Patofizjologia układu

dokrewnego

dr n. biol. Rafał Rutkowski

Hormony

Hormony to związki chemiczne wytwarzany przez

komórki (dokrewne i nie tylko) przenoszone przez krew i

wpływający na czynności innych narządów i tkanek.

Neurohormony –związki wytwarzane przez komórki

nerwowe - noradrenalina, adrenalina, wazopresyna i inne

pozostają pod wpływem niemal wyłącznie pobudzenia

nerwowego. Dodatkowo pod silnym wpływem nerwowym

pozostaje wydzielanie hormonów podwzgórzowych

(uwalniających i hamujących).

Hormony nie inicjują nowych czynności komórek , a

jedynie modyfikują (wzmagają lub hamują) już

istniejące.

Hormony – mechanizm działania

https://clinicalgate.com/gastrointestinal-hormones-and-neurotransmitters

Hormony – miejsce i zakres działania miejscowe – związki tj. acetylocholina, serotonina,

histamina czy prostaglandyny wytwarzane przez różne

komórki i działające w najbliższym sąsiedztwie

tkankowe – wytwarzane w komórkach nie skupionych w

oddzielnych gruczołach wydzielania wewnętrznego np.

hormony przewodu pokarmowego czy hormony

wytwarzane przez nerki – erytropoetyna, renina, działają

parakrynnie, endokrynnie i neurokrynne

o działaniu ogólnym – wydzielane przez gruczoły

dokrewne i działają na komórki docelowe drogą

endokrynną np. hormony przysadki, nadnerczy czy wysp

trzustkowych

Hormony – budowa chemiczna

hormony polipeptydowe –hormony podwzgórza,

przysadki, wysp trzustkowych

hormony steroidowe – pochodne cholesterolu,

wytwarzane przez korę nadnerczy i gonady

hormony aminokwasowe- hormony tarczycy

(tyroksyna, trójodotyronina, kalcytonina), rdzenia

nadnerczy, dopamina i melatonina

Mechanizm molekularny działania

Hormony steroidowe i hormony tarczycy –

wnikają przez błonę komórkową do wnętrza

komórek docelowych i w połączeniu z

receptorem cytoplazmatycznym wpływają na

transkrypcję cząsteczek mRNA w jądrze

komórkowym

Hormony aminokwasowe i polipeptydowe –

wiążą się z receptorem w błonie komórkowej co

prowadzi do powstania wewnątrzkomórkowych

drugich przekaźników np. cAMP czy Ca+2 –

dalej sygnał jest przekazywany do jądra

komórkowego lub bezpośrednio reguluje

aktywność, ilość enzymów oraz innych białek

portalwiedzy.onet.pl/uklad_hormonalny

Gruczoły dokrewne człowieka

http://celfit.manifo.com

Hypothalamus_and_Pituitary_Gland.html

Układ podwzgórze - przysadka

Regulacja działania hormonów odbywa się na zasadzie ujemnego sprzężenia zwrotnego,

które dotyczy osi :

podwzgórze – przysadka – gruczoł obwodowy

(tarczyca, gonady, kora nadnerczy)

nie wszystkie hormony produkowane przez gruczoły

obwodowe podlegają trójstopniowej regulacji np. insulina -

trzustka, parathormon - przytarczyce. Mówimy o

mechanizmie metabolicznym regulacji, gdzie poziom

glukozy czy wapnia w osoczu jest najistotniejszym

czynnikiem regulującym wydzielania tych hormonów

kolejna grupa nie podlegająca wyżej wymienionej regulacją

to neurohormony (adrenalina, noradrenalina czy hormony

podwzgórzowe) – impulsacja nerwowa

Regulacja działania hormonów –

ujemne sprzężenie zwrotne

https://basicmedicalkey.com/iodine

Podwzgórze - hormony

Hormony podwzgórzowe uwalniające :

- korytkoliberyna (CRH)

- tyreoliberyna (TRH)

- gonadoliberyna (GnRH)

- somatokrynina (GRH)

- prolaktoliberyna (PRH)

Hormony podwzgórzowe hamujące:

- somatostatyna (SRIF)

- prolaktostatyna (PIH) - dopamina

Hypothalamus_and_Pituitary_Gland.html

Hormony przysadki

Choroby i zaburzenia układu

dokrewnego

określane są mianem nadczynności i niedoczynności

wywierają wpływ na metabolizm ogólny

mają wpływ na rozwój narządów, rozwój umysłowy

oraz funkcje rozrodcze

wywierają wpływ na funkcjonowanie narządów

centralnych (wpływ nadczynności i niedoczynności

tarczycy na serce czy oun)

przyspieszają rozwój innych przewlekłych chorób

(cukrzyca i jej wpływ na miażdżycę tętnic)

wpływają na układ immunologiczny, co wiąże się ze

spadkiem odporności organizmu (kortyzol)

