Ho bieu chanh con nha ngheo

Con nhà nghèo 1 www.hobieuchanh.com

Con Nhà Nghèo Bi u Chánh

Ch ng m tI

Xóm p Ông Canh n m d a bên Gò Công qua M Tho, ngang qua ngã ba t vô Gi a, bây gi nhà chen r t ông o, cây ua m c sum suê. Cái nhà vi c c sùm s p c a làng

i tr c ã d bao gi mà c t l i m t toà nhà m i, n n cao kho ng khoát, nóc ph i lòm.Vài cái nhà lá tum hùm, c a x t x c, vách t t i, h i tr c r i rác chung quanh ó c ng iêutàn bao gi mà nh ng ch l i cho h n ch c cái nhà khác, tuy c ng l p b ng lá d a, song c tkê táng, vách óng be, coi r t p th th i.

nh c i m i, nhà ít thêm ông, nh ng mà m y chuy n nào trong xóm t x a nnay thì m y ông già c ng còn nh h t. Có khi n ám gi , ng i ta th h i ông Tám Ti n,ông câu H u v y ch nhà vi c m i c t h i nào, ông thôn Tà m t bao gi , chú ch t Chà v ó

y n m r i, thì hai ông tr l i li n, không do d mà c ng không sai l m. Có m t chuy n haing không ch u nói, là chuy n Cai tu n B i.

t l n n , ng i trong xóm, nh n tr ng r m tháng giêng t r ng, t u l i sân ông câuu coi p lúa. M i ng i u nh c chuy n x a l i nghe ch i. Có ng i h i t i sao Cai tu ni l i bán nhà mà i, thì ông câu H u nhíu m t, châu mày, nín thinh m t h i lâu r i nói

ng: “Các chú ng có h i. Vi c ó nói ra ch c sanh xào xáo trong xóm. Các chú khôngmu n yên ch n y hay sao, nên h i t i chuy n Cai tu n B i ?”.

Ai n y nghe nói nh v y thì s , nên ngó nhau r i nói lãng sang chuy n khác, mà t ó sau c ng h t dám h i t i chuy n Cai Tu n B i n a.

Nói chuy n Cai tu n B i thì ph i b n n gì mà ng i ta s n th ?Mình không ph i xóm p Ông Canh mà s . V y mình thu t Cai tu n B i cho

i ng i nghe m t chút.Cách ch ng hai m i m y n m tr c, trong xóm p Ông Canh, phía sau nhà vi c, có

t cái nhà ba c n, c t b ng cây b n, nóc l p lá xé, c a c p lá ch m, vách gài b ng tre, tr csân m t bên b t m t ng r m, m t bên tr ng m t cây me, sau kè chu i lá xiêm x r m y

i, mía thâm d u1 l x m y gi ng. Cái nhà ó là nhà Cai tu n B i.Cai tu n B i sanh tr ng xóm n y, t h i cha cho n bây gi c ng trên t n y là

t c a ông Cai Hi u. Ông ta là con c a ông trùm L i, cha m khu t h t, anh em ch có bang i mà thôi. Anh ta là l n, n m nay ã c ba m i hai tu i r i, có v là Th T , g c trên làng Bình Phú Tây. Th ng em k ó tên Cam, n m nay c hai m i l m tu i, h i tr cnó ánh xe ng a cho Hai Thu trong Gi a, ng a sanh ch ng l t xe gãy bánh, chánh ch i nó nên nó gi n, b tr n i m t m y n m nay, không lai vãng v p Ông Canh, màng không ai g p nó n i nào h t. Còn a em út là gái, tên nó là L u, n m nay nó m i c

i tám tu i, tuy con nhà nghèo n m c lam l , song n t na m th m, i ng d u dàng, nnói có duyên, m t m y sáng s a, nó v i anh nó thu nay.

Cai tu n B i làm b n v i Th T ã tám n m r i, sanh c n m a con, ba trai haigái. Thu nay anh ta m n hai dây ru ng c a bà Cai Hi u mà làm, m i n m ph i ong lúa

n ba tr m gi , n m nào lúa trúng thì té ra ch ng m t tr m gi nuôi v nuôi con và em,m nào lúa th t, ong lúa ru ng r i không còn d h t nào, thì ph i lo làm m n ng l y

ti n nh t. Mùa m i r i, lúa c y xong, lúa v a m i bén, k b tr i h n, n ng cháy t, n cnóng g c, lúa n không c. Cai Tu n B i i th m ru ng v , m t mày bu n hiu, ng i

1 lo i mía có thân và lá màu tím l t, không ng t b ng các lo i mía khác

http://www.hobieuchanh.com


khoanh tay th dài mà than r ng: “Tr i mu n gi t con nhà nghèo”. Ch ng hi u tr i s con nhànghèo ch t, hay là s ch n góp lúa không ng, mà Cai tu n B i than nh v y. R i cáchvài b a tr i m a m t ám th t l n trong cánh ng p Ông Canh. Lúa nh m a mát m nênâm t bén l i, nh ng vì b h n ã m t s c r i, b i v y ch ng tr bông v n v n mà h t l i

th a th t n a. Th ng cho Cai tu n B i khi n g t, thì s lúa bó coi không th t bao nhiêumà n ch ng p r i, l ng lúa h t thì ch có ba tr m hai ch c gi . S lúa ru ng m n c ach n b nào c ng ph i ong cho ba tr m gi . Th thì c c nh c trót m t n m tr ngdang n ng c m cày, d m m a nh m ch còn l i có hai m i gi mà thôi! Mà trong ó cònph i ong lúa m n trâu, còn ph i tr ti n công c y thì d n i gì.

ong lúa ru ng r i, Cai tu n B i nh m th nguy c p, n u ng i khoanh tay mà than dài,thì ch c v con không kh i ch t ói, b i v y anh ta gói m t cái qu n ng n, m t áo c t và m tcái kh n t m, r i c p nách tu t vô Gi a, xin v i ông N m Vi, là lái lúa, mà b n chèo ghe.

Qua n m n y tr i m a xu ng, ru ng n i n c, Cai tu n B i m i tr v , trong l ng cóc vài ch c ng b c, làm v n mà cày c y n a, nên l ng x ng mua gióng m , m n

trâu i cày, th y v con vui m ng thì anh ta c ng vui, coi b ã quên nh ng s c c kh m iqua r i, mà c ng không s cái bu n r u t i n a.

m nay thu n mùa, lúa c y m i n a tháng mà coi mòi t t l m. Cai Tu n B i h n htrong lòng nên m t b a t h i n c m chi u cho t i lúc èn, i ra i vô c nói: “Vái tr i

a thu n gió may nh v y hoài cho tôi, thì t i mùa ru ng mình không m t 500 gi lúa”.Con L u b ng m t chong èn trên b ván gi a r i vô bu ng mà d cháu ng . Cai

tu n B i n m trên võng lát gi ng phía u song trên mà a c t k t. Th T thì n m trênchõng tre lót phía u song d i mà cho th ng con nh bú. Con mèo m p chui d i bàn thphía trong mà ki m chu t kêu ti ng ngao ngao, con chó vàng ng t i c a gi a nhà v nh taingó ra sân nghe gi t m a r r .

Cai tu n B i n m không m t h i, ch c là trong b ng anh ta bu n, nên c t ti ng ngâmth L c Vân Tiên mà gi i mu n. S p nh nh nghe giông ngoài, gi t m a r r , trong ti ngngâm th ê a b ng tr m, nên êm tai ng h t th y. Th T p m n b mùng cho a nh r ich m i i s p c a mà gài l i.

Cai tu n B i th y v ã r nh, anh ta ng ng ngâm th , b c l i ng i d a chông èn v nthu c mà hút. Th T mu n nói chuy n v i ch ng, nên l i ng cà rà m t bên, mà r i khôngnói, l i b c vô bàn th b ng khay tr u em ra, c ng g n cái chông èn, r i têm tr u màn, Cai tu n B i hút thu c rê, ph n b tr i m a thu c t, ph n b thu c phèn ch m l a, nên

kê vô èn t hoài mà thu c không ch u cháy.Th T nhai tr u nhóc nhách, v i tay l y gói thu c c a ch ng m ra r t m t mi ng mà

a, r i ngó ch ng c i m n mà h i:- Mình i ghe v x a rày, mình có hay gi ng gì không?- Không, có hay gi ng gì âu?Th T c i, ngoái tay x a thu c m t h i n a, r i m i h i l n ti ng r ng:- y ch mình không th y c u Hai khác h n m i l n hay sao?- u Hai nào?- u Hai con bà Cai ch c u Hai nào?- . T ng mình nói c u Hai nào ch , ai mà dè âu. C u Hai thì c ng v y ch khác

gi ng gì?- a rày mình g p c u, v y ch c u có nói gì hay không?- Không, có nói gi ng gì âu!Th T châu mày, ng i nín thinh, coi b lo ra. Cai tu n B i b b , c p u thu c mà

hút, ng t vì thu c t t n a, nên ph i kê vô èn mà t l i. Th T suy ngh m t h i r i ng ixích l i m t bên ch ng mà nói r ng:

- y mà c u h a ch c v i tôi c u nói v i mình.- Nói gi ng gì?. T hôm tôi v t i nay ã g n b n tháng r i, tôi g p c u hoài, tôi th y

u có nói gi ng gì âu. C u mu n nói chuy n gì ó?



- u mu n nói chuy n con L u.- Chuy n con L u là chuy n gì? C u mu n nó hay sao?- Không, éo gì âu!. . . V y ch mình không hay gi ng gì h t hay sao?- Thi t a. Không hay gi ng gì h t.- Hôm tháng giêng mình i ghe, nhà c u Hai t i chèo ch o hoài, ch u không n i.

ôi ba b a c u xu ng m t b a. Mà h c u xu ng thì c u sai tôi i u n y u kia,i c u nhà ch c gh o gi n h t v i con L u. Con nh ph n thì nó kh , ph n nó su, nên nó có dám nói gì âu. Ban u tôi không hay, ai dè c u nh v y mà i

mu n con L u. n ch ng tôi hay m i h i nó, nó m i nói thi t. B a sau c u xu ngthì tôi m i c n nh n trách c u. Tôi nói làm nh v y nhà tôi v ây nó r y la tôi, mà

Hai ây m hay ch c là m c ng cào nhà tôi xu ng sông n a. C u nói không saomà s , mình v c u s nói v i mình, còn m Hai m t ngày chí t i l c c trongnhà hoài, có i âu mà hay. C u mua m t cái áo xuy n, m t qu n lãnh, m t chi c

ng h , m t ôi bông nh n h t cho con L u. C u l i cho nó m y ch c b c n a.Cai tu n B i nghe nói t i ó, anh ta qu ng u thu c xu ng t r i h i r ng:- Con L u có ch u hay không?- Không ch u sao c. C u bám sát quá mà.- Còn mình ó chi.- Tôi dám cãi hay sao? Tôi t ng d u có mình nhà c ng không làm sao c.Cai tu n B i ng d y i l i võng n m gác tay lên trán không nói chi n a h t. a

nh n m trong mùng khóc óe lên. Th T l t t vô cho con bú.Ngoài sân tr i m a ã d t h t, m t tr ng v t mây mà r i l m , gió nam th i lao rao,

ánh m y tàu lá d a phía u song nghe l ch x ch. Trong vách nghe chu t x kêu lít chít,ngoài hào nh ng r ng uênh oang. Tình ng bu n, mà g p c nh c ng bu n. B i v y Caitu n B i n m nín khe mà trong ru t nh dao c t.

Th T d con ng l i r i, ch ta chui ra th y ch ng n m bu n hiu, m i men l i ng ich m h m n i u võng mà nói r ng:

- Thôi, vi c ã l r i, mình bu n làm chi. Mình nghèo mà c u Hai th ng nó c ng làt cái may. Mi n là c u Hai th ng nó hoài, thì thân nó c ng không n n i c c

kh .- u là b c giàu sang, c u ch i qua ng r i c u b , ch ph i c u em nó v làm bé

làm m n gì ó hay sao.- sao c. B là h i m i kia, ch nó có thai có nghén r i mà b n i gì.Cai tu n B i vùng ng i d y ngó v trân trân mà h i r ng:- Con L u có ch a r i hay sao?- Ch sao. Nó có ch a ã h n sáu tháng r i.- Tr i i!- y ch mình không th y cái b ng c a nó ó sao?- Tôi có dè âu. . . Cha m sanh ba anh em, có mình nó là gái. Vì nhà nghèo tôi không

m n s m m c t t nh con ng i ta c, nh ng tôi th ng nó nhi u l m. Tôith y th ng Cu thi t thà gi i gi n nên tôi th ng, nên tôi tính ch ng g t hái xong

i tôi g nó cho th ng Cu ng nó có ôi b n làm n v i ng i ta. C u Hai làm nhy thì còn gì mà k !

- i c u Hai, ch ph i t i nó hay sao. Tôi t ng d u mà mình g nó cho th ng Cu ia, n u c u Hai mu n, th ng Cu c ng không bi t làm sao cho c, ch ng lu n là

mình.- Con nhà nghèo thi t là d quá! Thôi thì ph n s nó nh v y, tôi c ng không bi t làm

sao c. Tôi lo có m t n i là lo m Hai hay ây nó mang kh n.- Không. C u Hai b o bi t chuy n ó r i.- n bà ch ng h ghen thì r y rà to chuy n l m.



- To chuy n thì to chuy n, ch có phép nào dám gi t ng i ta hay sao. Nói cùng mànghe, d u m hai hay mu n làm d , thì có c u Hai ó.

- Bi t c u Hai có x êm c hay không?- Sao l i không c. C u th ng con L u l m mà.- Th ng sao mà tôi v m y tháng nay tôi không th y c u Hai léo xu ng ây.- u s th y m t mình c u ng ngàng, nên c u tránh. B nào ch ng con n r i,

u c ng ph i ra m t ch . Hôm tháng tr c tôi có than v i c u. Tôi nói nhà mìnhnghèo, không bi t ch ng ây con nh r i làm sao. C u nói ch ng ó c u scho nó ti n nó n nó .

- Không bi t l i xóm có hay chuy n n y hay không?- Sao l i không hay. Thiên h h u hay h t, song h không dám nói ch .- u thiên h hay thì m Hai hay còn gì?- Hai ch a hay âu. Có ai h c v i m âu mà hay.Hai v ch ng ng nói chuy n nho nh v i nhau, b ng con chó vàng n m d a c a h c

c hai ba ti ng, r i chun l ch y ra sân ng s a om sòm. Th T b c l i v ch k t c a màdòm thì th y có m t ng i b n qu n en áo tr ng ng xâm xâm i vô sân. Ch ta h i:

- Ai i ó?Ng i y áp r ng:- Tôi.- Tôi là ai?- Tôi là Cu.Th T day l i ngó ch ng. Cai tu n B i b c l i v a m c a v a h i r ng:- Cu, m y i âu ch ng n y m y?

ngoài Cu áp r ng:- Có anh Cai tu n nhà ó không?- Có. H i chi v y?- Anh ó ph i không anh Hai?- .- c a cho tôi vô ch i v i, anh Hai.Cai tu n B i m c a r i, thì Cu d lên mà chui vô.Th ng Cu là trai xóm trên, m t en, môi d y, hàm r ng th a, chân mày r m, vóc trung

trung, mà b t ng coi m nh d n l m. Nó m côi cha m mà c ng không có anh em chi h t.m nay nó c 23 tu i r i. M nó m t h i nó c 20 tu i. T b y n nay nó b n c m

cày cho ông C Trí. Nó làm thi t là siêng n ng x c vác, mà ông C Trí m n nó m t n m cón ch c ng b c. Có nhi u ng i mu n m n nó m t n m n m ch c ng, mà nó không

ch u , nó nói r ng nh ông C cho nó m n ti n mà chôn m c m yên m p, không lbây gi nó ham ti n r i b ông C i ch khác.

Th ng Cu vô r i ngó Cai tu n B i mi ng c i ng n ngo n. Th T h i nó r ng:- Có chuy n chi mà em xu ng t i d v y?Nó cúi m t xu ng, m t tay v n cây c t, m t tay gãi u mà áp r ng:- Xu ng ch i ch có chuy n chi âu.- Tr i m a t át mà i ch i xa d hôn!Th ng Cu nín thinh, không nói n a, mà b nó b ng l m. Cai tu n B i ng i l i b

ván, b ng cái èn xê vô m t chút r i nói r ng:- Ng i ó ch i em.

Th ng Cu nói: „ ó cho tôi, anh Hai“ r i nó ng i ghé n i góc ván, mà c ng nín khe,không nói chi h t. Th T th y v y m i b i l i võng n m a cút kít. Cai tu n B i m góithu c ra và xé gi y v n thu c và nói r ng:

- Hút thu c ây em.- , tôi không bi t hút thu c.- Ru ng ông C c y r i h t hay ch a?



- Còn vài dây n a, mai m t ây c ng c y.- Lúa coi mòi t t hay không?- t.- Ru ng nhà giàu lúa t t luôn luôn, b i v y h giàu thêm hoài.- Tôi th y lúa c a anh n m nay c ng t t l m mà.- Ph i. Lúa n m nay khá. N m ngoái b th t m t mùa r i, n u n m nay th t n a thì

ch t còn gì.Hai ng i nói t i ó thì h t chuy n, nên ng i l ng thinh n a. Th T bèn h i th ng Cu

ng:- Em ã l n r i sao em ch a tính c i v , em Cu? C i v r i c t nhà c t c a lo làm

n v i ng i ta, ch già i hay sao?Th ng Cu c i và cúi m t mà nói r ng:- m nay tôi c ng c i a. N u anh Hai ch Hai th ng tôi, g cô T L u cho tôi thì

tôi c i.Th T v a nghe nói, vùng ng i d y mà áp r ng:- Úy! Sao c!Th ng Cu ch ng h ng, s c m t m i t i c i h i nãy, bây gi hoá ra bu n r . Nó nín

thinh m t h i r i nói nho nh r ng:- u tôi c i cô T L u không c thì thôi, tôi không thèm c i v n a.Th T c i mà nói r ng:- ng âu có mình con L u là con gái hay sao?- Con gái c a h thi u gì, mà u tôi th ng có m t mình cô T thôi.- Th ng sao t h i nào t i bây gi không nói?- Ch Hai ngh ó coi, mu n c i v thì ph i có ti n, ch không ti n mà c i v n i

gì. Ph n tôi nghèo tôi không có nhà c a chi h t. Ph n thì lúc bà già tôi qua i r i,tôi thi u n ng i ta t i b n n m ch c ng b c. Tôi mu n cô L u m y n m nay r i,ng t vì không có ti n, nên tôi không dám nói ra. ã bi t, n u tôi xin lãnh b c tr c

a ch tôi ng c i v , r i sau tôi tr c ng c. M c tôi nghe h nói cái ni v già i tr không n i, b i v y tôi s quá, tôi không dám làm b ng. Ch ng

gi u chi anh Hai ch Hai, s n tôi chôn c t bà già tôi tr c, tôi mà tr ã d t r i.Bây gi tôi còn g i n i ch tôi c sáu ch c ng b c. B c ó tôi không dám lãnhmà xài, là vì tôi tính dành c i v . Chuy n tr c tôi xu ng ch i, tôi mu n nói,mà r i ngh n m nay tôi úng tu i b t th m i lính, n u tôi c i v , r i tôi b t nh m

m t, s hai, quan trên ch m tôi i lính làm sao. Hôm qua b t th m. Tôi b t nh m b y hai. C u thôn nói tôi kh i b n lính. Tôi m ng quá, nên tôi m i xu ng ây.

Tôi nói thi t v i anh Hai ch Hai, ph n c a tôi bây gi là v y ó. Tôi không có thi u ai h t. V y xin anh Hai ch Hai li u coi có g cô T L u cho tôi c, thì tôi

mang n l m.Cai tu n B i ng i nghe th ng Cu nói chuy n mà s c m t bu n xo. Ch ng nó nói d t

i anh ta c ng không tr l i, c châu mày chong m t ngó s ng ng n èn. Th T bi t ch ngi trí không tr l i th ng Cu c, nên r c mà áp r ng:

- ch ng qua th y tính em n th t thà ch c ch n là th ng em l m, mà còn g conu cho em ch c là không c.

- Sao v y ch Hai? Ch chê tôi nghèo hèn ph i không?- Không ph i t i v ch ng qua. V y ch , nh em th y, v ch ng qua giàu có sang

tr ng gì hay sao mà chê em nghèo hèn.- u v y thì cô T L u chê tôi ch gì!Th ng Cu than m y ti ng r i nó au n trong lòng quá, không bi t sao mà nói n a

c, nên ng i cúi m t mà n c m t r ng r ng, Cai tu n B i th y càng thêm bu n nên ng iday m t qua phía bóng t i, không dám ngó m t th ng Cu n a. Ba ng i ng i im lìm m t h i

t lâu, r i th ng Cu m i nói r ng:



- Tôi không c i c cô T L u thì tôi không thèm c i con ai h t, mà ch c là c ng x n y tôi i, còn ây n a mà làm gì. Xin anh Hai ch Hai làm n nói giùm l ii cô T L u, không bi t duyên n tr i khi n làm sao mà tôi th ng cô lung l m.y n m nay tuy tôi không nói ra, nh ng mà trong b ng tôi c tính làm v ch ng

i cô hoài. N u cô không ng tôi thì tôi bu n r u l m, ch c ch u không n i. Tôi mcôi m cút, n, song tôi bi t làm n, ch không ph i ham c b c r u trành h . H tôi c i cô r i, nh cô mu n t riêng, thì tôi lo c t nhà c t c a cho cô

, cô mu n th nào mà tôi có th làm v a lòng c tôi c ng ch u h t. o v ch ngmi n là th ng nhau thì thôi, d u nghèo h t mu i c n làm hai c ng vui, giàu có làmgi ng gì. N u anh Hai ch Hai th ng tôi, nói giùm, thì ch c cô h t chê tôi n a.

Cai tu n B i day l i mà nói r ng:- Không ph i con L u nó chê em nghèo mà không ng âu.- y ch t i sao?- Qua th ng em l m. V ch ng qua m i nói chuy n v i nhau h i nãy ây, qua c ng

có nói mu n g nó cho em. Qua mà g không c, là vì có chuy n riêng, khó nóicho em nghe l m.

- Vi c gì? Anh Hai ng ng i chi h t, anh nói i ra i. Hay là có ch nào t t h ntôi h nói r i ch gì?

- Không ph i. N u mà qua g nó c thì qua g cho em li n. r i em coi, quakhông g cho ai h t âu.

- Anh nói cái gì nghe l l m v y? T i sao mà anh g không c?Cai tu n B i ng i ng m ngh m t chút r i b c l i g n th ng Cu mà nói nho nh r ng:- Qua không gi u em làm chi. Qua m c i ghe m y tháng, c u Hai Ngh a nhà t i ve

vãn nó, nó d i nên l y c u ã có ch a r i.Th ng Cu nghe m y l i d ng nh sét ánh bên tai, nên vùng la "tr i t i" và ng

y ngó Cai tu n B i trân trân. Hai ng i ngó nhau không ai nói c ti ng chi h t. Th ngCu ch c l i l c u n c m t ch y ròng ròng, b c ra d c a mà i v , quên t giã v ch ngCai tu n B i.

Cai tu n B i th y v y bèn kêu mà d n v i r ng: "Chuy n ó qua nói cho m t mình embi t mà thôi; em ng có nói b y b cho thiên h hay, nghe không em Cu ".

Không bi t th ng Cu có nghe m y l i d n ó hay không mà nó i tu t, không nghe nótr l i tr ti ng chi h t.

Qua tháng m i m t, m y ám ru ng c y lúa s m ã chín r i nên ph i màu vàng vàng,còn m y ám ru ng c y lúa mùa2 thì lúa v a m i tr u, nên màu coi xám xám. Mùa n ynh tr i m a thu n gió hòa làm lúa s m lúa mùa u trúng h t th y, b i v y con nhà làmru ng mi t p Ông Canh ai c ng h n h vui m ng.

Cai tu n B i làm lúa mùa, nên bông lúa v a m i ng m s a, mà ã th y mòi n ng h tm. M t bu i s m mai, anh ta i th m ru ng, ra t i ó ng trên b mà ngó mong. Anh ta

th y lúa vung chùng dài bông sai h t, thì trong lòng kh p kh i, th m tính n u tr i nh uph c ng có gió ch ng s m thì mùa n y ch c có 500 gi lúa trong nhà. S lúa y ph iong lúa ru ng 300 gi , và ong lúa trâu lúa vay 50 gi , thì b nào c ng còn d 150 gi . Thôi,m nay mình kh i i chèo ghe m n r i. Mà anh ta tính t i s ong lúa ru ng thì nh t i

con bà ch n là c u Hai Ngh a. T i sao c u nói th ng con L u mà m y tháng nay khôngth y c u ghé th m nó, mà l n nào g p mình c u c ng không nói t i chuy n ó? C u tính saoây? Ch ng con L u nó m i làm sao?

Anh ta coi lúa m i vun ó, mà nh t i vi c c a em l i bu n r ngay. Anh ta châu màyu m t, quày qu b v . Vô t i u xóm g p chú câu H u vác cây dù trên vai ng l n t n

2 lúa s m: lo i lúa chín s m h n lúa mùa quãng 1 tháng: lúa tháng m i. Nông dân th i ó th ng c y m t ítlúa s m có n khi ã h t lúa c a mùa tr c. Ngoài vi c ch n gi ng lúa s m, h còn dùng l i „c y lúa cây“

thu ng n th i gian c y-g t trong nh ng mùa thi u th n. Lúa mùa là lo i lúa chín vào quãng cu i tháng 11.



i ra. Câu H u h i: "M y i âu v ó v y Cai tu n?" Anh ta nói " i ch i" r i i tu t, khôngng l i mà nói d ng dai nh m i l n tr c.

Cai tu n B i v t i sân thì th y trong nhà ch n r n, không bi t có vi c chi, nên l t ti ri t vô. Lúc b c vô c a thì Th T trong bu ng ch y ra nói r ng: "Con L u chuy nng. Mình v a b c ra ó thì nó au b ng li n. Tôi m n th ng cu Tý nó i r c m . Bà m

coi m i r i, bà nói n i gi t n y nó s ".Cai tu n B i bi n s c. Anh ta l t kh n b t u xu ng mà lau m hôi m t r i leo lên

võng mà n m. M y a con ch y lu bu chung quanh, a n m tay, a ôm chân, a n m s ptrên b ng, ua nhau nói bên tai, mà anh n m im nh khúc g , không thèm r t i anào h t.

Trong bu ng con L u rên ti ng nh nh . Bà m v i Th T l ng x ng ch y ra ch y vôt h i r i nghe ti ng con nít khóc oa oa. Cai tu n B i bi t ã s r i, nên b t lo, m i ng i

y v n thu c mà hút.Th T b c ra c i ng n ngo n và nói r ng:- Nó s r i, con trai. Th ng nh tr ng n, tóc en tr y. Tôi mu n mình ch y lên nói

cho c u Hai hay ng c u m ng, c không?Cai tu n B i li n ng d y mà nói r ng:- tôi i.- Nè, mà mình lên ó ph i có ý nghe không? i ch ng nào c u Hai ng i m t mình

thì s nói nh v i c u, ch có ng i ta thì ng có nói a.- Tôi bi t mà.- Mình nh h i c u coi mu n t tên gì, và m i c u có r nh xu ng ch i ng th y con

a c u luôn th .Cai tu n B i l y cây dù c p nách r i b c ra c a mà i. Hai a con l n ch y theo h i:

"Cha i âu ó cha?" Anh ta n t chúng nó tr l i, r i anh ta gi ng cây dù lên che mà i.

*



Ch ng m t

I I

ng d a bên l dây thép i M Tho, mà n m bên phía tay trái kh i xóm p Ông Canhch ng m t ngàn r i th c, có m t cái xóm ông, m l n nh h t th y c g n m t tr mnóc. Xóm ó ng i ta kêu là "Xóm Ông Cai" là vì ông già c a c u Hai Ngh a là ông Cai T ngHi u, h i sanh ti n nhà trong xóm ó mà bây gi ông ã qua i r i, song v con c ng còn

trong xóm ó.Cái nhà ngói l n, chung quanh có m t vuông tre bao kín mít, phía ngoài l có xây g ch

làm m t cái c a ngõ ch c ch n, hai bên mé c a y có tr ng hai cây p Tây, h qua u mùaa thì tr bông lòm, nhà y là nhà c a ông Cai Hi u.

Ông Cai m t ã m y n m r i, bây gi bà Cai nhà v i v ch ng c u Hai Ngh a, còncon gái c a bà, là cô Ba Nh n, ã có ch ng nên v theo bên ch ng trong ch Gi ng ÔngHuê.

u Hai Ngh a n m nay c u c ch ng 27 ho c 28 tu i. V c a c u, là m Hai H ng,n là con gái c a ông Huy n Hàm Phong trên Ch G o. M Hai cao l n ng i, n c da

nh màu bánh ch ng t, m t lang ben3 n l m m, mi ng r ng, m t l n. N u l y nhan s cmà lu n thì m thi t là khó coi, nh ng vì m là con nhà giàu sang, nên quy n th v i ti n tàiche m t bít mi ng thiên h h t th y, b i v y ch ng nh ng c u Hai Ngh a mà thôi, mà h t th ynh ng ng i bi t m ai c ng quên cái nhan s c x u ó h t.

ch ng c u Hai Ngh a v i nhau ã c b y tám n m r i mà m i sanh c có m ta con gái mà thôi. Gia tài c a ông Cai l i, tuy bà Cai còn h ng huê l i ch ch a chia

cho hai con, song s cho m n ru ng thì bà Cai giao cho c u Hai coi; c u Hai cho ai m n bàkhông c n bi t t i, mi n là t i mùa góp s lúa ru ng cho bà thì thôi.Cai tu n B i là tá n c a bà Cai thu nay, anh ta t i lui nhà bà th ng; nh ng mà b a nay

c ôm p trong lòng m t vi c kín mà l i quan h n a, b i v y, khi anh ta s p dù b c vôa ngõ thì trong ng c h i h p, c p m t láo liêng. Anh ta i vòng vô c a nhà sau, còn ng

i l ng kh ng d a t m vách sát t ng u song nhà b p, b ng âu m t b y chó n m sáu contuôn ra, con ng xa mà s a, con x c l i mà táp. Cai tu n B i s hãi nên mi ng la chó omsòm, còn tay thì c m cây dù mà qu lia l a. Có m t con chó m c thi t là d , nh y l i táp câydù mà trì nh ng nh ng. May lúc y có th ng Phùng, là n4 a c u Hai, nó ch y ra k p, váccây r t b y chó t n l c h t. Cai tu n B i m i kh i b c n, song cây dù v i tr ng b rách m t

l n b ng cái d a.Cai tu n B i i theo th ng Phùng mà vô nhà sau, dòm th y bà Cai ang ng i t i b ván

trên nhà c u, thì l t t d ng cây dù d a cánh c a r i cóm róm i lên, i còn xa l c mà l tkh n c m trong tay, ch không dám b t u n a. Lên t i nhà c u, anh ta l i ng ngay tr c

t bà Cai r i khum l ng xá bà ba xá.Bà Cai Hi u ã trên n m m i tu i, tóc m i b c hoa râm, da m t dùn chút nh, hình

vóc m y u, mà m t mày ôn hòa. Bà ng ng i têm tr u mà n, b ng th y Cai tu n B i xábà thì bà ng c m t lên mà h i r ng:

- y là th ng B i ph i hay không?- , b m bà, ph i.- i âu ó?- , tôi lên xóm có chuy n, nên ghé th m bà v i c u Hai m Hai.- Lúa m y n m nay khá không?- , b m bà khá.

3 Còn g i là lông ben, m t lo i b nh da, da b tróc t ng kho nh.4 ng i giúp vi c



- Nè, n m nay ong lúa ru ng ph i giê5 cho thi t s ch ch ng có làm d nh n mngoái n a a. Tao nghe m Hai m y nói h i n m ngoái m y ong lúa d y6.

- , b m bà, lúa ru ng tôi âu dám làm d .- , ph i li u l y, n u m y d ng i, tao bi u nó l y ru ng l i mà cho ng i khác

n, r i không có c m n thì ch u a.Cai tu n B i làm n lo l ng h t s c, n n i th t mùa mà c ng không dám thi u lúa

ru ng. Bà ch n ã không bi t th ng, mà l i còn h m he nh v y, thì l y làm au n vôcùng. Cái ch b n nó làm cho con ng i ta h t dám khôn! Cai tu n B i không ph i là khôngbi t phi n, nh ng ngh vì nhà nghèo mà phi n nhà giàu thì h i cho mình ch không h i gì nng i ta, b i v y anh ta c n r ng ng m mi ng không dám tr treo ti ng chi h t.

Bà Cai th y anh ng ch n ng n ó hoài mà không nói vi c chi n a nên bà bi u r ng:- Thôi, có v thì v , còn nh mu n ch i thì ra sau mà ch i v i b y tr .Cai tu n B i xá bà r i th ng th ng tr xu ng nhà sau. Anh ta th y Phùng ng ng i

chùi lau cái yên ng a, bèn ng i c nh bên ó mà coi m t h i r i h i nh r ng:- u Hai i âu v ng v y em?Th ng Phùng ng c lên ngó Cai tu n B i r i c i ng o mà áp r ng:- u Hai v i m Hai ng trên nhà ch i âu!- Ng hay sao?- n c m r i c u Hai ngh tr a, ch ph i nh anh v y sao mà mang u i t i ngày.- Mình nghèo thì mình ph i ch u c c kh , còn ng i ta giàu thì ng i ta ph i h ng

sung s ng ch sao!Cai tu n B i tính th m trong b ng d n dà ch i i c u Hai th c d y r i s l p th

mà nói. Anh ta m i ki m chuy n mà h i th ng Phùng r ng:- Em v i c u Hai m t n m bao nhiêu v y, Phùng?- i chi v y? B c u Hai mu n em anh vô th ch tôi hay sao mà anh h i th m?- Nói b y m y! Tao m c ru ng n ng ai 7 âu c.- , ph i a, có l âu i k v y. Nè, anh Cai tu n, tôi h i anh thi t nghe: c u Hai

xu ng làm gi ng gì d i xóm anh mà ch u x a tôi th y c u i hoài xu ng d i anh?- Ai mà bi t âu nà.- Khéo gi u d hôn. Tôi h i th ch i v y ch , anh t ng tôi không hay a há?- Tháng giêng, tháng hai tao m c i ghe, r i m y tháng nay tao v tao m c vi c ru ng,

tao có bi t chuy n gì âu mà gi u.- ng có làm b ! Tôi nói cho anh bi t anh ph i coi ch ng, ch n u m Hai hay ây,

anh kh i ch t.- Chuy n gì mà ch t, m y?- , thì r i anh coi.Cai tu n B i nghe th ng Phùng h m nh v y thì s mà l i lo nên ng i nín khe không

dám cãi n a.Th ng Phùng chùi yên ng a r i em ra sân ph i n ng. Cai tu n B i mu n i theo nó

mà ra sân r i i vòng ra phía tr c ch c u Hai th c d y ng nói chuy n, ng t vì m i ló raa, th y b y chó n m l nh ngh nh, nên l p ló mà không dám i. Anh ta x n b n n i nhà sau

cho n x , c u Hai v i m Hai m i th c d y. C u Hai xu ng r a m t, Cai tu n B i l t kh nmà xá. C u Hai h i r ng:

- i âu ó?- , tôi lên th m bà v i c u m .- Lúa chín hay ch a?- Th a ch a, tôi làm lúa mùa nên m i ng m s a.

5 tách lúa lép ra kh i lúc có h t6 m7 làm m n



u Hai không h i n a, b i r a m t, g u r i kêu th ng Phùng mà bi u th ng ng ang c u c i i ch Gi ng. C u i lên nhà trên, Cai tu n B i làm gan i theo. Nào dè lên nhà

trên c u Hai thay áo dài, b t kh n en, mang giày tây; mà làm vi c gì c ng có m Hai m tbên, nên ch ng x r xó c a mà ngó, không dám nói chi h t. Còn c u Hai thì v a thay

a nói chuy n v i v , v a gi n v i con, coi b c u không k có Cai tu n B i chút nào h t.Cai tu n B i li u th ây khó nói chuy n c, l i nh h i nãy c u Hai bi u th ng

ng a ng c u i ch Gi ng, anh ta m i tính ra ng ón c u mà nói có l ti n h n. Anh tangh nh v y, nên b c l i xá c u Hai m Hai r i xu ng nhà c u xá bà Cai mà v . Anh ta ra

i l r i i l n lên ngã ch Gi ng ón c u Hai. Anh ta i th ng th ng, i ít b c thì ngi ngó ch ng, i c hai kho ng dây thép thì th y c u Hai c i ng a trong c a ngõ ch y ra,u ng i trên con ng a kim, u i nón lông en, yên l i h n hòi, coi t ng m o khôi ngôm.

Cai tu n B i ng m t bên ng i ng a ch y g n t i m i a cây dù mà c n và nóing:

- u Hai ng l i ng nói chuy n riêng m t chút.- Mu n nói chuy n gì sao h i nãy trong nhà l i không nói?- Th a c u, con em tôi nó r i, m i h i tr a n y ây, nên tôi l t t lên cho c u

hay.- a! Em chú thì nó , chú th a v i tôi làm gì?Cai tu n B i t h i nhà b c chân ra i, trong trí ch c h c u Hai nghe tin con L u

thì c u m ng l m, b i v y bây gi nghe c u Hai tr l i vô tình nh th , thì ch ng h ng,ng ngó c u trân trân, không bi t nói sao n a. C u Hai châu mày nói ti p r ng:

- i v i. Khéo ch n r n không!u nói d t r i c u thúc ng a i th ng. Cai tu n B i a n c m t i th t th u l n v

nhà, th m t c, th m t i trong lòng, quên h t th s , n n i tr i n ng chang chang mà c ngquên che dù.

Tình ngh a c a nhà giàu sang là v y ó hay sao?Cái ti ng nói "th ng" c a h ch ng ph i ngh a nó là tr ng h u, yêu m n, nâng , b o

c. Cái "th ng" c a h ch là bóc l t, là l i d ng, là vui ch i, d u ai tan nhà nát c a m c ai,u ai kh thân lao l c m c ai, d u ai ô danh th t ti t m c ai. H g t ng l y h t n th c a

ng i ta mà tr giá không y phân n a, c ng g i là "th ng". H b t ng i ta làm cháy da,xém th t, ph ng trán trót n m, sanh l i ba ph n h l y h t hai, c ng g i là "th ng". H a ra

t mà thâu v hai, c ng g i là "th ng". H sai khi n ng i ta d m m a dãi n ng cho h nhà n no ng m, c ng g i là "th ng".

Bây gi h mu n th a mãn tình d c th p hèn c a h r i làm cho con gái ng i ta mangnh nu t nh c tr n i, mà h c ng m mi ng g i là "th ng" n a, thi t là quá l m r i!

Cai tu n B i v a i v a suy ngh nh v y thì trong lòng l nh ng t, ngoài m t l b tbình. Khi anh ta b c vô c a thì Th T ch n l i, mi ng c i ng n ngo n mà h i r ng:

- Sao? Mình cho c u Hai hay r i c u Hai nói làm sao?Cai tu n B i châu mày, qu ng cây dù lên trên ván mà nói qu u r ng:- Có nói gi ng gì âu!- a! Sao v y?- u ng i hòng ch t cha, ch ng c u th c d y thì có m nhà nên tôi không nói

c. Th y c u s a so n i ch , m i ra ón ngoài l mà nói cho c u hay. C u nói nó thì , ch nói v i c u làm gì, r i c u i tu t!. . .

- ! Cái gì mà k v y kìa! Nói v y c u g t mà l y nó bây gi nó có con c u b nóhay sao?

- u l y nó tôi có b t c h i nào âu, nên tôi dám cãi.- Mình b t không c, ch tôi có th y. C u có nói v i tôi r ng c u th ng nó l m,

u s làm cho nó sung s ng tr n i, khi nó có thai, nó nói cho c u hay, thì c unói không h i gì, h thì c u cho ti n mà n, r i sau c u cho ti n mà nuôi con.



Sao bây gi c u l i làm l ng nh v y? Mình nói tôi nghe tôi gi n quá. H mu n nhy tôi t tên th ng nh là "th ng Hi u" r i tôi kêu tên nó tôi ch i t i ngày cho bi t ch ng.

- Thôi, thôi, ng có nhi u chuy n, mình mu n h b tù tôi há?- tù cái gì?- Thôi, con L u nó d i thì nó ch u. Mình nghèo mà n thua v i ng i ta sao cho l i

. Thu nay ai dám l y tr ng mà ch i vô á bao gi .- u v y ng i ta g t mình nh n hay sao?- Ch không nh n r i làm gì h c?- c quá! tôi nuôi con L u cho nó c ng cáp, r i tôi bi u nó b ng nhào trong nhà

cho coi.- i nói b y thì ng i ta b t ng i óng tr ng8 ch .- Thà ch t làm ma ch ai ch u nh n cho c mà.- u nói b y ng i ta gi n, ng i ta l y ru ng l i mình c ng ch t r i. Thôi, cái s

ph n con L u nó ph i v y thì thôi; ai x u tr i t bi t, mình nói ra làm gì chosanh chuy n.

- c quá mà! Ví d u h không th ng con L u n a thì thôi, còn máu th t c a h ó, c ng không th ng n a hay sao?

- th ng hay không th ng t ý h , mình ép h vi c ó sao c. Thôi b i; iu c m n, nói n a mà làm gì.

Th T ngoe ngu y b i xu ng nhà sau mà mi ng nói l m b m nh ng ti ng gì nghekhông rõ. Còn Cai tu n B i l y cây dù em l i móc trên khuông vách lá, v a i v a nói

ng: " i không ích gì, mà l i còn b chó c n cây dù rách h t".Lúa c a Cai tu n B i chín r p T t. Qua i9 hai m i tháng anh ta l ng x ng nh xoay.

Ph n thì lúa c ng u chín r nên kém công g t, ph n em còn non ngày, v m c conng con eo không giúp c, b i v y s m mai chí t i ph i ngoài ru ng hoài.

Con L u m i m t tháng m y b a, tuy anh không la r y chi h t, còn ch dâu thì lo l ai h n hòi, nh ng mà nó hay s c u Hai Ngh a b c tình, không ngó ngàng m x a gì t i thân con nó, thì nó phi n mu n trong lòng, n ng không c, c nhìn con mà khóc hoài.

Nó khóc ri t r i c p m t s ng vù, mà m t v i bàn tay bàn chân c ng s ng n a.Th ng nh thì Cai tu n B i t tên nó là th ng "Hai" ch không dám nghe l i v mà t tên"Hi u". Hôm tr c Cai tu n B i gi n nên t ý mu n em nó cho m y bà ph c. Con L unghe nh v y thì khóc s t m t mà nói r ng:

- Ai qu y thì tr i ph t ghi cho h . Con tôi tôi banh da x th t nó ra, tôi r i nó saoành!

Th T l i nói ti p r ng:- Con ki m không có mà nuôi, con âu mà em cho h . Thây k nó, cho nó ch u

khó nó nuôi ng nh không ai nhìn nó thì mình ch i dòng th ng cha nó mình ch i.Cai tu n B i nghe em, nghe v nói nh v y thì c i r i b i lo vi c ru ng n ng,

không nói t i vi c ó n a.a hai m i ba tháng ch p, Cai tu n B i i coi g t. Con L u b ng con ra ngoài t i

cái chõng u song phía d i mà cho nó bú. Th ng nh nút ít cái r i nh vú ra mà ng . M bày nó m t lát nhích mi ng nh c i, m t lát nhíu mày nh khóc, con L u m t mày s ng vù,

nó ng i nhìn con mà gi t l y tràn tr .Th T nhà sau b c lên th y v y bèn h i r ng:- còn non ngày, ng có khóc. T i m y khóc nên m i s ng m t da.Con L u l y kh n lau n c m t mà nói r ng:- Không bi t t i sao h em ngó t i th ng nh thì b t ch y n c m t.- m y th ng nh th ng cha nó ch gì. Ph i hôn?

8 mi ng ván nh có khoét hai l còng tay hay chân9 kho ng



- Em t i ph n em, ch em không có th ng nh ai h t.- m nay tao gi n quá, tao nói tao lên ki m c u Hai tao h i c u t i sao mà c u b

con m y. Anh Hai m y c theo c n hoài.- i mà làm gi ng gì, ch Hai.- Tao h i n u c u nói lôi thôi, tao nhi c c u cho c u bi t ch ng.- Ng i ta không ngh t i thì thôi, nhi c m ng mà làm gì. T i em d i nên em ch u, em

không dám trách ai h t.- Ông th y Hoàng ng nói cái b nh th ng c a m y ó ph i u ng m t t thu c m i h t

c. ng bi u anh Hai m y ph i a tr c 10 ng b c cho ng i b thu c, ch ngng làm xong thì a thêm 10 ng n a r i l y thu c. Trong nhà bây gi không có

t ng, làm sao mà có 10 ng a cho ng. Lúa còn ng g t, ch a pc, làm sao mà bán. Mà ây còn ph i lo n T t n a. Kh l m!

- Thôi, u ng thu c men mà làm chi, ch Hai.- au mà không u ng thu c sao c. Không u ng thì ch t còn gì.- Em t ng ch t còn t t h n là s ng!- Khéo nói b y! Chuy n gì mà ch t?- Cái thân em s ng càng thêm t i, thêm x u ch s ng làm chi, ch Hai. Em bi t x a

rày anh Hai, ch Hai h th n v i chòm xóm lung l m. Em ngh vì em mà anh chph i mang nh c thì em bu n r u không bi t ch ng nào, b i v y em mu n ch t ph ccho r i, ng h t nh c lòng anh ch n a.

Th T nghe m y l i than phi n nh v y thì ng lòng, b i l i b ván gi a ng i v a ntr u v a ng m ngh m t chút r i ôn t n nói r ng:

- y bu n c ng ph i ó ch . Làm thân con gái mà ch a oan l nh thì t t bao gi .Nh ng mà tao ngh ch chi m y i làm l y trai gì r i ch a là x u, cái n y mìnhlà tá n c a c u Hai, mình c ng nh là tôi t c a c u, c u bi u s ng thì s ng, c ubi u ch t thì ch t, c u t i nhà c u ám sát, mình làm sao mà dám c l i v i c u. Tao

ng trong làng n y d u c u mu n ai i n a h c ng ph i ch u, ch ng lu n là m y.y h ây là t i c u Hai hãm hi p, ch ph i t ý m y mu n h hay sao mà s x u.

- u ng i ta quy n th mà hãm hi p, mình nghèo hèn nên không dám ch ng c ,thì mình ph i li u thân gi cho v n danh ti t c a mình, ch sao mình thu n tùng ng i ta l y cho n có ch a r i mình nói ng i ta hãm hi p? Không c, cái l i

a em l n l m, không th nào em cho ai c âu.- u m y nói m y có l i, thì tao ây c ng có l i n a. Anh Hai m y m c i ghe,

y nhà v i tao. Tao là ch m y, tao th y c u Hai làm trái mà tao không c v iu, thì tao qu y l m.

- Ph i, hai ch em mình qu y h t. Em d i d t em không bi t li u mình, ch l n khônmà ch không dám ch ng c , nên em v i ch u qu y h t.

- Tr i i! C làm sao cho c! Ch chi th ng nào b y b nó t i ây nó ch c gh oy thì tao b a u nó ch thèm c à. Cái n y là c u Hai là con c a bà Cai mà tao

nói sao c. ã v y mà còn h i ban u c u nói t t l m. C u nói c u th y tánht c a m y c u th ng, c u nói m Hai có m t a con gái mà thôi, nên c u

mu n ki m con trai ng n i dòng, c u cho ti n b c, áo qu n, vòng bông; c u h alàm cho m y sung s ng tr n i. C u nói nghe ph i l m, ai mà dè c u ch i cho cóch a r i c u b .

- Ph i. H i ó c u nói ai nghe c ng ph i mê. Mà t i em d i em mê nên bây gi emi n n n ây. Bây gi có m t mình ch v i em nên em t thi t cho ch bi t. H m

nay em mu n t v n mà ch t cho r i, ng t vì em th y th ng con c a em sao emth ng quá, nên em còn nu i l i ây.

- y c nói ch t hoài. Nói t m b y t m b , không nên.Th T ng i l ng thinh mà suy ngh m t h i n a r i vùng ng d y nói r ng:



- Nè, anh Hai m y m c coi g t, b a nay nó em c m theo nó n ng nó luôn ngoàiru ng n chi u nó m i v . Thôi, m y nhà coi ch ng s p nh , tao lén tao lêncho giáp m t v i c u Hai coi c u Hai nói làm sao.

Con L u áp r ng:- i làm chi ch Hai.- lên coi ý c u làm sao mà. Có l nào c u là ng i t t mà b c tình nh v y.

Không bi t ch ng hôm tr c anh Hai m y nói b y sao ó nên c u gi n ch gì. tao lên coi nh c u không xu ng thì c u c ng ph i cho ti n ng m y u ng thu cch .

- Em không thèm ti n b c c a h âu.- Khéo nói d i không! Chuy n gì mà không thèm kia.Th T vói rút l y cái kh n v i r n xanh trên nóc mùng mà v t vai r i b c ra c a mà i.

a con l n c a ch ta, ng a a nh xíu ng trên võng, nó ngó th y ch ta ra i nó kêumá om sòm, mà ch ta i tu t, không thèm nói chi h t.

Th T lên t i nhà bà Cai l i chín gi s m mai. Ch ta b c vô nhà b p thì th y b n bèng x ng, a lo n u n ng, a lau chén d a. Ch ta h i th m m i hay là bà Cai v i m Haii ch Gi ng Ông Huê mua ng sáng mai cúng t o m , còn c u Hai thì trên nhà trên,

ng coi bi u tr chùi l ng n T t. Vì ch ta quy t chí g p cho c c u Hai nên ch tang x n b n m t lát r i lò mò i tu t lên nhà trên.

