Hovo Rotterdam Studiegids 2013

Eras

mu

s U

niv

ersi

teit

Ro

tter

dam

Studiegids Hovo Rotterdam 2013 / 2014

Colleges, cursussen, studiereizen en excursies voor iedereen vanaf 50 jaar► Jaarthema ‘200 jaar Koninkrijk’

Inschrijfformulieren vindt u achterin deze gids. U kunt zich ook inschrijven via www.hovorotterdam.nl

3

Komend jaar viert Hovo Rotterdam haar 25-jarig bestaan. Een kwart eeuw geleden besloot de Erasmus Universiteit Rotterdam dat ook zij een ‘Universiteit voor de derde leeftijd’ moest hebben. De taak van de universiteit om mensen op te leiden stopt namelijk niet bij een bepaalde leeftijd. Ook ouderen moeten toegang hebben tot universitair onderwijs, was men van mening.

Dat ideaal geldt nog altijd. Inmiddels is Hovo Rotterdam uitgegroeid tot een van de meest succesvolle Hovo-instellingen van Nederland met meer dan 3000 studenten van 50 jaar en ouder. En we organiseren niet alleen in Rotterdam, maar ook in Dordrecht en Den Haag Hovo-cursussen. Jaarlijks noteren wij zo rond de vierduizend inschrijvingen.

Dit succes is in belangrijke mate te danken aan passie. Uw passie om te leren, onze cursisten. De passie van docenten om les te geven. De passie van het Hovo-Bureau om zo goed mogelijk het onderwijs te organiseren. En de passie van de begeleiders om docenten en medestudenten te helpen. Zonder die passie was Hovo Rotterdam niet zo succesvol geweest.

Met diezelfde passie vieren we het vijfde lustrum van Hovo Rotterdam. Komend jaar kunt u kiezen uit meer dan 100 cursussen, inclusief de jaarlezingenreeks onder leiding van prof.dr. Maria Grever over Monarchie en Democratie. Nog nooit was ons aanbod zo groot. Daar moeten vast en zeker wel een of twee cursussen tussen zitten die u boeien en die bij u weer de passie aanwakkeren om te weten en te leren.

Met deze studiegids op schoot kunt u op uw gemak uitkiezen wat u interessant vindt en waarnaar uw passie uitgaat. Op onze website www.hovorotterdam.nl staat ook alle informatie. Daar kunt u zich bovendien makkelijk online inschrijven. Wij hopen van harte u komend jaar (weer) als student van Hovo Rotterdam te kunnen begroeten.

Ad Hofstede, directeur Erasmus AcademieLya van Staveren, hoofd Hovo Rotterdam

Voor

woo

rd

Hovo Rotterdam: 25 jaar passie

5

Voorwoord 03

Felicitaties bij het lustrum, Hovo 25 jaar! 06

Index van alle programma’s op discipline 10

Jaarthema 14

Hovo-essay Maria Grever 14

Lezingenreeks ‘Monarchie en democratie’ 20

Rotterdam eerste semester 23

Rooster 24

Programma’s 27

Rotterdam tweede semester 63

Rooster 64

Programma’s 66

Den Haag eerste en tweede semester 103

Rooster 104

Programma’s 106

Dordrecht eerste en tweede semester 121

Rooster 122

Programma’s 124

Algemene informatie 133

Hovo Rotterdam 134

Faciliteiten Erasmus Universiteit Rotterdam 137

Hovo in Den Haag 138

Hovo in Dordrecht 139

Organisaties rond Hovo Rotterdam 139

Plattegrond Campus Woudestein 153

Inschrijfformulieren 147

Contact 154

Inho

udso

pgav

e

Hovo Rotterdam 2013-2014, 200 jaar Koninkrijk

Felicitaties bij het lustrum

6

Hovo Rotterdam: 25 jaar venster op mens en wereld

Onze maatschappij is voor haar functioneren wezenlijk afhankelijk van de moderne wetenschap. Daarmee is een nauwe verwevenheid van wetenschappelijke activiteiten met ‘het economische’ een feit. Het is niet altijd zo geweest. In de lange aanloopfase naar de huidige situatie ziet men juist een krachtig accent op fundamenteel onder-zoek. Zelfs daar waar economisch relevante toepassingen voor de hand lagen werden ze veelal niet gerealiseerd. Om een sprekend voorbeeld te geven: de vroege bestudering van de eigenschappen van getallen – veelal gekoppeld aan getallenmystiek – kwam veel eerder van de grond dan het voor de praktijk van alledag zo nuttige rekenen. Met dit voorbeeld raken we aan de Griekse Oudheid: dáár waar het begonnen is. Van de grote Griekse wijsgeer Plato is de uitspraak: Want heftig is dit gevoelen van de filosoof: het zich verwonderen; voor de filosofie is er geen ander begin dan dit. Een vergelijkbaar sentiment ligt onder een uitspraak van de Duitse fysicus en filosoof Von Weizsäcker die vrij weergegeven als volgt luidt: De wetenschap lost het raadsel niet op; ze verdiept het alleen maar. Gezien de huidige innige vervlechting van het wetenschappelijke en het economische domein hoeft het niet te verbazen dat voor de re-guliere student tegenwoordig het nuttigheidsaspect van de weten-schap een nadrukkelijk accent krijgt. Voor hen die participeren in Hovo-activiteiten mag echter het Platoonse verwonderingselement nog de oude hoofdrol spelen. Hier gaat het nadrukkelijk om zaken die bijdragen aan een verbreding van het zicht op wereld en maat-schappij. Zicht op de nog immer raadselachtige ‘buitenwereld’ van de natuurwetenschappen, op de rijk geschakeerde uitingen van de menselijke ‘binnenwereld’ in kunst, religie en filosofie, en op de po-litieke, economische, juridische en staatkundige ontwikkelingen die zich in een doorlopend historisch proces aftekenen. Dit hele panorama ontvouwt zich voor wie het onderwijsaanbod van Hovo Rotterdam over de afgelopen vijfentwintig jaar in ogenschouw neemt. En uit de consistent positieve reacties van de overgrote meer-derheid van de deelnemers mag worden afgelezen dat het door Hovo nagestreefde doel daadwerkelijk wordt bereikt. Meer kan een jubilerende organisatie zich niet wensen.

►Felicitaties bij het lustrum Prof.dr. H. Bart, emeritus hoogleraar Wiskunde, Erasmus Universiteit Rotterdam Voorzitter Commissie Hovo

7

Felic

itatie

s bi

j het

lust

rum

Leren voor nu

25 jaar geleden gaf ik, samen met mijn leermeester Jan Sperna Wei-land, de allereerste cursus “Beelden van de mens” voor een nog wat schuchter, maar tomeloos enthousiast gezelschap van pionierende Hovisten. Dat enthousiasme ging soms zo ver dat wij diep in de nacht gebeld werden met de vraag “Hoe het nu precies met het ‘Zijn’ bij Heidegger zat”. Mooie tijden. De lat lag overigens hoog in deze pi-onierende tijden: de cursisten schreven na afloop van de cursus een essay van minimaal tien pagina’s, dat intensief werd nabesproken met de welwillende, maar waar nodig ook strenge docenten. Het Hovo had gerust “Erasmus Senioren College” mogen heten! Te-rugblikkend op de – bij elkaar genomen – twaalf jaar dat ik binnen het Hovo heb mogen optreden, constateer ik dat de academische ambities iets zijn teruggeschroefd, maar dat een onmiskenbaar in-tellectueel feest behouden is gebleven. Het alleraardigste van het Hovo onderwijs is immers niet alleen dat de cursisten de eigen - vaak imposante - kennis en ervaring naar de les ‘meebrengen’, maar ook en vooral dat Hovo ‘leren voor nu’ is. De bijeenkomsten gaan niet om het realiseren van ‘eindtermen’ en kwalificaties voor de arbeids-markt; Hovo is gewijd aan ‘leren voor nu’: aan het verwerven van kennis en inzichten die het leven boeiend maken, verrijken, verdie-pen en soms in een verrassend ander licht plaatsen. Dat lijkt mij ove-rigens voldoende om toch de naamsverandering “Erasmus Senioren College” te overwegen!

►Felicitaties bij het lustrum Dr. Awee Prins, wetenschappelijk hoofddocent Faculteit Wijsbegeerte Erasmus Universiteit Rotterdam

8

Bravo voor het Hovo

Het Hovo bestaat 25 jaar en wordt daarmee zo niet oud, dan toch echt volwassen. Dat is iets om passend te vieren. Wat nu vanzelfspre-kend is - de belangstelling van ouderen voor onderwijs op voor hen interessante terreinen - sprak 25 jaar geleden helemaal niet vanzelf. Toen het hoger onderwijs voor ouderen (de alternatieve naam van ‘laatste kans onderwijs’ sneuvelde al snel) in Rotterdam als experi-ment begon, was ik net benoemd tot rector van de universiteit. Ma-rianne Ketting vroeg en kreeg een kleine subsidie vanuit het Studium Generale en zette Leo Stello aan het werk. De rest is geschiedenis, nu al 25 jaar lang.

Er waren ooit zorgen over de toegankelijkheid van het Hovo en over de noodzaak van een gesubsidieerde deelnemersprijs. Met een blik op het welvarende Kralingen vond ik dat sterk overdreven. Er waren ook zorgen over de beschikbaarheid van docenten. Maar al spoedig bleek dat docenten zich geen prettiger publiek konden wensen dan de Hovo-ers. Zij zaten er omdat zij het wilden, niet omdat ze het moesten.Het Hovo is niet meer weg te denken, noch uit Rotterdam, noch uit de rest van Nederland. Nu ik zelf in de buurt kom van de doelgroep verheug ik mij erop te gaan profiteren van de eerste beslissing met financiële consequenties die ik in het College van Bestuur moest ver-dedigen. Vijftienduizend gulden kostte het. Wat is het een geweldige inves-tering gebleken!

►Felicitaties bij het lustrum Prof.dr. Alexander Rinnooy Kanvoormalig rector magnificus Erasmus Universiteit Rotterdam

9

Hov

o Ro

tter

dam

Het plezier van geestelijke inspanning

In 2013 viert Hovo Rotterdam haar 25-jarig bestaan. Al een kwart eeuw schuiven leergierige vijftig-plussers in de collegebanken van de Erasmus Universiteit. De rector magnificus van toen, prof.dr. Alexan-der Rinnooy Kan besloot samen met de hoogleraar Wijsbegeerte dr. Jan Sperna Weiland in 1988 dat ook de EUR in het kader van Leven Lang Leren een ‘université des troisième age’ binnen haar muren moest hebben. Ook ouderen - ongeacht de vooropleiding - moeten toegang heb-ben tot universitair onderwijs. Vandaar dat in Rotterdam – net als in andere universiteitssteden in Nederland en in Europa – een HOVO werd opgericht; Hoger Onderwijs Voor Ouderen.

Hovo-Rotterdam, inmiddels onder de vleugels van Erasmus Acade-mie, organiseert jaarlijks zo’n 100 cursussen, speciale lezingen, ex-cursies en zelfs studiereizen. Sinds enige tijd zijn de activiteiten uitge-breid naar de regio Drechtsteden en naar Den Haag, bij het aan de Erasmus Universiteit verbonden Institute of Social Studies.

De gemiddelde leeftijd van de Hovo-senioren ligt bij de nieuwe aow-leeftijd, zo rond de 67. Ons onderwijs stopt niet in de jaren dat we jong volwassenen zijn. In de jaren erna neemt het belang van scho-ling omwille van de economische ontwikkeling, maar ook van de vorming van mondig burgerschap alleen maar toe. Dat geldt zeker voor de derde levensfase. Met het oprekken van de pensioenleeftijd en de vergrijzing van de samenleving, wordt onderwijs voor senioren steeds belangrijker. Al was het alleen al voor de gezondheid. En vlak de sociale contacten niet uit. Er zijn sterke aanwijzingen dat blijven leren ook op oudere leeftijd het geluk en daarmee indirect de gezondheid bevorderen.

Zowel Hovo-Rotterdam als de Erasmus Universiteit vieren in 2013 een lustrum.Ik feliciteer Hovo met het 25-jarig bestaan en nodig u van harte uit bij het eeuwfeest van de Erasmus Universiteit Rotterdam.

►Felicitaties bij het lustrum Prof.dr. Henk Schmidtrector magnificus Erasmus Universiteit Rotterdam

10

Index van alle programm

a’s

CODE PROGRAMMA DOCENT THEMA PAGINA

► Architectuur 1313BC Geschiedenis van het wonen in Nederland dipl.ing. Birgit M. Jürgenhake 271323DC Oorsprong en ontwikkeling van het Nieuwe Bouwen dipl.ing. Birgit M. Jürgenhake 66

► Cultuurgeschiedenis 1314AL Herodotus drs. Hein van Dolen 281322BC Het epos van Gilgamesj drs. Johan Peeters 671322GC Het Latijn is dood: leve het Latijn! dr. Stef Bugter 681315ALH Kunst in Den Haag in de 18de eeuw drs. Nelleke Kan - van Dishoeck 1081313ML Summus Pontifex: het pausdom sinds 1800 dr. Brian Heffernan 29

► Economie 1315BL Getemde grote rivieren in vier werelddelen prof.dr. Meine Pieter van Dijk 301325AL Het milieu in China prof.dr. Meine Pieter van Dijk 70

► Exacte wetenschappen 1321AL Opmerkzaamheid prof.dr. Vincent Icke 711323AL De Baas in je brein prof.dr. Kees Brunia 721325BL Van bacterie tot Kolibrie prof.dr. Jelle Reumer 731312BL 850 miljoen jaar Europa dr. Leo Minnigh 311313EL De geschiedenis van de wiskunde in cultureel perspectief dr.ir. Teun Koetsier 321323KL Wondere wereld van de wiskunde, voor mensen zonder wiskundeknobbel drs. Erik Heijerman 74

► Filosofie 1311AC Goudmijn van het denken, deel I prof.dr. Johan Peeter en prof.dr. Marli Huijer 331321BC Goudmijn van het denken, deel II prof.dr. Johan Peeters en prof.dr. Marli Huijer 751311EL Geschiedenis van de filosofie V: de eeuw van de Verlichting dr. Henri Krop 341321DL Spinoza dr. Henri Krop 761313LL Dostojewski als schrijver en cultuurfilosoof prof.dr. Henk Woldring 351313OL Gedachten en Hersenschimmen drs. Jan Lagendijk 361314KC Leesgroep Taoïstische Teksten dr. René Ransdorp 371323FC en 1311GCH Een goede dood in Nederland: Keuzes rondom het levenseinde dr. Ton Vink 77 / 1091324HL Wetenschap als cultureel verschijnsel prof.dr. Koo van der Wal 781314JL Mystiek en andere buitengewone ervaringen prof.dr. Koo van der Wal 381323LLH Honderd Jaar Crisis - De politieke Filosofie van de afgelopen Eeuw drs. Jan Lagendijk 115

► Geschiedenis 1311CL Jaarthema: 200 jaar Koninkrijk prof.dr. Maria Grever 201312EL Vrede van Utrecht (1713) ; wat goede diplomatie vermag! prof.dr. Hugo Roos 39 1313DL en 1323ELD Grote geesten, smalle straten, onbekende grootheden uit 200 jaar koninkrijk drs. Han van der Horst 40 / 1291314HL Tien geruchtmakende veroordelingen in historisch perspectief I mr. Ben Croon 411324GL Tien geruchtmakende veroordelingen in historisch perspectief II mr. Ben Croon 791322FL 175 jaar Spoorwegen in Nederland prof.dr. Hugo Roos 801311HCH 1000 jaar geschiedenis deel 4 drs. Chris Nigten 1071313HCH 1000 jaar geschiedenis deel 1 drs. Chris Nigten 1061321JCH 1000 jaar geschiedenis deel 5 drs. Chris Nigten 1171323MCH 1000 jaar geschiedenis deel 2 drs. Chris Nigten 1161314ELD Onbestaanbaar beestenspul, fantasiewezens in de Middeleeuwen drs. Nelleke Kan- van Dishoeck 1251322DL Don Carlos prof.dr. Hugo Roos 81

► Godsdienstwetenschappen 1314CC Inleiding tot de Koran drs. Hatice Kuşun 421323CC Lees maar, er staat niet wat er staat dr. Sijbolt Noorda 821324AC Jezus tussen joden en Grieken dr. J. van Schaik 831321EC De orthodox-christelijke religie drs. Arjiris Angelou 69

► Interdisciplinaire wetenschappen 1312KC Transities in de maatschappij prof.dr. Jan Rotmans, dr. Derk Loorbach e.a. 43

Index van alle programma’s op discipline

11

Inde

x va

n al

le p

rogr

amm

a’s


► Architectuur 1313BC Geschiedenis van het wonen in Nederland dipl.ing. Birgit M. Jürgenhake 271323DC Oorsprong en ontwikkeling van het Nieuwe Bouwen dipl.ing. Birgit M. Jürgenhake 66

► Cultuurgeschiedenis 1314AL Herodotus drs. Hein van Dolen 281322BC Het epos van Gilgamesj drs. Johan Peeters 671322GC Het Latijn is dood: leve het Latijn! dr. Stef Bugter 681315ALH Kunst in Den Haag in de 18de eeuw drs. Nelleke Kan - van Dishoeck 1081313ML Summus Pontifex: het pausdom sinds 1800 dr. Brian Heffernan 29

► Economie 1315BL Getemde grote rivieren in vier werelddelen prof.dr. Meine Pieter van Dijk 301325AL Het milieu in China prof.dr. Meine Pieter van Dijk 70

► Exacte wetenschappen 1321AL Opmerkzaamheid prof.dr. Vincent Icke 711323AL De Baas in je brein prof.dr. Kees Brunia 721325BL Van bacterie tot Kolibrie prof.dr. Jelle Reumer 731312BL 850 miljoen jaar Europa dr. Leo Minnigh 311313EL De geschiedenis van de wiskunde in cultureel perspectief dr.ir. Teun Koetsier 321323KL Wondere wereld van de wiskunde, voor mensen zonder wiskundeknobbel drs. Erik Heijerman 74

► Filosofie 1311AC Goudmijn van het denken, deel I prof.dr. Johan Peeter en prof.dr. Marli Huijer 331321BC Goudmijn van het denken, deel II prof.dr. Johan Peeters en prof.dr. Marli Huijer 751311EL Geschiedenis van de filosofie V: de eeuw van de Verlichting dr. Henri Krop 341321DL Spinoza dr. Henri Krop 761313LL Dostojewski als schrijver en cultuurfilosoof prof.dr. Henk Woldring 351313OL Gedachten en Hersenschimmen drs. Jan Lagendijk 361314KC Leesgroep Taoïstische Teksten dr. René Ransdorp 371323FC en 1311GCH Een goede dood in Nederland: Keuzes rondom het levenseinde dr. Ton Vink 77 / 1091324HL Wetenschap als cultureel verschijnsel prof.dr. Koo van der Wal 781314JL Mystiek en andere buitengewone ervaringen prof.dr. Koo van der Wal 381323LLH Honderd Jaar Crisis - De politieke Filosofie van de afgelopen Eeuw drs. Jan Lagendijk 115

► Geschiedenis 1311CL Jaarthema: 200 jaar Koninkrijk prof.dr. Maria Grever 201312EL Vrede van Utrecht (1713) ; wat goede diplomatie vermag! prof.dr. Hugo Roos 39 1313DL en 1323ELD Grote geesten, smalle straten, onbekende grootheden uit 200 jaar koninkrijk drs. Han van der Horst 40 / 1291314HL Tien geruchtmakende veroordelingen in historisch perspectief I mr. Ben Croon 411324GL Tien geruchtmakende veroordelingen in historisch perspectief II mr. Ben Croon 791322FL 175 jaar Spoorwegen in Nederland prof.dr. Hugo Roos 801311HCH 1000 jaar geschiedenis deel 4 drs. Chris Nigten 1071313HCH 1000 jaar geschiedenis deel 1 drs. Chris Nigten 1061321JCH 1000 jaar geschiedenis deel 5 drs. Chris Nigten 1171323MCH 1000 jaar geschiedenis deel 2 drs. Chris Nigten 1161314ELD Onbestaanbaar beestenspul, fantasiewezens in de Middeleeuwen drs. Nelleke Kan- van Dishoeck 1251322DL Don Carlos prof.dr. Hugo Roos 81

► Godsdienstwetenschappen 1314CC Inleiding tot de Koran drs. Hatice Kuşun 421323CC Lees maar, er staat niet wat er staat dr. Sijbolt Noorda 821324AC Jezus tussen joden en Grieken dr. J. van Schaik 831321EC De orthodox-christelijke religie drs. Arjiris Angelou 69

► Interdisciplinaire wetenschappen 1312KC Transities in de maatschappij prof.dr. Jan Rotmans, dr. Derk Loorbach e.a. 43

12

Index van alle programm

a’s

► Kunstgeschiedenis 1313AL Parallelle thema’s drs. Ernest Kurpershoek 441323BL Landelijk Toscane drs. Ernest Kurpershoek 841312DL Museumbezoek. Langs kunsthistorische toptentoonstellingen. Ook: 1314FL, 1314GL, 1314LL, 1315CL,1315DL, 1315EL dr. Yvette de Groot 451313NL Moderne kunst in de twintigste eeuw: van 1900 tot het postmodernisme drs. Johan Holtrop 471323HL Kunst van Nu drs. Johan Holtrop 851312MLH Mondriaan en De Stijl drs. Johan Holtrop 1101322LLH Kunst en architectuur van de Gouden Eeuw drs. Johan Holtrop 1181312NLD De transformatie van Parijs en de geschilderde stadsgezichten drs. Johan Holtrop 1261322NLD Picasso en het artistiek kannibalisme drs. Johan Holtrop 1301313FLH Museumbezoek. Langs kunsthistorische toptentoonstellingen. Ook: 1313GLH dr. Yvette de Groot 1111322JC Egyptische kunst in perspectief Huis van Horus / Janko Duinker BA 86

► Letteren 1312AC Moderne Nederlandse poëzie 1950-1970 dr. Jacques Alblas 481312FL De kunst van het reizen ir. Karin Anema 491313CC Reisverhalen schrijven drs. Henk Weltevreden 501321GL De Rus & het Westen: Russische schrijvers buiten Rusland drs. Judith Janssen 871321HL Beelden van Rusland: werk van Nederlandse documentaire-makers drs. Judith Janssen 881321FL Woord en beeld – intermedialiteit van beeldende kunst en literatuur prof.dr. André van Oudvorst 891322AC Wiliam Shakespeare dr. Jacques Alblas 901324BL Het antieke Griekse Theater drs. Hein van Dolen 911313JCD Reisverhalen schrijven drs. Henk Weltevreden 127

► Muziekwetenschappen 1312CL Wagner drs. Kees Wisse 511312HL Beethoven in de Doelen drs. Kees Wisse 521312GL 200 jaar Nederlandse Muziekwetenschappen drs. Kees Wisse 531324DL Muziekwetenschappen en politiek drs. Kees Wisse 921322CC Wederzijdse invloed van Muziekwetenschappen & literatuur drs. Simon Burgers 931322KCH O Haupt vol Blutt und Wunden drs. Frans Jansen 1191312LCH ‘Viva Verdi!’ drs. Frans Jansen 1131311JCD Jauchzet, frohlocket! Kerstmuziek van Johann Sebastian Bach drs. Frans Jansen 1241321KCD O Haupt vol Blutt und Wunden drs. Frans Jansen 1281323JC Purcell en Händel: Engelands muzikale gouden eeuw drs. Frans Jansen 941311FC Mozart: romanticus avant la lettre drs. Frans Jansen 54

► Politicologie en Recht 1324CL België op de tweesprong dr. Paul van Velthoven 951313KC Voorbeeld of Schrikbeeld? Het Amerikaanse Politieke Systeem Verklaard. Tanja Groenendijk-de Vos, MA 551324FL 200 jaar Rechten van de Mens in Nederland prof.mr. Roel de Lange 96

► Psychologie 1311BL Hoogtepunten uit de psychologie V prof.dr. Marise Born 561323GL Hoofdstukken uit de Evolutionaire Psychologie dr. Hans van de Braak 971314BL Inleiding in de pyschologie dr. Andreas Wismeijer 581324JL Inleiding in de persoonlijkheidspyschologie dr. Andreas Wismeijer 991312KLH Gezonheidspsychologie dr. Andreas Wismeijer 1141322MLH en 1321CLD Emoties en geheimen dr. Andreas Wismeijer 120 / 131

► Sociale wetenschappen 1323GC Nietzsche: een politiek denker? drs. J.N.M. Charmant 1001311DL Sensoor / Levenskunst: filosofisch begrip en persoonlijke opgave prof.dr. Jan Baars 591313FC Inspirerende Levensthema’s prof.dr. Piet Houben, mw.Riet de Boer 601321LL Nieuwe migratie in Europa Marc van Ostaijen MSc MA 101

► Theaterwetenschappen 1313PC Theaterbezoek: Naar het Ro Theater! drs. Tobias Kokkelmans, Marjolijn van Heemstra, e.a. 611313HK Kindercollege: Lang en gelukkig: familievoorstelling van het Ro Theater Ro Theater 62

Index van alle programma’s op discipline


13

Inde

x va

n al

le p

rogr

amm

a’s

► Kunstgeschiedenis 1313AL Parallelle thema’s drs. Ernest Kurpershoek 441323BL Landelijk Toscane drs. Ernest Kurpershoek 841312DL Museumbezoek. Langs kunsthistorische toptentoonstellingen. Ook: 1314FL, 1314GL, 1314LL, 1315CL,1315DL, 1315EL dr. Yvette de Groot 451313NL Moderne kunst in de twintigste eeuw: van 1900 tot het postmodernisme drs. Johan Holtrop 471323HL Kunst van Nu drs. Johan Holtrop 851312MLH Mondriaan en De Stijl drs. Johan Holtrop 1101322LLH Kunst en architectuur van de Gouden Eeuw drs. Johan Holtrop 1181312NLD De transformatie van Parijs en de geschilderde stadsgezichten drs. Johan Holtrop 1261322NLD Picasso en het artistiek kannibalisme drs. Johan Holtrop 1301313FLH Museumbezoek. Langs kunsthistorische toptentoonstellingen. Ook: 1313GLH dr. Yvette de Groot 1111322JC Egyptische kunst in perspectief Huis van Horus / Janko Duinker BA 86