Choroby i zaburzenia układu

dokrewnego

Nadczynność lub niedoczynność gruczołów

układu dokrewnego, może być

pierwotna – przyczyną jest schorzenie

konkretnego gruczołu

wtórna – przyczyna schorzenia

zlokalizowana jest poza danym gruczołem

Choroby i zaburzenia układu

dokrewnego

W zawiązku z zależnością czynnościową pomiędzy

podwzgórze - przysadka - gruczoł obwodowy zaburzenia

możemy podzielić na:

pierwszorzędowe – patologia dotyczy gruczołu

obwodowego

drugorzędowe – nieprawidłowości występują z powodu

defektów związanych z wydzielaniem hormonów

tropowych przez przysadkę

trzeciorzędowe – zmiany czynności gruczołu zależą od

patologii w podwzgórzu lub innych narządach

Choroby i zaburzenia układu

dokrewnego

Inne czynniki mogące być przyczyną zaburzeń to:

brak wrażliwości tkanek docelowych na działanie hormonów (spadek ilości receptorów czy defekt w przewodzeniu sygnału)

niewydolność innych narządów – wątroby czy nerek

niedobór substratów do syntezy hormonów

produkcja hormonów w narządach, które w warunkach prawidłowych ich nie wydzielają (wydzielanie ektopowe)

Podwzgórze - hormony

Wazopresyna i oksytocyna są hormonami

produkowanymi w strukturach

podwzgórza a w tylnym płacie przysadki są

magazynowane i wydzielane

Przysadka tylny płat - wazopresyna

jej niedobór powoduje moczówkę prostą, charakteryzującą

się wydalanie bardzo dużych ilości rozcieńczonego

moczu (poliuria) 5-15 litrów na dzień oraz wzmożonym

pragnieniem (polidypsja)

centralna – niezdolność do zagęszczania moczu związana

jest z niedoborem ADH, spowodowana uszkodzeniem

podwzgórza czy przysadki przez nowotwór, uraz, zbieg

chirurgiczny, stany zapalne (gruźlica, zapalenia mózgu)

nerkowa – związana z zaburzeniem czynności nerek

(przewlekła niewydolność nerek), niewrażliwością nerek na

ADH (brak receptora) czy lekami

Przysadka tylny płat - wazopresyna

moczówka prosta charakteryzuje się występowanie

poliurii.

mocz jest niezagęszczony, w osoczu dochodzi do

nieznacznej hipernatremii, która może ulec nasileniu

powodując osłabienie mięśni, ogólne osłabienie

organizmu, gorączkę i śpiączkę (utratę wody należy

uzupełnić).

moczówkę, która jest stosunkowo rzadkim schorzeniem

należy różnicować z wielomoczem, który występuje w

cukrzycy jak i polidypsji/poliurii o podłożu

psychogennym.

Przysadka tylny płat - wazopresyna

Zespół nieadekwatnego wydzielania ADH (Zespół

Schwartza i Barttera), w którym dochodzi do

zatrzymania wody. Charakteryzuje się on podwyższonym

stężeniem ADH.

nieprawidłowa synteza ADH występująca w

nowotworach złośliwych

wytwarzanie ADH przez zmienioną nowotworowo

tkankę płuc

zwiększone wytwarzanie ADH przez podwzgórze w

chorobach mózgu

Hormony przedniego płata przysadki

hormony tropowe wytwarzane w części gruczołowej

przysadki i wydzielane do krwioobiegu pobudzają

aktywność podległych przysadce gruczołów dokrewnych

- hormon adrenokortykotropowy (ACTH),

kortykotropina – pobudza aktywność kory nadnerczy

- hormon tyreotropowy (TSH), tyreotropina - tarczycy

gonadotropiny:

- hormon folikulotropowy (FSH), folikulotropina

- hormon lutenizujący (LH), lutropina (luteotropina)

Pobudzają aktywność jajników i jąder

Przysadka mózgowa

Przyczyny nadczynności przysadki:

nowotwory (gruczolaki), najczęściej występujący to guz

prolaktynowy (prolactinoma) i gruczolaki

somatotropowe

Przyczyny niedoczynności przysadki (objawy kliniczne

pojawiają się przy zniszczeniu 75% gruczołu)

choroby autoimmunologiczne

zakażenia (gruźlica)

nowotwory, zabiegi chirurgiczne, urazy, niedokrwienie

przyczyny wrodzone

Przysadka część przednia

Objawy nadczynność i niedoczynność przysadki dotyczące hormonów tropowych znajdują odbicie w nieprawidłowościach dotyczących konkretnych gruczołów.

Prolaktyna pobudza rozwój gruczołu sutkowego

inicjuje i podtrzymuje laktację

stymuluje instynkt macierzyński, hamuje wydzielanie

hormonów gonadotropowych (hamuje owulację)

Hiperprolaktynemia – występuje częściej u kobiet

(8x) powodując mlekotok, brak miesiączki,

zahamowanie owulacji, niepłodność i brak libido. U

mężczyzn nadmiar prolaktyny jest przyczyna zaburzeń

erekcji, utratę libido oraz niepłodności i ginekomastii.