Th ng Phùng v i m t ng i n a Th T không bi t tên, ng ng i chàng h ng ngoàihàng t mà chùi ch n èn thau, còn c u Hai Ngh a thì ng i t i b gh tr ng k trong

ng l m biên chép gi ng gì ó không bi t. C u Hai ng i day l ng phía d i nhà c u nênTh T i lên c u không hay. Ch ng Th T i t i m t bên l ng, ch ta kêu "C u Hai" c u m igi t mình xây l i. C u th y Th T thì ch ng h ng r i c u châu mày tr n m t h i:

- i âu ó?Th T c i và áp r ng:- Tôi lên ki m c u!- Ki m làm gì?- Ki m ng h i coi con nh ã y tháng r i sao không th y c u xu ng ch i.- Nhi u chuy n quá! Xu ng làm gì?- u xu ng coi, nó th ng nh ng quá, gi ng c u th t kinh v y.- Ê! Bày t chuy n nà!- Tôi nói thi t a. Ai bày t làm chi. C u không tin, c u xu ng ó c u coi.- Ai mà bi t âu mà. Gi ng hay là không gi ng thây k nó ch .- a! C u nói sao v y? Trong ý c u mu n ch i, c u nói không ph i là con c a c u hay

sao?- Ch n y thi t là nhi u chuy n. i v i, ta không bi t, mà c theo nói hoài. i v i.- thì th ng th ng r i s v ch . M i l n c u xu ng nhà tôi thì c u t t quá, sao

bây gi tôi lên nhà c u l i xô i tôi? chi v y c u Hai. H i nào c u mu n nó, c unói l y c, r i bây gi c u l i y b c nó nh v y. ã bi t ch em tôi nghèo hèn,nh ng mà ngày tr c không ph i tôi th y c u giàu nên tôi ép u ng c u hay là conem tôi nó th y c u l ch s nó t i ve vãn c u, c u quy n ch n, ch t, c u thcon ông n y bà kia, c u t i ám sát mà l y nó. Ch em tôi nghèo hèn không dámch ng c v i c u, l thì c u ngh l i c u th ng thân ph n con L u l m m i ph i,ch sao. T i c u mà nó có ch a nó , r i bây gi c u b c u làm l ng nh v y.Hôm tr c nhà tôi lên nói cho c u hay, c u tr l i sao ó không bi t, mà nó v h mnay nó h n c u lung l m. Tôi nói không l c u là ng i sang tr ng mà c u nquá nh v y. D u con L u nó có qu y v i c u ch nào thì c u gi n nó, ch th ngnh ra ó là máu th t c a c u, nó có l i gì mà c u gi n luôn t i nó, nên c u khôngthèm xu ng. C u ngh l i ó coi l i tôi nói ó ph i hay là b y.



u Hai Ngh a ng i ch ng tay lên trán, nín mà nghe, v a ng lòng, v a h th n, nênkhông bi t l y l i chi mà i Th T n a. Mà n u Th T cà rà ây, r i v và m i ch

g p s sanh nghi càng khó h n n a. C u b i r i không bi t li u làm sao cho xong. C u tínhi nãy mình làm qu u mà i thì Th T không ch u v , thôi bây gi mình dùng l i êm áit ch ta ng ch ta i ph t cho r nh. C u ngh nh v y nên nói d u ng t r ng:

- Thôi, ch v i, th ng th ng r i tôi s tính.y l i nói y thi t là có ý t . Câu nói cho Th T yên lòng mà v , mà c u không có

bu c c u vào vi c gì h t. C u nói th ng th ng hay là c u nhìn con, hay là c u nuôi con L u,Th T thi t thà không hi u th u ch x o c a c u, nghe c u nói êm m y l i thì t ng là c uxiêu lòng r i, ch c c u s chi u c m con con L u, b i v y ch ta m ng m i nói nh r ng:

- hôm nó n nay nó trông c u khóc c p m t s ng chù vù. M t êm chí sáng nóôm con ng i khóc hoài nên sanh b nh th ng n a. C u xu ng mà coi tay ch n mình

y nó s ng híp. Ông th y Ho ng ng bi u a hai ch c ng b c ng ng làmt t thu c cho nó u ng, mà nó có ti n âu mà a ra. C u làm n a cho ít ch cng ng nó u ng thu c c u Hai.

Không ph i c u Hai Ngh a ti c gì vài ch c ng b c, nh ng vì m t là c u s cho ti n r icon m n b t bén n xin hoài, hai là c u s nói d n lân m Hai v g p sanh chuy n, b i v y

u cùng qu ng n t r ng:- Ch n y nói nhây quá. Ta bi u v i mà! Ti n b c âu mà cho. Không cho gì h t. i

ra cho mau.Th T g c trên Bình Phú Tây, thu c v t ng khác, nên h i nh không có d i

quy n ông Cai Hi u. T khi có ch ng v d i n y, tuy là ch ng làm tá n nhà c u Hai,nh ng mà ch ta ch ng h lui t i cúi lòn ai mà c u vi c gì. ã v y mà m y tháng tr c c uHai t i lui v i con L u th ng hay nói pha l ng m n tr n v i ch ta, b i v y ch ta l n m tkhông kiêng n c u cho m y. Bây gi ch ta nghe c u n t n xô i n ng l i thì ch ta n igi n nên c ng tr n m t mà ngó c u và nói r ng:

- Tôi nói t t quá mà c u n t n cái gì. Nó au nên tôi xin ti n cho nó u ng thu c,ch ph i tôi xin v ng v ch ng tôi n hay sao. C u không tin thì h i ông th yHo ng mà coi. C u không mu n cho, c u nói nh v y ch sao c u l i không có ti n.

u Hai Ngh a ng b i r i trong trí. Mà Th T tr treo l ng nh ng làm cho c u càngi r i h n n a, nên c u gi n c u vùng ng lên kêu th ng Phùng mà bi u r ng:

- Phùng, m y i con m ch t v m n y nó ra ngoài coi nà, nó ng nói hoài óhay sao.

u nói d t l i li n b i vô bu ng.Th ng Phùng ch y vô hai bàn tay còn ánh d u chùi l d b n; nó ch p n m tay Th T

mà kéo ra c a. Th T gi n, m t mày tái lét, mu n làm d coi x u ai cho bi t, nh ng mà ch tangh l i mình nói c u Hai l y con L u mà không có b ng c gì, mình nóng nói b y ng i ta

t l i mình c. ã v y mà mình t i nhà ng i ta làm r y, mình m c lý n a. Ch ta xét nhy nên d ng lòng ríu ríu i ra. Th ng Phùng th y ch ta không ch ng c chi h t thì c i mà

nói r ng:- Ch n y gan th t, ch mu n ch t hay sao nên dám léo t i ây nói l ng nh ng gì ó

? i v cho mau. Láng cháng ó, c u Hai gi n ây, kh i…Th T day tr n m t ngó th ng Phùng mà nói láp dáp r ng:- Tao ch ph i ai hay sao. Tao s là s ng i ph i kia, ch ng i nh v y tao d s

âu. Giàu thì giàu ch có phép nào mà gi t ng i c hay sao?Th ng Phùng ngó theo mà n t r ng:- Còn nói gì n a ó? i i, láng cháng ó ta xít chó c n a, nói cho mà bi t.Th T v a nghe v a phi n, ra ngoài l r i mà còn m c trong lòng nên i v không

c. Ch ta ng i b p d a l ng, hai cánh tay ch ng trên hai u g i mà ngó mong.



*Ch ng m t

I I I

Ai xui khi n cho thành m t cái v n h i tr trêu ngh thi t là k . Th T v a m i ng ixu ng ó thì xe c a bà Cai Hi u v i m Hai H ng i ch c ng v t i ó. Th ng nh ánh xegò c ng ng a ng l i r i nh y xu ng mà d t xe qu o vô c a ngõ. Th T ngó th y bà Cai

i m Hai, ch ta l t t ng d y mà xá. Nãy gi ch ta gi n c u Hai, thi t trong trí ch tamu n r a h n l m, nh ng mà ch a bi t ph i dùng cách nào mà làm cho ã cái n gi n c.Bây gi ch ta th y m t m Hai H ng, thình lình trong trí phát m t ch c r t c; ch ta v anh t i thì quy t thi hành li n, không thèm suy xét coi cái ch c y h i c u Hai mà có canph m chi n ch ta ho c con L u hay không.

Xe c a bà Cai v i m Hai th ng th ng quanh vô c a ngõ, thì Th T th ng th ng i theong sau. Xe vô t i sân ng ng l i, bà Cai leo xu ng r i xâm xâm i vô nhà. M Hai b n áo

lót, choàng kh n tr ng, i giày nhung, m c thúng c n tr m xu ng không c nên ph ii th ng ánh xe b ng tr ng ch r i m m i leo xu ng.

Khi m Hai xu ng xe r i, m th y Th T ng x r tr c m t m , m không bi t là ainên h i r ng:

- Thím n y là ai. i âu v y?- Tôi là v Cai tu n B i, d i p Ông Canh.- y hay sao! Thím lên có chuy n gì?- Th a, tôi có m t vi c riêng, nên lên th a cho m hay.- Vi c gì ó?- Th a m , tôi có m t con em ch ng n m nay m i m i b y m i tám tu i. Hôm

tháng giêng tháng hai ch ng tôi m c i ghe, hai ch em tôi nhà m t mình. C u Haixu ng ve vãn con em ch ng tôi hoài. Ch em tôi s m hay mà mang kh n, nên n n

c u h t s c mà c u không nghe, c u c ám sát l y con nh cho có ch a. Nó m i m t a con trai. Tôi s tr c sau gì ây m c ng hay, nên tôi m i ph i lên th a

thi t v i m . Xin m tha l i cho con em ch ng tôi, k o t i nghi p nó. T i c u Hai,ch thi t nó âu dám trèo leo nh v y. Hai H ng i xe b n ng gió m m t, mà m nghe Th T nói cái vi c s p nhà s p

a nh v y n a, thì m gi n run, ng c nh y thình th ch, m t hào quang. M ch p tay n mkéo Th T vô nhà, v a i v a nói om sòm r ng:

- kh n n n quá. Thím nói sao âu thím vô ây nói l i cho má tôi nghe m t chút.i i, cho mau.

Bà Cai i v ch a k p thay áo, bà khát n c nên ng i t m n i b ván nhà c u rót n cmà u ng. Thình lình m Hai H ng kéo Th T ào vô. Bà Cai không hi u chuy n gì, nên bà

ng chén n c mà ngó s ng. Hai nói om sòm r ng:

- Má x sao ó thì x i. nhà tôi10 nó làm x u h , nó l y em Cai tu n B i có coni.

Bà Cai châu mày mà nói r ng:- Ai bày t chuy n nói k c c v y?- Chuy n ã qu nh v y ch có ai mà bày t. Má h i v Cai tu n B i ây nó nói

cho má nghe. kh n n n thi t mà. Phùng a, c u Hai m y âu? M i c u Hai m yxu ng ây. . . i l y th tá n tá th l ch s d !. . . Má h i v Cai tu n B i, h i

ng thím nói cho mà nghe.

10 Ch ng tôi



Hai xô Th T ra ng tr c m t bà Cai, Th T không dè cái ch c m n c a mìnhnó k t qu d d i n th , b i v y ch ta phát s , nên ng run l p c p.

Bà Cai ngó Th T m t cách nghiêm ngh mà h i r ng:- y bày chuy n m y nói gi ng gì cho sanh r y rà trong nhà tao v y h ? M y mu n

ch t hay sao?Th T nghe bà h m thì s , nên ng trân trân, không dám nói. M Hai ng sau c

xô y bi u nói hoài, túng th Th T m i nói r ng:- m bà, c u Hai ép u ng mà l y con em ch ng tôi nó có ch a m t a con trai.

Tôi s m Hai hay c m gi n v ch ng tôi, nên tôi lên t thi t tr c v i m Haich tôi có dám nói ti ng gì âu.

Th T v a nói d t l i thì m Hai H ng nh y t i ch tr mà nói r ng:- ó, má nghe rõ ràng hay ch a? Má còn nói ng i ta bày t n a thôi, h ?Bà Cai n t r ng:- Ê! Chuy n gì c ng th ng th ng mà nói, la om sòm, nh v y t t l m hay sao? Em c a

nó l y ai âu có con r i nó th y mình giàu có, nó nói xán x nh v y, r i c ng tina sao?

Bà day qua m m t Th T mà nói r ng:- Còn con n y r i m y coi tao. Th ng Hai tao nó l y em ch ng m y, m y có b t

c nó hay không mà m y nói. kh n ki p! M y t i ây ki m chuy n nói x ucho c u Hai m y, m y tao làm m y tù r c x ng cho m y coi. B y tr , có anào ó, bây ch y kêu th ng H ng qu n l i ây tao bi u cho mau. i, bi u i. . . th

n mày mà nó c ng bi t l p m u cao d ch ! Nó t ng âu mình ngu d i l m,nên nó bày chuy n mà nói cho mình s x u mà cho nó ti n. Bây d a ai kia, ch saobây dám c gan mà d a t i tao.

i c a bà Cai c t ngh a tuy h u lý nh ng mà không i c n ghen trong trí c a Hai H ng c, b i v y m ng i t i góc ván, m t còn ph ng ph ng, ng c còn nh y

i i. Th T nghe bi u kêu H ng qu n r i l i nghe h m he n a, thì ch ta s quá, khôngbi t r i ây vi c s tr ra th nào. Ch ta ng ng m ngh m t h i r i vùng xu ng và l y bàCai v a khóc v a nói r ng:

- m bà, tôi có dám nói x u c u Hai chút nào âu. C u Hai làm v y tôi s m Haihay r i v ch ng tôi mang kh n, nên tôi ph i lên ti ng tr c. Xin bà th ng, ph ntôi là tôi t c a bà, s ng thác c ng nh bà tôi âu dám bày m u bày k gì.

Bà Cai không thèm tr l i, bà th y H ng qu n Kim b c vô, bà ch Th T mà bà nóii H ng qu n r ng:

- Con kh n n n n y nó t i ây ki m chuy n nói x u cho m t th di n tao v i th ngHai tao. H ng qu n, m y ph i b t em xu ng nhà vi c óng tr ng nó ng tra t n

i gi i Toà cho nó tù cho tao.ng qu n Kim "d " r i b c l i kéo x c Th T i li n, không cho nói ti ng chi n a

t. Th T b b t l y làm c, nên i d c ng ch ta khóc mà kêu tr i hoài. Khi xu ng g ni nhà vi c may g p th ng Cu vác cây òn xóc11 trên vai phía d i l n t n i lên. Th ng

Cu th y Th T i v i H ng qu n mà c p m t ch ch, không bi t vi c gì, nên h i Th Tng:

- Ch i âu v y ch Hai?- Qua khi không mà bà Cai bi u ông H ng qu n b t qua, em xu ng nhà vi c óng

tr ng qua. Em làm n ch y vô trong ru ng mà nói giùm cho anh Hai em hay m tchút.

Th ng Cu ch ng h ng không k p h i ti ng chi n a h t, nó i t vô ru ng mà kêu Caitu n B i.

11 òn gánh có hai u nh n dùng gánh m hay gánh lúa



ng qu n d t Th T xu ng nhà vi c r i kêu th ng xuyên12 em óng tr ng li n. L i11 gi tr a, tr i n ng nh l a, ph n thì l ng trang không có m t chút gió, ph n thì ru ngã c n h t n c r i, b i v y ng i i ng nóng n c vô cùng, còn nói chi nh ng k g t hay

là c lúa, h l y làm kh s .Cai tu n B i u i nón lá c i, áo c c, bên d i b n qu n ng n, áo qu n h i tr c

màu en mà b tr i n ng d m m a lâu ngày r i, nên bây gi nó tr vàng hoách nên không bi tmàu gì mà nói. Anh ta coi b h ng hái, ng lui cui g t d i ru ng v i ba ng i n a. Th ngCu vác òn xóc ch y lúp xúp theo b con, ch ng vô t i ám ru ng Cai tu n B i thì kêu mànói r ng:

- Anh Cai tu n i, ch Hai nhà làm gi ng gì không bi t mà bà Cai bi u làng b t emch xu ng nhà vi c r i. Ch bi u tôi ch y vô cho anh hay. Anh v coi chuy n gì v y.

Cai tu n B i g t g n c m t tay lúa, b ng nghe th ng Cu kêu mà nói nh v y thìn r n tay ch n, l t t a tay lúa cho ng i ng g t bên ó, r i máng vòng hái lên vai mà

i ri t lên b . Khi i g n t i ch th ng Cu ng thì anh ta h i r ng:- i sao mà làng b t?- Tôi có bi t âu. Tôi i gánh lúa v , tôi g p H ng qu n d t ch âu trên xóm ông

Cai i xu ng nhà vi c. Ch m n tôi ch y vô cho anh hay. Ch nói ch khi không màbà Cai bi u H ng qu n em ch xu ng nhà vi c óng tr ng. Tôi nghe nh v y l t

t ch y vô ây, không k p h i cho c n k . Anh v nhà vi c mà h i th coi.- Kh quá! Lúa r p T t, ng i ta lo g n ch t mà còn làm cho thêm chuy n n a.- Không bi t ch ng t i ng i ta ch không ph i t i ch .- Sao mà t i ng i ta? N u mà mình c trong nhà, mình ng có nói t i ai h t, thì ai

mà b t mình c.- Anh khéo nói! Mình nghèo h mu n b t óng tr ng ch ng nào h b t, mình dám

làm gi ng gì âu mà h s .- Không. Tao bi t ý con v tao nó hung l m; h m nay nó h m h m hoài. Tao ch c

nhà nó m u s v i con L u sao ó, r i nó i nói b y b , nên chúng b t nó ây chgì.

Hai ng i v a i v a bàn v i nhau cho t i nhà vi c. Cai tu n B i b c vô, th y H ngqu n Kim ang ng i t i bàn vi t, l t t vòng hái v i cái nón lá xu ng t, r i l t kh n màxá. Th ng Cu không dám vô, nó d ng cây òn xóc d a vách t ng r i s lén i vòng ra phíasau ng lóng nghe coi vi c gì.

ng qu n ng i vi t m t h i r i ng c m t ngó lên, th y Cai tu n B i thì nói r ng:- y mu n ch t. Sao m y xúi v m y i làm chuy n nh v y h ?Cai tu n B i v a gãi u v a nói r ng:- m th y, tôi m c i g t, tôi có bi t chuy n gì âu.- Khéo ch i d hôn! Có lý nào mà m y không bi t. M y bày t cho v m y làm nh

y ó ch t lây t i m y n a, ch ph i ch i sao.- m th y, v tôi nó làm chuy n gì âu, xin th y làm n nói cho tôi bi t, ch thi t tôi

không hay chuy n gì h t.- Nó c gan, dám lên nhà bà Cai nó m ng nhi c bà v i c u Hai, nên bà bi u tao b t

gi i Tòa cho nó tù ch chuy n gì.- Tr i ôi! Con n y quá tr i r i! Nó mu n gi t tôi mà! Ý h ! H t s c nói!

ng qu n bi u Cai tu n B i ng xê ra ngoài, r i kêu th ng xuyên d y m tr ng,t Th T lên. Cai tu n B i v a th y m t v thì than r ng:

- Mình quá qu t r i! Mình báo h i tôi chi v y h ?Th T châu mày áp r ng:- mu n nói sao h nói, ch tôi có làm gi ng gì âu mà báo mình.Cai tu n B i n t r ng:

12 ng i ph c v trong nhà vi c



- Không làm gi ng gì, mà sao ng i ta b t óng tr ng.- th ng th ng r i tôi c câu chuy n cho mình nghe, mình làm n ch y v b ng

th ng nh l i ây ng tôi cho nó bú, k o nó khát s a.Cai tu n B i b c ra c a g p th ng Cu, nó bi u anh ta ó, nó ch y l i nhà nó

ng giùm th ng nh cho. Anh ta tr vô thì nghe H ng qu n h i Th T r ng:- Chuy n sao âu m y khai rõ ràng cho tao nghe coi, ph i khai cho thi t, ch khai

gian tao bi u b y tr v mi ng ch t.- m th y H ng qu n, h i tháng giêng tháng hai ch ng tôi i kh i.- Tao không h i m y chuy n h i tháng giêng tháng hai làm gì. Tao h i chuy n bây

gi ây, chuy n h i s m mai n y, chuy n trên nhà bà Cai ó.- m th y, th y c ng bi t ch ng tôi có m t a em gái tên con L u. . .- Tao không c n bi t con L u con Lê nào h t. ng có nói dông dài. Tao h i m y v y

ch sao m y dám n nhà bà Cai m y nói xúc ph m n bà v i c u Hai. M y tr l ii bao nhiêu ó mà thôi.

- m th y, chuy n có u r i m i có k t. Th y bi u tôi khai t t ngang v y, tôi khaisao c.

- Tao không mu n nghe khúc u. Tao c m, không cho m y khai khúc ó.- m th y, th y d y tôi khai cho thi t, mà th y n th c n v 13 tôi còn gì mà khai.

ng qu n ch ng tay lên trán ng i ng m ngh m t h i r i ngó quanh qu t trong nhàvi c, th y Cai tu n B i ng x r d a c a, còn tên th ng xuyên thì khoanh tay ng d avách t ng phía sau. Anh ta i h t hai ng i i ra phía ngoài, và d n th ng xuyên ph i coich ng mà c n, ng cho ai vô, anh ta tra t i.

Cai tu n B i v i th ng xuyên i ra r i H ng qu n m i d y Th T l i ng g n m tbên mà nói r ng:

- Bây gi m y mu n khai cho u uôi m y khai i, song m y ph i khai nhmình tao nghe thôi, l i khúc u khai v n t t không c khai dài.

- m th y, h i mùa khô ch ng tôi i ghe m n. Tôi nhà v i em ch ng tôi là conu. C u Hai t i ch i, c u th y con L u c u mu n nên c u ám sát. Tôi s m Hai

khó lòng, tôi n n n h t s c mà c u c ng không nghe, c u l y con nh cho t i cóch a. . .

- y t chuy n b y b ! Nó l y ai âu có ch a, sao m y dám nói xán x cho c uHai?

- m thi t ch . N i xóm ai c ng u bi t chuy n ó h t ; th y không tin th y h i hmà coi.

- Thôi, sao n a thì khai i.- i tháng 11, con L u nó . Ch ng tôi ch y lên cho c u Hai hay. H n m t tháng

nay c u không xu ng th m, mà c u c ng không nói chi h t. Tôi nh ch c m Haihay r i, nên c u không dám t i lui n a. Ph n v ch ng tôi là tá n c a c u Hai mHai. N u chuy n n y b ra thì không d gì! Tôi s quá nên h i s m mai n y tôi lênthú thi t mà xin l i v i bà và m Hai. Không bi t t i sao bà gi n bà r y tôi quá, r ibà bi u th y b t tôi ch tôi có dám nói gi ng gì âu.ng qu n ng i suy ngh m t h i r i tr n m t ngó Th T mà nói r t nghiêm ngh :

- y d i l m m y tù ch t. M y ph i bi t danh giá c a bà Cai v i c u Hai m Haikhông nh . Ví d u c u Hai có khu y ch i, c u trai gái v i em ch ng m y i n a vi có c ng không b ng c gì. M y nói n i xóm p Ông Canh n y ai c ng u bi tt. H t th y c xóm p Ông Canh n y ai c ng là tá n tá th c a c u Hai h t

th y, ai mà dám ch ng cho m y. M y nói ch ng là ai âu, m y nói th cho tao coi.Tao dám ch c n i trong làng n y d u m y m n m t ngàn ng b c c ng không ai

13 c n u c n uôi



dám ch u làm ch ng cho m y n a. M y ngu quá. Sao m y dám t i nhà ng i ta m ynói chuy n x u cho ng i ta nh v y. Chuy n n y m y làm m t danh giá ng i ta,

y có t i n ng l m, ch ph i ch i hay sao. Bây gi bà Cai d y tao ph i làm t b mmà gi i n p m y, tao không bi t làm sao mà gi i c u m y n i. Mà không bi t ch ngth ng Cai tu n c ng b ch không ph i mình m y âu. ng có l p l ng.ng qu n nói d t l i li n ng d y b c ra kêu th ng xuyên bi u em Th T óng

tr ng l i.- Th ng Cu b ng th ng nh l i ã lâu r i, nh ng vì b H ng qu n c m, nên vô không

c. Th ng nh khát s a la khóc om sòm. Cai tu n B i b ng d h t s c mà nóng không ch u nín.

ng qu n th y v y m i bi u B i b ng con vô giao cho v . Th T b ng con theoth ng xuyên xu ng nhà sau ng i tr ng, vì H ng qu n h m d a nên m t coi có s c s .

Th T i r i H ng qu n bèn kêu Cai tu n B i l i ng g n mà nói r ng:- y em Cai tu n, con v em d i quá. Vi c c u Hai trai gái v i con L u, qua c ng

hay ch không ph i không, nh ng mà bây gi mình có b ng c gì âu mà nói c.Con v em kh quá, nó không bi t lu t, nó lên nói b y nói b , bà Cai v i m Haigi n nên bi u qua ph i làm cho v ch ng em tù h t th y. Qua th y em út thi t thàqua th ng, mà bây gi bi t làm sao. N u qua binh v c em, thì qua ng i ch c chánh

ng qu n n y sao yên. Qua trong lòng bàn tay bà Cai, qua âu dám trái ý bà.y em tính làm sao bây gi ?

Cai tu n B i a n c m t mà nói b u b o r ng:- Xin th y th ng giùm v ch ng em, th y châm ch cho em nh , ch em bi t nói làm

sao c.ng qu n làm m t bu n, ng suy ngh m t h i làm b th ra mà nói r ng:

- Qua tính nh v y có l c. Em b ng tr u r u lên l y bà Cai v i m Hai mà ch ui. Em nói v em d i d t nói b y nói b nên em xin bà v i c u m tha l i cho nó.em i li n bây gi i, r i chi u t i qua v qua òn nói giùm cho.

Cai tu n B i vâng l i quày qu ra v . Th ng Cu m c l m d i nhà trú mà h i th mTh T ; ch ng nó tr ra th y m t Cai tu n B i, nó m i xách òn xóc tu t l i nhà ki m.

Nó b c vô c a, th y s p con Cai tu n B i a nào a n y m t mày lem lu c ngng i d m nhau l i ch i d i t, còn T L u thì b ng con ng i trên chõng mà khóc.

Nó vùng h i tr ng r ng:- Anh Cai tu n có v ng n y không? nh âu m t r i?Con L u ngó ra, c p m t t r t mà áp r ng:- Anh Hai t i v r i m i i ó. nh nói nh lên l y bà Cai mà ch u l i cho ch .Th ng Cu ng m t h i mà nói r ng:- Ng i ta không th ng, ng i ta làm nh v y, mà còn l y gi ng gì. Thôi, tôi v làm

công chuy n, t i r nh tôi s xu ng th m.Trong lúc làng b t óng tr ng Th T mà tra h i làm cho Cai tu n B i, th ng Cu, con

u u lo s bu n r u h t th y, thì trên nhà bà Cai c ng không vui v êm ái gì. Khi H ngqu n d n Th T ra kh i c a r i, thì m Hai tu t lên nhà trên mà ki m c u. M ki m cùngtrong bu ng ngoài tr c, mà không th y, bèn h i th ng Phùng r ng:

- u Hai m y âu, h ?Th ng Phùng nói c u ra ngoài v n. M Hai tu t ra, c u ng d i g c cây kh , ng

vác m t ngó lên trên ng n, ng nh m kh chín mà hái, m vùng kêu mà nói om sòmng:

- Vô ây kh n n n! Tu ng m t nh v y mà i l y em tá n, t t d ! Sao không vômà chào ch dâu c a v , l i tr n ngoài n y.

u Hai x u m t nói r ng:- Ào ào gi ng gì v y!



Tuy c u Hai nói gi ng c n , song c u ríu ríu i vô. M Hai b c c máu ghen nung n utrong ng c, m d n không c, b i v y c u v a b c xu ng th m nhà thì m Hai saunh y t i m trên l ng c u th i th i, làm cho th ng Phùng v i m y ng i chùi l th t kinh, l t

t ng d y làm v tan.Vì có tr c m t m y a ó c u Hai m c c , nên c u day l i nói r ng:- Con qu n y làm gi ng gì v y? Mu n tao ánh b u hay sao?

x c t i, l i u vào ng c c u mà la l n:- u ây, u ây, có gi i thì ánh i. a nào nói phách mà không dám ánh thì tao

coi nh con chó. ! Cái tu ng m t l y b y, không bi t x u mà còn nói l n l i n a!Ai c ng t ng m y l i thách y s làm cho c u Hai ph i th oai tr ng tr ác ph , nào

dè c u h m t cái, l m b m nói " n bà kh n n n", r i b i vô nhà, ch ng hi u c u s hay làu khinh b . C u nh n không c, m i nói tr l i vài ti ng, thì m ch y a l i, n m áo c u mà

xé r i nhào l n mà làm nh n m ng. Tôi t trong nhà kinh h n khi p vía, a ki m ch nt, a ngó nhau l c u, không m t a nào dám l i g n mà can gián.

Bà Cai d i nhà c u, nghe n i gi c trên nhà trên, bà th ng th ng i lên; bà th y dâucon ng c u xé nhau, bà b c l i g tay m Hai mà nói r ng:

- Buông ra con, Hai. Vi c gì c ng th ng th ng mà nói, con ng có làm nh v y, b ytr trong nhà nó chê c i.

Tuy m Hai buông áo c u ra, nh ng m nói ong óng r ng:- i! Nông n i n y mà còn bi t gì là x u h n a! Quân nó n m i r nh v y ó má

không th y hay sao, h ?Bà Cai châu mày mà áp r ng:- kh n n n nó mu n cho xào xáo trong nhà mình, nên t i ki m chuy n mà nói, ch

bi t có thi t nh v y hay không. th ng th ng còn h i l i ã ch .- Không có làm sao ng i ta dám nói. Má còn binh hay sao?- Không ph i má binh. Má bi u con cho má i h i l i, n u thi t có nh v y thì má

r y nó ch .

*



Ch ng m t

I V

a con gái c a c u Hai Ngh a ã c ba tu i r i, nãy gi nó ch i phía sau hè, bâygi con nh gi d t nó ra tr c nó th y cha m nó r y rà quá thì nó s , nên la khóc om sòm.

Hai b c l i b ng con, nh ng m c ng c ong óng hoài, h bà Cai nói thì m v c m tc hai v i bà, mà h bà thôi thì m m ng nhi c c u Hai không ch a ch nào h t.

u Hai không thèm i áp v i v n a, c u nghinh m t r i b i vô bu ng trên phíachái trên mà n m. Bà Cai can h t l i mà dâu không ch u nín, bà gi n b tr xu ng nhà c u màn tr u. M Hai ôm con trong lòng c ng i nói hoài, c u l ng thinh mà m không ch u nín,

m d n r i mà m không thèm n. M nói m y gi ng h , mà nghe ch ng có ti ng chikhác h n là nh ng ti ng "Tu ng m t l y tá n. . . . Em r Cai tu n B i. . . Quân m i r . . . .

kh n ki p. . . i qu n mà i. . . C m không cho xu ng p Ông Canh. . . . "Cai tu n B i lên ch u l i, anh ta b c vô sân còn nghe m Hai nói ong óng trong nhà.

Anh ta s khi p vía, nh ng mà ph i làm gan i vô i. Bà Cai v a th y m t anh ta, thì bà tahét vang rân. Bà m ng r ng:

- ph n, còn t i làm chi n a ó! Thu nay nh ai có c m mà n, có ch mà , r ibây gi tr m t dám t u nói x u nói h cho tao h . Quân bây là quân trâu chó,

i ra cho mau, b ng không tao bi u b y tr vác cây nó p bây gi .Bà m ng bà ch i, còn Cai tu n B i thì c khóc lóc hoài. Bà m ng m t, mà ngh , anh ta

i ánh b o nói r ng:- m bà, xin bà th ng giùm thân ph n b t bèo. V con nó d i, nên nói b y nói b ,

xin bà mi n ch p nó. N u bà không th ng, bà b tù nó, thì kh cho con l m. Lúaa con g t còn ê h , s p nh c a con liu nhiu lít nhít, con bi t làm sao c. Tr my bà th ng cho.

Bà Cai n t l n:- Thây k chúng bây. V ch ng bây c gan, dám xúc ph m n danh giá nhà tao

i bây coi. Tao ch qu ng ra vài tr m b c, tao làm cho chúng bây tù h t cho bây m t bây ra.

Cai tu n B i khóc lóc n n n ch ng nào thì bà Cai m ng ch i r y la ch ng n y. Anh tath y n n n v i bà không c m i tính lên nhà trên ki m c u Hai m Hai mà ch u l i. Anh talên ó không th y c u Hai, ch th y m Hai ng ng i nói om sòm mà thôi. Anh ta áp l i mà

y. M Hai v a th y anh ta thì m la r ng:- a! Chào anh v c a c u Hai Ngh a. T i nhà sao không lên ván gi a mà ng i, làm

gi ng gì mà qu l y ó v y. B y tr âu, sao không kêu c u Hai ra ti p r c anh v .Thà bà Cai m ng ch i còn ít s , ch m Hai nói gay g t thi t khó ch u không bi t ch ng

nào. Con nhà nghèo kh mà k chi là vinh nh c th p cao, b i v y Cai tu n B i c khumng mà l y, không dám ch i cãi m t ti ng nào h t. Thi t t i nghi p cho cái thân Cai tu n

i. Anh ta n n n mà ch u l i cho v , anh ta nói nhi u l i nghe th m thi t; ti c thay cho mHai, m không thèm ghé tai vào m t l i nào h t, m c ng i nói xeo n y v i ch ng.Cai tu n B i l y m i g i, nói h t l i mà coi b không ai oái th ng chút nào h t. Anh tacóm róm i xu ng nhà b p, g p th ng Phùng nó nói:

- i v i. Bà v i m Hai ng gi n mà anh nói th nào c. mai m t b t gi ni s lên.

Cai tu n B i nghe l i bèn l n ra c a sau mà v , th m tính xu ng nhà vi c c yng qu n Kim nói giúp giùm.

i v d c ng, may g p H ng qu n d i nhà vi c i v nhà. Cai tu n B i thu tchuy n mình xin l i l i cho H ng qu n nghe và c y H ng qu n làm n ghé nói giùm.

ng qu n g t u nói r ng:



- Thôi, em v i. qua nói giùm coi c hay không.ng qu n Kim nghe nói trong nhà bà Cai còn ng l n x n, anh ta không dám ghé

i th ng v nhà. n t i d nghe ã êm r i anh ta m i mò l i. Khi b c vô c a, anh ta h ith ng Phùng v y ch c u Hai âu. Th ng Phùng c i và nói nho nh r ng:

- Hai em r y quá, c u Hai ch u không n i nên b t ng a c i i m t t h i x nbây gi , không bi t vô cô Ba trong ch Gi ng hay là lên nhà ông trên ch G o. Chúcòn óng tr ng v Cai tu n B i hay không? Bà m i bi u tôi d n d p r i i l i ngchú d n chú ph i làm g t ng cho ch v n c m u ng n c gì h t.ng qu n tr môi áp r ng:

- sao c m y. Bà d y óng tr ng nó, ai mà dám th ?Anh ta nói r i bèn i th ng vô nhà c u.Bà Cai ng n m trên ván gác tay ngang qua trán nh là ng , còn m Hai thì b ng con

m trên võng gi ng g n ó. Bà Cai th y H ng qu n vô bà không ng i d y, duy l y tay mài:

- y làm t b m mà gi i con ó hay ch a?- m bà, tôi m i l y khai nó, ch ch a làm t b m.- a! Còn ch gi ng gì n a?- m bà, không g p gì. Tôi nói tôi b m l i v i bà r i s làm t b m.- y mu n b m gi ng gì ó?- m bà, con v th ng Cai tu n B i kh n n n l m. Tôi bi u nó làm khai mà nó c

khai c u Hai trai gái v i em ch ng nó hoài. T h i tr a, n gi tôi ánh v nó s ngt mà nó c ng c nói v y mãi. Tôi gi n óng tr ng hai chân, tôi b nó n m d i.

Hai l m c m ng i d y nói r ng:- Thì l y em ch ng nó, nó khai l y em ch ng nó ch sao. Tôi không có gi n con v

th ng B i. Tôi gi n nhà tôi v i con em th ng B i l m. H ng qu n có b t emth ng B i mà óng tr ng l i hay không?ng qu n nghe h i v y thì ch ng h ng nên ng l láo không bi t sao mà tr l i. Bà

Cai ng i d y nói r ng:- Con ó có nói gi ng gì âu mà óng tr ng nó.- Nó là quân n mày, sao nó c gan dám l y ch ng tôi. tôi xu ng tôi xé tr ng nó

cho nó coi.Bà Cai h t nói n a c. H ng qu n b c ra c a nh bã tr u r i tr vô h i bà Cai:- m bà, h i tr a tôi g p th ng Cai tu n B i trên n y i v , nó nói lên l y bà v i

u Hai m Hai mà xin l i cho v nó, không bi t có thi t nh v y hay không?- Có. Nó lên nó l y nó khóc ây. Tao ch i nát n c r i nó tr n v m t.- m bà, v ch ng nó bà mu n gi t ch ng nào l i không c. Con v nó nói b y

, b tù c ng là áng l m. Ng t vì tôi th y cái thân ph n th ng Cai tu n B i t inghi p quá. Nó g t n a ch ng lúa còn ê h . Còn trong nhà con lít nhít c b y. N ulàm cho v nó ng i tù, thì t i nghi p cho nó. Xin bà v i m Hai r ng l ng baodung cho nó m t l n cho nó nh .

- y binh nó hay sao, quân ó mà còn th ng n i gì?- m bà, không ph i tôi binh.- Không ph i binh sao m y xin l i cho nó?- m bà, tôi ngh gi i nó c ng khó l m. H gi i thì v th ng B i tù r i. Ng t vì tôi

nó lên trên Tòa nó nói b y nói b hoài, mang tai ti ng cho c u Hai thêm n a. Hai v t mi ng áp:

- Thây k , gi i nó i, ng n gi a m t quan nó khai cho mang x u ch i. S gi nggì. Làm nh v y m t l n cho t n n già.

- Th a m , m nói v y sao ph i. Có vi c gì thà là trong nhà mà x , ch có l âu l icho thiên h bi t làm chi.

- Vi c ã rùm beng r i, còn gi u ai n a ch .



- Có chi âu mà rùm beng. H i tr a tôi tra kh o nó thì tôi óng c a nhà vi c l i, tôi cócho ai nghe âu. Xin bà v i m Hai cho phép tôi ph t tr ng nó ít b a t i nhà vi c mà

n nó r i tha nó. Làm nh v y c ng khi p vía nó r i, mà c u Hai c ng kh imang ti ng chi h t.

Bà Cai th m ý, ng i suy ngh m t h i r i m i nói r ng:- kh n n n, nó nói b y nói b , tao mu n cho nó tù ng nó bi t ch ng. Mà th ng

ng qu n, m y nói nh v y, thôi tao c ng dung cho nó m t l n. N u nó còn d ia r i tao s gi t nó, ch ng ó h t than tr i trách t.

Hai cùng qu ng nói r ng:- Má tha ch tôi không tha. Mà nh có tha cho con v th ng B i thì ph i b tù con

em nó cho tôi.- Thôi con. Mình b tù v th ng B i thì c r i, mà con nó nhà liu chiu lít chít t i

nghi p. Còn con em th ng B i nó có nói gi ng gì âu. Ch ng nào nó nói gi ng gìthì nó s bi t tay má.

- Tôi gi n con ó l m. Tôi mu n th y tu ng m t con ó coi nó ra làm sao.- Thôi, con. Má xin con vi c ó, n u con r y rà hoài thì x u ch ng con, ch không ích

gì.- Thôi, má i th ng B i ph i d nhà i li n bây gi i, ng cho nó trong n

trong t nhà mình n a.- Ph i, nó ong lúa ru ng r i s hay. Má bi t, con không c n lo vi c y. Th

nh v y mà còn cho m n ru ng và cho trong t làm chi n a.ng qu n Kim th y bà Cai v i m Hai ã nh n l i mình xin r i thì m ng nên l t t

mà v , sáng b a sau xu ng nhà vi c kêu Cai tu n B i l i mà r ng:- ch ng bây làm th t công tao quá! H i hôm tao n n n h t s c bà m i ch u tha tù

cho v m y. Bà d y tao ph i ph t tr ng nó 8 b a t i nhà vi c cho nó khi p s , saung có ngu nh v y n a. Thôi m y ph i lên mà l y bà v i m mà cám n i.

Ng i ta hi p áp mà Cai tu n B i không hi u, t ng ng i ta làm n, nên cúi u l yng qu n r i l t t i lên nhà bà Cai mà l y n a.Th ng Cu t i r nh xu ng nhà vi c th m Th T , Th T bu n nên nói h t công chuy n

cho nó nghe. Nó hay con L u au mà không ti n u ng thu c, nó v h i ch lãnh 20 ng b ci lén a cho th y Ho ng làm m t t thu c cho con L u.

n 30 T t, H ng qu n Kim m i tha Th T v . Th y Ho ng em t thu c l i mà a.Th T ch ng h ng, h i th y Ho ng r ng:

- Ai a b c cho th y làm ây?- Th ng Cu ch ai. Nó a b a h m, nó nói b c c a thím m n nó em giùm l i cho

tôi. Sao thím h i k v y?Th T hi u r i, nên g t u nói r ng:- Ph i a, tôi bi u nó mà tôi quên ch .Qua r m tháng giêng, Cai tu n B i p lúa xong r i, m i m n xe bò xe 300 gi lên

ong lúa cho bà Cai. Vì anh ta có t ch, s bà Cai ho c m Hai ghét r i b t ch t b t l ng, b iy anh ta giê lúa th t s ch, không dám m t h t lúa lép. Tuy v y mà lúc ong lúa c ng

không kh i b m Hai m ng nhi c t ng b ng. ong c phân n a r i, m Hai làm g t bu cph i gánh ra sân mà giê14 l i, làm cho Cai tu n B i ph i th t công h t m t ngày, ph i m n

t ng i ph mà giê, r i l i ph i v gánh lên 5 gi n a m i ong.Cai tu n B i b m ng nhi c không dám c , b bó bu c không dám phi n, y là anh ta

ngh mình ráng ch u m n xôi, ch n u nói i nói l i, ng i ta không cho m n ru ng n a,i làm sao mà nuôi con, nuôi v . Ðã nh n nh c h t s c, mà c ng không kh i mang h i, ngh

cái nghèo nó d không bi t ch ng nào, ch chi mà anh ta giàu, ai nói oan c anh ta c l i thìch ng nh ng là không có h a gì mà thôi, mà ng i ta còn kính s mình n a. . .

14 dùng s c gió tách lúa lép ra



Khi ong lúa r i, Cai tu n B i lên nhà trên th a v i ch n mà v . C u Hai Ngh abèn nói r ng:

- y, n m nay tao l y ru ng l i mà cho ng i khác làm, tao không cho m y m na. Tao nói tr c cho m y bi t ng có i h i ru ng c a ch khác mà m n l n i.

Cai tu n B i ng ng n ng , không bi t làm sao mà nói cho c. M Hai l i nói ti p:- y c ng ph i d nhà i ki m ch t khác c t mà , tao không cho trong t tao

a. N i trong tháng giêng n y ph i i a, n u còn ó tao sai b y tr xu ng càonhà qu ng xu ng v ng nói cho mà bi t.

Cai tu n B i ngó bà Cai r ng r ng n c m t, trong ý trông coi bà có th ng con nhànghèo mà can âu d t con hay không, nào dè bà ng i t nhiên, không thèm ngó anh ta mà

ng không thèm nói ti ng chi h t. Anh ta th y v y m i nói r ng:- Th a c u m , xin c u m th ng tôi, ch l y ru ng l i r i tôi làm sao.

Hai n t r ng:- y làm sao thây k m y ch ! Tao nói r i a, n i tháng giêng n y ph i ra cho kh i

t tao; n u cãi l i r i coi.u Hai b i vô bu ng không thèm nói n a. Tuy Cai tu n B i thi t thà, nh ng mà anh

ta c ng hi u t i c nào mà ng i ta i mình và l y ru ng l i, anh ta ngh d u n n n ny c ng vô ích, b i v y anh ta xá bà và m v li n. Khi v n nhà, Th T th y s c m t anh

không vui thì h i:- Thêm 5 gi n a ó mà ong c ng ch a hay sao? Thôi, bi u h xu ng gánh h t

lúa c a mình v tr n cho v a lòng h .- ong r i, mà ng i ta l y ru ng l i, không cho mình làm n a.- a, mình có thi u lúa ru ng âu mà l y ru ng l i.- ã l y ru ng l i, mà h còn i ph i d nhà mà i li n n a ch !Th T nghe nói n i gi n, ng i l ng thinh m t h i r i l m b m nói r ng:- Quân ác thi t! v y mà tr i t cho h giàu có làm chi không bi t!Cai tu n B i x u m t nói r ng:- i mình h t th y! Mình làm l m chuy n nên bây gi m i ra nông n i n y ó.- Ph i, t i tôi thi t. Mà t i h nói nh gi ng gì âu, bi u tôi nín sao c.- t câu nh n là chín câu lành. Ph n mình nghèo, n thua v i ng i ta sao n i mà

sanh s . ó, bây gi ng i ta i, mình bi t i âu mà nè?- Ôi! Thi u gì ch mà lo, c n gì ph i bái qu th nh v y.- Ch nào âu mình th ch coi? D nhà mà i d l m sao? Mà i ch khác r i

ru ng âu mà làm?- y ngu i h không trong t, không làm ru ng c a bà Cai, h ch t ói h t hay

sao? Mà bà Cai i mình hay là ai i ó?- u Hai, m Hai.- u Hai c ng i n a hay sao?- Ch sao?- Kh n n n quá! M c th bà mà quên h t nh n ngh a! Tôi mu n lên tôi xài nó m t l n

a, coi nó gi i nó làm gi ng gì tôi nó làm i.- Thôi, thôi, ng có nhi u chuy n n a, mình mu n gi t tôi a há? ã m t l n r i mà

ch a t n hay sao? Ð cho tôi ki m t tôi h i ng có i ch khác ch ng cósanh chuy n mà báo h i tôi.

- Mình s h quá, thi t t c tôi không bi t ch ng nào.- giàu, mình nghèo, không s sao c, nói nghe k không kìa!- ng h giàu mà h giúp mình ng nào ó hay sao mà s . H giàu h l y em

mình cho có con r i h b , mình gi n mình nói, h oán h l y ru ng l i, i mìnhph i d nhà mà i, giàu nh v y mà s cái gì.

- Thôi, tôi xin mình ng có nh c t i chuy n ó n a. T i mình d i mình em mìnhcho ng i ta l y thì ch u, mình trách ng i ta n i gì. . . Tôi th y t c a c u Thôn Tá



có cái n n nhà c c a th ng Thình còn b tr ng. Thôi mai tôi qua tôi h i ng dnhà v ó c t mà cho êm, r i th ng th ng ki m ru ng ng i khác m n mà làm.Nh n thua ph t cho r i công chuy n y i là h n.

Th T cùng qu ng b i xu ng nhà d i n u c m, không thèm nói n a.Sáng hôm sau, Cai tu n B i qua nhà Thôn Tá n n n h i cái n n nhà c a th ng Thình

mà . Thôn Tá khá có m y m u t h ng h a c a ông bà l i, nên làm n. Anh ta ngheCai tu n B i n n n thì th ng, nên ch u cho trên cái n n nhà c b tr ng ó.

Cai tu n B i làm ru ng mùa n y, ong lúa và tr v t v nh r i còn d c m t thiên15

i lúa, anh ta m i bán lúa y, r i m n hai ng i ph tri t nhà ng em qua c t bên ThônTá. Nhà trên d r i thì Thôn Tá cho kêu qua mà nói:

- y, em Cai tu n, vi c n y khó quá em i!- Vi c chi mà khó, c u Thôn.- Hôm tr c em h i cái n n nhà ng em c t nhà em . Qua th y em thi t thà qua

th ng, nên qua nh n l i. B a nay bà Cai kêu qua lên bà r y lung quá. Bà h i v ych mu n c ch v i bà hay sao mà bà gi n bà i em, qua l i dám ch a em trong

t. Qua nói qua không hay chuy n gì h t, qua có m t cái n n nhà b tr ng, em t iem h i nên qua cho, ch qua không dám c ch v i bà. Bà n t qua, bà nói: "M ygi i m y ch a th ng B i, r i m y bi t tay tao". Em nghe ó mà coi, chuy n bà Caigi n h n em làm sao qua có bi t âu, qua th y em qua th ng nên qua h a cái

n nhà cho em , mà bây gi bà nói nh v y thì khó cho qua quá. Em li u làm sao?- Th a c u, xin c u th ng giùm tôi, ch tôi có bi t li u làm sao bây gi .- Không ph i là qua không th ng em, n u qua không th ng thì hôm tr c em h i

qua có cho âu. Ng t vì bà Cai nói nh v y ó, h cho em t thì bà nói qua binhem, bà ghét qua r i qua làm sao mà cho yên c. Thôi, qua khuyên em ki m tkhác h i mà thì ti n h n.

- Tôi d nhà l r i, bây gi h i t ai cho k p. L i bi t h i c hay không.- Thi t ó ch ! N u qua cho em mà bà gi n bà r y qua, thì trong làng n y có ai mà

dám ch a em. Thi t là t i nghi p cho em quá! Bi t làm sao bây gi !Cai tu n B i ng i r ng r ng n c m t, không bi t li u sao cho c. Thôn Tá th y v y

thì ng lòng, nh ng vì cái quy n th nó m nh h n cái th ng nhà nghèo, b i v y anh ta ch ci châu mày, song không dám bi u Cai tu n B i "C v t qua mà , ai gi i làm gì thì

làm i", mà l i khuyên Cai tu n B i "Thôi, i ki m ch khác mà lánh thân cho xong, ch ci bà Cai không d gì âu".