► Letteren 1312AC Moderne Nederlandse poëzie 1950-1970 dr. Jacques Alblas 481312FL De kunst van het reizen ir. Karin Anema 491313CC Reisverhalen schrijven drs. Henk Weltevreden 501321GL De Rus & het Westen: Russische schrijvers buiten Rusland drs. Judith Janssen 871321HL Beelden van Rusland: werk van Nederlandse documentaire-makers drs. Judith Janssen 881321FL Woord en beeld – intermedialiteit van beeldende kunst en literatuur prof.dr. André van Oudvorst 891322AC Wiliam Shakespeare dr. Jacques Alblas 901324BL Het antieke Griekse Theater drs. Hein van Dolen 911313JCD Reisverhalen schrijven drs. Henk Weltevreden 127

► Muziekwetenschappen 1312CL Wagner drs. Kees Wisse 511312HL Beethoven in de Doelen drs. Kees Wisse 521312GL 200 jaar Nederlandse Muziekwetenschappen drs. Kees Wisse 531324DL Muziekwetenschappen en politiek drs. Kees Wisse 921322CC Wederzijdse invloed van Muziekwetenschappen & literatuur drs. Simon Burgers 931322KCH O Haupt vol Blutt und Wunden drs. Frans Jansen 1191312LCH ‘Viva Verdi!’ drs. Frans Jansen 1131311JCD Jauchzet, frohlocket! Kerstmuziek van Johann Sebastian Bach drs. Frans Jansen 1241321KCD O Haupt vol Blutt und Wunden drs. Frans Jansen 1281323JC Purcell en Händel: Engelands muzikale gouden eeuw drs. Frans Jansen 941311FC Mozart: romanticus avant la lettre drs. Frans Jansen 54

► Politicologie en Recht 1324CL België op de tweesprong dr. Paul van Velthoven 951313KC Voorbeeld of Schrikbeeld? Het Amerikaanse Politieke Systeem Verklaard. Tanja Groenendijk-de Vos, MA 551324FL 200 jaar Rechten van de Mens in Nederland prof.mr. Roel de Lange 96

► Psychologie 1311BL Hoogtepunten uit de psychologie V prof.dr. Marise Born 561323GL Hoofdstukken uit de Evolutionaire Psychologie dr. Hans van de Braak 971314BL Inleiding in de pyschologie dr. Andreas Wismeijer 581324JL Inleiding in de persoonlijkheidspyschologie dr. Andreas Wismeijer 991312KLH Gezonheidspsychologie dr. Andreas Wismeijer 1141322MLH en 1321CLD Emoties en geheimen dr. Andreas Wismeijer 120 / 131

► Sociale wetenschappen 1323GC Nietzsche: een politiek denker? drs. J.N.M. Charmant 1001311DL Sensoor / Levenskunst: filosofisch begrip en persoonlijke opgave prof.dr. Jan Baars 591313FC Inspirerende Levensthema’s prof.dr. Piet Houben, mw.Riet de Boer 601321LL Nieuwe migratie in Europa Marc van Ostaijen MSc MA 101

► Theaterwetenschappen 1313PC Theaterbezoek: Naar het Ro Theater! drs. Tobias Kokkelmans, Marjolijn van Heemstra, e.a. 611313HK Kindercollege: Lang en gelukkig: familievoorstelling van het Ro Theater Ro Theater 62


14

Hovo Jaarthem

a essay

Hovo EssayMonarchie en Democratie: een esthetisch ongemakMaria Grever

Monarchie en Democratie: dat gaat niet samen. Maar hoe is het dan mogelijk dat in moderne democratieën zoals En-geland, Zweden, Denemarken, Spanje, België en Nederland een erfelijke monarchie bestaat? Fundament van de staat zijn deze Europese monarchen niet meer. Ze functioneren als icoon van een land, maar ze zijn ook handig om de kloof tus-sen politiek en burger te dichten.

De rol van een koning staat allerminst vast. In de ene democratie heeft de monarch meer inhoudelijke invloed dan in de andere. Zo vervult de Engelse koningin Elizabeth II haar taak vooral door er te zijn. Op een politieke uitspraak kun je haar zelden of nooit betrap-pen. Haar kersttoespraken zijn volstrekt neutraal op het saaie af. Koningin Beatrix deelde soms wel prikjes uit in haar kersttoespra-ken. Of ze droeg een leuke japon om de installatie van een kabinet met een knipoog te onderstrepen. Anders dan in Engeland was de Nederlandse koningin tot voor kort intensief betrokken bij de forma-tie van kabinetten. In Denemarken wordt koningin Margrethe nog steeds tijdens de kabinetsformaties geraadpleegd, maar zij opent weer niet het parlementaire jaar. Dat doet de Deense minister-pre-sident. Hoe het ook zij, continuïteit, stabiliteit en zichtbaarheid zijn de pilaren van een erfelijke monarchie binnen een representatieve democratie. Hoe langer op de troon, hoe meer het respect van de koning kan toenemen - afhankelijk van zijn of haar sociale intel-ligentie. Ministers en Kamerleden komen en gaan. Koninklijk gezag steunt op een overgeërfde positie, niet op de dagelijkse politieke strijd, op ambitie of geweld.

AnachronismeRepublikeinen in Nederland willen af van dit theatrale anachronis-me. Hun argumenten zijn bekend. De monarch is geen gekozen staatshoofd, wat zich achter de muren van het paleis afspeelt is niet controleerbaar, het grote publiek wordt bedrogen met het sprookje van een zorgende koning of koningin terwijl de kosten intussen de pan uitrijzen. Aanhangers van de monarchie - ze zijn er in soorten en maten, van orthodox-protestanten tot liberalen en gematigde socialisten - wijzen meestal op de traditie die verbonden is met de geschiedenis van het Huis van Oranje Nassau en op het belang van symboliek en binding. Een veel gehoord argument is ook, ‘zolang ze het goed doen moet het zo maar blijven’. In alle debatten over zin en onzin van een erfelijke monarchie in een democratie krijgt

15

Hov

o Ja

arth

ema

essa

y

echter één kwestie weinig aandacht: de afstand tussen represen-tanten en gerepresenteerden. De zoveel besproken kloof tussen politiek en burgers is in die zin niet verkeerd. Integendeel. Die af-stand of ruimte is juist noodzakelijk voor politici om de pluraliteit aan meningen en tegenstrijdige belangen te kunnen afwegen. Het punt is wel dat er iemand moet zijn die deze afstand overbrugt of beter gezegd, die deze ruimte op een respectabele wijze vult en beide groepen - representanten en gerepresenteerden - kan binden. Burgers zijn al gauw teleurgesteld in hun vertegenwoordigers en wantrouwen dikwijls het politieke spel.

RepresentatieDe geschiedfilosoof Frank Ankersmit heeft in dit verband een zinnig onderscheid gemaakt tussen esthetische en mimetische vormen van representatie. De eerste vorm duidt op de afstand tussen gekozen vertegenwoordigers en kiezers. In de esthetische representatie ge-bruiken politici hun mandaat om zelfstandig en weloverwogen be-slissingen te nemen. Ze luisteren naar de burgers maar gaan uit van een eigen verantwoordelijkheid. Zonder last of ruggespraak leveren ze hun bijdrage aan de politieke besluitvorming die ook rekening houdt met volgende generaties. In de mimetische vorm identifice-ren politici zich met hun kiezers. In deze representatie wordt de afstand zoveel mogelijk verkleind. De representanten zoeken de nabijheid van hun electoraat. Zij volgen de publieke opinie in en-quêtes en politieke barometers en schrikken terug van impopulaire maatregelen. De lange termijn en de historische achtergronden doen er niet toe. Kortademigheid is het kenmerk van deze vorm. In de esthetische representatie kan een staatshoofd binnen de ruimte tussen representanten en gerepresenteerden een intermediaire rol vervullen als bovenpartijdig symbool van het politieke domein. Dat is wat er in moderne demo-cratieën zoals in Nederland verwacht wordt van de monarch. Deze situatie heeft een interessante voorgeschiedenis.

Sacrale voorstellingIn de vroegmoderne tijd steunde het absolute koningschap in Euro-pa veelal op het droit divin. Het absolutisme toonde zich in een sa-crale voorstelling van de vorst die hoog boven de maatschappelijke orde stond en die de staat als zijn eigendom beschouwde. Volgens dit model stond de vorst tegenover de gerepresenteerden van het volk. De Franse Revolutie en de Napoleontische oorlogen deden de

16

Hovo Jaarthem

a essay

Europese monarchieën op hun grondvesten schudden en toonde de kwetsbaarheid van het koningschap van het ancien régime. Daar-van waren vorsten zich sindsdien maar al te zeer bewust. In de loop van de negentiende eeuw verdween het absoluut koningschap in de meeste Europese landen door de toegenomen macht van het parlement en de constitutie. Bovendien werd de natiestaat het do-minante kader van de gemeenschap, zowel in moreel als in politiek opzicht. Vorstenhuizen moesten zich aan deze nieuwe situatie aan-passen om te kunnen overleven. De overgang van werkelijke naar symbolische macht van de koning voltrok zich niet zonder slag of stoot. Elementen uit het ancien régime bleven in de constitutionele monarchie doorwerken of werden op ingenieuze wijze aangepast.

Twee lichamenDat betrof ten eerste de notie van het duale lichaam van de koning. Uitgangspunt in deze oude legitimatiestructuur vormde de eenheid van staat en kroon. Om een oplossing te vinden voor de sterfelijk-heid van de koning, maakte men een verschil tussen het natuurlijk en het politiek lichaam. Wanneer de koning stierf, werd de eerste in de rij van erfelijke (mannelijke) troongerechtigden onmiddellijk zijn opvolger. Deze middeleeuwse fictie is bekend geworden door het klassieke werk The king’s two bodies van Ernst Kantorowicz. De gedachte was dat het politieke lichaam ononderbroken aanwezig diende te zijn. Het voortbestaan van de staat kon in principe niet ondermijnd worden door een zwak gestel van een koning of door het inferieure lichaam van een koningin, omdat het onsterfelijke, politieke lichaam een volmaakt en geheiligd superlichaam was. Goddelijke krachten zouden de onvolkomenheden van het mense-lijk lichaam verwijderen. Op deze wijze werd de continuïteit van de dynastie en de bestuursmacht over het territorium gegarandeerd. Aldus ontwikkelde zich bij het overlijden van de koning het gebruik van de bezwerende formule ‘De koning is dood, leve de koning’. Deze redenering kon echter ook tegen de koning als persoon ge-bruikt worden om ‘de Koning’ als politiek lichaam te verdedigen. In dat geval volgde afzetting, moord of revolte zoals gebeurde met de Acte van Verlatinghe in 1581 in de Nederlanden ten opzichte van de Spaanse koning. Het duale lichaam van de koning is in de moderne tijd intact gebleven: bij overlijden of abdicatie van het natuurlijke lichaam blijft het politieke lichaam voortbestaan door erfopvolging; het politiek lichaam van de monarch representeert de natiestaat. Maar in een democratie kan de bevolking wel besluiten om de mo-narchie op te heffen. De constitutionele monarch representeert de bevolking niet in politieke zin, dat is het parlement. ZorgzaamEen tweede element is dat monarchen vasthielden aan oude ritue-len en tradities. Ondanks de ‘genationaliseerde’ functie van de con-stitutionele monarchie, bleven ze hun optreden dikwijls uitdrukken met behulp van premoderne familiemetaforen. Zo presenteerden zij zichzelf vaak als zorgzame vader of moeder van hun volk, een beeld

17

Hov

o Ja

arth

ema

essa

ydat herinnert aan de gecultiveerde zorgzaamheid van de soevereine vorst voor zijn onderdanen. En omgekeerd werden moderne mo-narchen door hun omgeving als zodanig gezien. Een bekend voor-beeld is koningin Wilhelmina die tijdens de Tweede Wereldoorlog zo populair was dat ze als ‘Moeder des vaderlands’ werd beschouwd.

Dynastie en loyaliteitEen derde element van continuïteit was dat voor constitutionele monarchieën in de negentiende eeuw de eerste prioriteit nog lange tijd lag bij de versterking van hun dynastie in plaats van bij de na-tiestaat. Dit gebeurde onder meer door een uitgekiende huwelijkspolitiek. Leopold I van België wordt mede om die reden wel de eerste koning van Europa genoemd. Zijn nicht - de Engelse koningin Victoria – heette niet toevallig de grootmoeder van Europa. Haar dochters en zoons, kleinkinderen, neven en nichten waren in tal van Europese vorstenhuizen in getrouwd. Rond 1900 namen de internationale spanningen echter steeds meer toe en kregen monarchieën te ma-ken met conflicterende loyaliteiten: supranationale vorstenfamilies stonden tegenover nationale vorstenhuizen. Bij huwelijken, doop-feesten en begrafenissen troffen de vorsten elkaar en werden la-tente spanningen soms (tijdelijk) bijgelegd. Bij het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog lukte dit niet meer. Nationale kabinetten bepaalden de politiek van een land. De loyaliteit van de vorsten-huizen was inmiddels verschoven van de internationale familienet-werken naar nationale verbanden, van de dynastie naar de natie-staat. De monarchie oriënteerde zich voortaan op haar functie als bovenpartijdig instituut in dienst van een door anderen gedicteerde nationale politiek. Vanuit deze achtergrond kregen constitutionele monarchen de rol van intermediair tussen overheid en burgers toe-bedeeld. Met hun publieke performance versterkten ze de esthetiek van de ruimte tussen overheid en burgers.

Theater van de monarchieIn elk politiek systeem zitten irrationele elementen en black boxes, ook in de representatieve democratie. Al had de formele macht van de koning afgedaan, het theater van de monarchie verschafte wel waardigheid aan de politiek en maakte de werking ervan voor de massa begrijpelijk en aanvaardbaar. Het belang van deze esthe-tiek werd al in de negentiende eeuw door de Engelse journalist en econoom Walter Bagehot onderkend. Het monarchale ceremonieel verhulde de werkzaamheden van de regering zodat volgens Bage-hot het ‘echte’ werk achter de schermen des te efficiënter uitge-voerd kon worden. In zijn befaamde boek The English Constitution (1870) noemde hij de schijn en de werkelijkheid van de macht ‘the dignified parts’ en de ‘efficient parts [ . . .] of the Constitution’. De ‘dignified parts’ hadden betrekking op de monarchie en de House of Lords, instellingen die een tot de verbeelding sprekend theater opvoerden. De ‘efficient parts’, Lagerhuis en kabinet, droegen zorg

18

Hovo Jaarthem

a essay

voor het bestuur van het land. Elk onderdeel had op zich weer ui-terlijke en zakelijke aspecten; ook de monarchie had zijn zakelijke kant. De ‘dignified parts’ van de monarchie waren belangrijk van-wege ‘the theatrical elements - those which appeal to the senses [. . .]’. Zij verhoogden de esthetiek die er school in de relatie tussen de ‘efficient parts’ en het volk.

Symbolische machtDe magie die van de monarchie uitging, garandeerde een tamelijk zekere positie van de constitutionele monarch in de moderne na-tiestaat. Want al hadden ze steeds minder te vertellen, symbolische macht bleek een niet te onderschatten factor in de nieuwe poli-tieke krachtsverhoudingen. De monarchie stimuleerde letterlijk de verbeelding van de nationale gemeenschap in een tijd dat dit kader voor velen nog niet vanzelfsprekend was. Vooral de rituelen van de monarchie oefenden op het grote publiek grote aantrekkings-kracht uit. David Cannadine bracht dit verschijnsel treffend onder woorden: ‘Kings may not longer rule by divine right; but the divine rights of kings continue to beguile and to enchant - and to require explanation and analysis’. Het idee alleen al om dicht bij een koning of koningin te kunnen komen, al is het maar voor luttele seconden, kan mensen in de ban brengen. Een cruciale component van deze betovering was de mix van onbenaderbaarheid en nabijheid van de koninklijke familie. Ri-tuelen en ceremonies zoals kroningen, huwelijken en de openingen van het parlement creëerden majesteitelijke afstand en magie en maakten zo de ruimte tussen maatschappij en staat voor het volk acceptabel en respectabel. Voor de zichtbaarheid en de continuïteit van de monarchie waren de moderne massamedia van onschatbare waarde. De aanwezigheid van de koning of koningin in reportages, gravures, cartoons en foto’s in de kranten overbrugden de verschil-lende ervaringen van mensen in de industrialiserende samenleving en bewerkstelligde een gevoel van verbondenheid met de natie. In de parlementaire democratie vormde het koningschap zodoen-de de symbolische belichaming van staat én volk. Ingrijpen in de politiek mocht niet meer. Maar de nieuwe politieke werkelijkheid van Kamer en Kabinet - in Nederland formeel sinds 1848 - had de afstand tussen gerepresenteerden en gekozen representanten ver-zakelijkt. De koning was nodig om deze kloof symbolisch te over-bruggen en de verschillende geledingen in de samenleving verbinden. De ko-ninklijke symboliek maakte de bestaande afstand tussen represen-tant en gerepresenteerden aanvaardbaar en tegelijkertijd zichtbaar.

Esthetische vormgeving van afstand en nabijheidConstitutionele monarchen gebruikten in de negentiende eeuw een symbolische en rituele taal om hun invloed te behouden, maar ook om hun politieke kwetsbaarheid te verbergen. Dat gebeurt nog

19

Hov

o Ja

arth

ema

essa

ysteeds. Koningin Beatrix representeerde als staatshoofd het konink-rijk der Nederlanden, zij was lid van de regering en adviseerde op gezette tijden haar ministers, maar dit deed ze bij de gratie van de Nederlandse bevolking. Om het voortbestaan van de monarchie te garanderen was haar eerste prioriteit om de gunst van ‘het volk’ te winnen. Dat deed zij niet door populair te willen zijn. Zij cre-eerde eerder een artistieke, majesteitelijke afstand tot de bevolking en haar representanten. Uit haar loopbaan blijkt dat intelligent op-treden van een koningin de esthetische ruimte tussen gerepresen-teerde en representant kan versterken en de mimetische neiging van politici - hun populistische identificatie met het electoraat - kan verzachten. In Nederland is koningin Beatrix in overleg met de rege-ring daar goed in geslaagd, omdat een evenwicht werd gevonden tussen esthetische rituelen die de nationale identiteit schragen zoals bij Prinsjesdag, Troonrede en Nationale Dodenherdenking enerzijds en de behoefte van de bevolking aan mimetische representatie bij volksfeesten als Koninginnedag en Bevrijdingsdag anderzijds. Om een succesvolle koning te zijn zal haar opvolger deze balans goed moeten bewaken: niet te populair en niet te hooghartig. Want laten we wel wezen, een gekozen staatshoofd ligt meer voor de hand. Dat besefte ook de vader van de troonopvolger, prins Claus. Een republiek is niet zo’n slecht idee. Van Willem-Alexander wordt daar-om veel zelfbeheersing en inzicht in de esthetische vormgeving van afstand en nabijheid gevergd. Maar dat is nu eenmaal het ongemak van een erfelijke monarchie in een representatieve democratie zoals Nederland.

Deze tekst is mede gebaseerd op de volgende publicaties

• Remieg Aerts, Het aanzien van de politiek. Geschiedenis van een functionele

fictie (Amsterdam 2009).

• Frank Ankersmit, ‘Politieke representatie. Betoog over de esthetische staat’, in

idem, De navel van de geschiedenis. Over interpretatie, representatie en histori-

sche realiteit (Groningen 1990) 266-291.

• David Cannadine, ‘Introduction: divine rites of kings’, in David Cannadine and

Simon Price eds., Rituals of royalty. Power and ceremonial in traditional societies

(Cambridge 1992).

• Gita Deneckere, Leopold I. De eerste koning van Europa 1790-1865 (Antwer-

pen 2011).

• Maria Grever, ‘”Meer dan zichzelf”. Politiek en sekse bij koningin Beatrix’, in

Coen Tamse ed., De stijl van Beatrix. De vrouw en het ambt (Amsterdam 2005)

73-96.

• Harry Jansen, Maria Grever en Veronica Vasterling, ‘Politieke representatie: een

drieluik’, in J. Linssen en E. van der Zweerde ed., Dwarse interventies (Amster-

dam 2011) 55-77.

• Ernst Kantorowitz, The king’s two bodies. A study in mediaeval political theo-

logy (Princeton 1957).

20

Jaarthema 2011/2012

Ieder jaar kiest Hovo Rotterdam in nauwe samenspraak met de Commissie Hovo een jaarthema. Prof.dr. Maria Grever heeft een schitterende reeks lezingen gecoördineerd die vele thema’s van het koninkrijk belichten. De sprekers zijn allen experts op hun gebied. Ook andere programma’s hebben een link met dit thema. U herkent ze aan het jaarthemavignet.

Lezingenreeks: Monarchie en DemocratieIs de monarchie nog wel van deze tijd? Gaat het koningschap sa-men met democratie? Prangende vragen die juist in dit jaar actueel zijn. Niet alleen zijn we getuigen van een troonswisseling, de natie viert bovendien het tweehonderdjarig bestaan van het Koninkrijk der Nederlanden.

In moderne democratieën is het koningschap niet langer het funda-ment van de staat, die rol is weggelegd voor de gekozen volksver-tegenwoordiging. Toch lijken monarchieën probleemloos te kunnen bestaan in moderne democratieën zoals Engeland, Zweden, Noor-wegen, Denemarken, Spanje, België en Nederland. Hun rol is thans veel meer ornamenteel en samenbindend. Republikeinen vragen zich hardop af of dit theatrale anachronisme van overgeërfde posities en macht nog wel van deze tijd is; zij willen een republiek. Hun argumenten zijn bekend: de monarch is geen gekozen staatshoofd, je kunt er niet na een termijn weer vanaf. Aanhangers van de monarchie - ze zijn er in soorten en maten - wijzen daarentegen op de traditie, de verbondenheid met de ge-schiedenis van het Huis van Oranje Nassau en op het belang van symboliek en binding. ‘Zolang ze het goed doen, moet het zo maar blijven’.

In dit debat tussen voor en tegenstanders van een erfelijke monar-chie in een democratie krijgt echter één kwestie weinig aandacht: de afstand tussen representanten (politici) en gerepresenteerden (kiezers). De veelbesproken kloof tussen politiek en burgers is wel-iswaar noodzakelijk voor politici om de pluraliteit aan meningen en tegenstrijdige belangen te kunnen afwegen. Het punt is wel dat er iemand moet zijn die deze afstand overbrugt of beter gezegd, die deze ruimte op een respectabele wijze vult en beide groepen - re-presentanten en gerepresenteerden - kan binden. In Nederland verwacht men dat de koning als staatshoofd deze af-stand tussen politiek en burger symbolisch overbrugt. Hij vervult een bemiddelende rol tussen staat en samenleving, tussen politici en de bevolking, als bovenpartijdig symbool van het politieke do-mein.

Jaarthema 200 jaar Koninkrijk

1311CLDag en tijdMaandag, 13.30 - 16.00

Locatie Woudestein

Kosten €295,-

Hovo plusprijs €325,-

Aantal bijeenkomsten Elf van 2,5 uur

21

Jaar

them

a 20

11/2

012

In de Hovo jaarthemareeks ‘Monarchie en Democratie’ komen deze en andere grote thema’s aan bod die de voorgeschiedenis en de werking van de huidige monarchie in Nederland belichten. Voor meer achtergrondinformatie zie het essay dat bij deze lezin-genreeks hoort: Maria Grever, Monarchie en Democratie: een es-thetisch ongemak (pag. 14).

