης κατήλθες ίνα σώσης τον Αδάµ, µέχρις Άδου ζητών"Το φώς αναγγέλλει την αυγή και περνά στο λαµπρό µεσηµέρι "ανατολής εξ ύψους επιφάναι τοις εν σκότει και σκιά θανάτου καθηµένοις" (Λουκ.1,78-79). Η ευθυµία καθορίζεται όλο και περισσότερο. Άγγελοι άνθρωποι και κάθε δηµιούργηµα σκιρτάνε από χαρά. Ο Ρωµανός Μελωδός (Πρίγκηπας των Μελωδών κατά τους Δυτικούς, πολύ λίγο γνωστός στους Έλληνες - θα τον γνωρίσουµε στους υµνογράφους), στο Κοντάκιο της εορτής µεταθέτει ποιητικά τη διήγηση του Ευαγγελίου και εµπνέει το λειτουργικό θέµα της εικόνας. Η παρθένος φέρει στον κόσµο τον Υπερούσιο και η γη προσφέρει ένα σπήλαιο στον Απρόσιτο. Οι Άγγελοι ψάλλουν την δόξα Του µε τους ποιµένες, οι µάγοι οδεύουν µε το άστρο, γιατί Αυτός γεννήθηκε µικρό παιδί, ο Θεός ο πρό των αιώνων.Το σκοτεινό σπήλαιο είναι ο άδης. Ο Χριστός τοποθετεί µυστικά τη γέννησή του στο βάθος του χάσµατος όπου το κακό ζεί, στην τελευταία του πυκνότητα. Ο Χριστός γεννήθηκε στη σκιά του θανάτου, η γέννηση κλίνει του ουρανούς µέχρι τον Άδη, εµείς βλέπουµε τον ξαπλωµένο Χριστό στην φάτνη, που νίκησε το "φίδι" και έδωσε την ειρήνη στον κόσµο. Είµαστε µακρυά από την εικόνα του ειδυλλιακού µικρού παιδιού. Το σύµβολο µε την εικόνα του Σταυρού σε σχέση µε τα σπάργανα του βρέφους που έχουν ακριβώς την µορφή των νεκρικών ταινιών, µας δείχνει την εικόνα της Αναστάσεως. "Υπνοί η ζωή, ο Άδης τρέµει". Ο σπαργανωµένος Χριστός λύνει τις αλυσίδες που είναι ισχυρά δεµένες µε την αµαρτία. Τα νεκρικά οθόνια, προφητεύουν το θάνατο που νικήθηκε από το θάνατο. Από τώρα οι µάγοι, όπως το υπαγορεύουν τα κείµενα, εικονίζουν τις µυροφόρες γυναίκες. "Δόκιµο χρυσό, ως Βασιλέα των αιώνων, λίβανον ως Θεό των όλων, σµύρνα ως τριήµερον νεκρόν στόν Αθάνατο". Το βρέφος βρίσκεται στο σωστό ύψος και είναι η κλασσική διάσταση του Σταυρού µέσα από αυτή τη γεωµετρική αναλογία, στο κέντρο όπου διασταυρώνονται οι κεραίες του. Το ξαπλωµένο βρέφος στο σπήλαιο, είναι πιά η κάθοδος του Λόγου στον Άδη. Το φώς λάµπει στα σκοτάδια, στα καταχθόνια. Ο Θεός µέσα στην ιστορία.


Η πιό αγωνιώδης συνύπαρξη Φωτός και και σκότους. Θεού και Σατανά. Αλλά και ο Ήλιος που διασκορπίζει παντοτινά τα σκοτάδια του θανάτου...

Η παρουσία του βοδιού και του όνου δίπλα στη φάτνη, παραπέµπει στον Ησαϊα "το βόδι και ο όνος γνώρισαν τηνφάτνη του κυρίου, ο Ισραήλ δε και ο λαός, δεν µε γνώρισαν" (Ησ.1,3).