Cai tu n B i v nhà t l i s y cho v và em nghe. Con L u khóc lóc nói:- Vì em mà anh Hai ch Hai b ng i ta gi n d , m ng nhi c, i xô, em ngh thi t

em mu n ch t ph c cho r i.Th T ph i ít ng d y nói r ng:- ! Chuy n gì mà ph i ch t kia! S ng mà coi h giàu cho i, s ng mà coi h

c nh v y luôn luôn hay không ch ! Không c n gì h t, ây không c thì lêntrên Bình Phú Tây mà , h gi i h theo lên ó h i c n a, tôi m i s . Mi ng

t c a th ng R ng c ng r ng, nó phía tr c, còn phía sau nó tr ng chu i b y b ,không thâu v huê l i nhi u cho l m. Mình lên ó mình h i nó r i v tr n c t nhà mà

.Cai tu n B i ng i ng m ngh m t lát r i th ra mà nói r ng:- i thì ch c nó cho r i, ng t vì v tr n mà r i ru ng âu mà làm?- y ch mình ây r i ru ng n ng âu mà làm?- Không bi t ch ng c u Hai m Hai nói v y, ch l nào l y ru ng l i thi t sao?- ng còn c u Hai m Hai n a! Ng i ta ã i r i mà c ng ch a bi t thân! Tôi

bi u mình nghe l i tôi, lên h i t th ng R ng i, ng thèm u t l ai n a h t, lên

15 100 gi



tr n r i m n th ng R ng nó m n t cho mà làm. Th làm m i cho h , ch nàoi không c mà lo kia.

- Nó là em út, mà bây gi mình nguy, mình v n ng t a v i nó coi k quá, vì v ynên tôi không mu n.

- À ! Mình s v theo quê v ng i ta chê c i, ph i không? D hôn! H giàu l nm, mà h còn chui u b mà nh bên v ó sao. Mình nghèo ai c i mà s .

Hu ng chi th ng R ng giàu có gì âu, còn mình v tr n r i mình lo làm n, chmình xin c a nó mà n hay sao mà h c i?

Cai tu n B i cùng th r i, nên c c ch ng ã ph i nghe l i v mà i lên Bình Phú Tây.Th ng Ba R ng là em c a Th T , n m nay nó c hai tám tu i, c i v t lâu mà ch a cócon. Nó có hai ch em mà thôi. Khi cha m ch t có cho nó c hai thiên lúa v i ba contrâu. Nó k nghi p c a cha mà làm hai dãy ru ng Chánh bái Tam, nh trúng mùa hai ba n mnên nó mua c m t vuông th tr ch h n n m m i sào, mà g n ngã ba t ra ch Dinh.

Cai tu n B i lên t thi t u uôi chuy n mình l i cho v ch ng Ba R ng nghe. Bang tánh ý c ng c i c ng nh ch , b i v y nghe anh r b ng i ta hi p áp thì l y làm b t

bình nên nói r ng:- b t nh n b t ngh a nh v y mà anh nh n nó c, thi t tôi t c quá. Anh v coi ai

mua nhà thì anh bán ph t i, r i lên ây v i tôi. Nhà tôi r ng, anh u r i th ngth ng mua cây lá c t mà riêng. Mi ng t tôi còn tr ng ó, anh mu n c t ch nào

ng c. Ai có gi i mu n nói ti ng gì thì lên ây nói th cho tôi nghe.Ba R ng c m anh r ch i t i n c m chi u r i m i v . Tr i ch ng v ng t i, Cai tu n

i m i v t i p Ông Canh. Khi b c vô nhà, thì th y th ng Cu ng ng i nói chuy ni Th T , còn con L u thì ng n m trên võng mà d con. Anh ta thu t l i nh ng l i c a

Ba R ng l i cho v nghe. Th T nói r ng:- ó, mình còn cãi v i tôi n a thôi h ? Có ph i th ng R ng nó c ng nói nh v y hay

không. Tôi nói v tr n mà thì ti n h n h t mà. Thôi, sáng mai mình i h i bà controng xóm, coi ai ch u mua cây lá mình bán ph t i. V tr n r i mình mua cây lákhác c t nhà m i mà , ch bây gi ch nh ng n y không d gì âu.

Cai tu n B i th ra mà áp r ng:- Bây gi bán có m y ng ti n, r i v tr n mua m i thì m c quá.- y ng c ng bán.- h không mua.- Nh h không mua thì ch t l a mà t, r i ch i không c n gì.- t âu mà u ng v y. Khéo nói b y! Thôi! mai tôi ki m h tôi bán th coi. . .

Còn mình nói hôm tháng ch p th ng Cu nó có cho m n 20 ng b c ng làm tthu c cho con L u u ng. B a nay có nó xu ng ây, thôi mình th i b c l i cho nó,ch mình i v tr n r i tr xu ng mà tr thì th t công, mà lâu em út nó phi n.

Th ng Cu ng d y nói r ng:- ó anh Hai. Tôi xu ng th m anh, ch có ph i tôi i òi ti n b c gì hay sao.- i túng em út cho m n. Bây gi bán lúa r i thì tr ch cù nh y sao cho ph i.

May quá, nh có em cho m n b c m i có thu c cho con L u u ng, b a nay nó m inh ó a.

- Tôi không hay bà Cai i anh. Tôi xu ng thình lình, tôi th y nhà trên ã d tantành, tôi h i ch Hai ch nói tôi m i hay. Lúc n y anh ng nguy, anh s b c ómà dùng. Không h i gì âu, ch ng nào anh khá r i anh s tr , bây gi tôi c ng g icho ch tôi, ch tôi có c n dùng làm vi c gì âu.

- Em nói nh v y qua r t cám n. Qua m i bán m t thiên r i lúa c 90 ng b c,qua có ti n, nên qua mu n tr d t cho r i, ng i cho kh i dính d p ch nào h t.

- Ng i ta kia, ch tôi v i anh mà anh ái ng i n i gì. Anh tr cho tôi thì tôi phi n l m.Thôi, anh c t giùm ó cho tôi, ch ng nào tôi c n dùng, tôi s lên tôi l y.

- Tr i i! Bây gi qua có s n ti n, qua tr , em không ch u l y, qua bi t làm sao?



- Tôi nói không h i gì mà, anh ng e ng i. Ch ng nào anh giàu r i anh s tr .Th T th y th ng Cu thi t tình thì ch ta c ng ti p v i nó khuyên ch ng thôi c t 20

ng b c ó giùm nó, ch ng nào nó c n dùng nó h i r i s tr .Th ng Cu không nói chuy n chi l , nh ng mà nó chà l t ch i cho n tr ng nhà vi c

canh ba r i nó m i ch u v .Qua ngày sau, Cai tu n B i i cùng xóm mà h i, song không có m t ng i nào ch u

mua nhà c a anh h t. Anh ta t i nhà nào coi ý ng i ta c ng th ng m n, nh ng ch ng h cóng i nào dám m mi ng trách bà Cai ho c v ch ng c u Hai Ngh a. Anh ta bu n th m, vthan v i v r i m n xe bò th ng th ng ch c cây lá mà em h t lên làng Bình Phú Tây.Th T d t s p nh v i m con con L u ã i tr c r i, Cai tu n B i i xe ch h t c

i sau. Cái xe chuy n chót, Cai tu n B i i theo. Khi ra kh i xóm anh ta g p th ng Cu thìnói r ng:

- Thôi, em d i n y m nh gi i.- Tôi nghe nói b a nay anh i, nên tôi xin phép ch tôi ng a anh lên tr n cho bi t

ch anh , sau có nh thì lên th m anh ch i.Cai tu n B i c m ng quá, song anh ta không nói chi h t c ngó xu ng t mà i.Th ng Cu i theo, nó c ng l ng thinh không bi t chuy n chi mà nói. Cai tu n B i i

t khúc xa r i, anh ta ng l i ngó v xóm p Ông Canh, hai hàng n c m t r ng r ng mànói: "Sanh t i ó, t nh chí l n t i ó, m m cha m c ng còn t i ó; th mà ph i th tru t b i nh v y thì thi t t ru t b m gan".

Th ng Cu nghe l i than nh v y thì xúc ng trong lòng, song nó không bi t l y ti ngchi mà khuyên gi i, nên l ng thinh m t h i r i l i nói: "Ph n mình nghèo hèn thì ph i ch u

y, ch bi t làm sao bây gi ! Anh i mà có v con em út, tôi nhà tr tr i m t mình, nghthi t bu n ch anh!"

Cai tu n B i không mu n chung ch , nên ch v Bình Phú Tây r i m n ng ilàm ph mà c t nhà li n. Trong m i b a ã th y m t c n nhà lá ba gian phía sau nhà c aBa R ng, day c a ra ru ng.

Ba R ng mu n ki m m n dùm vài dây ru ng cho anh r làm, ng t vì h i tr , ru ng chnào ng i ta c ng cho m n r i h t, nên anh ta m n không c. Anh ta s anh r bu n,

i tính nhín b t m t dây ru ng c a mình làm x a nay ó cho anh r làm. Cai tu n B ikhông mu n em út vì mình mà ph i thi t h i trong s làm n, nên anh ta không ch u, nói r ngnh l mùa r i thì i âu làm m n m t n m, ch mùa t i r i s tính.

Cai tu n B i d n d p nhà c a cho v con yên r i, m i tu t vô ch Gi ng Ông Huêki m ch m n chèo ghe lúa. Ông Ba Th là ng i chuyên ngh mua lúa xay ra g o r i chlên Ch L n mà bán. Nhà ông có hai ghe cui ch lúa g o. Vì Cai tu n B i ã i ghe cholái Gi a, b i v y tài công c a Ba Th bi t m t, nên anh ta vô xin i ghe thì ng i ta

n li n.Cai tu n B i i ghe lãnh ti n t ng chuy n, ch không ph i lãnh tháng. M i chuy n

ch ng b n b a, lãnh c m t ng hai c c. Chuy n nào c ng v y, h ghe v t i lãnh ti n r ithì tu t v Bình Phú Tây mà th m nhà và a ti n cho v .

Anh ta i c b n n m chuy n r i. Có m t l n n , l i gi a tháng ba, ghe g o lên t ixóm c i m i ba gi chi u, ch ghe i ch u giá xong r i, song tào kh u16 bi u sáng b a sau

i cân g o. Bu i chi u y b n không, nên n c m r i Cai tu n B i m i i v i hai ng in qua Ch L n ch i.

Qua c u Chà Và r i d t nhau l i coi xe l a. Nhà quê ra ch th y cái gì c ng ngó h tth y, ngó xe kéo, ngó xe mui, ngó ch t gánh hàng, ngó th . Coi xe l a ã r i, ba ng i

i i l n lên ng Qu ng T ng Cái.Lúc y trong Nam ch a có xe h i nhi u nh bây gi , mà có cái nào thì ch ch y Sài

Gòn-Ch L n ch d i m y t nh không có ng, nên không ch y c. Cai tu n B i v i

16 ng kh o, qu n lý



hai ng i b n kia thu nay ch a th y xe h i làm sao, mà c ng ch a ai nghe nói t i v t y. Bang i i trên ng Qu ng T ng Cái, thình lình th y cái xe h i u d a l , trên có ng i trai

ng hút thu c. Ba ng i ch a bi t xe gì mà hình dáng coi k c c quá nên xúm l i ngchung quanh mà coi, r i cãi l y v i nhau, ng i thì nói ch ng mu n ch y thì ng i ta s b t

ng a vô, k l i nói có l ng i ta ch y b ng máy, ch có ch nào âu b t ng a cho c.Ba ng i tr m tr cãi c v i nhau m t h i r i Cai tu n B i b c l i h i ng i trên xe r ng:

- Chú nè, không bi t xe gì mà k c c v y chú h ? Làm sao mà ch y?Ng i ng i trên xe day l i ngó trân trân, r i m c a xe h i leo xu ng v a nói r ng:- a! Anh Hai! Anh i âu trên n y?Cai tu n B i ch ng h ng ng nhìn ng i y r i c ng nói:- a! Cam! Cha ch ! M y n m nay m y làm gi ng gì âu? Mà bi t t m bi t tích v y

?Thi t ng i n y là Ba Cam, em ru t c a Cai tu n B i. Ba Cam m c b tây kaki,

u i k t en, chân i giày cao su tr ng. Anh ta l y k t c m trong tay c i ng n ngh n màáp:

- y n m nay tôi trên n y ch âu. Tôi m bánh17 xe h i cho ông th y ki n Tô Lêngoài Sài Gòn. Anh i âu lên trên n y?

- , tao i ghe g o.- Ghe g o c a ai?- a Ba Th trong ch Gi ng.- Anh chèo ghe m n hay sao? Sao anh không làm ru ng n a?- Ôi! Thôi, ng có h i. Ru ng âu mà làm! Bà Cai b gi n tao, b l y ru ng l i r i

còn i không cho trong t. Tao gi nhà v trên Bình Phú Tây t hôm thánggiêng t i nay.

- Anh v theo bên ch Hai ph i không?- , tao c t nhà ch nhà th ng Ba R ng.- Ngang ngã ba ra ch Dinh ó ph i không?- Ph i a.- m nay anh c m y a con v y anh Hai?- m a.- hôn! H i tôi tr n i thì anh có m t a, v i ch Hai ng có ch a, mà bây gi

anh t i n m a l n. Còn con L u n m nay ch c nó l n i, anh g nó l y ch ng haych a?

Cai tu n B i nghe h i t i câu ó thì ú không bi t sao mà tr l i, nên nói b ng m tti ng “ch a” nh nh , r i day l i ngó hai ng i b n i theo ó mà nói r ng:

- Th ng n y em ru t tôi.Ba Cam thò trong túi móc ra m t gói thu c lá, r i a cho m i ng i m t u và h i

ng:- Anh n m nay khá không anh Hai?- Khá gi ng gì! Ph i khá thì tao kh i i ghe. Mùa r i d c m t thiên m y lúa, k b

i nhà d i c a t n hao lung quá, còn khá gi ng gì c. M y n m nay m y i v ymà có ki m v con gì hay ch a?

- Ch a. Tôi không thèm c i v . Có v có con c c l m. m t mình làm có nhi u nnhi u, có ít n ít cho s ng thân.

- Sao m y l t lên trên n y v y, tao c t ng âu m y còn d i Gò Công ch .- i tôi m i i thì tôi xu ng Gò Công. Tôi c ch ng m t tháng r i tôi tu t lên

Ch L n. Ban u tôi gi ng a cho h . Sau tôi nghe ông th y ki n, là ông ch tôilàm bây gi ó, ng nuôi ng a ua ng c n m n m t a s n sóc ng a. Tôi xin ,

17 m bánh lái xe. Tay bánh tròn gi ng nh bánh xe.



i n m ngoái ng mu n s m xe h i, ng cho tôi xu ng hãng xe c m bánh. Tôi h cba tháng thành thu c r i, ng m i mua xe ng tôi i cho ng.

- Té ra cái n y kêu là xe h i hay sao?- Ph i. Xe h i.- t nh n d hôn! Không có ng a, không có gì h t, r i làm sao mà ch y c?- Có máy ch . Cái u máy nè.Ba Cam v a nói v a m ca-bô18 lên ng bày dàn máy cho anh coi. Cai tu n B i

ngo c hai ng i kia l i mà nói r ng:- ó th y ch a? H i nãy tôi nói có máy mà hai ng i c cãi hoài. . . a!Mà c ng k

ch ! Máy phía sau nó y xe ch y m i ph i, ch tr c u r i làm sao há?- Ba Cam c i mà nói:- âu ch y l i không c, n thua t i p-la-cam19, v i íp-r n-xên20, làm cho rút

y bánh ph i l n, ch ph i là y âu.- âu m y c t ngh a tao nghe th coi.- Anh không th o máy móc, c t ngh a anh hi u sao n i.- y, m y nói tao nghe th coi.- ây nè, h mình quay m t cái thì n khí trong ma-nhê-tô21 ây ó x t qua bu-ri22.

u x ng bên n y phà qua, g p n khí nó n , làm cho b n bít-tông23 trong ph itr i lên s t xu ng. H mình p ga cho x ng nhi u thì xe ch y mau còn mình thôi

p, thì t t máy. M y anh hi u ch a?- Hi u, hi u r i, mà u không bi t t i làm sao cái máy phía tr c mà cái xe ch y

c.- Tr i i, v y mà anh nói bi t ch . Thôi ch cho anh coi ch i m t chút v y thôi. Vi c

máy móc khó l m, anh hi u không n i âu. Anh lên ây r i ch ng nào v ? Tôimu n d t anh ra ngoài ch tôi quá.

- Thôi, khi khác. Tao i ch i m t lát r i xu ng ghe ngh ng sáng mai c t g o lêncho s m. T i tao ph i canh ghe v i ng i ta, b i ch i sao c. H mai c t g olên r i thì lui ghe li n.

Ba Cam b cái ca-bô xu ng mà gài l i. Lúc y có m t ng i Tây và m t ng i kháchtrú24 trong ti m b c ra. Ba Cam nói: „Ông ch tôi ra kìa”. B i v i hai ng i kia l t tdang ra. Ba Cam móc túi l y hai ng b c mà a cho B i và nói r ng: “Thôi anh v m nhgi i anh Hai. ây, anh l y vài ng b c ây mà mua bánh em v cho s p nh . Không bi tch ng ít ngày n a tôi xin phép v th m. Anh nói giùm tôi g i l i th m ch Hai và con L unh nha anh”.

Ông th y ki n n m cánh c a mu n b c lên xe, k ng th y Ba Cam nói l ng líu v ii thì ng ng ng l i ng ngó r i ng nói ti ng tây gi ng gì ó v i Ba Cam không bi t. Ba

Cam c ng nói ti ng tây v i ng, r i ng ngó B i ng c i và lên xe mà ng i v i ng ikhách trú. Ba Cam quay vài cái, máy kêu r r , r i cái xe rút ch y, bóp kèn nghe te te, ng i

i ng bèn v t ra hai bên l tránh. Cai tu n B i v i hai ng i trân trân ngó s ng, coi bnh ng i trên cung tr ng r t xu ng.

Cai tu n B i i chuy n ghe ó v thu t chuy n g p Ba Cam cho v nghe và khoe mìnhc th y chi c xe h i là m t th xe l lùng thu nay mi t Nam ch a có, Th T h i:

- Mình g p nó mà mình có h i th m coi n m nay nó làm n có khá hay không?

18 (capôt), n p h m máy xe h i19 (arbre à câme), tr c “tim”, tr c i van.20 (boîte différentielle), h p s sai bi t,v a dùng truy n l c t máy sang bánh xe, v a bù tr s sai bi t chi udài gi a hai bánh xe trái và ph i.21 (magnéto), phát n dùng nam châm c a xe h i th i x a.22 (bougie), tiêm, ngòi: b ph n ch m l a.23 (piston), b ph n y trong máy xe h i24 ng i Tàu Vi t Nam



- Cha ch ! Tôi quên h i. G p nhau m c nói chuy n n y chuy n kia l ng x ng, ai nhcho h t c. Mà coi b nó khá l m. Có i giày, b n Tây, coi t t l m. Nó nóiti ng Tây c ng sõi n a.

- Chà! Bi t nói ti ng Tây n a?- Nó trâm v i ông th y Ki n nghe khoái quá. Nó nói b a nào nó v th m. Không bi t

nó nói thi t hay nói dóc.- Tr i i! Nó t ng mình còn d i p Ông Canh, nó v ó r i bi t âu mà ki m.- Tôi có nói mà. Tôi có ch ch mình . Nó nói bi t. Bây gi nó h n hòi l m, ch

không ph i nh h i nó còn nh v y âu. nó v ây r i mình coi. . . Nó có h ith m con L u n a. Nó h i tôi v y ch g con L u l y ch ng hay ch a, tôi ng n ngkhông bi t sao mà nói.

Con L u lúc n y ã thi t m nh, da m t ng , gò má vun vun, ch không ph i mét métnh h i sanh v y n a. Nó nghe anh Hai nó nói anh ba nó h i th m nó có ch ng hay ch a, thìnó bu n t i ph n nó, nên nó h i r ng:

- Anh có thu t chuy n nhà cho anh Ba nghe hay không?- Không. G p nó có m t chút mà nói gi ng gì c. ã v y l i m c có hai ng i b n

i ch i v i tao h ng bên ó, làm sao mà nói.- i tôi còn nh nh th ng tôi lung l m. N u nh v nh th y tôi có con kh i nh

y tôi ch t. Anh th y b nh còn hung h ng, ham gây g nh h i tr c hay khônganh Hai.

- Không mà. Bây gi nó t ch nh n nói êm , d th ng l m mà.- u v y thì b x mà i c ng có ch h u ích ch !- Ích gi ng gì. d i n y nó , lên tr n nó c ng v y ch gì ó mà h u ích.- Mà lên tr n nh sung s ng h n.- Ph i. tr n coi b nó sung s ng h n d i n y, mà xét cho k thì c ng là

t.Con L u c i r i b ng con i d ng , không cãi n a.

** *



Ch ng m t

V

t bu i chi u, n c m r i, Th T th y tr i thanh b ch m i em n m a con, ang a d t, i ra l mà ch i m con con L u nhà coi nhà. Ch ta ng ng i mé l mà

ngó mông, th y m t chi c xe hai bánh d i Gò Công b ng ch y lên, trên xe có m t ng in tr ng ng i v i th ng ánh xe. Ch ng xe ch y g n t i ch ta coi rõ m i bi t ng i m c tr ng ó là Tây. Ch ta l t t kéo s p nh leo lên l . Lúc y xe ch y t i, ng i ng i trên

xe la l n r ng:- Ch Hai. Ng ng l i, ng ng l i. Nhà âu ch Hai?Th T ch ng h ng nhìn l i k càng m i bi t ng i y là Ba Cam. Ch ta m ng quýnh

a mu n kêu tên t c mà x ng hô nh h i tr c, r i s c nh l i ch ng nói Ba Cam bây gin hòi l m, l i th y cách n m c h n hòi, nên tr gi ng mà la r ng:

- a! Chú Ba! Nhà tôi ây nè. Chú m i v ph i không?Ba Cam nh y xu ng xe, ch em m ng r l ng líu m t h i r Ba Cam tr ti n xe, ôm gói

mà i vô nhà. i t i c a, Ba R ng, Th T kêu em ru t mà cho hay có em ch ng v . Bang ch y ra chào m ng r i d t nhau i xu ng h t nhà Cai tu n B i.

Con L u ng lui hui trong nhà, nghe ti ng nói ch n r n l t t b ng con b c ra, ngóth y Ba Cam thì m ng h n th n nên la lên hai ti ng “anh Ba” r i ng ch n ng n, hai hàng

c m t ch y ròng ròng. Ba Cam th y L u b ng con, mà t ng là con c a B i nên không ý mà h i. Anh ta b c vô nhà, không th y B i bèn h i r ng:

- Anh Hai i âu?Th T áp ngay:- i ghe m y tháng nay, có nhà âu.- Tháng n y mà nh còn i ghe hay sao? V y mà tôi t ng nh có nhà nên tôi xin

phép v ch i.- Ghe lui hôm kia. Mai m t thì v a. Chú xin phép v ch i m y b a?- Ông ch tôi i C p h ng gió. ng i tàu, xe nhà nên tôi xin phép v ch i.- c mà. N u chú ch i lâu thì ch c là cha b y tr v k p. D quá! Chú i n m

m hay sáu n m m i v a.- Sáu n m.- ! H i ó chú i tôi m i có mình con Sen ph i không?- Ph i. Con Sen n m nay c bao l n âu? Ch kêu h t m y cháu ra ây cho tôi coi

th .Th T li n kêu con Sen, th ng Chà, con N , th ng Mùi ra ng s p hàng, còn th ng

Thân thì ch b ng trên cánh tay. Ba Cam b c l i v u Sen mà nói r ng:- Con Sen ây ph i không? N m nay nó tr ng n. H i tôi tr n thì nó m i bi t i l m

m.Anh ta thò tay vô túi móc b c c c ra mà phát cho m i a m t c c. Con Sen, th ng Chà,

con Mùi c xoè bàn tay ra mà l y, duy con N nó th y l nó s , nên ng nép bên mình mnó, nó th t tay hoài. Th ng Thân c ng s , nên nó ôm ch t l y m nó mà day m t ch khác.

Ba Cam c i và h i:- Ch có n m a ây còn con L u b ng con ai kia n a?Con L u cúi m t xu ng. Th T r c mà áp r ng:- Con c a nó ch con ai.- ! Nó có con r i hay sao? V y mà hôm tr c anh Hai nói ch a có ch ng?- Ch ng nó là ch ng ng ng, ch ch ng gì.- Sao v y?- i, chuy n dài l m, th ng th ng r i tôi k v n t t cho chú nghe. tr n v t i

i n y ch c là chú ói b ng, tôi n u c m cho chú n.



- ng, ch Hai. Tôi n r i. Tàu v t i Gò Công tôi ói, tôi ghé ti m Cao L u ních25

no r i m i m n xe v ây. Tôi có mua hai gói bánh ây n a, tôi l y cho m ycháu n.

- y n m nay chú i lên tr n làm n, v y mà khá không chú Ba?- ng không khá gì. Tôi làm thì có ti n nhi u. Mà t Sài Gòn là ch n xài, nên

làm ra bao nhiêu c ng tu t l h t.- Nghe anh Hai nói chú coi máy th xe gì ó l lùng l m, ph i không?- Ph i, tôi làm s p ph xe h i.- À, xe h i. Tôi thu nay ch a th y xe ó. Chú coi máy r i chú n ti n làm sao?- Ch tôi cho tôi m t tháng b n ch c.- n ch c gì?- n ch c ng ch b n ch c gì.- hôn! Chú làm m t tháng b ng ng i d i n y làm m t n m l n sao!- Ông th y Ki n ch tôi ó t t l m. Áo qu n, giày nón ng mua cho tôi h t th y.

ng h a u n m Tây ng cho tôi n l ng thêm m i tháng n m ng. Tôi xin phép nhà ây ng cho tôi 20 ch c b c.

Th T nghe nói thì tr m t nhìn, la lên r ng:- Tr i i! Chú s ng quá ch ng. i ra mà c nh v y thì òi gi ng gì n a. V y mà

hôm tr c ây cha s p nh nó khinh khi chú ch .Ba Cam c i mà v i h i:- nh khinh khi cái gì?- Hôm tr c nh v thu t chuy n g p chú. nh nói chú coi xe h i, n m c coi t t .

Con L u nó m ng, nó nói chú b x mà i, may c sung s ng nh v y, thì i cóích h n là nhà. Cha s p nh nó r y, h i có ích gì âu, d i n y chú c ng ch gi i gì.

- i! Anh ó h i nào mà nói v i nh. N m t i c l c c x Gò Công, mà r i chêthiên h h t th y. H nghe nói ai h n nh thì nh ghét, r i ki m chuy n h i ng i ta.

nh gi i có cái tài ó hoài, n n m nay mà ch a ch u b ch .Th T v i Ba R ng c i r i b nói qua chuy n khác. M c nói chuy n r n ràng, tr i t i

mà không hay. Con L u t èn em trên gh , còn Ba Cam thì thay tây ra, r i b n qu nlãnh en, áo bà ba tr ng n m ngh . S p nh a khóc a la om sòm làm con L u ph i ph

i ch dâu mà d chúng nó ng m i êm c.Ba Cam n m ch i v i Ba R ng trên ván, ch ng th y Th T r nh r i b c ra n tr u,

anh ta m i h i:- i chi u ch nói chuy n ch ng con L u sao ó, âu ch nói coi th coi, ch Hai.Th T ng i d a góc ván r i thì th m k l i u uôi câu chuy n c u Hai Ngh a th

ch n hi p d a l y con L u làm sao, ch ng con L u cho c u hay, c u nói làm sao, conu au xin ti n c u, c u n t n làm sao, gi n nói v i m , m ghen làm sao, bà Cai s x u

nên bi u làng b t làm sao, ch ng óng lúa ru ng r i v ch ng c u Hai xua i làm sao, quai t Thôn Tá mà , Bà Cai r y Thôn Tá làm sao, ch ta thu t rõ ràng không sót m t m y

nào h t.Ba Cam nghe r i châu mày h i:- Quân n m i r nh v y ó, mà anh Hai không dám nói ti ng gì h t hay sao?- Tr i i! B chú t ng âu d l m hay sao? Tôi nóng gi n tôi làm cho nó mang ti ng

t chút thôi mà nó làm d quá. Tôi t ng âu nó làm tôi tù r i ch . Cha s p nhy g n sói trán mà nó c ng không ch u tha. May nh H ng Qu n n n n xin dùm,

nên nó tha gi i Toà, mà nó b t óng tr ng tôi h t b y b a.- Tôi nghe nói sao tôi gi n quá, tôi ph i tr ng tr nó m i c.Ba R ng xen vô nói:

25 n



- Tôi không hay vi c gì h t. Ch ng bà Cai i ph i d nhà i, nh lên thu t chuy ncho tôi nghe, thì tôi n i xung. Giàu có r i h th , h hi p áp ng i ta quá. Hmình c thì mình ng i tù, túng th ph i ch u thua. Mà nín thì nó t c mu n ch t. Khá,

a rày v trên n y , thì t i nó không dám ki m chuy n gì n a. Ch ph i mà anh i, ch c nó h i anh r i.

Ba Cam tr n m t nói:- i sao c! Nó giàu sang thây k nó ch . Anh Hai tôi nh nh n, ch tôi nh n

không c r i.Th T nói r ng:- Chuy n n y tôi hi u h t. C u Hai Ngh a th ng con L u ch không ph i không.

Ng t vì m Hai ghen, m r y quá, nên c u Hai không dám nhìn con. Bà Cai s dâucon r y rà x u h nên bà l y ru ng l i r i i v ch ng tôi i cho bi t tích. Chuy n

y ó, ch không có chi l .Ba R ng nói:

- u s v thì ai bi u làm nh v y mà chi?Ba Cam ng i suy ngh m t h i r i nói r ng:- Th ng Ngh a n y, tôi ph i d y nó m t bài h c i m i c. Ch nói b a nào anh

Hai v , ch Hai?- Ch c là chi u m t v t i.- nh v tôi c nh coi. nh lôi thôi quá! i mình hi n quá, h khinh mình ch .- Cha s p nh nó thi t thà l m. Ch u x a tôi nói ch i; tôi nói tôi bi u con L u b ng

con lên níu c u Ngh a coi c u làm sao. Cha s p nh r y la tôi d quá.Ba Cam n m v t tay qua trán, m t nh m lim dim. Ba R ng th y canh ã khuya r i nên

i v mà ng . Sáng b a sau, Th T giao s p nh nhà cho con L u coi ng ch ta i chGi ng Ông Huê, tr c là mua cá th t ãi khách, sau n a ghé nh n cho ch ng hay, ng hghe v t i b n thì xin phép v nhà li n.

Ba Cam i ng m i m t nên ng tr a m t chút. Ch ng anh ta th c d y, th y con L ung x ng v i s p nh , anh ta ng i ngó ra m t h i r i kêu mà nói:

- u, âu m y b ng con m y l i ây coi. Con trai hay con gái ó? c m y tháng?Con L u th ng th ng b ng con i l i ch Ba Cam ng i, v a i v a nói nh nh :- Con trai, b a nay g n sáu tháng.Ba Cam r u th ng nh r i n m chân nó mà nói r ng:- Th ng nh s s a n. t tên gì?- Th ng Hai.Ba Cam châu mày l ng thinh m t h i r i nói:- Thôi con m y thì m y nuôi, c n gì ph i c u ai. M y nuôi nó, không bi t ch ng

ngày sau m y nh nó c. H i hôm tao nghe ch Hai nói chuy n thi t tao bu n quá.Trong ba anh em, có mình m y là gái, nên tao th ng m y lung l m. Ngày tao b cch n ra i, tao t ng anh Hai nhà nuôi m y khôn l n r i ki m ng i thi t thà mà

nh ôi b n cho m y. Tao không dè nh m y tàn t nh v y. Thi t tao phi n nhquá, ã bi t h giàu h có danh giá, mình nghèo mình c ng có danh giá v y ch .

t danh giá r i ai coi mình ra gì n a âu. M t êm h i hôm tao t c quá ng khôngc. Tao ch c ph i mà tao nhà h i ó, thì th ng làm m t danh giá m y ó nó

không kh i tay tao. . .Ba Cam nói t i ó thì a n c m t, m t l i l s c gi n d . Con L u ng cúi m t khóc

c n không nói m t ti ng gì h t. Cách m t h i lâu, Ba Cam th dài và h i m t cách r t d ung t:

- Em còn th ng th ng ó n a không?- Em có th ng h i nào âu mà anh h i còn hay h t.- u em không th ng mà sao có con?- Nó quy n th h m hi p em, ch Hai v i anh Hai còn s , em làm sao mà dám nói.



- Em bi t nó th ng em hay không?- Quân ó mà th ng ai.- Không bi t ch ng nó th ng em thi t ch , mà m c v nó r y rà, nó s nên nó không

dám g n em n a.- Không có âu. D u mà nó không có v i n a, nó l i em em v làm v hay sao?

Em bi t nó ch i qua ng, ch không tình ngh a chi h t. Em bi t trong làng cónhi u con gái c ng b nó hãm hi p nh em v y. May cho m y a kia không cóch a nên thiên h không hay.

- Nói v y nó là con qu , tr i sanh ra ng phá danh giá con gái hay sao?- y a.- ! kh n n n quá! Qua ph i tr nó m i c.- Thôi anh Ba. Anh gi n nó mà làm gì. Nó làm qu y thì có tr i t h i nó, mình thù

oán thì mang t i thêm có ích gì. T i ph n em vô duyên b c ph c thì em ành ch u,em phi n em, ch em không dám trách ai h t. N m êm em c vái tr i ph t phù hcho th ng Hai m nh gi i, khi n cho nó th ng yêu thân em, ng ch ng nó khôn l nnó làm mà nuôi em là r i, em không mong c vi c chi khác.

- i hôm ch Hai nói em em au, ti n âu em u ng thu c nên m nh ó?- Lúc ó anh Hai túng quá. Ông th y Ho ng bi u a 20 m i ng b c ng ng làm

t t thu c cho em u ng. Anh Hai không có ti n, may nh có anh Cu nh chon ti n nên em m i có thu c mà u ng.

- Anh Cu nào?- n c a ông C Tri trên xóm trên y.- Ng i ta cho mình m n r i ti n âu em tr . Em tr hay ch a?- Ch a, hôm d n nhà v trên n y, anh Hai mu n tr , mà anh Cu không ch u l y, nên

còn thi u ó.- Thôi qua cho ti n ng tr cho ng i ta.Ba Cam t i nhà Cai tu n B i hai ngày, khi thì qua nhà Ba R ng nói chuy n ch i, khi

thì tr ng gi n v i s p cháu, coi b thì là vui m ng mà cái vui m ng y, có xen cái bu n r u,nên s c m t không c t i t n nh h i m i v v y.

n êm th ba, Cai tu n B i m i v , anh em g p nhau m ng m ng r r h i vi cy, nh c vi c n , ti ng nói nghe không d t. Ba R ng c ng hi p l i ó n a ng àm o

ch i. n khuya anh ta kêu v b t con gà mái ôm qua r i ph v i Th T và con L u làm gàu cháo n v i nhau.

Trong lúc n cháo, Ba Cam gi chuy n con L u ra mà trách anh nhà sao không bi tgi danh giá cho em, ng i ta hãm hi p em, sao không bi t gi n l i còn i qu l y ng i ta.

ch ng Ba R ng v i Th T u cho l i Cam trách ó là ph i, b i v y Cai tu n B i b i r inói p úng:

- Mình ng. . . h. . . èo thì ph i nh n ng i ta ch bi t làm sao. N m tr c tao th yth ng Cu thi t thà m m m ng tao th ng, tao mu n g con L u cho nó. Ng t vì nónói nó còn m c n , nó ch a dám c i v . K tao i ghe, nhà c u Hai c u làm nh

y, tao có hay gì âu. Ch ng tao hay thì b ng ã thè lè r i. Tao ngh làm d thìchúng l y ru ng l i r i c t tay còn gì. Chuy n ã l r i, thôi thì chèo xuôi cho nómát mái. Ai dè ch Hai m y nó l n x n nên m i sanh chuy n tùm lum ó ch .

Ba Cam c i g n và áp:- Ng i ta làm nh c mình n th , mà anh nói nghe êm ru. Thi t tôi t c l mAnh ta móc bóp l y ra 40 ng b c mà a cho Cai tu n B i và nói r ng:- ây, 40 ng b c ây. Anh c m l y 20 ng tr ti n con L u u ng thu c, còn l i 20

thì tôi cho con L u 10 ng, s p nh c a anh 10 ng ng nó s m qu n áo nó b n.Anh ta day qua nói v i con L u– Em L u, anh Hai d l m, nh không dám binh v c em. Tuy v y mà em ng lo. T

nay tr i có qua. Qua th có m t èn làm ch ng qua s b o v thân em n cùng,



qua quy t cách tìm cách r a nh c cho em, r i qua v tr n qua li u th em em lênSài Gòn v i qua.

Th T , con L u v i v ch ng Ba R ng nghe m y l i c ng c i và nh n o y th y um ng. Cai tu n B i bi t mình không tr n o làm anh, nên ng i nín thinh, không nói chit. Qua ngày sau, Ba Cam th c d y s m, thay tây, r i nói v i B i r ng mình i ch

Gi ng ch i, không bi t ch ng chi u m i v . Ch ng i qua c a Ba R ng. R ng kêu h i i âu.Cam b c vô h i r ng:

- Tôi i xu ng nhà bà Cai Hi u ki m th ng Ngh a, ng xài cho nó bi t ch ng. Tôigi u anh Hai tôi. V y anh ng có cho nh hay nhé.

- Có nó nhà âu mà i. Tôi m i th y nó c i ng a ch y trên l dây thép ây. Nó ivô ch Gi ng ch c?

- Nó c i ng a gì?- Ng a kim. i âu c ng th y c i con ng a ó hoài.- n áo gì?- i nãy tôi th y b n qu n tr ng, áo dài en, i nón lông en.Ba Cam ng ng m ngh m t h i r i nói:- tôi i theo vô ch Gi ng tôi ki m nó.

ng c n không cho i, nói vô ó r i bi t nó nhà nào mà ki m, chi b ng nhà ch it chút i tr a tr a r i ra ng i d a l ón thì ch c g p nó v . Cam nghe l i h u lý, bèn

vô nhà R ng ng i ch i n g n chín gi m i t gi mà i.

*



Ch ng m t

VI

Khi Ba Cam ra g n t i l dây thép thì th y phía ch Gi ng có m t ng i b n qu n tr ngáo en, i nón en, c i ng a kim ch y ra. Anh ta ch c là c u Hai Ngh a, cho nên ng ch nng n gi a l mà ch . Lúc y là lúc thiên h i ch v , nên t p n m ng i, t p ba ng i gánhgánh i xay x y trên l . Còn d i ru ng thì phía tay m t ng i ta nh m nói chuy n omsòm, phía tay trái m t ng i ng ánh tr c d n t c y thá ví26 inh i.

Con ng a kim ch y g n t i. Ba Cam ng gi a l gi ng tay mà c n ng. Ng ing i trên l ng ng a không bi t có vi c chi, l i th y ng i c n ng b n tây, nên l t tgò ng a ng l i. Ba Cam nói:

- u Hai, c u m nh gi i c u Hai?Anh ta v a nói v a x c l i n m dây c ng. C u Hai Ngh a không bi t là ai nên ch ng

ng, ngó Ba Cam trân trân. Ba Cam c i và h i:- u quên tôi hay sao? M i c u xu ng ng a cho tôi nói chuy n m t chút.- Chú là ai?- u quên tôi thi t, hay là c u làm b ?- Tôi quên thi t ch .- u leo xu ng r i tôi s nói.

u Hai Ngh a leo xu ng ng a mà coi b ái ng i l m. Ch ng c u ng xu ng t r i,Ba Cam m i nói r ng:

- Tôi i lâu quá nên c u quên c ng ph i. R t i mà ng i ta m i n n m v i c u ómà c u còn quên thay, hu ng chi tôi i h n sáu n m, c u nh sao c.

- Chú nói nh ng gì v y? Tôi quên thì tôi nói tôi quên ch . Chú âu chú nói tôi m ibi t ch .

- Tôi là th ng Cam. . . em Cai tu n B i. . . anh Ba c a con L u ây, c u nh ch a?u Hai Ngh a nghe m y l i y thì bi n s c, c u ng ng n ng m t chút r i c u h i

ng:- Chú ón tôi nói chuy n gì v y?- Tôi mu n nói chuy n gì v y thì c u hi u tr c r i mà? C u h i chi v y?- Thi t ch . Tôi có hi u chuy n gì âu.- Tôi mu n m i c u ghé nhà anh Hai tôi kia, ng tôi nói chuy n riêng m t chút.- Chú mu n nói chuy n gì thì i xu ng nhà tôi mà nói, ch tr a r i, tôi ph i v có vi c

p, ghé sao ti n.- Chuy n tôi mu n nói v i c u ây, ph i nói tr c m t con L u m i c, vì v y nên

tôi m i m i c u ghé.- Không c. Ghé âu v y cho c. Thôi chú tôi v .- Khoan! V sao c.

u Hai mu n lên ng a, Ba Cam m t tay n m dây c ng, m t tay n m c u. C u bèn nóing:

- Chú mu n nói vi c gì, thôi thì chú nói ph t i, ng tôi còn v ch .- Vi c n y mà tôi nói gi a ng sá, coi c ng k .- Có h i gì âu?- u mu n nh v y c ng t m c. . . Hai anh em tôi nghèo may có c m t chút

em gái nên th ng nó lung l m. Anh em tôi c ng bi t xét b n ph n, nên có dám trèoleo bao gi , vì c u th y con L u c u th ng, c u quên i cái ph n hèn h c a nó,thi t anh em tôi cám n c u l m. B i v y tôi xa ch ng nói làm chi, anh Hai ch Hai

26 thá, ví: ti ng dùng u khi n trâu trong lúc cày b a. Thá có ngh a i ra h ng ngoài c a m nh t, ví ing bên trong.



tôi nhà, th y c u t i lui v i con L u, hay c u chi u c n nó, thì không dám nóichi h t, c u n n m v i nó có m t a con r i. V y tôi xin c u hãy x ngh a chovuông tròn, c u tính dùm coi ph i làm sao, ch c u nh v y con L u mang ti ng

u còn th ng nh không có cha, ngh c ng t i nghi p cho nó quá!u Hai Ngh a b i r i, không bi t tr l i th nào cho xuôi. C u ng ng m ngh m t h i

i nói:- Chú n y nói nghe l quá. . . tôi âu bi t chuy n y?- ! C u l y em tôi có ch a, r i bây gi c u nói nh v y nghe sao c.- Tôi l y em chú h i nào? Chú có b t c hay không mà chú dám t u ra nh

y?- ng, c u không nên nói nh v y. C u ph i xét trong l ng tâm c a c u. C u là con

nhà sang tr ng, c u vì tình d c mà làm cho m t a con gái ph i m t trinh th t ti t,u không n n n chút nào hay sao? Mà thôi, ví d u c u không mu n tr ng danh giát a con gái hèn h , c u vui ch i th a lòng r i c u b nó c ng nh qu ng cái tàn

thu c i n a, còn a con nh kia là máu th t c a c u, c u c ng không bi t th nga sao? ng, tôi khuyên c u ch nói nh v y. Ph i, c u l y em tôi, thi t tôi không

có b ng c gì h t. Tôi m c i làm n xa x , tôi có nhà âu mà b t c u c. AnhHai tôi nhà mà nh thi t thà quá, nh s cái quy n th c a c u, nên bây gi c u

i nói nh v y, ch n u tôi nhà thì khó cho c u nói phách c, mà tôi e s c ukhông còn h n mà nói phách. C u ph i tính làm sao, ch ng có ch i nh v y, b y

m.- Tính gi ng gì?- u là ng i sang tr ng, c u khôn ngoan h n tôi, c u tính th nào cho ph i là thôi,

sao c u tr l i c u h i tôi?- Chú mu n tôi cho em chú ti n ph i không?- Không có ph i nh v y âu c u! C u quen cái thói nhà giàu, h làm vi c chi b y thì

qu ng ti n b c ra mà trám mi ng thiên h , nên c u t ng ai c ng ham ng ti n c au h t hay sao? C u t ng nh v y thì c u l m l m. Anh em tôi nghèo, nh ng mà

anh em tôi ham nh n ngh a, tr ng danh giá, ch không ph i mê ng ti n d dáynh h v y âu.

- Ch chú mu n gì bây gi ?- Tôi mu n c u li u r a nh c cho em tôi và làm cho th ng con nó có cha nh thiên h

ch không mu n chuy n chi h t.- Tôi có làm nh c em chú âu mà bây gi chú b t n tôi, chú nói k quá!- Thi t bây gi c u ch i, c u nói c u không có l y nó có con ó hay sao?- Nó l y thiên h cho có con r i bây gi chú bi u tôi ch u, ch u âu mà k v y nà.- Ngh a! Nãy gi tao l y l i ph i tao nói cho m y nghe. M y ã không bi t n n n v

cái t i c a m y mà m y l i còn ki m chuy n mà nói nh c thêm cho em tao n a. Nóy thiên h là ai âu m y k cho tao nghe th coi. M y thi t là a kh n n n, ã

không có l ng tâm mà c ng không bi t nh n ngh a chi h t. Tao ph i tr m y m tn ng m y ch a thói phá h danh giá c a con nhà nghèo. . .

Ba Cam v a nói d t l i li n rút con dao trong l ng ra r i h t r t cái nón lông và chémtrên m t c u Hai Ngh a hai dao, á thêm m t á, c u té nhào xu ng ru ng.

u Hai Ngh a la làng chói lói. . . M y ng i nh m v i ng i ánh tr c, th y hai àngnói chuy n dan ca nãy gi , không ý n, ch ng nghe la làng m i áp nhau l i. Ba R ng ng itr c c a rình coi th y Ba Cam ánh c u Hai Ngh a thì kinh hãi kêu Cai tu n B i r i anh em

t nhau cùng ch y ra.y ng i ch y t i, ng i thì ôm Ba Cam gi t dao, ng i thì c u Hai Ngh a mà em

lên l . Ba Cam th y ng i ta s mình chém c u Hai Ngh a n a nên lo phòng, thì anh taa con dao v a c i v a nói:



- Tôi có thèm gi t th ng n y âu mà m y ng i s . Tôi mu n ghi trên m t nó vài cáith o cho thiên h h ngó th y thì nh nó là a chuyên i phá danh giá c a con nhànghèo. N u tôi mu n gi t nó thì nó ch t nãy gi r i, m y ng i ti p c u sao cho k p.

u Hai Ngh a b m t v t trên trán ch y xéo qua mí con m t bên t , lác h t phân n achân mày và m t v t t i ch gò má bên h u làm chè h m t ng t mép tai xu ng t imi ng. C u ng có hai ng i v n hai bên, mà c u v n rung l p c p, qu n áo t loi ngoi,

u c dính bùn t, m t máu ch y lòm. C u nghe m y l i Ba Cam nói nh c c u tr c m tthiên h thì c u l y làm h th n song c u không dám ngó Ba Cam, mà c ng không dám nóiti ng chi h t.

Lúc y Cai tu n B i v i Ba R ng ch y t i, Cai tu n B i th y quang c nh nh v y thìch c l i l c u nói v i em r ng:

- y làm gi ng gì v y Cam? tù ch t còn gì!- Anh c s tù hoài! kh n n n nó làm nh c em mình, anh nhát nên anh không

ng n nó. Nay tôi ra tay r a nh c cho con L u, anh còn r y tôi n a hay sao?- Sanh chuy n mà làm gì! Ai n b t nh n thì tr i t h i h , m y làm d thì m y

tù, ch có ích gì âu.- i tr i t h i, bi t ch ng nào m i có. Thà tôi làm ph t m t cái cho nó t n. Toà có

ày i n a tôi c ng cam tâm.- y nói h i li u m ng hoài!- Không ph i li u m ng. Quân giàu có mà n m i r quá, làm hi n v i nó sao c

kia.Trong ám ch y l i ti p c u ó có m t ch c vi c c a làng là anh Phó lý T o, nh sai

t tên dân ch y i báo v i H ng qu n, r i nh d t c u Hai Ngh a v i Ba Cam v nhà vi clàng Bình Phú Tây g n ó, c u Hai Ngh a m n m t ng i c i ng a c a c u xu ng nhà c umà cho bà Cai v i m Hai hay.

Bà Cai v i m Hai H ng nghe tin c u Hai b ng i ta chém n ng l m thì kinh kh ngt t h i th ng Phùng th ng xe ng lên Bình Phú Tây, không k p h i cho rõ ràng coi ng i

chém ó tên gì và t i làm sao mà chém.Khi bà v i m b c vô nhà vi c thì H ng qu n ng ng i ch m h m t i b ván phía

tay trái mà tra h i Ba Cam. Bà th y c u Hai Ngh a n m co trên b ván phía m t, qu n áo tbàu nhàu, m t mày máu lòm thì bà ch y a l i mà la r ng:

- Cha ch ch t con tôi r i, còn gì âu! Hai c ng ch y l i, r i leo lên ván ôm c u Hai, mà x c ng i d y. Bà v i m th y

t c u có m y v t dao chém chè h , thì la khóc om sòm làm cho H ng Qu n không h i BaCam c. Còn Cai tu n B i, Ba R ng v i nh ng ng i n coi ch i ai c ng day l i màngó.