U obu płci następstwem hipogonadyzm jest spadek

gęstości kości.

Przedni płat przysadki - hormon wzrostu

Pobudza proliferację komórek różnych tkanek prowadząc do zwiększenia ich liczby jak i wielkości.

Działa bezpośrednio lub pośrednio (poprzez czynniki wzrostowe insulinopodobne -IGF-I/II,

somatomedyny) /

bierze udział w syntezie białek organizmu

działa lipolitycznie

wzmaga wchłanianie wapnia z jelit

działa antagonistycznie względem insuliny poprzez hamowanie transportu glukozy i procesu glikolizy, dochodzi do zwiększenia stężenia glukozy we krwi co powoduje wtórne zwiększone wydzielanie insuliny

Przysadka część przednia – hormon

wzrostu

http://www.oapublishinglondon.com/article/1122

Przysadka część przednia – hormon wzrostu

Gruczolaki somatotropowe są praktycznie jedyną

przyczyną nadprodukcji hormonu wzrostu.

Nadmierna produkcja GH może pojawić się w

każdym wieku.

W okresie dzieciństwa (przed zrośnięciem nasad

kości długich z trzonami) jest ona przyczyną

gigantyzmu. W wieku dorosłym prowadzi do

akromegalii (częściej spotykana niż gigantyzm).

W gigantyzm dochodzi do zwiększonej szybkości

wzrostu, natomiast zniekształcenia są niewielkie

Akromegalia

http://www.mmarocks.pl

https://www.physio-pedia.com/Acromegaly

http://m.slaq.am/arm/news/132639?translit=1

Przysadka część przednia-niedoczynność

niedoczynność przedniego płata przysadki – objawy

pojawiają się, gdy zniszczeniu ulegnie przynajmniej 75%

gruczołu.

zazwyczaj deficyt dotyczy jednocześnie kilku hormonów,

rzadziej tylko jednego. Początek choroby jest najczęściej

powolny.

w pierwszej kolejności dochodzi do zniesienia wydzielania

gonadotropin, w dalszej kolejności hormonu wzrostu

(GH), prolaktyny (PRL), hormonu tyreotropowego (TSH)

a na końcu adrenokortytropowego (ACTH).

utrata produkcji ACTH jest najbardziej niebezpieczna

dla życia.

Niedobór hormonu wzrostu

u dzieci powoduje upośledzenie wzrostu – karłowatość

przysadkowa.

wzrost ulega zahamowaniu od 2-3 roku życia, ogólny

stan zdrowia takich osób jest dobry, a rozwój umysłowy

prawidłowy.

opóźnia się dojrzewanie płciowe i często występuje

zwiększona wrażliwość na insulinę (również u

dorosłych).

niedobór hormonu wzrostu u dorosłych przyczynia

się do wielu zaburzeń metabolicznych, wzrostu ilości

tkanki tłuszczowej i zmniejszenia masy mięśniowej co

zwiększa ryzyko chorób układu krążenia

Niedobór hormonu wzrostu

przypadki karłowatości mogą być

wywołane defektem odpowiedzi

receptorów obwodowych.

Karłowatość Larona , która

charakteryzuje się prawidłowym

wydzielaniem somatotropiny

i brakiem IGF-1.

podobny defekt (inna przyczyna –

niedobór białek) jest przyczyną

niskiego wzrostu Pigmejów w Afryce.

Tarczyca

http://www.newsmax.com

http://www.mp.pl/pacjent/choroby/78406,niedoczynnosc-tarczycy

https://win.eurocytology.eu

Tarczyca

Funkcje gruczołu tarczowego

wychwytywanie jodu nieorganicznego i tyrozyny

(aminokwas) z krwi krążącej

synteza hormonów tarczycy – trijodotyronina (T3)

i tyrozyna (T4)

magazynowanie hormonów wewnątrz pęcherzyków

tarczycy w postaci związanej z tyreoglobuliną

uwalnianie do krwi hormonów tarczycy w wyniku

odczepiania ich od tyreoglobuliny

Czynność hormonów tarczycy

Podstawowym efektem działania jest wzrost metabolizmu i

zużycia tlenu co wiąże się ze wzrostem aktywności serca,

płuc, czy nerek. Hormony tarczycy są niezbędne do

wzrostu i dojrzewania organizmu

zwiększenia zapotrzebowania na tlen

wzmożona przemiana materii

zwiększone wydzielanie hormonu wzrostu

wzmożona synteza białek (ilości fizjologiczne)

wzmożona resorpcja węglowodanów i przyspieszona

glikogeneza

wzmożenie metabolizmu tłuszczów oraz przemiany

wodno-mineralnej

Czynność hormonów tarczycy

Opisane funkcje hormonów tarczycy narządowo

będą powodować następujące efekty:

serce – tachykardia

tkanka tłuszczowa – lipoliza

mięśnie – rozpad białek

kości – promowanie wzrostu

przewód pokarmowy – wzrost perystaltyki,

nasilone wchłanianie węglowodanów

układ nerwowy – niezbędne do rozwoju i

dojrzewania mózgu

Metabolizm jodu

niezbędny do wytwarzania hormonów tarczycy

dobowa podaż to 500 μg/d a minimalne

zapotrzebowanie to 75 μg/d

jod jest resorbowany z jelit jako jon jodkowy (I-) a

dodatkowo organizm wykorzystuje jod uwalniany z

tarczycy w procesie odjodowania (60μg/d)