Prof.dr. M.C.R. (Maria) Grever is hoogleraar Theorie en Metho-den van de Maatschappijgeschiedenis en directeur van het Cen-trum voor Historische Cultuur aan de Erasmus Universiteit Rot-terdam. Zij publiceert regelmatig over de monarchie en zit in de kernredactie van de drie koningsbiografieën Willem I, II en III die op 29 november worden gepresenteerd. Van de Hovo lezingenreeks ‘Monarchie en Democratie’ is zij in-houdelijk coördinator

7 oktober 2013 Het duale lichaam van de vorst Prof.dr. M.C.R. (Maria) Grever

21 oktober 2013 Opmaat naar de Bataafse Republiek Dr. J.G.M.M.(Joost) Rosendaal

4 november 2013 De monarchie als revolutionaire gedachte in Europa Dr. Th.H. (Thomas) von der Dunk

11 november 2013 De regering van de drie Koningen: Willem I Dr. J.P.M. (Jeroen) Koch 18 november 2013 De regering van de drie Koningen: Willem II Dr. J.C. (Jeroen) van Zanten

25 november 2013 De regering van de drie Koningen: Willem III Dr. Dik van der Meulen

2 december 2013 Koningschap: gekooid charisma Prof.dr. J.Th.J. (Joop) van den Berg 10 februari 2014 De positie van de Nederlandse koninginnen Prof.dr. W.D.E. (Mieke) Aerts

24 februari 2014 Rituelen van het koningschap Prof.dr. C.A. (Coen) Tamse

10 maart 2014 De staatsrechtelijke positie van modern koningschap Dr. N.S. (Nick) Efthymiou

7 april 2014 De rol van de media Prof.dr. H.B.M. (Huub) Wijfjes

022

023

eerste semester Rotterdam

Hovo Rotterdam

1ste semester

24

DAG TIJD PROGRAMMA DOCENT CODE SOORT THEMA PAGINA

MAANDAG 10.00 - 12.30 Goudmijn van het denken, deel I prof.dr. Johan Peeter/ prof.dr. Marli Huijer 1311AC Cursus 33 10.00 - 12.30 Hoogtepunten uit de psychologie V prof.dr. Marise Born 1311BL Hoorcollege 56 13.30 - 16.00 Jaarthema: 200 jaar Koninkrijk prof.dr. Maria Grever 1311CL Hoorcollege 20 13.30 - 16.00 Sensoor / Levenskunst: filosofisch begrip en persoonlijke opgave prof.dr. Jan Baars 1311DL Hoorcollege 59 14.00 - 16.00 Geschiedenis van de filosofie V: De eeuw van de Verlichting dr. Henri Krop 1311EL Hoorcollege 34 13.30 - 16.00 Mozart: romanticus avant la lettre dr. Frans Jansen 1311FC Cursus 54 DINSDAG 10.00 - 12.30 Moderne Nederlandse poëzie 1950-1970 dr. Jacques Alblas 1312AC Cursus 48 10.00 - 12.30 850 miljoen jaar Europa dr. Leo Minnigh 1312BL Hoorcollege 31 10.00 - 12.30 Wagner drs. Kees Wisse 1312CL Hoorcollege 51 10.00 - 12.30 Transities in de maatschappij prof.dr. Jan Rotmans, dr. Derk Loorbach e.a. 1312KC Cursus 43 13.30 - 16.00 De kunst van het reizen ir. Karin Anema 1312FL Hoorcollege 49 13.30 - 16.00 Vrede van Utrecht (1713); wat goede diplomatie vermag! prof.dr. Hugo Roos 1312EL Hoorcollege 39 13.30 - 16.00 Beethoven in de Doelen drs. Kees Wisse 1312HL Hoorcollege 52 13.30 - 16.00 200 jaar Nederlandse muziek drs. Kees Wisse 1312GL Hoorcollege 53 13.30 - 15:30 Museumbezoek. Langs kunsthistorische toptentoonstellingen dr. Yvette de Groot 1312DL Hoorcollege 45 WoENSDAG 10.00 - 12.30 Geschiedenis van het wonen in Nederland dipl.ing. Birgit Jürgenhake 1313BC Cursus 27 10.00 - 12.30 Reisverhalen schrijven drs. Henk Weltevreden 1313CC Cursus 50 10.00 - 12.30 Grote geesten, smalle straten, onbekende grootheden uit 200 jaar koninkrijk drs. Han van der Horst 1313DL Hoorcollege 40 10.00 - 12.30 Parallelle thema’s drs. Ernest Kurpershoek 1313AL Hoorcollege 44 10.45 - 13.15 De geschiedenis van de wiskunde in cultureel perspectief dr.ir. Teun Koetsier 1313EL Hoorcollege 32 13:00 - 16.00 Inspirerende Levensthema’s prof.dr. Piet Houben, mw. Riet de Boer 1313FC Cursus 60 13.30 - 15.30 Kindercollege: Lang en gelukkig: familievoorstelling van het Ro Theater Ro Theater 1313HK Hoorcollege 62 13.30 - 16.00 Dostojewski als schrijver en cultuurfilosoof prof.dr. Henk Woldring 1313LL Hoorcollege 35 13.30 - 16.00 Summus Pontifex: het pausdom sinds 1800 dr. Brian Heffernan 1313ML Hoorcollege 29 13.30 - 16.00 Gedachten en Hersenschimmen drs. Jan Lagendijk 1313OL Hoorcollege 36 13.30 - 16.00 Moderne kunst in de twintigste eeuw: van 1900 tot het postmodernisme drs. Johan Holtrop 1313NL Hoorcollege 47 13.30 - 16.00 Voorbeeld of Schrikbeeld? Het Amerikaanse politieke systeem verklaard Tanja Groenendijk-de Vos, MA 1313KC Cursus 55 16.00 - 18.00 Theaterbezoek: Naar het Ro Theater! drs. Tobias Kokkelmans, Marjolijn van Heemstra, e.a. 1313PC Cursus 61 DoNDERDAG 10.00 - 12.30 Inleiding tot de Koran drs. Hatice Kurşun 1314CC Cursus 42 10.00 - 12.30 Inleiding in de pyschologie dr. Andreas Wismeijer 1314BL Hoorcollege 58 10.00 - 12.00 Herodotus drs. Hein van Dolen 1314AL Hoorcollege 28 10.30 - 12.30 Museumbezoek. Langs kunsthistorische toptentoonstellingen dr. Yvette de Groot 1314FL Hoorcollege 45 13.30 - 15.30 Museumbezoek. Langs kunsthistorische toptentoonstellingen dr. Yvette de Groot 1314GL Hoorcollege 45 13.30 - 16.00 Tien geruchtmakende veroordelingen in historisch perspectief I mr. Ben Croon 1314HL Hoorcollege 41 13.30 - 15.30 Mystiek en andere buitengewone ervaringen prof.dr. Koo van der Wal 1314JL Hoorcollege 38 13.30 - 16.00 Leesgroep Taoïstische Teksten dr. René Ransdorp 1314KC Cursus 37 18.30 - 20.30 Museumbezoek. Langs kunsthistorische toptentoonstellingen dr. Yvette de Groot 1314LL Hoorcollege 45 VRIJDAG 10.00 - 12.30 Getemde grote rivieren in vier werelddelen prof.dr. Meine Pieter van Dijk 1315BL Hoorcollege 30 10.30 - 12.30 Museumbezoek. Langs kunsthistorische toptentoonstellingen dr. Yvette de Groot 1315CL Hoorcollege 45 13.30 - 15.30 Museumbezoek. Langs kunsthistorische toptentoonstellingen dr. Yvette de Groot 1315DL Hoorcollege 45

Eerste semester – Rotterdam

25

Hov

o Ro

tter

dam

1st

e se

mes

ter


MAANDAG 10.00 - 12.30 Goudmijn van het denken, deel I prof.dr. Johan Peeter/ prof.dr. Marli Huijer 1311AC Cursus 33 10.00 - 12.30 Hoogtepunten uit de psychologie V prof.dr. Marise Born 1311BL Hoorcollege 56 13.30 - 16.00 Jaarthema: 200 jaar Koninkrijk prof.dr. Maria Grever 1311CL Hoorcollege 20 13.30 - 16.00 Sensoor / Levenskunst: filosofisch begrip en persoonlijke opgave prof.dr. Jan Baars 1311DL Hoorcollege 59 14.00 - 16.00 Geschiedenis van de filosofie V: De eeuw van de Verlichting dr. Henri Krop 1311EL Hoorcollege 34 13.30 - 16.00 Mozart: romanticus avant la lettre dr. Frans Jansen 1311FC Cursus 54 DINSDAG 10.00 - 12.30 Moderne Nederlandse poëzie 1950-1970 dr. Jacques Alblas 1312AC Cursus 48 10.00 - 12.30 850 miljoen jaar Europa dr. Leo Minnigh 1312BL Hoorcollege 31 10.00 - 12.30 Wagner drs. Kees Wisse 1312CL Hoorcollege 51 10.00 - 12.30 Transities in de maatschappij prof.dr. Jan Rotmans, dr. Derk Loorbach e.a. 1312KC Cursus 43 13.30 - 16.00 De kunst van het reizen ir. Karin Anema 1312FL Hoorcollege 49 13.30 - 16.00 Vrede van Utrecht (1713); wat goede diplomatie vermag! prof.dr. Hugo Roos 1312EL Hoorcollege 39 13.30 - 16.00 Beethoven in de Doelen drs. Kees Wisse 1312HL Hoorcollege 52 13.30 - 16.00 200 jaar Nederlandse muziek drs. Kees Wisse 1312GL Hoorcollege 53 13.30 - 15:30 Museumbezoek. Langs kunsthistorische toptentoonstellingen dr. Yvette de Groot 1312DL Hoorcollege 45 WoENSDAG 10.00 - 12.30 Geschiedenis van het wonen in Nederland dipl.ing. Birgit Jürgenhake 1313BC Cursus 27 10.00 - 12.30 Reisverhalen schrijven drs. Henk Weltevreden 1313CC Cursus 50 10.00 - 12.30 Grote geesten, smalle straten, onbekende grootheden uit 200 jaar koninkrijk drs. Han van der Horst 1313DL Hoorcollege 40 10.00 - 12.30 Parallelle thema’s drs. Ernest Kurpershoek 1313AL Hoorcollege 44 10.45 - 13.15 De geschiedenis van de wiskunde in cultureel perspectief dr.ir. Teun Koetsier 1313EL Hoorcollege 32 13:00 - 16.00 Inspirerende Levensthema’s prof.dr. Piet Houben, mw. Riet de Boer 1313FC Cursus 60 13.30 - 15.30 Kindercollege: Lang en gelukkig: familievoorstelling van het Ro Theater Ro Theater 1313HK Hoorcollege 62 13.30 - 16.00 Dostojewski als schrijver en cultuurfilosoof prof.dr. Henk Woldring 1313LL Hoorcollege 35 13.30 - 16.00 Summus Pontifex: het pausdom sinds 1800 dr. Brian Heffernan 1313ML Hoorcollege 29 13.30 - 16.00 Gedachten en Hersenschimmen drs. Jan Lagendijk 1313OL Hoorcollege 36 13.30 - 16.00 Moderne kunst in de twintigste eeuw: van 1900 tot het postmodernisme drs. Johan Holtrop 1313NL Hoorcollege 47 13.30 - 16.00 Voorbeeld of Schrikbeeld? Het Amerikaanse politieke systeem verklaard Tanja Groenendijk-de Vos, MA 1313KC Cursus 55 16.00 - 18.00 Theaterbezoek: Naar het Ro Theater! drs. Tobias Kokkelmans, Marjolijn van Heemstra, e.a. 1313PC Cursus 61 DoNDERDAG 10.00 - 12.30 Inleiding tot de Koran drs. Hatice Kurşun 1314CC Cursus 42 10.00 - 12.30 Inleiding in de pyschologie dr. Andreas Wismeijer 1314BL Hoorcollege 58 10.00 - 12.00 Herodotus drs. Hein van Dolen 1314AL Hoorcollege 28 10.30 - 12.30 Museumbezoek. Langs kunsthistorische toptentoonstellingen dr. Yvette de Groot 1314FL Hoorcollege 45 13.30 - 15.30 Museumbezoek. Langs kunsthistorische toptentoonstellingen dr. Yvette de Groot 1314GL Hoorcollege 45 13.30 - 16.00 Tien geruchtmakende veroordelingen in historisch perspectief I mr. Ben Croon 1314HL Hoorcollege 41 13.30 - 15.30 Mystiek en andere buitengewone ervaringen prof.dr. Koo van der Wal 1314JL Hoorcollege 38 13.30 - 16.00 Leesgroep Taoïstische Teksten dr. René Ransdorp 1314KC Cursus 37 18.30 - 20.30 Museumbezoek. Langs kunsthistorische toptentoonstellingen dr. Yvette de Groot 1314LL Hoorcollege 45 VRIJDAG 10.00 - 12.30 Getemde grote rivieren in vier werelddelen prof.dr. Meine Pieter van Dijk 1315BL Hoorcollege 30 10.30 - 12.30 Museumbezoek. Langs kunsthistorische toptentoonstellingen dr. Yvette de Groot 1315CL Hoorcollege 45 13.30 - 15.30 Museumbezoek. Langs kunsthistorische toptentoonstellingen dr. Yvette de Groot 1315DL Hoorcollege 45

026

027

“Wat het karakter en eigen gezicht van Nederland bepaalt zijn niet paleizen of kantoren, operagebouwen of monumenten, maar de geleefde collectieve realiteit waarin bewoners van dag tot dag wo-nen.” (A. Betsky in: GeWoon Architectuur, Wonen in Nederland 1850-2004 p. 6)

Nederland staat heel bekend om zijn woon-architectuur. Denkt men aan de gebouwde omgeving in Nederland, dan denkt men in eerste instantie aan grachtenpanden in Amsterdam of aan spraak-makende vernieuwende woningbouwprojecten. De cursus is een ontdekkingstocht langs de geschiedenis van het wonen in Nederland. We gaan zelfs kort in op de eerste neder-zettingen in de prehistorie in de Lage Landen en we eindigen in de eenentwintigste eeuw. Door de toenemende technische mo-gelijkheden veranderde zowel de constructie van het huis als ook veel details. Het huis maakte een ontwikkeling van hout naar steen door. Het raam ontwikkelde zich van een glasloos luik tot een groot glazen raam. Het toenemende wooncomfort veranderde de woonhuizen ruim-telijk en er werd steeds meer waarde aan het uiterlijk gehecht. Er ontstonden modes in de architectuur van het woonhuis. Maat-schappelijke normen en waardes hadden invloed op het woonhuis. Begin twintigste eeuw was de overheid sterk betrokken bij het ont-wikkelen van woonwijken in Nederlandse steden en heeft daarmee de woningbouw beïnvloed.We zullen onze cursus met een kritisch betoog over het wonen in Nederland in het heden eindigen. Wordt het gezicht van Nederland nog steeds bepaald door de geleefde collectieve realiteit waarin bewoners van dag tot dag wonen?

Dipl.ing. B.M. Jürgenhake is architect, werkt als assistent profes-sor aan de Faculteit Architectuur van de TU Delft en als docent voor het HOVO onderwijs. (Daarnaast werkt zij op dit moment aan een studie over de gevel in de Nederlandse woningbouw – waardevoorstellingen, cultuurpolitieke en sociale invloed op representatie en privaatheid van de gevel van het woongebouw).

►Cursus

ArchitectuurDe geschiedenis van het Wonen in NederlandDipl.ing. Birgit Jürgenhake

1313BCData25 september2, 9, 16, 30 oktober6, 13, 20, 27 november 4 december 2013

Dag en tijd Woensdag, 10.00 - 12.30

LocatieWoudestein

Kosten €280,-


Aantal bijeenkomsten Acht colleges van 2,5 uur en 2 excursies

Literatuur MaartenJan Hoekstra: Huis, tuin en keuken, Wonen in woorden door de eeuwen heen, ISBN 978-90-450-0083-1

Bijzonderheden Excursies 1: Stadswandeling door een karakteristiek vesting-stadje, voor ervaring van de Gouden Eeuw2: Rondwandeling door een hedendaags woon-gebied.

De cursist wordt gestimu-leerd om er ook zelf op uit te gaan en huizen of woonwijken te bezoeken.

27

Eers

te s

emes

ter

Rott

erda

m

28

Eerste semester Rotterdam

De Griekse historicus Herodotus (circa 480-430 v. Chr.) heeft veel eretitels gekregen. In de oudheid stond hij al bekend als ‘vader der geschiedenis’ en tegenwoordig noemt men hem eerder ‘vader der journalistiek’ en ‘eerste wereldreiziger’. Zijn indrukwekkende boek, Historiën, is grensverleggend en letterlijk grensoverschrijdend ge-weest.In deze hoorcollegereeks worden zijn methode, zijn bronnen, en eigen onderzoekingen besproken, zijn plezier om gewoonten en ei-genaardigheden van vreemde volkeren te beschrijven. Wat is fanta-sie geweest en wat werkelijkheid? Is het al vroeg gemaakte verwijt dat hij maar wat uit zijn duim zoog, wel verdiend? Vragen worden besproken, zoals: hoe hij reisde, over land en zee, hoe hij aan zijn inlichtingen kwam, welke theorieën hij had over de uiterste randen van de aarde en hoe zijn wereldbeeld eruit zag.Maar ook komen de ontdekkingsreizen van anderen, soms door Herodotus bij name genoemd, aan de orde. Van enkelen zijn frag-menten van hun reisverslagen bekend, en er is zelfs een bijna vol-ledige, in het Grieks vertaalde, versie van een vaart om de westkust van Afrika door de Puniër Hanno. Dat de Grieken een levendige fantasie hadden, blijkt ook uit hun bedachte ‘ontdekkingen’ van wonderlanden als Utopia, Thule en Atlantis. Uiteraard zijn daar – typisch Grieks – weer parodieën op gemaakt, bijvoorbeeld door de komedieschrijver Aristofanes en de alleskunner Lucianus, en ook die komen tijdens de colleges ter sprake.

Drs. H.L. van Dolen is werkzaam als vertaler, publicist en reis-leider. Hij heeft een groot aantal publicaties op zijn naam staan, zoals de veelgeprezen vertalingen van het werk van Herodotus, komedies van Aristofanes, tragedies van Sophocles, Fabels van Aisopos en Verzwegen verhalen van Procopius. Bovendien heeft hij boeken geschreven over de Griekse mythologie, Romeinse ver-halen, en de Byzantijnse geschiedenis.

►Hoorcollege

GeschiedenisHerodotus’ Historiën en andere ontdekkingsreizigersDrs. Hein L. van Dolen

1314ALData 14, 21, 28 november12 december 2013 Dag en tijd Donderdag, 10.00 - 12.30

Locatie Woudestein

Kosten €125,-


Aantal bijeenkomsten Vier van 2,5 uur Literatuur (aanbevolen) Herodotos, Het verslag van mijn onderzoek [Histo-riën], vertaald, ingeleid en geannoteerd door Hein L. van Dolen. Uitgeverij SUN, Amsterdam. Vierde druk: augustus 2007. ISBN: 978 90 6168 583 8 (paperbackeditie) Prijs €29,50

Bijzonderheden Bij deze cursus wordt een studiereis georganiseerd. Zie pagina 151.

29

Eers

te s

emes

ter

Rott

erda

m

Er zijn maar weinig religieuze instituten die in het ontkerkelijkte West-Europa nog regelmatig zoveel stof doen opwaaien als het pausschap. Sinds de jaren zestig is de paus ook voor katholieken een controversieel figuur geworden, wiens uitspraken over moraal en geloofsleer vaak op harde kritiek kunnen rekenen. Maar het pausschap spreekt ook tot de verbeelding, zoals bleek uit de uit-gebreide media-aandacht voor het aftreden van Benedictus XVI en de keuze van paus Franciscus. Bovendien is er een onverminderd grote stroom boeken en films waarin het Vaticaan een al dan niet sinistere hoofdrol is toebedeeld.Continuïteit lijkt een van de meest fundamentele karakteristieken van dit instituut, of het nu als achterhaald wordt gekritiseerd of als stabiel en richtinggevend wordt geprezen. Maar wie de geschiede-nis van het recente pausschap bekijkt komt al snel grondige ver-anderingen op het spoor. In de negentiende eeuw kon de paus steeds minder vertrouwen op de steun van de katholieke vorsten. Hij moest op zoek naar een nieuwe machtsbasis, en vond die in de katholieke volksmassa’s. De mobilisatie van gewone katholieken was het grote werk waaraan de pausen decennialang hun aan-dacht gaven. De nieuwe band tussen de paus en het wereldwijde katholieke volk bracht de nodige veranderingen met zich mee in de concipiëring en enscenering van het pausschap. De twintigste eeuw stelde weer zijn eigen uitdagingen, en de antwoorden die de pausen daarop boden gaven het instituut zijn huidige vorm. Deze cursus analyseert in zes colleges de belangrijkste stadia die het pausschap sinds 1800 heeft doorlopen en legt zo de moderne wordingsgeschiedenis van het instituut bloot. Achter de façade van continuïteit blijkt een verrassend flexibele instelling schuil te gaan die op vaak succesvolle wijze wist in te spelen op de moderniteit.

Dr. B.J. (Brian) Heffernan is historicus, studeerde geschiedenis in Leiden, katholieke theologie in Utrecht. Hij promoveerde aan de National University of Ireland op het onderwerp ’de Ierse katho-lieke clerus en politiek geweld’. Daarna deed hij als postdoc aan de Universiteit Antwerpen onderzoek naar de geschiedenis van de Nederlandse augustijnen. Hij bezocht vele kerkelijke archie-ven, waaronder het Vaticaans Geheimarchief.

►Cursus

CultuurgeschiedenisSummus pontifex. Het pausschap en de moderniteit sinds 1800Dr. Brian Heffernan

1313MLData 9, 16, 30 oktober6, 13, 20 november 2013

Dag en tijd Woensdag, 13.30 – 16.00

Locatie Woudestein

Kosten €180,-


Aantal bijeenkomsten Zes van 2,5 uur

30


1315BLData 4, 11, 18 oktober 1, 8, 15 november 2013

Dag en tijd Vrijdag, 10.00 - 12.30

Locatie Woudestein

Kosten €180,-



BijzonderhedenIn september 2014 verzorgt VNC Asia Travel een Manzurije – Innermongolië reis, zie: www.vnc.nl/HOVO-Rotterdam

Japan heeft bijna al zijn rivieren van een betonnen bodem voorzien. China legt her en der dammen aan in grensoverschrijdende rivieren zoals acht dammen in de Mekong, hetgeen in de benedenstroomse landen zoals Laos, Cambodja en Vietnam, niet in dank wordt af-genomen. De Verenigde Staten breken ieder jaar meer dammen af dan er in Afrika bijgebouwd worden. Leiden die ingrepen tot economische ontwikkeling of zijn het bronnen van conflict? Ethiopië bouwt een grote dam in de Blauwe Nijl en de Egyptenaren dreigen die dam op te blazen. De Verenigde Staten hebben het ene jaar last van overstromingen en kampen het andere jaar met droogte, mogelijk ten gevolge van klimaatsverandering. Getemde grote rivieren waren in verschillende werelddelen bronnen van be-schaving, maar lijken dat nu niet meer te zijn. Zullen de sneller smeltende gletsjers in de Alpen tot meer water in de Rijn leiden. Wij proberen tegenwoordig in Nederland ruimte voor water te creëren, maar is het wel genoeg? Dit soort voorbeelden worden geanaly-seerd om beter voorbereid te zijn op wat klimaatsverandering en menselijk ingrijpen in rivieren kan bewerkstelligen.Ook de actualiteit van deze problematiek zal aan de orde komen.

Prof.dr. M.P. van Dijk was van 1999 tot 2011 bijzonder hoogleraar Stedelijk management in opkomende economieën aan de Eco-nomische Faculteit van de EUR en is nu full professor of urban mangement aan het Internationale Institute of Social Studies van de EUR, in Den Haag. Daarnaast is hij sinds 2001 gewoon hoogleraar Water Services Management aan het UNESCO-IHE Institute for Water education in Delft.

►Hoorcollege

Economie Getemde grote rivieren in vier werelddelen: bron van economische ontwikkeling of van conflict? Prof.dr. Meine Pieter van Dijk (kerndocent), e.a.

31

Eers

te s

emes

ter

Rott

erda

m

In zes hoorcolleges wordt een schets gegeven van 850 miljoen jaar geologische geschiedenis van Europa. Europa blijkt een legpuzzel van stukjes die overal vandaan lijken te komen en die uiteindelijk de huidige kaart vormen. Uit het soort gesteente, de ouderdom, de mineraal- en fossielinhoud en nog meer gegevens, kunnen conclu-sies worden getrokken over de verdeling van land en zee, het kli-maat en de plaats op de aardbol. Zo zijn paleo-geografische recon-structies te maken waaruit het kaartbeeld kan worden gevormd. Het voorstellingsvermogen wordt daarbij op de proef gesteld, te-meer omdat zowel in ruimte als in tijd wordt gedacht.De meeste gesteentes die in Europa voorkomen, zijn geologisch gesproken jong. Slechts op enkele plaatsen komen echt oude ge-steentes voor, zoals in Finland en Zweden. Daar beginnen we dan ook met onze reconstructie van het verleden. We eindigen in ons eigen land. In de stappen daartussen passeren we ‘momenten’ van massale uitsterving of juist ‘supersnelle’ evolutie waarbij vele nieuwe levensvormen het licht zien, we zien oceanen verschijnen en weer verdwijnen en er zijn periodes van gebergtevorming en vulkanisme.

Dr. L.D. Minnigh studeerde geologie in Leiden. Hij was visiting professor in Brazilië, heeft bij verschillende geologische advies-bureaus gewerkt en was wetenschappelijk informatie-specialist aardwetenschappen bij de TU Delft.

►Hoorcollege

Exacte wetenschappen - Geologie850 miljoen jaar Europa - een geologische geschiedenisDr. Leo Minnigh

1312BLData 1, 8,15, 29 oktober12, 19 november 2013

Dag en tijd Dinsdag, 10.00 - 12.30

Locatie Woudestein

Kosten €180,-



Bijzonderheden Dit is een herhaling van de gelijknamige cursus uit 2010.


32

De wiskunde heeft altijd een boeiende rol gespeeld in zowel prakti-sche toepassingen als theoretische verdieping. In deze cursus krijgt u een overzicht van de geschiedenis van de wiskunde in vogel-vlucht, met nadruk op de context en verrassende wendingen. Ook bestuderen we fragmenten van eenvoudige oude teksten.Inzicht in de eigenschappen van getallen en meetkundige figuren stelde de vroege landbouwculturen in staat om praktische pro-blemen op te lossen zoals kalenderberekeningen, de bouw van altaren en het voeren van een boekhouding. Binnen de Griekse cultuur kwam de nadruk juist op zuivere wiskunde te liggen en stelde men hoge eisen aan de wiskundige bewijsvoering. Wiskunde wordt soms zelfs beoefend op religieuze of filosofische gronden. Bij Archimedes en – in de Renaissance – bij Simon Stevin ging zui-vere wiskunde samen met ingenieurschap. Tijdens de Verlichting (zeventiende en achttiende eeuw) nam het optimisme over de wis-kunde een ongekende vlucht: de nieuw ontwikkelde analytische meetkunde en de differentiaal- en integraalrekening zouden alle problemen op wiskundige wijze kunnen oplossen! Met de bewijs-voering nam men het echter minder nauw – in de negentiende eeuw zien we hernieuwde aandacht voor de grondslagen van de wiskunde. Ook ontstaan volledig nieuwe theorieën, zoals nieuwe meetkunden en de theorie van de oneindige verzamelingen van Georg Cantor. Die spectaculaire ontwikkelingen culmineren in bot-sende opvattingen over wat wiskunde eigenlijk is, met als gevolg een beruchte machtsstrijd tussen onze landgenoot L.E.J. Brouwer en de Duitse wiskundige David Hilbert.