Bà Cai h i r ng:- Th ng nào c gan dám chém con tao ây! V y ch làng xã âu, có b t nó ch a,

?ng qu n ng d y áp:

- Th a bà, làng ng i ta ã b t nó r i ây. Xin bà ng r y rà cho tôi tra h i nó.Bà Cai ngó Ba Cam và h i r ng:- Th ng ó ph i không?- Th a ph i.- Chú làm ch c gì?- Tôi làm H ng qu n.- Sao chú b t ph m nh n chú không óng gông nó l i, chú nó ng thong th ó

y h ?- Làng tôi có gông âu mà óng. Thu nay t i gì c ng óng tr ng, ch âu có t i

óng gông. Mà tôi ng tra h i, óng tr ng sao c.Bà Cai x c x c i l i r i x a vào m t Ba Cam mà h i:



- y là quân âu mà m y dám chém con tao h ?- Bà không c phép x tôi.- Tao x r i m y làm sao? Tao ánh dù trên u m y bây gi .- Bà ánh th coi. Có ch ng ông H ng qu n a nghe. Bà mu n sanh s , ch không

ph i tôi a. Tôi có t i thì quan ph t tôi, ch h bà Cai ng n tôi thì tôi khôngnh n.ng qu n s sanh chuy n thêm n a, nên ng tr c m t bà Cai và m i bà ng i.

Ba Cam nói:- Bà ng quen thói n hi p tá n, r i bà t ng ai c ng s bà h t. Tôi có m n

ru ng t vay lúa vay ti n gì c a bà âu mà tôi s bà, nên bà n hi p tôi.Bà Cai không bi t Ba Cam, l i th y b c ng c i quá, ch không ph i nh ám dân ngu

trong làng, b i v y bà gi n mà bà không dám làm d n a, riu ríu i l i b ván gi a mà ng i. Hai ng i ôm ch ng, m nghe Ba Cam nói tr treo v i bà Cai thì m t c gi n nên m la

n:- Bây gi H ng qu n cho quân kh n n n ó s nh c má tôi hay sao nè!Bà Cai khoát tay nói r ng:- Thây k nó. tao thí ít ngàn b c, r i coi nó có s tao hay không mà.

ng qu n a tay khuyên ng cãi c n a bình t nh cho anh ta l y l i khai nggi i cho k p gi . Anh ta ng i l i và h i Ba Cam:

- i nãy chú khai r i k l n x n nên tôi quên h t. âu, chuy n sao âu chú khai thi tcho tôi nghe ng tôi t t b m cho rành r .

- Chuy n nh v y ó, ch có chi n a âu. C u Hai Ngh a giàu có, quy n th c uhãm hi p em gái tôi là con L u cho t i con n có ch a. Ch ng nó , anh Hai v ich Hai tôi là v ch ng Cai tu n B i lên cho c u hay. C u làm l mà c u còn s v ,nên b t ch Hai tôi óng tr ng, nói sao ch Hai tôi dám nói x u c u. C u còn l yru ng l i không cho anh Hai tôi m n n a và i ph i d nhà mà i. Anh Hai tôi

i t ch khác mà , c u kêu ng i ta mà h m d a, làm cho không ai dám ch a,anh Hai tôi b làng mà i. Tôi v nghe s c ác, s dã man tôi b t bình, nên h i

m mai n y tôi ón c u mà nói ph i trái cho c u nghe. C u là con nhà quan, connhà giàu có, tôi t ng c u bi t u, té ra tôi coi c u là m t th ng không có m t chút

ng tâm gì ráo, c u làm qu y mà không bi t n n n, c u sanh ra là phá danh giáa con gái nhà nghèo, ch không tình ngh a chi h t. Tôi th y v y nên tôi ph i tr ng

tr c u m t l n cho c u ch a thói hèn m t, kh n n n c a c u i, ng con gái nhànghèo kh i b h danh th t ti t n a. Tôi ghi lên m t c u vài v t th ng c u nhmà b t t x u, và cho thiên h bi t mà tránh xa c u.

- Chú có ý mu n chém cho c u hai ch t hay không?- Không.- Chú không có ý y, v y t i sao chú ra ch n ng ng i ta, và chú có em dao theo

a?- Chém ch t làm chi cho u ng. Hãy cho c u s ng ng c u làm g ng cho con trai

nhà giàu khác, n u h có tánh nh c u thì h th y v y mà h s mà ch a thói x u ócho con nhà nghèo nh ch .

- Chú còn khai u gì n a hay không?- t r i.Bà Cai v i m Hai nghe Ba Cam khai nh v y thì ngó nhau ch ng h ng. M Hai buông

u Hai ra r i ng i khoanh tay mà th dài. Bà Cai nói r ng:- Té ra th ng n y là em Cai tu n B i mà.

ng qu n áp:- Th a ph i, nó là em th ng B i.- u v y tôi i th ng B i, r i anh em nó âm m u v i nhau mà chém con tôi ây

ch gì. H ng qu n có b t th ng B i hay không?



- Th a bà, th ng B i có t i gì âu mà b t. H i chém c u Hai thì có mình th ng Cam,ch anh nó không có y. M y ng i ch ng u khai nh v y h t th y, tôi b tth ng B i sao c.

- u nó không chém, nó c ng xúi, v y thì nó c ng ng t i v i em nó ch .- Xin l i bà, cái ó là bà nghi mà thôi, mà tình nghi thì không ph i b ng c .- Không bi t. H ng qu n làm sao công bình ó thì làm. Tôi nói tr c cho mà bi t,

vi c n y tôi không nh n a. Tôi ph i gi t ch t h t c nhà c l nó tôi m i nghe.- Th a bà, n u bà th y tôi làm ch nào không công bình thì bà c th a tôi i, ch bà

m tôi nh v y thì t i nghi p tôi l m!- Chú nói chú làm công bình sao tôi bi u chú b t th ng B i mà chú không ch u b t?- Nó có t i gì âu mà b t?- ý chú. Nó có t i hay là không t i lên quan r i s bi t. Chú làm t i ch c

ng qu n tôi âu dám c i l nh chú.- Th a bà, bà nói gay g t làm chi. . .- Thôi tôi không cãi v i chú n a mà. Bây gi tôi xin ch ng i b nh i nhà th ng

chú cho hay không?- Ph i tôi l y khai r i m i gi i i m t l t ch .- Ch chú gi i, ng i ta ch t còn gì?- Th a, tôi gi i n i bu i h u chi u nay. C u Hai làm khai i, ng tôi coi tôi t t

m.Bà Cai b c l i bàn tính nho nh vi c gì v i c u Hai ó không bi t r i bà xách dù ra xe

mà v . M m n m t ng i vi t khai dùm cho c u Hai.Ba Cam kêu Ba R ng m n vi t dùm m t b c th g i ông th y ki n Tô Lê là ch anh,

mà thu t m i vi c x y ra cho ng nghe. Anh ta d n bao th nh sau: “Mông - x Tô Lê,tr ng s ng Kinh L p, s nhà 112 –Sài Gòn”.

Trong lúc c u Hai Ngh a làm khai, và Ba R ng vi t th , thì con L u m t tay b ng con,t tay b ng m t qu o nh ng c m cá em ra cho Ba Cam n.

Ba Cam ng i n c m, con L u b ng con ng m t bên, m t mày bu n xo. C u HaiNgh a day m t ch khác, tu ng nh không bi t m con con L u. Ba Cam th y v y bèn c i

n và nói:- Qua ã r a nh c cho em c r i. T rày s p lên nó mang ti ng x u ch em h t x u

a. D u qua tù em c ng ng bu n. Qua ã r a nh c cho em mà qua tù thì quavui lòng l m, không h i chi âu mà s .

Con L u l y v t áo mà lau n c m t. Hai H ng ng i ngó m con con L u l m l m, trong b ng m nh ng mu n

phanh thây x th t chúng nó h t, ng t vì m ngh làng l n u làm r y thì mình có l i, mà l ithêm x u cho ch ng, ch không có ích gì, b i v y m d n lòng nh n thua mà coi b m t cgi n lung l m.

n tr a, xe c a c u Hai tr lên, nh ng không có bà Cai. H ng qu n góp t khai vàlàm t b m xong r i m i kêu xe mà i gi i. C u Hai và m Hai i xe nhà. H ng qu n còngBa Cam l i r i d t ra i chung xe v i mình. Cai tu n B i v i Ba R ng c ng m n m t xemà i theo coi vi c hi n d th nào?

Xu ng t i ch Gò Công ã 3 gi chi u r i. Cai tu n B i v i Ba R ng ghé nhà dâythép27 mua cò g i cái th cho ông Th y Ki n giùm cho Ba Cam, r i m i d t nhau qua Tòa

.Bà Cai i h i nào không bi t, mà vô t i c a Tòa B thì ã th y bà ng ch c s n ó

i. Bà b c l i nói nho nh v i c u Hai chuy n chi không bi t, mà bà ch tr Cai tu n B ihoài. Ba Cam tuy b còng, song s c m t nh th ng ch ng h l m t v lo s chi h t.

n gi quan Chánh B cho h u, chú cai h u m i ra c a kêu l n:

27 b u n



- Ai h u quan l n thì vô.ng qu n Bình Phú Tây rút t b m trong tay r i d t Ba Cam v i c u Hai Ngh a vô.

Th y thông ngôn r c l y t b m, m t thì coi mi ng thì d ch l i cho quan l n nghe.Quan l n b c ra xem th ng tích c u Hai Ngh a, r i tr m ti ng Tây v i th y thông ngôn và

m con dao mà coi. Th y thông ngôn h i c u Hai Ngh a v y ch ai chém c u. C u ch BaCam. Th y l i h i v y c u có nghe ai xúi Ba Cam chém c u hay không. C u nói c u nghe Caitu n B i xúi.

Th y thông ngôn nói l i cho quan l n m t h i r i th y day ra r y H ng qu n om sòm;th y nói H ng qu n làm vi c không công bình, n ti n r i binh v c b n du côn, sao khôngch u b t tên B i. H ng qu n ch ng h ng, rón rén b m r ng:

- m th y, tên B i có t i gì mà b t?- Nó xúi em nó chém ng i ta, sao chú l i nói không có t i?- m, h i trên làng c u Hai Ngh a không có khai nh v y: xin th y c lá khai c a

u l i mà coi.- Ê! Chú ngu l m. Còn nói gì n a mà! Chú mu n m t ch c hay sao?- m th y, th y m ng tôi oan quá. Tên Cam chém r i tên B i m i ch y ra, ch ng

u khai nh v y mà tôi b t nó sao c.- Nín! Nghe nói có tên B i i theo ó ph i không?- m có nó ng ngoài kia.- Cai òi tên B i vô h u quan l n.Cai h u ch y ra kêu tên B i mà d t vô. Cai tu n B i khoanh tay ng tr c m t quan

n, coi b s s t l m. Th y thông ngôn nói v i quan l n m t h i r i day ra nói v i tên B ing:

- Quan L n h i m y v y ch sao m y dám xúi em m y chém ng i ta?- m quan L n, tôi âu có xúi. Em tôi nó nói v i tôi nó i ch ch i. Ra ng nó

p c u Hai Ngh a, hai àng cãi l y v i nhau sao ó, r i chém. Tôi có hay âu.Ch ng tôi hay, tôi ch y ra, th y nh v y, tôi r y nó d quá, quan L n òi ch ng h imà coi.

- Quan L n nói anh em m y là du côn, quan L n b tù h t th y. Cai d t hai th ng n yem xu ng khám cho mau. Còn c u Hai Ngh a ra ngoài ch m t chút, ng tôi vi t

gi y cho quan l n ký tên r i c m qua nhà th ng cho th y khám b nh.Cai h u d t Ba Cam v i Cai tu n B i ra c a ng i xu ng khám. Ba Cam th y Ba

ng thì nói r ng:- Nó lo ti n mà làm h i luôn anh Hai tôi n a. Không có sao mà s . Anh làm n vi t

ti p m t b c th n a r i g i li n cho Th y Ki n ch tôi hay. B nào c ng ph i gi iqua Tòa M Tho, ông ch tôi không b tôi âu.

Ba R ng ng ng n ng ch a k p h i chi h t, thì h ã d n B i v i Cam vô khám. Anhta ra ch mua m t t gi y, r i m n vi t m c mà vi t m t b c th n a ng nói cho ông Th yki n Tô Lê hay r ng Ba Cam ã b giam và ng i ta vu cáo nên tên B i là anh, c ng b giamluôn n a. Anh ta bao c ng nh b c th tr c, mua cò28 mà g i r i m i lên xe tr v BìnhTây.

i èn Ba R ng m i v t i nhà. Anh ta i th ng l i nhà Cai tu n B i mà thông tincho ch hay tr c. Khi anh ta b c vô, thì th y th ng Cu ng ng i nói chuy n v i Th Tvà con L u. Th T v a ngó th y Ba R ng thì h i r ng:

- ng qu n gi i xu ng quan L n x sao ó? Còn anh Hai m y âu?Ba R ng l c u áp r ng:- Không xong. Quan L n giam chú Ba Cam, mà giam luôn anh Hai n a.Ai n y nghe nói u ch ng h ng. Th T vùng ng d y h i r ng:- Anh Hai m y t i gì mà b giam?

28 tem th



- Tôi có bi t âu. H i s m mai tôi nghe bà Cai nói v i H ng qu n ngoài nhà vi c, tôinghi l m.

- Nói gi ng gì?- Bà nói b thí ít ngàn ng b c, b gi t ch t h t th y. Ch c t i nh v y nên anh

Hai b giam ch gì.- Tr i i, quân c ác nh v y ó, nó có ti n nó mu n h i ai c ng c h t th y, tr i

có th y hay không, h tr i!- Chuy n gì c ng th ng th ng r i s tính, ch ch la om sòm chi v y?- c ng i ta l m, nín sao cho c.- Ch ng có nóng, tôi nói cho ch nghe. Vi c n y b nào c ng ph i gi i lên Tòa,

ch d i n y mà b tù ai c. Không l lên Tòa mà bà Cai còn h i anh Hai v i chúBa Cam c n a. Thôi mình ng ch n r n, i gi i lên Tòa coi Tòa x làm sao

i s hay. Chú Ba Cam có nói ông ch c a chú làm Th y ki n, ông th ng chú l m,chú ch c ng không b chú âu. Tôi ã có g i cho ng hai b c th r i. N u ng binhchú Ba thì m i bà Cai mình c ng không lo, ch ng lu n là m t mình b .

Ai n y nghe Ba R ng nói thì v ng b ng c m t chút, duy có con L u v a khóc v anói r ng:

- Vì cái thân tôi, mà hai anh tôi u ph i b h i, tôi ngh thi t tôi mu n ch t ph t choi.

Th ng Cu châu mày nói r ng:- Tôi ch c anh Hai v i anh Ba vì cô mà b h i ó, hai nh không có bu n âu. N u tôi

mà c b h i chung v i hai nh, tôi ch c c ng không bu n. Tôi nói thi t a, ý cô Tmu n sao c nói i, tôi làm li n cho cô coi. Tánh tôi hi n l m, thu nay không khinào tôi bi t gây g v i ai. Mà nãy gi tôi nghe nói chuy n sao tôi n i dóa quá.

Con L u khóc thút thít và áp:- Anh Ba tôi nghe nói anh cho m n hai m i ng b c ng tôi u ng thu c. nh có

cho tôi s b c y ng tr cho anh. Bây gi anh Hai v i anh Ba tôi b chuy n, v yanh làm n cho tôi m n s ti n y ng lo cho anh Hai tôi, r i th ng th ng sautôi s tr c không?

- c, c mà. Cô không tr c ng c, tôi không òi âu. Mà bây gi lo làm saoây?

- Chuy n ó tôi c y anh Ba tính giùm, ch tôi v i ch Hai tôi có bi t âu.Ba R ng nói:- Lo gi ng gì c mà lo. Ng i ta giàu có b c muôn, mình có m t hai ch c ng

c, mình c v i ng i ta sao n i. Mình em ti n ra mà lo, ch ng khác nào nhmình qu ng xu ng sông, có ích gì. mai tôi xu ng Gò Công tôi h i d coi ch ngnào h gi i Tòa. H h gi i thì tôi i theo lên M Tho coi Tòa phân làm sao r i tôi sli u. Tôi ch c anh Hai vô t i, nên không h i gì âu, còn chú Ba Cam thì có ông Th yKi n, có l ng c ng v t chú ch .

Th ng Cu v t nói:- a nào h gi i anh Hai i M Tho tôi c ng i n a.Th T nói r ng:- y m c cho ông C , m y i sao c?- Tôi nói v i ch tôi cho tôi ngh ít b a ng tôi i, sao l i i không c. Sáng mai

anh Ba i h i th m i. Anh nghe ch c b a nào gi i, anh cho tôi hay, r i hai anh emmình i.

- Hai anh em bây gi ráng lo giùm m t chút, ch tao m c s p nh , tao có i âu c.Bây li u làm sao c ó bây làm, ng có nó b tù luôn t i anh Hai bây thì t c

m.Ba R ng tr n m t:



- Cái th ó có ti n mà c ác, h gi n ai thì qu ng ti n ra mà h i ng i ta có gi i gì.Ng i nh v y d u giàu sang cho m y tôi c ng không ph c. Nh chú Ba Cam v yó úng a. Dám nói dám làm. Chú chém nó mà chú nói nghe s ng. Làm nh v yi nó m i ghê, h t dám n hi p con nhà nghèo n a.

Ba R ng nói d t l i bèn i v nhà mà ngh .Thình lình tr i xán m t ám m a thi t l n. Th ng Cu nghe tin Ba Cam chém c u Hai

Ngh a, tính lên th m m t chút r i v , té ra tr i m a. Th T c m l i ng r i khuya s v . Nóm t i b ván gi a nói chuy n ch i v i Th T , còn con L u thì d con d i võng. Nó nói

chuy n n y r i b t qua chuy n n , mà chuy n nào nói c ng thi t thà, l i nào nghe c ng trungu. Th T than cái thân c a con L u v i nó. Nó lóng tai nghe r i th ra mà nói:

- i t i tôi. Ch chi tôi nghe l i anh Hai, tôi c i ph t cô T h i n m kia, thì cô kh icó chuy n gì h t.

Con L u nghe nói nh v y thì gác tay qua trán day m t vô vách, n m nín khe. nkhuya Ba R ng th c d y s a so n i Gò Công, th y Th T có t èn, bèn xu ng nói cho chhay r i s i. Th ng Cu c ng ng s a so n i v p Ông Canh nên hi p v i Ba R ng icho vui. Th T l y 20 ng b c a cho em. Ba R ng không ch u l y, nói r ng i d h icoi chuy n tr ra sao r i s tính. Th T bi u l y ít ng b c mà i xe. Anh ta c ng l c u màáp r ng:

- Thôi, i b c mà. i xe làm chi cho t n kém.Chi u l i Ba R ng tr v ghé p Ông Canh mà cho th ng Cu hay r ng mình nghe n

t s gi i Cai tu n B i v i Ba Cam lên Tòa. Th ng Cu nói:- Chi u mai tôi s lên r i i M Tho v i anh.Thi t qu chi u b a sau th ng Cu lên, mình m c m t cái áo v i tr ng m i v i m t chi c

qu n v i en c ng m i, nên coi b s ch s h n ngày th ng. Nó ng t i nhà Ba R ng. ncanh ba v Ba R ng d y ng n u c m cho hai ng i n r i d t nhau i b lên Ch G o, tínhqua ó r i s m n xe i M Tho cho r ti n.

Vi c Cai tu n B i v i Ba Cam gi i lên Tòa, quan Bi n lý29 xét Cai tu n B i nên th; còn Ba Cam chém c u Hai Ngh a, có gi y quan th y thu c ch ng r ng ng i b nh ph im nhà th ng ít n a 15 ngày m i lành m y v t th ng y c, nên quan Bi n lý làm gi y

giam ph m nh n, i ch ng nào c u Hai Ngh a lành m nh r i s òi mà x .Vì khi vô Tòa, Ba R ng v i th ng Cu ã có g p và có nói chuy n v i hai anh em Cai

tu n B i r i, nên khi Tòa d y giam Ba Cam, thì Ba R ng vi t m t b c th n a mà g i choông Th y ki n Tô Lê r i m i d t nhau tr v Bình Phú Tây.

Th T v i con L u nghe Cai tu n B i c Tòa tha thì m ng, song nghe nói Ba Camcòn b giam thì trong lòng ch a yên. Cai tu n B i nói r ng:

- Không sao mà s , th ng Cam nó bi u ng lo, ông Th y Ki n c n dùng nó l m. N unó tù thì ai c m bánh xe h i cho ng i. Nó nói b nào ng c ng ph i binh nó. Nóch c h ng i h ng gió v thì ng xu ng M Tho ng xin cho nó ra.

Th ng Cu ch i v i Cai tu n B i m t êm r i sáng b a sau nó m i v . Cách ch ng 10a, Cai tu n B i ti p c m t b c th c a Ba Cam g i mà nói r ng anh ta b Tòa giam h t

3 ngày r i có ông Th y Ki n xu ng lãnh, nên Tòa th ra, song Tòa d n h ch ng nào có trátòi thì ph i i h u. Cách vài m i ngày n a, Cai tu n B i l i ti p c m t phong th th

hai c a Ba Cam nói r ng Tòa x r i, Tòa ph t anh ta m t tháng tù treo và 25 quan ti n v .Tuy anh ta b án, song án treo nên kh i tù; l i b a x có ông Th y Ki n xu ng cãi l , ngcãi mà ng bày h t c ch ê ti n c a c u Hai Ngh a ra Tòa nghe làm cho thiên h c i c uHai Ngh a v i bà Cai Hi u g c m t h th n h t s c.

Trong th Ba Cam l i có g ch mà nói riêng v i con L u m y câu: "Còn em L u, b aqua v th m em, qua có h a v i em hai u: m t là r a nh c cho em, hai là s b o b c em.

u th nh t qua ã làm r i; tuy qua b án, nh ng th ng Ngh a nó mang m y v t nh c trên

29 trong ngành t pháp, ng i c m u m t Công t vi n (sau 75 g i là vi n Ki m sát) lo vi c truy t



t nó tr n i, không th nào nó chùi cho tiêu c. Còn u th nhì, th ng th ng quatính, ch ng nào qua tính xong r i qua s cho em hay".

y l i c a Ba Cam nói thi t là trúng. C u Hai Ngh a tuy ã lành m nh r i, bà Cai Hi un hao không bi t bao nhiêu, song trên m t c a c u h t khôi ngô n a, và trong lòng c u h

th m hoài, b i v y t rày c u c l c th c trong nhà, không mu n i âu n a h t.



Ch ng hai

t bu i chi u, tr i m a m i d t h t, nên trong rào cây c còn loi ngoi, tr c sân n ccòn a ng thành v ng. M y ám ru ng nào lúa c y ã bén r i thì ph i màu xanh lét, còn

y ám ru ng m i c y vài b a, thì màu còn vàng khè.Trong b ng nh ng n i nhau mà khóc ti ng nghe u nh oang. Sau hè nhái nh ua

nhau mà la ti ng nghe lét chét. Th T v i con L u n u c m xong r i bèn d n trên m t cáichõng tre. Cai tu n B i kêu s p nh áp l i ng i chung quanh mâm c m. Con L u b ng n i

m tr c m t mà b i cho m i ng i m t chén. Trong mâm cây ch có hai món n màthôi, m t chén mu i s v i m t d a cá lóc ch ng ba b n kh a, mà là cá Cai tu n B i câu

c h i tr a, ch không ph i cá mua ngoài ch nên m i kh a l n ch ng b ng ngón ch n.y a nh chen a mà g p cá, còn ba ng i l n thì húp n c, ho c qu t mu i s , mà

ng i nào n coi c ng ngon l m.Th T b ng chén c m mà và, c m còn nóng nên khói lên nghi ngút. Ch ta v a mu n

thò a qu t mu i mà r i ch ta th t tay và ngó ch ng mà nói r ng:- i x tôi i xóm Chòi v , i t i c a H ng thân Chi u b m c m a nên tôi ghé nhà

tôi t. C u H ng thân nói chuy n nghe t c c i quá.- u nói gì mà t c c i?- u nói v i tôi, c u mu n c i con L u.- u l n quá, g nh v y coi sao c.- Không l n gì. C u n m nay gi i ch ng b n l m b n b y gì ó ch bao l n.- Còn gi ng gì n a! B n l m b n b y ó con L u không c hay sao?- Nói nh mình v y thì thôi! V y ch mình không nghe ng i ta nói b y m i có c a

ng v a m i l m hay sao?- Nói b y nà!- Nói thi t ch nói b y. C u H ng thân than v i tôi r ng v c u m t m y tháng nay,

không ai coi sóc trong nhà, nên c u bê b i lung l m. Ph n thì s p con nh lúc nhúc,ph n thì ru ng làm mê mê, c u c c quá ch u không n i. C u nói n u v ch ng mìnhch u g thì c u c i m t tr m ng b c r i thì mùa t i mình mu n làm ru ng thì c unhín l i m t hai dây cho mình làm.

Cai tu n B i nín khe không cãi v i v n a. Ch ng anh ta n c m r i, anh ta v a b cchân xu ng t v a h i con L u:

- Em ng H ng thân Chi u hay không em L u?Con L u ngó anh mà áp:- Thân em còn l y ch ng làm chi n a mà anh h i.- a, sao v y?- Ai thèm n a mà em mong l y ch ng.- ng thân Chi u ch u c i ó.- Theo nh ng l i ch Hai nói h i nãy ó, thì H ng thân Chi u mu n mua em v mà

làm tôi m i, ch có ph i c i v âu.- Em nói nghe k c c quá! H ng i ta c i em, thì em ph i lo coi sóc vi c nhà cho

ng i ta ch . Ai mà c i v không coi ch i bao gi .- Ph i. Em c ng bi t o làm v là lo giúp ch ng nh ng vi c trong nhà. Nh ng mà

ch ng ph i có cái tình thì v i nhau m i c. Cái cách chú H ng thân Chi unói ó thì chú không có tình chi h t. Chú c i v là ki m ng i gi con, n u c m,coi nhà cho chú mà thôi. L y ch ng nh v y thì vui v gì ó mà ham.

- Tình là cái gì kia. V y ch qua v i ch Hai em ây có tình gì âu, mà v ch ng quang vui v v i nhau v y ó sao.

- Sao l i không có tình. Mà d u anh v i ch Hai không có tình thì c ng có ngh a, chng thân Chi u không tình mà c ng không ngh a thì em ng n i gì. Không c



âu anh Hai; em ã ngán i r i. C u Hai Ngh a giàu l n, c u b ti n mua vui. Chúng thân giàu nh , chú xu t ti n mua m i. Thi t thói i là v y em ngh em gi n

m.- Nói nh v y thôi, có l y ch ng c âu.- Em nói thi t v i anh Hai ch Hai, n u em ph i l y ch ng, em ch ng anh Cu mà

thôi, ch em không ng ai khác.- Sao v y?- Em coi anh Cu có tình mà l i có ngh a n a. Tuy nh nghèo, nh i ày t cho

ng i ta, mà nh h n c u Hai Ngh a, h n H ng thân Chi u th p b i.- i tr c nó mu n c i em. Qua c ng th ng nó l m. Ng t m c chuy n l n x n ó,

bây gi bi t nó ch u c i hay không?- Em nói chuy n i cho anh nghe mà thôi, ch không ph i em mu n cho anh Cu c i

em âu. N u bây gi nh nói em mà c i thì em x u h th m v i nh l m.Cai tu n B i th ra r i b i xu ng nhà Ba R ng mà ch i, không nói chuy n n a.Cách vài b a sau, th ng Cu l n t n lên th m v ch ng Cai tu n B i. Nó lên t i Bình

Phú Tây thì tr i ã ch ng v ng t i r i. Nó ghé nhà Ba R ng tr c, r i m i r Ba R ng i v inó mà qua nhà Cai tu n B i. M y ng i nói chuy n ch i v i nhau m t h i, r i Cai tu n

i vùng nói:- ng thân Chi u mu n c i con L u, con n không ng, mà b a nay nh g p tôi

nh còn nói n a ch .Th ng Cu nghe nói bi n s c; nó li c m t ngó con L u r i h i Cai tu n B i:- ng thân Chi u âu?- d i xóm Chòi.- Giàu hay nghèo?- Nhà có n, nghe nói nh có ru ng chút nh làm.- Ng i ta nói, mà anh g hôn?- ch ó c l m, ng t vì con L u chê l n tu i, nó không ng, qua bi t làm sao

mà g .Th ng Cu ng i l ng thinh h i lâu r i nói:- Giàu mà làm gi ng gì. Giàu cho b ng c u Hai Ngh a hay sao, mà c u Hai Ngh a l i

ra gi ng gì ó.Th T xen vô nói:- Con L u nó ã mang ti ng mang t m, mà nó l i có m t a con n a. Bây gi có

y ng i ch t v ho c v , h m i nói ch con trai m i l n lên ai mà c i.Th ng Cu châu mày mà áp:- Sao l i không c i. . . Tôi nói thi t v i anh Hai ch Hai, n u cô T ng tôi thì tôi

i li n.- Nó có con r i mà em c i gi ng gì?- Con c a c là con c a tôi. Ng i ta b tôi nuôi. Th ng nh không có cha, tôi lãnh tôi

làm cha.- Sao t h i ó t i bây gi em không nói?- Tôi có nói m t l n, ch Hai quên hay sao? T i anh Hai ch Hai không nói c, vì

u Hai Ngh a ã n v i cô T có nghén r i b ; tôi xét ph n tôi v i c u Hai Ngh athì tôi th p quá, b i v y tôi không dám nói n a. T h i ó n gi tôi th không

i v . Có c i thì c i cô T mà không c thì thôi.Ba R ng m i quen th ng Cu, mà th y tánh tình nó trung h u c ng th ng, nên nghe nói

y l i thi t thà mà h u tình y thì c i ng t, r i kêu con L u mà h i r ng:- Sao em T ? Chú Cu nói v y ó em ngh sao? N i ây u bà con h t th y em ng

c c gì h t. Em ng hay không, em nói ph t m t câu?Con L u ngó xu ng t mà áp r ng:



- Hôm tr c em ã có nói v i anh Hai em m t l n r i; n u em ph i l y ch ng thì emch ng m t mình anh Cu thôi, ch em không ng ai h t. Ng t vì anh Cu là m tng i ph i, còn em là m t ng i n bà h , n u em làm v c a nh thì h th n quá.

Ba R ng c i mà nói:- Em nói m t chút mà qua hi u nhi u l m. M y l i em nói ó thi t là úng n. Mà

y l i chú Cu nói h i nãy c ng úng l m n a. Thi t thiên h cho em là gái h , màem bi t xét ph n em nh v y thì gái nên c ng khó sánh. Còn chú Cu, tuy chú nghèonàn, song i v i em mà chú có t m tình nh v y, qua coi chú h n ng i giàu sangxa l m. Thôi qua ng làm ông T bà Nguy t cho ôi bên. Em ng i, ng áing i chi n a. Qua dám ch c v ch ng nh hai em ây tr i không n nghèo khâu, mà d u có nghèo i n a, c ng thu n hòa vui v , h n v ch ng h nhi u l m.

Con L u nghe m y l i c m ng nên ch y n c m t, l t t ng d y mà i vô bu ng. ch ng Cai tu n B i hi u ý em ã ch u r i, nên bi u Cu v b a nào r nh rang tr lên s

tính vi c c i.Chi u b a sau, Cu lót cót lên n a. Nó nói nó g i cho ch nó v tr c v sau c 80

ng b c. Con L u nh t nh không nh n ti n b c chi h t; ch xin 20 ng b c ng a choch Hai nó i mua n u cúng cha m nó m t b a mà thôi. Tr c b a c i, nó gói mà a

t cho Th T nh ng áo qu n, vòng, bông c a c u Hai Ngh a a nó h i tr c mà nói r ng:- Nh ng n y là làm cho thân em nh nhu c. Em th y nó càng thêm h th n.

y em cho ch , ch mu n bán hay là b t ý ch .ám c i xong r i, Cai tu n B i c y Ba R ng vi t giùm m t b c th g i nói cho Ba

Cam hay. Anh ta khuyên th ng Cu ng v i C Tri n a, v chung v i mình, ng mùa t ianh em ki m ru ng m n mà làm v i nhau. Cu nghe l i v Bình Phú Tây v i anh v .

u không nói, ai c ng bi t ch c v ch ng th ng Cu vui v hòa thu n v i nhau h n vch ng khác h t th y. Cu ph nguy n nên quên h t vi c tr c c a v ; còn L u yên thân songngó ch ng c ng còn chút h th n. Cu b ng th ng Hai mà hun hít n ng n u t i ngày; L u th y

y l i càng thêm kính tr ng.Qua tháng tám, lúa s m g n ng cái30, lúa mùa ã n b i, ngó ra ng t phía u xanh

rì. M t bu i s m mai, Th T i ch , Cai tu n B i vác c n câu vô b ng mà câu rê31. Conu l c c sau b p n u c m. Th ng Cu b ng con gh ng i d a c a mà coi con mèo rình

ch p con r n m i.ng âu có m t ng i n bà tr c ch ng 22 ho c 23 tu i, n c da tr ng, g ng m t

tròn, mình m c áo l a tr ng, qu n lãnh en, u i kh n màu bông h ng, chân mang giàythêu nhung , th ng th ng i vô sân c a Ba R ng, sau l ng l i có m t a con gái ch ng 15,16 tu i, m c qu n áo v i en i theo. Th ng Cu th y ng i n bà y h i v Ba R ng vi c gìkhông bi t, mà v Ba R ng ch ngay nhà Cai tu n B i r i ng i n bà x m x m i l i. Khing i y vô g n t i c a, Cu dòm k thì nghi là cô Ba Nh n con gái bà Cai Hi u. Nó ngh màthôi, ch không dám ch c, b i vì h i tr c nó g p cô Ba vài l n, mà m y n m nay cô cóch ng, v theo bên ch ng trong ch Gi ng Ông Huê nó không g p n a. Tuy v y mà nó

ng th ng Hai ng d y, cúi u chào khách. Ng i n bà y v a ngó v a h i:- Ph i nhà Cai tu n B i ây hay không?- Th a ph i.- Có v ch ng Cai tu n B i nhà hay không?- Th a, không. Ch Hai tôi i ch , còn anh Hai tôi i câu.- Chú là gi ng gì c a Cai tu n B i.- Tôi là em r . Th a cô âu l i, h i anh Hai ch Hai tôi có vi c chi hay sao?

30 th i k lúa h t ti p t c âm ch i31 t trong ba cách câu cá lóc: câu nh p, câu th c và câu rê. Ði m c bi t c a c n câu th c và rê là có nh

t dài và c n câu có g n n ng kê lên b p v . Câu rê là k thu t câu nh ng n i không có ch ng ng i v t,câu nh p là cách câu trong ru ng lúa, câu th c là cách câu nh ng n i có nhi u lùm c hay l c bình …



Ng i khách không tr l i mà ngó th ng Cu trân trân r i ngó th ng nh b ng trong tayó. Th ng Cu bèn nói r ng:

- i cô b c vô nhà. Ch Hai tôi i ch c ng g n v a.Ng i khách li n i x c vô nhà, r i vén áo ng i ch b ván gi a. S p con c a Cai tu n

i th y có ng i l , không dám gi n n a, nên ôm g c cây c t nhà ngó. Con L u ngu c m sau b p v t áo tr c v t ngang l ng, c ng l n t n ch y lên coi ai cho bi t. Ng i

khách ngó L u r i h i Cu r ng:- chú ó ph i không?- Th a, ph i.- Tên gì?- Th a, tên L u.Ng i khách nhìn L u trân trân, L u th y v y bèn b c t i chào, và h i r ng:- Th a, cô âu l , có vi c chi h i tôi?- Tôi trong ch Gi ng. Nghe nói em có m t a con trai, em mu n ki m ng i nào

không con, em cho h nuôi mà làm con nuôi, nên tôi ra ây coi th ng nh ra làm saoi tôi xin v tôi nuôi.

- Th a, không. Con tôi thì tôi nuôi, ch tôi có tính cho ai âu.- Th ng nh âu nào? c bao l n?Th ng Cu b ng con b c l i m t b c, mi ng chúm chím c i và áp:- Con tôi ây. Th a cô, xin l i cô, không bi t cô có ph i là cô Ba, con c a bà Cai

i V nh Th nh hay không?Ng i khách th y ng i ta ã bi t nên không c n gi u gi m n a, nên c i mà h i r ng:- Sao chú bi t tôi?- Th a, tr c ây tôi có th y cô Ba m t l n.Con L u ch ng h ng, nên ng nhìn cô Ba Nh n, coi nét m t kém vui. Cô Ba Nh n vói

tay b ng th ng Hai r i ngó L u mà h i:- Th ng nh c m y tháng r i ây?- n 10 tháng.- nó c ng c i, d th ng quá ch . t tên là gì?- Tên Hai.- i nghi p quá, m i bây l n mà b n áo x u quá. Sao không may qu n y m cho em

n?- Tôi nghèo, s m c cái áo ó là may. Ti n âu có d mà v vi n qu n l ng qu n

m.- Thôi, cho tôi ng tôi nuôi. Tôi th y th ng nh tôi th ng quá. Tôi không có con.

Tôi nuôi nó, tôi may qu n áo l a cho nó b n, ch ng nó l n tôi cho nó i h c. Coi bhai v ch ng nghèo quá, có con c c kh , nuôi làm gi ng gì.

Th ng Cu nghe m y l i y, trong b ng nó phi n nên c i g n và áp:- Th a cô, cô nói nh v y thì t i nghi p cho con nhà nghèo l m. Nhà giàu th ng con,

nhà nghèo c ng bi t th ng con v y ch . Ai n c t th t mà trao ng i khác c. ch ng tôi nghèo thì nuôi con theo ph n nghèo. Cái tình th ng con là quý, ch

giàu nghèo có ngh a gì âu.- Nghe nói th ng nh n y không ph i là con c a chú, mà chú c n tr n i gì?- Th a, con gì c ng v y, h t là con thì t nhiên mình th ng. Mà th ng Hai ây tôi

th ng nó không bi t ch ng h n con ru t c a tôi n a, b i vì cha nó không nhìn, tôira nhìn th , nên tôi ph i th ng nó b ng hai.

- Thôi, chú ng có nhi u chuy n. Tôi nói ph t m t câu: th ng nh cho tôi nuôi,tôi cho hai v ch ng m t tr m ng b c làm v n mà làm n.

- Nh n ngh a m i quý, ch m t tr m ng b c có ph i là quý âu.Nãy gi con L u ng lóng tai nghe ch ng i áp v i cô Ba Nh n, ch ng nó nghe cô

Ba Nh n nói cho m t tr m ng b c mà b t th ng bé thì nó gi n nên nói r ng:



- Tôi nghèo, song tôi c ng có danh giá nh ai v y. Nghèo gì ham ti n b c l i bán conmà n. Cô ng có nói ti ng ó tôi phi n l m.

Cô Ba Nh n không dè v ch ng th ng Cu bi t u n th , b i v y cô m i b Cu, r i bluôn L u n a, cô b ng , không ki m c l i chi khác mà nói, túng th cô nói:

- Tôi không có con, tôi th y th ng nh tôi th ng quá, cho tôi nuôi i mà.Cu ngó v và l c u, L u c i và nói:- Tôi nó nên tôi th ng, ch cô v i nó có ngh a gì âu mà cô th ng.Cô Ba Nh n ngó L u v a c i v a áp r ng:- Cô cháu sao l i không có ngh a.

u m c c , nên xây l ng i vô b p. Cô Ba Nh n bi t th không d gì mà nói c, nêncô n ng n u th ng Hai r i cô tr nó cho Cu ng v . Cô ng d y r i cô kêu L u ra mà t giã.

u b c ra, cô nói:- Anh Hai tôi b ch nên nh m i hoá ra ng i qu y. Tôi không ch u nh v y. Tôi xin

hai v ch ng cháu cho tôi nuôi, mu n hai ba tr m tôi c ng cho. V ch ng suyngh l i i, r i vô tr l i cho tôi bi t.

Cu l c u áp r ng:- y ngàn, m y muôn tôi c ng không ham, ch ng lu n m y tr m.Cô Ba Nh n ra v m t h i lâu, r i v ch ng Cai tu n B i m i v t i. Lúc n c m, Cu

th th thu t l i vi c cô Ba Nh n t i xin chu c th ng Hai l i cho v ch ng B i nghe.Hôm sau v ch ng Cai tu n B i nh n c th c a Ba Cam. M i ng i m ng r xúm

xít c:„Em xin t v i anh m t vi c. Ông Th y Ki n m i kh n m t s t 800 m u t i làng V nh

thu c v h t B c Liêu. Ông ng qui dân làm ru ng ng em xu ng lo mà khai phá.ng s m trâu bò nhà c a lúa thóc s n h t th y, tá n xu ng ó m n bao nhiêu thì ng i tao cho mà làm, t i mùa tr lúa ru ng r i còn d bao nhiêu thì mình l y.

Gò Công mình ru ng t h p hòi quá, m n m c quá nên làm không có l i. Emmu n anh ch v i hai v ch ng con L u d t nhau i h t xu ng B c Liêu mà làm ru ng c aông Th y Ki n, ho c may có khá c. Hôm em v , em có h a v i con L u r ng em s lo b o

c cho nó. Bây gi nó có ch ng, nó chung ch v i anh n a coi th b t ti n. Em ã cón m t c n ph r i, em mu n v ch ng nó lên v i em, th ng Cu thì em ki m s cho nó

làm, còn con L u thì nó n u c m cho em n. Nh v ch ng nó mu n i làm ru ng B c Liêuthì em s giúp cho chúng nó i.

c th n y, d u anh ch không ch u b x mà i B c Liêu i n a, thì c ng bi u vch ng con L u ph i lên v i em. Em trông l m. Nh t nh b a nào i thì ph i g i th tr ccho em bi t ng em vô ch L n ón tàu em r c. Xin anh Hai nói giùm em kính l i th m vch ng anh Ba R ng.BaCam

p - ph c a ông Th y Ki n Tô LêN112 ng Kinh L p Sài Gòn „

Cai tu n B i ng trông ru ng làm, nên c th n y thì có ý mu n i B c Liêu, ng tvì Th T than s con ông, n x l không bi t khó d th nào, làm cho anh ta d d khôngquy t nh. Tuy v y mà anh ta c v ch ng Cu i, anh ta bi u i tr c th coi vi c ra làmsao r i anh ta s theo sau.

ch ng Cu bàn tính v i nhau, ngh ây làm n khó khá c, l i thêm cô Ba Nh nn trù32 v s th ng con hoài, b i v y nh t nh lên Sài Gòn mà h i d cho ch c r i li u n u

i B c Liêu thì i, b ng không nên i thì Sài Gòn ki m công vi c mà làm.Cu c y Ba R ng vi t th g i giùm tr c cho Ba Cam, r i n ngày h n v ch ng anh t

giã anh ch xóm gi ng và b ng con mang gói mà lên ng.

32 lo m u tính k



Ch ng ba

Cái ki p con ng i rõ ràng là ki p kh não, còn cái thú giàu sang ch a t là thú thanhcao. Vì c nào trên m t t n y ng i ta l i tranh nhau eo i mùi phú quý, làm chi n

i nh nhu c c ng ch u, ác nghi t c ng làm, c c kh bu n r u, ng cay khóc lóc.Ch u làm chi v y? Làm mà chi v y? Bu n n i gì? Khóc c chi? Phù sanh nh t m ng,

giàu sang ích gì? Mà nghèo hèn l i h i gì? V y ch mình t t nh t giác, l n g mà b cho h tnh ng c c n, l c tr n33, ng tiêu diêu c c l c, th th i xác phàm, há ch ng quý h n là mê

n m chìm trong vòng tham danh chu c l i, mà ph i nhu c nh , ph i phi n não, ph ikhóc than hay sao?

c c i cho con ng i ch a hi u nh v y, không ch m lo nh ng vi c r t áng lo, cham mu n nh ng u không nên mu n, r i ph i xung t nhau, ganh ghét nhau, hi p ápnhau, xu ph nhau, làm cho a c u thành a ng c, v ng v ti ng th ng yêu, d i dào sóngtranh c nh, r r gi ng than khóc, ph ng ph t khí thù hi m.

Vì loài ng i sanh ra ng h i nhau, ghét nhau, hi p nhau, hùa nhau, nên trong m t ing i k xi t bao nh ng n i u phi n, trong vòng hoàn c nh ch t ch a bi t bao u t i t .Mà m t i ng i ngh c ng là lâu. M t kho ng 25 n m th m thoát ch ng m y lúc, mà c ng

gây l m cu c vinh h , tiêu tr ng, b th i, vinh kh , nhi u k nghèo hèn tr l i giàu sang,nhi u nhà giàu sang hoá ra b n ti n, càng trông th y càng thêm chán ngán.

Ch ng k chuy n c a ai làm chi cho thêm ch n r n, nói ti p chuy n th ng Cu v i conu ra ây nghe ch i.

Cách ây 25 n m tr c, th ng Cu là m t a ày t ch có cái tình n ng tr u v i cái tánhth t thà mà thôi, ch không có trí, tài, ru ng t chi h t. Cách 25 n m tr c, con L u là m t

a gái h , song bi t xét mình mà n n n, không thèm phi n trách ai h t. Cu vì tình mà không tr ng tàn hoa r ng, L u vì ngh a nên ng ch u g i ph n trao thân, ôi àng u em cái

nghèo mà hùn hi p v i nhau, nh ng ngày nay ng i ta kêu Cu là ông H ng s , ng i ta g i là bà H ng s , v ch ng có vài ch c m u ru ng, có n m sáu con trâu, có nhà kê táng, có

lúa y b , nh t là có m t a con s làm Kinh lý, nên ngo nh l i con ng ã qua r i thì cóch ng m ngùi, mà c ng có ch th th i.

là khi Ba Cam vi t th khuyên anh em i h t xu ng B c Liêu mà làm ru ng c a ôngth y Ki n, d u không kh ng i thì v ch ng Cu c ng ph i lên Sài Gòn ng anh ta b o b c,ki m s cho mà làm, Cai tu n B i d c d c không ch u i duy cho v ch ng Cu i màthôi.

Cu v i L u lên t i Sài Gòn, ùm u nhà Ba Cam ít ngày. Ba Cam nghe B i khôngch u i, nên không n xúi v ch ng Cu i B c Liêu. Anh ta bèn tính ki m s cho Cu làm. Anhta òn xin ông Th y Ki n cho Cu canh gác quét r a nhà gi y. Ông Th y Ki n Tô Lê vìth ng Ba Cam nên ông nh n l i xin, h a cho Cu n l ng m i tháng 8 ng b c.

Cu sanh tr ng trong ch n thôn quê, h i nh c i trâu hay, n l n c m cày gi i, t ngquen nh m , g t lúa, tát n c, p b , ch không quen c m ch i quét nhà, ch m gi lau

ch. M i m t b a u, anh ta quét b i trên m y bàn gi y, anh ta vô ý ng bình m c,làm cho gi y t l m lem, m y th y qu trách om sòm. Qua b a sau, anh ta lau nhà, th y cóhai t gi y bay n m trên g ch t ng gi y l n, nên vò mà b , té ra hai t gi y y là hai lá n

a ng i ta m i n p cho ông Th y Ki n; ng ki m h t s c mà không c, ch ng tra h i rai thì ng b t u b t c la hét vang rân.

Ông Th y Ki n bèn kêu Ba Cam mà nói r ng: „Cu không th nào giúp vi c t i nhà gi yc, nên khuyên hãy ki m vi c khác cho Cu.“

33 nhãn, nh , t , thi t, thân, ý (m t,tai,m i,l i,mình,ý)



Ba Cam mu n cho v ch ng Cu g n ng h h cho vui, m i c y anh em em Cu làmtrong hãng n c á. Ch ng hi u Cu làm th nào, mà m i bu i chi u v nhà coi b không m yvui; làm c m t tu n l , Cu m i nói v i Ba Cam:

- Không c anh Ba. Em mu n n ng t a theo anh, ng v ch ng em êm m. Màem coi dèo khó l m. T nh chí l n em quen ngh làm ru ng, làm nh trên n y emkhông làm c. Em ngoài ng giãi n ng d m m a thu nay quen r i, bây gilàm trong tù túng ch t h p b t h i gió, em ch u không n i. Em mu n xin v i anh Bacho em tr v ng ng ki m ru ng m n mà làm.

Ba Cam nghe nói nh v y thì t c c i và áp:- Làm ru ng x mình là làm m i ch n ch ham làm chi. N u em mu n làm

ru ng, thôi thì i xu ng B c Liêu mà làm ru ng cho ông Th y Ki n, lúa ã r , màru ng trúng b ng hai ru ng d i mình; may nh tr i em trúng ch ng ít mùa thì emkhá ngay. Em mu n i thì qua nói v i ông Th y Ki n r i ng a ti n cho em i.