Hormony tarczycy - synteza

tyroksyna (T4) i trijodotyronina (T3)

w komórkach nabłonka pęcherzyków jod jest utleniany i

wbudowywany do cząsteczek tyrozyny

tyrozyna wchodzi w skład tyreoglobuliny stanowiącą

magazyn T3 i T4

w wyniku wbudowania jodu do tyrozyny powstaje

monojodotyrozyna (MIT)

MIT + MIT = DIT

MIT + DIT=T3 a DIT+DIT=T4

jod w tyreoglobuline – T4-35%, T3-5%, MIT – 20% a

DIT-40%

Hormony tarczycy - uwalnianie

Gruczoł tarczowy wydziela ok 100 μg/d tyroksyny i ok

10 μg/d trijodotyroniny , które wiążą się z białkami

osocza tworząc tzw. jod związany z białkiem (PBI).

W warunkach prawidłowych uwalnianie odpowiednich

ilości hormonów tarczycy utrzymuje się przez kilka

tygodni, nawet jeżeli synteza jodu hormonalnego jest

całkowicie zahamowana.

Hormony tarczycy - transport Białka osocza wiążące hormony gruczołu tarczowego to :

globulina wiążąca tyroksynę (TBG)

prealbumina wiążąca tyroksynę (TBPA)

tyroksyna jest w 99,9% w osoczu transportowana z

białkiem , stosunek związanego z białkiem hormonu T4

do T3 to 70:1, a wolnego hormonu T4 do T3 5:1

T3 jest 2-4 razy bardziej aktywna niż T4 i na poziomie

tkanek powstaje bezpośrednio z T4. Tyroksyna oprócz

ściślejszego związania z białkiem niż T3 ma również

dłuższy okres półtrwania – 6 dni (T3-2 dni).

wolna tyroksyna bierze udział w regulacji czynności

gruczołu tarczowego

Hormony tarczycy - regulacja wydzielania

Czynniki zwiększające wydzielanie:

hormon tyreotropowy (TSH)

podwzgórzowy hormon uwalniający hormon

tyreotropowy (TRH)

zimno

długotrwałe stany emocjonalne

sen

hormony oddziaływujące na naczynia krwionośne np.

wazopresyna czy adrenalina

Hormony tarczycy - regulacja wydzielania

Czynniki hamujące wydzielanie

ciepło (długotrwały wzrost temperatury otoczenia lub

nieznaczny krwi dopływającej do podwzgórza)

zwiększenie zawartości wolnych T3 i T4 we krwi

stres

jod nieorganiczny wprowadzony do organizmu w

ilości 10 x większej niż dobowa fizjologiczna podaż

niedobór jodu nieorganicznego w pokarmach poniżej

20 μg/d

Kalcytonina

wytwarzana i wydzielana przez komórki przypęcherzykowe

gruczołu tarczowego.

wpływa na zmniejszenie stężenia wapnia i fosforanów w

osoczu.

hamuje uwalnianie Ca2+ z tkanki kostnej

hamuje resorpcje zwrotna Ca2+ z jelit

stymuluje wydalanie Ca2+ przez nerki

zwiększona zawartość jonów wapnia we krwi pobudza

wydzielanie kalcytoniny. Działa antagonistycznie do

parathormonu.

-

Tarczyca

Choroby tarczycy należą do najczęstszych chorób

endokrynnych (dotyczą 5-7% populacji).

Powiększenie tarczycy wstępuje u ok. 5% osób

dorosłych a niedoczynność u jednej na 100 kobiet.

Tarczyca

Choroby tarczycy klinicznie mogą objawiać się w postaci.

powiększenia tarczycy (wole), które w większości przypadków spowodowane jest obustronną lub jednostronną guzkowatą hiperplazją, chorobą Graves-Basedowa czy nowotworami

nadczynność tarczycy – choroba Graves –Basedowa (75%), wole guzkowe (15%), gruczolak (5%), zapalenie tarczycy, nadczynność indukowana jodem i TSH

niedoczynność tarczycy – autoimmunologiczne zapalenie tarczycy(choroba Hashimoto), resekcja czy też ablacja z użyciem jodu promieniotwórczego (90% przypadków), inne wtórna niedoczynność związana z chorobami przysadki, niedobór jodu w diecie, nowotwory, sarkoidoza czy amyloidoza