Dr.ir. Teun Koetsier studeerde in Delft, Nijmegen en aan Stanford University en promoveerde op een onderwerp op het grensvlak van geschiedenis en filosofie van de wiskunde. Is als historicus en filosoof verbonden aan de Faculteit Exacte Wetenschappen van de Vrije Universiteit.

►Hoorcollege

Exacte wetenschappen - WiskundeDe geschiedenis van de wiskunde in cultureel perspectiefDr.ir. Teun Koetsier

1313ELData 9, 16, 30 oktober6, 13, 27 november 2013 Dag en tijd Woensdag, 10:45 – 13:15

Locatie Woudestein

Kosten €180,-



Eers

te s

emes

ter

Rott

erda

m

33

In deze collegereeks staan primaire filosofische teksten centraal. Wie voor het eerst klassieke filosofische teksten leest zal vaak ver-baasd zijn over de actualiteit ervan. Elk college bestaat uit twee delen. Het eerste deel is een hoorcollege over de achtergrond van tekst en filosoof. Het tweede deel is een werkcollege: een geza-menlijke ‘close reading’. U gaat dan nauwkeurig de tekst lezen en bespreken wat de actualiteit ervan is. Dit deel vraagt dus om ac-tieve deelname. Daarvoor is het ook van belang dat u de tekst van te voren steeds aandachtig heeft gelezen. In het voorjaar volgt deel twee van deze cursus waarin tien andere filosofische teksten cen-traal staan. De thema’s die aan bod komen zijn: - Alle tradities overboord?- Kennis in de beroepspraktijk- Horen, zien en klikken- Macht in organisaties- De mens een vrij wezen?

Prof.dr. L.M. Huijer is bijzonder hoogleraar Filosofie aan Eras-mus Universiteit en lector Filosofie aan De Haagse Hogeschool. Ze is opgeleid tot huisarts en filosoof en was coördinator van de Junkiebond, promoveerde in de filosofie en was eerder hoogle-raar Gender en Biomedische Wetenschappen aan de Universiteit van Maastricht. Drs. J.C.J. Peeters studeerde sociologie, filosofie en theologie aan de Universiteit Tilburg. Hij was als docent verbonden aan De Haagse Hogeschool, hij schreef het boek Globalisering en iden-titeit (2007). Drs. F. Meester, studeerde filosofie en algemene literatuurweten-schap aan de Universiteit van Amsterdam. Hij werkt als assi-stent-lector Filosofie en Beroepspraktijk aan De Haagse Hoge-school. Hij is actief als schrijver en publicist voor onder andere de Volkskrant, Trouw en Filosofie Magazine.

►Cursus

FilosofieGoudmijn van het denken IGrote denkers over aandachtig denken Prof dr. Marli Huijer, drs. Johan Peeters,

drs. Frank Meester

1311ACData30 september 7, 14, 28 oktober4, 11, 18, 25 november2 en 9 december 2013

Dag en tijd Maandag, 10.00 – 12.30

Locatie Woudestein

Kosten €395,-


Aantal bijeenkomsten Tien van 2,5 uur

Literatuur Marli Huijer en Frank Meester: Goudmijn van het denken. Boom 2012. ISBN 978 94 6105 783 9Prijs €26,90

Maximum aantal deelnemers 18

Bijzonderheden Studiebelasting: 10 hoor-colleges van 60 minuten en 10 close-readings van 60 minuten; 2 tot 3 uur zelfstudie per week (ca. 15 pagina’s tekst per week)


34

De achttiende eeuw is de eeuw van de Verlichting. In deze periode is niet alleen de grondslag van de moderne filosofie gelegd, maar volgens velen ook van onze huidige cultuur en samenleving. Niet langer leefde de mens in wereld die hij zag als een afspiegeling van een transcendente ‘De stad Gods’, maar sinds ‘de copernicaanse wending’ meende hij door zelf te denken en te handelen ‘De stad van de mens’ op aarde te kunnen en zelfs te moeten realiseren. Gezien de nauwe verwevenheid van de wijsbegeerte en de alge-mene cultuur zal in het begin van deze reeks colleges aandacht worden besteed aan de oude en nieuwe beelden van de Verlich-ting, zoals van Ernst Cassirer (Die Philosphie der Aufklärung 1933) en Jonathan Israel (Radical Enlightenment 2001). De verandering van denken en mentaliteit in de achttiende eeuw leidde tot een structurele transformatie van de filosofie. De na-tuurfilosofie verzelfstandigde zich waardoor de filosofie van haar traditionele hart ontroofd werd en de metafysica werd van haar troon gestoten en vervangen door de antropologie. In de plaats van de natuurfilosofie kwamen nieuwe vakken op als de esthetica, de godsdienstwijsbegeerte en de geschiedfilosofie. Deze ontwik-kelingen zullen worden gevolgd aan de hand van centrale verlich-tingsdenkers als Leibniz, Bayle, Hume, Rousseau, Lessing en Kant. In het eerste uur van de colleges zal het algemene kader worden geschetst en in het tweede uur zal nader worden ingegaan op een kerntekst van de filosoof.

Dr. H.A. Krop (1954) is als docent Geschiedenis van de wijsbe-geerte verbonden aan de Faculteit Wijsbegeerte van de Erasmus Universiteit Rotterdam. Hij is gepromoveerd op een proefschrift over de verhouding tussen de theologie en metafysica bij Johan-nes Duns Scotus (1265-1309). Van zijn hand verscheen een verta-ling van Spinoza’s Ethica.

►Hoorcollege

FilosofieGeschiedenis van de filosofie VDe eeuw van de VerlichtingDr. Henri Krop

1311ELData 7, 14 , 28 oktober4, 11, 18, 25 november2 en 9 december 2013

Dag en tijd Maandag, 14:00 – 16.00

Locatie Woudestein

Kosten €250,-


Aantal bijeenkomsten Negen van 2 uur

Eers

te s

emes

ter

Rott

erda

m

35

De Russische schrijver Fjedor Michailowits Dostojewski (1821-1881) heeft zijn roem niet alleen te danken aan de spannende verhalen die hij schreef, maar ook aan zijn psychologische en sociologische inzichten. Deze inzichten komen reeds naar voren in zijn eerste, kleine romans: Arme mensen, De dubbelganger, De verstotene, Aantekeningen uit het dodenhuis, De vernederden en gekrenkten en Aantekeningen uit het ondergrondse. Bovendien komt een toe-nemende morele en filosofische diepgang tot uitdrukking in zijn grote romans: Misdaad en straf, De idioot, Boze geesten en De ge-broeders Karamazow. Dostojewski’s morele en filosofische ideeën kwamen voort uit zijn visie op de cultuur en religie van het Russi-sche volk – het volk dat volgens hem een bevrijdende ‘missie’ voor de mensheid had te vervullen.In de cursus wordt eerst aandacht besteed aan enkele kleine ro-mans van Dostojewski. Daarna komen zijn grote romans aan de orde, waarin ook zijn kritiek naar voren komt op de West-Europese samenleving en haar morele en filosofische ideeën. De cursus spitst zich toe op Dostojewski’s kritiek op de invloed van westerse filoso-fische ideeën in Rusland (onder andere van het marxisme). Lenin zou later voor de verbreiding van het marxisme in Rusland juist aansluiting zoeken bij de bevrijdende ‘missie’ van het Russische volk. Een andere toespitsing krijgt de cursus in die bevrijdende of ‘messiaanse’ missie van het Russische volk, die op gespannen voet stond met ‘joods messianisme’, en die een voedingsbodem vormde voor pogroms in Rusland, en voor het onderdrukken (tot vandaag) van kritiek die de politieke heersers niet zint.

Prof.dr. E.S. Woldring (1943) is Nederlands politicus en sinds 1986 hoogleraar politieke filosofie aan de Vrije Universiteit te Amster-dam. Tevens was hij van 1999 tot 2007 als lid van het CDA, lid van de Eerste Kamer waar hij zich bezig hield met wetenschap, onderwijs en cultuur.

►Hoorcollege

FilosofieDostojewski als schrijver en cultuurfilosoofProf.dr. Henk Woldring

1313LLData9, 16, 30 oktober 6, 13, 20, 27 november4 december 2013


Locatie Woudestein

Kosten €230,-


Aantal bijeenkomsten Acht van 2,5 uur


36

Tijd en vergankelijkheid behoren van oudsher tot de grootste raad-sels waarvoor de mens zich geplaatst ziet. Vorig jaar overleed Bern-lef. In zijn beroemde roman Hersenschimmen beschrijft Bernlef op indringende wijze de teloorgang van de dementerende mens. Bernlefs’ schets van de totale ontreddering van iemand die ‘uit de tijd valt,’ laat zien dat het menselijk leven staat of valt met het tijds-besef. Wie zijn geheugen, zijn gevoel voor tijd verliest, raakt al voor de dood op den duur alles kwijt. In deze cursus bespreken we aan de hand van Bernlefs boek Hersenschimmen de filosofische vragen die verband houden met het raadsel van de tijd. De thema’s die we behandelen zijn onder meer:

- Grote filosofen als Plato, Aristoteles, Augustinus, Kant, Nietzsche en Heidegger hebben diep over de tijd nagedacht. Wat zeggen deze filosofen over de tijd?- Dementie betekent letterlijk: ontgeestelijking. Maar wat is dat, de geest? Hoe wordt er in de filosofie over de geest gedacht? Wat is het verschil tussen lichaam en geest? - De dementerende mens verliest tenslotte de macht over de taal. Bernlef laat zien dat tegelijk met de woorden ook de dingen ver-dwijnen.- Hoe ziet de filosofie de verhouding tussen de woorden en de dingen (taal en werkelijkheid)?

Op de website vindt u een uitgebreider overzicht van de te bespre-ken thema’s.

Drs. J. Lagendijk is docent filosofie. Hij studeerde filosofie en psy-chologie in Leiden en Amsterdam. Hij geeft op freelance basis lezingen en hij verzorgt filosofiecursussen.

►Cursus

FilosofieGedachten en HersenschimmenDe filosofie van de tijd en de leeftijdDrs. Jan Lagendijk

1313oLData 2, 9,16, 30 oktober6, 13, 20, 27 november4 december 2013


Locatie Woudestein

Kosten €260,-


Aantal bijeenkomsten Negen van 2,5 uur

Literatuur(Aanbevolen) Hersen-schimmen, J. Bernlef. Uitgever Querido, eerste druk 1984, er zijn vele latere uitgaven, ISBN 9789021440132, prijs ca. €10

Maximum aantal deelnemers30

Eers

te s

emes

ter

Rott

erda

m

37

Grondleggers van de taoïstische filosofie zijn Lao Zi en Zhuang Zi. Volgens de overlevering was Lao Zi een tijdgenoot van Confucius (551 - 479 v.Chr.). Aan Lao Zi wordt Het Boek van de Weg en de Deugd (Dao-de-jing) toegeschreven. Als een van de meest ver-taalde teksten behoort het tot de wereldliteratuur. Zhuang Zi leefde tussen 370 en 290 v.Chr. Hij wordt door velen binnen en buiten China als de meest oorspronkelijke Chinese denker beschouwd. Op zijn naam staat een bundel geschriften, die zich kenmerken door een sprankelende en vaak humoristische stijl. Tijdens deze cursus worden tekstdelen uit de geschriften van Lao Zi en Zhuang Zi gelezen en besproken, soms aangevuld met passages uit andere taoïstische teksten. De nog steeds actuele thema’s die aan de orde komen zijn o.a.: Tao als Niet-Iets, de kracht van het zwakke, doorbreking van voor-oordelen, het niet-spreken, deugd en ethiek, levenskunst en esthe-tiek, leven en dood. Deze thema’s lopen parallel met de thema’s behandeld in het boek van René Ransdorp: Zwervend met Zhuang Zi – wegwijs in de taoïstische filosofie, Damon, Budel, 20113. Degenen die dit boek niet gelezen hebben, wordt aangeraden de met genoemde thema’s corresponderende hoofdstukken te lezen als voorbereiding op de bijeenkomsten. De tekstdelen die in de cur-sus gelezen worden, zijn andere dan de in het boek geciteerde.

Dr. R. Ransdorp studeerde filosofie en Chinees in Leuven en is daar gepromoveerd op een proefschrift over de filosofie van Zhu-ang Zi. Hij verzorgt cursussen Chinese filosofie aan verschillende instellingen.

►Cursus

FilosofieLeesgroep Taoïstische Teksten Dr. René Ransdorp

1314KCData26 september3, 10, 17, 31 oktober7, 14, 21, 28 november 2013

Dag en tijd Donderdag, 13.30 – 16.00

Locatie Woudestein

Kosten €295,-



Literatuur Wordt tijdens het college door de docent verschaft.


Bijzonderheden Voorkennis van de Chinese filosofie is niet noodzakelijk.


38

Ons gewone leven voltrekt zich doorgaans in de sfeer van de al-ledaagse ervaring en het `gezonde verstand’. Ervaringen en intuï-ties dat er buiten dit gezichtsveld nog werkelijkheidsdimensies van een bijzondere aard zouden zijn, worden naar het rijk der fabelen verwezen. Toch is het besef onuitroeibaar en van alle tijden dat er `meer’ is dan de alledaagse ervaringswereld. Eén uitingsvorm daar-van is de mystieke wijze van denken en ervaren. Centraal daarvoor is de ervaring dat `achter’ de bonte werkelijkheid op de voorgrond, de eenheid van het zijn en met name de identiteit van ik en we-reldgrond schuil gaat. Deze ervaring is niet aan bepaalde culturen voorbehouden, zij is onafhankelijk van ras, klimaat, tijdperk e.d. Wel doet zij zich op zeer verschillende wijze voor: in meer intel-lectuele dan wel affectieve vorm, verstild-ingetogen of extatisch, meer op de natuur of op de zelfervaring georiënteerd, enz. Ook blijft in de mystieke ervaring de culturele achtergrond doorwerken. Wij maken een rondgang langs een aantal belangrijke vormen en typen van mystiek, zoals van het Hindoeïsme, Boeddhisme, Tao-isme, Islam, Jodendom en niet in de laatste plaats in de Europese cultuur. Naast deze primair religieuze vormen van mystiek wordt aandacht besteed aan de wijsgerige mystiek, waarbij zal blijken dat de westerse wijsbegeerte veel sterker mystieke trekken draagt dan vaak wordt aangenomen. Ook zal op een aantal beschrijvingen van mystieke werkelijkheidservaring in de moderne literatuur worden ingegaan. Het laatste deel van de cyclus zal gaan over de groeiende overtuiging dat ook de zogeheten paranormale verschijnselen (al-thans voor een deel) authentieke vormen van werkelijkheidserva-ring vertegenwoordigen. Veel wijst er op dat deze ervaringen veel `normaler’ zijn dan vaak wordt aangenomen

Prof.dr. G.A. van der Wal is emeritus hoogleraar wijsbegeerte aan de Erasmus Universiteit Rotterdam.

►Hoorcollege

FilosofieMystiek en andere `buitengewone’ ervaringenProf.dr. Koo van der Wal

1314JLData 3, 10, 17, 31 oktober7, 14, 21, 28 november 2013

Dag en tijd Donderdag, 13.30 - 15.30

Locatie Woudestein

Kosten €225,-


Aantal bijeenkomsten Acht van 2 uur

39

De Spaanse Successieoorlog eindigde met de Vrede van Utrecht, die dit jaar alom herdacht wordt. Het welslagen van de onderhan-delingen is voor een belangrijk gedeelte het werk geweest van Mr Antonie Heinsius, de toenmalige raadpensionaris van Holland. ‘Hij heeft de universele monarchie van Lodewijk XIV verhoed’, zo schrijft de Fouw in 1945 in zijn werk over ‘Onbekende Raadpensio-narissen’. Aan het werk van Heinsius kan niet voldoende aandacht worden besteed. Nu duidelijk is dat de andere herdenkingen van de Vrede van Utrecht aan zijn rol bijkans voorbij gaan, is het aan ons om daar aandacht aan te besteden. Bovendien was de vrede niet onbelangrijk vanuit economisch opzicht. De zwarte bladzijde der slavenhandel kwam in Engelse handen. Voldoende reden om ook deze aspecten aan de orde te stellen.

29 oktober / dr. Jan SchultenHet machtsevenwicht in Europa; oorzaak en aanleiding tot de strijd.

5 november / dr. Jan SchultenHet verloop der krijgshandelingen.

12 november / dr. Guus Veenendaal De rol van Heinsius in het vredesproces.

19 november / prof.dr. Hugo RoosEconomische aspecten van de Vrede van Utrecht.

26 november / prof.dr. Piet EmmerHet belang van het lucratieve Asiento.

Prof.dr. H.B. Roos studeerde ruimtelijke economie aan de toen-malige Nederlandse Economische Hogeschool te Rotterdam, en was onder meer hoogleraar Vervoerseconomie aan de Ko-ninkljike Militaire Academie, hoogleraar Luchtvaarteconomie aan de Universiteit van Amsterdam en vanaf 1992 hoogleraar Logistiek Management aan de Erasmus Universiteit Rotterdam.

►Hoorcollege

GeschiedenisVrede van Utrecht (1713) wat goede diplomatie vermag!Prof.dr. Hugo Roos (kerndocent)

1312ELData 29 oktober5, 12, 19 en 26 november 2013


Locatie Woudestein

Kosten €165,-


Aantal bijeenkomsten Vijf van 2,5 uur


40

Wij allen kennen een aantal grote figuren die het koninkrijk der Nederlanden hebben gemaakt tot wat het is geworden: Gijsbert Karel van Hogendorp, Johan Rudolf Thorbecke, Abraham Kuyper, Pieter Sjoerd Gerbrandy, Willem Drees…Er zijn echter ook een aan-tal bouwers van ons land die in de vergetelheid zijn geraakt. Hun naam blijft hoogstens in de herinnering omdat gemeentebesturen zijstraten naar hen hebben genoemd. Terwijl ze toch zeker een brede laan of een fors plein verdiend hadden. In het afgelopen jaar heb ik de deelnemers aan mijn collegereeks propaganda beloofd dat ik aan een aantal van zulke onbekende groten aandacht zou besteden. Ik zal ze in hun betekenis voor het Nederland van onze tijd schetsen en dat tegen de achtergrond van hun tijd. Hier is vast een lijstje:

Anton Reinhard Falck (1777-1843)Floris Adriaan van Hall (1791-1866)Jan Heemskerk Azn. (1818-1897)Jeltje de Bosch Kemper (1836 – 1916)Cornélie Johanna Wannee (1880 – 1932)Marie Willem Frederik Treub (1858-1931)Christiaan Eykman (1858-1930)Petrus Josephus Maria Aalberse (1871-1948)Gerardus Mattheus Johannes Veldkamp (1921 – 1990)

Drs. H. van der Horst is historicus en was werkzaam bij Nuffic. Hij publiceerde o.a.: Nederland. De vaderlandse geschiedenis van de prehistorie tot nu), Het Beste land van de Wereld en Het grote verhaal van Nederland. Voor de VPRO radio recenseert hij in ‘OVT’ nieuwe historische literatuur.

►Hoorcollege

GeschiedenisGrote geesten, smalle straten: vergeten grootheden uit 200 jaar koninkrijkDrs. Han van der Horst

1313DLData9, 16, 30 oktober6, 13 november 2013


Locatie Woudestein

Kosten €150,-

Hovo plusprijs 180,-


Eers

te s

emes

ter

Rott

erda

m

41

In de West-Europese geschiedenis heeft een aantal geruchtmaken-de processen en veroordelingen plaatsgevonden. In deze processen manifesteerden zich de politieke, religieuze of wetenschappelijke spanningen van hun tijd. In de totstandkoming van deze gebeur-tenissen heeft het denken van filosofen vaak een belangrijke rol gespeeld, sommigen waren zelf slachtoffer van vervolging. Omge-keerd hebben deze gebeurtenissen ook het denken beïnvloed.Deze collegereeks wil aan de hand van deze processen en de opvat-tingen van bepaalde filosofen ook inzicht geven in de ontwikkeling van de verhouding tussen staat en onderdaan, overheid en burger. We bezien de ontwikkelingen vanaf de democratieën in de klas-sieke oudheid, de opkomst van de kerk en het van God gegeven koningschap tot en met de fase van opstanden en revoluties. Na de Franse revolutie treedt er in zoverre een nieuwe fase in dat iedereen gelijk is voor de wet. Door het leven van de tien veroordeelden te volgen, hun tijd, hun denkbeelden en streven, komen de verschil-lende thema’s op een aansprekende wijze aan de orde. In het eer-ste semester gaan we in op de volgende veroordelingen:

- Socrates en de vrije meningsuiting- Cicero en het einde van de Romeinse republiek- Hendrik IV, de Investituurstrijd en de gang naar Canossa- Jeanne d’Arc, redster van Frankrijk: ketter of heilige?- Maarten Luther, crises in de kerk en de rijksdag te Worms

Mr. B. Croon (1947) studeerde rechten in Leiden. Hij was advo-caat in Amsterdam en later hoofd van de juridische afdeling binnenland van de ABN-AMRO Bank. Vervolgens studeerde hij West-Europese geschiedenis aan de UvA en verdiepte zich in lite-ratuur en filosofie. Sinds 2008 geeft hij colleges aan verschillende Hovo-instellingen.

►Hoorcolleges

GeschiedenisVan Socrates tot Lodewijk XVITien geruchtmakende veroor-delingen in historisch perspectief IMr. Ben Croon

1314HLData31 oktober7, 14, 21 en 28 november 2013


Locatie Woudestein

Kosten €150,-



Bijzonderheden In het 2e semester wordt DEEL II van deze reeks aangeboden. Veroordelingen van:Thomas More, Galilei, Van Oldenbarnevelt, Karel I, Lodewijk XVI. (zie pagina 79)


42

Moslims geloven dat de koran het letterlijke woord van God is dat in de zevende eeuw aan de profeet Mohammed is geopenbaard. Volgens de overlevering ontving Mohammed de eerste openbaring in 610; hij was toen veertig jaar. In die periode van zijn leven, trok hij zich regelmatig terug, in een grot op de berg Hira, nabij Mekka. Het was in deze grot in 610 toen de aartsengel Gabriel voor het eerst tot Mohammed sprak en aan hem de eerste koranverzen, de eerste vijf verzen van hoofdstuk 96, werden geopenbaard. Volgens de meest gangbare overlevering bestond er bij de dood van de profeet Mohammed in 632 geen boekwerk dat de gehele Koran bevatte. Wel was de tekst vanaf het begin van de openba-ringen in de mondelinge vorm volledig bewaard. Deze cursus staat stil bij de openbaring, verzameling en het op-schrijven van de koranische tekst, maar behandelt vooral de inhoud van de tekst van de koran. We buigen ons over de centrale thema’s van de koran, zoals de leer van God en het Hiernamaals. Daarnaast kijken we naar het scheppingsverhaal in de koran en naar de pas-sages die handelen over Jezus, Mozes en andere profeten. Ook analyseren we koranverzen die gaan over de status van de vrouw. Deze cursus vormt een uitgelezen kans om op genuanceerde wijze kennis te nemen van de belangrijkste thema’s en achtergronden van de islam.

Drs. H. Kurşun studeerde islamologie aan de Universiteit van Leiden en journalistiek aan de Faculteit Journalistiek en Com-municatie in Zwolle. Ze verbleef drie jaar in Damascus om Ara-bisch te studeren en ter voorbereiding op een promotieonder-zoek. Zij is coauteur van het boek ‘Mijn Geloof en Mijn Geluk. Islamitische jongeren over hun homoseksuele gevoelens’ (2002).

►Cursus

GodsdienstwetenschapInleiding tot de Koran Drs. Hatice Kurşun

1314CCData31 oktober7, 14, 21, 28 november5, 12 december 2013


Locatie Woudestein

Kosten €210,-


Aantal bijeenkomsten Zeven van 2,5 uur

Eers

te s

emes

ter

Rott

erda

m

43

Transities zijn fundamentele maatschappelijke omwentelingen die één of twee generaties in beslag nemen. Zulke transities kunnen maatschappijbreed zijn (bijvoorbeeld de transitie van een industri-ele naar een servicegerichte economie), in een specifieke sector voorkomen (zoals een transitie van afhankelijkheid van fossiele brandstoffen naar hernieuwbare energiebronnen) of voor een specifieke plaats gelden (bijvoorbeeld in de zogenaamde ‘pro-bleemwijken’). Transitiekunde is een manier van denken die zich de afgelopen twee decennia heeft ontwikkeld vanuit verschillende wetenschapsgebieden (o.a. geschiedenis, sociologie, systeemtheo-rie, innovatiestudies en ecologie). Transitiedenken wordt gebruikt om historische omwentelingen in sociale en technologische syste-men te beschrijven en interpreteren, en om op systematische wijze toekomstscenario’s te verkennen. Tevens biedt het een kritisch en prikkelend perspectief voor het aanschouwen van de hedendaagse roerige tijden en politieke debatten. De economische crisis, soci-ale spanningen en ecologische uitdagingen zijn alle onderdeel van fundamentele maatschappelijke verschuivingen. De transitiebena-dering biedt een vertrekpunt om tijden van verandering te duiden en om alternatieve strategieën te bedenken voor een duurzame toekomst. In deze cursus maakt u kennis met de filosofie van tran-sities, met voorbeelden van historische en hedendaagse transities, en discussieert u met de docenten en met elkaar over alternatieve strategieën voor een duurzame toekomst.