Cu bàn tính v i v r i ch u i B c Liêu. Ông Th y Ki n cho 20 ng b c làm ti n l phívà vi t m t phong th mà c m xu ng cho ng i coi n c a ông. Ba Cam a v ch ng Cuxu ng tàu l i d n r ng:

- Hai em xu ng B c Liêu ráng lo làm n, ng có tr v Gò Công. Ch ng nào giàu cói s v , ch nghèo v h khi d , không nên v làm chi.

u lau n c m t áp:- Em ra i ây là vì em mu n tránh x Gò Công. Em còn v n a làm chi mà anh Ba

ph i d n. ch ng Cu xu ng làng V nh M , c t chòi yên n i r i thì t i mùa g t. X B c Liêu

ru ng thì nhi u, mà nh n công thì ít, b i v y ng i ta m n công g t. R i thì v n li ng có t ic tr m, l i trong nhà có c vài ch c gi lúa. Qua mùa sau anh ta c lãnh m t tr m công

ru ng c a ông Th y Ki n. Mùa y may g p phong v u hòa, lúa trúng h n các n m tr ct th y. Anh ta làm m t tr m công mà ch ng g t p r i s lúa ong c t i 1.200 gi . Vì

anh ta không có vay b c vay lúa ch n, l i lúa ru ng ong m i công có m t gi , nên tr lúan trâu cày, m n công m , m n công g t r i thì anh ta còn d h n 800 gi .Cu l y làm to i chí, l t t m n ng i vi t giùm th mà g i cho hai anh v hay.Trong b c th g i cho Cai tu n B i thì Cu khoe khoang ru ng t B c Liêu t t mà cho

n r , x B c Liêu thi t d làm n, r i nài n xin Cai tu n B i th nào c ng ph i em vcon xu ng ng làm ru ng c a ông Th y Ki n. B i hay Cu làm m i có m t mùa mà d h n8 thiên lúa, thì không còn do d n a nên d t v con i h t xu ng V nh M . N m u Cu giúp

n cho B i làm, nên B i kh i vay. T i mùa g t B i d c vài thiên lúa, Cu c ng téthêm ít thiên n a. Anh em tuy riêng, song giúp nhau t chút c ng nh chung m t nhà.

i vì ông con nên làm thì khá, song khó giàu nh ng i ta c. Còn Cu thì nuôi cómình th ng Hai thôi, ch L u không có n a; l i v ch ng ti n t n, không se sua, khônglãng phí, b i v y làm c m i n m thì Cu s m c m t s ru ng h n 200 công, r i cày

y ru ng nhà, kh i m n t c a ông Th y Ki n n a. Làng th y Cu có c a m i c làmng ch c, ban u làm ch c nh , l n l n th ng lên ch c H ng s . Tuy v ch ng Cu

không bao gi v n cái s mình làm nên ó mà kiêu hãnh, song lúc nào r nh rang ng i nóichuy n ch i v i Cai tu n B i, ho c Th T , h nh c t i cái a v b n ti n ngày x a, thì c ng

n h th m trong lòng chút nh.Ai khi tr c ây làm y t r i bây gi làm H ng ch c ch n, l i không vui. Ai khi

tr c b chúng khinh khi hi p áp r i bây gi c k th a ng i d , l i không khoái. Cu v iu c ng vui, c ng khoái l m ch , nh ng mà cái vui c nh t c a Cu là vui th y th ng Hai

trìu m n, kính tr ng mình c ng nh con ng i ta trìu m n, th ng yêu, kính tr ng cha ru t nóy; còn cái vui nh t c a L u là vui th y ch ng th ng con, con th ng ch ng, cha con

th ng nhau ch ng chút nghi k nhau h t.



Cái tình cha con trìu m n nhau ây ngh c ng là m t l th ng, ch ch ng ph i vi c chi. M i tình y ã gây ra t khi th ng Hai còn n m ng a; th ng n m t ngày m t l n, thì dây

thân ái c ng m t ngày m t th t ch t thêm, tình ph t càng t ng m n n ng thêm.Khi th ng Hai ch a bi t nói, h L u m c công vi c trong b p, thì Cu b ng nó i ch i,

Cu d cho nó ng . Cu t m r a cho nó, Cu út c m nó n. Ch ng nó h c nói thì cái ti ng nóiu c a nó là ti ng kêu Cu b ng "cha". Cái ti ng "cha" y làm cho Cu c m ng vui v vô

cùng. B i v y cái ti ng c a Cu kêu nó b ng "con" càng thêm m n mòi, càng thêm thâm túy.Ch ng th ng Hai c sáu b y tu i thì cha con ch ng r i nhau; b a nào Cu i ru ng v

tr thì th ng Hai ng i d a c a ngóng trông; Cu i làm m t mà h v th y m t con, nghe conth th , thì h n h trong lòng, bao nhiêu nh c m t u tiêu tan h t.

Trong làng V nh M , tr v ch ng Cai tu n B i ra, thì ch ng ai bi t Cu v i th ng Hailà cha con gh ; mà v ch ng B i v i v ch ng Cu, vì danh giá c a thân t c, nên c ng ch ng

t vi c nhà cho ai bi t mà chi.Ch ng th ng Hai úng tu i i h c thì Cu trong nhà khá l m r i, nên làng ã c làm

ng thân. Cu th y con sáng láng m i bàn tính v i v r i em con lên ch B c Liêu, g i nón c m quán nhà th y giáo ng nó i h c. Th ng Hai siêng n ng m n t, nên h c tr ng

nh t i 15 tu i thì ng i nh t l p. Lúc y quan c bu c th ng Hai ph i n p khai sanh cu im i thi. Cu nh n d p y m i i th m h i m y th y giáo, r i làm n vô Tòa mà xin l p

khai sanh cho con. Tòa lên án nh n th c th ng Hai là Võ V n Hai con c a Võ V n Cu và LêTh L u.

nay th ng Hai ã có cha theo phép r i. T nay chú Cu c ng có con trúng lu t r i.i v i L u th y thái c a Cu nh v y càng thêm kính ph c, nên th m d n nhau ng cho

th ng Hai bi t c i r nó làm gì.Cu i n m y th ng Hai thi u, vào h c tr ng Trung ng M Tho. Cu th y con h c

phát thì càng ph n chí, nên nh t nh cho con h c n cùng, không s t n hao, không k phâncách.

i n u b c ng mà c may m n luôn luôn, thì còn bi t ai là ng i b n lòng, ailà ng i m ng chí. T khi Cu v i L u k t tóc cùng nhau cho t i ây, thì v ch ng g p d pmay luôn luôn, gia o thu n hòa làm n phát t, ru ng th ng trúng, con h c nên. n n mnay m i g p m t viêc r i, Ba Cam au nên xin phép ông Th y Ki n xu ng V nh M tr cth m anh em, sau u ng thu c. Anh ta xu ng t i nhà Cu ch a m y ngày, k b nh tr n ng,ph i b mình. V ch ng Cu lo chôn c t t t , không cho B i t n m t ng.

Cu c t ng táng Ba Cam v a xong, k hay tin th ng Hai tr ng au n ng. Cu l t l t lên Tho r c con em v ch y th y ch y thu c. Trong ba tháng tr i có nhi u lúc th ng Hai

th y s ch t tr c m t. L u vì tình m u t nên bu n th m lo s ã ành, c m th ng choph n Cu, vì ngh a minh linh ch không ph i vì máu th t, mà anh ta ch y th y ch n không bén

t, nuôi b nh êm không nh m m t. Có b a anh ra ngó v v a khóc v a nói: "N u th ng Haicó b nào, thì tôi c ng ch t, ch tôi không s ng c". L u nghe ch ng nói nh v y l i càngkính m n h n n a.

Ông tr i c ng có nh n, ông không n h i ng i có tình có ngh a. Th ng Hai tuy aunhi u, nh ng qua ba tháng sau, thì b nh c ng thuyên gi m l n, v ch ng Cu m i h t lo s

a. Th ng Hai b cái tr n au y làm cho vi c h c ph i tr ng i nên n 22 tu i m i thi uíp - lôm. Khi y L u mu n cho con làm th y giáo ho c th y Thông, r i c i v làm n nh

thiên h . Th ng Hai c i mà nói:- i v làm chi mà g p v y má. Con mu n xin cha cho con ra Hà N i h c thêm ít

m n a. Con mu n h c ngh Kinh lý, n l ng l n, ch ng y c i v m i có ti n mà nuôi nó ch .

Cu mi t V nh M , v n th y ng i ta tranh n th , l p ranh r p, ng i ta kính tr ngquan Kinh lý là d ng nào; b i v y nghe con tính h c ng làm quan Kinh lý thì mê, bèn hi p

i con mà ph n i ý ki n c a v r i cho con i Hà N i mà h c n a.



Th ng Hai h c c ba n m r i. N m nay nó thi, h u thì nhà n c s c p b ng Kinhlý. Lúc n y Cu ng làm H ng s trong làng, có ru ng t, có trâu nghé, có nhà c a ànghoàng. B i tuy không giàu b ng Cu, không có d vi c làng nh Cu, song trong nhà c ng có

c d m b y thiên lúa. V ch ng Cu c ng nh v ch ng B i, c van vái cho th ng Haithi u ng trong thân t c có m t ng i làm quan cho cha m bà con p m t n mày v ithiên h . Cái hy v ng n y tuy không có, song là cái hy v ng chung c a b c th ng dân, màcoi l i nhi u ng i h c th c c ng còn t ng ph i làm quan m i v vang, m i sang tr ng. Cu

i L u m c nh v y ngh ch ng có l gì.a r m tháng sáu là ngày gi c m cho Ba Cam. Vì Ba Cam không có v con, l i ngày

tr c ch t t i nhà H ng s Cu, nên v ch ng H ng s Cu xin v i B i luôn bàn th t inhà mà th .

Cúng b a u, H ng s Cu không có m i làng xóm, duy có n i nhà v i v ch ng B imà thôi. Ch ng cúng qu y xong r i, bèn d n m t mâm nhà sau cho s p con n v i m y atrong nhà, còn v ch ng Cu v i v ch ng B i thì ng i m t mâm nhà trên. U ng r u cvài ly, H ng s Cu m i nói r ng:

- Ngày nay v ch ng tôi có c m mà n ây, thi t tôi nh anh Ba lung l m, n u khôngcó nh bày bi u, mình l c c d i Bình Phú Tây hoài, thì làm sao mình c nh

y.i c i và nói r ng:

- Tôi mu n khi nào tôi v i d ng v Gò Công ch i m t chuy n. Mình i ã hai m iy n m r i mà không v l n nào h t, tôi nh bà con d i quá.

- Nhi u khi tôi c ng mu n i v Gò Công, tr c th m m m , sau th m anh em ch i.Mà l n nào nhà tôi nó c ng bàn ra hoài; l i tôi nh l i chú Ba d n ng có v x GòCông làm chi, nên r i thôi tôi không i.

- Bây gi mình làm n khá r i, mình v ch i, ai dám khinh khi mà s . Thôi ch ngt hái r i, hai anh em mình i.

- d i có ch âu mà ch i.- Mình nhà C u Ba R ng c mà.- Tôi mu n v phía d i p Ông Canh.- trên ó r i xu ng d i p Ông Canh ch i c mà.Th T v t mi ng nói:- ng T có xu ng p Ông Canh thì xu ng, ch nhà tôi còn xu ng ó n a mà

làm gì.i nghe v nói nh v y thì h i:

- Sao mình l i không mu n tôi xu ng p Ông Canh?- Cái ch không ph i, mình còn léo t i ó làm chi?- Mình khéo nói d hôn! Ng i không ph i, ch ch nào không ph i. Mà ai qu y thì

có ng i, ch không ph i n i mi n p Ông Canh u qu y h t. Ai x u v i mình,thì h m c c , mình có x u v i ai âu mà ng i, nên không dám t i ó.

Bà H ng s nãy gi ng i l ng thinh mà n, ch ng nghe anh v i ch cãi t i ó thì c nnh n:

- Thôi anh Hai. Anh nh c t i chuy n c làm gì. . .Thình lình ngoài sân có tên trùm b c vô l t kh n xá H ng s và trao m t mi ng gi y

xanh và th a r ng:- Th a có m t dây thép c a ông; nên c u xã bi u tôi c m l i cho ông.

ch ng Cu bi n s c, H ng s Cu v a m dây thép v a nói:- Ch c là dây thép c a th ng nh ngoài nó ánh v . Cha ch , không bi t nó thi u

hay không ây.



Cu v i B i u t34 t th y. Bà H ng s nóng n y mu n bi t coi dây thép nóichuy n gì, bèn kêu m t a con c a B i mà sai c m dây thép l i m n th y giáo coi giùm.Th ng nh i m t h i r i hào h n ch y v nói:

- Th y giáo nói chú Hai thi u. nhà u m ng r , xúm nhau nói nói c i c i om sòm. H ng s Cu vu t râu nói:

- Con tôi nó c làm ông Kinh lý r i, thôi tôi không còn lo vi c gì n a h t. Má nóth y hôn? Tôi bi t con tôi h c c l m mà. V y n m tr c tôi ch u cho nó i h cthêm n a, c theo c n nh n tôi hoài.

Bà H ng s ng i c i, mà vì m y l i y làm cho bà c m ng quá nên bà a n c m t.Th T ngó quanh qu t, th y s p con c a ch ta v i m y a u rút xu ng nhà d i h t, chta l m b m nói:

- cái th ng Ngh a thi t không ra gi ng gì h t. Có con mà b r i b r t, d ngng s d ng lãnh d ng nuôi, bây gi nó làm t i ông n ông kia, tôi không bi t

ch ng th ng Ngh a nó hay có m c c hay không.Hai B i day m t ch khác mà áp:- ! Th ng ó mà bi t m c c gi ng gì. Mà mình nh c chuy n x a làm chi kìa.

Th ng Hai là con c a d ng H ng s , ch nó co bi t th ng Ngh a th ng Nghéo nàoâu.

- Bây gi nó nên r i, tôi mu n nói thi t cho nó bi t, ng nó v Gò Công nó b o mcon con m T ng Hi u ch i.

- ng có nói b y. Thu nay mình gi u, thôi thì gi u luôn, ch nói ra làm gì. Tôi nghi tôi ph c lòng d c a d ng H ng s l m. Làm ng i nh d ng ó m i thi t làúng n. Không ph i là con d ng, mà vì d ng th ng cô T nó r i d ng coi

con c a cô c ng nh con c a d ng. H i nh d ng b ng b t ng tiu nó, ch ngkhôn l n d ng nuôi nó n h c n n i n ch n, cha ru t c ng không b ng. Th ngHai n h c gi i; tôi t ng ngày sau nó bi t c i r c a nó, thì nó càng tr ng d ng

ng s nhi u h n n a.ng s nghe Hai B i khen mình, thì chúm chím c i và áp r ng:

- Con nào c ng là con, h mình kêu nó b ng con thì mình ph i th ng yêu nuôi d ngnó h t lòng. H nó g i mình b ng cha thì mình ph i n cho x ng ph n làm cha.Hu ng chi th ng Hai nó có cha, mà cha nó không thèm nhìn nó. Anh Hai v i ch Haicòn nh hay không? Cái ngày tôi nói mà c i má nó, tôi nói r ng: "Con c a v tôi làcon c a tôi. Ng i ta b , tôi lãnh mà nuôi. Th ng Hai không có cha, tôi lãnh làmcha". Tôi h a v i má nó thì tôi ph i làm. Ngày nay tôi ã tr n ph n s c a tôi. Tôiã n gi a Tòa nhìn nó là con. Tôi ã nuôi nó n h c, h c thành ng i t t . Nh

nó bi t xét, th ng tôi thì xét, b ng nó không ngh , nó lông cánh r i nó bayng, nó không th ng tôi n a thì tôi c ng không phi n, mi n là tôi xét trong l ng

tâm, tôi không có ch nào n n n, v i tôi ngó má nó không h th n, bao nhiêu óng cho tôi vui r i.

t ng i v nh bà H ng s mà nghe ch ng nói nh v y thì không th nào c m gi tc. Bà H ng s l y kh n lau n c m t mà áp:

- ã bi t con tôi nó thu c dòng b c b o. Nh ng tôi nuôi nó t nh chí l n, tôi d y dng chút, tôi t p tánh tình nó gi ng theo tôi, nên tôi ch c không khi nào nó vong âni ngh a nh h v y âu. Làm cha nh mình, con nào mà b c cho c. N u nó b c

thì là yêu qu , ch nó ph i là ng i n a âu. Mà thôi, chuy n x a mình nh c l i làmgì. Tôi th ng nói v i mình, m con tôi d i bùn, cái ng i xô xu ng ó theo l

ph i v t lên mà t m r a. H không làm nh v y, h xô r i h b i tu t. Tronglúc m con tôi ch i v i, mình ghét m con tôi m i ph i, song mình không gi n,không ghét, mình l i a tay ra mà kéo m con tôi lên r i mình t m g i ngày nay

34 không bi t ch



c s ch s . Cái n c a mình i i ki p ki p không bao gi tôi quên c, màtôi ch c con tôi nó gi ng tôi, ch ng khi nào nó quên âu. Trót hai m i l m n mnay, con tôi nó bi t có mình ây là cha nó, ch nó có bi t cha nào n a. Ngày nay conmình nó nh mình mà h c ã thành tài, tôi xin mình yên lòng th ng nó c ng nh

a nay v y, ng nên nghi ng i u chi mà t i nghi p cho con.- Không. Tôi th ng con l m, tôi có nghi ng i u chi âu. Nh ng mà có m t vi c

a rày nó làm cho tôi b i r i hoài, h tôi nh t i thì tôi ng không c. B a nayn có anh Hai ch Hai ây mà l i th ng Hai thi u n a, v y tôi t ng c ng nên t

vi c y ra tr c là anh Hai ch Hai, sau n a cho má nó rõ.ng s Cu nói t i ó r i l y gói thu c ra mà v n, di n m o r t nghiêm ngh , ai dòm

th y c ng bi t anh ta mu n nói m t vi c gì tr ng h l m. V ch ng B i và bà H ng s ng ingó nhau, trong lòng không yên, H ng s Cu t thu c mà hút m t h i r i m i nói r ng:

- Má nó c ng v y mà anh Hai ch Hai c ng v y, ch c là c ng bi t tôi th ng th ngHai l m ch ch ng không. Tuy nó không ph i máu th t c a tôi, nh ng mà tôi nuôi nó

nh t i l n tôi t ng nó là con ru t c a tôi, ch không có nh là con gh chútnào. Trót hai m i m y n m nay, tôi làm vùi u vùi tóc, tôi ti n t n ch t lót t

ng, b n tâm tôi là mu n có ti n d , tr c là nuôi con n h c v i ng i ta, sauch ng v ch ng tr m tu i già, l i cho con chút nh cho nó kh i nghèo nàn c ckh . N m nay con thi ra tr ng, nó s làm ông n y bà kia, n m êm tôi ngh l i stôi th ng con, tôi tính l ng x ng cho nó thu nay thì c v ph n tôi, mà qu y vph n con l m. Anh ch v i má nó ngh l i ó mà coi, th ng Hai có cha, mình ubi t h t th y. Cha nó sang tr ng giàu có. Lúc nó còn nh tôi gi u mà nuôi nó, ch ngcó l i gì. Bây gi nó khôn l n r i, n u tôi gi u n a ng giành làm cha, tôi làm v yté ra tôi n tình ph t c a nó, tôi ngh qu y v i nó l m. B i v y m y tháng naytôi bu n h t s c, không bi t có nên t thi t v i con hay không. N u t thi t tôi stình cha con yêu m n nhau thu nay ó nó ph i phai l t chút nh r i không cvui nh c n a. Còn n u không t thì qu y v i con l m, mà l i ngày sau nó bi t c i

c a nó, thì nó còn coi tôi ra gì. Nay con thi u, thôi tôi tính ch ng nào nó v ây,tôi k h t công chuy n ngày x a l i cho nó hi u; thà là nó b t th ng tôi, ch tôikhông mu n cho nó trách tôi.

Bà H ng s hi u rõ ý ch ng r i thì bi n s c, vùng ng d y nói:- Mình tính nh v y sao c. Mình không th ng con n a hay sao, nên mình tính

gây m i bu n r u cho con? Cha nó là mình ó, ch tôi không bi t cha nào h t.- Tôi c ng cha, mà cha gh , sao b ng cha ru t c!- Mình nói m y ti ng y, thi t c ng nh mình c m dao c t ru t tôi.- Không. Má nó ng có bu n. Vi c tôi tính ó ph i l m. Tôi không mu n cho con

ngày sau nó có ch trách tôi c, ch không ph i tôi có ý mu n làm bu n cho mánó âu.

- Tôi c ng bi t mình không có ý mu n làm bu n cho tôi. Nh ng mà chuy n x a ãphai m h n r i, bây gi mình bày ra thì tôi vui sao c.

- Con ã nên ng i. Mình không c phép gi u c i r v i nó n a. N u mình khôngcho nó bi t cha ru t nó, t c thì mình ã d t con mình vào ng b t ngh a.

- Cha ru t nó nên thân gì ó mà nói cho nó bi t.- u nên thân hay là không nên thân, c ng là cha ru t c a nó. Cha nó qu y là qu y

i ng i khác, nó là con, có l nào nó h n cha nó.- Cha nó b nó, không thèm nhìn nó, không nuôi d ng nó, cha nó nh v y không

qu y v i nó hay sao?- u có qu y v i nó i n a, nó c ng không phép trách. Hu ng chi cái qu y c a cha

nó thì anh Ba ã r a s ch h t r i. Bây gi má nó không nên trách n a. N u má nócòn ghi mãi trong lòng, thì h i h p hòi ôi chút.



- Ng i làm nh nhu c danh giá c a tôi, làm sao tôi quên c. D u tôi gi m thù oánch ng n a, tôi c ng không th không khi c. Bây gi bi u con tôi ph i kêu ng iy b ng cha, thì tôi ch u sao n i?

- Mình ng c ch p thái quá nh v y không nên. Cái l i c a ng i ta làm ngàytr c, có l ng i ta ã n n n lâu r i.

- Ng i nh v y có bao gi bi t n n n.- Mình b x hai m i m y n m nay, mình có g n g i ho c có g p m t ng i ta l n

nào n a âu mà dám oán b ng ng i ta c. Má nó nh l i mà coi, ngày tôi c imá nó r i, cô Ba Nh n tìm t i nhà mà b ng m th ng Hai r i cô xin chu c nó. Tôich c h i ó c u Hai Ngh a ã n n n r i, song c u ng ngàng không t i c nên

u c y cô Ba Nh n t i ó a. H i ó th ng Hai còn nh , mình không ch u cho thìph i. Bây gi nó ã l n, n u mình còn gi u n a thì mình qu y l m. Mình ph i nóithi t r i cho con thong th nó li u nh. N u nó không ch u nhìn cha ru t nó thìthôi, còn nh nó b tôi mà tr v c i r t ý nó, má nó c ng ng c n.

Bà H ng s ng i n i góc ván r i bà l y v t áo che m t v a khóc v a nói:- nh nhu c c a tôi hai m i m y n m nay ã che y yên r i. Bây gi còn d ra

làm chi. N u mình thu t cái h c a tôi cho con bi t thì nó còn coi tôi ra gì n a. Tôinói thi t n u con tôi mà hi u th u thói h c a tôi h i tr c, thì tôi ph i ch t ch tôikhông th nào dám ngó m t nó n a. Mình ngh l i mà coi, con mình nó ã có n h c,ch không ph i là a ngu d t. Bây gi nó ã làm nên ông n y ông kia r i, mình ch

i r c a nó cho nó bi t, t c thì mình thu t cái h c a tôi cho nó nghe. Ví d u nóngh tình m con, nó không n xua i tôi, song nó kêu tôi b ng "má " có l nó

ng ng i mi ng nó l m ch . Xin mình th ng giùm ph n tôi.ng su Cu nghe v d n lý thuy t y mà c n, anh ta b i r i, n a vì l ng tâm mình,

a vì danh giá c a v , nên anh ta ng i cúi m t, tay gãi v , tay gãi u không bi t li u làmsao c.

Cai tu n B i v i Th T nãy gi ng i l ng thinh mà nghe v ch ng H ng s cãi l v inhau, tuy không hi u th u áo ý t cao th ng n trong nh ng l i cãi y, song c ng bi t Cunói ph i, mà L u nói c ng không có ch nào trái, b i v y ch ng th y Cu ch u thua, không có

i mà áp n a, bèn ph v i L u mà khuyên Cu b d p chuy n c , ng cho trong nhà yênn, v ch ng hòa th o, cha con vui v y nh x a. H ng s Cu xiêu lòng, nh ng anh ta ng i

th ra mà than:- u vì cái hi u ngh a c a con thì ph i ph m danh giá c a v . Thôi nín l ng là h n,

ch bi t làm sao bây gi . Cái b ng c a tôi, tôi xin phú cho tr i t hi u.Bà H ng s áp:- Tôi i n mình l m. Xin mình ng t ng cái b ng c a mình không ai bi t. Tôi

bi t l m; mà tôi ngh m t mình tôi bi t c ng r i.ng s nghe m y l i tri k thì th a chí, nên m t ngó v , mi ng chúm chím c i.

Cách ch ng m t tháng Võ V n Hai v t i, th a cho cha m hay r ng quan trên ã c p b ngcho mình làm ch c Kinh lý thu c ng ch Nam K và cho phép v th m nhà vài b a r i lên SàiGòn làm vi c. V ch ng H ng s Cu vui m ng k không xi t. V ch ng Cai tu n B i v i

p con c ng ch y l i m ng quan Kinh lý thi u. Bà H ng s th th nói v i ch ng:- Hôm b a con g n thi, tôi có vái t n c ông bà m t con heo. Nay con thi u nó ã

t i n i, thôi làm heo tr l cho r i.Ông H ng s g t g t lia l a mà áp r ng:- y ch sao. H vái thì ph i cúng cho r i m c n làm chi.Bà H ng s li n bi u b n b t heo làm th t, còn H ng s thì sai trùm i m i H ng

ch c trong làng. n chi u khách t i m t. Trong nhà c i nói som sòm, d i b p n ung r n r t. H ng ch c thì ng i khen quan Kinh lý, còn b n bè m ng r cho ch nhà.



Cúng r i n u ng n khuya khách m i t , ai v nhà n y. V ch ng H ng s Cu n mtrên ván mà ngh . Ông Kinh lý Hai ng i ch i t i bàn n ó. Bà H ng s h i th m cách thi

a con m t h i r i bà nói:- Cha m lo cho con n h c. Ngày nay con h c c thành tài, thi t cha m vui m ng

m. Tuy v y mà cha m còn lo m t chút n a, là lo ki m v cho con.Ông H ng s vùng ng i d y nói:- Má con c n gì ph i lo vi c ó. Con mình làm ông Kinh lý thi u gì ch t t h nài

g con mà lo. Tôi s e r i ây h giành h g con mình b i r i không bi t ngch nào ch . Con mình nó l n r i, má nó ng tính l n x n, cho nó l a, h nóành ch nào mình c i ch y cho nó.

Ông Kinh lý ng i cúi m t xu ng bàn mà nói:- Cha nói v y c ng ph i. Nh ng mà áo m c không qua kh i u c. Vi c v ch ng

là h tr ng, con ph i cho cha m nh ch l nào con dám t quy n. ã bi t bâygi con làm t i ch c Kinh lý, song n u không có cha má thì con làm sao lãnh ch cKinh lý c. Con h c xong r i, t nhiên con ph i c i v . V y cha má coi ch nàoph i thì con ng. D u cha má c i con nhà ai i n a, con c ng không dám cãi.

Ông H ng s nghe con nói m y l i l ngh a nh v y thì ông c m ng h t s c. Ôngng i l ng thinh mà ngh th m r ng có con nh v y d i gì em con giao cho ng i khác.

Hu ng chi mình làm cha nó mình gi y t h n hòi, ai mà cãi c. Ví d u ngày sautình c mà nó bi t c i r c a nó i n a, thì mình nói h bày t nói x u cho m nó. Mình nóithì t nhiên nó ph i tin h n. Nó là a bi t l ph i, mà nó l i th ng mình, l nào nó ngheng i mà b c mình ng h u h . Ông ta ngh nh v y r i ngó v , nh m y l i nói hôm tr công khen v nói ph i, nên nh t nh gi u b t, không thu t cho con bi t chuy n x a làm chi.

Ông Kinh lý nhà ch i hai b a r i t giã cha m bà con ng lên Sài Gòn làm vi c. ch ng ông H ng s êm nào c ng bàn tính v i nhau, không bi t con nhà ai x ng áng

ng nói mà c i cho ông Kinh lý. Cách vài tu n l , ông H ng s c th c a con g i vmà th a cho ông hay r ng, quan trên ã b xu ng t nh Gò Công mà o ru ng t làng V nh

i v i V nh H u. V ch ng H ng s Cu nghe tin y thì bi n s c, l t t sai a nh i m iCai tu n B i ng nói cho anh ta hay.

Cai tu n B i nghe tin Kinh lý Hai i v Gò Công thì c i mà nói:- Nó v Gò Công, thì mình xu ng th m nó r i luôn d p mình th m bà con ch i. V

ch ng d ng lo cái gì? Th khi v ch ng s nó v ó r i b chuy n ph i không? Cóai bi t nó âu mà d ng s b chuy n. D ng quên hay sao? H i d ng l p khaisanh cho nó thì d ng khai nó t i V nh M , nó là con c a d ng, nó có dèchuy n gì âu mà h i th m, nên d ng s b . V ch ng d ng ng có s . Nó c

i v x mình thì t t l m ch . ch ng Cu nghe l i khuyên gi i nh v y m i yên tâm.

- Chúng ta b x p Ông Canh i theo Cu v i L u th m thoát ã 25 n m r i. Bâygi chúng ta tr v ó mà xem th coi nh n v t có i d i hay không.

Không có i d i chi l m. Ru ng c ng c c y lúa, tá n c ng d m m a dang n ng trótm, n mùa g t ong lúa ru ng cho ch n r i, m i nhà còn d c ít ch c gi , thì h n vui m ng khoe khoang trúng mùa. Theo m y xóm thì nhà c a ông h n tr c, cây c ing l n h n, nh ng nh n dân c ng v n giành nhau làm vi c làng, d u ph i t n hao, ch u lòn

không n , mi n c h kêu "chú phó thôn" hay là " u tri b " cho p m t n m y thì thôi.ng l c ng còn th ng b ng qua m y xóm, song bây gi b á mà tr i á tr ng cho dân

nghèo i b v p au ch n, còn nhà giàu ch y xe h i kh i l y kh i s p. Ông ch nhà c ngch a ch u nói chuy n t i c i v i s p ày t , ng i cho vay ti n, không lu n a b c ra h itháng nào, c ng c bu c ngoài giêng h 10 ng ph i tr 12 ho c 13.

Nh n v t dòm chung thì thi t không th y d i i, nh ng mà gia o c a bà Cai t ngHi u coi l i thì không gi ng nh h i x a. Bà Cai t ng Hi u ch t ã m i m y n m r i, tá n

i lui kh i ph i h u h bà, mà ai ra lãnh ch c H ng qu n c ng kh i b bà sai khi n n a. C u



Hai Ngh a n m nay ã trên 50 tu i r i, mái tóc ã b c hoa râm, da m t ã dùn chút nh,nh ng tai h i nh t là hai v t dao c a Ba Cam chém ngày tr c v n rành rành tr c m t, nênbây gi c u làm H i ng a h t, mà nh ng ng i không a c u, h không ch u kêu c u " i

ng Ngh a"; h l i kêu là " i ng Th o" ng ng o c u ch i. Hai H ng ã g n già r i, r ng ã r ng h t ba b n cái, mà n c da c a m coi c ng

ch a ch u n35, gi ng nói c a m nghe c ng ch a c êm, m c ng x n x ng v i ch ng,ng còn g t gao v i tá n tá th nh h i tr c.

ch ng H i ng Ngh a v i nhau thu nay sanh có ba ng i con mà thôi. Ng icon gái u lòng là cô Hai Di u, h i th y l o t o v i T L u thì cô m i bi t i. Khi Cu d t

u mà i r i, thì H i ng Ngh a m i sanh thêm hai ng i con n a: m t ng i con trai tênTý và m t ng i con gái út tên là Th c.

Cô Hai Di u khi c 18 tu i, thì cha m g cho con ông ch Khoán trong Long H u.Cô v nhà ch ng c ba n m, k cha ch ng ch t, ch ng mê say bài b c phá tan s nghi p.

ch ng H i ng Ngh a th y r xài phá ã suy s p r i, s nó phá lây t i gia tài c a conmình, nên l t t b t cô Di u v . Cô Hai Di u v i ch ng c m t a con r i, mà cô c ngành d t o cang th ng b nhà ch ng mà tr v cha m . Trong m y n m nay ch ng cô lâu

lâu c ng có ra th m v con m t l n, nh ng mà l n nào ch ng t i thì cô l t l t, ch ng khác nàonh cô i v i m t ng i l i xóm t i ch i v y.

u Ba Tý ã ch t h i n m ngoái r i, ch chi c u còn thì n m nay c u c 20 tu i. Khiu còn nh thì v ch ng th y H i ng Ngh a t ng tiu c u nh vàng nh ng c, tuy là c ngu, nh ng mu n cho c u nên, b i v y ph i d n lòng phân r em xu ng ch Gò Công mà g i

cho c u i h c, c u i h c thì c u xài phá t n hao nhi u, nh ng mà c u mò ri t r i c ng lêni l p nh t và c ng i thi v i chúng b n. C u i thi hai l n m i l y c cái b ng s ng.

Tuy v y mà cha m m ng r h t s c làm heo t n t n c, g m ghé mu n ch n ch giàu cómà c u hôn. Ch ng hi u là t i ng i ta chê mà không g , hay là t i c u Ba Tý ch a g p cduyên, mà c u i coi v ba b n ch ch ng ch nào xong xuôi ý, th y H i ng Ngh a gi n

i em con lên Sài Gòn mà cho h c thêm, ch a c m t n m thì c u mang b nh mà ch t,làm cho th y H i ng m t ng i k nghi p, th y r u r tr m ph n, mà bà H i ng còn theo

y rà, bà nói t i ch ng bày chuy n cho h c thêm nên con bà m i ch t.Còn cô út là cô T Th c n m nay cô c 17 tu i r i, ã có hai ba ch c y mai c y m i

nói mà xin coi. Cô gi ng m nên n c da cô không tr ng, hình vóc cô to x ng, song g ngt coi c ng h u duyên, nh t là cô c c p m t thi t là lanh, không hi u trong sách t ng

oán t t x u th nào, ch con m t y h trai th y thì a l m.t bu i s m mai, tr i thanh b ch. Tr c sân c cây t i t n, l i thêm b y chim se s

bay lên áp xu ng mà ki m n, trong nhà d n d p trang hoàng, l i thêm các c a u m h t,nên ngoài dòm vô coi r c r . y là nhà c a th y H i ng Ngh a s a so n k c m cho ôngCai t ng Hi u.

ng ch Khanh trong ch Gi ng Ông Huê là em r c a th y H i ng Ngh a, nhngày k c m c a nh c ph , nên th ng xe hai bánh i v i v là cô Ba Nh n, mà ra nhà anh.Cô T Th c th y cô v i d ng ng ng xe tr c sân, thì l t t ch y ra m ng r . V ch ngth y H i ng v i cô Hai Di u c ng ra ng d a c a mà chào m ng.

Bà H ng ch Khanh n m nay ã 47 tu i, nh ng vì bà không có ch a l n nào, nênbà còn c m nh m , n nói nh m l , i ng g n gàng, da m t ch a dùn, mái tóc ch a b c.Bà tánh tình b i buôi vui v , b i v y v a b c vô c a r i bà chào h i m y ng i tá n tá th

n d n gi ; bà nói l ng x ng không d t ti ng. Bà h i cô T Th c sai tr ra xe b ng cami cau tr u vô; bà kêu th ng ánh xe mà d y ph i coi cho ng a n u ng t t . M y ng i

n bà n d n gi , ai nghe ti ng bà ch nói rân trên nhà trên thì c ng u h n h vui m ng.Bà ch i l i ng tr c m i bàn th mà coi ch ng d n, r i bà i vòng xu ng nhà d i mà

35 t en



coi n bà n u n ng, g p m i ng i bà u có m t câu chuy n mà nói, bà không b sót m tng i nào, b i v y bà l i g n ai c ng vui, ch ng bà i ai c ng ngó.

Bà tr lên nhà c u, th y ông ch v i hai v ch ng th y H i ng ng ng i nói chuy nbà bèn b c l i ván và têm tr u mà h i r ng:

- a h m nhà tôi i Gò Công có v nói g p anh i óng bách ph n t. Anh mua ru ng nào ó v y anh Hai?

Th y H i ng Ngh a a tay lên v a gãi th o trên m t v a áp:- Mua t c a Chánh Bái Huân bên Gi a.- Anh mua m y m u, giá bao nhiêu ó?- ng thi u có ba ngàn ng, mà 4 n m nay ng tr l i hoài, tr v n không n i. N m

nay, ng theo n n n mua giùm cho ng, c c ch ng ã ph i mua, ch m c quá.Không y 15 m u mà mua t i 8 ngàn.

- Theo giá lúa bây gi , thì ru ng ó còn r , ch có m c âu, mà tuy nói 8 ngàn, ch 4m nay anh cho vay n l i ã hai ngàn r i ho c ba ngàn r i, t c thì anh mua ru ng

ó có 5 ngàn hay 5 ngàn r i gì ó ch gì.- Tính nh v y sao c? Cho vay là cho vay, còn mua ru ng là mua ru ng ch . San

qua s t l i nh v y sao cho ph i.- y ch anh cho vay 3 ngàn ng ó, m y n m nay anh không có n l i hay sao?- Sao l i không n l i?- Thì anh n l i luôn 4 n m, t c thì anh ã l y v n c a anh r i. Bây gi anh mua

ru ng ó, anh tr h t 3 ngàn c ng nh anh mua có 5 ngàn ch gì.- Cô tính k quá! Cô nói nh v y té ra tôi mu n t c a ông Bái Huân hay sao? T i

ông n n n quá, ch tôi có thèm mua âu. T ngày th ng Tý ch t t i gi , tôi h tmu n mua ru ng mua t thêm n a. Mua thêm mà làm gì! Tôi còn có 2 a con gái,mua cho nhi u ng ngày sau ng i d ng h n, ch ích gì âu.ng ch Khanh nghe nói nh v y thì c i mà áp:

- Anh nói nh v y sao cho ph i. Con trai hay con gái c ng v y, con nào c ng là conch . Anh c hai a con gái anh có ph c bi t ch ng nào. V y ch v ch ng tôitròi tr i không có m t chút con nào h t ây thì sao.

- Thà là không con nh d ng v y cho xong, ch có th con gái làm gi ng gì. ó conDi u ó. H v ch ng tôi ch t r i, chia ru ng cho nó, ch ng nó ánh bài thua ch ng

t n m là tiêu h t ch gì. Còn con Th c, ch ng nó có ch ng ây ch c c ng v ya.

Bà H i ng nãy gi ng i l ng thinh, ch ng bà nghe ch ng phi n con, bà m i nói:- ! Khéo nói d không! Con Th c r i sao? T i mình g con Di u, mình l a th

gì âu, nên nó m i v y, sao mình l i th a cho con?- Còn l a sao n a? Anh ch Khoán là ng i giàu có l n, nh giàu còn h n mình n a.

con thì l a nh v y, ch bi t l a làm sao. Th y th ng con nh nó nh nh dth ng, mình t ng nó t t nên m i g ; ai dè âu nh khu t r i, nó sanh tâm phá

a. Sao h i ó mình không c n, r i bây gi mình l i nói t i tôi?- Tôi là n bà c n mình sao c.- Sao l i không c? Ch ng b ng mình th y anh sui giàu mà có m t a con, mình

mu n cho con Di u n gia tài ó, nên mình xúi thêm ng cho tôi g .Bà ch Khanh nghe hai v ch ng th y H i ng cãi v i nhau thì bà c i ng t và can

ng:- Thôi, vi c ã l r i, bây gi ông cho bà, bà cho ông làm chi. Không bi t

ch ng t i m ng s con Di u ph i c c, nên ông tr i m i khi n nh v y. Mà vi c n yanh Hai ch Hai u có l i h t th y. G con ta ph i l a nh n ngh a, ch sao l i l agiàu có? Nh n ngh a m i b n, ch ru ng t có b n âu. Anh Ch Khoán giàu, màkhông bi t ch ng t i nh n b t nh n, nên tr i m i khi n cho con nh phá tan s



nghi p nh. Tôi t c tôi không có con, ch n u tr i cho tôi có con tôi g , tôi l a h nhòi l m.

Bà H i ng c i và h i:- Cô l a cách nào? âu cô nói cho tôi nghe th coi.- Tr c h t mình ph i ch n th ng r cho có h c th c, b i vì i nay n u không có h c

thua sút ng i ta l m. Mà có h c th c song c ng ph i có nh n ngh a m i c, b ivì h c th c mà không nh n ngh a thì t nhiên ph i ác. Ch n c hai u ó r i,ph i xem hình vóc th ng r cho m nh d n b i vì mình g con cho a b c nh c thìtr n i ph i nuôi b nh hoài, mà nó sanh con b ng ngón tay út tay cái còn kh h n

a. ó, ch n r ph i ch n nh v y, không c n giàu nghèo, không c n sang hèn,nghèo hèn mà nó ph i thì quý g p tr m giàu sang mà qu y h .

- Cô nói nghe ph i l m. Thi t tôi g con Di u, v ch ng tôi c ng có v ng tính m tchút. Thôi, còn con Th c ó, tôi giao cho cô l a cô g giùm cho tôi.

- Ý ch mu n g cho nó h ng ng i nào?- Cô l a ch nào ph i, h cô ng ý thì tôi xuôi lòng.- Không. L a ch ph i thì ã ành, nh ng mà ch c ng ph i theo th , nhà giàu c ng

có cái ph i, mà làm quan c ng có cái ph i. V y ch con nhà giàu v i ng i làm vi cquan, ch mu n l a ch nào?

- Ý thôi! Tôi th t kinh con nhà giàu r i. Tôi mu n g con Th c cho m y th y ng nóng tiu kh e thân nó.

Th y H i ng tr n m t nói r ng:- Cha ch ! Mu n mang h a a há! G cho con nhà giàu, d u nó phá c a, thì nó có c a

cho nó phá, ch g cho m y th y, h không có c a s n, h m i phá gia tài c a mìnhcho mà coi.

Bà H i ng nguýt ch ng mà áp:- Mình không gi i gì ó mà cãi. Mình g con Di u r i; t i phiên con Th c, tôi không

cho mình xía vô n a âu mà nói!Bà nói d t l i li n ng d y b i xu ng nhà d i. Th y H i ng Ngh a th ng b v

ng quen r i, nên th y không bi t m c c , th y ngó H ng ch Khanh mà nói:- Nói nghe ch i v y thôi, ch g ch nào c ng c, tôi không c n gì. T ngày th ng

Tý ch t r i. Tôi r li t tay ch n, h t k vi c gì n a. Có c m t chút con trai m ngt s c, tính gia tài cho nó ng ngày sau nó n i nghi p mà cúng bái ông bà. Nó

ch n nó ch t i; còn th con gái là ng i d ng mà ngh a gì.Bà ch Khanh nghe anh than nh v y, thì bà ngó ch ng ch dâu, th y ch ng d i b p,

bà bèn nói nho nh r ng:- Th ng Tý nó ch t ó, không bi t ch ng l i t i anh.Th y H i ng day l i h i:- Sao mà t i tôi?- i tr c anh có c m t a con trai mà anh không bi t th ng nó, anh b nó

thân s th t s , ông tr i ng gi n, ng không cho anh có con trai n a ch sao.Th y H i ng châu mày l ng thinh m t h i r i m i áp:- Chuy n ch i qua ng làm sao ch c là con c a mình c?- h i ó cho n bây gi anh có th y nó l n nào hay không?- Không.- Tôi có th y h i nh . Nó gi ng h t anh, c ng nh khuôn úc v y.- Cô khéo bày t chuy n.- Nói thi t ch ai thèm bày t chuy n làm chi. Ch chi h i ó anh nhìn nó, anh em

anh nuôi, bây gi có con trai nh ng i ta, nó coi sóc vi c nhà cho anh, sau nóph ng s ông bà, ngh coi có ph i ti n hay không?

- Nhìn b t t v y sao c. Có ch c là con c a mình âu mà nhìn. Mà nhìn r i má bàytr nó sanh gi c ch u sao n i.



- Sanh gi c cái gì? Anh nhìn con mà thôi, ai bi u anh nhìn m làm chi mà sanh gi c.Tôi t c quá, tôi bi u ông Ch tôi ng c i v bé ng nó con tôi nuôi mà ngkhông ch u. N u ng có con nh v y thì tôi r c v tôi nuôi li n.ng ch Khanh nghe v nói nh v y thì ông vu t râu mà nói:

- bé v m n làm gì? Tr i cho mình có con thì nuôi, b ng không cho thì thôi. Cócon r i nó h thì càng kh cho mình, ch có ích âu.

Bà Ch ngó ch ng mà áp:- Có con sao l i không ích? Nói k d không! Tròi tr i nh mình ây, ngày sau v

ch ng ch t r i chó nó b i m ch có ai âu mà d y.- y c ng v y mà không d y c ng v y. H ch t r i thì thôi.Th y H i ng suy ngh th nào không bi t, mà v ch ng H ng ch ng cãi nhau

nh v y, th y l i xen vô h i bà Ch :- Cô có bi t m y n m nay t i nó i âu hay không?- i nào?- i Cai tu n B i.- ! i âu m t hai ba m i n m nay. Tôi có h i th m làm chi âu mà bi t. Anh

mu n tìm hay sao? N u anh mu n tôi h i th m cho.- Thôi, thôi. H i cho bi t ch i v y ch tìm làm gi ng gì. T i nó m i r , du côn quá!Th y H i ng m i nói t i ó, k bà H i ng d i b p i lên. Th y l t t b chuy n

ó mà b t qua nói chuy n mùa màng ít câu, r i m i em r lên nhà trên ch i.n tr a, ch ng c a cô Hai Di u là c u Thôn K nh ra t i. C u i m t cái xe h i nh hai

ch ng i; c u b t kh n en, b n áo dài, do c u c m tay bánh mà i, ch không có s p - ph .u ch y th ng vô sân, ki m bóng mát mà u, r i x c bâu áo, s a kh n en, th ng th ng i

vô nhà. Duy có v ch ng H ng ch Khanh m ng r h i th m mà thôi, còn v ch ng th yi ng Ngh a không thèm h i, th m chí cô Hai Di u c ng làm l , b ng con i bét xu ng

nhà d i. Tá n th y tình ch nhà i v i r , h ph i hùa theo ý ó, nên h chào h i l làm ch ng mà thôi.

Thôn K nh g p c nh khó kh n d ng y, nh ng vì c u ngh c u có t i xài phí, song c uxài là xài ti n c a c u; ch c u không xin cha m v ng nào, b i v y c u không ái ng i chi

t, c àng hoàng t nh táo nh th ng. C u kéo gh mà ng i, r i l y thu c ra t hút.Bà H i ng ng i d i nhà c u v i bà Ch , bà dòm lên th y r thì bà ghét l m, nên bà

nói v i bà Ch :- Th kh n n n! H t ru ng h t t r i còn không lo, c ng c ch ng xe hoài! N u

con Th c mà nó có ch ng c ng nh con Di u v y n a, ch c là tôi h t k s nghi py r i.

- Không vi c gì ch ph i lo. Ch tôi ki m ch g con Th c cho ch coi.- , cô làm n cô l a giùm th coi, ch ng nhà ây ng l a th phá c a n a

i mang kh n.- Ch ó m c tôi li u.

ch ng H ng ch Khanh t i chi u b a sau, mãn ám gi r i m i v . Thôn K nhng , nh ng mà c u lên b ng con c ít l n, ch không nói chuy n v i v c ti ng nàot.



Ch ng b n

i t làng V nh L i ng nhóm. H ng ch c l n nh u có m t trong nhà vi c.Thôn tr ng Viên c cho H i t nghe m t lá trát c a quan Chánh b d y làng d n d p nhàvi c cho quan Kinh lý Võ V n Hai mà o n th trong làng, ph i c p dân cho quan Kinhlý dùng và ph i m n xe ho c ghe cho quan Kinh lý i o t. H ng ch Khanh nghe ctrát r i kêu H ng b Ch m và H ng thân Cao mà h i coi có truy n rao cho các n ch

m tr á theo ranh, y nh l nh c a quan Chánh b d y hôm tháng tr c hay không. H ng và H ng thân u nói ã có truy n rao y các p và n ch c ng ã phân ranh r it. H ng c Chí tu i g n b y m i, ông ng i trên b ván gi a và ngoáy tr u nói r ng:

- Làm quan h t i làng khó lòng l m. Th ng Thôn, m y ph i lo s p t t t , ng lôi thôi ng i ta ch y t r i làng b qu h t th y a.

Thôn Viên ng d y áp:- m C , tôi s p t r i h t. Nhà vi c mình r ng. Quan Kinh lý ng cái phòng bên

y ây, còn làm vi c thì làm t i c n gi a n y c. Có m t u khó li u là nhàkhói36 c a làng, ng d làm l i, ch âu n u n cho quan Kinh lý?

- À, cái ó khó d h . Bây gi tính sao?- m C , ch ng quan Kinh lý lên t i, tôi t vi c ó cho ngài hi u, coi ngài nh l

nào. Nh ngài bu c ph i có nhà b p, mình ph i m n m t c n ph ch bi t làmsao.

- Có ph tr ng hay không?- m có, dãy ph lá c a chú N ngang nhà vi c ây, tôi th y còn m t c n tr ng.- y thì c. M y có nghe b a nào quan Kinh lý lên làng mình hay không?- m không. Mà trát quan l n g i lên ã b n n m b a r i. V y ch ng nay thì mai

quan Kinh lý s lên ch không lâu âu.ng ch Khanh xen vô nói:

- a nào ng lên t i, em ph i cho trùm m i H ng ch c nhóm m ng ng ch ng lôi thôi, ng h n, r i ng ki m chuy n v ch v i quan l n mà khó cho làng.

ng ch nói v a d t l i, b ng th y hai cái xe ng a ng ng ngang tr c c a nhà vi c,cái tr c có m t ng i ng i mà thôi, ng i y còn tr tu i, m c âu ph c, t ng m o ànghoàng, m t m y sáng r , còn xe sau có hai ng i b n áo bành tô vàng ng i có ch c kìnhcàng, l i có nh ng cây s n khúc khúc tr ng. Thôn tr ng Viên ngó ra và nói:

- Ch c quan Kinh lý lên t i.ng ch c nghe nói nh v y thì lao nhao, l nh , có ng i ch y ra ón. Ng i m c âu

ph c ng i tr c ó, th ng th ng leo xu ng xe r i x m x m i vô nhà vi c. Khi ng i b c vôi c a trong, th y H ng ch c ông y, bèn ng l i, d nón c m trong tay và nói:

- Tôi là Kinh lý, có l nh quan trên phái tôi n ng o n th trong làng. Ph i m yông là H ng ch c trong làng ây hay không?ng ch , Thôn tr ng, và ít ng i H ng ch c khác ng b c ra chào quan Kinh lý

và m i ng i vào. Ông C c ng ng d y l m c m b c l i xá quan Kinh lý và nói:- Tôi chào quan Kinh lý, làng có c trát c a quan Chánh b , nên b a nay nhóm mà

p t ch cho ông . H ng ch c m i bàn tính, k ông n, thi t là may quá.Quan Kinh lý không bi t ng i ó là ai, song th y già c , thì ông cúi u áp l r i h i:- Bác làm ch c chi trong làng?Ông C g t u v a c i v a áp:- Tôi làm H ng c .