Tarczyca

Wole, czyli powiększenie tarczycy spowodowane jest najczęściej spowodowane pobudzeniem wzrostu przez TSH.

wole niedoczynne (hipotyrezoa) – spowodowane niedostateczną produkcja hormonów tarczycowych i wtórnym podwyższonym poziomem TSH

wole z normalną czynnością tarczycy (eutyreoza) – niewielka niedoczynność tarczycy (niedobór jodu) jest skompensowana poprzez przerost pod wpływem TSH –poziom hormonów jest prawidłowy

wole nadczynne (hipertyreoza) – rozrost gruczołu z nadprodukcją hormonów pod wpływem egzogennych czynników stymulujących np. nadmiar TSH czy choroba Graves -Basedowa

http://www.mp.pl

Nadczynność tarczycy

Charakteryzuje się podwyższeniem poziomu metabolizmu i nasileniem szeregu czynności fizjologicznych:

wzmożony apetyt, utrata masy ciała, nietolerancja ciepła – wzmożone pocenie się, zmęczenie

wzrost syntezy i katabolizmu białek, nasilenie syntezy i degradacji lipidów – zmniejszenie ilości tkanki tłuszczowej

upośledzenie tolerancji glukozy

osłabienie siły mięśni (zanik), osteoporoza

zaburzenie cyklu miesiączkowego, niepłodność

Nadczynność tarczycy

mięsień sercowy - zwiększenie kurczliwości,

przyspieszenie czynności, wzrost rzutu, migotanie

przedsionków – niewydolność serca

niedokrwistość, utrata włosów, wytrzeszcz, pobudzenie,

bezsenność, obrzęk przedgoleniowy, wilgotna skóra,

świąd.

przyspieszenie perystaltyki jelit, biegunka, spadek

produkcji kwasu solnego

Nadczynność tarczycy

gruczolak przedniego płata przysadki – nadmierna

produkcja TSH

gruczolak tarczycy (choroba Plummera) – steżenie T3

i T4 jest podwyższone, TSH obniżone, guzki tarczycy

określamy jako gorące – zwiększony wychwyt jodu

Choroba Graves-Basedowa

zapalenie tarczycy – przewlekły proces zapalny

powoduje nadmierne uwalnianie hormonów , poziom T3

i T4 jest podwyższony a TSH obniżony, z czasem może

dojść do niedoboru gdy ich synteza ulega zmniejszeniu

wtórnie do uszkodzonego narządu

inne (ciąża, leki zawierające jod)

Choroba Graves -Basedowa

przyczyną jest obecność przeciwciał (IgG) skierowanych

przeciw receptorom dla TSH w tarczycy (dochodzi do

pobudzenia czynność komórek gruczołu), jest to choroba

autoimmunologiczna.

stwierdzono predyspozycję genetyczną do występowania

tego zaburzenia, niemniej czynniki inicjujące nie są jasno

sprecyzowane (ciąża?, infekcje?, nadmiar jodu?).

wzrasta poziom T3 i T4, poziom TSH jest obniżony.

do objawów nadczynności tarczycy dodatkowo dochodzą:

- wytrzeszcz oczu

- pogrubienie skóry w okolicy w okolicy przedpiszczelowej

Choroba Graves-Basedowa

orbitopatia taczycowa

http://www.czytelniamedyczna.pl

obrzęk

okołooczodołowy

Niedoczynność tarczycy

Przyczyną niedoczynności tarczycy mogą być:

niewydolność podwzgórza i przysadki

zniszczenie miąższu tarczycy poprzez proces

zapalny, zabieg chirurgiczny czy radioterapię

niedobór jodu lub jego nadmiar

obecność przeciwciał przeciwko receptorowi dla

TSH, które go blokują bez pobudzenia

ekspozycja na leki (sole litu)

inne

Niedoczynność tarczycy

Brak hormonów spowalnia procesy metaboliczne a objawy

zależą od czasu trwania i stopnia niedoboru

wzrost masy ciała, osłabienie przemiany materii,

wrażliwość na zimno

zahamowanie syntezy białek, osłabienie syntezy i

degradacji lipidów, wzrost ilości tkanki tłuszczowej

zwiększenie tolerancji glukozy

przyrost masy mięśniowej, sztywność mięśni, wysięk w

stawach, nagromadzenie w tkankach glikozoaminoglikanów

– obrzęk dłoni, stóp, twarzy, okolic oczodołów

mięsień sercowy - zmniejszenie kurczliwości, zwolnienie

czynności, zmniejszenie rzutu serca, zimne dłonie

Niedoczynność tarczycy

spowolnienie perystaltyki jelit, zaparcia, zaburzenia

wchłaniania, niedobór witaminy B12 (w wyniku

zanikowego zapalenia śluzówki jelita)

zaburzenia miesiączkowania (obfite miesiączki),

niepłodność

spowolnienie umysłowe, kretynizm (niedobór jodu w

okresie płodowym), apatia, zmęczenie utrata słuchu

Objawy niedoczynność tarczycy

Choroba Hashimoto

przewlekłe zapalenie tarczycy z naciekami limfocytarnymi

– choroba ma podłoże autoimmunologiczne i postępujący

charakter.

dotyczy głównie kobiet (8:1) pomiędzy 30-50 rokiem

życia. Niedoczynność tarczycy występuje u 90% chorych.

choroba ma podłoże genetyczne (choroby tarczycy u

krewnych, zmiany ekspresji genów MHC/HLA wskazuje na

predyspozycje do jej wystąpienia).

w trakcie przebiegu choroby gruczoł tarczowy niszczony

jest przez pobudzone limfocyty T oraz przeciwciała.