Ο ποιµένας µας θυµίζει τον Ποιµένα - Μεσσία, που καλεί ένα προς ένα τα λογικά πρόβατα, για να τα βγάλει έξω από την ποίµνη - άδη - θάνατο, για να δώσει ζωή σ΄ αυτά. Δεν είναι µόνο αυτός που επιτηρεί και οδηγεί, αλλά αυτός που µας βγάζει από το θάνατο, στη ζωή. Ο Αµνός της Βηθλεέµ είναι πιά ο Ευχαριστιακός Αµνός. Ο ιερέας στην Αγία πρόθεση πάνω στον αστερίσκο - άστρο της Βηθλεέµ - τοποθετεί "το εσφαγµένο Αρνίο" και λέγει: "Ιδού αστήρ, που είδαν στην ανατολή, οδήγησε αυτούς, µέχρι που στάθηκε πάνω στο παιδί" (Ματθ.2,9).

Εξω από το σπήλαιο, ντυµένη µε βασιλική πορφύρα, είναι η Βασίλισσα - Θεοτόκος. Χάνεται στην θεωρία του Ευαγγελίου της σωτηρίας. Μας δέχεται όλους, προσεύχεται για όλους. Οµολογεί τη γέννηση του παιδιού της. Ταυτόχρονα παρουσιάζεται η ίδια της η αξία. Η Ενσάρκωση δεν υπήρξε µόνο το έργο του Θεού, αλλά το έργο της θελήσεως και της πίστεως της Παρθένου. Χωρίς τη συγκατάθεση της Υπεραγίας θα ήταν απραγµατοποίητο το σχέδιο της σωτηρίας µας. Νέα Εύα, Μητέρα όλων των ζώντων, είναι για όλους, διότι έχει διατυπώσει το "γένοιτο" και γι΄ αυτό εικονίζει την Εκκλησία. Γεννώντας αντίθετα προς τους νόµους της φύσεως και παραµένοντας σφραγισµένη, φέρει στην εικόνα τρία άστρα στο κεφάλι και στους ώµους, σηµείο της παρθενίας πρό, κατά και µετά τη γέννηση του Χριστού. Στην εορτή της αναπλάσεως η Παναγία είναι το πιό υπέροχο δώρο που ο άνθρωπος θα ήταν ποτέ ικανός να προσφέρει στο Θεό, όπως λέει ο υµνογράφος. "Τι σου προσφέραµε Χριστέ όταν ήρθες ως άνθρωπος... οι Άγγελοι τον ύµνον, οι ουρανοί τον αστέρα, οι µάγοι τα δώρα, οι ποιµένες το θαύµα, η γη το σπήλαιο, η έρηµος την φάτνη, εµείς δε, Μητέρα Παρθένο".

Στη συνέχεια, η πλαστική κίνηση, στην εικόνα, αναχωρεί από τη µορφή που είναι τοποθετηµένη στο άκρο δεξιό, τον άνθρωπο - δένδρο, πάνω από τον ποιµένα, πιό ψηλά (εσχατολογική θέση, ενώνοντας ουρανό και γη). Ο κύκλος


συνεχίζεται στη σκηνή του λουτρού του βρέφους, καθισµένο στα γόνατα της µαίας Σαλώµης (από τα απόκρυφα Ευαγγέλια Ματθαίου και Ιακώβου). Η σκηνή µαρτυρεί ότι είναι αληθινά Υιός του Ανθρώπου, ταυτόχρονα και ο αναµενόµενος Μεσσίας που επί τέλους ήλθε. Το λουτρό του βρέφους προηγείται του λουτρού των Θεοφανείων.Εδώ σε άλλες αγιογραφίες παρεµβάλλεται ο προφήτης Ησαϊας µε ένα τόµο στο χέρι του, που παραπέµπει στις προφητείες. Στη συνέχεια υπάρχει ο κορµός του δένδρου µε τον χλοερό βλαστό, συµβολικό δένδρο, "εξελεύσεται ράβδος εκ της ρίζης Ιεσσαί, και άνθος αναβήσεται και αναπαύσεται επ΄ αυτού πνεύµα Θεού" (Ησ.11.1-2). Στην αριστερή πλευρά της εικόνας, παριστάνεται ο Ιωσήφ βυθισµένος σ΄ ένα µεγάλο συλλογισµό. Βλέπει ότι δεν είναι ο πατέρας του βρέφους. Μπροστά του παριστάνεται ο διάβολος µετασχηµατισµένος στον ποιµένα Θύρσο. (Τα απόκρυφα αναφέρουν τον πειραστικό λόγο του) και του βάζει άσχηµες σκέψεις. Η ράβδος του, ξερή, είναι κυρτωµένη, συντριµµένη η δύναµή του, δεν µπορεί πλέον να παράγει φυλλώµατα.