36 p



- Té ra bác là ông C . M i bác ng i. Tôi lên tình c mà g p làng nhóm, thi t may l m.Xin bác làm n cho tôi bi t coi m y ông ây ông nào làm ch c chi. Thôn tr ng làông nào âu? Còn hai ông nào làm phái viên theo tôi mà ch ranh t?ng ch bèn b c ra ti n d n m i v H ng ch c cho quan Kinh lý bi t. Quan Kinh

lý bèn h i hai v phái viên, là H ng b v i H ng thân, v y ch có truy n rao cho n chtheo nh l nh d y hay không. Hai v H ng ch c y tr l i r ng mình ã làm xong r i h t.

Quan Kinh lý g t u và c y hai ng i bi u dân trong nhà vi c ra xe vác c em vô.Thôn tr ng Viên d t quan Kinh lý i coi cái phòng ã d n cho ng i . Quan Kinh lý l ylàm p ý, nên khi tr ra ng i nói r ng:

- Tôi cám n các ông ã s n lòng s p t cho tôi yên mà làm vi c. Tôi n i cáiphòng nh ó thì r i. êm nào tôi làm vi c gi y thì tôi dùng cái bàn l n n y

c.- Làng tôi c trát quan l n thì lo các vi c xong r i h t, duy còn có m t vi c làng tôi

y làm b i r i, không bi t làm sao c.- Vi c chi? Ông c nói ngay ra i mà, c n gì ph i ái ng i.

ng ch li n nói:- Ch ông thì làng tôi d n r i, ng t vì cái nhà khói c a làng, th ng c t l i, có l

vài tháng n a m i r i, nên làng tôi không bi t làm sao có ch cho b i b p c a ôngu n ng.

- i! Vi c ó không quan h chi l m. Tôi không có b i b p chi h t. Ch c là tôi ph iki m ch mà n c m quán, ch tôi không n u n âu mà làng lo.

- Ông không tính em bà Kinh lý lên ây hay sao?- Ch a có bà Kinh lý. N u ông bi t ai mu n làm bà Kinh lý, ông ch giùm, thì có l

i c.Quan Kinh lý nói pha l ng ch i r i ông c i ng t. H ng ch nghe l i nói có duyên ông

ng t c c i. Các H ng ch c khác th y quan Kinh lý vui v ai c ng m ng th m trongng.

Trong lúc hai v phái viên lo coi d n mà em vô phòng, thì m y ông H ng ch ckhác theo làm quen v i quan Kinh lý, k nói chuy n n y, ng i h i chuy n n , có ng i l iem s ng i ta toan m u l n ranh t c a mình thu t li n cho quan Kinh lý nghe. Tuy v y

mà quan Kinh lý c ng vui lòng i áp l i v i m i ng i, c ng ch u khó mà nghe m i ng i vi c ru ng t c a h .

Trong H ng ch c H i t duy có m t mình H ng ch Khanh nhà g n nhà vi c h nt, vì nhà ông g n ch Gi ng Ông Huê, thu c mé kinh bên kia, h qua c u i tr xu ng

tr ng h c i ch ng m t tr m th c thì t i.ng ch ngh nhà mình nh v y, mà l i th y quan Kinh lý không kiêu c ng, b i

y nhà vi c nói chuy n ch i t i 3 gi chi u, r i ông th a v i quan Kinh lý:- Th a ông, tuy ông m i t i, công vi c s p t ch a yên, song tôi xin phép mà th nh

ông qua nhà dùng b a c m chi u v i tôi, ng tr c là ông bi t nhà tôi, sau nóichuy n ch i.

- u ông Ch không m i thì tôi c ng ph i xin v i m y ông ây cho tôi n c m chi unay, b ng không thì tôi có ch âu mà n. Ông Ch g n hay xa! Cha ch ! N u

i b n n m ngàn th c ch c là n r i tr l i ây tôi ói n a.- Th a không. Nhà tôi bên u c u ây.- u g n tôi xin vâng. Còn nh xa thì tôi xin khi khác.- Th a, g n. Tôi cách ây ch ng vài tr m b c.- c l m, c l m. V y thì ông Ch ch tôi r a m t thay r i tôi i v i. Tôi i

xe t d i Gò Công lên ây qu n áo l m h t, d quá. Tôi c y anh Thôn làm n h igiùm chung quanh ây coi có ai s n lòng ch u n u c m quán cho tôi và hai ng i i

i tôi n. Không h i gì, h tính giá bao nhiêu m i tháng h c nói ngay i. Nh có



ai ch u, xin bi u h t i nay l i nhà vi c mà nói cho giáp m t. Ki m giùm chút ngheanh Thôn. Tôi cám n anh l m.

Quan Kinh lý v a nói v a i vô phòng. Thôn Viên d rân, v a ngó m y ng i khác mài chúm chím.

Cách m t h i, quan Kinh lý trong phòng b c ra, trên b n m t cái áo n xám, d i b ncái qu n tích so; chân mang ôi giày vàng, tay ôm m t cái nón tr ng, u ch i láng m t, cth t n en, di n m o coi vui v mà ôn hoà, t ng i coi th nh th i mà hùng tráng. Ông kêuhai ng i i v i ông, là ng i c a nhà n c ông dùng trong cu c o t, mà d n:

- Hai anh em d n d p c r i ra ch n c m i, nghe không. tôi qua nhà ôngCh tôi th m m t chút, t i tôi v thì s tính vi c m n ng i n u c m cho hai anhem n.

Ông nói r i ông day l i ngó H ng ch mà c i và nói r ng:- Các vi c u yên r i h t. Bây gi ông Ch mu n d t tôi i ch ng nào c ng c.

ng ch Khanh l t t ng d y cáo t H ng ch c h i t mà d t quan Kinh lý vnhà. Quan Kinh lý cúi u chào H ng ch c r t có duyên và nói:

- th ng th ng r i tôi s n nhà th m m y ông h t th y. Có l tôi ây t i 5, 7tháng ho c m t n m, b i v y tr c hay sau gì r i tôi c ng s bi t nhà m y ông.

Ông nói v a d t l i thì xây l ng i theo H ng ch . H ng ch c ngó theo r i xúm nhautr m tr khen quan Kinh lý làm l n mà không kiêu c ng, không x c x c.

ng ch Khanh d t quan Kinh lý i ngang qua ch ng có qu o xu ng u c u. Lúcy ã g n 4 gi chi u nên trong nhà l ng không ai bán v t chi h t, ch có s p con nít ánh áo

la hét vang rân, còn hai bên ph c ng không ai ra vô mua , ch có m y cô x m lai m t ngóu tình, m t nh hoa n , ng i ch i tr c ti m, nói nói c i c i, d ng nh em nhan s c

mà khoe cùng ng i qua l i. Quan Kinh lý i ngang, con nít ng gi n u nín c i mà ngó,y cô x m lai u li c m t mà dòm, cái ngó kia không quan h gì, ch cái dòm n y e hi m

nghèo l m.Quan Kinh lý v a i v a nói chuy n, nên t i nhà H ng ch mà không hay. Ch ng

ng ch d t vô c a ngõ, quan Kinh lý ng c m t dòm th y m t tòa nhà r ng l n, nh ng vìt theo ki u x a nên mái nhà th p x ng, trong nhà t i mò. Cái sân tr c nhà c ng r ng l n

nh ng ch nhà không tr ng bông hoa chi h t, duy phía ngoài có ít cây b i mà b t chai nênnhành lá x r . Hai bên có m y cây i xen l n v i m y cây mãng c u ta, i thì có trái nhi u,còn mãng c u thì không nh m mùa, nên không bông trái. D c theo mái nhà có s p ch ng m tch c ch u ki ng cây nào g c c ng b ng b p tay, nh ng vì nhánh b u n, lá b t a t i ngày nêncoi nh cây còi không ai vun phân t i n c.

ng ch Khanh v i quan Kinh lý b c lên th m. Th ng B n là a c a H ng ch ,th y khách l mà y ph c oan trang nó không bi t là ai, song c ng ch p tay mà xá, H ng ch

i nó r ng:- Có m m y nhà hay không?- Th a, có.- Vô th a cho m m y hay r ng có quan Kinh lý t i th m. i cho mau.

ng ch m i quan Kinh lý ng i t i b gh gi a phía ngoài c a. B gh không trúngki u nào h t, nên không bi t tên chi mà kêu. Chính gi a có m t cái bàn tròn, c t b ng c m lai

t b ng c m th ch, chung quanh thành c n c xa c . Vòng theo cái bàn y thì 4 cái ghtô-nê37, gh tuy t t, song không ph i m t u v i cái bàn. Phía trong b gh y thì có lót m t

ván gõ thi t dày thi t l n. Phía trong n a d n ba vòng t th , cái t gi a c n c xa c , haicái t hai bên óng tr n lu, ch không có c n, nh ng mà cái t nào c ng thi t khéo và trên

i cái t u m t b l c ng thi t t t. Hai c n hai bên m i c n m t cái bàn dài óngng cây tr c, m i bàn có m t ch c gh tô - nê nh s p theo. Hai bên chái l i có lót hai b ván

gõ d a c a s .

37 tên ng i phát minh cách u n g và sáng l p hi u hi u bàn gh , Michael Thonet, gh có ch d a, ch gáttay, b ng g u n.



Quan Kinh lý ng i ngó cùng trong nhà thì bi t nhà giàu, song ông ch nhà không th otheo cách i nay. H ng ch l ng x ng m t l y thu c m i khách hút, h i th ng B n n u

c b trà m i ng khách u ng. Ông th y bà Ch trong b c ra, ông bèn nói r ng:- Quan Kinh lý l i o t làng mình ây. Ông m i lên t i h i tr a.Bà Ch b c l i ch p tay cúi u nói:- Tôi chào quan Kinh lý.Quan Kinh lý li n ng d y áp l mà c i:- Tôi chào bà Ch . Tôi m i lên t i, ông không nói cho bà hay tr c, mà ông m i tôi

qua nhà n c m. Tôi làm khách thình lình, ch c là bà không c vui lòng. V y tôixin bà mi n l i.

Bà Ch c i và áp:- Quan Kinh lý n nhà tôi, y là làm r ràng cho tôi. Tôi m ng l m, ch có l nào tôi

không vui lòng. N u ông Ch tôi ng không m i quan Kinh lý thì ch c tôi phi n ngm.

- Tôi m i t i làng có m y gi ng h , mà bên nhà vi c H ng ch c ti p tôi r t t, r i qua ây c nghe m y l i yêu m n c a bà n a, thì tôi l y làm c m tình vô

cùng.- m quan Kinh lý, làng n y H ng ch c nh l n u bi t l ngh a l m. Hu ng chi

quan Kinh lý là m t viên ch c c a Nhà n c, quan Kinh lý n làng, có ai mà dámkhông t t .

- Bà nói nh v y, tôi xin l i mà tr l i: N u H ng ch c trong làng, vì cái ch c Kinhlý mà ti p tôi t t , ch c là tôi không vui.

- m quan Kinh lý, tôi nói ví d mà nghe, ch không ph i tôi nói t i quan Kinh lýlàm ch c l n, nên h m i t t .

- y m i ph i, ch n u th y ch c l n thì tr ng, r i ng i làm l n mà tánh tình khôngra gì h t, mình c ng s mà tr ng h n a sao?

- Quan Kinh lý nói ph i l m. M i quan Kinh lý ng i u ng n c, cho phép tôi vô l rasau d y b y tr s a so n d n c m cho quan Kinh lý dùng.

- Tôi xin bà c t nhiên.Bà Ch i vô trong. Ông Ch v i quan Kinh lý ng i u ng n c mà nói chuy n o t.

úng b n gi r i tan h c, h c trò s p hàng i v ngang c a ngõ nói chuy n om sòm. Có m ttrò tr c ch ng 11 ho c 12 tu i, mình m c qu n áo tr ng, u i nón n en, m t tay ôm c psách m t tay xách bình m c qu o vô sân r i ch y l ng x ng mà vô nhà. Ch ng nó b c t i

a, th y có khách l , thì ng kh ng l i mà ngó. H ng ch dòm th y bèn kêu mà nói: "Tôn,con l i xá quan Kinh lý i con".

Trò nh b c l i d nón cúi u mà xá. Quan Kinh lý r u nó và h i H ng ch r ng:- Con c a ông ây ph i không?- Th a, nó là cháu. V ch ng tôi không có con. n bà c a tôi nó bu n, tôi th y v y

tôi m i xin b t m t a con c a th ng em tôi, ng nuôi làm con nuôi.- Té ra hai ông bà giàu có nh v y mà không có con?- Th a, không.- Không h i gì. Không con thì nuôi cháu. Con cháu c ng v y, mi n là nó nên thì c

nh . Ông ráng cho nó h c. i nay ph i có h c m i kh i b ng i ta hi p áp l ngt, mà l i có h c m i bi t ng ph i làm mà theo, ng qu y mà tránh.

Th ng Tôn th y hai àng nói chuy n, nó m i l n i c t sách r i ch y tu t ra phía sau.p trong nhà d n cái bàn tr c bên phía tay m t ng ãi c m khách. Bà ch ra vô ch

bi u cho chúng nó tr i n p t bàn. Ch ng c m d n xong r i, bà m i b c l i nói nh v ich ng và m i khách dùng c m.

Quan Kinh lý i theo H ng ch l i bàn, dòm th y chén a có hai ng i n mà thôi thìng ngó bà Ch mà nói:

- Tôi m i bà Ch n c m luôn th ch .



- i quan Kinh lý dùng c m v i ông Ch tôi. Tôi ch a ói, t i r i s n.- Không c. N u bà không ng i thì tôi không dám n. Xin bà coi tôi nh em cháu,

ch ng k khách kh a chi h t. H bà không ch u n, thì tôi ngh bà h n tôi t i làmn, tôi n sao ngon. Xin bà ng i l i, kêu cháu ra ây n a, n nh ngày th ng

trong nhà v y tôi m i ch u.Bà Ch không ki m l i t ch i c n a nên bà ph i bi u tr vô l y thêm hai cái chén,

hai ôi a, r i bà ng i m t bên H ng ch và bi u th ng Tôn ng i m t bên quan Kinh lý màn c m.

Quan Kinh lý nói chuy n vui v l m, theo h i th ng Tôn tính i h c ng ngày sau làmngh gì, nh l n tr i cho giàu thì ph i làm sao còn nh tr i b t nghèo thì m i làm sao. Th ngnh s s t tr l i không nh m o ngh a, làm cho quan Kinh lý c i ng t r i dùng d p y mà

y cho nó m t bài h c làm ng i.Bà Ch th y quan Kinh lý còn nh tu i mà b t ch vui v nói n ng àng hoàng thì bà c

m t c khen th m hoài. Vì ch ng bà ít nói chuy n v i khách, nên bà h i r ng:- m quan Kinh lý tính ch ng nào m i r c bà Kinh lý l i ây?Quan Kinh lý nghe h i thì c i mà áp:- i tr a ông Ch có h i tôi câu ó. Bây gi bà c ng h i tôi câu ó n a. H i tr a tôi

tr l i pha l ng ch i v i ông Ch r ng: "Tôi ch a bi t ai mà cho ng i ta kêu là bàKinh lý. Có l ph i c y ông Ch ch giùm m i c." Bây gi bà h i tôi n a, thì tôi

ng tr l i nh v y n a.- Té ra quan Kinh lý ch a nh ôi b n n i nào hay sao.- Th a ch a. Tôi thi u m i ra tr ng vài tháng nay, tôi không có ngày gi mà tính

i v .- Xin l i quan Kinh lý, không bi t n m nay quan Kinh lý c bao nhiêu tu i?- Tôi c 25 tu i.- Ông c v i bà c còn song toàn hay không?- Cha v i má tôi còn m nh gi i h t.- Không bi t Quan Kinh lý g c âu?- Tôi g c gác sanh t i B c Liêu, cha v i má tôi u d i h t. tôi yên r i tôi

g i th m i cha v i má tôi lên trên n y ch i m t chuy n cho bi t x Gò Công.- Quan Kinh lý có anh em ông hay không?- Không. Cha v i má tôi sanh c có m t mình tôi.- Ông c bà c thi t là nh n c l m m i c v y. Sanh có m t ng i con mà cho

c r i làm quan nh v y, ngh có ph c bi t ch ng nào. Có l n m nay ông c bà l n tu i r i ch ?

- Th a, không có, cha tôi n m nay g n 50, còn má tôi m i b n m i m y.- Còn tr d há! V y thì có ph c l m. Tôi ch c lúc n y ông c bà c ng ki m n i

nh ôi b n cho quan Kinh lý, êm ngày lo hoài.- Bà nói ph i. T khi tôi ra tr ng n nay, cha má tôi lo vi c ó l m.- Theo quan Kinh lý mu n ki m v nh th nào? Mu n ki m ng hay t nh.- Ki m v thì l a c h nh tánh tình ch c n gì l a ch . Mi n là ng i bi t ph i thì

thôi, t nh hay ng c ng không h i gì.- Quan Kinh lý nói ph i l m, song con gái ng nó ch n ch t thi t thà, s không có

a nào x ng áng làm bà Kinh lý ch .- Tôi c ng ng v y. Tôi c i v thì tôi ch ý ki m ng i n i tr hi n, ch không

ph i ki m ng i làm bà Kinh lý. N u ai mu n làm bà Kinh lý, nên ng tôi, thì ch clà tôi không dám c i.

Quan Kinh lý nói chuy n h i phang ngang38, nh ng l i nào nghe c ng bao hàm ongh a. T nh chí l n bà Ch Khanh ch a t ng nói chuy n v i ng i nào úng n nh v y,

38 không kiên dè



i v y bà càng nghe càng kính ph c th m trong lòng. Bà h i th m ông Ch , bà m i hay quanKinh lý t i nhà vi c c a làng và ng ki m ch n c m quán. Bà khuyên quan Kinh lý m i

a qua nhà bà mà n c m, ch ng nên n c m quán. Quan Kinh lý t n bà và nói: "N u tôic n c m bên n y thì ch c là tôi ph i m p. Ng t vì mai ây tôi kh i công làm vi c. Tôi i

o t b a v s m b a v t i không có gi nh t nh. Tôi không dám làm hai ông bà m i b aph i nh c lòng ch i. N u hai ông bà th ng tôi thì b a nào tôi r i r nh, cho phép tôi qua

ng nói chuy n ch i thì t t".Bà Ch g t u áp:- u quan Kinh lý mu n n bên nhà vi c ng cho ti n, tôi không dám ép, song b a

nào quan Kinh lý mu n qua nhà tôi n c m thì v ch ng tôi s n lòng ti p r c luônluôn. Quan Kinh lý ng ng i chi h t.

Quan Kinh lý n c m r i ch i cho n t i m i t giã mà v . H ng ch Khanh i theomà a t i c a nhà vi c r i m i tr l i.



Ch ng n m

ch ng H ng ch Khanh t khi quen bi t Kinh lý Hai, thì c tr m tr khen ng ihoài. Vì Hai v ch ng có ti n mà ki n th c h p hòi, nên không th u áo tài c c a ông Kinhlý c, b i v y khen ây là ng i tu i tr , mà ch c to, khen m i tháng lãnh l ng nhi u,khen nói chuy n vui v b t thi p, khen không kiêu c ng x c x c, khen c thiên h kêu

ng “ông”. Tuy bà Ch không t ý cho ch ng bi t, song bà ã nh trong trí, bà l p thlàm mai g cháu bà là cô T Th c cho quan Kinh lý.

Cách ít b a, bà H i ng Ngh a i ch , luôn d p ghé th m hai v ch ng H ng Ch . Bàch tánh ý mau m n, nên Bà H i ng v a t i thì bà nói li n:

- Nè ch Hai, tôi có m t chuy n ng l m. Tôi tính ra nhà nói v i ch k ch vô ây,may quá, tôi kh i i.

- Chuy n gì mà ng ?- Có quan Kinh lý m i l i m y b a rày, o t trong làng.- Quan Kinh lý l i o t mà ng gi ng gì? Tôi có m i m y m u ru ng trong n y,

ng không l i o sao?- y! Ch nóng quá, tôi nói cho ch nghe mà. Ông quan Kinh lý n y ng quá, m i

25 tu i, l ch s , n nói hoà nhã, d th ng l m mà ch a có v . Tôi mu n làm maicho ng c i con Th c ch i. Con Th c ng ch n y nó có ph c l m ch khôngph i nh con Di u âu. H ch ng c i r i thì ng i ta kêu nó là “bà Kinh lý” li n.

- Cô nói ông Kinh lý m i l i m y b a rày sao cô bi t tu i ng, sao cô l i bi t ngch a có v ?

- y, ông qua n c m bên nây, tôi h i ng nên tôi m i bi t ch . ng a ông Ch c atôi l m. Tôi v i ông Ch h i th m ng có v hay ch a, thì ng c i ng t, r i ng

y tôi v i ông Ch có bi t ch nào thì làm mai giùm cho ng. May quá! Hôm tr cch nói mu n g con Th c cho ng i làm vi c quan, nó t ng tiu kh e thân nó, chch không mu n g cho con nhà giàu mà d t nát nh ch ng con Di u v y n a. Ch

y úng r i, ng i ta làm quan không ph i nh h ng th y thông, th y ký hay làth y giáo v y âu. Ng i ta làm “Ông” kia, ch coi sang tr ng là d ng nào chkhông ph i l m .

Bà H i ón v i tay l y tr u mà n, tuy bà l ng thinh mà trí bà suy ngh lung l m. Ch ngbi t bà suy ngh th nào, mà cách h i lâu, bà l i h i bà Ch :

- Ông Kinh lý ó giàu không?- Tr i i! Ch h i k quá, m i quen v i ng, ai mà bi t gia o c a ng c. Ông nói

y thì hay v y, ai mà dám h i ng giàu hay nghèo. Mà ch ã nh t nh g conTh c cho nhà quan, không c n giàu nghèo, thì ch còn h i vi c ó làm chi?

- Không. H i cho bi t v y ch . N u ng i làm quan mà cha m giàu thì càng quý h na.

- Tôi ã nói ng i ta làm “Ông Kinh lý” h g con mình v ó thì con mình làm “BàKinh lý” không quý hay sao, mà ch còn mu n giàu n a. Gia tài c a ch l n s n, chcó hai a con gái. N u ch mu n cho ch ng con Th c sang mà l i giàu n a, thì h

i r i ch s t gia tài cho nó thì nó giàu ch gì.- th r sang mà nghèo, nó theo nó kh ti n mình hoài mà kh cho mình ch .- Ch ng lo. Ông Kinh lý n y h n hòi l m, ch không ph i nh cái h ng r mà ch

nói v y âu. ng có nói v i ông Ch tôi, ng n l ng m i tháng n m t tr m hai;i o ng lãnh thêm ti n gì ó không bi t, mà c ng chung h t th y hai tr m l n. Ch

ngh coi, ng i ta làm quan n l ng nh v y, ng i ta ng thèm bòn c a v a.- ng m i t i mà ng c y cô d ng Ch làm mai cho ng c i v , cái cách h t t c ó

làm cho nghi ng m àng ch .



- Không có âu. ng nói pha l ng mà ng l m, ch không ph i ng môi mi ng nên sng m àng. T c quá, tôi nói h ch th y m t ng, ch nghe ng nói chuy n thì

ch th ng li n. Ch v nói chuy n l i cho anh Hai nghe, r i nh mu n i coi m tng, thì anh ch vô ây, tôi m i ng qua nhà cho mà coi.

- Nói chuy n v i ông nhà tôi mà làm gi ng gì. ng g con Di u không nên thân, tôiphát ghét. Bây gi t i phiên con Th c tôi có cho ng xía mi ng vô n a âu.

- con l y ch ng, là nh cu c tr m n m cho con. Vi c ó không ph i là vi c nh . ch ng ph i hi p nhau mà bàn tính, ch ch t chuyên ch không k n nh sao

ph i.Bà H i ng ng i suy ngh r i bà ng d y cáo t và nói:- Tr a r i. Tôi ki u cô, tôi v k o n ng. tôi v tôi tính l i ít b a r i tôi s nói

cho cô hay.Bà Ch áp:- Ch tính i. Tính r i ch tr l i cho mau mau, nghe. Nè, tôi nói thi t, d u mà anh v i

ch không ch u g , tôi c ng b t con Th c v trong n y tôi g li n. Ch x ng ángm mà, mình làm dày làm m ng, r i ng i ta i nói v ch khác u ng l m ch .

Không bi t bà H i ng v nhà bà có bàn tính v i ch ng hay không, mà cách n m ngàysau, bà i ch v i cô T Th c, bà ghé nhà H ng ch Khanh n a. Cô T Th c b n áo tím,qu n hàng Bom bay tr ng, chân i giày nhung xanh, tay che dù màu tr ng gà, tai eo h txoàn, c eo dây chuy n ba s i.

Bà Ch v a th y ch dâu v i cháu i vô t i sân, thì l t t b c ra th m ti p r c. Chkhách d t nhau i vô nhà, ông H ng ch ch a k p chào h i, thì bà ch li n nhanh nh u h ibà H i ng tr c:

- Sao? Ch tính c hay không?Bà H i ng li c m t ngó con, r i bà c i và g t u.- Bà Ch hi u ý nên h n h , l t t m i ch dâu i th ng vào trong. Hai bà ng i t i b

ván phía trong, còn cô T Th c thì cô cây dù d a bên ó r i cô i luôn xu ng nhàp.

a m i ng i yên, bà Ch h i:- Ch mu n tôi m i ng qua ây, ng ng th y con Th c hay sao?- Cô g p quá! Ai cho coi dâu k c c v y.- y ch ch mu n làm sao?- Tôi v tôi nói l i v i cha b y tr , r i v ch ng tôi có ý d con Th c. Coi b con nh

nó ch u.- u l y ch . Còn i gi ng gì n a mà không ch u.- m nay cô có nói h i h i v i ng hay ch a?- Ch a. H m nay ng không có qua bên nây. Mà ch ch a tr l i ai dám nói v i vàng

nh v y c. coi anh Hai v i ch tính l nào r i tôi s nói ch .- c a. Cô khoan nói ã. cho v ch ng tôi coi m t ng, r i cô s nói. Bây gi

cô tính làm sao cho hai v ch ng tôi g p m t ng nè.- Có khó gì. Ch mu n g p ng ngày nào c ng c. Ch mu n b a nào ch nói i. Tôi

nói v i ông Ch m i ng qua n c m thì g p ch ch gì.- u v y thì c. B a nay là 20 tháng 8 r i ph i hôn? Thôi, cô nói v i d ng Ch

i ng b a 24 ta i. B a ó hai v ch ng tôi vô.- a 24 mà s m hay chi u?- m mai ch chi u m a gió tôi v c c l m.- m mai không c. Tôi nghe nói bu i s m mai ng m c i o t, b a nào ng

ng v tr a l m. m i bu i chi u ti n h n.- Thôi thì chi u.- tôi kêu ph c ông Ch vô ây ng tính v i ng cho n ch c.Bà Ch bèn sai tr ra tr c m i ông Ch vô trong r i bà nói:



- Tôi th y quan Kinh lý t t quá nên tôi tính làm mai ng ng c i con Th c. Tôinói thì anh Hai v i ch Hai c ng ch u r i, song hai ông bà mu n th y m t quan Kinhlý coi ng i ta làm sao r i s cho tôi làm mai. V y ông m i giùm ông Kinh lý bu ichi u 24 ng qua nhà mình n c m ng cho anh Hai v i ch Hai th y m t ng m tchút.ng Ch Khanh v a vu t râu c i mà nói:

- c. G con Th c cho quan Kinh lý thì x ng áng l m. S ng không ch u chu ng ch u thì mình c u mà g . mai tôi qua nhà vi c th m ng ch i r i tôi m i

ng. Ch Hai v th a giùm l i v i nh chi u 24 vô ây. Tôi m i ch c ng i chkhông có chi ng n tr âu.

Bà H i ng ng i ch i m t lát r i bà kêu cô T Th c lên t giã v ch ng H ng chKhanh mà v . Chi u l i H ng ch Khanh i qua nhà vi c th m quan Kinh lý và m i ôngchi u 24 qua nhà n c m. Quan Kinh lý c l i m i thì ông c i mà áp:

- m nay tôi b n vi c, không qua th m ông Ch bà Ch c, thi t tôi có l i nhi um. Nay ông m i n c m n a, n u tôi t thì cái l i càng thêm n ng. Ph i không ông

Ch ? V y tôi xin vâng. Ông s n lòng ch u c m, có l nào tôi l i không s n lòng ch uth t công cái mi ng. Xin ông làm n nói l i v i bà Ch b a 24 tôi u ng thu c x , r itôi b ng tr ng qua n ngon c a bà Ch , ng làm vui lòng bà.ng ch không th o nói ch i, nên khi nghe m y l i pha l ng h u duyên y, thì ông

ng i ngây ra mà c i ch không bi t ki m l i chi i l i.a 24, v a x qua, thì xe c a H i ng Ngh a ã vô t i. Hai v ch ng th y H i ng

vô c ng d t cô Th c theo n a. Th y H i ng b t kh n en, b n áo lót, i giày tây, ti c vì cáit có th o, ch không, coi àng hoàng l m. Bà H i ng c ng b n áo lót i giày thêu. Còn

cô T Th c, b a nay cô b n áo hàng Th ng H i màu tr ng gà mà bông thêu n i màu tímnh t, c m tay m t cô eo ba chi c cà rá. Tuy n c da cô không tr ng, nh ng nh cô trang

m, nh t là nh c p m t c a cô long lanh g n sóng, nên không ai dám cho cô là gái thi uc.

Bà Ch yêu quan Kinh lý l m, h m nay bà c ti c r ng b a ng m i l i t i, ng qua nm thình lình, bà không có gi mà d n m t b a n cho x ng áng. B a nay bà mu n chu c

cái t i s sài hôm n , nên h i s m mai b n thân bà i ch mua th t, cá, tôm, cua h t, th tthì bà chia ra cái kho, cái h m, cái x t phay, cá thì tính m t con ng ch ng, và m t con

u chua, tôm càng thì bà kho tàu, tôm t bà l n b t mà chiên, tôm b c thì bà lu c mà tr ni, cua thì bà làm ch r i bà x t mi ng nho nh ng g p cho v a . n thì b n r i, mà

bà còn làm thêm m t con v t mà ti m và thêm m t con gà ng n u cà- ri.Bà có m n vài ch n bà trong t l i ph n u n ng, nên hai v ch ng và con th y

i ng vô t i thì công vi c nhà b p ã s p t g n xong. H ng Ch Khanh l y áo dài b ncho l . Còn bà Ch g u, r a m t r i thay áo l a tr ng ng coi cho s ch s . Bà Chng m cô T Th c r i nói:

- Con nh b i tóc v ng quá. em qua ây cô b i l i giùm cho.Bà ng i b i tóc cho cháu v a xong thì nghe phía tr c quan Kinh lý ã qua t i.Quan Kinh lý v a b c lên th m và nói l n:- Ông m i tôi n c m nên chi u nay ngh làm vi c, ch i o t m t r i n không

c nhi u ông bà phi n.Ông th y th y H i ng Ngh a, ông không bi t là ai, song ông c ng cu i u chào.

Th y H i ng l t t áp l , còn H ng Ch Khanh thì nói r ng:- Anh H i ng ây là anh ru t c a nhà tôi. Anh ngoài làng V nh Th nh.Quan Kinh lý cúi u thi l m t l n n a và ngó th y H i ng và nói:- Tôi c bi t ông, tôi l y làm vinh h nh l m. Ông làm H i ng c m y khóa

i?- Tôi m i làm c khóa n y.



- Làng V nh Th nh giáp ranh v i làng n y không bi t ch ng tôi o V nh L i, V nhu r i quan trên s d y tôi o V nh Th nh n a, ch ng y tôi s t i lui v i ông ch i.

- Nhà tôi phía ngoài l dây thép, cách ch ng n m sáu ngàn th c, bao gi ông rach i c ng c. V y m i ông b a nào có r nh i v i d ng Ch ra nhà tôi ch i.

- Cám n ông. Tôi không dám h a ch c, nh ng có l tôi s i.Bà Ch v i bà H i ng trong b c ra chào quan Kinh lý còn cô T Th c ng nép

a c a bu ng mà dòm. Quan Kinh lý ng d y áp l . Bà Ch ti n d n bà H i ng choQuan Kinh lý bi t. Quan Kinh lý v a c i v a nói:

- Ông Ch m i tôi n c m mà không nói có khách khác. Tôi t ng qua n c m nóichuy n ch i c ng nh hôm tr c nên tôi không thay , làm b n xám, còn s - mi

l t, coi d dáy và vô l quá. Xin hai ông bà mi n ch p.Bà Ch c ng c i và áp:- m quan Kinh lý, xin quan Kinh lý ng ng i. ây là anh v i ch tôi, ch có khách

nào l âu. Quan Kinh lý n b n nh v y m i thi t tình.- Bà th ng tôi nên bà r ng dung, thi t tôi c m n l m. Tôi ch c b a nay trong nhà có

vi c chi ây mà ông Ch gi u tôi.- m, không. Có vi c chi âu. V ch ng tôi mu n m i quan Kinh lý n c m ch i.

May h i x n y anh Hai ch Hai tôi i ch , nh ch ghé th m, v ch ng tôi c m l ing dùng c m v i quan Kinh lý cho vui.

- u v y thì may cho tôi l m, n c m mà còn c làm quen v i ông H i ng vàbà H i ng thêm n a.

Bà Ch c i r i d t bà H i ng l i b ván d a c a s ng i n tr u. Quan Kinh lý ng ii b gh gi a, nói chuy n v i hai ông c i om. Hai bà ng i bên n y nói chuy n x m xì mà

bà H i ng ngó quan Kinh lý không nháy m t.y ng i trong nhà s a so n bàn gh r i b ng n lên mà s p. H ng Ch th y

i Ð ng nói chuy n v i quan Kinh lý, còn ông i m t l y r u em ra cho khách u ngkhai v . Quan Kinh lý th y r u thì nói:

- Tôi xin ch u l i, tôi không u ng r u. Hai ông dùng i, thu nay tôi không bi tng, tôi u ng n c mà thôi.

ng Ch nói:- Quan Kinh lý không u ng nhi u thì u ng ít, ph i u ng m t chút ng ói b ng mà

dùng c m ch .- c a bà Ch coi n u, h th y thì là mu n n r i, có c n gì ph i u ng r u m i

khai v .Bà H i ng nghe nói nh v y thì ngó bà Ch mà c i, coi b c ý l m. Th y H i

ng l y m t cái ly ngay tr c m t quan Kinh lý r i b ng chai n c sô- a39 v a rót v anói:

- Ông không u ng r u, thôi ông u ng n c c mà.Quan Kinh lý b ng ly a lên th y rót c phân n a r i bèn nói:- Cám n ông. Tôi làm nh c lòng ông quá. V y tôi vâng l i u ng m t chút. Song tôi

nói tr c cho ông bi t, n u t rày s p lên, m y cô h chê tôi có t t r u trà thì tôi th a t i ông a.y ông m y bà nghe nói nh v y thì th y u c i ng t.u u ng xong r i thì c m d n c ng ã xong. V ch ng H ng Ch m i khách ng i

bàn. Quan Kinh lý b c l i th y d n y bàn thì ngó bà Ch và nói:- Cha ch ! B a nay bà mu n cho tôi n n t b ng hay sao, nên bà cho tôi n nhi u

quá nh v y?- m quan Kinh lý, th ng ch có chi âu.- Tôi bi t r i. Hai ông bà g t tôi. Trong nhà có vi c chi ây.

39 n c su i có h i



- m, không. . . M i quan Kinh lý ng i.m ng i ng i l i, quan Kinh lý ng i gi a hai ông c p hai bên, còn phía bên ây hai

bà. Quan Kinh lý v a ng i v a nói:- Trong nhà còn ai n a, xin m i h t ra ây n cho vui. Tôi c ng nh bà con ch ph i

xa l hay sao mà s .Bà Ch áp:- m, không còn ai n a.- i nãy tôi th y có ai trong kia n a mà?- m, con cháu tôi. Con c a anh Hai ch Hai tôi ây.- i c ra n luôn th .- Nó m c c , nó không ch u ng i. Thôi nó n trong v i th ng nh tôi.- Bà con mà m c c gi ng gì. Nãy gi tôi quên trò nh ó n a ch .Bà Ch v i bà H i ng u chúm chím c i. n c vài mi ng, bà H i ng bèn

nói:- Th y H i ng c a tôi có ng b m t s ru ng trong làng n y. V y quan Kinh lý

có o t i xin làm n gi ranh r p giùm cho s sào m u b i vì v ch ng tôi xa,nên ch ru ng k c n h xúi tá n l n ranh hoài.

- Xin bà ng lo. V i ai thì không c l n l t ai h t âu.- m quan Kinh lý, không bi t quan Kinh lý g c âu?- Th a, tôi là ng i B c Liêu. Cha M tôi làng V nh M .- Tôi nghe nói B c Liêu ru ng t t t, nên h giàu l m.- Th a, giàu là ng i ta kia, ch tôi không có giàu. Cha m tôi có ít ch c m u t

làm n mà thôi.- Có ít ch c m u t, còn gi ng gì n a. ây c v y thì giàu r i.- Th a, x n y ru ng t h p, nên ai có ít ch c m u thì g i là giàu. d i tôi,

ru ng t r ng, ai có m y ngàn m u t m i dám khoe là giàu c.- m quan Kinh lý, ông nhà có làm ch c gì hay không?- Ông thân tôi làm làng, làm H ng s .- Tôi nghe cô Ch nói quan Kinh lý có m t mình ch không có anh em chi h t. Quan

Kinh lý làm vi c i i xa, ch c ông bà nhà bu n l m.- Bu n thì ch c r i. Nh ng i ph i lo làm n, ch bi t làm sao bây gi . Cha v i má

tôi còn m nh, ch ng nào già y u r i thì tôi ph i v mà nuôi d ng. tôi lâu r itôi s g i th m i cha v i má tôi lên trên n y ch i ít ngày.

- Lúc n y ru ng c y xong h t r i. Ch c là ông bà r nh rang. Tôi t ng quan Kinh lýmu n ông bà lên ch i thì m i trong lúc n y có l ti n h n.

- Bà nói ph i l m. b a nào r i tôi vi t th .- Tôi m i quan Kinh lý b a nào r nh ra nhà tôi cho bi t nhà.- Cám n ông bà. Ông H i ng h i nãy có m i tôi r i. Tôi không dám t , mà không

dám h a ch c. tôi li u coi n u có b a nào có r nh thì tôi r ông Ch i v i tôi.- a nào quan Kinh lý có i thì ph i cho v ch ng tôi hay tr c c ch . N u

không h n tr c v ch ng tôi i kh i r i làm sao.- Lúc n y tôi i ch i ch a c. Xin th ng th ng ít b a r i s hay.

n c m r i thì m t tr i ã chen l n. Hai bà d t nhau vô trong mà n tr u. Bà Ch h ich :

- Sao? Ch coi c không?- c l m.- Tôi nói ng i d th ng l m mà.- ng là con nhà có ti n ch . Ông già có ít ch c m u ru ng còn gì n a. Làm H ng

ó, nh v y c ng khá mà.- Bây gi , ch tính sao ây?- thì g ch sao?



- Thôi, mai m t tôi nói v i ng nghe không?- Ông ch a th y con Th c, bi t ng ch u hay không mà nói.- Thì tôi nói, r i nh ng ành thì ng ra nhà, ch s cho coi ch .- ng coi r i ng chê, thì mình làm sao?- Gi ng gì mà chê, tôi li u c mà.- ng chê mình m c c l m ch . Tôi mu n cô ng nói gì h t. Cô v i d ng r ng

ra nhà ch i. Tôi cho con Th c ra vô nh th ng, d n n u ng cho ng th y chánch ng. Ch ng v , cô d ý ng, ch u thì cô làm mai.

- Ph i. Ch tính nh v y hay l m. Thôi ít b a tôi bi u ông Ch m i ng. H nga i b a nào thì tôi cho ch hay tr c ng ch s m s a n.

- Ph i cho tôi hay tr c vài ba b a ng tôi d y con Th c cho nó bi t cách th c, nói nó m c c r i nó co u rút c mà h vi c ch .

Ch em s p t xong r i, bà H i ng b c ra kêu ch ng cáo t mà v k o tr i t i. B t xe r i, v ch ng th y H i ng t gi quan Kinh lý và ch nhà ng v . Quan Kinh lý a

ra xe, v ch ng H ng Ch c ng i theo. Ra t i sân, quan Kinh lý th y cô T Th c ng i trênxe mà day m t ch khác. Ông ch ng h ng, l i ng xa ch không dám b c t i n a. Vch ng th y H i ng m i ng ra nhà m t l n n a r i m i lên xe mà i. Quan Kinh lý c ng tgiã ch nhà mà v luôn.



Ch ng sáu

I

êm y bà Ch th th t cho ch ng hay r ng bà H i ng ã b ng lòng g cô T Th ccho quan Kinh lý và c y ch ng m i giùm quan Kinh lý b a ch nh t i ra V nh Th nh ch i

ng cho ng th y cô T Th c.ng ch Khanh t t th t thà, thu nay n ông hay làm v a lòng m i ng i, nh t là

trong nhà, tuy ông không bày bác vi c chi, nh ng mà tr ra s c i v bé ông nh t nhkhông ch u nghe l i, còn có vi c khác, xúi làm vi c chi ông c ng làm h t th y. Ông nghe bàbi u m i quan Kinh lý ra nhà th y H i ng thì ông g t u nói:

- i thì m i. M i ng ra ng ng coi con Th c ph i không?- Ý ch Hai mu n cho hai àng th y nhau chán ch ng.- y thì ph i nói tr c cho ng bi t ch .- y, ng có nói. M i thì nói m i i ch i mà thôi. ng th y con Th c r i mình s

nói.- Coi v cái gì mà k c c v y?- y, thì ông c nghe l i tôi mà.- Không nói tr c cho ng hi u, ng có dè chuy n gì âu mà ng ngó con Th c?- Ông ng có cãi mà. Ông c m i giùm i, còn vi c gì khác ông m c tôi.- À, thôi, tôi m i thì tôi m i i ch i, bà tính sao ó t bà, tôi không bi t a. . . Nè, mà

ch ng mình không có con mình ng làm mai dong coi k quá. Thu nay làmmai ph i l a ng i có con cháu ông m i c ch .

- Nó là cháu, mình ki m ôi b n cho nó, ch làm mai dong gi ng gì không bi t. Ôngnhi u chuy n quá.

- Cháu mình c ng ph i c u ki t40 cho nó ch . Mình ng làm mai, r i sau v ch ngnó không có con, nó th a t i mình cho bà coi.

- Có con hay là không có, y là t i s m ng ch nào ph i ng i làm mai hay sao? V ych v t gà m y ai làm mai, mà c ng b y n y qua b y kia ó sao?

- ch ng mình không có hên, mà n u bà mu n làm mai thì t ý bà, tôi không cãi.- Thây k tôi. Ông c m i ng có nói vi c gì cho quan Kinh lý bi t h t. H ông nh

ngày nào thì tôi s cho ngoài nhà hay.Chi u b a sau n c m r i. H ng ch Khanh i qua nhà vi c tính l i ch i v i quan

Kinh lý. Ông g p quan Kinh lý ng ng i nói chuy n v i hai v phái viên là H ng b vàng thân. Quan Kinh lý v a ngó ra th y H ng ch thì la l n lên:- À, ông Ch , may d không! Vô ây ông Ch , vô mà x giùm v n y m t chút.

ng ch b c vô, không bi t quan Kinh lý mu n nói chuy n gì nên coi ái ng i, quanKinh lý kéo gh m i H ng ch ng i r i nói:

- i chi u hôm qua tôi bên nhà ông tôi v , tôi g p ông H ng b , ng i ch tôi ây.ng b nói v i tôi r ng bà H ng b B y b Tr n V n Hùng l n ranh t b , nên

c y H ng b nói v i tôi giúp giùm cho b , b n n cho tôi 200 ng b c.ng b nói r i li n móc túi a cho tôi hai t m gi y 100. Tôi l y tôi c t r i tôi

n H ng b sáng b a nay ph i òi bà H ng b B y l i ây cho tôi nói chuy n.i s m mai n y H ng b d t bà già l i. Tôi tr 200 ng cho b và tôi nói cho b

bi t r ng v ng i ta giành t c a b ó thì b có lý l m, không c n gì ph i lo ti n.Không ai mà l y m t t c t nào c a b âu mà s . Bà già v r i t h i s m n gi ,

ng b c theo làm phi n tôi, ng nói bà H ng b B y giàu có l n, b n ncho tôi sao tôi không l y. N u b có lý thì tôi l y ti n có h i gì âu mà s . Tôi c tngh a v l ng tâm, v liêm s , nói th nào ng c ng không ch u hi u, ng ch ti c

40 u lành



200 ng b c, c nói l y ti n c a nhà giàu mà có h i gì hoài. Ông làm Ch , ông ph i t i ông H ng b , ch n u ông dung th thì h i trong làng l m.

ng ch c i mà áp:- Cái t c c a ta ph n ông u v y ó. H có vi c thì em ti n út lót, qu y c ng lo,

ph i c ng lo. Không t n ti n thì không yên trong b ng. Ông ph i làm sao cho m yông quan ng thèm l y ti n thì hay h n ch bi u dân ng lo ti n sao c. H cóph i nh ông v y âu; d u mình ph i cho m y i n a h không ti n thì h làm khókh n l m. Còn chú H ng b chú làm làng mà em m i em manh nh v y thì chúqu y thi t. Song cái ó c ng là phong t c c a mình x a nay. N u làm t i H ng bthì ph i làm t i c ngàn c muôn H ng b khác m i công bình.

Quan Kinh lý rùn vai l c u mà nói:- Phong t c gì kh n n n quá v y! Ph i làm sao, ch v y thì dân trong n c m i

ng i là m t tên b m bãi, ai c ng lo l ng g t nhau, còn ai mà lo tân hoá.ng ch áp:

- y ch sao! i ti n b c.Quan Kinh lý ng i l ng thinh m t h i r i nói:- Thôi chuy n ó b i, có chuy n n y ng , tôi thu t l i cho ông Ch nghe ch i.

Làng c hai ông Phái viên ng ph s v i tôi, mà hai ng không hi p ý nhau. H inãy ông H ng thân nói có cô nào ch ây không bi t coi b cô mu n tôi, nên htôi i o v thì cô c i qua i l i tr c nhà vi c mà b o tôi. Tôi không ch c tôi códuyên n n i con gái h th y m t tôi thì th ng tôi li n. Tôi ch a k p cãi H ngthân thì H ng b l i v t mi ng nói: " i con nh ó mà k gì! Quan Kinh lý là b csang tr ng, l nào i l y th con nhà nghèo hay sao mà nói. Quan Kinh lý có mu n

, tôi làm mai cho con bà C c u ây m i úng ch . Bà C ng b h n m ttr m m u n, mà bà có m t ng i con trai v i m t ng i con gái ó. Bà nhi u ti n

m, h r vô ó thì no". H ng thân cãi l i, nói con bà C x u, còn cô nào ngoàich ây l ch s . Tôi nghe hai ông cãi l tôi b t c i.ng b không i cho quan Kinh lý nói d t l i, ông ch n ngang mà nói:

- m ông, chuy n 200 ng b c, tuy tôi khuyên ông l y tôi không qu y gì, song ôngnói tôi có l i thôi tôi ch u có l i, tôi không dám nói n a. Còn cái chuy n n y, n uông cho qu y n a thì c tôi l m. Ông v i ông Ch ngh coi, con bà C c u ng i tagiàu có, còn con chú Thêm là Th ng bán bánh in, ngh a lý gì mà nói chuy n.

- ng thân nói con bà C x u l m.- i! i n y có ti ng giàu thì x u c ng t t, còn không ti n d u t t c ng x u. X u hay

t mà làm gi ng gì. V x u là v c a mình, còn v l ch s là v c a thiên h .ng thân không nh n c, nên ng d y cãi:

- Nói nh anh v y, mi n là có ti n thì thôi, ui hay cùi gì c ng c hay sao?- Con bà C ui hay cùi gì ó hay sao?- Không có ui, không cùi, song con bà C en úa, k ch c m coi không x ng v i

quan Kinh lý.- Con gái nhà quê thì là v y ch sao. V quan Kinh lý r i s n ti n ng d n d p d i

ph n, p d u th m r i ây coi ngon l m ch .Quan Kinh lý ngó ông Ch mà c i ng t. Ông can hai àng r ng:- Tôi xin hai ông ng có cãi v i nhau n a. Tôi ng ki m v , mà nghe hai ông lu n

cách ch n v thì tôi chán quá. Theo ông H ng thân thì ki m v ph i ch n ng i cóc, không c n giàu nghèo. Theo ông H ng b thì ki m v ph i ch n ng i có ti n

không c n x u t t. Hai ông nói u không h p ý tôi chút nào. Ki m v ta ph i l ang i có c ch l a có ti n hay là có s c mà làm chi, ph i không ông Ch ?ng ch g t u khen ph i, H ng b v i H ng thân h t cãi, ki m ch mà ng i, coi

x n l n. H ng ch th y êm r i, ông m i t l i m i quan Kinh lý chúa nh t i v i ông ranh Th nh ch i. Quan Kinh lý c i và h i:



- Ra nhà ông H i ng ph i không?- m ph i.- Hai ông bà theo m i tôi hoài. N u t thì tôi có l i. Mà n u i thì ai làm vi c?- a chúa nh t ông ngh i ch i mà h i gì.- Ngày th ng tôi o, chúa nh t tôi ph i làm b n ch .- Vi c nhà n c c n gì ph i lo cho m t. Ch ng nào r i l i không c.- Nói nh ông v y sao ph i. Tuy tôi n l ng nhà n c, song ti n ó là ti n c a dân.

