112

Hele toon

HOOFDSTUK 7 : DE MAJEUR EN MINEUR TOONLADDERS Een tetrachord is een goede basis om een melodie te maken, maar is beperkt in de mogelijkheden, doordat er maar met 4 verschillende tonen kan worden ge-werkt om een akkoord te ‘omspelen’. De oplossing die men in de muziekgeschie-denis hiervoor heeft gezocht is de combinatie van verschillende tetrachords. Voor ons zijn 2 combinaties voorlopig belangrijk :

De majeur-toonladder Bij deze toonladder (een combinatie van 2 tetrachord-vormen) wordt de majeurte-trachord herhaald, waarbij tussen de 2 verschillende tetrachords een HELE toon wordt gelaten : Laten we als voorbeeld starten met de majeur tetrachord in ‘C’ :

Door de combinatie van de majeur tetrachord van ‘C’ en ‘G’ verkrijgen we een op-eenvolging van 7 verschillende toonhoogtes, waarbij de 8ste toon opnieuw de notennaam krijgt van de starttoon. Deze verzameling van opeenvolgende tonen noemen we een toonladder, en door de inwendige struktuur (2 maal hele-hele-halve toon) krijgt deze toonladder de naam majeur toonladder of ook grote terts-toonladder (zie later). Deze toonladder kan gebruikt worden om een majeur ak-koord te ‘bevestigen’; het is dus een combinatie van 4 rustgevende tonen en 3 bewegingstonen. Het schrijven van melodieën met toonladders gaan we uitvoe-ring bekijken in deel 3 van deze cursus, nu is het belangrijk om de toonladders in-tensief te studeren op de gitaar. Laten we om te beginnen de verschillende toon-ladders uitschrijven; je start met het uitschrijven van de 2 verschillende opeenvol-gende tetrachords, waarna je beide aan elkaar koppelt en de volledige toonladder uitschrijft :

Hele toon Hele toon Halve toon

Majeur tetrachord Hele toon

Hele toon Hele toon Halve toon

Majeur tetrachord

113

114

Een goede controle op de juistheid van het uitschrijven is het vergelijken van de eerste en laatste notennaam in de toonladder; deze moeten dezelfde zijn. Schrijf altijd eerst de opeenvolgende notennamen van de tetrachords en toon-ladders en pas dan de struktuur aan met de wijzigingstekens. Hieronder vind je de verschillende oplossingen in een kolomvorm :

Tetrachord 1

C C D E F G A B C

G G A B C D E F# G

D D E F# G A B C# D

A A B C# D E F# G# A

E E F# G# A B C# D# E

B B C# D# E F# G# A# B

F# F# G# A# B C# D# E# F#

C# C# D# E# F# G# A# B# C#

Ab Ab Bb C Db Eb F G Ab

Eb Eb F G Ab Bb C D Eb

Bb Bb C D Eb F G A Bb

F F G A Bb C D E F

Tetrachord 2

Tetrachord 1

B# B# CX DX E# FX GX

AX B#

Fb Fb Gb Ab Bbb Cb Db Eb Fb

Cb Cb Db Eb Fb Gb Ab Bb Cb

Gb Gb Ab Bb Cb Db Eb F Gb

Db Db Eb F Gb Ab Bb C Db

G# G# A# B# C# D# E# FX G#

D# D# E# FX G# A# B# CX D#

A# A# B# CX D# E# FX GX A#

E# E# FX GX A# B# CX DX E#

Tetrachord 2

Brian May

Peter Frampton

115

Alternerende plectrumtechniek bij toonladders Daar de toonladders een combinatie zijn van 2 tetrachords, zullen we ook bij het spelen van toonladders (en melodieën gebaseerd op toonladders) deze plec-trumtechniek moeten gebruiken. De basis van de techniek hebben we al uitvoe-rig gezien in de vorige hoofdstukken. Bij de toonladders kan het gebeuren dat er 2 up- of downstrokes elkaar opvolgen. Bij het ‘berekenen’ van de strokes gebruik je dus hier ook best verschillende stappen. Laten we als voorbeeld een stijgende toonladder van ‘C’ in open positie bekijken :

De eerste stap is het aanduiden van de laatste toon die je speelt VOOR je van snaar veran- dert : De ‘stroke’ moet op deze tonen de richting van de volgende snaar slepen (in dit geval down). Daarna vul je bij de andere de alternerende strokes aan; steeds een combinatie van up gevolgd door down. Je begint steeds t.o.v. de vorige toon die reeds ge-geven is :

Zoals je kan zien moet je bij deze figuur zowel de ‘E’ als de ‘F’ met een downstroke spelen. Dezelfde toonladder in dalende vorm zal dus ook een eigen opvolging krijgen van up- en downstrokes. De belangrijkheid van de-ze techniek is zeker niet te onderschatten; het duurt lang voor je de tech-niek als ‘onbewust’ gebruikt, maar de snelheid en zuiverheid zijn een di-rect gevolg van deze techniek.