Cursusreeks & thema’s1. Inleiding transities & duurzaamheid2. Transitie Management: hoe worden transities beïnvloed? 3. Macht en ethiek in transities4. Democratie & transitie5. (i) Bottum-up transities en (ii) Synthese

Uitgebreide biografieën van de docenten van onderzoeksinsti-tuut DRIFT, kunt u vinden op http://www.drift.eur.nl/.

►Cursus

InterdisciplinairTransities in de maatschappijProf.dr. ir. Jan Rotmans, dr. Derk Loorbach, dr. Flor Avelino, Shivant Jhagroe MA

1312KCData 1, 8, 15, 29 oktober5 november 2013

Dag en tijd Dinsdag, 10.00 – 12.30

Locatie Woudestein

Kosten €150,-



Literatuur Van der Hoeven, D. (2010) Verbreden, verdiepen, op-schalen. KSI tussen weten-schap en transitiepraktijk. KSI uitgave Rotmans, J. (2007) Duurzaamheid: van onderstroom naar draag-golf. Op de rand van een doorbraak.www.drift.eur.nl/?p=30Henneman, P., D.Loorbach & D. Timmerman (2012) Het Burgermeesterboek. Lokaal en duurzaam in-noveren voor iedereen, Koninklijke van Gorcum, Amsterdam, ISBN: 9789023250272


44

De cursus gaat over kunstenaars uit verschillende tijden en culturen die zich met gelijksoortige vraagstukken hebben bezig gehouden. Vaak zonder het zelf te beseffen, werkten ze op eenzelfde golf-lengte als iemand die in totaal andere omstandigheden opereerde. Een studie hiernaar levert boeiende, instructieve vergelijkingen op.De studie naar parallelle trajecten in de geschiedenis van de schil-derkunst verschaft inzicht in universele artistieke kwesties zoals vorm en inhoud, perspectief, werkelijkheid en verbeelding. Het re-sultaat is dat we een bepaalde methodiek van kijken ontwikkelen die van nut kan zijn bij het bekijken van willekeurig welk kunst-werk. Per bijeenkomst worden twee kunstenaars belicht als expo-nenten van een bepaalde artistieke kwestie. Piero della Francesca en Cézanne. Twee kunstenaars die hun leven lang zochten naar geometrische vormen die aan de zichtbare wer-kelijkheid ten grondslag liggen . Ze creëerden een solide geschil-derde wereld van grote rust en harmonie.Arcimboldo en Salvador Dali Arcimboldo (1526-1593) maakte absurde portretten, opgebouwd uit vruchten of uit boeken, naar gelang het beroep van de geportretteerde De schilderijen doen surrealistisch aan Maar in hoeverre komt het werk van Arcimboldo overeen met dat van een echte surrealistische schilder als Salvador Dali? Piranesi en Hokusai over perspectief. Vergelijking tussen een Ita-liaanse en Japanse kunstenaar (beiden geboren in de achttiende eeuw) die met perspectief experimenteerden en ieder vanuit de ei-gen achtergrond tot zeer verrassende resultaten kwam.Leonardo da Vinci en Gao Qipei over ’bezield’ schilderen. Leonardo nam geen genoegen met alleen het nabootsen van de zichtbare werkelijkheid, maar probeerde alles wat hij maakte, met leven te bezielen. Zonder het zelf te beseffen, knoopte hij aan bij het basis-principe van Chinese schilderkunst.

Drs. E. Kurpershoek heeft kunstgeschiedenis aan de universiteit van Amsterdam gestudeerd. Hij is werkzaam als docent, cultu-reel reisbegeleider en publicist.

►Hoorcolleges

KunstgeschiedenisParallelle thema’sDrs. Ernest Kurpershoek

1313ALData30 oktober6, 13, 20, 27 november 4 december 2013


Locatie Woudestein

Kosten €180,-



Eers

te s

emes

ter

Rott

erda

m

45

Wegens grote belangstelling wordt ook dit jaar een serie Tentoon-stellingsbezoek aangeboden. De serie bestaat uit zes inleidende hoorcolleges rond interessante kunst- of cultuurhistorische tentoonstellingen. Vervolgens bezoekt u die exposities in toonaangevende musea in binnen- en buiten-land. In totaal gaat u met een vaste groep cursisten en onder be-geleiding van de docent gedurende het hele studiejaar 2013-2014 zesmaal op excursie. Twee excursies daarvan zijn dagvullend. Het programma ziet er, onder voorbehoud, als volgt uit:

oktober 2013: Oskar Kokoschka – Mensen en Beesten in Museum Boijmans van Beuningen te Rotterdam. Oscar Kokoschka (1886-1980) geldt als een van de belangrijke kunstenaars van de Oosten-rijkse avant-garde begin 20ste eeuw. In zijn oeuvre stond de mens centraal, maar ook dieren fascineerden hem. (Onder het voorbe-houd dat Uw docent zelf mag rondleiden).

November 2013: Hundertwasser en Japan in het Cobra Museum te Amstelveen. Deze tentoonstelling laat zien in welke mate de Oostenrijkse kunstenaar Friedensreich Hundertwasser (1928-2000) beïnvloed is door de Japanse kunst en oosterse filosofie. Tevens worden connecties getoond tussen diens werk en dat van Cobra-kunstenaars als Constant, Corneille en Tajiri.

December 2013: Les Nabis, Gauguin, Bonnard, Denis, Profeten van de Avant-Garde in de Hermitage te Amsterdam. Deze groep Franse kunstenaars zagen zich rond 1890 als Profeten van de mo-derne kunst. Nabis betekent Profeet in het Hebreeuws. Kenmer-kend voor hun werk zijn de met lijnen afgebakende, onvermengde kleurvlakken. >>

►Hoorcollege

Kunstgeschiedenis Museumbezoek. Langs kunst-historische toptentoonstellingenDr. Yvette de Groot

Locatie colleges Woudestein

Kosten €315,- Inclusief twee dagex-cursies naar Brussel en Amsterdam/Alkmaar met busvervoer, koffie met lekkers, museumentree en gidsen ter plekke. Lunch is voor eigen rekening. De overige vier tentoonstel-lingsexcursies zijn exclusief vervoer en entreeprijzen, maar inclusief eenmaal een gids op locatie.


Aantal bijeenkomsten Zes colleges van anderhalf uur, exclusief pauze, en zes excursies, waaronder twee dagexcursies.


Dinsdagmiddag Groep, 13.30 – 15.30 uur 1312DLData colleges1 Okt 2013 / 5 Nov 2013 3 Dec 2013 / 4 Feb 2014 4 Mrt 2014 / 1 Apr 2014Data excursies8 Okt 2013 / 12 Nov 2013 10 Dec 2013 / 11 Feb2014 / 11 Mrt 2014 = dagexcursie / 8 Apr 2014 = dagexcursie >>


46

Februari 2014: Oude Tekeningen. Nieuwe Namen. In het Rem-brandthuis te Amsterdam. In deze tentoonstelling met tekeningen van Rembrandt, leerlingen en tijdgenoten uit tal van toonaange-vende Europese verzamelingen wordt de nieuwste stand van kunst-historisch onderzoek getoond op het terrein van toeschrijvingen van dit soort meesterwerken.Tevens wordt een bezoek gebracht aan de dichtbij gelegen Portugese Synagoge.

Maart 2014: Dagexcursie naar de openingstentoonstelling in het nieuwe Museum Fin de Siècle in Brussel. Na een aanzienlijke vertra-ging opent, naar het zich nu laat aanzien, dit nieuwe museum eind 2013 haar deuren. Bij te late oplevering wordt een alternatieve ten-toonstelling over dezelfde periode bezocht. In ieder geval bezoek met gidsen aan het spectaculaire Horta Museum, het woonhuis en atelier dat de Belgische architect Victor Horta in 1898 realiseerde.

April 2014: Dagexcursie naar de drie tentoonstellingen over de schilder en prentontwerper Jacob van Oostsanen (1470-1533) in Museum Amsterdam, De Grote Sint Laurenskerk te Alkmaar en in het Stedelijk Museum te Alkmaar. Reden voor deze kunsthistorische overzichtstentoonstelling is de recente voltooiing van de restauratie van diens monumentale ge-welfschildering van het Laatste Oordeel in de Grote Sint Laurens-kerk uit 1518.

Dr Y. de Groot was adjunct-directeur van het historische Mu-seum Flehite in Amersfoort. Na haar promotie aan de Erasmus Universiteit te Rotterdam in 2003 is zij vooral werkzaam als do-cent bij verschillende HOVO-instellingen. Zij begeleidt ook inter-nationale museumreizen voor LabrysReizen en heeft een eigen bedrijf voor museumbezoek www.museumtopics.nl.

►vervolgDonderdagochtend Groep, 10.30 – 12.30 uur 1314FLData colleges3 Okt 2013 / 7 Nov 2013 5 Dec 2013 / 6 Feb 20146 Mrt 2014 / 3 Apr 2014Data excursies10 Okt 2013 / 14 Nov 2013 / 12 Dec 2013 13 Feb 2014 / 13 Mrt 2014 = dagexcursie / 10 Apr 2014 = dag-excursie

Donderdagmiddag Groep, 13.30 – 15.30 uur 1314GLData colleges3 Okt 2013 / 7 Nov 2013 5 Dec 2013 / 6 Feb 2014 6 Mrt 2014 / 3 Apr 2014Data excursies10 Okt 2013/ 14 Nov 2013 / 12 Dec 2013 13 Feb 2014 / 20 Mrt 2014 = dagexcursie 17 Apr 2014 = dag-excursie

Vrijdagochtend Groep 10.30 – 12.30 uur 1315CLData colleges4 Ok 2013 / 1 Nov 2013 6 Dec 2013 / 7 Feb 2014 7 Mrt 2014 / 4 Apr 2014 Data excursies11 Okt 2013 / 8 Nov 2013 13 Dec 2013 / 14 Feb 2014 / 14 Mrt 2014 = dagexcursie / 11 Apr 2014 = dagexcursie

Vrijdagmiddag Groep 13.30 – 15.30 uur 1315DLData colleges4 Okt 2013 / 1 Nov 2013 6 Dec 2013 / 7 Feb 2014 7 Mrt 2014 / 4 Apr 2014 Data excursies11 Okt 2013 / 8 Nov 201313 Dec 2013 / 14 Feb 2014 21 Mrt 2014 = dagex-cursie / 25 Apr 2014 = dagexcursie

Donderdagavond Groep 18.30 – 20.30 uur (min. 30 deelnemers) 1314LLData colleges3 Okt 2013 / 7 Nov 2013 28 Nov 2013 / 6 Feb 2014 6 Mrt 2014 / 3 Apr 2014Data excursiesZaterdagochtend12 Okt 2013 / 11.30 uur16 Nov 2013 / 11.30 uur14 Dec 2013 / 11.30 uur15 Feb 2014 / 11.30 uur15 Mrt 2014 = dagexcursie12 Apr 014 = dagexcursie

Eers

te s

emes

ter

Rott

erda

m

47

De moderne kunst krijgt in de 20e eeuw een totaal ander aanzien. Het dominante beeld van de schilderkunst van de 19e eeuw maakt plaats voor een kunst waarin de concrete werkelijkheid zelf haar intrede doet en waarin traditionele noties over wat kunst is voort-durend ter discussie staan. Zo exposeerde Marcel Duchamp in 1917 een urinoir en maakte Pablo Picasso een gitaar van enkele stroken metaal en een kachelpijp. Verschillende avant-garde bewegingen in het interbellum zagen de geometrisch abstracte beeldtaal, waarin schilderkunst, vormgeving en architectuur zouden versmelten, als de ideale uitdrukking van de nieuwe tijd. Tegelijkertijd zien we de opkomst van het surrealisme, zoals bij Salvadore Dali, die juist fo-cussen op het irrationele. Na de Tweede Wereldoorlog zal de kunst door economische groei, massacultuur en technologische ontwikkelingen, nog ingrijpender transformaties ondergaan. De schilderkunst domineert nog in de jaren vijftig, zoals Karel Appel die zijn verf op het doek slaat op zoek naar het authentieke schildergebaar, maar in de jaren zestig ontstaan tal van nieuwe kunstvormen zoals de pop art, als reac-tie op de consumptiemaatschappij, of het minimalisme. Ook zien we tegenbewegingen zoals fluxus die happenings organiseerden. In de jaren zeventig is het ‘verbeteren van de wereld’ een belang-rijke drijfveer voor kunstenaars en nieuwe ontwikkelingen zijn dan onder andere: de land art, conceptuele kunst, performance, video-kunst, Joseph Beuys met zijn “Jeder Mensch ein Kunstler” én een herontdekking van het schilderen. Bovengenoemde ontwikkeling is het onderwerp van deze college-reeks: vanaf het kubisme en expressionisme etc. kort na 1900, tot ongeveer 1980, als het postmodernisme de hedendaagse kunst inluidt. Bij onderwerpen zoals het Bauhaus, De Stijl, theosofie, het expressionisme worden ook de ontwikkelingen in de architectuur toegelicht.

Drs. J. Holtrop is kunsthistoricus. Hij werkt(e) als tentoonstel-lingsmaker, criticus, schrijver en docent voor verschillende in-stellingen, zoals voor diverse HOVO’s in den lande vanaf 1996.

►Hoorcollege

Kunstgeschiedenis Moderne kunst in de twintigste eeuw: van 1900 tot het postmodernismeDrs. Johan Holtrop

1313NLData2, 9, 16, 30 oktober6, 13, 20, 27 november4, 11 december 2013


Locatie Woudestein

Kosten €280,-



Literatuur Kleine syllabus via de docent €6,-.Het college kan gevolgd worden zonder literatuur-studie. Voor zelfstudie en naslagwerk wordt aanbevolen: A. Demp-sey, Encyclopedie van de moderne kunst, 2002, € 24,95. ISBN paperback 9789040090301.

Bijzonderheden Dit college wordt vervolgd in het tweede semester met een college over de hedendaagse kunst tot 2014. Zie pagina 85.


48

Met enige inspanning en hulp wordt het lezen van gedichten een boeiende onderneming, die verdiept en verrijkt. In de cursus gaat het om het lezen en interpreteren van werk van Nederlandse dich-ters uit de eerste naoorlogse periode. De Vijftigers (Lucebert, Kou-wenaar, Elburg, Campert, Rodenko) en hun breuk met de traditie (Bloem, Roland Holst, Nijhoff, Achterberg, Hoornik), de dichters rond de poëziereeks De Windroos (Guillaume van der Graft, Coert Poort) en een dichter als Leo Vroman zijn gezamenlijk verantwoor-delijk voor het hoge Europese niveau van de Nederlandse poëzie van de jaren vijftig.In de vroege jaren zestig is er met tijdschriften als Gard Sivik en Barbarber, waarin veel zogenaamde ‘ready mades’ verschijnen (C. Buddingh), sprake van een heel ander literair klimaat. De reactie daarop laat niet lang op zich wachten: in 1964 verschijnt de bloem-lezing Paradox van Peter Berger met dichters die opkomen voor een meer communicatieve poëzie (Jacques Hamelink). Het poëtisch meest opmerkelijke jaar van het decennium is 1966, met de le-gendarische manifestatie ‘Poëzie in Carré’, het met veel publiciteit omgeven debuut van Neeltje Maria Min en de achteraf gezien veel belangrijker eerste bundel van Rutger Kopland. Kopland is de voor-naamste van een groep dichters rond het tijdschrift ‘Tirade’, voor wie poëzie primair een middel is om de werkelijkheid te doorgron-den en een wapen in de strijd tegen tijd en vergankelijkheid.

Dr. J.B.H. Alblas was als literatuurwetenschapper verbonden aan de Vrije Universiteit in Amsterdam en is sinds 2000 werkzaam in het kader van het Hovo-onderwijs.

►Cursus

LetterenModerne Nederlandse poëzie 1950-1970Dr. Jacques Alblas

1312ACData1, 8, 15, 29 oktober5, 12, 19, 26 november 2013


Locatie Woudestein

Kosten €230,-



Literatuur De teksten van de te bespreken gedichten worden een week voor behandeling ter beschik-king gesteld.


Eers

te s

emes

ter

Rott

erda

m

49

Waarom reizen we eigenlijk? Willen we onze grenzen verleggen, de wereld ontdekken of juist onszelf tegenkomen? Waar zijn we naar op zoek? In deze vierdelige lezingenserie verdiept u zich in reizen en filosofische vraagstukken die dat oproept. Auteur Karin Anema be-licht ervaringen uit haar literaire reisboeken die met een nomadisch levensgevoel te maken hebben. Iedere lezing eindigt ze met enkele tips uit haar Travelacademy.

Lezing met beeld naar aanleiding van Mexicaanse sneeuw Na een dagenlange eenzame voettocht kwam zij aan bij de Tarahu-mara indianen op 3000 meter hoogte in het noorden van Mexico. Zij leven geïsoleerd in grotten aan de randen van diepe canyons en worden ‘rarámuri’ genoemd – het volk van hardlopers – omdat zij dagen achtereen op blote voeten kunnen rennen Lezing met beeld over De groeten aan de koningin – reis door Suriname. Switi Sranan, een land zo anders dan Nederland, en toch vertrouwd; zo ver weg en toch dichtbij. Karin Anema baant zich in haar eentje een weg door Suriname en raakt in de ban van de rijk-dom aan culturen en het betoverende binnenland.

Lezing met beeld over De laatste grens – op rendiertrek met de Sámi. De Sámi, de inheemsen van Noorwegen, worden het ‘laat-ste oervolk van Europa’ genoemd. Maar veel meer dan andere in-heemsen in de wereld gebruiken ze moderne technieken.

Lezing met beeld over Anders dan Afrika – een reis naar het hart van Ethiopië. Reizend door Ethiopië ontmoet Karin Anema mensen uit heel verschillende etnische groepen. Hun levens tekenen zich af tegen de achtergrond van de turbulente geschiedenis van dit trotse, onafhankelijke land.

Ir. K. Anema is wetenschapsjournaliste en auteur van onder meer literaire reisboeken zoals Mexicaanse sneeuw, De weg naar Villarbón, De Noorse liefde van W.F.Hermans, De groeten aan de koningin – reis door Suriname, De laatste grens – op rendiertrek met de Sámi, en Anders dan Afrika – reis naar het hart van Ethi-opie. Zie: www.karinanema.com

►Hoorcollege

LetterenDe kunst van het reizen Ir. Karin Anema

1312FLData1, 8, 15, 29 oktober 2013

Tijd Dinsdag, 13.30 – 16.00 uur

Locatie Woudestein

Kosten €125,-


Aantal bijeenkomsten Vier van 2,5 uur

Literatuur Ter plekke kunt u desge-wenst een boek van Karin Anema aanschaffen.


50

Toch jammer als u, net terug van een lange reis door Vietnam of Baarle Hertog, slechts kunt melden: ‘Het was wel leuk, maar erg vermoeiend vanwege de warmte en de patat was niet te eten.’ Dezelfde typeringen had u kunnen geven van Afrika of Noordoost-Groningen.Hoe vaak denkt u niet voor of tijdens een reis: ‘Hier ga ik een mooi verhaal of verslag van maken.’ En zeg eens eerlijk: hoe vaak is dat ook gelukt?In deze workshop krijgt u aanwijzingen voor het schrijven van uw reisverhaal.. Een verslag is nog geen reportage, en een reportage is nog geen reisverhaal. Binnen de cursus wisselt u verhalen en erva-ringen uit en krijgt u adviezen voor de afronding van uw verhaal. Resultaat: een persoonlijk document, een sfeervol verslag van een maand Sulawesi of een dagje Afsluitdijk.Bent u een reisverslaggever, een reisleugenaar of een mix? Alles kan en mag, als het maar werkt. Engelse reisliteratuur is vaak ironisch, humor, bijna koloniaal, relativerend romantisch als een Stanley: ‘Li-vingstone, I presume? De Monty Python vorm van Michael Palin: ‘What a nice cup-a-tea here in Mongolia East.’ Duitse reisliteratuur is meestal grondig, hoog informatief, bijna wetenschappelijk, op de rand van een reisgids. De Amerikaanse reisliteratuur is vaak verge-lijkend, vooral met Home sweet Home. Stilstaan bij het ‘vreemde’ ipv van het ‘andere’, cynisch en op zoek naar de ‘cheapies’, het soms klagende romantische van Paul Theroux: ‘This Cola Light in Papua New Guinea is not as good as the one in Alabama.’ We gaan schrijven onder leiding van een ervaren auteur. Deelname is voor iedereen die brieven kan schrijven. .

Drs. Henk Weltevreden studeerde af in de wijsbegeerte. Hij is schrijver van romans, verhalenbundels en reisverhalen en maakt programma’s voor de NPS, RVU en de VPRO. Hij bezocht 181 van de 196 landen in de wereld.

►Cursus

LetterenReisverhalen schrijvenDrs. Henk Weltevreden

1313CCData9, 16, 30 oktober 6, 13, 20, 27 november4 december 2013


Locatie Woudestein

Kosten €250,-




Eers

te s

emes

ter

Rott

erda

m

51

Geen componist zo controversieel als Richard Wagner. Het lijkt soms wel of de muzikale wereld is verdeeld in de ‘Wagnerofielen’ en de ‘Wagnerofoben’. Dat begon al toen hij zijn eerste opera’s aan het publiek toonde en dat duurt tot op de dag van vandaag. Zeker in het Wagner-jaar 2013 (zijn 200e geboortedag) lopen de discus-sies weer hoog op.Wagner is voor de muziek van onschatbaar belang geweest. Met zijn monumentale werken creëerde hij een uniek universum. Hij bedacht een totaal nieuw concept voor het genre opera, dat hij niet slechts als muziektheater beschouwde, maar als een Gesam-tkunstwerk, waar muziek literatuur en beeldende kunst naadloos op elkaar aansloten. Met zijn principes van de Leitmotiven, waarbij elk persoon, begrip of voorwerp zijn eigen muzikaal motief krijgt, maakte hij tot in het kleinste detail tekst en muziek tot een een-heid. De wijze waarop hij met de klankkleuren in het orkest omging was revolutionair en had ook voor de symfonische muziek van zijn tijd grote invloed. Maar vooral wist hij de klassieke harmonie, zoals die sinds Bach en Mozart standaard was, ingrijpend en fundamen-teel te vernieuwen.Dit college neemt u mee in de bijzondere wereld van Wagner. Ui-teraard staat daarin zijn fascinerende muziek centraal. Maar ook de persoon Wagner en zijn filosofische gedachtengoed over muziek en maatschappij heeft een belangrijke plaats. De colleges zijn mul-timediaal van opzet, met een grote hoeveelheid geluids- en beeld-fragmenten, teksten en partituren.

Drs. C.H. (Kees) Wisse (1961) studeerde muziekwetenschap aan de universiteit van Utrecht. Lange tijd was hij stafmedewerker bij het Rotterdams Philharmonisch Orkest en artistiek adviseur bij Holland Symfonia. Momenteel is hij freelance musicoloog, geeft lezingen cursussen, concertinleidingen en schrijft artikelen en toelichtingen op het gebied van muziek.

►Hoorcollege

MuziekwetenschappenRichard WagnerDrs. Kees Wisse

1312CLData1 ,8, 15, 29 oktober 5, 12, 19, 26 november 3 december 2013


Locatie Woudestein

Kosten €260,--



Literatuur Voor aanvang van het eer-ste college zal een syllabus uitgereikt worden.

Bijzonderheden De bijeenkomsten zijn in principe als hoorcollege opgezet waarbij wel veel ruimte wordt gegeven aan intensieve interactie tussen docent en cursist en de cursisten onderling.Er is geen speciale voorkennis vereist om de colleges te volgen. De bestudering van partituren gebeurt zodanig, dat ook cursisten die geen noten kunnen lezen, het moeite-loos kunnen volgen. Enige kennis van de Duitse taal is wel aan te bevelen voor een goed begrip van de operateksten.


52

De Doelen en het Rotterdams Philharmonisch Orkest hebben in het seizoen 2013 – 2014 ruim baan gegeven aan Ludwig van Beetho-ven. In een groot aantal concerten wordt het omvangrijke oeuvre van deze componist belicht. In samenwerking met de zaal en het orkest biedt de Hovo Rotterdam u de gelegenheid om, met een aantrekkelijke korting, vier van deze concerten te bezoeken. De twee concerten van het Rotterdams Philharmonisch Orkest belich-ten zijn symfonische muziek met de Vijfde en Negende Symfonie. Hierin toont Beerthoven zich een radicale vernieuwer van de orkes-trale muziek. Tijdens de twee concerten van de Doelen is het Sto-rioni Trio te horen. Zij spelen een aantal pianotrio’s van Beethoven, die zijn hele compositorische loopbaan schetsen, van het jeugdige Trio nr. 3 tot het gerijpte Trio nr. 11. Aan de concerten zijn twee colleges verbonden die u terdege voor-bereiden op de concerten. Met de concertprogramma’s als leidraad krijgt u in kort bestek inzicht in de wijze waarop Beethoven compo-neerde en hoe hij zijn stijl vanuit zijn voorgangers Mozart en Haydn transformeert naar de romantiek van de vroege 19e eeuw.

Eerste college op 20 september 2013, 13.30 – 16.00 uur. Daarbij de twee concerten:1 oktober 2013: Storioni Trio met de Pianotrio’s nrs. 3, 7 en 10.7 november 2013: RPhO olv. Jaap van Zweden met Symfonie nr. 5 en Bruckner Symfonie nr. 4.

Tweede college op 27 maart 2014 13.30 – 16.00 uur. Daarbij de twee concerten:1 april 2014: Storioni Trio met Pianotrio’s nrs. 6, 8 en 11 en een bewerking voor trio van Symfonie nr. 2.22 mei 2013: Rotterdams Philharmonisch Orkest olv. Philippe Her-reweghe met Symfonie nr. 9 plus werken van Eisler en Brahms.Alle concerten beginnen om 20.15 uur.