Làm quan mà c m câu ng ch ngày lãnh l ng thì có t i v i dân ch .- Làm quan ít ai nói nh ông v y l m.- Làm quan ph i gi cho tròn ph n s ch .- Gi ph n s thì ngày th ng làm vi c h n hòi còn chúa nh t là ngày nhà n c cho

mình ngh thì ch i cho gi i lao ch .- Ông mu n tôi ra nhà H i ng l m sao?- Hai v ch ng nh m i bi t ông, mà coi b a l m. Hôm qua ã m i r i, mà h i s m

mai n y còn sai ng i vô bi u tôi m i giùm n a.- i b ng cái gì?- i xe ng a. i ch ng n a gi thì t i. Có n m sáu ngàn th c.- i gi nào? S m mai i m t lát r i v c không?- c. Ra ch i m t lát n c m r i v .- n c m n a hay sao? M i ra ch i cho bi t nhà, ch có m i n c m âu.- Cách Vi t Nam thì là v y ó a. T i ch i ngh a là n c m.- Ông H i ng có con gái, t i ch i r i chà l t n c m coi k quá.- Có h i gì.- Thôi, i thì i.- m mai chúa nh t ông s a so n r i ch ng 7 gi tôi em xe l i ây r c ông.- c.

ng ch Khanh m i c thì m ng, nên l t t v cho v hay. Sáng b a sau bà Chsai ng i nhà ra V nh Th nh nói cho anh ch hay tr c r ng b a chúa nh t, ch ng b y gi

i sáng, s có quan Kinh lý ra t i.Tr a th b y, bà Ch nói v i ch ng r i bà i tr c ra ngoài nhà ng s p t cu c ti p

khách giùm cho anh ch . Bà ra t i thì th y nhà c a trong ngoài quét t c d n d p s ch s , còn ch ng H i ng thì vui v khác th ng. Bà ch a có d p mà nói v i anh s bà tính g cô T

Th c cho quan Kinh lý, b i v y g p th y H i ng bà nói ngay:- Anh Hai, tôi tính làm mai ng g con Th c cho quan Kinh lý a. Ch Hai ch u r i.

Còn anh Hai ch u hay không?- Sao l i không ch u?Bà H i ng nói ti p:- c r nh v y d u nó xài h t nhà c a tôi, tôi c ng không ti c, ch th ngu nó

phá c a thi t t c quá.Bà Ch c i mà nói:- Ng i áng l m mà, không ham ti n mà c ng không mê gái. Hôm tr c ông Ch i

qua nhà vi c ng v ng tr m tr khen hoài. Ông nói con gái ch Gi ng mu n quanKinh lý, nên áp theo ve vãn, mà ng không thèm a nào h t. Bà H ng b B yem lo cho ng n 200 ng b c mà ng không thèm n, ng kêu ng tr l i. Còn

nh tu i mà tánh tình nh v y ó. Tôi nói con Th c ng ng nó có ph c l m mà.Bà H i ng ng i ng m ngh r i nói r ng:- Không thèm gái thì ph i, ch ng i ta em ti n lo lót, s gi ng gì mà không n.- Ng i ta thanh liêm nên ng i ta không thèm n, ch s gi ng gì, ch .- Ch c hôm tr c ng nói gi u mình. Th khi cha m ng giàu l m nên ng không

thèm h i l ch gì.



- Không bi t ch ng âu. D i B c Liêu h giàu th t kinh. Không l ng khoe v imình cha m ng giàu ph i không ch Hai!

- Tôi nghi l m. N u ng làm quan mà cha m giàu n a, thì úng bi t ch ng nào.- Mình nh t nh r i, th nào c ng g , ng nói gì n a h t. Mà ch có s p n ng

mai d n c m hay không? Ng i ta ra s m a.- Cá th t kho s n h t r i. Khuya s bi u b y tr làm gà làm v t.- Ch n y hà ti n quá! Ta làm m t con heo mà ãi coi cho xôm.- Làm heo r i ai n cho h t. Có m i ai âu.- t i nay tôi d n con Th c ng nó báo quan Kinh lý ch i.Nãy gi th y H i ng ng i l ng thinh mà nghe hai bà nói chuy n. Bây gi m i xen vô

mà nói:- Tính l ng x ng ng r i ng không ng con Th c ây ngã ng a h t.Bà H i ng châu mày áp:- Khéo nói vô duyên. Sao mà không ng?- Ta nói thí d mà nghe v y ch .- Thí cái gi ng gì. H m mi ng ra thì nói l i xui x o hoài.- Thôi, thôi. Tôi không nói n a âu. Tôi xui nên tôi g con Di u m i v y ó. Bây gi

ai làm sao thì làm.Th y H i ng ng d y mà i ra sân cho hai bà bàn tính thong th . T i l i bà H i

ng bi u s p tr trong nhà i ng h t, ng khuya th c d y s m mà n u n ng. Bà Chkêu cô T Th c mà nói r ng:

- y con, cha v i má tính g con cho quan Kinh lý là ng i n c m nhà cô hômtr c ó. Ng i ta sang tr ng t t l m, ch không ph i nh ng i th ng v y âu.Sáng mai quan Kinh lý ra ây ch i, con ra chào h i ng, b ng n c, d n c m nhth ng, ng có m c c gì h t. Ng i ta ngó thì ngó, con ng s . Mu n làm bàKinh lý thì ph i d n d m i c. Con ng có ngó ng i ta quá mà cách41 l ch s .

u con mu n ngó thì con li c mà thôi. Cô coi c p m t con ó h li c thì quan Kinhlý ch u không n i. Sáng mai cô bi u con làm sao thì con c làm theo y l i cô. Ch ngkhách ng i n c m thì con ra ó coi n. Nh nghe không, ng nhút nhát r i ng

i mình nhà quê.Cô T Th c ng nghe d n mà mi ng chúm chím c i hoài coi b không m c c chút

nào h t.Sáng ngày th y H i ng thì coi cho tr quét nhà lau gh , bà H i ng thì coi ch ng ch

p n u n, còn bà Ch Khanh v i cô Hai Di u, cô T Th c u ra ng trên th m mà ti pkhách.

a nay quan Kinh lý b n m t b tít-so m i, áo s - mi l a r n, n r n, giày vàng.Ông nh y xu ng xe g n gàng, r i b c lên th m d nón chào m i ng i. Ch ng quan Kinh lýchào t i hai cô thì bà Ch Khanh nói:

- Hai a nh n y là con c a anh H i ng. nh v i ch có hai a ó, không có contrai.

Quan Kinh lý ngó ngay cô T Th c, mi ng ông chúm chím c i, cô c ng li c l i r i côc lùi l i sau.

Ch khách d t nhau vô nhà m i ng i l ng x ng. Quan Kinh lý ngó cùng trong nhà r inói v i th y H i ng:

- Nhà ông t t và r ng quá mà không có con trai, thi t là u ng. Ph i tr i sanh tôi làmcon trai ông, ch c là tôi sung s ng l m.

- Tôi có m t a con trai, nuôi nó t i 19 tu i nó l n ùng ra ch t. Nó m i ch t h im ngoái.

41 ng n cách, m t



- i d hôn! Mà ông còn khá h n ông Ch . Ông còn có hai ng i con gái, ông Chkhông có chút nào h t.

- Th con gái có c ng nh không. Con l n tôi g l y ch ng r i, th ng ch ng nó ch ii bài b c, nó nói không c nó gi n nó v ó. Còn con nh , h i nói m y chi, mà má nó c ng nó l m, d c d c ch a ch u g .

Cô T Th c b ng n c ra r i ng rót cho m i ng i m t tách. Cô ng ngang m tquan Kinh lý, mà ông không dám ngó, ông li c hai tay cô rót n c mà thôi. Bà Ch b c l i

i u ng n c và bà nói:- Quan Kinh lý ra ch i thi t anh ch Hai tôi m ng l m. Hai ông bà g p quan Kinh lý

có m t l n mà v khen hoài, nên c y ông Ch làm sao c ng ph i m i cho c quanKinh lý ra nhà ch i m t chuy n.

Quan Kinh lý áp:- Tôi th y ông H i ng bà H i ng có tình m i tôi hoài, n u không i thì tôi có l i,

i v y tôi ph i ráng ch thi t công vi c c a tôi nhi u l m. Tôi ham i ch i l m, n utôi r nh thì âu tôi l i không i.

Khách ng i nói chuy n, cô T Th c ra vô nh th ng. Cô i ng t ch nh, không nhútnhát chút nào h t. n 10 gi , d n c m n thì cô ng coi n, cô s t n, cô rót r u chát,tay g n gàng, b nhanh nh n. Cô rót r u cho quan Kinh lý thì ông l y tay y ly và c i,ngó cô mà nói:

- Th a cô, tôi không bi t u ng r u. Xin cô cho tôi m t ly n c l nh, tôi c m n l m.Cô c ng c i mà áp:- u ông không dùng r u thôi tôi l y n c su i.Cô nói r i thì li n m t l y m t chai n c su i mà khui và em l i rót cho quan Kinh lý

t ly. Quan Kinh lý cám n, cô c i ng n ngo n.n c m r i, tr i m a m t ám thi t l n làm quan Kinh lý ph i ch i cho t i 3 gi

chi u m i v c. Bà Ch theo xe mà v m t l t. Khi xe ch y c m t khúc ng, thìnhlình quan Kinh lý h i:

- Ông H i ng làm sao mà ông có th o d v y ông Ch ? H m nay tôi tính h iông mà tôi quên hoài.ng ch Khanh b h i thình lình ông ch a tr l i, thì bà Ch h t mà nói:

- i tr c nh b té xe ó a. T ng nh ch t r i ch . i th xe ng a thi t hi mnghèo quá.ng ch ngó v r i chúm chím c i.



Ch ng sáuII

Tánh bà Ch Khanh mau m n nh m l , i v d c ng bà ã mu n tr m t làm mai,ng t vì xe bánh s t khua r y tai, l i bà ng i cách quan Kinh lý, nên bà không nói c. V nnhà r i thì bà li n khuyên ch ng ph i li u th nào m i quan Kinh lý qua ng cho bà nóichuy n. Không ph i H ng ch trái ý v i v , nh ng vì ông m i nhi u l n quá, bây gi ông áing i, nên d c d c n ba b n b a mà ông ch a ch u i.

Thình lình m t bu i t i, quan Kinh lý r nh vi c l i th y tr i thanh b ch, ông b n máti lên c u ng h ng mát r i ông i luôn xu ng th m v ch ng H ng ch . Bà Ch h t s c

ng r l t t h i b y tr t èn ng - sông, ch n c trà m i. Quan Kinh lý ch a nóichuy n v i ông Ch c m y câu thì bà Ch ã h i r ng:

- m quan Kinh lý, ông nh m coi nhà c a anh H i ng mà ông ra ch i b a h m óc hay không?

- c là sao? Nhà c a r ng rãi c p l m, coi c ch sao l i không c.- Không. Tôi mu n h i chuy n kia kìa.- Ý bà mu n h i chuy n chi?- Ông ngh v ch ng nh th nào?- Hai ông bà là ng i giàu có, tuy ng ru ng, song ti p khách t t l m.- Còn con gái nh c a nh, ông ngh th nào?- Tôi âu dám ngh n s ó. Có l nào n nhà ng i ta ti p ãi tr ng h u r i v d

ngh con gái ng i ta.- Có h i chi âu. Theo ý quan Kinh lý thì con nh ó coi c hay không?- Cô d n d , không tr ng mà g ng m t coi p, nh t là c p con m t cô lanh l m.- Quan Kinh lý coi thi t là k .- Tôi ch i g n m t ngày, cô ra vô qua l i tr c m t tôi hoài, t nhiên tôi ph i ngó

th y, ch có ph i là tôi chú ý cô âu.- Tôi mu n làm mai nó cho quan Kinh lý quá; không bi t quan Kinh lý ch u hay

không?- Bà h i câu ó tôi không dám tr l i.- Sao v y?- i vì vi c ó quan h , tôi tr l i b t t v y sao c.- Hôm quan Kinh lý m i n, quan Kinh lý có bi u v ch ng tôi coi có ch nào t t

thì ch giùm ng quan Kinh lý c i v . Tôi ngh tôi có m t a cháu ó, tuy nó quêmùa thi t thà, nhan s c coi v a c ch không ng cho l m, song nó là con nhàgiàu có t t , có l làm bà Kinh lý c ng x ng áng. B m quan Kinh lý b a nay tôixin t thi t v i quan Kinh lý, v ch ng tôi mu n cho quan Kinh lý th y con nh ó,nên v ch ng tôi t c m ch nói v i anh Hai ch Hai tôi m i quan Kinh lý ra nhà ch ió.

- Tr i i! V y mà ông Ch không thèm nói tr c cho tôi bi t ch ! Ông n y thi t là b tnh n!ng ch Khanh c i hì hì và áp:

- Nói tr c làm chi, t nhiên cho ông coi ch . Nói cho ông bi t tr c, r i ông m c, ông ngó chán ch ng âu.

Quan Kinh lý ng i l ng thinh suy ngh . Bà Ch ng i n tr u, bà x a thu c s ng ngoàich mà nói:

- Cách i coi v ph i làm nh v y ó, chàng r coi m i k l ng c. Tôi th y hcoi v làm sao mà con dâu trong bu ng nó x t ra nh tên b n, nó xá vài cái r i xây

ng i vô li n. Có nhi u chàng r vô ý th y cái m t không k p, th y có cái l ng màthôi.

Quan Kinh lý châu mày th ra mà nói:



- Hai ông bà báo h i cho tôi mang l i nhi u quá!ng ch c i và h i:

- Có l i ch nào âu?- i v i cha má tôi nhi u l m.- Sao v y?- Ch ng gi u hai ông bà làm chi, cha m tôi bây gi có trâu có ru ng, ch h i tôi còn

nh thì trong nhà không m y gì khá cho l m. Tuy v y mà cha m tôi sanh m t mìnhtôi, quy t chí cho tôi n h c n n i n ch n, ng ngày sau tôi tr nên ng i ph i

i nghi p t tông. Tôi i h c m i m y n m tr ng, cha m tôi t n hao v i tôikhông bi t bao nhiêu mà k , l p bánh hàng, l p qu n áo, l p sách v , l p thu cmen. Nay tôi h c ã nên r i, ngh l i công n cha m tôi l n không bi t ch ng nàomà nói. Hôm b a tôi thi u r i v th m nhà thì cha m tôi tính vi c c i v cho tôi.

vi c h ch ng là vi c h tr ng, o làm con ph i cho cha m nh cho vui lòngcha m , b i v y tôi có th a v i cha m tôi, mu n nh n i nào tôi c ng b ng lòng

t th y, ch tôi không dám t chuyên. Hôm nay tôi không có th a cho cha m tôihay, mà tôi i coi v , là sái l ngh a quá. Vi c n y thi t tôi n n n không bi t ch ngnào cho h t.

- Ông gi theo x a quá. Ph i, vi c c i v cho mình thì ph i cho cha m ngi. Mà mình ch n l a v a con m t mình r i mình th a cho cha m hay, ng chai nói mà c i cho mình, làm nh v y có l i gì âu.

- Sao l i không l i? Ch chi tôi g p ngoài ng, hay là tình c tôi t i nhà ch i màngó th y, thì ch ng nói làm chi. Ng t vì ông H i ng bày ra m t cái l h n hòi, ngh

i thi t rõ ràng là l coi v . Tôi làm con mà coi v tr c cha m , thi t tôi qu ynhi u l m. Tôi trách ông Ch bà Ch , t i hai ông bà mà tôi mang l i v i cha m tôi.Ch chi hai ông bà nói tr c cho tôi bi t, ng tôi th a cho cha m tôi hay, nh cha

tôi b ng lòng thì d t tôi i coi, làm nh v y m i trúng l ngh a.Ông Ch không cãi c n a. Bà Ch bèn thay ch ng mà tr l i:- Quan Kinh lý nói nh v y thì ph i l m. Nh ng theo ý tôi thì vi c n y c ng ch ng h i

gì. Bây gi quan Kinh lý g i th cho ông bà d i nhà mà th a r ng quan Kinh lýnghe m t ch t t ng i ta mu n g con cho quan Kinh lý nên m i ông bà lên coi.Ông bà lên ây r i tôi d t i coi, quan Kinh lý th y thêm m t l n n a, thì càng rõràng h n, ch có h i chi âu.

- Có lý nào mà tôi dám nói d i v i cha m tôi. Làm con mà gi d i v i cha m nhy sao cho ph i.

- u quan Kinh lý có ng i thì th a thi t r ng quan Kinh lý i ch i, ngó th y con nhó r i, quan Kinh lý ng b ng, nên m i ông bà lên coi, tôi t ng c ng không có l i

gì.- Tôi trách hai ông bà l m.- Quan Kinh lý trách thì v ch ng tôi ph i ch u. Nh ng mà l i trách n y oan cho v

ch ng tôi l m. Xin quan Kinh lý nh l i coi ngày quan Kinh lý m i i l i, v ch ngtôi h i th m thì quan Kinh lý nói ch a có v và c y v ch ng tôi ch giùm. T i quanKinh lý nói nh v y nên v ch ng tôi m i dám làm mai ch .

- Tôi xin ch giùm, thì bà ch , ch sao d t tôi i coi, mà không nói tr c cho tôi bi t.Tôi phi n là phi n ch ó. N u nói tr c thì tôi th a cho cha m tôi hay, nh cha mtôi không lên c, và cho phép tôi i coi thì tôi m i dám.

- Thôi, bây gi tôi h i thi t quan Kinh lý, v y ch quan Kinh lý coi con cháu tôi óc hay không?

- Bà h i câu ó khó cho tôi tr l i quá. c hay không c t ý cha m tôi ch tôiâu dám nói.

- Không. ã bi t vi c c i v thì cho cha m nh, nh ng mà quan Kinh lý nói thnghe ch i, coi quan Kinh lý có chê ch nào hay không ch .



Quan Kinh lý ng i suy nghì m t h i m i áp r ng:- Tôi th y là th y t ng m o mà thôi ch tôi có bi t tánh tình th nào âu mà dám chê

hay khen.- ng m o nó ó coi c không?- Theo t ng thì tôi không ch nào chê c, nh ng mà c i v c n ph i ch n l a

tánh tình, ch t ng m o không can h gì cho l m.- Con cháu tôi nó thi t thà l m. Con nhà giàu có, mà nó không kiêu hãnh, nó không

n láo v i ai h t, b i v y tá n tá th ai c ng yêu m n. Nó c ng không ch u a duanh con ng i ta, cha m s m cho v t gì thì s m, nó không òi v t gì h t. Tôi là cônó không l tôi thêu d t nhi u l i. Ch ng quan Kinh lý c i nó r i, thì s th y m y

i tôi nói ó có qu thi t nh v y hay là l i chu t ngót.Quan Kinh lý nghe nói m y l i thì ông chúm chím c i hoài. Bà Ch mu n bu c42 cho

mau nên bà l i nói r ng:- Hai v ch ng anh H i ng c a tôi khó l m, kén r th t kinh. M y ch i nói r i,

ch nào c ng x ng áng quá ch , mà nh ch không ch u g . Không bi t tr i khi nhay sao mà nh ch th y quan Kinh lý l i em lòng th ng. Tôi d ý r i, h quanKinh lý nói thì nh g li n. Còn con nh h tôi h i nó thì nó c i r i nó b i. Cáchcon gái h nó làm nh v y ó ngh a là nó ng r i.

Tánh quan Kinh lý a nói pha l ng, nh ng mà n vi c hôn nh n, là viêc quan h , ôngi dè d t, c ng i mà c i, không t m t l i nào cho v ch ng H ng ch Khanh bi t ông

ch u hay là không ch u. Ông b t nói qua chuy n khác r i th a d p ng d y cáo t mà v , làmbà Ch s ông chê cháu mình, nên trong lòng bà không an.

Sáng b a sau bà H i ng vô th m bà Ch , tuy nói i th m, ch k thi t là bà mu n dcoi quan Kinh lý th y con c a bà r i ông v ông có t ý ch u hay không. Bà Ch v a g p ch ,thì bà nói:

- Ông Kinh lý vui v , mà ý ng kín áo l m a ch , ch không ph i nh ng i ta v yâu. H m nay ông Ch d h t s c, tôi c ng có h i ng n a, mà ng không ch u nói

coi ng ành con Th c hay không. th ng th ng i ít ngày n a coi.Bà H i ng nghe nói nh v y thì bà ng i bu n xo. Ng i có ti n mà ki n th c h p hòi,

ng ai dòm th y nhà mình là t t, ai nghe nói ru ng mình nhi u, c ng u mê h t th y, b iy h nghe ai không ái m cái ti ng "giàu" c a mình thì trong b ng không vui. Bà H i ng

Ngh a thu c h ng ng i y. T b a bà tính g cô Th c cho quan Kinh lý Hai thì bà ch c m mng h quan Kinh lý th y nhà c a bà, th y con gái c a bà, thì quan Kinh lý mê m n r i n n nu kh n mà xin c i, ch ch ng i bà Ch làm mai. Hôm nay bà hay bà Ch ã xu ng làm

mai mà quan Kinh lý d c d c, bà không hi u tâm tánh quan Kinh lý, nên bà suy ngh m t h i,i châu mày mà nói:

- Th làm khách! Cha ch ng con nh tôi c ng nh chu t r t trong h n p, khéolàm b .

Bà Ch c i và áp:- y, ch ng có nóng mà h vi c. ng không có chê con Th c, ng khen t ng m o

nó ch . Song ng i h c gi i ng i ta dè d t bi t không? ng nói nghe c ng ph i,ng nói vi c c i v là viêc quan h , ng th a l i cho cha m ng hay coi cha mng nh l nào, r i s hay. V y ch ít ngày coi, ch g con mà ch g p quá v y

sao c, nh t là mu n con mình làm bà "Kinh lý " thì ph i ch m ch m mà tínhch .

- Nói chuy n mà nghe v y thôi, ch có g p chi âu.- , ch m ch m m t chút r i tôi tính. Ch ó tôi lo cho, b nào tôi g con Th c

ng c mà. Tôi th y tánh ý quan Kinh lý sao tôi th ng quá.

42 t, k t



- Hai v ch ng tôi c ng th ng nên m i ch u g , ch ph i mê ch c Kinh lý ó haysao. H m nay tôi tính h ch ng c i con Th c r i tôi mua m t chi c xe h i tôi cho

ch ng nó i ch i. V ch ng con Th c i xe h i m i x ng áng, ch th ng K nhmà nó i xe h i, thi t tôi th y ghét quá.

- Cha ch ! Quan Kinh lý c i con Th c r i ch dám mua xe h i cho l n sao?- Sao l i không dám. Hai ba ngàn ng b c ch bao nhiêu.- Ý, h nói t i b n n m ngàn ch .- Mua xe l n làm chi. Mua xe nho nh , hai v ch ng nó i thì thôi, t n ch ng hai

ba ngàn ch bao nhiêu.- Ch n y c ng r l n a. Ru ng c a anh và c a ch ng b tính chung h t th y c

bao nhiêu v y ch ?- ng có tính th m t l n, ng nói c hai tr m tám m i m y m u ó tôi không

nh ch c.- u v y thì ngày sau hai th ng r c a ch chia ra m i a c ng h n 140 m u.- Ý! Th ng K nh ai mà chia cho nó.- Nó c ng là r , ch không chia sao c.- Ru ng t c a v ch ng tôi, v ch ng tôi mu n cho ai thì cho, không mu n cho thì

thôi, ai mà cãi c, cô.- Ch nói nh v y, con Di u nó làm gi c ch . Con c ng ng con mà nó là con l n

a, ch c t ph n n c a nó sao c.- Chia cho nó ng ch ng nó bán mà ánh me, ch chia làm gì. Tôi m i tính v i ng

i hôm, tôi nh t nh ngày sau tôi cho con Di u chút nh nuôi con nó mà thôi,còn bao nhiêu tôi cho h t v ch ng con Th c.

- u v y h quan Kinh lý c i con Th c thì ng no l m.- y ch cô không bi t tánh ý tôi hay sao? H tôi th ng ai thì ng i ó n ng p

t, còn h tôi ghét ai thì ng i ó ph i m t.- u ông Kinh lý bi t nh v y ch c là ng a l m.- Tôi nghe ng d c d c sao tôi phát ghét. Ch c là ng không dè v ch ng tôi giàu, ng

không dè con Th c s h ng m t cái gia tài l n, nên ng m i làm b nh v y chgì.

- Ch nói ph i l m. Tôi làm mai mà tôi quên nói chuy n ó cho ng bi t. b a nàong có qua ch i r i tôi s nói. Còn con Th c, ch có d ý coi nó ng hay không?

- Con nh thì nó ng r i, c n gì ph i d . Nó khoe v i con ch nó, nó nói nó l y ch nglàm quan r i ây nó c i x n y x kia nó ch i, ch không ph i l c c nhành con ch nó v y. H i hôm n y con Di u mét v i tôi, nó nói con Th c lo thêukh n ng cho ch ng nó.

- u v y thì ng r i. Thôi ch ó m c tôi.Bà H i ng nói chuy n ch i n tr a bà m i v .Ông Kinh lý Hai t nh chí l n m c lo n h c, ông c tâm h c cho thành danh mà thôi,

ch ông không tính c i v . Ngày ông thi u r i v th m nhà, cha m nói t i chuy n c i vthì ông m i ý n. Tuy ông ý, ông g p ai ông c ng pha l ng c y làm mai giùm, nh ngtrong trí ông ch a nh t nh coi ng i v ph i th nào. Tình c bà ch Khanh t s bà mu nlàm mai cô T Th c, là ng i ông ã th y chán ch ng trót hai ph n ngày thì ông l y làm b i

i, ông v a s l i v i cha m , v a lo n i duyên ph n tr m n m. S l i v i cha m , thì ôngnói v i v ch ng H ng ch Khanh c, ch còn lo n i duyên ph n tr m n m thì không thnói ra, b i v y cho nên hôm n ông c ng i mà c i hoài, không n t ch i mà c ng khôngdám ng ch u.

Ông v bên nhà vi c êm y ông ng không c, c suy t i tính lui hoài. i coi v màkhông ch l nh m cha, tuy là l i song cái l i y không ph i không có ch c. Cái ukhó tính h n h t là không bi t có nên nói mà c i cô T Th c hay không.



Nhà th y H i ng Ngh a là nhà giàu có danh giá, v ch ng th y H i ng Ngh a coi blà ng i t t thi t thà. Cô T Th c tuy là gái ng, nh ng mà b nhan s c d coi, cách ti pkhách c ng c. B ngoài là v y ó, còn b trong ra th nào? V ch ng th y H i ng ti pkhách thi t là h u, v y mà i v i k b d i trong làng hàng xóm hai ông bà có l y lòngnh n hu mà th ng xót nhà nghèo hay không? Cô T Th c nhan s c thi t là p, v y màtánh tình có p nh nhan s c ó không? Cái nhà y có áng cho mình vào làm con r , cô ycó áng cho mình k t tóc tr m n m không?

Ông Kinh lý Hai suy ngh nh v y hoài, v a mu n ch u r i l i ngh , không bi t li u lnào cho ph i. Ông bàng hoàng không quy t nh, mà h n m nh m m t thì ông th y hình

ng cô T Th c tr c m t hoài. Trót ngày sau i o t ông c ng nh chuy n cô T Th cmà v n c m ông c ng nh chuy n cô T Th c, l i h nh cô T Th c thì trong lòng ôngkhoan khoái d ng nh ông trông cho có d p g p m t trao l i v i cô ch i. S i dây ái tình ã

ng v n trong lòng ông r i mà ông không dè, m y b a u tuy là khoan khoái mà ông cònvui c i, l n l n r i s khoan khoái y nó pha l n s bu n b c, làm cho ông l ng ng l ,

m ng i không yên.t bu i chi u, ông l y làm khó ch u trong lòng, ông mu n có ng i nói chuy n cô

Th c cho ông nghe ch i, nên ông l y nón mà i, r i mon men i qua nhà H ng chKhanh.

ch ng H ng ch th y ông Kinh lý thì m ng r c ng nh m y b a tr c. Bà Chcó tánh mau m n, nên ông Kinh lý v a ng i thì bà nói:

- m nay quan Kinh lý suy ngh r i hay ch a? Tôi ch c quan Kinh lý ã vi t th vi nhà r i.

Quan Kinh lý m m c i và áp:- Xin bà ch m ch m m t chút.- Còn d c d c gi ng gì mãi không bi t. G i th th a cho ông bà d i nhà hay r i lên

ng tính ph t cho r i. Tôi dám b o k t v i quan Kinh lý, cháu tôi nó có h ch nàotôi ch u h t th y. N u cháu tôi nó không x ng áng, v ch ng tôi âu dám làm mai.

Quan Kinh lý ng i c i.Bà Ch thi t là lanh, bà th y b c a ông thì bà bi t ông ã ành r i. Bà nh n c h i y

bà c c ri t t i; bà em mà thu t cho ông nghe nh ng chuy n bà H i ng tính mua xe h icho v ch ng ông i ch i và chuy n bà H i ng nh t nh l y ph n n c a r l n giao h tcho r nh . Luôn d p bà l i h c s cô T Th c ng thêu kh n mà cho ch ng m i.

Quan Kinh lý ã c m tình cô T Th c r i, nay ông hay v ch ng ông H i ng yêu m ntr ng h u ông, mà cô T Th c l i c ng oái hoài n ông n a, thì ông l y làm c ý.

Ông i th m v ch ng H ng ch Khanh chuy n n y v ông h n h trong lòng, ôngkhông d d nh h m nay v y n a, b i v y sáng b a sau ông th c d y s m, ông vi t m t b cth mà t tâm s cho cha m hay. Ông niêm th và sai ng i i g i r i, ông m i r nh trí mà

i o t.

*



Ch ng sáuIII

Lúa c y xong r i h t. V ch ng H ng s Cu r nh rang nên bàn tính v i nhau b a nàon m t cái xe lô-ca-xông43 r i m i v ch ng B i v Gò Công th m Kinh lý Hai và Ba

ng ch i m t chuy n. M i tính b a tr c, k b a sau ti p c th c a quan Kinh lý.ng s không bi t ch , nên sai a , ra ng ón h c sanh i h c v mà m n h c

trò vô nhà c th giùm. H c trò m phong th ra mà c nh v y:"Con tr ng kính g i l i v th m cha v i má, sau th m c u Hai m Hai và m y anh m y

ch h t th y c m nh. Con trên n y làm vi c bình an nh th ng.Trong m y b c th tr c, con ã có th a cha v i má hi u cách n c a con trên n y.

Tuy con t i nhà vi c c a làng mà con n c m tháng c a ng i ta n u, song thân con c ngsung s ng thong th ch ng có s chi nh c lòng, v y xin cha v i má ng lo cho con!

Hôm nay con vi t th n y g i cho cha v i má là vì con có m t vi c riêng c n ph i t chocha má hay. S là t ngày con lên t i làng V nh L i, con có quen v i v ch ng H ng chKhanh. Hai v ch ng u tr ng mà l i th ng con lung l m. Bà ch Khanh là con c a ôngCai t ng Hi u mà v ch ng ông Cai t ng khu t ã lâu r i, bây gi bà còn ng i anh c , làth y H i ng Ngh a có hai ng i con gái, ng i l n ã có ch ng r i, còn ng i nh m i 17tu i ch a có ch ng.

Bà ch Khanh th y con ch a v nên bà mu n làm mai cháu c a bà, là cô 17 tu i ó chocon. Con th a thi t v i cha má, con ã ngó th y cô n r i, còn v ch ng th y H i ng Ngh amu n g con n n i ch a có gì mà ã t ý h con c i v r i thì mua xe h i cho con và ngàysau s s nghi p l i cho con ch không chia cho ng i r l n. Không ph i con ngh nghenói xe h i hay là gia tài ó mà ham, b i vì nh n ngh a m i áng quý ch ó theo con thìkhông quý gì. Nh ng mà con ngh v ch ng th y H i ng Ngh a là ng i giàu có t t , cònng i con gái y con coi c ng x ng v i con, b i v y con t ng n u con c i v ch n y, thìkhông l con n n i vô ph c.

Tuy v y mà áo m c sao qua kh i u, b nào con c ng ch l nh cha v i má. Con xin chamá ngh coi nh c thì con m i cha má lên trên n y ch i ít b a ng nh cu c tóc t chocon, còn nh cha má không b ng lòng thì c ng xin tr l i cho con bi t.

Con suy ngh c n th n r i con m i vi t b c th n y, n u con còn có u chi l m l i thìcon xin cha má dung th .

Sau chót con kính d ng cha má b n ch : Kh ng, ninh, ph c, th . “

Nghe c d t b c th r i v ch ng H ng s Cu nhìn nhau trân trân, không bi t sao mànói c. H ng s ng m ngh m t h i r i gãi u mà nói:

- ch ng mình vui v h n 20 n m r i, bây gi tr i bi u mình ch u bu n r u thìmình ph i ch u ch ch y âu cho kh i. Mình tính gi u nh m vi c x a, mà tr i bi uph i em ra, thì mình ph i v ng ch cãi sao c.

Bà H ng s lau n c m t r i sai m t a ch y i m i Cai tu n B i. Cai tu n B inghe em m i g p thì l t t i li n. Th T mu n bi t coi vi c gì c ng i kh n i theo ch ng.

ng s th y anh v i ch b c vô c a thì l c u nói:- Vi c nhà tôi r i l m, anh Hai ch Hai ôi!- i sao mà r i?- Tôi m i c th c a th ng Hai nó g i v nó nói v ch ng c u Hai Ngh a mu n g

con cho nó. Nó th y con gái c a c u Hai Ngh a nó c ng ành r i, nên nó xin vch ng tôi lên coi r i nói mà c i cho nó.

- a! N u v y thì ng l m ch , có gì âu mà r i. H i nào h h y b c nó, bây gi mìnhcho nó l n vào nhà h ch i.

43 (xe location), xe lô, xe h i cho m n



- Nói nh anh v y sao c!- Sao l i không c? Con c a d ng làm t i ch c Kinh lý, ch ph i t m th ng sao.

Còn d ng làm t i ch c H ng s r i, nay mai ây d ng s lên Ch . C hai vch ng d ng ng làm sui v i v ch ng c u Hai Ngh a l i không x ng áng haysao? Làm sui nh v y m i ng ch , ch u i, ng d c d c chi h t. D ng nghe l itôi i mà.

Th T nghe ch ng nói v y, ch ta li n ti p theo mà xúi:- , nhà tôi nói ó ph i l m a, d ng T . Ng i ta mu n g , mình s n i gì mà

không dám c i. Không bi t c u Hai Ngh a con ông hay không?ng s áp:

- Trong th th ng Hai có nói c u có hai a con gái mà thôi, con l n có ch ng r i,bây gi c u mu n g con nh .

- c l m! Ngày tr c c u th y m con th ng Hai nghèo, c u không nhìn nh nth ng Hai là con. Bây gi mình ph i cho nó vô ó ng h ng gia tài c a c u ch .Gia tài ó là gia s n c a nó, d i gì mà ng i khác h ng cho u ng.

- Ch c lo v phía ti n b c hoài. Ng i ph i m i quý, ch ti n b c mà quý gì ó, chHai. Ph i mà v ch ng tôi ham ti n b c, h i tr c v ch ng tôi l y ti n r i giaoth ng Hai cho cô Ba Nh n, thì bây gi v ch ng tôi làm sao có con sang tr ng làm

i ch c Kinh lý ó.- ng nói k quá, ti n b c sao l i không ham. Mà trong vi c n y mình ham ti n

c, mình có qu y âu. D ng ngh k mà coi theo thói th ng c u Hai Ngh a ph inhìn th ng Hai r i c u chia cho nó m t ph n n. C u không thèm nhìn, ngh a là c umu n c t ph n n c a nó. Bây gi tr i khi n c u mu n g con cho nó, ngh a là tr ibi u c u ph i tr ph n n cho nó ch gì. D ng ch u là d ng vâng theo ý tr i màòi ph n n cho con d ng, có tham lam chi âu mà d ng ng i.

- ch ng tôi tuy không giàu, song c ng có chút nh cho con. ã v y mà con tôinó làm quan r i, b nào nó c ng không n n i ói rách. Nó có c n gia tài c a ai làmchi.

- ng nói nh v y c ng ph i. Nh ng ý tôi mu n th ng Hai c i con c u Hai Ngh ang ng i bi t chuy n c h c i c u ch i. H i tr c c u không ch u nhìn nó là

con, bây gi nó c ng kêu c u b ng cha c v y. D ng v i cô T nghe l i vch ng tôi mà ch u i.ng s Cu dòm th y v ng i m t m y bu n xo, thì nói:

- Vi c n y khó l m, thôi th ng th ng r i s tính. ch ng Cai tu n B i v r i, H ng s Cu m i h i v :

- Con nó g i th nói nh v y, má nó li u l nào? Sao nãy gi ng i l ng thinh, khôngnói chi h t?

- Tôi bi t nói sao bây gi . Mình li u th nào ph i thì thôi. Nh ng mà tôi xin mìnhng có nghe l i anh Hai, ch Hai l m không c. Mình nghe h i nh ch nói h i

nãy ó thì mình bi t nh ham danh v ng còn ch chu ng gia tài, ch không k ph iqu y chi h t.

- Tôi bi t l m ch sao l i không bi t. Nãy gi tôi suy ngh g n b trí khôn. N u mình cho th ng Hai nó c i con c a c u Hai Ngh a thì mình làm cho anh em m t cha

mà l y nhau; t i ác ó to l m, ngày sau th ng Hai nó bi t c nó còn coi tôi v imình ra gi ng gì n a. Mà n u mình ng n c n, không cho nó c i, nó h i t i duyên

nào mà mình c n, thì mình nói làm sao. N u nói thi t thì còn gì là tình conth ng yêu cha, còn gì s con kính tr ng m . Ý h ! V ch ng mình có t i l i gì saotr i khi n cho gia o ph i r c r i nh v y không bi t! Mình mong có m t lòngth ng con mà coi tr i không cho mình th ng!

Ông nói d t l i r i ông ng i khoanh tay th ra. Bà lau n c m t mà nói:- Thà là tôi ch u h th n v i con, ch tôi không n cho con ph m t i lo n luân âu.



Ông g t u nói:- Má nó ngh nh v y là ph i l m. Tôi c ng v y; thà là tôi m t con, ch mu n con còn

mà ph i cho nó l y em nó nh v y sao c. Mà v ch ng mình nhà bàn tínhng x ng m t b ng vô ích. Con mình nó có hi u l m. Má nó nh l i coi, cách m y

tháng tr c mình bi u nó coi ch nào c thì mình nói mà c i cho nó. Nó khôngch u, nó nói h mình b ng lòng ch nào thì nó ch u ch n y, nó quy n y chomình ch nó không dám l a ch n. V y tôi nói v i má nó ph i lên Gò Công tr cth m con, sau ki m th mà b t b con c a c u Hai Ngh a. Không bi t ch ng mình

n nó c kh i nói thi t vi c x a cho nó bi t.- nào mình c ng ph i lên mà nói cho giáp m t, ch g i th không ti n. Nh ng mà

tôi i khó l m, tôi mu n mình i m t mình.- Ph i i cho v ch ng ch .- Không ph i tôi s th t công. Tôi không mu n i là vì tôi s lên ó d n lân, r i b

chuy n r i tôi h th n v i con quá, tôi ch u không n i.- Má nó nói nh v y, thì tôi ph i i m t mình ch bi t làm sao.- Sáng mai mình m n m t chi c xe h i mà i. i vài ba b a mình v , t n hao ch ng

m b y ch c ho c m t tr m, ch bao nhiêu ó mà hà ti n.ng s Cu nghe l i v , chi u l i lên ch Hòa Bình m n m t cái xe h i lô - ca -

xông. Ch xe ch u i m i ngày tính 12 ng, ti n mua d u, x ng, nh t, v ph n ng i m nch u. Giá c nh xong r i m i h n nhau sáng b a sau xu ng V nh M mà r c.

ch ng Cai tu n B i hay H ng s Cu m n xe h i i lên Gò Công, thì òi i theo,ng v th m quê quán, v ch ng H ng s Cu không l dám ng n tr , nên ph i cho i, song theo c n d n lên g p Kinh lý Hai thì ph i gi u, ch ng th l chuy n x a. Th T g t u

áp:- ch ng tôi nói chuy n nghe ch i v y thôi. Vi c nhà c a d ng tính th nào t ý

ng, ai xía vô làm chi.Sáng b a sau xe h i em xu ng nhà, H ng s Cu t giã v r i lên xe mà i v i v

ch ng Cai tu n B i. Th T c v quê quán mà th m em l i v b ng xe h i thì ch ta c ým, b i v y i d c ng ch ta nói chuy n không d t ti ng; ch ta chê bà H ng s nhút

nhát không dám v mà ng làm sui ng l y gia tài l i cho Kinh lý Hai. Ông H ng s ph igi i l i h i v luân lý, tình ngh a cho v ch ng B i nghe. B i hi u nên không dám c làmvi c qu y n a; còn Th T tuy c ng hi u, nh ng không bi t ch ta c oán v ch ng c u HaiNgh a hay là ch ta mu n cho Kinh lý Hai h ng gia tài c a bà Cai Hi u mà ch ta không ch unghe, c nói Kinh lý Hai ph i c i con gái c a c u Hai Ngh a m i hi p ý tr i.

Vì trên xe ã có bàn so n tr c r i, và H ng s Cu ngh nhà vi c khó nói chuy nriêng c, nên xe lên t i ngã ba vô ch Gi ng Ông Huê thì H ng s Cu bi u s p - phqu o vô ch ng r c Kinh lý Hai r i s tr ra nhà Ba R ng mà trù li u.

Xe vô nhà vi c V nh L i thì ã 4 gi chi u. B a y ông Kinh lý Hai có h n n c m bênnhà H ng ch Khanh nên i o t v t m r a thay áo i qu n s a so n mà i. Thình lìnhông nghe xe h i ng ng ngoài c a, ông dòm ra ngó th y cha v i c u m thì l t t ch y ra

ng. Ông m i hai ng i vô nhà vi c, m ng r l ng x ng và h i cha:- Sao má không lên ch i v y cha?- Má con mình44 nên không i c.- Má au sao? au nhi u hay ít?- Nh c u s m i chút nh, vài b a thì h t, không sao âu.- Cha có c th c a con hay không?- Có. Cha c th c a con hôm qua, nên cha m n xe i ây.- Con nhà vi c lôi thôi quá. con bi u b y tr s a so n mua ng d n c m cho

cha v i c u m n.

44 b b nh



- Không. Cha không n c m âu. Cha i th ng vô ây là vô ng r c con ra ngoàilàng Bình Phú Tây ch i. ra ngo i r i s n c m.

- Ra nhà ai? Cha có quen v i ai ó hay sao?Th T c i và r c mà áp:- có ng i em ru t ngo i.- y hay sao? Tr i i Sao mà t h i nào cho t i bây gi m không nói cho cháu bi t.- Th ng em c a m có nghèo, nên nói cho cháu bi t làm chi.- Bà con mà nghèo giàu l i sao.- Thôi cháu s a so n ng i. Ra ó bi u nó làm gà làm v t d n c m n. Ra

ngo i ch i, ch ây nói chuy n gi ng gì c.- Chi u nay ông Ch trong làng m i cháu n c m. Cháu có h n l r i; v y cháu

vi t ba ch mà t r i cháu i m i c.Ông Kinh lý vô phòng l y gi y vi t ít ch r i sai m t tên dân canh nhà vi c c m qua nhà

mà a cho H ng ch . Vi c y xong r i ông m i i nón lên xe i v i cha và c u m ra làngBình Phú Tây.

Ba R ng có m t mi ng t, l i v ch ng bi t chuy n và lo c i c làm n nên b gia ttuy ch a c ti ng “giàu”, song c ng ã c ti ng “có n”. Nhà c ng còn t i ch c ,

ng l p lá, nh ng mà c t b ng c t giông kê tán, c a ván, vách b kho, trong nhà có t áo, cóván gõ h n hòi, coi th nh th i h n x a nhi u l m. Ba R ng bi t ch Qu c Ng khá, nên làngcó c làm H ng ch c, ban u làm Chánh l c b l n l n r i lên t i ch c H ng giáo. Tuy

m nay ã ngh , không can d n vi c làng n a, song ng i trong làng c ng còn do ch c cmà kêu là H ng giáo R ng hoài.

Xe h i ra t i Bình Phú Tây, v a m i ng ng, thì Th T b n b ch y vô nhà. V ch ngng giáo R ng th y ch thì m ng r h t s c, l t t b c ra sân mà ti p khách. V H ng

giáo R ng a n c m t mà nói:- quá! i h n 20 n m m i v th m! S p nh d i m nh gi i h t h ? Sao cô T

không v ch i v y ch Hai?ng giáo R ng th y Kinh lý Hai y ph c oan trang không bi t là ai, nên ngó Cai tu n

i mà h i:- Th y ây là ai?- Con c a con T ó a.- Té ra mông - x Hai ây sao? D hôn! Bây gi t i bây l n l n.- Nó i h c, bây gi nó làm quan Kinh lý. Nó trong ch Gi ng nó o t x a rày.- y hay sao? Ph i. Tôi nghe có quan Kinh lý xu ng trong ch Gi ng o t mà tôi

có dè mông - x Hai âu. B t nh n quá! Sao anh không g i th cho tôi hay?Cai tu n B i nheo m t l c u mà không ch u tr l i, r i bà con d t nhau vô nhà. Th

v c quê quán thì trong lòng kh p kh i, nói nói c i c i không ng t, kêu ba a cháura mà coi a nào c bao l n, h i th m nh ng ng i trong làng, trong xóm coi ng i nào

t ng i nào còn, h i H ng giáo R ng còn làm làng hay không, r i l i khoe vi c làm na mình và c a v ch ng H ng s Cu d i V nh M .

ch ng H ng giáo R ng nghe bà con i xa u khá h t thì trong lòng m ng không xi t nên c theo h i vi c n y tóm thu t vi c kia hoài. Cai tu n B i ph i ch n mà h i:

- y m Ba, t i n y ch a n c m a. M ph i bi u b y tr n u c m n, r i có s c snói chuy n.

ch ng H ng giáo R ng c i ng t r i b ch y xu ng nhà d i h i con b t n c làmt nhúm l a n u c m. Th T i theo xu ng nhà d i nói chuy n om sòm, m i ng i u cóc vui, duy H ng s Cu có h i lo ra và Kinh lý Hai h i b ng .

Lúc y m t tr i ã khu t d ng. Cai tu n B i ra ng tr c c a r i kêu H ng s v ach v a nói:

- ng T , h i tr c nhà tôi c t ch ó ph i không d ng?ng s Cu g t u mà thôi, ch không nói chi h t. H ng giáo R ng h i B i:



- Chú Ba Cam bây gi chú còn trên Sài Gòn hay không, anh Hai?- Nó ch t lâu r i.- a, bao gi v y mà tôi không hay ch .- y b c th g i cho c u, tôi không có nói chuy n ó hay sao?- Không.- u v y thì t i tôi quên.- Tôi a chú Ba Cam quá. Chú x s thi t là úng. M y v t dao c a chú t h i ó cho

i n m nay mà th o c ng còn hoài.ng s li c m t khoát tay. H ng giáo R ng hi u ý nên ngó Kinh lý Hai r i nói b t

qua chuy n khác.Qua 8 gi m i d n c m cho khách n. B a c m duy có th t v t lu c n u cháo v i th t gà,

th xào m n, th n u ca - ri ch ch ng có v t chi quý, nh ng mà ph n thì ói b ng, ph n thìp nhau vui m ng nên khách n coi ngon l m.

m n c xong r i, H ng s Cu nói v i H ng giáo R ng:- Tôi v ây tr c th m anh ch , sau nói chuy n riêng v i con tôi m t chút.- c, c. D ng mu n nói chuy n v i quan Kinh lý thì c nói i. Nhà tôi c ng

nh nhà d ng, ng ng i chi h t.ng s châu mày mà nói v i con:

- y con, cha c th con hôm qua, cha s con trông nên cha l t t m n xe lênây. Chuy n con nói ó cha v i má con li u không c. C i v xa xôi quá không

ti n. Cha v i má con ã có l a con th y Ban Bi n d i Cà Mau cho con r i, i cóp con v , cha d t con i coi cho giáp m t, h con ành, thì cha nói mà c i li n.

Kinh lý Hai ngó s ng cha, th y cha v a nói v a day m t ch khác, l i coi b bu n l m,thì ông ng n ng ng m ngh m t h i r i nói:

- Con ã có th a v i cha má, vi c c i v cho con, cha má nh n i nào con c ngch u h t, con không dám cãi. Cha chê trên n y xa cha tính c i d i Cà Mau cho

n, cái ó c ng ph i. Nh ng mà theo ý con ngh i nay d i sông thì tàu bè, trên thì xe h i xe l a, không có ch nào mà xa h t. Ch n y coi b ng i ta th ng

con lung l m, mà con nh m cô n c ng x ng v i con, t i v y ó nên con m i g ith cho cha và má.

- Không c âu con. Con ph i nghe l i cha m .- Th a cha, con âu dám cãi, cha v i má bi u ch t con c ng vâng l i n a. Nh ng mà

con không hi u t i sao cha v i má ch a bi t nhà, ch a th y m t ng i ta, mà cha v imá l i nói không c.

- Cha v i má con mu n con c i con th y Bang Bi n d i Cà Mau cho g n, ch cói sao âu.

- u c i con ai c ng v y, h c i r i thì d t con i, ch có nhà âu mà cha v imá l a g n chê xa.

