Homonimija

Reči koje imaju iste oblike a potpuno različita značenja nazivaju se h o m o n i m i.

Polisemija - jedna reč ima više značenja.Homonimija - više reči imaju isti fonološki oblik.

Semantički odnosi među rečima:paradigmatski i suntagmatski

• Paradigmatski leksički odnosi – temelje se na uporedivosti smisla najmanje dve jezičke jedinice koje bi se zbog svojih izvesnih formalnih, funkcijskih i/ili sadržinskih sličnosti mogle javiti u istom segmentu konteksta. - Uporedivost forme – homonimija- Uključenost smisla – hiponimija- Istovetnost smisla – sinonimija- Suprotnost smisla – antonimija

Uslovi za razvijanje homonimije:

1. Reči moraju imati različita značenja.2. Oblici im moraju imati isti fonemski sastav.3. Oblici im moraju imati ista prozodijska

obeležja.4. Moraju se isto pisati.

Leksički homonimi:

Pripadaju istoj vrsti reči i formalno su u većini gramatičkih oblika isti. Leksički homonimi su:

krma 1 - deo broda i krma 2 - hrana za stoku;bor 1 - vrsta crnogoričnog drveta i bor 2 -

hemijski elemenatkosa 1 - vlasi na glavi i kosa 2 - oruđe kojim se

kosiistupiti 1 - načiniti tupim i istupiti 2 - izaći iz

kakvog reda, organizacije

vrsta 1 - skup kategorija istorodnih predmeta i pojava uopšte i vrsta 2 - mera za dužinu

bala 1 - upakovana roba i bala 2 - sluz iz usta ili nosa

rak 1 - životinja i rak 2 - bolest

Oblički homonimi - homomorfi su reči različitih vrsta koje u pojedinim svojim gramatičkim oblicima imaju iste forme:

supruga - imenica muškog roda u nominativu singulara i supruga - imenica muškog roda u genitivu singulara

para - 3.l.singulara prezenta glagola parati i para - genitiv plurala imenice para

sobom - instrumental sing. imenice soba i instrumental zamenice sebe

Homofoni su reči različitog značenja koje se izgovaraju na isti način ali se ne pišu isto. Oni se javljaju ako se ne ispuni četvrti od navedenih uslova - istovetnost u pisanju.

Dalmatinac i dalmatinacšesto (redni br. sr. rod) i šeststo (600) osnovni br.Atlas (planina) i atlas (zbirka karata)Ruža (ime) i ruža (cvet)

Homografi su reči različitog značenja čije se forme isto pišu a različito izgovaraju s obzirom na akcenat. Oni se javljaju ako se ne ispuni treći od navedenih uslova - nemaju isu prozodiju (akcenat)

• orao, orao; • draga, draga; • pas, pas; • gora, gora;• mili, mili;

• soli, soli: • luk, luk; • pali, pali; • vode, vode

Uzroci nastajanja homonima

• Homonimi nastaju istorijskim glasovnim razvitkom kojim se različiti oblici različitih reči izjednačuju.

odvesti1 'vodeći predvodeći učiniti da neko ili nešto dođe na određeno mesto' i

odvesti2 'otpremiti kakvim prevoznim sredstvom, vozeći udaljiti'

Pojavljivanje homonima u jeziku je vrlo često u vezi sa pozajmljivanjem reči iz drugih jezika. • paša1 ' pasenje, napasanje stoke' i paša2 'tur. titula

visokih vojnih i civilnih dostojanstvenika u osmanlijskom carstvu; osoba koja nosi takvu titulu'

• pošta1 'poštovanje koje se obično iskazuje prema kome' i pošta2 'ustanova koja se bavi prenosom raznovrsnih pošiljki'

• bor1 'bor. vrsta četinara' i bor2 'hem. čvrst kristalni i crn element'

Nekada se homonimni odnosi pojavljuju u tvorbi reči.

• odužiti1 'platiti, vratiti dug' i odužiti2 'načiniti dugačkim; razvući'

• dug1 (im) , dug2 (prid)• nagraditi 'dati, dodeliti nagradu' i nagraditi

'sazidati, podići, sagraditi'• obliti 'politi, preliti' i obliti 'činiti što oblim'• bičić 'mali bič' i bičić 'mali bik'

Udaljavanje značenja:

• kosa1 'kosa na glavi' i kosa2 'oruđe' i kosa3 'padina'

• list1 'vegetativni organ bilja' i list2 'papir'

nastanak leksičkih

homonima

glasovnim promenama u prošlosti

pozajmljivanjem tvorbom reči

postupnim značenjskim

udaljavanjem

Lažni parovi

• »Lažni parovi« ili »lažni prijatelji« su oblikom slične reči koje pripadaju različitim jezicima (međujezički paronimi), a čija se značenja razlikuju potpuno ili delimično.

• Nemački also = dakle engl. = takođe• Španski constipado = kijavica; engl. constipate =

kostipacija iliti opstipacija• Danski Øl = pivo; engleski oil = ulje• Italijanski caldo = toplo; engleski cold = hladno• Poljski karawan = pogrebna povorka; engleski

caravan = srpski karavan

Srpski primeri:

• aludirati = zaobilazno pomenuti (obično nešto neprijatno) : engl. insinuate (Aludirao je na njene mane. = He insinuated her faults. Aludirala je na to da sam joj dao manje novca. = She insinuated that I had given her less money.

natuknuti = alude (alju:d) zaobilazno pomenuti (Natuknuo je nešto o mom dolasku. = He alluded to my departure.)

• ambijent / sredina = environment /invair¸nment/ ili surroundingsatmosfera = ambience / ambiance/, atmosphere

• baraka = shack – daščara; kasarna = barracks grupa zgrada u kojoj žive vojnici

• blamirati = disgrace; kriviti = blame

• blejzer = elegantan sako različit od pantalona; blazer = sako različit od pantalona, koji nose pripadnici nekog sportskog tima, kluba ili škole, obično s bedžom

• datum = date; podatak = datum /deitm/• dres = (sports) outfit / (sports) suit sportska odeća

(fudbalski dres = strip); haljina = dress• dragstor = 0 prodavnica mešovite robe koja radi i

danju i noću 24 hour service shop; drugstore = apoteka s raznovrsnim artiklima i prodavnica