Choroba Hashimoto

Obecne w przebiegu choroby autoprzeciwciała mają

głównie charakter diagnostyczny

anty-TPO (80% pacjentów) – autoprzeciwciała

przeciwko tyreoperoksydazie tarczycowej (enzym biorący

udział w biosyntezie i sprzęganiu hormonów tarczycy)

anty-TG (50% pacjentów) – autoprzeciwciała przeciwko

tyreoglobulinie

TBII (TSH binding inhibition immunoglobulin) –

autoprzeciwciała blokujące wiązanie TSH

Poziom autoprzeciwciał nie koreluje ze stanem

czynnościowym tarczycy. Nie są one parametrem

patogenicznym jak prognostycznym.

Tarczyca

Nieprawidłowości dotyczące hormonów tarczycy mogą być związane

za zaburzeniami syntezy tyreoglobuliny:

niedoborem substratu czyli jodu

nadmiarem jodu

upośledzenie wbudowywania jodu w tyreoglobulinę

wrażliwość tkanek na hormony tarczycy ulega osłabieniu – Zespół

Retetoffa – zmniejszenie, albo gdy upośledzona jest transformacja T4

do T3

spadek aktywności dejodynazy w tkankach obwodowych (zespół

niskiej T3 – niedożywienie, choroby ogólnoustrojowe (niewydolność

nerek czy wątroby), urazy wielonarządowe

zespół niskiej T3-T4 – występuje podwyższony poziom rT3 a

przyczyną jest nadmierne uwalnianie z tkanek czynnika hamującego

uwalnianie T4 z TGB (szybsze uwalnianie tego hormonu z

krwiobiegu)

Przełom tarczycowy

nadmierne, występujące w krótkim czasie wydzielanie

hormonów tarczycy (zabieg operacyjny na nadczynnej

tarczycy, zakażenie, poród zatrucie ciążowe czy

przerwanie leczenia tyreostatycznego).

charakteryzuje się nagłym początkiem i silnie

zaznaczonymi objawami, do których należą gorączka,

niepokój ruchowy, dezorientacja oraz nieregularne bicie

serca (tachykardia, migotanie przedsionków) co może

powodować niewydolność serca.

wzrasta temperatura ciała, występują biegunki i

wzmożone pocenie mogące prowadzić do odwodnienia.

Nadnercza

http://zdrowie.gazeta.pl

http://poskromic-hashimoto.blog.pl

http://education.med.nyu.edu

Hormony rdzenia nadnerczy

rdzeń nadnerczy wytwarza trzy aminy katecholowe:

adrenalinę (A), noradrenalinę (NA) i dopaminę.

poszczególne hormony powstają w jednym ciągu

biochemicznym a prekursorowym związkiem jest tyrozyna

tyrozyna-dopamina-noradrenalina-adrenalina

adrenalina i noradrenalina są gromadzone w oddzielnych

ziarnistościach gruczołu w postaci związanej z białkiem.

80% zawartości stanowi adrenalina a 20% noradrenalina

Hormony rdzenia nadnerczy

wydzielanie hormonów rdzenia nadnerczy zachodzi pod

wpływem impulsacji biegnącej przez nerwy trzewne a

czynnikiem bezpośrednim jest acetylocholina.

obniżenie ciśnienia tętniczego krwi (utrata krwi)

zmniejszenie zawartości glukozy we krwi wywołane

działaniem egzogennej insuliny (hipoglikemia)

zmniejszenie prężności tlenu we krwi tętniczej

obniżenie temperatury ciała

czynniki stresowe

Czynność rdzenia nadnerczy

Rdzeń nadnerczy

nowotwory to najważniejsze choroby rdzenia nadnerczy -

neuroblastoma (wiek dziecięcy) i u osób dorosłych guzy

chromochłonne .

rzadko występujące nowotwory są przyczyną nadciśnienia

tętniczego (1:1000 pacjentów z nadciśnieniem tętniczym).

nadmierna produkcja hormonów rdzenia nadnerczy może

przebiegać w sposób ciągły lub przerywany o różnej

częstotliwości

Rdzeń nadnerczy

Objawy nadmiaru amin katecholowych to:

wzrost ciśnienia krwi (bóle głowy)

przyspieszenie czynności serca (palpitacje)

blada i spocona skóra (obkurczenie obwodowych

naczyń krwionośnych)