Ένας γέρος, που δεν µπορεί πλέον να αποκτήσει παιδιά και από το άλλο µέρος µια παρθένος δεν µπορεί να γεννήσει, αλλά η ράβδος αµέσως ανθίζει. Εδώ δηλώνεται το παγκόσµιο δράµα ανά τους αιώνες. Ο ποιµένας - πειραστής βεβαιώνει ότι δεν υπάρχουν άλλοι κόσµοι από τον ορατό και άρα δεν υπάρχει κανένα άλλο µέσο γεννήσεως από το φυσικό. Στο πρόσωπο του απελπισµένου Ιωσήφ εκφράζεται η αγωνία του ειλικρινούς αθεϊσµού, να πιστεύσει. Σε κάποιες άλλες εικόνες η Παναγία τον κοιτάζει µε απέραντη συµπάθεια.

Πάνω αριστερά βλέπουµε τους µάγους, των οποίων τα άλογα είναι αξιοσηµείωτα από ελαφρότητα και ζωή. Η θεία Φιλανθρωπία δέχεται τους σοφούς όλων των χρόνων και Εθνών. Εάν οι καλύτεροι είναι οι προφήτες και άλλοι εκτός του Ισραήλ σοφοί, κάπτουν τα γόνατα στη στάση προσκυνήσεως, προ του Θείου βρέφους.Τέλος, οι Άγγελοι αριστερά είναι γυρισµένοι προς τα άνω, προς την Πηγή του Φωτός, σε ακατάπαυστο ύµνο στο Θεό. Ο δε Άγγελος προς τα δεξιά κλίνει προς τον άνθρωπο σε αγγελική τρυφερότητα προστασίας, σε ακατάπαυστη αγρύπνια µαζί µας.Χριστός γεννάται, ας τον δοξάσουµε, Χριστός κατεβαίνει από τους ουρανούς, ας τον προϋπαντήσουµε. Χριστός είναι πάνω στη γη, επαινέστε Τον. Ψάλλατε τον Κύριο, όλη η γη και στη χαρά σας, λαοί, γιορτάστε Τον.

Αποσπάσµατα απο το Βιβλίο "Η τέχνη της εικόνας" Θεολογία της ωραιότητος. Παύλου Ευδοκίµωφ. Εκδόσεις Π.ΠΟΥΡΝΑΡΑ- Θεσ/κη 1980.


Παραδοσιακά Κάλαντα των Χριστουγέννων

Τὰ Κάλαντα εἶναι ἔθιµο ποὺ διατηρεῖται ἀµείωτο ἀκόµα καὶ σήµερα µὲ τὰ παιδιὰ νὰ γυρνοῦν ἀπὸ σπίτι σὲ σπίτι σὲ ζεύγη ἢ καὶ περισσότερα καὶ νὰ τραγουδοῦν τὰ κάλαντα συνοδεύοντας τὸ τραγούδι τους µὲ τὸ τρίγωνο ἢ ἀκόµα καὶ κιθάρες, ἀκορντεόν, λύρες, ἢ φυσαρµόνικες. Τὰ παιδιὰ γυρνοῦν ἀπὸ σπίτι σὲ σπίτι, χτυποῦν τὴν πόρτα καὶ ρωτοῦν: «Νὰ τὰ ποῦµε;». Ἂν ἡ ἀπάντηση ἀπὸ τὸν νοικοκύρη ἢ τὴν νοικοκυρὰ εἶναι θετική, τότε τραγουδοῦν τὰ κάλαντα γιὰ µερικὰ λεπτὰ τελειώνοντας µὲ τὴν εὐχὴ «Καὶ τοῦ Χρόνου. Χρόνια Πολλά». Ὁ νοικοκύρης τὰ ἀνταµοίβει µὲ κάποιο χρηµατικὸ ποσό, ἐνῶ παλιότερά τους πρόσφερε µελοµακάρονα ἢ κουραµπιέδες. Κάλαντα λέγονται τὴν παραµονὴ τῶν Χριστουγέννων, τῆς Πρωτοχρονιᾶς καὶ τῶν Φώτων καὶ εἶναι διαφορετικὰ γιὰ κάθε γιορτή.