►Hoorcollege

MuziekwetenschappenBeethoven in de DoelenDrs. Kees Wisse

1312HLLocatie Woudestein en De Doelen

Kosten€60,- exclusief concert-kaarten


Aantal bijeenkomsten Twee van 2,5 uur, en vier concerten

BijzonderhedenConcertkaarten voor de genoemde concerten zijn bij Hovo te bestellen met 15% korting.

Eers

te s

emes

ter

Rott

erda

m

53

Het ontbreken van een vermogende adel en de hegemonie van de sober ingestelde calvinistische kerk heeft de muziek in de Republiek der Nederlanden lange tijd een kleinere rol gegeven dan muziek in de ons omringende landen. Maar er ontstond wel een bloei-ende muzikale amateurpraktijk van grote kwaliteit. En dat leidde aan het begin van de 19e eeuw, met de komst van het Konink-rijk der Nederlanden, tot een unieke muziekcultuur in ons land. Enthousiaste vrijwilligers stichtten orkesten en koren en zorgden voor een muzikale traditie waar grote delen van de bevolking aan konden deelnemen. Belangrijke instellingen als Felix Meritis en de Maatschappij ter Bevordering van de Toonkunst zijn daar de getui-gen van. Het bleek een rijke voedingsbodem voor componisten als Ruppe, Wilms, Van Bree, Verhulst, Viotta en Diepenbrock, om er maar enkele te noemen.Aan het eind van de negentiende eeuw, met de komst van het Concertgebouworkest, veroverde Nederland binnen enkele decen-nia een plaats in de professionele muziekbeoefening in Europa. Het zou bepalend zijn voor de Nederlandse muziek van de twintigste eeuw, waarin componisten als Matthijs Vermeulen, Willem Pijper, en in onze tijd Peter Schat, en Louis Andriessen een belangrijke rol zouden spelen.Dit hoorcollege geeft een overzicht van twee eeuwen muziekge-schiedenis van Nederland in al haar facetten. Met een groot aan-tal luistervoorbeelden en uitgebreide achtergrondinformatie wordt een levendig beeld geschetst van de Nederlandse toonkunst. Daar blijkt eens te meer uit hoeveel mooie muziek er in die twee eeuwen in ons land is geschreven.


►Hoorcollege

Muziekwetenschap200 jaar Nederlandse muziek (1800-2000)Drs. Kees Wisse

1312GLData1, 8, 15, 29 oktober5, 12 november 2013


Locatie Woudestein

Kosten €180,-




Bijzonderheden Er is geen speciale voor-kennis vereist voor dit college.


54

Wolfgang Amadeus Mozart (1756-1791) behoort binnen de klas-sieke muziek tot één van de populairste componisten. Wie kent niet het openingsmotief van Eine kleine Nachtmusik, het begin-thema uit de 40e symfonie of het dartelende Rondo alla Turca? In de loop der tijd heeft zijn muziek het imago van licht en vrolijk gekregen en worden zijn werken veelal ervaren als licht, niet al te ingewikkeld en met goed in het gehoor liggende melodieën. Maar wie zijn oeuvre vanuit de muzikaal esthetische ideologie van de late 18e eeuw bestudeert zal tot een geheel ‘nieuwe Mozart’ komen. Weliswaar voortgekomen uit de late Barok en opgeleid in de ontlui-kende klassieke stijl, ontwikkelde Mozart zich in zijn korte leven tot een voorbode van de naderende Romantiek, een musicus die zeer dramatische en complexe composities schreef.

Aan de hand van de belangrijkste genres uit die tijd zal geanaly-seerd worden hoe Mozart met deze muzikale vormen omging en zo zijn geheel eigen stijl ontwikkelde, waarbij zijn werken voor het theater een centrale plek innamen. Daarnaast zal gekeken worden hoe de kleine Wolfgang als wonderkind door heel Europa grote successen oogstte maar als volwassene, ondanks zijn genialiteit, vaak met veel moeite werk kon vinden en door velen niet op waar-de werd geschat.

Uiteraard zullen de colleges rijkelijk geïllustreerd worden met pas-sende muziekfragmenten, uitgevoerd door de beste Mozart-vertol-kers van deze tijd. Inhoud:1 muzikale context 1750-1800: filosofie, esthetiek en muzikale vormen2. jeugd en opleiding: Mozart als wonderkind3. de weg naar volwassenheid: Salzburg en Wenen4. 1781-1787: de gouden jaren5. de laatste jaren: armoede en afscheid

Drs. F. Jansen (1965) studeerde Muziekwetenschap aan Universi-teit van Utrecht. Hij is werkzaam als freelance musicoloog en do-ceert aan diverse andere HOVO-instellingen. Hij schrijft en recen-seert voor tijdschriften als Klassieke Zaken en Mens en Melodie.

►Cursus

MuziekwetenschapMozart: romanticus avant la lettreDrs. Frans Jansen

1311FCData28 oktober4, 11, 18 en 25 november 2013


Locatie Woudestein

Kosten €150,-



Literatuur De cursusinhoud is samen met alle muziekfragmen-ten naderhand gratis te downloaden op de web-site van de docent (www.achterdenoten.nl).

Eers

te s

emes

ter

Rott

erda

m

55

►Cursus

Politieke wetenschappenVoorbeeld of Schrikbeeld? Het Ame-rikaanse politieke systeem verklaard Tanja Groenendijk-de Vos MA

1313KCData 2, 9, 16 en 30 oktober 2013


Locatie Woudestein

Kosten €125,-



Literatuur Een beknopte syllabus met kernbegrippen en –gege-vens van het Amerikaanse Politieke Systeem.

Bijzonderheden Er wordt gebruik gemaakt van niet-ondertitelde Engelstalige historische mediamomenten en cam-pagnefilmpjes.

De democratie van de Verenigde Staten van Amerika, de ‘Free World’, fungeert onder meer in de koude oorlog als voorbeeld. Het vastlopen van politieke besluitvorming in het huidige Washington is voor velen een schrikbeeld. Hoe en waarom hebben de Founding Fathers van Amerika in de Amerikaanse Grondwet van 1789 checks and balances tussen de verschillende bestuursorganen - President, Congres en Hooggerechtshof - opgenomen die de slagkracht be-invloeden? Wat zijn de processen en hindernissen in de totstand-koming van federale wetgeving en het sluiten van internationale verdragen? Wat zijn de bepalende meerderheden in het Congres? Wat is de samenhang en het verschil tussen het Huis en de Senaat? En welke culturele tradities vanaf de koloniale tijd spelen een rol in de huidige politiek en bij de verkiezingen? De verklaring van het Amerikaanse Politieke Systeem staat centraal in deze cursus. Daar-naast een schets van de verkleuringen van het politieke landschap na de Tweede Wereldoorlog en een vooruitblik naar de tussentijd-se Congresverkiezingen in 2014 en de Presidentsverkiezingen in 2016. Hoe zit het verkiezingsproces van president en congres in elkaar, wie vullen de (vette) campagnekassen en op welke manier, wat is het verschil tussen kiesmannen en gedelegeerden, wie zijn de grote donoren, wie trekt de lijnen van de cruciale kiesdistricten en hoe verlopen de benoemingen?

Tanja Groenendijk-de Vos is Amerikanist, master in American Business, Politics & Society. Ze heeft toezichthoudende functies, heeft zitting in de Atlantische (onderwijs)commissie, en geeft scholing, gericht op actuele internationale veiligheidsvraagstuk-ken. Ze verzorgde de cursus The American Presidency and Politi-cal system aan de HOVO Radboud Universiteit en geeft lezingen over de Amerikaanse verkiezingen.


56

7 oktober 2012: Visuele Perceptie / dr. Rene Zeelenberg Een snelle en correcte waarneming van de wereld om ons speelt een cruciale rol in het dagelijks leven. Het stelt ons in staat gevaar te ontwijken, voedsel te vinden, met andere mensen te interacteren en van kunst te genieten. In het college wordt een aantal belang-rijke eigenschappen van visuele waarneming besproken en wordt kort ingegaan op de rol van het oog en de hersenen.

14 oktober 2012: De geschiedenis van de psychologische test / dr. Samantha Bouwmeester Zowel in de sociale wetenschappen als in de maatschappij worden psychologische tests te pas en te onpas gebruikt om uitspraken te doen over menselijke gedragingen en eigenschappen. In dit col-lege zal worden ingegaan op het ontstaan en de ontwikkeling van de psychologische test vanaf het begin van de 20e eeuw.

28 oktober 2012: De Zinloze Talentenjacht / prof.dr. Remy Rikers Waarom wordt de een wel een topvoetballer, een grootmeester in het schaken, of Nobelprijswinnaar in de fysica, terwijl een ander na jarenlange toewijding geen successen boekt? Waarom leert de een iets vrij gemakkelijk, terwijl een ander er juist erg veel moeite voor moet doen? De meeste mensen zullen geneigd zijn deze vragen te beantwoorden door te zeggen dat er nu eenmaal verschillen bestaan tussen mensen.

4 november 2012: Dagelijkse leefstijl en geluk onder ouderen / dr. Wido oerlemans Wordt het later in het leven leuker of juist minder prettig? Dat hangt af van je gezondheid, maar ook van kleinere, dagelijkse dingen en grotere levenskeuzen. Zijn ouderen die doorgaan met werken of juist eerder met pensioen gaan gelukkiger? Wat voor dagelijkse activiteiten maken ouderen (on)gelukkig? Zijn actievere of juist inactieve ouderen gelukkiger? Wat is geluk eigenlijk en kun je dat meten met wetenschappelijke methodieken? Wat voor we-tenschappelijke modellen zijn er ontwikkeld (activatie theorieën, persoonlijkheidsmodellen) die kunnen verklaren waarom mensen gelukkig zijn of (nog) gelukkiger kunnen worden? Deze en andere vragen komen tijdens dit college aan bod.

►Hoorcolleges

PsychologieHoogtepunten uit de psychologie VProf.dr. Marise Born (kerndocent), e.a.

1311BLData7, 14 en 28 oktober4, 11, 18 en 25 november 2 december

Dag en tijd Maandag 10.00 – 12.30

Locatie Woudestein

Kosten €230,-



Eers

te s

emes

ter

Rott

erda

m

57

11 november 2012: Effectief onderwijs aan de EUR / dr. Guus SmeetsDe Erasmus Universiteit voert een aantal ingrijpende innovaties door in het onderwijs, met als doel de onderwijskwaliteit te verbeteren, waardoor studenten minder onnodige studievertraging ondervinden en de kans op studie-uitval wordt gereduceerd. De meest bekende (en bekritiseerde) hiervan is wel de invoering van een compensatoir toets-systeem met beperkte herkansingsmogelijkheden, onder de naam ‘Nominaal=Normaal’ of kortweg ‘N is N’. De discussie over N is N in de landelijke pers is allesbehalve genuanceerd. Tegenstanders beroepen zich niet zelden op onjuiste feiten over wat N=N inhoudt en men vergeet vaak de belangrijke kenmerken van de organisatie van het onderwijs waarbij N=N wordt ingevoerd te benoemen.

18 november 2012: Het rokersbrein / dr. Maartje LuijtenNet als andere verslavingen is roken een zeer hardnekkige gewoonte. Door middel van hersenonderzoek proberen we er achter te komen welke processen in het brein betrokken zijn bij roken. In dit college zullen een aantal van die processen, zoals impulsiviteit en aandacht, besproken worden. Ook de daarbij behorende afwijkingen in de herse-nen van rokers komen aan bod.

25 november 2012: Zelfregulatie / dr. Gera NoordzijDit college gaat over zelfregulatie. Zelfregulatie gaat over vragen als; hoe komt het dat de ene persoon een taak, zoals het stoppen met roken, beter kan volhouden dan iemand anders en waarom stellen sommige mensen de dingen steeds uit die ze eigenlijk van plan waren om te doen? U krijgt antwoord op deze vragen met daaraan gekop-peld informatie over een training die blijkt zelfregulatie bij mensen te kunnen verhogen.

2 december 2012: Een beter brein / dr. Reinoud de JonghIs het mogelijk om ons brein te verbeteren? Bestaat er een manier om ons geheugen scherper te krijgen, betere beslissingen te nemen en sneller verbanden te kunnen leggen? Zolang de mens kan denken, heeft hij geprobeerd beter te denken. In dit college kijken we naar de (on)mogelijkheden van zelfverbetering, en de geschiedenis van ons streven.


58

Kennismaken met de meest elementaire psychologische theorieën en inzichten. De belangrijkste theorieën met betrekking tot nor-maal menselijk gedrag zullen worden besproken. De cursus zal la-ten zien hoe de belangrijkste componenten van onze psyche zijn opgebouwd, hoe ze werken en hoe ze onze werkelijkheid bepalen die wij dagelijks ervaren. Na een kort overzicht van de geschiede-nis van de psychologie als wetenschap en hoe psychologisch on-derzoek plaatsvindt komen de belangrijkste psychologische com-ponenten aan bod die kenmerkend zijn voor de mens, zoals de zintuiglijke waarneming, ons bewustzijn, taal, leren, en persoon-lijkheid. Het zal gedurende de cursus geleidelijk helder worden dat van het waarnemen van een objectieve werkelijkheid, hoe basaal ook, geen sprake is en dat we niet om individuele verschillen heen kunnen.

Dr. A.A.J. Wismeijer heeft na zijn afstuderen aan de Universiteit van Tilburg zes jaar aan de Vrije Universiteit van Barcelona ge-werkt als docent en onderzoeker. Zijn onderzoek richt zich met name op de persoonlijkheidspsychologie en de relatie tussen het hebben van geheimen en welzijn.

►Hoorcollege

PsychologieInleiding in de Psychologie Dr. Andreas Wismeijer

1314BLData26 september 3, 10, 17, 31 oktober7, 14, 21, 28 november 2013


Locatie Woudestein

Kosten €260,-



Literatuur Reader met relevante boekhoofdstukken en tijdschriftartikelen (ook Engelstalig)Aanbevolen: Carlson, N. R. (2009). Psychology. The Science of Behavior. New York: Allyn & Bacon.

BijzonderhedenDit college is onderdeel van de leergang Psycholo-gie, waarvan alle modules afzonderlijk te volgen zijn. Zie voor de omschrij-ving van de leergang de website.

Eers

te s

emes

ter

Rott

erda

m

59

De klassieke Grieken stelden in de oudheid de filosofische vraag naar ‘het goede leven’. In de moderne tijd gaat levenskunst over ‘autonoom leven’ en over onze omgang met grenzen aan de maak-baarheid van het leven. In de 3e en 4e levensfase dringt de vraag naar ‘zinvolheid’ zich dringender in het leven op dan daarvoor. In deze collegereeks benaderen we de vraag naar invloed op de eigen levensloop vanuit de sociologie, filosofie en sociale psychologie. De rode draad door deze cursus is de vraag: Hoe geven wij betekenis aan ons leven? Deze colleges zullen u inspireren en motiveren want de inhoud sluit direct aan bij uw eigen levenservaring.

7 oktober 2013: Prof.dr. Jan Baars is socioloog, gerontoloog, fi-losoof en als bijzonder hoogleraar verbonden aan de Universiteit voor Humanistiek te Utrecht, auteur van ‘Het nieuwe ouder wor-den’. Hij behandelt het thema ‘moderne’ levensloop. Paradoxen en perspectieven van leven in de tijd. 14 oktober 2013: Dr. Thijs Tromp, directeur van Reliëf, Christelijke vereniging van zorgaanbieders: De betekenis van levensverhalen voor ons begrip van ons zelf via de ander.28 oktober 2013: Prof.dr. Marli Huijer is bijzonder hoogleraar Fi-losofie van Cultuur, Politiek en Religie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam en lector filosofie aan de Haagse Hogeschool. College over onze tijdsbeleving. Ze pleit voor een goede ‘ritmische’ inrich-ting van ons individuele en sociale leven. 4 november 2013: Professor Alfons Marcoen, emeritus hoogleraar ontwikkelingspsychologie en psychogerontologie aan de Katholie-ke Universiteit Leuven: De ontwikkelingsopgave van de 3e en 4e le-vensfase. Welke zin valt te ontlenen aan het ouder worden op zich?11 november 2013: In het 5e college benaderen Sensoor-mede-werkers informele zorg als vindplaats van levenskunst. Centraal staan levensvragen rond werken, zorgen en ontmoeting.

Sensoor in deze regio verzorgt met meer dan honderd vrijwilli-gers 24-uurs bereikbare telefonische-, e-mailen chat-hulp. Zij biedt aandacht aan mensen die iemand nodig hebben om mee te praten als dat in de eigen omgeving niet kan.

►Hoorcollege

InterdisciplinairSensoor Levenskunst: filosofisch begrip en persoonlijke opgaveProf.dr. Jan Baars, dr. Thijs Tromp, prof.dr. Marli Huijer, prof.dr. Alfons Marcoen

1311DLData 7, 14 , 28 oktober4, 11 november 2013


Locatie Woudestein

Kosten €150,-



Literatuur Baars. J. (2007) Het nieuwe ouder worden. Paradoxen en perspectie-ven van leven in de tijd. Amsterdam: SWPHuijer. M. (2011) Ritme. Op zoek naar een terug-kerende tijd. Zoetermeer: Klement

BijzonderhedenCollegereeks in samen-werking met Sensoor Zuid-Holland-zm. Deze cursus is een herha-ling van de gelijknamige cursus uit 2012. Voor meer informatie over Sensoor, zie pagina 152.

60

Als mensen in gesprek gaan over de eigen levensloop en wat hen daarin echt bezig houdt, hebben ze het over levensthema’s. Deze thema’s bevorderen of belemmeren mensen in hun streven naar zelfontplooiing. Inspirerende levensthema’s bevatten persoonlijke doelen voor wenselijk handelen dat voor de betrokkene de moeite waard is. Als mensen door inspirerende levensthema’s gestuurd worden en daarmee aan de slag gaan, zijn ze op hun best in het aangaan van uitdagingen. Ze ontwikkelen dan gemakkelijker nieu-we vaardigheden en werken beter met anderen samen om een be-paalde activiteit tot stand te brengen. De daardoor gestimuleerde persoonlijke groei is extra van belang bij het ouder worden. Want wetenschappelijke onderzoek laat zien dat relatief veel mensen persoonlijke ontwikkeling in de tweede levenshelft onderschatten, terwijl het een belangrijke bron is voor het aangaan van uitdagin-gen en ervaren van kwaliteit van leven. De gerontologie en andere menswetenschappen bestuderen steeds meer de mogelijkheden van ouderen om zich te ontwikkelen en mentaal te groeien. Ze blij-ken over een grotere beslissingsruimte te beschikken om hun geluk duurzaam te beïnvloeden, dan gewoonlijk aangenomen wordt. Bij ouderen uit zich deze duurzaamheid ook in het doorgeven van wat waardevol is voor toekomstige generaties. In deze cursus explo-reren deelnemers zelf welke hun inspirerende levensthema’s zijn met behulp van ‘vensters’ en ‘gereedschappen’. De vensters ge-ven inzicht in relevante wetenschappelijke bevindingen en de ge-reedschappen zijn behulpzaam bij een praktische vertaling daarvan tijdens het workshopgedeelte. De beide onderdelen worden door een docent resp. een trainer begeleid. Het uitwisselen van bevindingen bij het werken met het gereed-schap in twee-/drietallen stimuleert het persoonlijke ontwikkelings-proces. Het dialoogkarakter biedt cursisten veelal een voor hen dierbare ervaring.

Prof.dr. P.P.J. Houben is emeritus hoogleraar toegepaste sociale gerontologie aan de VU. Hij is actief in lezingen, trainingen en innovatieprojecten m.n. op het gebied van ouderenadvisering en bevordering arbeidsparticipatie oudere werkers.Mw. Riet de Boer, gestalttrainer, begeleidt de deelnemers en de groepjes bij het toepassen van het gereedschap.

►Cursus

Sociale wetenschappenInspirerende levensthema’sProf.dr. Piet Houben, mw. Riet de Boer

1313FCData2, 16, 30 oktober13, 27 november 2013

Dag en tijd Woensdag, 13:00 – 16.00

Locatie Woudestein

Kosten €250,-


Aantal bijeenkomsten Vijf van 3 uur

Literatuur Piet Houben, Interactief Levensloopbeleid , Amsterdam: SWP, 2009 (ISBN 978 90 6665 978 0). Prijs €24,95


61

Voor de tweede keer kunt u hoorcolleges combineren met theater-voorstellingen! Een week voorafgaand aan de voorstelling verzorgt een regisseur, schrijver of dramaturg van het gezelschap samen met een gastspreker een lezing waarin achtergronden, thema’s en vraagstukken worden belicht.

Vreugdetranen drogen snel (Ro Theater) – 2 oktober 2013 college, 9 oktober 2013 voorstellingsbezoek Vreugdetranen drogen snel is een voorstelling over ultieme vrijheid. Veel dans, muziek en vreemde verhalen over een gemeenschap die het uiterste uit het leven wil persen. Drs. Liet Lenshoek verzorgt samen met de makers over de films van Emir Kusturica en het werk van Gabriel García Márquez.

Garry Davis (Ro Theater) – 23 oktober 2013 college, 2 november 2013 voorstellingsbezoekDe 91-jarige mensenrechtenactivist werkt al 60 jaar aan een droom die maar niet lijkt uit te komen. Marjolijn van Heemstra maakt op basis van een ontmoeting met Garry Davis haar allereerste voorstel-ling bij het Ro Theater.Van Heemstra studeerde godsdienstweten-schappen, is columnist, schrijfster en werkt als theatermaker.

oresteia (Rotterdamse Schouwburg – NNT) – 5 maart 2014 college, 12 maart 2014 voorstellingRegisseur Gerardjan Rijnders vertelt Aischylos’ verhaal over Klytaim-nestra, een sterke zelfbewuste vrouw die de strijd aanbindt tegen haar onderdrukker.. In Rijnders’ bewerking voeren ‘de kinderen van de nacht’ oppositie tegen een wereld in ontbinding. De lezing wordt verzorgd door drs. Jeanette van der Valk.

De Wet (Wunderbaum) – 2 april 2014 college, 11 april 2014 voorstellingsbezoek‘Gerechtigheid? Die krijg je in het hiernamaals. In dit leven heb je de wet.’ - William Gaddis. De wet is je vriend, beschermt, schept orde in chaos, is de universele maatstaf en discrimineert niet, is voor iedereen gelijk. Maar sommigen zijn meer gelijk dan anderen. Drs. Tobias Kokkelmans samen met een van de acteurs uit de voor-stelling en een rechtsgeleerde.

►Cursus en theaterbezoeken

TheaterwetenschappenTheaterbezoek: Naar het Ro Theater!Drs. Tobias Kokkelmans, Marjolijn van Heemstra e.a.

1313PCData 2, 9, 23 oktober 2 november5, 12 maart2, 11 april 2014


Locatie Woudestein en Rotter-damse Schouwburg

Kosten €260,-, inclusief toegangs-kaarten 1e rang Schouw-burg


Aantal bijeenkomsten Vier colleges van 2 uur en vier theatervoorstellingen

Eers

te s

emes

ter

Rott

erda

m

06262

Een parade aan bekende sprookjesfiguren, waarin niets is wat het lijkt. Assepoester wordt gekleineerd door haar boze stiefzussen Pa-ris en Hilton, Roodkapje heeft een relatie met een boze wolf met imagoproblemen en prins Roderick van Oranje Nassaukade wordt door zijn moeder uitgehuwelijkt. Het publiek in de zaal hoeft alles-behalve stil te zijn: jong én oud mag meezingen, de helden op het toneel waarschuwen voor dreigend gevaar (‘Kijk uit, achter je!’) of eindeloos kibbelen met gemene snoodaards.

– Woensdagmiddag 18 december 2013 kindercollege – Zondagmiddag 22 december 2013 voorstellingsbezoek

Tijdens een speciaal kindercollege vertelt een van de makers alles over een sprookjeswereld op zijn kop.

►College en theaterbezoek

Lustrumaanbieding:Lang en Gelukkig Kindercollege met de fameuze Familievoorstelling van het Ro Theater

1313HKData18 december college, 22 december voorstelling


Locatie Woudestein en Rotter-damse Schouwburg

Kosten€28,- voor volwassenen, €16,- voor kinderen van (bijna) 8 tot en met 12 jaar, inclusief toegangs-kaartje voor de Schouw-burg. Maximaal 2 kinderen per volwassene.