- Ý má c a con mu n làm sui d i mình cho d .- trên n y ng i ta c ng d l m. H nói h cha v i má ành thì h cho c i m t l ,

không òi l v t chi h t.- i sao mà con mu n c i v ch ó d v y?- Con xin th a thi t v i cha vì con th y tánh tình v ch ng th y H i ng con m n,

mà con th y cô n con c ng th ng l r i.ng s nghe m y l i y ch ng khác nào sét ánh bên tai. Ông gi t mình, ông la "ý",

ông ngó con trân trân, m t ông bi n s c, n c m t ch y r ng r ng. Kinh lý th y b cha nhy thì lo s , nên ng d y th a r ng:

- Th a cha, con không dè vi c con làm ó mà n n i phi n lòng cha. V y con cúi xincha tha l i cho con.ng s Cu l c u, day m t vô trong, không nói chi h t.



Kinh lý Hai l y làm ái ng i không bi t li u l nào, nên b c trái ra ngoài sân ch p taysau l ng i lên i xu ng mà suy ngh .

Th T ng i nghe cha con H ng s nói chuy n nãy gi ch ta ng a h ng l m, ng t vìng s ã có d n tr c nên ch ta không dám h môi. Bây gi ch ta th y Kinh lý Hai b c

ra ngoài sân, lén kêu Kinh lý mà nói nh :- Cha cháu bày t chuy n, ch không có con Bang Bi n nào h t. Cháu c òi ri t t

nhiên cha má cháu ph i c i ch n y cho cháu. M bi t v ch ng th y H i ngNgh a nhi u l m, ng i ta giàu có x ng áng quá, còn chê n i gì?

Kinh lý Hai ng bu n, ng t c, mà nghe m y l i c a Th T thì l y làm k . T i saocha m mình không ch u mà m dâu mình l i c vô? T i sao cha mình l i d i mình s conBang Bi n làm chi v y? Ông suy ngh h t s c mà tìm không ra n i. Ông tr vô nhà, th y chang i bu n hiu, thì l y làm b c b i trong trí ch u không c, nên rón rén th a cha:

- Th a cha, x a rày con t ng c i v ng làm cho vui lòng cha m , ch con khôngdè c i v mà ph i làm cha m bu n nh v y. N u cha m không mu n thì thôi, con

i ch khác. Thà là con ch u bu n, ch con không n cha m vì con mà bu n.Nh ng mà con ngh ch c t i duyên c chi ây nên cha v i má m i không ch u nóimà c i con gái c a th y H i ng Ngh a cho con. Con ã nên ng i r i, n u cóchuy n chi, xin cha t thi t cho con hi u. Nãy gi con th y cha bu n, thì con bu n

m. N u cha gi u con thì cha bu n hoài, r i con làm sao mà vui c.ng s Cu châu mày áp:

- u cha có s chi mà mu n gi u con, y là vì cha th ng con, ch thi t cha khôngcó ý chi khác.

- Cha nói nh v y thì càng thêm gi c lòng con ph i n n n mà xin cha t thi t s chegi u con ó cho con bi t.ng s Cu b n tâm ã mu n t thi t c i r c a con cho nó bi t t ngày con thi u,

nh ng vì ông s ph m danh giá c a v nên ông ph i nín khe. Hôm nay g p c nh r t r c r i,mà con l i theo n n n hoài, ông l y làm khó li u. M t àng là danh giá c a v , m t àng là

t nh c c a con, ông không bi t bên nào là n ng. Ông ng b i r i, ông s c nh l i v nói:- Thà tôi ch u h th n v i con, ch tôi không n cho con ph m t i lo n luân.Ông bèn ng m ngh m t h i lâu r i áp:- cha gi u con ó nó can h n danh giá nhi u ng i, nên cha không có phép nói.- Con xin cha cho con bi t coi ng i nào có phép nói, ng con tìm n mà h i, ch

nh v y con ch u không c.- Má con m i có phép nói.- Má con d i nhà, con làm sao i v d i nhà mà h i cho c bây gi . C u Hai

ây c ng nh m . V y c u bi t vi c gì xin c u làm ph c nói giùm l i cho cháuhi u.

Thi t Cai tu n B i mu n cho cháu c i con H i ng Ngh a ng r a h n ch i chkhông có ý mu n phanh phui chuy n c , nh ng vì anh ta th y cháu bu n b c n n n quá, anhta c m lòng không c, nên nói:

- Chuy n x a n u nói ra thì cháu thêm bu n, nói làm gi ng gì.- Cháu ã l n r i, d u bu n d u vui c ng không h i gì. Bu n mà hi u chuy n, ch

bu n mà không hi u thì ch u sao n i.- ã hai m i n m nay cha m cháu gi u cháu. Bây gi cháu mu n bi t, thôi c u

nói ph t cho cháu nghe.Cai tu n B i bèn ng i thu t h t u uôi vi c tr c l i cho Kinh lý Hai nghe. Anh ta

t u k chuy n Hai Ngh a quy n áp b c l y L u cho n Kinh lý Hai r i b khôngthèm nhìn, mà l i còn cho m v i v hún hi p b t Th T óng tr ng l y ru ng l i và i

i ph i d nhà mà i. Ba Cam r a nh c cho em ph i b b t gi i Tòa. Cu là con nhà nghèo, côi cha m ra thân mà có l ng tâm, th y L u mà au thì giúp ti n mua thu c,

nghe Cam b b t thì ráng s c chung lo, n sau vì tình n ng ngh a dày, không k ti ng th phi,



ng ra xin c i L u làm v , ch u nhìn Hai làm con, cho L u kh i ti ng h , cho Hai cóng i nuôi d ng.

Cai tu n B i thu t thi t là k nh ng mà có s sót chút nào thì Th T xen vô mà nh c,i ch rõ ràng m y ch ê ti n c a Ngh a và m y ch t t c a Cu cho Kinh lý Hai nghe.

Kinh lý Hai nghe rõ chuy n x a r i thì ng i tr tr nh ng i không h n không trí, cch ng tay trên trán mà g c m t xu ng t, ch không nói m t ti ng chi h t. Trong nhà l ngtrang, ai c ng có ý ch coi Kinh lý Hai bi t g c gác r i chàng li u l nào. H ng s ikhông c; ông bèn nói r ng:

- Tuy cha d t nát, song cha c ng bi t ph i qu y ch ch ng không. Ngày cha nói mài má con thì má con vì con nên ái ng i. Cha có h a: con không có cha, thì cha th

làm cha. Trót hai m i n m tr ng cha gi u mà nuôi con, m t là vì cha th ng con,hai vì cha s má con bu n, nên cha không dám nói cho con bi t. Ngày con thi u,cha ngh n u gi u n a thì cha qu y, nên cha tính t c n nguyên c a con cho con bi t.Má con khóc lóc nói r ng n u con bi t vi c x a thì ch c con h t kính tr ng má con

a. Cha vì tình m u t c a con, nên cha ph i nghe l i mà nín luôn. Cha không dètr i không mu n cho nhà mình c th nh th i yên n n a, nên m i khi n cho cócái chuy n hôn nh n nh v y. Cha c th con thì cha v i má con h t h n h t víakhông bi t li u l nào. N u nói thi t cho con bi t thì b i r i o nhà, còn n u a ýtheo con thì mang t i i ác là khi n cho con ph i lo n luân. Má con không lên âylà t i s h m t v i con ch không có m chi h t. T i con n n n h i hoài, c c ch ngã cha ph i nói thi t cho con bi t, ch cha c ng hi u h con bi t rõ chuy n x a thì

ch c con b t kính tr ng má con mà c ng b t th ng cha nh x a rày n a, cha cómu n nói làm chi âu.

Kinh lý Hai ng c m t lên, n c m t ch y chan hòa, chàng ngó H ng s Cu mà nói:- Th a cha, con bi t c c n nguyên c a con r i thì con càng th ng má, kính cha

ng m i h i tr c n a. Ng i nh cha má mà con không th ng yêu kính tr ngthì con có ph i là loài ng i âu. Ch ng nói t i công sanh thành c a má, công d ng

c c a cha làm chi, n i m t s cha má c n hôn nh n c a con ây thì c ng chocon th ng yêu kính tr ng i i ki p ki p.ng s Cu ng lòng nên ng i r m r t. Kinh lý Hai c ng òa khóc theo. H ng giáo

ng nãy gi không dám can d n vi c nhà c a ng i ta, ch ng th y cha con c m tình nhy, thì m i dám xen vô mà nói:

- Ng i nh d ng H ng s thi t là áng kính ph c l m. N u không có d ng thìmông - x Hai làm sao mà c làm quan Kinh lý.

Kinh lý Hai s ng i lâu n a ch ng kh i nghe ng i ta bình ph m t i c ch c a cha mình, nên ng d y nói:

- Tr i ã khuya kho t. Con xin cha tr v ch Gi ng ngh v i con. Con không dámi c u Hai m Hai, là vì con t m n i nhà vi c nên không có gi ng ho c ván

ng áng mà ti p khách. Mà c u Hai m Hai lâu ngày m i g p c u H ng giáo, có mu n ngoài n y nói chuy n nên con không dám m i.

ng s Cu mu n cho con thong th trí mà suy ngh vi c riêng nên ông nói choông ng ngoài n y ng àm o ch i v i H ng giáo R ng. Ông kêu s p - ph mà bi u aKinh lý Hai v V nh L i; ông h a ch i vài b a và ông d n chi u mai s a so n ng ông vô

c i xu ng ch Gò Công ch i.ng ch Khanh ti p c th c a Kinh lý Hai xin l i không qua n c m c, vì có

cha d i B c Liêu lên, nên ph i i ra Bình Phú Tây v i cha. Ông kêu bà mà nói l i cho bàhay. Bà Ch nghe nói thì m ng. Bà kêu chú dân canh em th mà h i thì chú nói chú th ykhách i xe h i, m t ng i n bà v i hai ng i n ông. Bà l i h i v y ch có nghe ra BìnhPhú Tây mà ra nhà ai hay không. Chú dân canh l c u th a không bi t, r i xá ông Ch bàCh mà v . Bà ch Khanh ng i suy ngh m t h i r i nói:



- d hôn! B c Liêu mà quen ai ngoài Bình Phú Tây kia! Mình không hay thìthôi, ch mình hay ng i ta lên mà mình không m i ng i ta qua nhà sao cho ph i.Lên có n ông n bà , ch c là ng i ta ch u r i, nên lên ng coi con Th c.

m mai tôi i v i ông qua nhà vi c mà m i h t qua ây, ch bên nhà vi c r im n c âu mà n.

ng ch g t u. Bà th y ch ng hi p ý v i bà thì bà c i và nói ti p:- Ông già c a quan Kinh lý có xe h i ó th y không. Tôi nói d i B c Liêu h giàu

m, ch không ph i nh trên mình âu.Hai v ch ng u m ng, khách cáo t không n c m mà không phi n.Sáng b a sau v ch ng H ng ch Khanh s a so n r i l i ch ng 7 gi 30 d t nhau qua

nhà vi c. Tr n êm y Kinh lý Hai n m không nh m m t, c tr n tr mà suy xét vi c ihoài. Tuy v y mà sáng ông l i th c d y s m n a, r a m t thay c ng nh th ng ngày.Ph n thì m t, ph n thì bu n nên ông nh t nh ngh i o t m t b a.

Hai v ch ng H ng ch b c vô nhà vi c không th y ai h t, duy có m t mình quanKinh lý ng i d a bàn, ch ng tay lên trán, m t bu n hiu. Quan Kinh lý l t t ng d y chào

i nh c gh m i ng i, coi b không c vui v nh tr c.Bà Ch v a ng i xong thì bà h i:- Nghe nói có ông bà d i nhà lên, nên v ch ng tôi l t t qua th m r i m i qua nhà

tôi ngh cho ti n. Ông bà i âu mà không th y ây?- Th a không có má tôi lên. Cha tôi v i c u Hai m Hai tôi lên mà thôi. Cha tôi d t i

ra ngoài Bình Phú Tây.- Ra nhà ai ó v y quan Kinh lý?- Th a, nhà c a H ng giáo R ng.- ng giáo R ng xóm nào kia?Quan Kinh lý m c i kêu ng i ta em n c ãi khách. H ng ch r c mà tr l i v i

:- ng giáo R ng g n ngã ba ch Dinh, xóm phía bên tay trái ó.Bà Ch ng i ng m ngh , ch ng th y quan Kinh lý tr l i, bà bèn h i ti p:- ng d i nhà lên, v y mà quan Kinh lý có th a vi c ó l i cho ng hay r i ch a?- Th a có. Tôi th a r i.- ng nh th nào? Ông có tính b a nào i ra nhà anh H i ng ch i ng th y con

nh hay kông?- Th a, không c. Cha tôi không ch u.- a! Sao v y?- Th a, cha tôi nói má tôi có h a làm sui v i th y Bang Bi n phía d i Cà Mau r i.- t nh n d hôn! Làm l d công chuy n h t. Cha ch ! M y làng g n ây h ã hay

t tr i r i, n u mà vi c không thành, anh Hai ch Hai tôi mang ti ng bi t ch ng nào,mà v ch ng tôi c ng m c c v i h n a. Báo h i quá!

- Hai ông bà có lòng th ng tôi, th t tôi mang n nhi u l m. Nh ng mà vi c khôngthành là t i tr i, ch không ph i t i tôi. V y xin hai ông bà th l i giùm cho.ng ch nói:

- y m i th y c n duyên thi t là tr i nh. Có ng i n g n ngày c i, mà khôngph i c n duyên, r i ông tr i khi n xa, t nhiên ph i xa nhau.

Quan Kinh lý c i g ng mà áp:- Ông Ch nói nghe ph i l m. Không bi t ch ng ông tr i khi n xa nh v y ó mà ng

ng th ng h i c hai àng.Bà Ch ng i bu n xo. Cách m t h i lâu bà th ra mà than:- Cha ch ! Con nh nó hay ây ch c là nó r u l m. B nó th ng quan Kinh lý quá,

bi t nói làm sao v i nó bây gi .Bà Ch ng m ngh th nào không bi t mà bà l i h i quan Kinh lý:



- y ch quan Kinh lý th a v i ông mà xin h i d i r i c i trên n y không chay sao?

- Sao cho c?- Quan Kinh lý nói quan Kinh lý ã th ng l con nh n y r i, sao l i không c?- Tôi âu dám nh v y. Làm con cái ph i cho cha m nh ôi b n cho ch . H i

ban s tôi ã có t s y v i bà; v y bà quên hay sao?Bà Ch không bi t dùng k nào ép cho c n a, bà c ng i ó hoài không v . Bà h i

chuy n dông dài m t h i r i bà nói:- Thôi, d u vi c thành hay là không thành c ng v y, b nào tôi c ng m i ông thân c a

quan Kinh lý v i ông c u bà m n nhà tôi ch i cho bi t, ch ng nào ng tr vôây?

- Th a, cha tôi không có nói. Tôi s không vô n a.n 10 gi , hai v ch ng H ng ch m i t mà v . Bà Ch g cháu không c, bà

ng i không yên. n tr a bà xúi ông ra nhà H ng giáo R ng làm quen v i khách B c Liêui m i vô nhà ch i. ng là ng i ít l i, ông không dám m nh n công vi c khó kh n nhy nên ông không ch u i, bà cùng th , bà không thèm k l ngh a chi n a, nên bà kêu m t xe ng a bà i v i m t con nh .

Xe ch y t i ngã ba ra ch Dinh, bà Ch th y có m t cái xe h i u d a mé l , bà bi t làxe h i c a khách B c Liêu. Bà ng ng xe d a bên ng k xe h i mà h i th m s p - ph , r ibà leo xu ng mà i th ng vô nhà H ng giáo R ng.

Bu i s m mai H ng s Cu v i v ch ng Cai tu n B i i xu ng p Ông Canh màth m m y ng i quen c và vi ng m m ông bà cha m . V n c m r i, Th T i kh n i

o xóm ch i. Cai tu n B i n m trên võng d i nhà d i mà ng . H ng s Cu v i H nggiáo R ng thì n m ngang trên b ván gi a mà bàn lu n chuy n i. Hai ng i th y bà ChKhanh s p dù b c vào c a, không bi t là ai nên l m c m ng i d y ti p chào mà b coi bng l m. Bà Ch h i:

- Không bi t ph i nhà ông H ng giáo ây hay không?ng giáo R ng g t u áp r ng:

- Th a ph i. Nhà tôi, xin l i mà, không bi t bà âu l i?Bà Ch v a c i v a nói:- Tôi là v H ng ch Khanh trong ch Gi ng. Tôi nghe quan Kinh lý nói có ông

thân c a ngài d i B c Liêu lên, nên tôi ki m ng th m cho bi t, ph i ông haykhông?ng s Cu nghe x ng là v H ng ch Khanh, ông ngó k l i thi t qu là cô Ba

Nh n, bây gi tuy l n tu i h n tr c, song g ng m t coi c ng không khác cho l m. Ông li ncúi u áp:

- Th a, ph i. Tôi là cha c a Kinh lý Hai. Té ra cô là cô Ba, con c a bà Cai mà. Vì tôi x i hai m i m y n m r i, tôi không có d p g p cô n a nên g p thình lình quá

tôi quên, v y xin cô tha l i, m i cô Ba ng i.Bà Ch ch ng h ng, không bi t cha c a quan Kinh lý B c Liêu mà sao l i bi t mình.

Bà ng nhìn ông trân trân r i h i:- Ông bi t tôi hay sao?- Th a, tôi bi t l m. Cô c ng bi t tôi n a ch , t i lâu quá nên cô quên.- Ông nói k d hôn!- Th a, tôi nói thi t ch . H i nh tôi d i p Ông Canh ch âu, ch ng tôi c i

r i tôi m i v ch n y ây. Cô nh l i coi, cách hai m i n m v tr c, cô có ghéi nhà n y mà h i th m v ch ng tôi. H i ó tôi cái nhà lá nh phía sau ây. Kinh

lý Hai m i c chín m i tháng. Tôi b ng nó tôi ng i tr c c a, cô b c vô h i r icô b ng nó; cô h i v ch ng tôi ng xin làm con nuôi, v ch ng tôi không ch ucho, cô quên hay sao?

- Húy! Té ra quan Kinh lý là con c a. . .



- Th a, con c a tôi. H i ó cô bi u v ch ng tôi cho cô nuôi, cô s cho v ch ngtôi hai ba tr m ng b c gì ó, v ch ng tôi không ch u. Cô nh không?

- Té ra quan Kinh lý là con c a. . . L u hay sao?- Th a, ph i. Con c a T L u, d i p Ông Canh, cháu kêu Cai tu n B i b ng

u ru t.Bà ch Khanh bi n s c, bà ng i s n i góc ván tay m t, ngó ra ngoài sân, th y b bà thì

bi t bà b i r i trong trí lung l m. H ng s Cu c c c h i:- Tôi v ây m i nghe nói bà Cai ã m t r i. Bà m t h i nào v y cô Ba?- Má tôi m t ã lâu r i.- Còn c u Hai m Hai m nh gi i, cô Ba há?- nh.- quá! Tôi i g n 25 n m m i tr v ây. Tôi nghe trong bà con ai còn m nh gi i,

tôi m ng h t s c.Bà ch Khanh li u th ng i lâu ng i ta h i d n lân càng thêm th n thùa ch không ích

gì, nên bà ng d y cáo t mà v . H ng s Cu th y bà b ng thì t i nghi p không dám c mbà ch i mà c ng không n nói ti ng chi n a h t.

Bà Ch khi ra i h ng hái bao nhiêu, thì bây gi tr v bà c ng ng ng n b y nhiêu. Khii v t i nhà, bà nói d i v i ch ng: ông thân c a quan Kinh lý m c i ch i d i ch Gò

Công, nên bà không g p c. Nh ng mà t i l i, bà t thi t g c tính c a Kinh lý Hai choch ng bi t, r i bà h i ch ng v y ch có nên nói rõ lai l ch y cho v ch ng th y H i ngNgh a hi u, hay là gi u.

ng ch Khanh là ng i vô s , không mu n lo tính vi c chi h t mà ông nghe rõ uuôi r i ông châu mày nói:

- Vi c n y khó l m, ch không ph i ch i âu. T ng là ai kia, té ra ông Kinh lý v icon Th c là anh em m t cha mà c i g sao c. H i tr c tôi nói v i bà haykhông h ? Tôi nói v ch ng mình không có con, làm mai không có c. Bà cãi tôi,bây gi bà th y ch a? Còn bà tính nói thi t anh Hai, ch Hai, cái ó không d âu.Tánh ch Hai khó lòng l m. Bà nói l u ra cho ch bi t ây ch làm gi c v i nh chomà coi. Bà ph i ki m chuy n nói cha m ông Kinh lý ã nói v l d i B c Liêucho ng r i. Nh anh Hai có ch t v n l m, thì nói thi t cho m t mình nh bi t màthôi, ch ng cho ch Hai v i con Th c hi u.

Bà Ch khen ch ng nói ph i, nên bà tính bà s làm theo ý ch ng.Chi u b a ó H ng s Cu em xe vô ch Gi ng r c Kinh lý Hai i Gò Công ch i v i

ng giáo R ng và Cai tu n B i. êm y Kinh lý Hai ng nhà H ng giáo R ng r isáng b a sau H ng s Cu v i v ch ng B i tr v B c Liêu. Tánh H ng s k l ng, ôngkhông mu n khêu cái bu n c a con nên ông ch ng nh c chuy n c n a, mà ông c ng khôngch u thu t chuy n bà Ch Khanh ra Bình Phú Tây ki m ông l i cho quan Kinh lý Hai nghe.Ông a Kinh lý Hai vô ch Gi ng r i ông t giã mà v . Kinh lý Hai nói:

- Cha v i c u m v d i m nh gi i. Con kính g i l i v th m má con. Xin cha làmn nói giùm v i má con ng có bu n. Ngày nay con rõ c g c tích c a con r i,

con càng kính m n cha và th ng yêu má g p b i ph n h i tr c. Thôi, cha vlâu lâu con s xin phép v th m cha má.

p - ph m máy cho xe ch y. Kinh lý Hai ng ngó theo, hai hàng n c m t ch yng r ng. T y Kinh lý Hai ban ngày lo làm vi c, ban êm n m coi sách, không thèm i

ch i v i ai n a h t.Bà H i ng mu n có r làm quan Kinh lý quá, nên bà bôn chôn vô ch Gi ng hoài.

Hôm tr c bà nghe bà Ch nói quan Kinh lý ã g i th v B c Liêu r i, nên b a nay bà d tcon Th c vô có ý lóng nghe coi cha m quan Kinh lý tr l i hay ch a. Bà ã có tánh th i,mà bà l i không th o cách giao thi p, b i v y b a nay bà Ch ti p r c không c vui vnh m i l n tr c, nh ng bà không hi u, v a m i ng i thì bà nói ngay:

- Cô có nghe ông già bà già c a quan Kinh lý tr l i hay ch a v y cô Ba?



Bà Ch gi không nghe, kêu tr l y tr u ch n c cho kh i tr l i câu y. Bà H i ngnói chuy n s s a ít l i r i c ng h i qua s ó n a. Bà Ch không th không tr l i n a cnên bà nói:

- i B c Liêu h có lên.- Có lên hay sao? Cô có m i h b a nào ra ngoài nhà hay không? Lên hai ông bà

?- Không có. Lên có m t mình cha c a quan Kinh lý.- ng xa quá b i không c ch gì. Cô tính b a nào m i ng ra nhà?- ng v m t r i mà m i gi ng gì.- a! Sao v y?- ng lên nói v i quan Kinh lý r ng ng ã nói con Bang Bi n nào d i Cà Mau

cho quan Kinh lý r i.- ! B y d không?Bà H i ng s ng s không nói ti ng chi n a c. Lúc y cô T Th c ng ng g n

ó, cô nghe rõ m y l i c a bà Ch m i nói, thì cô c ng ng ng n bàng hoàng, nên ng ngóbà Ch trân trân. Bà Ch li c th y ch có s c gi n, cháu có s c bu n, thì bà gi vui mà nói:

- Mình th ng ng, mà cha m ng không hay, nên nói v khác cho ng thì thôi, cón gì âu. Thi u gì ch khác còn t t h n n a. Con Th c, cháu ng lo, g cho

quan Kinh lý không c, thôi g cho Tr ng Ti n, cho th y thu c, không bi tch ng g cho Huy n Ph n a a! i n y có ti n lo gì ch ng.

Cô T Th c không tr l i, l i ngoe ngu y b i l i cái c a hông, ng d a c a mà ngómong ra v n. Bà H i ng v a r c tr u mà têm v a nói r ng:

- Không ph i mình s con mình ch ng. Mình g con b ng m i n a, ch v y màsang gì ó hay sao. Nh ng h làm nh v y b m t mình quá, n u h không ành,thôi thì b a cô kh i chuy n làm mai ó h nói ph t chuy n ó i, ch sao l i g tng i ta r i bây gi ki m chuy n mà h i.

Bà Ch áp:- Không ph i t i quan Kinh lý âu, ch Hai. T i ông già bà già c a ng ch .- u ng th ng con Th c, ng không ch u ch nào h t, thì cha m ng ép ng sao

c. V ch ng tôi th y ng i tánh n t d th ng, nên m i ch u g , ch ph i hamgiàu ham sang gì ó hay sao mà h làm núng. Thiên h i nay th y d ghét quá.Ch c là ng i ta nghe Bang Bi n nào d i ó giàu l m ng i ta mê, nên ng i ta

con Th c ó ch gì?- ó là t i cha m , ch ng có th y ai âu nên mình dám ch c ng ham giàu.- Th d i nên m i chê con Th c. T ng âu con Th c lôi thôi a. Ph i, tôi có ít

tr m m u n, ch tôi không có nhi u nh h d i mi t Cà Mau. Mà ru ng tôim sáu tr m ng m t m u, ch ph i ru ng b nh h v y âu. H chê con

Th c h c i v khác coi b c nào.- i! Mà g con cháu i xa quá, tôi ngh l i thi t tôi c ng ngán. ng chê ch ó mình

ng c u. Mình ít con ít cháu, thôi ki m ch nào g n g n mà g , ng i th mnom cho d .

Bà H i ng nói ít l i mà x h i gi n, r i bà t mà v . Cô T Th c i kh n theo m màc lên xe, c p m t cô ch ch.



Ch ng b y

Con gái n tu i l y ch ng, vì m c c nên không dám nói ra ch n m êm m t mìnhtrong phòng, tai nghe ti ng d ngâm nga, m t ngó ng n èn leo lét, th ng hay ngh ng iduyên ph n, nh m nhía ti n trình, t ng t ng trong trí ng i b n chung thân c a mình, th mtính h có ch ng r i mình ph i n v i ch ng cách nào, mình ph i d n d p trong nhà làmsao, s p t gia c nh gia ình t ng lai v a m m, v a vui v , không có m t gia ình nàosánh k p.

Cô T Th c là con gái nhà giàu, l i c cha m c ng, nên cô n no r i i ch i, chkhông làm m t vi c chi h t. H n m t n m nay trong nhà cha m hay bàn tính v vi c g cô

y ch ng, mà l i mai m i t i nói dóng giùm cho vài ch r i n a. Cái v n "l y ch ng" ãlen d n vào trong trí cô, nh ng mà lúc ban u nó còn lu m , ch ch a t rõ cho l m. nch ng cô i v i cha m vô nhà H ng ch Khanh cô lén trong c a bu ng coi Kinh lý Hai n

m, nghe Kinh lý Hai nói chuy n, r i ch ng v nhà l i nghe cha m bàn so n g cô cho Kinhlý Hai, bà khen Kinh lý Hai vui v d th ng, ông khen Kinh lý Hai nh tu i mà chí l n, thì

"l y ch ng" nó hoá ra t rõ trong trí cô; cô th y ng i ch ng m c âu ph c b t ng g ngàng, nói chuy n lanh l i mà l i c ng i ta kêu là "quan Kinh lý ". Cô ngh cô s cng i ta kêu "bà Kinh lý ", còn ch Hai c a cô thì ng i ta kêu là "thím Thôn" thì cô m m

i, trong lòng h n h vô cùng.Cách ít ngày cô l i th y cha m d n d p nhà c a, cô l i nghe cha m nói quan Kinh lý

Hai s ra n c m ch i. Cô m ng th m trong lòng, m ng Kinh lý Hai s bi t nhà, cô m ng vìc th y Kinh lý Hai n a. Cô ng mong cho mau t i ngày r c khách, b ng âu bà

ch Khanh ra, bà nói l ng x ng, bà d n c n k , làm cho cô ch c r ng ch ng bao lâu n a cô str nên "bà Kinh lý ", b i v y ch ng quan Kinh lý n nhà, cô m ng r , ch cô không nhútnhát b ng chi h t. T tr c n gi , cô ch t ng t ng trong trí n s l y ch ng mà thôi.

i quan Kinh lý n nhà, cô b ng n c m i u ng, cô s t n, cô ng g n m t bên, cô ngón trong m t, cô th y ch ng t rõ, lòng tr nên khoan khoái b i h i. Ng n l a ái tình nhen

nhúm trong lòng cô k t ngày y, cô trông n ngày ám c i cho mau, cô tính bi u ch ngn nhà mà , ch ng có nhà vi c, ai nh c t i chuy n ch ng c i thì cô vui m ng l m,

ch cô không m c c .Cô ng say s a v s l y ch ng, cô ng ái m quan Kinh lý, cô ng s a so n mà

nhà ch ng, cô ng toan tính ch n ch , thình lình cô lóng tai nghe bà Ch nói v i bài ng r ng cha m ông Kinh lý Hai ã nói v khác cho ng r i. Cô v a nghe tin kh n n n

y, ru t gan cô l nh ng t, c p m t cô chói lòa, l tai cô lùng bùng, tay ch n cô b n r n. Còngì là ch ng! Nh ng s m c, các u toan tính, cái tin y làm tan nh b t, tiêu nh khói!Cô ráng b c l i ng d a c a hông mà ngó ra v n, cô không th y v t chi h t, cô khôngnghe chuy n chi n a, cô không khóc mà n c m t t nhiên ch y ròng ròng, b i v y ch ng mkêu bi u v , cô lau n c m t mà lên xe, song c p m t còn ch ch.

i v d c ng, bà H i ng thì gi n th m, cô T Th c t i duyên, b i v y hai m conng i trên xe l ng thinh, m i ng i ngó m t bên, không nói chuy n v i nhau m t ti ng chi h t.

Xe vô t i sân, cô T Th c leo xu ng r i i ri t vô bu ng mà n m. Bà H i ng quentánh ó ré, h có vi c chi không v a ý bà thì bà không d n c, b i v y b c vô nhà v a th y

t ch ng, thì bà qu ng cây dù trên ván m t cái x ch r i bà nói ong óng:- Th kh n n n! Ai mà màng gì nó hay sao nên nó làm phách. r i ta g con

Th c coi có b ng m i nó hay không mà.Ông ch ng không hi u chuy n gì, th y v t s c gi n, nghe v nói x ng, thì ông h i

ng:- Chuy n gì v y?- Chuy n Kinh lý ó ch chuy n gì.- Kinh lý làm sao?



- Nó ra nhà, mình ãi nó n no say, nó th y con mình nó mu n nên nó tính c y nóing nó c i. Mình ch u nên bi u nó g i th m i cha m nó lên ây. Th ng cha nó

lên nói sao v i nó không bi t, mà bây gi nó nói cha m nó ã nói v d i Cà Maucho nó r i, nên nó h i con Th c. Coi có ph i là kh n n n quá hay không, h ?

- Ng i ta chê con mình thì thôi, la om sòm làm chi v y. T i cha m ng i ta ã nói l cho ng i ta r i, bây gi bi t làm sao.

- Th i h i ó nó ng có nói b ng! Ai xúi gi c hay sao nên nói l ng x ng làm thiên hay h t, r i bây gi l i nói nh v y.

- ng x ng là t i mình, ch ng có nói gi ng gì âu. ng nói ng th a l i cho cha hay; nh cha m b ng lòng thì ng c y cô Ba nó nói. T i mình bôn chôn quá,

bây gi mình trách ng n i gì.- Khéo nói d hôn! Tôi không thèm nói chuy n v i mình n a âu. Tôi bi t mà, mình

th y tôi mu n g con Th c cho ông n y ông kia t t , mình ghét l m. Mình mu n mình g cho quân bài b c r u trà nh ch ng con Di u ó mình m i v a lòng.

- Khéo nói b y hôn! G cho ai thì g , tôi có c n tr bao gi . G không c, bây gitr l i r y tôi hay sao?

Bà H i ng ngoe ngu y b i xu ng nhà d i, không thèm nói chuy n n a. Th y H ing ngó theo v , không hi u t i c nào mà v g con không c, l i tr oán mình.

Cô T Th c n m trong mùng, n c m t tuôn m ìa, lòng không còn mu n, trí khôngcòn tính vi c chi n a h t. S ph n gì mà vô duyên n th , m i ch c có ch ng ó, bây gi l ihoá ra không, mình th ng ng i, mà ng i l i n ph mình. Thôi cái ki p vô duyên b cph n n y mà còn ti c làm gì, thà là ch t cho yên t m thân, cho kh i s u não ch s ng mà th yng i mình th ng i c i v khác còn thân mình l ng ng l , nói ra không phi n trách

ng không c, th thì s ng làm sao cho kham! nh chí l n cô T Th c ch a bi t r u vi c chi h t, mà cô l i m i n m mùi ái tình l n

y là l n u, b i s au n nó qu n trong lòng cô, s b i r i nó v ng trong não cô, côch u không n i. Cô b n th n dã d i, b a chi u ó cô không n c m. êm y cô n m nhKinh lý Hai hoài, cô nh g ng m t, cô nh t ng i, cô nh gi ng c i, cô nh ti ng nói. Cônh r i cô th ng, cô th ng r i cô gi n, cô gi n r i cô ti c, cô nh quanh nh qu n r i nh

i Kinh lý Hai c i v khác, cô ngh n trong c , cô t c trong ng c, cô ôm g i mà khóc sángêm.

Ng i ta nói: "r u ch t", qu thi t có nh v y. Cô T Th c không có b nh chi h t, mà côu có m t êm ó, r i sáng ngày cô d y không n i, ch ng khác nào nh ng i au. Cô cm li t trong mùng hoài, ch h i cô không thèm nói, cha m kêu cô c ng không thèm ra.

Cô Hai Di u là ng i ch bi t ham ti n, ch không bi t nh n tình th thái. Bà H i ng làng i thô t c bi t nói n ào x n x ng, ch không bi t d u ng t v v . Th y H i ng là ng i

th bi t ve gái, ch không hi u ái tình tâm lý. Cô T Th c r i sanh trong gia ình nh v yó, b i v y cô au v ph n trí mà không có m t ng i nào bi t rõ ch ng b nh c a cô. M v i

ch th y cô n m trong mùng hoài, ã không bi t cô th t chí u t tình, nên không có nói m t l ichi khuyên d t, mà l i theo r y rà bi u ph i ráng n c m, n cháo, r i l i c m ng nhi cKinh lý Hai, làm nh tu ng nh c nh ng cho cô T Th c bu n thêm n a.

Cô T Th c tuy vóc l n, nh ng mà cô b n b ng trong m y ngày thì m teo nh tàulá, ng i xóp ve, i ngã t i. Th y H i ng r c th y thu c ch n m ch ng h t thu c chocon u ng. Th y thu c tu n m ch, coi s c di n, r i l c u nói cô T Th c có ch ng b nh,mà nh t là có cái tâm b nh khó u tr c l m. Ch ng y v ch ng th y H i ng m i lo

, xúm n n n v i th y ráng c u giùm con mình. Th y thu c thi t c ng u tr h t lòng,nh ng b nh càng ngày coi càng li t, ch không th y thuyên gi m. V ch ng th y H i ngbàn v i nhau r ng th y thu c nói con mình b tâm b nh, ch c là t i Kinh lý Hai nói nó r i h inên nó phi n mà phát au. Nay b nh nó th p t nh t sanh, v y nên vô m n bà Ch cho Kinhlý Hai hay ng ng li u coi nh ng ch u ra th m nó m t chút r i tính cu c hôn nh n, h amay nó có vui lòng mà h t b nh.



Bà H i ng cho cái k ó là hay nh t ã c u con bà c, bà l i c ng còn g con bàc n a, b i v y bà h i ch ng th ng xe mà i cho mau. Th y H i ng vô t i nhà H ng

ch Khanh ã tr a r i. H ng ch Khanh n c m r i m i i qua nhà vi c mà nhóm h i t , cómình bà Ch nhà thôi. Bà Ch ra chào anh, m i anh ng i và h i:

- Anh vô có vi c chi mà i tr a n ng d v y?- Con Th c au nhi u, s không xong.- Úy! Nó au sao ó? au t hôm nào t i b a nay?- a h m nó i v i má nó vô trong n y r i v nó au li n. Nó n m li t h m nay, có

y c âu.- t nh n d không? Sao anh không h t thu c cho nó u ng?- Có ch . U ng thu c h m nay b n r i mà thu c u ng c ng nh không, b nh coi càng

thêm n ng. B a nay th y thu c ch y, ng nói có tâm b nh, nên c u không n i.- Tâm b nh là b nh gì?- Tôi ch c Kinh lý Hai g t r i không ch u c i nó nên nó phi n mà au ó ch gì, b i

y má nó bi u tôi vô nói cho cô nó hay, r i c y cô nó nói giùm l i v i quan Kinhlý, xin ng ngh tình mà th ng con Th c. Bây gi ng ch u c i nó có l nó m i

nh c.Bà Ch nghe rõ duyên c , bà bi n s c không bi t nói sao cho c. Th y H i ng nói

ti p:- Cô nó làm n giùm cho cháu. Có cái ph ng ó thì c u nó c, ch không còn

ph ng nào khác n a h t.Bà Ch l i ng g n anh mà nói:- Không c âu.- Sao v y? N u ông Kinh lý không ch u i thì ng ác l m. ng báo h i cho con nh

au nh v y, mà ng không ngh l i, thì ng gi t nó ch gì.- Anh bi t Kinh lý ó là con ai hay không, mà anh bi u tôi ép c i con Th c?- Con ai d i B c Liêu, ai bi t âu mà.- Con c a anh ch , không ph i là con c a ai h t.- Cô nó nói cái gì k quá v y?- Con c a con L u h i tr c d i p Ông Canh ó a. Con L u là em c a Cai

tu n B i, anh nh hay ch a?Th y H i ng nghe nói thì bi n s c, ng i ngó bà Ch trân trân, không hi u t i sao mà

sanh chuy n k quái nh v y. Th y ng m ngh m t h i, r i h i r ng:- i sao mà cô bi t? Kinh lý Hai nói hay là ai?- Không. Kinh lý Hai không có nói mà h m nay ng c ng không có qua bên n y n a

nên tôi ch a d c coi ng bi t hay không.- y ch ai nói?- ng s Cu nói.- ng s Cu nào?- Th ng Cu h i tr c nó v i ông C Tri ó. Ch ng Cai tu n B i em con L u

trên Bình Phú Tây, nó m i nói mà c i con L u. H i ó tôi hay anh có con màanh b r i b r t, tôi m i tìm t i nhà tôi xin tôi nuôi. Tôi ch u cho t i hai ba tr m

ng b c mà v ch ng Cu c ng không b ng lòng cho tôi b t. Sau v ch ng nó d txu ng B c Liêu làm ru ng, ra công nuôi con cho n h c, nên bây gi m i c nh

y ó.- Không bi t ch ng con c a nó, r i nó ki m chuy n nói g t mình ch i.- Nói g t chi v y? Ch ng nó nói r i tôi m i nh l i. H i tôi ra xin tôi nuôi ó, tôi có

i th ng nh t tên gì. V ch ng nó nói t tên Hai. Mà anh không th y g ngt c a Kinh lý gi ng g ng m t anh hay sao.

- Cô g p H ng s Cu h i nào?



- Kinh lý g i th v nhà, H ng s Cu tu t lên ây. Cha con nói v i nhau làm saokhông bi t, mà Kinh lý không ch u nói con Th c. Tôi gi n tôi h i th m r i tôi tu t raBình Phú Tây mà ki m ng h i coi t i sao chê con Th c. Tôi g p t i nhà H nggiáo R ng là em v c a Cai tu n B i. Tôi ch a nói k p thì ng kia h xì ra. Tôing n ng . . . H m nay tôi suy ngh , tôi khen th m. N u h c oán, h không thèmnói ra, h cho hai a nh v i nhau, thì kh n n n cho mình bi t ch ng nào mà

.Th y H i ng nghe rõ r i thì th y m hôi h t. Không bi t trong lúc y th y r u v

nh con tr m tr , hay là th y h vì thói qu y ngày x a, mà th y ng i im lìm m t h i lâu r ith y th ra r i ng d y t bà Ch Khanh mà v . Bà Ch nghe cháu au n ng bà c ng nóng

y trong lòng, nên bà xin i theo xe ra mà th m cháu.Xe c a h i ng Ngh a v t i Bình Phú Tây, t i ch th y b Ba Cam ón ng a mà chém

i tr c, thì g p ng i nhà c i ng a ch y vô. Hai àng ng ng l i, r i ng i nhà nói r ng cô Th c ã t t h i nên bà H i ng sai i báo tin. Th y H i ng v i bà Ch u khóc h t

th y và h i th ng ánh xe gi c ng a ch y cho mau.Bà Ch khóc m t h i r i nói:- i anh ác l m, nên bây gi m i khi n có chuy n nh v y. Ch chi h i tr c anh

nhìn con c a L u thì bây gi anh có con trai ph ng s ông bà, mà con Th c l i c ngkh i ch t n a. Thôi, gia tài c a anh th ng Thôn K nh nó s phá h t, còn gi ng gì mà

.- Th y H i ng Ngh a v a khóc v a áp:- Không bi t bây gi tôi nhìn, Kinh lý Hai ch u hay không?- Bây gi ng i ta nh v y, tôi s ng i ta không thèm ch .- Cô nói giùm th coi.- Anh nhìn, mà bi t ch Hai ch ch u hay không?- Ch u hay là không ch u c ng m c k , không c n gì. T i con qu ó nên bây gi

trong nhà m i b kh n n n nh v y a.Xe v t i, th y H i ng v i bà Ch ch y a vô bu ng, t c kh n y m t cô T Th c, r i

anh em ng khóc r m r t. Bà H i ng khóc ã nhi u r i, mà bà c ng ti p khóc thêm n a,song bà khóc mà bà m ng nhi c Kinh lý Hai, bà kêu tr i kêu t, bà nói Kinh lý Hai gi t ch tcon bà.

Chi u l i H ng ch Khanh ra t i, v ch ng luôn 4 b a cho n t ng táng cô T Th cxong r i m i v . T i l i bà Ch sai a qua nhà vi c m i quan Kinh lý qua nhà cho bà nóichuy n. Ông Ch nghe sai i m i quan Kinh lý thì nói:

- m tôi i nhóm thì không có quan Kinh lý b n, hai ng i phái viên nói ng xinphép i Sài Gòn. Không bi t b a nay ng v hay ch a.

Cách m t h i a ch y v th a r ng quan Kinh lý i Sài Gòn h m nay ch a v .Bà Ch Khanh tánh b i buôi vui v mà t hôm bà g p H ng s Cu n nay, nh t là t

hôm cô T Th c ch t, thì bà dàu dàu, n c m r i bà c n m gác tay qua trán, nh m m t limdim, bà không i âu h t. Bà toan tính trong trí hoài, không bi t ph i nói th nào cho Kinh lých u cho anh mình nhìn làm con mà ph ng s ông bà.

t bu i chi u, l i 4 gi , H ng ch Khanh m c lum khum c t lá, u n nhánh m y câyki ng ngoài sân, còn bà Ch thì x n b n coi cho tr n u c m trong b p. Kinh lý Hai b c vôsân r i xâm xâm i l i ch H ng ch s a ki ng, quan Kinh lý i giày cao su, nên H ng chkhông hay. Ch ng l i m t bên, quan Kinh lý c t ti ng h i:

- Ông làm gì ó ông Ch ?ng ch gi t mình day l i, th y ông Kinh lý thì m ng quýnh, l t t m i vô nhà r i

kêu tr mà bi u b ng trà l y thu c.Bà Ch nghe nói có quan Kinh lý, thì bà v i vã b c lên chào, l n n y trong lòng bà r t

ng mà quan Kinh lý s c m t coi c ng không vui v chút nào. Ch khách u ái ng i, nênng i l ng thinh m t h i r i bà Ch m i nói:



- Con Th c là con c a anh H i ng ch t r i, có l quan Kinh lý ch a hay?Kinh lý Hai ch ng h ng, ông h i:- Ch t h i nào. au b nh chi v y?- Nó ch t sáu b y b a rày. au s sài, không có chi n ng, mà r i nó ch t!- Tôi m c i Sài Gòn tr n m t tu n nay. Tôi m i v tr a hôm qua. B t nh n d quá!

Tôi có hay âu.- Anh H i ng nh r u l m.Câu chuy n nói có bao nhiêu r i d t, làm ch khách ng i nín khe n a. Không bi t

ng ch Khanh ngh th nào, mà ông ng i m t h i r i ông nói r ng:- i ai có ph n s n y. Ch t nh c ng ch t; mà ch t già c ng ch t; ch t thì h t c c,

u gi ng gì.Bà Ch ng r n trong trí, nên bà không cãi v i ch ng. Mà Kinh lý Hai ng lo ra,

nên ông c ng không nghe rõ m y l i c a H ng ch lu n. Ông li u không có chuy n chi n a nói, ông bèn ng d y l y nón c m trong tay r i nói:

- Có gi y quan trên rút tôi v Sài Gòn mà làm vi c. B a nay tôi qua ây là qua mà tgiã ông Ch bà Ch ng sáng mai tôi i. Ông Ch bà Ch l i m nh gi i. B a nàocó ông H i ng vô, xin bà Ch làm n nói giùm tôi kính l i t n ông bà có lòngchi u c n tôi.

ch ng H ng ch Khanh nghe m y l i thì s ng s t. H ng ch h i:- i sao m i i ông xu ng r i l i rút ông i? T i ông xin hay là t i quan trên nh?Kinh lý Hai do d m t chút r i m i áp:- i quan trên nh.- Ông nói nh v y, ch tôi ch c t i ông xin i. Ông i v i H ng ch c trong làng t

quá, ai c ng yêu m n ông. Ông i ây ai c ng ti c.- Tôi c ng ti c l m; ng t vì quan trên nh nh v y, mình cãi sao c. Quan Kinh lý

i ã xu ng r i. ng c ng t t l m. b a nào ông Ch qua nhà vi c thì s g png. Tôi v trên Sài Gòn ít ngày r i tôi i B c Liêu. Quan trên ã h a cho tôi

ó ng g n cha m .Bà Ch a n c m t mà nói:- Quan Kinh lý i thình lình quá, thi t không ai dè chút nào h t. Cha ch ! Anh H i

ng nh hay ây, nh r u thêm n a. Xin l i v i quan Kinh lý cho tôi h i: anh H ing nh nói nh th y quan Kinh lý nh th ng c ng nh th ng con ru t nh v y.

Hôm con Th c m t r i, nh có nói v i tôi nh mu n nhìn quan Kinh lý làm con nuôing nh gia tài l i cho quan Kinh lý h ng. Quan Kinh lý ngh coi nh th ng

quan Kinh lý là d ng nào.- Xin bà làm n t giùm l i v i ông H i ng; ng th ng thì tôi r t cám n ng l m.

Nh ng mà ng tính v y sao c. Tôi có cha m , d u cha m tôi nghèo hèn m y ia, có l nào tôi n b mà i làm con ng i khác. Còn gia tài, tôi là ng i d ng mà

tôi òi n n i gì, có l nào tôi vô liêm s n i b cha, b m mà gi t gia tài c acon cháu ng i ta mà n hay sao?

- Ông ng i, ông ng i nán l i ây ng nói chuy n ch i. Mai ông i, thôi v ch ng tôii ông n c m chi u v i v ch ng tôi m t b a n a r i s i.

- Cám n bà, xin bà cho phép tôi t . Vì có quan Kinh lý m i nên không l tôi bêny n c m mà b ông.

- i ây có m t mình v ch ng tôi v i ông. V y tôi t thi t v i ông, hôm tr c tôi ranhà H ng giáo R ng, tôi có g p ông già c a ông, tôi ã hi u t i sao mà ông già c aông không ch u làm sui v i anh H i ng. Bây gi tôi xin ông c ng l y lòng thànhthi t mà nói cho tôi bi t coi ông có hi u c i r c a ông hay ch a?

Kinh lý Hai ng c m t ngó ngay bà Ch , tuy s c bu n hiu, song mi ng chúm chím c ivà áp:

- Bà h i thi t khó cho tôi tr l i quá. Bà h i chi v y?



- y, tôi mu n bi t m t chút. Quan Kinh lý tr l i r i tôi s nói chuy n cho mà nghe.- Tôi không hi u chi h t, mà tôi c ng xin bà ng nói chuy n chi n a h t. Tôi xin t

ông bà, tôi i v .- Khoan ã. Xin quan Kinh lý ng i nán l i cho tôi nói vài l i. Anh H i ng nh c ng

bi t r i, nh ngh l i. . .- Xin bà t giùm l i v i ông H i ng r ng tôi kính ông nh cha tôi v y, ng t vì tôi

th ng má tôi, tôi tr ng cha tôi l m, nên tôi không mu n nghe, không mu n hi uchuy n gì h t. N u trách thì tôi cam ch u, nh ng mà tôi ch c không có l i trong vi c

y. G n nhau thì càng thêm h th n ch không ích gì. Thôi, tôi xin ki u ông bà, tôii v .

Kinh lý Hai cúi u mà chào r i v i vã b c ra c a.Bà Ch ngó theo mà hai hàng n c m t r ng r ng. Ch ng Kinh lý Hai ra kh i c a ngõ

i, bà lau n c m t mà nói:- Anh ó nh b y quá. Bây gi nói làm sao c?

An Tr ng 7 - 8 n m 1930


Documents

Ho bieu chanh con nha ngheo