Ἡ λέξη κάλαντα προέρχεται ἀπὸ τὴ λατινικὴ «calenda», ποὺ σηµαίνει ἀρχὴ τοῦ µήνα. Πιστεύεται ὅτι ἡ ἱστορία τους

προχωρεῖ πολὺ βαθιὰ στὸ παρελθὸν καὶ συνδέεται µὲ τὴν Ἀρχαία Ἑλλάδα. Βρῆκαν, µάλιστα, ἀρχαία γραπτὰ κοµµάτια παρόµοια µὲ τὰ σηµερινὰ κάλαντα (Εἰρεσιώνη στὴν ἀρχαιότητα). Τὰ παιδιὰ τῆς ἐποχῆς ἐκείνης κρατοῦσαν ὁµοίωµα καραβιοῦ ποὺ παρίστανε τὸν ἐρχοµὸ τοῦ θεοῦ Διόνυσου. Ἄλλοτε κρατοῦσαν κλαδὶ ἐλιᾶς ἢ δάφνης, στὸ ὁποῖο κρεµοῦσαν κόκκινες καὶ ἄσπρες κλωστές. Στὶς κλωστὲς ἔδεναν τὶς προσφορὲς τῶν νοικοκύρηδων.


Τὸ τραγούδι τῆς Εἰρεσιώνης τῆς ἐποχῆς τοῦ Ὁµήρου, τὸ ἀπαντᾶµε σήµερα µὲ µικρὲς παραλλαγὲς στὰ κάλαντα τῆς Θράκης:«Στο σπίτι ἐτοῦτο ποὔρθαµε τοῦ πλουσιονοικοκύρη ν᾿ ἀνοίξουνε οἱ πόρτες του νὰ µπεῖ ὁ πλοῦτος µέσα νὰ µπεῖ ὁ πλοῦτος κι ἡ χαρὰ κι ἡ ποθητὴ εἰρήνη καὶ νὰ γεµίσουν τὰ σταµνιὰ µέλι, κρασὶ καὶ λάδι κι ἡ σκάφη τοῦ ζυµώµατος µὲ φουσκωτὸ ζυµάρι».

Βυζαντινὰ Κάλαντα Χριστουγέννων

" Ἄναρχος Θεὸς καταβέβηκεν καὶ ἐν τῇ Παρθένῳ κατώκοισεν ερου ρεµ ερου ρεµ ρερου ρερου ρερου ρεµ χαῖρε Ἄχραντε.

Βασιλεὺς τῶν ὅλων καὶ Κύριος ἦλθε τὸν Ἀδὰµ ἀναπλάσασθαι ερου ρεµ ερου ρεµ ρερου ρε και τενενά χαῖρε Δέσποινα.

Γηγενεῖς σκιρτάτε καὶ χαίρεσθε, τάξεις τῶν ἀγγέλων εὐφραίνεσθε ερου ρεµ ερου ρεµ ρερου ρερου ρερου ρεµ χαῖρε Ἄχραντε.

Δεῦτε ἐν σπηλαίῳ θεάσασθαι, κείµενον ἐν φάτνῃ τὸν Κύριον ερου ρεµ ερου ρεµ ρερου ρε και τενενα χαῖρε Δέσποινα.


Ἐξ ἀνατολῶν µάγοι ἔρχονται δῶρα προσκοµίζουσι ἄξια. ερου ρεµ ερου ρεµ ρερου ρερου ρερου ρεµ χαῖρε Ἄχραντε."

Κάλαντα Χριστουγέννων Μακεδονίας.