063

tweede semester Rotterdam

Hovo Rotterdam

2de semester

64

Tweede semester – Rotterdam


MAANDAG 10.00 - 12.30 Goudmijn van het denken, deel II prof.dr. Johan Peeters en prof.dr. Marli Huijer 1321BC Cursus 75

10.00 - 12.30 Opmerkzaamheid prof.dr. Vincent Icke 1321AL Hoorcollege 71

13.30 - 16.00 De Rus & het Westen: Russische schrijvers buiten Rusland drs. Judith Janssen 1321GL Hoorcollege 87

13.30 - 16.00 Beelden van Rusland: werk van Nederlandse documentaire-makers drs. Judith Janssen 1321HL Hoorcollege 88

13.30 - 16.00 De orthodox-christelijke religie drs. Arjiris Angelou 1321EC Cursus 69

13.30 - 15.30 Spinoza dr. Henri Krop 1321DL Hoorcollege 76

13.30 - 16.00 Woord en beeld – intermedialiteit van beeldende kunst en literatuur prof.dr. André van Oudvorst 1321FL Hoorcollege 89

14.00 - 16.15 Nieuwe migratie in Europa Marc van Ostaijen MSc MA 1321LL Hoorcollege 101

DINSDAG 10.00 - 16.00 Don Carlos prof.dr. Hugo Roos 1322DL Hoorcollege 81

10.00 - 12.30 Het epos van Gilgamesj drs. Johan Peeters 1322BC Cursus 67

10.00 - 12.30 Wiliam Shakespeare dr. Jacques Alblas 1322AC Cursus 90

10.00 - 12.30 Wederzijdse invloed van muziek & literatuur drs. Simon Burgers 1322CC Cursus 93

13.30 - 16.00 Egyptische kunst in perspectief Huis van Horus / Janko Duinker BA 1322JC Cursus 86

13.30 - 16.00 175 jaar Spoorwegen in Nederland prof.dr. Hugo Roos 1322FL Hoorcollege 80

13.30 - 16.00 Het Latijn is dood: leve het Latijn! dr. Stef Bugter 1322GC Cursus 68

WoENSDAG 10.00 - 12.15 De Baas in je brein prof.dr. Kees Brunia 1323AL Hoorcollege 72

10.00 - 12.30 Oorsprong en ontwikkeling van het Nieuwe Bouwen dipl.ing. Birgit M. Jürgenhake 1323DC Cursus 66

10.00 - 12.30 Landelijk Toscane drs. Ernest Kurpershoek 1323BL Hoorcollege 84

10.00 - 12.30 Lees maar, er staat niet wat er staat dr. Sijbolt Noorda 1323CC Cursus 82

13.30 - 16.00 Hoofdstukken uit de Evolutionaire Psychologie dr. Hans van de Braak 1323GL Hoorcollege 97

13.30 - 16.00 Wondere wereld van de wiskunde drs. Erik Heijerman 1323KL Hoorcollege 74

13.30 - 16.00 Purcell en Händel: Engelands muzikale gouden eeuw drs. Frans Jansen 1323JC Cursus 94

13.30 - 16.00 Een goede dood in Nederland: keuzes rondom het levenseinde dr. Ton Vink 1323FC Cursus 77

13.30 - 16.00 Kunst van Nu drs. Johan Holtrop 1323HL Hoorcollege 85

13.30 - 16.00 Nietzsche: een politiek denker? drs. J.N.M. Charmant 1323GC Cursus 100

DoNDERDAG 10.00 - 12.30 Jezus tussen joden en Grieken dr. J. van Schaik 1324AC Cursus 83

10.00 - 12.30 België op de tweesprong dr. Paul van Velthoven 1324CL Hoorcollege 95

10.00 - 12.30 Muziek en politiek drs. Kees Wisse 1324DL Hoorcollege 92

10.00 - 12.30 Het antieke Griekse Theater drs. Hein van Dolen 1324BL Hoorcollege 91

10.00 - 12.30 Inleiding in de persoonlijkheidspyschologie dr. Andreas Wismeijer 1324JL Hoorcollege 99

13.30 - 16.00 Tien geruchtmakende veroordelingen in historisch perspectief II mr. Ben Croon 1324GL Hoorcollege 79

13.30 - 16.00 Wetenschap als cultureel verschijnsel prof.dr. Koo van der Wal 1324HL Hoorcollege 78

13.30 - 16.00 200 jaar Rechten van de Mens in Nederland prof.mr. Roel de Lange 1324FL Hoorcollege 96

VRIJDAG 10.00 - 12.30 Het milieu in China: is duurzame ontwikkeling mogelijk? prof.dr. Meine Pieter van Dijk 1325AL Hoorcollege 70

10.00 - 12.30 Van bacterie tot Kolibrie prof.dr. Jelle Reumer 1325BL Hoorcollege 73

65

Hov

o Ro

tter

dam

2de

sem

este

r


MAANDAG 10.00 - 12.30 Goudmijn van het denken, deel II prof.dr. Johan Peeters en prof.dr. Marli Huijer 1321BC Cursus 75

10.00 - 12.30 Opmerkzaamheid prof.dr. Vincent Icke 1321AL Hoorcollege 71

13.30 - 16.00 De Rus & het Westen: Russische schrijvers buiten Rusland drs. Judith Janssen 1321GL Hoorcollege 87

13.30 - 16.00 Beelden van Rusland: werk van Nederlandse documentaire-makers drs. Judith Janssen 1321HL Hoorcollege 88

13.30 - 16.00 De orthodox-christelijke religie drs. Arjiris Angelou 1321EC Cursus 69

13.30 - 15.30 Spinoza dr. Henri Krop 1321DL Hoorcollege 76

13.30 - 16.00 Woord en beeld – intermedialiteit van beeldende kunst en literatuur prof.dr. André van Oudvorst 1321FL Hoorcollege 89

14.00 - 16.15 Nieuwe migratie in Europa Marc van Ostaijen MSc MA 1321LL Hoorcollege 101

DINSDAG 10.00 - 16.00 Don Carlos prof.dr. Hugo Roos 1322DL Hoorcollege 81

10.00 - 12.30 Het epos van Gilgamesj drs. Johan Peeters 1322BC Cursus 67

10.00 - 12.30 Wiliam Shakespeare dr. Jacques Alblas 1322AC Cursus 90

10.00 - 12.30 Wederzijdse invloed van muziek & literatuur drs. Simon Burgers 1322CC Cursus 93

13.30 - 16.00 Egyptische kunst in perspectief Huis van Horus / Janko Duinker BA 1322JC Cursus 86

13.30 - 16.00 175 jaar Spoorwegen in Nederland prof.dr. Hugo Roos 1322FL Hoorcollege 80

13.30 - 16.00 Het Latijn is dood: leve het Latijn! dr. Stef Bugter 1322GC Cursus 68

WoENSDAG 10.00 - 12.15 De Baas in je brein prof.dr. Kees Brunia 1323AL Hoorcollege 72

10.00 - 12.30 Oorsprong en ontwikkeling van het Nieuwe Bouwen dipl.ing. Birgit M. Jürgenhake 1323DC Cursus 66

10.00 - 12.30 Landelijk Toscane drs. Ernest Kurpershoek 1323BL Hoorcollege 84

10.00 - 12.30 Lees maar, er staat niet wat er staat dr. Sijbolt Noorda 1323CC Cursus 82

13.30 - 16.00 Hoofdstukken uit de Evolutionaire Psychologie dr. Hans van de Braak 1323GL Hoorcollege 97

13.30 - 16.00 Wondere wereld van de wiskunde drs. Erik Heijerman 1323KL Hoorcollege 74

13.30 - 16.00 Purcell en Händel: Engelands muzikale gouden eeuw drs. Frans Jansen 1323JC Cursus 94

13.30 - 16.00 Een goede dood in Nederland: keuzes rondom het levenseinde dr. Ton Vink 1323FC Cursus 77

13.30 - 16.00 Kunst van Nu drs. Johan Holtrop 1323HL Hoorcollege 85

13.30 - 16.00 Nietzsche: een politiek denker? drs. J.N.M. Charmant 1323GC Cursus 100

DoNDERDAG 10.00 - 12.30 Jezus tussen joden en Grieken dr. J. van Schaik 1324AC Cursus 83

10.00 - 12.30 België op de tweesprong dr. Paul van Velthoven 1324CL Hoorcollege 95

10.00 - 12.30 Muziek en politiek drs. Kees Wisse 1324DL Hoorcollege 92

10.00 - 12.30 Het antieke Griekse Theater drs. Hein van Dolen 1324BL Hoorcollege 91

10.00 - 12.30 Inleiding in de persoonlijkheidspyschologie dr. Andreas Wismeijer 1324JL Hoorcollege 99

13.30 - 16.00 Tien geruchtmakende veroordelingen in historisch perspectief II mr. Ben Croon 1324GL Hoorcollege 79

13.30 - 16.00 Wetenschap als cultureel verschijnsel prof.dr. Koo van der Wal 1324HL Hoorcollege 78

13.30 - 16.00 200 jaar Rechten van de Mens in Nederland prof.mr. Roel de Lange 1324FL Hoorcollege 96

VRIJDAG 10.00 - 12.30 Het milieu in China: is duurzame ontwikkeling mogelijk? prof.dr. Meine Pieter van Dijk 1325AL Hoorcollege 70

10.00 - 12.30 Van bacterie tot Kolibrie prof.dr. Jelle Reumer 1325BL Hoorcollege 73

66

Het Nieuwe Bouwen was een architectuurstroming tijdens het Interbellum. In Nederland werd ook de term ‘Nieuwe Zakelijk-heid’ gebruikt. Het was een moderne progressieve beweging die zijn wortels in de technische vooruitgang en de maatschappelijke veranderingen van de negentiende eeuw had. Om de oorsprong van deze progressieve architectuur te begrijpen is het van belang in de tijd terug te gaan. In 1828 stelde de Duitse bouwmeester Heinrich Hübsch de vraag: ”In welke stijl moeten wij bouwen?”. Men ontwierp toen bouwwerken volgens bestaande bouwstijlen zoals de gotiek, de renaissance en het classicisme. De voorwaarden voor een nieuwe bouwkunst waren al geschapen, zowel cultureel als technisch. Onder architecten begon onvrede te ontstaan over het handhaven van de oude architectonische referenties en ontwik-kelde zich langzaam een zoektocht naar een nieuwe stijl. Tijdens de cursus zullen we deze zoektocht vanaf de negentiende eeuw volgen. Met behulp van foto’s en tekeningen van gebouwen, tek-sten, en citaten verplaatsen wij ons in de gedachtewereld van toen en proberen het spanningsveld te voelen dat ontstaat als nieuwe, onbekende ideeën optreden, zowel in Nederland als ook interna-tionaal. Architecten, kunstenaars en filosofen waren gefascineerd door de nieuwe mogelijkheden die het leven in de stad toen bood. In de de cursus worden de relaties bij deze zoektocht naar de “mo-derne stijl” tussen verschillende architecten steeds duidelijker. Uit-eindelijk ontstond er in de jaren 20 internationaal een architectuur die modern was, zonder ornament, gebouwd met toepassing van staal en gewapend betond, met veel glas en licht. Ze werd het Nieuwe Bouwen genoemd en gedragen door architecten zoals Oud, Duiker, Brinkman en van der Vlugt in Nederland en internatio-naal door Mies van der Rohe, Le Corbusier e.a. beeld zijn gebracht.

Dipl.ing. B.M. Jürgenhake is architect, werkt als assistent profes-sor aan de Faculteit Architectuur van de TU Delft en als docent voor het HOVO onderwijs. (Daarnaast werkt zij op dit moment aan een studie over de gevel in de Nederlandse woningbouw – waardevoorstellingen, cultuurpolitieke en sociale invloed op representatie en privaatheid van de gevel van het woongebouw).

►Cursus

Architectuuroorsprong en ontwikkeling van het Nieuwe BouwenDipl. Ing. Birgit Jürgenhake

1323DCData5, 12, 26 februari 5, 12, 19, 26 maart2, 9, 16 april 2014


Locatie Woudestein

Kosten €260,-


Aantal bijeenkomsten Acht colleges van 2 uur en 2 excursies (binnen data nog te bepalen)

Literatuur Tijdens de lessen worden ook teksten ter beschik-king gesteld.

Tweede sem

ester Rotterdam

67

In deze cursus staat het epos van Gilgamesj centraal. De Volks-krant kopte: “Het oudste bewaard gebleven meesterwerk uit de wereldliteratuur is na 5000 jaar nog springlevend”. Het epos is vele eeuwen ouder dan de Odyssee en het boek Genesis. Sterker nog: die zijn duidelijk door ‘Gilgamesj’ beïnvloed. Gedurende twee mil-lennia was het epos van Gilgamesj in vijf talen het meest vertelde verhaal van de hele regio (het huidige Irak, Syrië, Turkije en Pa-lestina). Tijdens de cursus worden belangrijke delen van het epos gelezen. De thematiek van het epos is ook voor moderne mensen toegankelijk: het is existentieel en van alle tijden. De inhoud, de structuur en de geschiedenis van het epos worden geanalyseerd. De kleitabletten die het epos bevatten zijn waren twee millennia lang bedolven onder het zand. Na ontcijferen van het spijkerschrift leidde dat tot de herontdekking van het verloren gewaande epos. Een van de gevolgen was: een crisis in de Bijbeltheologie. Het epos vervult een spilfunctie in deze cursus: het is tevens de entree tot een aantal aspecten van de boeiende Babylonische/Sumerische cultuur. Er wordt vanuit een cultuursociologisch perspectief naar het epos en de maatschappelijke context ervan gekeken. Een zich evolue-rende landbouwrevolutie, het ontstaan van de stadsstaat en van het koningschap zijn belangrijke onderwerpen. Uruk (het Bijbelse Erech), de stadstaat van Gilgamesj, de stad der steden, is daarin exemplarisch en legendarisch. Aan sommige onderwerpen kleven verrassende moderne aspecten. Zo werpt de Tsjechische econoom Sedlacek, adviseur van Havel, een economische blik op het epos: de zoektocht naar economische zingeving van Gilgamesj tot Wall Street, zo luidt de ondertitel van zijn boek (2012).

Drs. J.C.J. Peeters heeft, in gewijzigde vorm, deze cursus eerder gegeven aan de Hovo in Den Haag en Rotterdam. Hij heeft socio-logie, filosofie en theologie gestudeerd. Hij is auteur van het boek “Globalisering en identiteit” (Ruward 2007).

►Cursus

CultuurgeschiedenisHet epos van Gilgamesj Drs. Johan Peeters

1322BCData4, 11, 25 februari 4, 11, 18 maart 2014


Locatie Woudestein

Kosten €180,-



Literatuur Herman Vanstiphout: Het epos van Gilgamesj. Sun 2001. ISBN 90 5875 1015. Prijs: €29,50 Tijdens de cursus wordt er aanvullend materiaal uitgedeeld.

Twee

de s

emes

ter

Rott

erda

m

68

De bedoeling van deze colleges is te laten zien dat het Latijn om de dooie dood niet is overleden, maar volop in leven is. Dat is niet alleen zo omdat het Latijn nog steeds gebruikt wordt als taal, meer dan men zou verwachten. Maar in de literatuur van Nederland en Europa zijn invloeden en sporen van het Latijn en het erbij horende gedachtegoed te vinden. Deze colleges bieden een eerste kennis-making met een springlevende dode, een kennismaking die in de toekomst wellicht kan worden voortgezet. Want het aanbod is gro-ter dan in één serie van colleges kan worden vervat. De cursus is als volgt opgezet:

Bijeenkomst 11 De geschiedenis van de Latijnse taal tot en met het ontstaan van de Romaanse talen.2. Kerklatijn, middeleeuws Latijn, Neolatijn en het Latijn in de eenentwintigste eeuw.

Bijeenkomst 21 De poëzie van Catullus en Horatius: gedichten in vertaling.2. Catullus en Horatius in de Nederlandse dichtkunst: een verkenningstocht.

Bijeenkomst 31. Ab urbe condita: vanaf de stichting van de stad(Rome): de historicus Livius.2. Livius en Machiavelli.

Bijeenkomst 4 1 Ovidius en de mythologie: De metamorphosen.2. De Metamorphosen van Ovidius in de schilderkunst.

Bijeenkomst 5 1 Een republikein over de keizers: de Annales van Tacitus.2 Een magistraat over de Republiek: P.C. Hooft en Tacitus

Dr. S. Bugter is classicus met ruim 40 jaar ervaring als reisleider naar en in Rome. Hij t rok zelf op de fiets en te voet naar Rome. Doceert behalve in Rotterdam ook aan Hovo Brabant.

►Cursus

CultuurgeschiedenisHet Latijn is dood: leve het Latijn!Dr. Stef Bugter

1322GCData 4, 11, 25 feb, 4, 11 maart 2014

Tijd en dag Dinsdag, 13.30 - 16.00

Locatie Woudestein

Kosten €160,-


Aantal bijeenkomsten Vijf collegedagen

Bijzonderheden Kennis van de Latijnse taal is voor het volgen van deze cursus niet vereist.

Tweede sem

ester Rotterdam

69

1054 was het jaar van het grote schisma: de scheiding tussen de Rooms-katholieke en de orthodoxe kerk. Eeuwenlang was de kerk bestuurd door een vijftal patriarchen, waarbij die van Rome en Constantinopel de hoogste status hadden. Rome was de stad waar Petrus de marteldood stierf en waar het christendom in moeilijke omstandigheden wortelde, maar de tijden veranderden. Al in 330 had keizer Constantijn zijn zetel naar Constantinopel verplaatst. De eeuw die erop volgde met alle volksverhuizingen verliep voor Rome rampzalig, maar diezelfde periode markeerde voor het Oost-Romeinse, Byzantijnse Rijk een tijd van bloei. Er was een taalpro-bleem: Latijn in het westen, Grieks in het oosten. De patriarchen verschilden over steeds meer onderwerpen van mening: over de gelijkheid van de bisschoppen, het celibaat, de goddelijke drie-een-heid, de sacramenten, enz. In 1054 ging het mis: de patriarchen van Rome en Constantinopel excommuniceerden elkaar.In deze cursus wordt het schisma behandeld door een docent met een orthodoxe achtergrond. Vanuit dat perspectief zet hij een aan-tal feiten op een rijtje: de rol van het Byzantijnse Rijk in de christelij-ke geschiedenis van Europa, de bekering van de Slavische stammen en de relatie tussen de orthodoxe kerk en de islam. Ook de beleving van religie in de orthodoxe wereld komt aan de orde: het klooster-leven, aspecten van de orthodoxe leer en verering en de betekenis van de hagiografie, de beschrijving van het leven van heiligen met behulp van iconen, fresco’s en mozaïeken.

Drs. A. Angelou is geboren en getogen in Athene. Hij studeerde kunstgeschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam en spreekt voortreffelijk Nederlands. In Griekenland volgde hij de acade-mische gidsenopleiding aan de Universiteit van Athene. Hij be-geleidt culturele reizen en regelmatig ook religieus-historische reizen. Daarnaast verzorgt hij de laatste jaren cursussen voor HOVO’s in Brabant en Limburg.

►Cursus

Godsdienst-wetenschappenDe orthodox-christelijke religieDrs. Arijeris Angelou

1321ECData20, 23 en 27 januari 2014

Tijd Maandag, 13.30 – 16.00

Locatie Woudestein

Kosten €100,-


Aantal bijeenkomsten Drie van 2,5 uur

Bijzonderheden Bij voldoende belang-stelling wordt in het verlengde van de cursus een 8-daagse reis georga-niseerd van Thessaloniki naar Istanbul. De reis wordt begeleid door heer Angelou en georganiseerd door de Stichting Phileas (www.phileas.info).

Twee

de s

emes

ter

Rott

erda

m

70

1325ALData 7, 14, 28 februari7, 14, 21 maart 2014


Locatie Woudestein

Kosten €180,-



Tweede sem

ester Rotterdam

Waarom wordt er zo weinig aan een beter milieu in China gedaan? De luchtvervuiling in Beijing leidt er toe dat buitenlandse werkne-mers de stad ontvluchten en toeristen het noordoosten van China mijden. Ondertussen daalt de economische groei waardoor er min-der geld beschikbaar is voor de noodzakelijk investeringen op het gebied van milieutechnologie. De overheid manifesteert zich inter-nationaal steeds meer als een grootmacht, maar heeft in eigen land steeds vaker te maken met ontevreden burgers, die demonstreren tegen vervuilende projecten en dus wel enig milieubewustzijn to-nen. Ondertussen komt er iedere maand één miljoen auto’s bij in China, wat zowel het energieverbruik, de vervuiling als de conges-tie in de steden nog meer zal vergroten. Is duurzame ontwikkeling er mogelijk? Ondanks alle initiatieven van de overheid om zonne-energie op te wekken (maar de grootste fabrikant ging dit jaar failliet) en om windenergie te bevorderen door grote parken in het westen van het land aan te leggen wordt er maar weinig vooruitgang geboekt. China vestigt haar hoop nu op schaliegas, maar daar zitten ook milieurisico’s aan. China wil nog meer dammen in grensoverschrij-dende rivieren leggen om witte steenkool op te wekken, wat weer tot problemen met naburige landen kan leiden. Deze problemen knagen aan de macht van de communistische partij. Zal de toene-mende milieucrisis niet het einde van het Chinese succes beteke-nen? De overheid wil de status quo handhaven, maar gaat dit ten kost van de noodzakelijke hervormingen en investeringen in het milieu?

Prof.dr. M.P. van Dijk was van 1999 tot 2011 bijzonder hoogleraar Stedelijk management in opkomende economieën aan de Eco-nomische Faculteit van de EUR en is nu full professor of urban mangement aan het Internationale Institute of Social Studies van de EUR, in Den Haag. Daarnaast is hij sinds 2001 gewoon hoogleraar Water Services Management aan het UNESCO-IHE Institute for Water education in Delft .

►Hoorcollege

EconomieHet milieu in China: is duurzame ontwikkeling daar mogelijk?Prof.dr. Meine Pieter van Dijk (kerndocent), e.a.

71

Een natuurkundig mechanisme kun je niet ‘ontdekken’ zoals je een onbekend eiland ontdekt. Want dat eiland bestaat al, je hoeft het alleen nog maar te vinden. Maar een verklaring van een natuurver-schijnsel moet je helemaal zelf bedenken. Nieuwsgierigheid helpt je daarbij niets. Grote onderzoekers hebben iets veel beters: op-merkzaamheid.

Bijvoorbeeld: 1. Het is ‘s nachts donker 2. Ik ben niet het gemiddelde van mijn ouders; 3. In een venster kan ik mijzelf weerspiegeld zien, terwijl iemand aan de andere kant van het venster mij ook kan zien; 4. Een kleine steen en een grote steen vallen even snel als je ze tegelijk loslaat.

Het lijkt allemaal vanzelfsprekend maar dat is het niet. Deze vier hoogst opmerkelijke feiten worden besproken, en aan de hand daarvan zullen wij zien wat natuurkundigen hierdoor over het Heelal hebben geleerd.

Prof.dr. V. Icke is hoogleraar theoretische astrofysica aan de Universiteit Leiden, bijzonder hoogleraar kosmologie aan de Universiteit van Amsterdam, beeldend kunstenaar en publicist. Hij onderzoekt de ‘kosmologische constante’, het ontstaan van structuur in het heelal, en stralingshydrodynamica.

►Hoorcollege

Exacte wetenschappenopmerkzaamheid! De basis van de wetenschapProf.dr. Vincent Icke, Sterrewacht Leiden en Alien Art

1321ALData24, 31 maart 7, 14 april 2014

Dag en tijd Maandag, 10.00 - 12.30

Locatie Woudestein

Kosten €145,-



Twee

de s

emes

ter

Rott

erda

m

72

Als ik u vraag zo snel mogelijk op een knop te drukken als een lampje gaat branden, is uw reactietijd na enige oefening ongeveer 220 milliseconden. Vraag ik u daarna het een klein beetje langza-mer te doen, dan komt u ongeveer uit op de dubbele tijd. Als je bewust wilt ingrijpen in je gedrag, gaat er iets mis. Wie reactietij-den meet, houdt zich bezig met waarneming en beweging. In de visuele waarneming komen Illusies voor, je ziet iets anders dan met de werkelijkheid overeenkomt. Illusies horen tot het domein van het bewustzijn, ons handelen wordt er niet door gestoord. De controle van de motoriek gebeurt vanuit ons brein. Sommige delen van de motorische cortex lijken helemaal gestuurd te worden door prikkels uit de omgeving, terwijl andere juist meer met ons IK, ons ZELF te maken lijken te hebben. Wie is de stuurman van ons gedrag? IK ZELF natuurlijk, zou je zeggen, maar onderzoek laat zien dat ons bewustzijn altijd achter de feiten aanloopt. Is er dan geen centrum dat als een centrale voor ons gedrag functioneert? Met moderne afbeeldingstechnieken van het brein, kun je niet aanwijzen waar ons ik zit. Je kunt wel proberen de bouw van de centrale te begrij-pen. Ook daar komen illusies voor...Ik neem u mee op een ontdekkingsreis door het brein op zoek naar de essentie van de centrale.

Prof.dr. C.H.M. Brunia deed zijn artsexamen in 1959, behaalde hierna zijn doctoraal psychologie in 1962 en specialiseerde zich tot zenuwarts (1959-1964). Hij was docent fysiologie aan de RUU (1959 – 1972) en is verbonden als neuroloog aan de dr. Hans Ber-gerkliniek Breda sinds 1964. Hij is hoogleraar Fysiologische Psy-chologie aan de UVT sinds 1971.

►Hoorcollege

Exacte wetenschappenDe baas in je breinProf.dr. Kees Brunia

1323ALData 29 januari5, 12, 26 februari 5, 12, 19, 26 maart2 en 9 april 2014

Tijd Woensdag, 10.00 – 12.30

Locatie Woudestein

Kosten €280,-



Tweede sem

ester Rotterdam

73

In dit hoorcollege wordt in brede trekken de evolutie van het leven op aarde geschetst, vanaf het nog in nevelen gehulde begin tot de huidige tijd. Aan de orde komt een groot aantal belangrijke stap-pen, innovaties, die bijdroegen aan de ontwikkeling van het leven tot de huidige biodiversoteit van circa 9 miljoen soorten. Het gaat o.a. over het allereerste begin met eenvoudige bacteriën, de fusie van bacteriën tot gecompliceerder organismen, het ontstaan van meercelligheid, het ontstaan van seks, de evolutie van ongewer-velden en gewervelden, vissen, amfibiën, reptielen, zoogdieren en vogels. Ergens tussendoor wordt de mens behandeld, een toevals-treffer in het grote geheel. Ook passeren belangrijke wetenschap-pers de revue, zoals Linnaeus, Darwin, Margulis en Dawkins. Bij voldoende belangstelling wordt na afloop van de cursus een excursie naar het Natuurhistorisch Museum Rotterdam georgani-seerd.

Prof.dr. J. Reumer studeerde biologie in Utrecht. Hij is directeur van het Natuurhistorisch Museum Rotterdam en bijzonder hoogleraar paleontologie aan de Universiteit Utrecht. In 2008 was hij betrokken bij de ontdekking van de grootste bek aller tijden, een uitgestorven roofpotvis, die deze zomer in het Rotter-damse museum te zien is.