De vingerzettingen voor het linkerhand (rechterhand voor

de linkshandigen) wordt aangeduid met afkortin-

gen; W= wijsvinger

M = middenvinger R = ringvinger

P = Pink

116

De majeurtoonladders op de gitaar Hieronder volgt de uitwerking van alle toonladders binnen de 1ste 5 frets. Sommi-ge toonladders kunnen herhaald worden, doordat ze 2 verschillende liggingen hebben (in de muziek noemen we dit 2 octaven). Ook bij de toonladders hebben we 2 verschillende mogelijke posities; open en gesloten. De vingerzetting is ver-schillend tussen deze twee posities; zo zullen we de vingers bij de open positie altijd gaan verdelen per fret - startend met de wijsvinger (W=1/M=2/R=3/P=4), bij de gesloten positie schuiven we meestal alle vingers één fret verder om een vloeiende beweging mogelijk te maken.

Zeker in het begin moet je deze technische oefeningen traag instuderen; bewust zijn van wat(notennamen) je speelt en hoe (linker- en rechterhand) je speelt is

zeer belangrijk. Probeer ook zoveel mogelijk ‘blind’ te spelen; je kijkt naar de no-ten in de partituur en probeer ze te spelen zonder naar de gitaarnek te kij-ken, dit bevordert het ‘zichtlezen’ (= direct een muziekpartituur spelen op zicht - zonder voorbereiding).

117

Eddie Van Halen

118

Johnny Winter

119

Mark Bolan (T-rex)

120

Enharmonische toonladders De andere toonladders (‘B#’, ‘E#’, ‘G#’, ....) worden in de praktijk zelden in pop- en rockmuziek gebruikt. Vandaar dat ze niet volledig zijn uitgewerkt in deze vori-ge lijsten. Als je de toonladders toch wil studeren neem je de enharmonische starttoon (bv. ‘Ab’ i.p.v. ‘G#’) en je schrijft de toonladder uit. De vingerzettingen en de up- en downstrokes blijven voor beide enharmonische toonladders dezelf-de; wel veranderen de notennamen. Tip : Maak zelf de vorige lijsten met uitgeschreven toonladders, en zoek zowel de vingerzettingen als de up en downstrokes. Daarna kan je ze vergelijken met de uitgeschreven en uitgewerkte toonladders; het zal je een dieper inzicht geven in de gitaartechniek.

Jimmy Page

121

De mineur toonladder Deze toonladder is opgebouwd uit 2 verschillende tetrachords : Zoals je ziet is de opbouw verschillend met een majeurtoonladder; de 2de tetra-chords heeft zelfs een totaal andere struktuur als de 1ste. We gaan de theorie rond deze toonladder in het 3de deel van de cursus uitgebreid bespreken; nu is het belangrijk de toonladder uit te werken met alle mogelijke starttonen en op de gitaar de posities te gaan bestuderen. Als voorbeeld krijg je de mineur toonladder startend op ‘C’. Schrijf zelf de andere tetrachords uit en plaats ze na elkaar, zo-dat je alle mineur toonladders verkrijgt :

Hele toon Halve toon Hele toon

Mineur tetrachord Hele toon

Halve Hele toon Hele toon

Mineur tetrachord (II)

122

Tip : een andere manier om de mineur toonladder te maken is door in de majeur toonladder de 3de toon van de 1ste tetrachord en de 2de en 3de toon van de 2de tetrachord te verlagen.

Majeur toonladder Mineur toonladder

123

Hieronder vind je de mineurtoonladders gerangschikt in een kolom ter controle :

De mineurtoonladders op de gitaar

Net als bij de majeurtoonladders is het belangrijk om de juiste positie, vinger-zettingen en up- en downstrokes te kie-zen bij het bestuderen van de toonlad-ders. Op de volgende pagina vind je de uitwerking van alle mogelijke posities; aan jou om de vingerzettingen en de up- en downstrokes uit te werken. Let op : dit vergt veel concentratie en tijd; werk daarom traag en maak de oefe-ningen eerst in het klad. Studeer de toonladder met de verschillende posities eerst in voor je verder gaat naar de volgende toonladders. Werk steeds met me-

tronoom en controleer steeds je vingerzettingen en je plectrumhandbewegingen.