Nadnercza

http://www.endocrinesurgery.net.au

Hormony kory nadnerczy

Są to pochodne cholesterolu, dzielą się na trzy grupy:

mineralokortykoidy – warstwa kłębkowa- aldosteron

glikokortykoidy – warstwa pasmowata- kortyzol,

kortykosteron, kortyzon

androgeny – warstwa siatkowata - dehydroepiandosteron

(DHEA)

Kora nadnerczy

choroby kory nadnerczy są następstwem

nadczynności lub niedoczynności komórek części

korowej gruczołu.

nadczynność jak i niedoczynność mogą mieć

charakter wtórny (zaburzenia wydzielania ACTH

lub układu renina-angiotensyna) lub pierwotny

(gruczolak, zniszczenie narządu )

Nadczynność kory nadnerczy

Nadmierne wytwarzanie hormonów może być spowodowane:

hiperplazją komórek nadnerczy

nowotworami łagodnymi (gruczolaki)

nowotworami złośliwymi.

Powyższe stany patologiczne w większości przypadków

dotyczą określonej warstwy komórek kory nadnerczy i

wydzielają hormon charakterystyczny dla warstwy z której

powstały.

nowotwory złośliwe wytwarzają hormony w sposób

nieprzewidywalny.

Nadczynność kory nadnerczy Klinicznie nadczynność kory nadnerczy objawia się w

postaci trzech różnych zespołów

hiperaldosteronizm – nadmierna produkcja

aldosteronu powodującego występowanie nadciśnienia

i hipokaliemii

zespół Cushinga (hiperkortyzolizm) – zaburzenia

metabolizmu węglowodanów tłuszczów i białek

zespół nadnerczowo płciowy – wytwarzanie

nadmiernej ilości androgenów

Aldosteron

Działanie biologiczne

zwiększanie wchłaniania zwrotnego jonów Na+ i

wydzielania jonów K+ przez kanaliki nerkowe

zwiększenie wchłaniania jonów Na+ przez komórki

gruczołów potowych, ślinowych i nabłonka

jelitowego

zwiększenie objętości płynu zewnątrzkomórkowego,

co prowadzi do zwiększenia objętości wyrzutowej

serca i wzrostu ciśnienia tętniczego

Aldosteron

wydzielanie aldosteronu jest zależne głównie od stężenia jonów Na+.

dużo większe znaczenie dla regulacji wydzielania aldosteronu niż ACTH ma układ:

RENINA – ANGIOTENSYNA – ALDOSTERON

uruchamiany w przypadku utraty, krwi, wymiotów czy biegunek.

renina - wydzielana jest przez aparat przykłębuszkowy nerek

przedsionkowy peptyd natriuretyczny (ANP) (serce) zwiększający wydalanie jonów Na+ jest czynnikiem pośrednim regulującym wydzielanie aldosteronu.

Regulacja wydzielania aldosteronu

Hiperaldosteronizm

pierwotny (zespól Conna) – najczęściej spowodowany

gruczolakiem kory nadnerczy, w większości dotyczy

kobiet między 30-50 rokiem życia, może przebiegać bez

powiększenia gruczołu

wtórny – powikłanie przewlekłej niewydolności nerek i

nadmierna stymulacja układu renina – angiotensyna

Dochodzi do nadmiernego wydzielania aldosteronu, który

w postaci pierwotnej obniża wytwarzanie reniny. W

postaci wtórnej stężenie reniny i aldosteronu są

podwyższone

Hiperaldosteronizm

Cechy kliniczne to:

nadciśnienie tętnicze związane z hipernatremią i

hipokaliemią, często występują bóle głowy

hipernatremia - jest kompensowana poprzez uwalnianie

przedsionkowego peptydu natriuretycznego (ANP) – nie

powstają obrzęki, ale utrzymuje się nadciśnienie

długotrwała hipokaliemia przyczynia się do

uszkodzenia nerek prowadząc do ich niewrażliwości

na aldosteron

utrata K+ z moczem związana jest z zatrzymaniem

HCO3- co przyczynia się do rozwoju zasadowicy

metabolicznej

Efekty działanie kortyzolu

Kortyzol jest najistotniejszym glikokortykoidem,

jego wpływ na organizm powoduje:

spadek masy mięśniowej

zwiększone odkładanie tkanki tłuszczowej

osteoporoza (uwalnianie wapnia z kości)

hiperglikemia i zmniejszenie wrażliwości tkanek

na insulinę

upośledzenie produkcji kolagenu

działa przeciwzapalnie

nasila działanie mineralokortykoidów

Efekty działania kortyzolu

Oddziaływanie kortyzolu na tkanki odbywa się poprzez

wpływ na:

gospodarkę węglowodanową

- ^ syntezy glikogenu, ^ glukoneogenezy w wątrobie

- zmniejszenie zużycia glukozy w tkankach obwodowych

gospodarkę białkową

- pobudzenie rozpadu białek w tkankach obwodowych

- pobudzenie syntezy białek w wątrobie

gospodarkę tłuszczową

- pobudzenie rozpadu tłuszczów

- pobudzenie łaknienia

Efekty działania kortyzolu

na gospodarkę wodno-elektrolitową

- zwiększenie wchłaniania sodu i wody w nerkach

- zmniejszenie wydzielania sodu przez gruczoły

potowe, gruczoły ślinowe i gruczoły wydzielnicze

przewodu pokarmowego

- zwiększenie przesączania kłębuszkowego

Efekty kliniczne działanie kortyzolu

spadek masy mięśniowej

zwiększone odkładanie tkanki tłuszczowej

osteoporoza (uwalnianie wapnia z kości)

hiperglikemia i zmniejszenie wrażliwości tkanek

na insulinę

upośledzenie produkcji kolagenu

działa przeciwzapalnie

nasila działanie mineralokortykoidów

Zespół Cushinga (hiperkortyzolizm)

W praktyce klinicznej najczęściej jest on spowodowany

przez hormony egzogenne (leczenie lub samowolne

przyjmowanie kortykosteroidów).

Postacie endogenne są podzielone na : ACTH-zależne i

ACTH-niezależne.

Przyczyny postaci endogennych to:

gruczolak przysadki (70%)

gruczolak kory nadnerczy, rak lub hiperplazja (20%)

ektopowe wydzielanie ACTH przez pozaprzysadkowe

nowotwory (10%) np. drobnokomórkowy rak płuc

ACTH - zależny, - niezależny zespół Cushinga

stan prawidłowy

gruczolak

przysadki

gruczolak kory

nadnerczy

nowotwór

wytwarzający ACTH

Zespół Cushinga - objawy

przyrost masy ciała, księżycowata twarz, otyłość (tzw.

byczy kark, otyłość centralna) – związane z nadmiernym

gromadzeniem lipidów, retencją wody i sodu

zanik mięśni kończyn i powłok brzusznych

(charakterystyczna sylwetka z wystającym brzuchem) –

nasilony rozpad białek

nadciśnienie tętnicze, upośledzona tolerancji glukozy

(cukrzyca), osteoporoza

zmiany skórne – czerwono-sine rozstępy i wybroczyny

(atrofia tkanki podskórnej i naskórka), opóźnienie gojenia

ran, zaczerwienienie twarzy (nasilona synteza

erytropoetyny), zmiany łojotokowe

Zespół Cushinga - objawy

zmiany w układzie rozrodczym i wirylizacja –

zaburzenia miesiączkowania, impotencja, utrata lipido,

objawy hirsutyzmu

zaburzenia snu, utrata pamięci, u pacjentów

początkowo może wystąpić euforia przechodząca

później w depresję

http://www.nowiny24.pl/wiadomosci/przemysl

http://www.mp.pl/pacjent/choroby/78125,zespol-cushinga

https://www.lecturio.com/magazine/adrenal-gland-disorders/ https://cushingsmoxie.blogspot.com/2012/04/day-28-buffalo-hump.html

Zespół Cushinga

Niedoczynność kory nadnerczy

pierwotna, czyli choroba Addisona – zniszczenie kory

nadnerczy na drodze mechanizmów:

autoimmunologiczne zapalenie kory nadnerczy

zabieg chirurgiczny, uraz, terapia kortykosteroidami

(atrofia), krwotok do kory nadnerczy (sepsa, skaza

krwotoczna)

zniszczenie w przebiegu gruźlicy, amyloidozy, AIDS czy

choroby nowotworowej

wtórna na skutek zmniejszenia wydzielania ACTH

(zniszczenie narządu przez guz nowotworowy), brak jest

objawów związanych z niedoborem aldosteronu (układ

renina -angiotensyna)

Objawy kliniczne choroby Addisona

Diagnostyka zaburzeń hormonalnych

Objawy kliniczne zaburzeń hormonalnych są nieswoiste. Do najczęstszych należą

szybkie męczenie się

spadek/wzrost masy ciała

osteoporoza i złamania kości

zaburzenia widzenia

zaburzenia pracy serca

poliuria

inne

Diagnostyka laboratoryjna

pomiar stężenia hormonów we krwi

a) hormony tropowe

b) hormony obwodowe

pomiar stężeń hormonów lub produktów jego

degradacji w moczu

pomiar metabolitów, których stężenie zależy od

hormonów

testy symulacji (podejrzewana niedoczynność) i

hamowania (nadczynność)

Zagadnienia

mechanizmy regulacji wydzielania hormonów

metabolizm jodu gruczole tarczowym

wole tarczycowe, objawy niedoczynności i

nadczynności tarczycy

choroba Hashimoto i Graves Basedowa

przyczyny i objawy niedoczynności i

nadczynności nadnerczy i przysadki