Χριστούγεννα, Πρωτούγεννα, τώρα Χριστός γιννιέτι (δις)

Γιννιέται κὶ βαφτίζιτι στοὺς οὐρανούς ἀπάνου (δίς)

Ὅλοι οἱ Ἀγγέλοι χαίρουντι κι ὅλοι δοξολογιοῦντι (δίς)

Καὶ τὰ δαιµόνια σκάζουνε, καὶ σκάζουν καὶ πλαντάζουν (δίς)

Σὲ τοῦτ᾿ τὸ σπίτι ποὔρθαµε,µὶ µάρµαρου στρουµένου (δίς)

“Κόλιαντα” και “Κλαδαριές”: Χριστουγεννιάτικα έθιµα στη Μακεδονία

Τα “Κόλιαντα” και οι “κλαδαριές” είναι τα µοναδικά ελληνικά έθιµα που γίνονται τις χριστουγεννιάτικες µέρες αυτούσια, όπως τα κληροδότησε η παράδοση στη Σιάτιστα σε ανάµνηση των βοσκών που άναψαν φωτιές για ν’ αναγγείλουν τη γέννηση του Χριστού στη Βηθλεέµ.


Παιδιάµ’ ήρθαν τα κόλιαντα κι όλοι να τοιµαστείτιπάρτι κι τις τζιουµάκις σας κι στουν Άι – Λιά να βγείτικι’ απ’ τουν Άι – Λιά στουν Πρόδροµου στα τρία τα πηγάδια,ικεί θα γεν’ το σύναγµα κι’ όλου του συναγώγιθ’ ανάψουµι τις κλαδαριές θα πούµι κι του χρόνου.

Το τραγούδι αυτό είναι το προµήνυµα πως πλησιάζουν οι γιορτές των Χριστουγέννων και πρέπει ν’ αρχίσουν οι σχετικές προετοιµασίες για τον πιο µεγάλο γιορτασµό του λαού µας.

Ψάλλεται από τα παιδιά από τη γιορτή του Άι – Νικόλα έξω από τα σπίτια στις γειτονιές, όπου χτυπούν δυνατά τις “γκαβανούζες” τα µεγάλα κουδούνια, για ν’ αναγγείλουν τον ερχοµό των Χριστουγέννων. Αµέσως µετά τη γιορτή του Άι – Δηµήτρη, τα παιδιά µαζεύουν από τα χωράφια και τ’

αµπέλια ξερά χόρτα το λεγόµενο “Λόζιο” για τις φωτιές, που αποθηκεύεται στην αχυρώνα (αποθήκη). Ανοίγει στις 23 Δεκεµβρίου για να ετοιµαστεί η “Κλαδαριά”. Τις φωτιές ονοµάζουν “Κλαδαριές”, από τη λέξη κλάδος, που είναι το κύριο υλικό της φωτιάς.

Στις 23 Δεκεµβρίου το µεσηµέρι τα παιδιά συγκεντρώνουν το “Λόζιο” στις κεντρικές πλατείες της Σιάτιστας. Στη µέση της πλατείας ανοίγεται λάκκος, όπου βάζουν όρθιο ένα χοντρό ξύλο, το “βεργί”, για να συγκρατεί τα ξερά χόρτα γύρω του.


Στην κορυφή του βεργιού δένουν ένα δεµάτι µε λόζιο, τη φούντα, και κατόπιν στολίζουν την κλαδαριά µε φανταχτερά ξερόχορτα.

Μόλις νυχτώσει ανάβουν τις κλαδαριές στις πλατείες της Σιάτιστας, ενώ η τοπική µουσική παίζει χωρίς διακοπή τα “Κόλιαντα”. Ένα ξέσπασµα χαράς αγκαλιάζει τις φλόγες µε τραγούδια, χορούς και χτυπήµατα κουδουνιών. Γύρω από τις κλαδαριές οι µεγάλοι χορεύουν και οι µικροί χτυπούν τα κουδούνια, τις “γκαβανούζες”, “τα τζιουκάνια”, “τα κυπριά”.