Tetrachord 1

C C D Eb F G Ab Bb C

G G A Bb C D Eb F G

D D E F G A Bb C D

A A B C D E F G A

E E F# G A B C D E

B B C# D E F# G A B

F# F# G# A B C# D E F#

C# C# D# E F# G# A B C#

Ab Ab Bb Cb Db Eb Fb Gb Ab

Eb Eb F Gb Ab Bb Cb Db Eb

Bb Bb C D Eb F Gb Ab Bb

F F G Ab Bb C Db Eb F

Tetrachord 2 Djano Reinhardt

Tetrachord 1

B# B# CX D# E# FX G# A# B#

Fb Fb Gb Abb

Bbb

Cb Dbb

Ebb

Fb

Cb Cb Db Ebb

Fb Gb Abb

Bbb

Cb

Gb Gb Ab Bbb

Cb Db Ebb

Fb Gb

Db Db Eb Fb Gb Ab Bbb

Cb Db

G# G# A# B C# D# E F# G#

D# D# E# F# G# A# B C# D#

A# A# B# C# D# E# F# G# A#

E# E# FX G# A# B# C# D# E#

Tetrachord 2

Mark Knopfler

124

Mike Stern Miles Davis

125

Robert Palmer

126

Fender Telecaster

127

Zelfde opmerking als bij de majeurtoonladders; de enharmonische toon-ladders afleiden van de andere starttonen.

128

Oefeningen Zoals al eerder gezegd : we gaan in dit deel van de cursus ons niet verdiepen in de theorie en technieken op gitaar van de toonladders, vandaar dat de oefenin-gen ‘beperkt’ blijven. De opbouw van toonladders is wel dé voorbereiding van de akkoordenleer, vandaar dat het belangrijk is om steeds een juiste vingerzetting en een goede plectrumtechniek te ontwikkelen. Onderstaande oefening bestaat uit het opzoeken van de bijpassende akkoorden aan de hand van de uitgeschre-ven toonladders; je moet dus zoeken of een toonladder majeur of mineur is, en daarboven de juiste akkoordnoot en symbool opschrijven :

Dé controle op deze oefening is de toonladder spelen en daarna het ‘gevonden’ akkoord; je zal direct horen of de ‘sfeer’ gelijk is.

Dobro

M32

Charv

el V

H

Ste

inberg

GL 2

T

129

Keuze tussen open en gesloten posities Het grote probleem bij het uitwerken van de mogelijke gitaartechnieken in een partituur is de keuzemogelijkheden die je hebt i.v.m. vingerposities en de daarbij horende up- en down strokes. Voorlopig kennen we 2 mogelijke posities; de open en de gesloten positie. De keuze tussen deze twee posities hangt af van 2 factoren :

1) Je vingers moeten zo weinig mogelijk van ‘positie’ veranderen :

Bekijk onderstaand voorbeeld :

2) Een continue opeenvolging van up- en downstrokes vergemakkelijk het spe-len : Een voorbeeld :

Natuurlijk zijn niet alle licks eenvoudig op te lossen; de keuze blijft steeds aan jou, uitproberen is de boodschap. Ook het spelen van lick op de meest onmogelij-ke manieren kan je gitaartechniek enorm verbeteren. Je kan het steeds bekijken als een soort uitdaging om eerst de moeilijkste (en soms onmogelijkste) posities te gaan instuderen, om in de praktijk de eenvoudigste te kiezen.

De volledige muzikale ‘zin’ wordt eerst bekeken (van de laagste tot de hoogste toon).

In de open positie worden de vingers nogal ‘uitgerokken‘ (vooral tussen de ‘C’ en de ‘Eb’ op

de 2de snaar), zodat er spanningen op de pezen kunnen voorkomen.

In de gesloten positie kan je dezelfde ‘lick’ veel ontspannender spelen door deze positie te gebruiken.

De keuze tussen beide mogelijkheden is dus duidelijk; de gesloten positie wint

het door het speelgemak.

De open positie geeft als uitkomst voor de ‘strokes’ een continue afwisseling.

Deze positie wordt gekozen boven de gesloten positie.

De gesloten positie geeft op het einde een op-eenvolgende downstroke weer.

Dit is wel op te lossen door de laatste toon (‘C’) op de 3de snaar te spelen i.p.v. de 2de.

130

Volgende oefeningen zijn lees- en speeloefeningen; werk ze uit met posities naar keuze (up- en downstrokes boven elke toon schrijven) :

Jumping Chords

Song for Khena (1)

131

Hotel Ozmania

You’re too Kind