Μετά το σβήσιµο των κλαδαριών επακολουθεί µεγάλο γλέντι στα σπίτια ή στα κέντρα της Σιάτιστας. Στις 24 Δεκεµβρίου το πρωΐ η µητέρα ξυπνάει τα µικρά παιδιά, τα ντύνει και περνά στους ώµους τους ένα σακούλι, για να µαζεύουν τα κόλιαντα και τους δίνει ένα ειδικό ξύλο που είναι χοντρότερο στο ένα άκρο και που ονοµάζεται “Τζιουµάκα” από τη λέξη τσοµπάνος, βοσκός. Φαίνεται ότι συµβολίζει το ραβδί των βοσκών, οι

οποίοι προσκύνησαν το Χριστό τη νύχτα της γεννήσεώς Του. Τα παιδιά µόλις πάρουν τη τζιουµάκα, τη βάζουν να µουσκέψει στο “χαρανί” (καζάνι µε νερό) και την αφήνουν εκεί πολλές ηµέρες για να σφίξει και να χτυπάει τις πόρτες στα κάλαντα χωρίς να διατρέξει τον κίνδυνο να ραγιστεί.


Με πλήρη την εξάρτησή τους φεύγουν από το σπίτι, κάµνουν παρέα µε άλλα γνωστά παιδιά, φίλους ή συγγενείς και γυρίζουν στα γειτονικά ή συγγενικά σπίτια για να µαζεύουν τα κόλιαντα. Με τις τζιουµάκες

χτυπούν τις πόρτες των σπιτιών και λένε το τραγούδι που ταιριάζει για κάθε περίσταση. Από τα πολλά τραγούδια που υπάρχουν, παραθέτω µόνο δύο. Το πρώτο έχει περιπαιχτικό χαρακτήρα και λέγεται σε σπίτι που τσιγκουνεύεται και το δεύτερο λέγεται σε σπίτι που έχει πρόβατα και τσέλιγκα.

1) Αφέντη µου στην κάπα σου ιννιά χιλιάδες ψείρεςάλλις γιννούν κι άλλις κλουσούν κι άλλις αυγουµαζώνουνκι άλλις τουν Θεό παρακαλούν να µην τις ζιουµατίσουν.

2) Ισένα πρέπ’ αφέντη µου τσέλικας για να είσινα έχεις χίλια πρόβατα κι πιντακόσια γίδια,νάχουν κουδούνια τα τραϊά, κουδούνια τα κριάρια.

Να παίρν’ τις ράχες, τα βουνά κι στις κορφές να φτάνουν,να τρων χουρτάρι τρυφερό, να πιν’ νιρό καθάριου.Μα κατ’ στους κάµπους µη τα πας στα πράσινα λιβάδια,φυτρών’ αλησµουβότανα, φαρµακερά βουτάνια,βουσκούν, τα τρών’ τα πρόβατα κι αλησµονούν τα αρνιά τους.


Μετά τους στίχους κάθε τραγουδιού λένε το τραγούδι:Δος µας τα µπάµπουµ’ δος µας τα, να πούµι κι απού του χρόνου,Να ζήσεις χρόνους ικατό κι να τους απιράσεις.Ν’ ασπρίσεις σαν τουν Ελύµπου σαν τ’ άσπρου περιστέρι…

Μετά τα χτυπήµατα και τα τραγούδια, βγαίνει χαρούµενη η νοικοκυρά, ενώ τα παιδιά φωνάζουν όλα µαζί δυνατά “Χρόνια Πολλά”. Φέρνει µαζί της τα κόλιαντα, που είναι γλυκίσµατα, σιτζιούκια, κουλιαντίνες, λουκούµια, καρύδια, σύκα, κάστανα κ.λ.π. Αυτά τα προσφέρει στα παιδιά που τα ρίχνουν στα σακούλια, που έχουν κρεµασµένα στους ώµους.

Γεώργιος Μ. ΜπόνταςΤέως Δ/ντής της Μανουσείου Δηµόσιας Βιβλιοθήκης Σιάτιστας – Λαογράφος


Documents

HMEΡΟΛΟΓΙΟ 2012