►Hoorcollege

Exacte wetenschappen – EvolutiebiologieVan bacterie tot kolibrie Prof.dr. Jelle Reumer

1325BLData 7, 14, 28 februari7, 14 maart 2014

Dag en tijd Vrijdag, 10.00 – 12.30

Locatie Woudestein

Kosten €150,-



Twee

de s

emes

ter

Rott

erda

m

74

Veel mensen hebben slechte herinneringen aan de wiskunde die ze op de middelbare school kregen. Ze konden het niet volgen of had-den een saaie docent die niet begreep waarom je het niet snapte. Dat is buitengewoon jammer, want Pythagoras zei het al: ‘alles is getal’. Modern gezegd: het wezen van de werkelijkheid is wiskun-de, en zonder wiskunde kun je de wereld eigenlijk niet echt begrij-pen. Het aardige van wiskunde is dat het ook op elementair niveau al boeiend, leuk, mooi en zelfs goed te begrijpen is. Tegelijk stelt die elementaire wiskunde ons al snel voor diepe filosofische raad-sels. Bestaat het oneindige? Wat is een kans eigenlijk? Waarom moeten we voor de omtrek en middellijn van een cirkel met zo’n raar getal als π bedenken? Waarom geldt de stelling van Pythago-ras wel, maar is het vermoeden van Fermat niet waar? Het is deze combinatie van fascinatie voor het bijzondere en de schoonheid van de wiskunde enerzijds en de filosofische verwondering over de herkomst daarvan anderzijds, die in deze cursus de blikrichting zal vormen. De cursus is bedoeld voor ieder die op de middelbare school wiskunde heeft gehad en daar misschien nog iets van weet, maar u mag het ook vergeten zijn. Of juist als u er een hekel aan had is, en er toch graag nog eens iets over zou willen opsteken! Het enige dat u nodig hebt zijn uw grijze cellen en de nodige intel-lectuele nieuwsgierigheid.- De raadselachtige priemgetallen.- Fibonaccigetallen en de Gulden Snede.- Het leven van π.- De stelling van Pythagoras.- Oneindig klein en oneindig groot.- Greep op het toeval: kansrekening.

Drs. E. Heijerman studeerde wiskunde en wijsbegeerte aan de Universiteit Utrecht. Tevens studeerde hij klavecimbel aan het Brabants Conservatorium in Tilburg. Hij geeft al enkele jaren cursussen muziekfilosofie bij het HOVO van diverse universitei-ten, treedt regelmatig op als spreker over filosofische onderwer-pen, en is actief als musicus in de Domkerk te Utrecht.

►Hoorcollege

Exacte wetenschappen - WiskundeDe wondere wereld van de wiskun-de: voor mensen zonder wiskunde-knobbel Drs. Erik Heijerman

1323KLData5, 12, 26 februari5, 12, 19, 26 maart2 april 2014

Dag en tijd Woensdag 13.30 – 16.00

Locatie Woudestein

Kosten €230,-



Tweede sem

ester Rotterdam

75

In deze collegereeks staan primaire filosofische teksten centraal. Wie voor het eerst klassieke filosofische teksten leest zal vaak ver-baasd zijn over de actualiteit ervan. Elk college bestaat uit twee delen. Het eerste deel is een hoorcollege over de achtergrond van tekst en filosoof. Het tweede deel is een werkcollege: een geza-menlijke ‘close reading’. U gaat dan nauwkeurig de tekst lezen en bespreken wat de actualiteit ervan is. Dit deel vraagt dus om actieve deelname. Daarvoor is het ook van belang dat u de tekst van te voren steeds aandachtig heeft gelezen. Thema’s die worden behandeld zijn: De druk van collega’s, Achtervolgd door de tijd, Duurzaamheid in een overvolle wereld, Speelbal van geld en techniek, Een rechtvaar-dige wereld begint bij de professional.

Prof.dr. L.M. Huijer is bijzonder hoogleraar Filosofie aan Eras-mus Universiteit en lector Filosofie aan De Haagse Hogeschool. Ze is opgeleid tot huisarts en filosoof en was coördinator van de Junkiebond, promoveerde in de filosofie en was eerder hoogle-raar Gender en Biomedische Wetenschappen aan de Universiteit van Maastricht. Drs. J.C.J. Peeters studeerde sociologie, filosofie en theologie aan de Universiteit Tilburg. Hij was als docent verbonden aan De Haagse Hogeschool, hij schreef het boek Globalisering en iden-titeit (2007). Drs. F. Meester, studeerde filosofie en algemene literatuurweten-schap aan de Universiteit van Amsterdam. Hij werkt als assi-stent-lector Filosofie en Beroepspraktijk aan De Haagse Hoge-school. Hij is actief als schrijver en publicist voor onder andere de Volkskrant, Trouw en Filosofie Magazine.

►Cursus

FilosofieGoudmijn van het denken IIGrote denkers over aandachtig denken Prof.dr. Marli Huijer, drs. Johan Peeters

en drs. Frank Meester

1321BCData27 januari3, 10, 24 februari3, 10, 17, 24, 31 maart 7 april 2014


Locatie Woudestein

Kosten €395,-



Literatuur Marli Huijer en Frank Meester: Goudmijn van het denken. Boom 2012. ISBN 978 94 6105 783 9


Bijzonderheden Studiebelasting: 10 hoor-colleges van 60 minuten en 10 close-readings van 60 minuten; 2 tot 3 uur zelfstudie per week (ca. 15 pagina’s tekst per week)

Twee

de s

emes

ter

Rott

erda

m

76

De Ethica (1677) wordt algemeen beschouwd als het belangrijkste werk van de Nederlandse filosoof Spinoza (1632-1677). Na een inleidend overzicht van de metafysica (deel 1) en van het ontstaan van de verschillende vormen van kennis (deel 2) beschrijft hij de menselijke emoties als de basis van het menselijk handelen (de de-len 3 en 4). In deze analyse blijkt dat het handelen onderworpen is aan wetmatigheden die ons uit eigen belang tot sociale wezens maakt. Tevens volgt dat ons uiteindelijk geluk gevonden wordt in het inzicht in de samenhang van alle dingen in de kosmos.In de eeuwen na Spinoza’s dood groeide de Ethica uit tot een van de onbetwiste klassiekers van de Westerse filosofie. In het jaar 2012-2013 is aan de hand van de briefwisseling van Spinoza, die net als de Ethica is opgenomen in de Opera Postuma, een over-zicht gegeven van Spinoza’s filosofie. Dit overzicht maakt het mo-gelijk een zorgvuldige selectie van kerngedeelten van de Ethica met vrucht te lezen. Het accent zal daarbij vallen op de zogenoemde ‘ethiek binnen de Ethica’.

Dr. H.A. Krop (1954) is als docent Geschiedenis van de wijsbe-geerte verbonden aan de Faculteit Wijsbegeerte van de Erasmus Universiteit Rotterdam. Hij is gepromoveerd op een proefschrift over de verhouding tussen de theologie en metafysica bij Johan-nes Duns Scotus (1265-1309). Van zijn hand verscheen een verta-ling van Spinoza’s Ethica.

►Hoorcollege

FilosofieSpinoza’s EthicaDr. Henri Krop

1321DLData 10, 24 februari3, 10, 17, 24 maart 2014

Dag en tijd Maandag, 14:00 – 16.00

Locatie Woudestein

Kosten €180,-


Aantal bijeenkomsten Zes van 2 uur

Tweede sem

ester Rotterdam

77

Dat de mens een sterfelijk wezen is, is geen verrassend inzicht. Maar dat die sterfelijkheid ons tegenwoordig bijna dwingt tot het maken van keuzes rond ons levenseinde, is wel nieuw.In het Nederland van vandaag de dag denk je dan al snel aan eu-thanasie en hulp bij zelfdoding. Daaraan zal in deze cursus ook uitgebreid aandacht worden besteed. Maar het is goed te beden-ken dat de palliatieve zorg rond het levenseinde en de keuzes die daarbinnen gemaakt kunnen worden, eveneens van grote beteke-nis zijn.In deze cursus buigen we ons onder meer over:- De geschiedenis van het denken over de dood en het leven na de dood. - De medische en juridische ontwikkelingen die tot onze ‘euthanasiewet’ hebben geleid.- De betekenis van centrale begrippen als palliatieve zorg, sedatie, continue sedatie, euthanasie, hulp bij zelfdoding, zelfeuthanasie.- De actuele juridische ontwikkelingen rond ‘zelfeuthanasie’ (de zaak-Heringa). - De betekenis, omvang en beperking van zelfbeschikking. - De rol van de taal: zelfmoord of zelfdoding; moord of doden op verzoek; een goede dood; waardig sterven; ondraaglijk lijden. - De betekenis van lijden; van lijden aan het leven; ‘beschermwaardigheid van het leven; wilsbekwaamheid, dementie. - De diversiteit aan standpunten in de regelgeving in diverse landen (Zwitserland, Oregon, Nederland, België). En tenslotte de vraag welke keuzes er nu werkelijk openstaan aan het eind van ons leven.

Dr. T. Vink is filosoof. Hij schreef een proefschrift over de Schotse filosoof David Hume. Hij is zowel theoretisch als praktisch be-trokken in de discussie rond een zelf beschikt levenseinde. In 2007 werd hij voor de Rechtbank Amsterdam vrijgesproken van overtreding van art. 294 Sr. (hulp bij zelfdoding).

►Cursus

FilosofieEen goede dood in Nederland: keuzes rond ons levenseindeDr. Ton Vink

1323FCData5, 12, 26 februari5, 12 en 19, 26 maart 2 april 2014


Locatie Woudestein

Kosten €250,-




Twee

de s

emes

ter

Rott

erda

m

78

Iedere tijd krijgt de wetenschap die hij verdient, ofwel die bij hem past. D.w.z. dat de wetenschap de meer algemene kijk op de din-gen weerspiegelt, die in een bepaalde periode gangbaar is (waarop zij van haar kant dan weer terugwerkt). Zo vormt de natuurkunde van Galilei en Newton een weerspiegeling van de werkelijkheids-opvatting van de 17e en 18e eeuw meer in het algemeen, die ook terug te vinden is in de kijk op de samenleving van die tijd. En op vergelijkbare wijze vertoont de wiskunde van de Grieken (i.h.b. in de vorm van de Euklidische meetkunde) de sporen van de Griekse denkwijze in het algemeen. Dat betekent dat er serieuze culturele grenzen zijn aan welk soort wetenschap in bepaalde perioden wel en niet mogelijk is. Zo lagen in de tijd van de Verlichting, die sterk in termen van het algemene en typische dacht, de geschiedenis en de taal- en cultuurweten-schappen, die zich speciaal op het bijzondere en unieke richten, buiten het gezichtsveld. Pas de Romantiek met haar bijzondere aandacht voor het buitengewone, onconventionele en eigene van de verschijnselen legt voor deze en andere wetenschappen (zoals de psychologie van het onbewuste en de pedagogiek) de loper uit. De wetenschappen zijn met andere woorden veel sterker aan meer algemene culturele en sociale voorwaarden gebonden dan vaak aangenomen wordt. De bedoeling van de cyclus is om de weten-schapsgeschiedenis onder dit aspect te bezien. En dan uiteraard de vraag te stellen hoe het eventueel met de grenzen van de tegen-woordige wetenschappen en onze eigen blinde vlekken en oog-kleppen gesteld is.

Prof.dr. G.A. van der Wal is emeritus hoogleraar wijsbegeerte aan de Erasmus Universiteit Rotterdam.

►Hoorcollege

FilosofieDe wetenschap als sociaal-cultureel verschijnselProf.dr. Koo van der Wal

1324HLData 6, 13, 27 februari6, 13, 20, 27 maart3 april 2014 Dag en tijd Donderdag, 13.30 -15.30

Locatie Woudestein

Kosten €225,-


Aantal bijeenkomsten Acht van 2 uur

Tweede sem

ester Rotterdam

79

In de West-Europese geschiedenis heeft een aantal geruchtmaken-de processen en veroordelingen plaatsgevonden. In deze processen manifesteerden zich de politieke, religieuze of wetenschappelijke spanningen van hun tijd. In de totstandkoming van deze gebeur-tenissen heeft het denken van filosofen vaak een belangrijke rol gespeeld, sommigen waren zelf slachtoffer van vervolging. Omge-keerd hebben deze gebeurtenissen ook het denken beïnvloed.Deze collegereeks wil aan de hand van deze processen en de opvat-tingen van bepaalde filosofen ook inzicht geven in de ontwikkeling van de verhouding tussen staat en onderdaan, overheid en burger. We bezien de ontwikkelingen vanaf de democratieën in de klas-sieke oudheid, de opkomst van de kerk en het van God gegeven koningschap tot en met de fase van opstanden en revoluties. Na de Franse revolutie treedt er in zoverre een nieuwe fase in dat iedereen gelijk is voor de wet. Door het leven van de tien veroordeelden te volgen, hun tijd, hun denkbeelden en streven, komen de verschil-lende thema’s op een aansprekende wijze aan de orde.

In het tweede semester gaan we in op de volgende veroordelingen:- Thomas More, Utopia en Hendrik VIII- Galileo Galilei en de ontdekking van de hemel- Johan van Oldenbarnevelt, een nieuwe staat met godsdienstvrijheid - Karel I en het Engelse parlement- Lodewijk XVI en de Franse Revolutie

Mr. B. Croon (1947) studeerde rechten in Leiden. Hij was advo-caat in Amsterdam en later hoofd van de juridische afdeling binnenland van de ABN-AMRO Bank. Vervolgens studeerde hij West-Europese geschiedenis aan de UvA en verdiepte zich in lite-ratuur en filosofie. Sinds 2008 geeft hij colleges aan verschillende Hovo-instellingen.

►Hoorcollege

GeschiedenisVan Socrates tot Lodewijk XVITien geruchtmakende veroorde-lingen in historisch perspectief IIMr. Ben Croon

1324GLData30 januari6, 13, 27 februari6 maart 2014


Locatie Woudestein

Kosten €150,-



Twee

de s

emes

ter

Rott

erda

m

80

Toen in 1839 de eerste trein tussen Amsterdam en Haarlem ging rijden trad Nederland toe tot het spoorwegtijdperk dat tot op he-den voor veel discussie aanleiding geeft. Was er in het begin veel maatschappelijke weerstand vanwege de te verwachten nadelige gevolgen voor het vee dat graasde langs de spoorlijnen, later ver-anderende dat in algehele acceptatie en onderkende men de grote voordelen voor alle onderdelen van de maatschappij. In deze cy-clus zullen wij aandacht besteden aan de ontwikkelingsgang der spoorwegen vanuit een maatschappelijk en vervoerseconomisch oogpunt in de periode 1800-1950. Het college van 8 april zal ge-houden worden in het Spoorwegmuseum te Utrecht.

4 maart 2014/Dr G.Veenendaal: Inleidend college; financiering en risico van investeringen in spoorwegen in de eerste helft van denegentiende eeuw. 11 maart/prof.dr. Hugo Roos: De vroege advocaten van spoor-wegontwikkeling; Friedrich List, 18 maart/prof.dr. Hugo Roos: De ‘spoorweg-bubbles’ in de ne-gentiende eeuw op kapitaalmarkten in Europa 25 maart/prof.dr. Hugo Roos: De invloed van spoorwegtechniek op de ontwikkeling van het onderwijs 1 april/dr. Jan Schulten: Militaire mogelijkheden van de spoorwegen8 april Spoorwegmuseum Utrecht (eigen vervoer) /prof.dr. Hugo Roos: Spoorwegen als bron van kunst en cultuur15 april/Prof.dr Hugo Roos: Pracht en praal op het spoor; de ‘Compagnie Internationale des Wagons Lits...’

Prof.dr. H.B. Roos studeerde ruimtelijke economie aan de toen-malige Nederlandse Economische Hogeschool te Rotterdam, en was onder meer hoogleraar Vervoerseconomie aan de Ko-ninkljike Militaire Academie, hoogleraar Luchtvaarteconomie aan de Universiteit van Amsterdam en vanaf 1992 hoogleraar Logistiek Management aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Daarvoor bekleedde hij functies bij onder meer Honeywell-Bull NV en KPMG Management consultants. Hij is tevens de initiator van de Masterclass Railgoederenvervoer.

►Hoorcollege

Geschiedenis175 jaar Spoorwegen in NederlandProf.dr. Hugo Roos

1322FLData4, 11, 18, 25 maart1, 8 en 15 april 2014


Locatie Woudestein

Kosten €250,-


Aantal bijeenkomsten Zeven van 2,5 uur

Literatuur(Aanbevolen)‘Ondernemen op het Spoor’ H.B.Roos en G.Veenendaal (red.) 2012, Uitg. Boom. Prijs €19,90

Tweede sem

ester Rotterdam

81

Twee

de s

emes

ter

Rott

erda

m

Over de persoon van Don Carlos bestaan allerlei verhalen. Soms wordt zelfs gesproken over de historische en de literaire Don Car-los. Hij krijgt geen toestemming van zijn vader om in de Nederlan-den de landvoogdij te bekleden. Ook niet nadat vooraanstaande edelen een smeekschrift overhandigen aan de zittende landvoog-des. Zou Don Carlos een goede pleitbezorger zijn geweest van de Nederlandse zaak? Nadat later in het jaar 1566 een Beeldenstorm uitbreekt stuurt Philips II een havik naar de Nederlanden om orde op zaken te stellen. Twee jaar later sterft Don Carlos en het heeft er alle schijn van dat Philips II daar nauwelijks rouwig om is geweest. In dit college zullen we aandacht besteden aan de literaire Don Carlos van Schiller en Verdi en het verloop van de gebeurtenissen rondom het jaar 1566.

De mezzosopraan Mylou Mazali zal de Don Carlos van Verdi be-handelen.

Prof.dr. H.B. Roos studeerde ruimtelijke economie aan de toen-malige Nederlandse Economische Hogeschool te Rotterdam, en was onder meer hoogleraar Vervoerseconomie aan de Ko-ninkljike Militaire Academie, hoogleraar Luchtvaarteconomie aan de Universiteit van Amsterdam en vanaf 1992 hoogleraar Logistiek Management aan de Erasmus Universiteit Rotterdam.

►Hoorcollege

Geschiedenis en MuziekDon Carlos (1545-1568) en het smeekschrift der edelen (1566)Prof.dr. Hugo Roos

1322DLData 18 februari 2014

Dag en tijd Dinsdag, 10.00 – 12.30 en 13.30 - 16.00

Locatie Woudestein

Kosten €85,-

Hovo plusprijs€115

Aantal bijeenkomsten Eén hele dag (ochtend en middag), inclusief lunch.

82

Lezen is minder gemakkelijk dan het lijkt, zeker bij teksten die we niet dagelijks tegenkomen en die niet onmiddellijk aansluiten bij wat we gewend zijn en ons wereldbeeld. Zulke teksten geven zich niet zomaar gewonnen. Daarvoor zijn inspanning en ervaring no-dig. Dan blijken ze zich te openen en vaak onvermoede schatten te bevatten. Deze cursus is bedoeld voor wie zich oefenen wil in nauwkeurig lezen van teksten. En dat niet zomaar teksten in het algemeen, maar speciaal die met een religieuze, of levensbeschou-welijke strekking en kleur. Het gaat om levenswijsheid en inzicht. Sommige teksten zijn oud en welbekend, afkomstig van een Bijbels auteur, psalmist of rabbijn, en blijken verrassingen in petto te heb-ben. Andere zijn van recenter datum en ons toch vreemd. Poëzie, brieven, een dagboek of essay. We zullen er vertrouwd mee raken. Ze zijn de moeite van het lezen onder een vergrootglas dubbel en dwars waard, ze hebben wat te zeggen.

Dr. S.J. Noorda is tekstuitlegger, met name van religieuze tekst-tradities. Hij gaf eerder HOVO-cursussen over Bijbel vertalen en over de rol en werking van religieuze tradities in de Europese cul-tuurgeschiedenis, bijvoorbeeld voorstellingen van het paradijs in 2012 en 2013. Tot voor kort was hij voorzitter van de vereniging van universiteiten in Nederland.

►Cursus

GodsdienstwetenschapLees maar, er staat niet wat er staatDr. Sijbolt Noorda

1323CCData5, 12, 26 februari5, 12, 19 maart 2014


Locatie Woudestein

Kosten €180,-



Bijzonderheden Van de deelnemers wordt verwacht dat ze de opgegeven teksten tevoren zorgvuldig lezen. De teksten worden door de docent ter beschikking gesteld.

Tweede sem

ester Rotterdam

83

Jezus was een jood. Maar wat voor een? Een jood uit Galilea is een andere jood dan die uit Judea. Joden waren er in velerlei soorten en maten in de tijd van Jezus: saddu-zeeërs, farizeeërs, essenen, apocalyptici, vromen, dopers samarita-nen en nog meer. En zij hadden allemaal hun geschriften, riten en tradities. Te midden van deze joodse veelvormigheid zocht Jezus zijn weg. Het optreden en de boodschap van Jezus is niet goed te begrijpen vanuit enkel de Tenach (Oude Testament). Men moet ook de geschriften van de essenen – de Qumranrollen – en de vele niet-bijbelse geschriften – de pseudepigraphica – bestuderen.Jezus was een jood. Maar wat voor een? Een jood uit het egyp-tische Alexandrië is een andere jood dan een conservatieve jood in Jeruzalem. En die is weer een andere jood dan bijvoorbeeld de apostel Paulus, een griekse jood uit Klein-Azië. Deze internationale context heeft gevolgen voor de ontwikkeling van de christologie. Zo ontstaan er al in de eerste generatie christenen verschillende ‘chris-tendommen’: het griekse christendom van Paulus en het joodse christendom van Jacobus, de broer van Jezus. Er is eigenlijk nooit één christendom geweest.In deze cursus volgen wij het jodendom vanaf ca. 332 voor Chris-tus (Alexander de Grote) tot aan de Bar Kochba opstand in 132 na Christus. En wij volgen het christendom tot aan het concilie van Nicea in 325. Daarbij besteden we aandacht aan de Tenach, de Qumranteksten, de pseudepigraphica, Philo van Alexandrië, het (ontstaan van het) Nieuwe Testament, het gnostieke christendom, het manicheese christendom en de kerkvaders.

J. van Schaik studeerde middeleeuwse mystiek en promoveerde op het godsbeeld van de laat-antieke manicheeërs en de katha-ren. Hij heeft vele publicaties op zijn naam staan over het gnosti-sche, mystieke en esoterische christendom.

►Cursus

GodsdienstwetenschapJezus tussen joden en GriekenDr. John van Schaik

1324ACData 6, 13, 27 februari6, 13, 20, 27, maart3 en 10 april 2014


Locatie Woudestein

Kosten €280,-




Twee

de s

emes

ter

Rott

erda

m

84

Toscane is een bakermat van de moderne westerse kunst en archi-tectuur. De stadscultuur die hier in de middeleeuwen is ontstaan, is nog tastbaar aanwezig en vormt een levende bron van inspiratie voor nu. Door het samengaan van cultuur en natuur, verleden en heden vervult Toscane nog steeds een voorbeeldfunctie.

We gaan het beeld van het oude Toscane reconstrueren. We be-perken ons tot het landelijke Toscane (kloosters, dorpen, kleine stadjes) dat nog relatief onbedorven is. De cursus is thematisch van opzet met aandacht voor verschillende aspecten van de cultuur, samenhang tussen schilderkunst, beeldhouwkunst en architectuur. De nadruk ligt daarbij op oorspronkelijk gebruik en functie.Stedenbouw: Toscaanse stadjes hebben een middeleeuwse kern die veelal gebaseerd is op Romeinse stadsaanleg. Toscane kent ook mooie voorbeelden van stedelijke utopieën uit de renaissancetijd zoals Pienza.Kerken: verraden een duidelijk herkenbare, lokale stijl. De interi-eurs bevattten vaak prachtige kunstwerken, zoals fresco’s van Ghir-landaio en Gozzoli in San Gimignano, van Piero della Francesca in Monterchi.Kloosters: Dwars door Toscane loopt de Via Francigena, de pel-grimsroute naar Rome. Langs deze route staan op dagmars afstand van elkaar kloosters van benedictijnen, cisterciënzers en andere kloosterordes: San Galgano, S. Antimo, Monte Oliveto. Ook uit de barok zijn fantastische kloosters bewaard gebleven zoals het kartuizer klooster, de Certosa di Pisa. Raadhuizen, palazzi, villa’s: De 12de en 13de eeuw zagen de op-komst van Toscaanse stadsrepublieken. Raadhuizen zijn de trotse symbolen van het republikeinse elan van die tijd. In de renaissance en barok werden herenhuizen (palazzi) en villa’s eveneens beeldbe-palende gebouwen.

Drs. E. Kurpershoek heeft kunstgeschiedenis aan de universiteit van Amsterdam gestudeerd. Hij is werkzaam als docent, cultu-reel reisbegeleider en publicist.

►Hoorcollege

KunstgeschiedenisLandelijk ToscaneDrs. Ernest Kurpershoek

1323BLData5, 12, 19, 26 maart2 en 9 april 2014


Locatie Woudestein

Kosten €180,-



Tweede sem

ester Rotterdam

85

Kunstenaars zijn tegenwoordig nauwelijks meer te categoriseren op grond van het medium waarin ze zich uitdrukken. Traditionele grenzen tussen disciplines verdwijnen en de hedendaagse kunst kenmerkt zich door een enorme pluriformiteit. In tegenstelling tot de serieuze seventies lijken spektakel en entertainment nu geen negatieve betekenis meer te hebben. Zo exposeerde Damien Hirst opgezette dieren en in het Rijksmuseum in 2008 een schedel be-kleedt met diamanten. Vanuit een complexer wordende samenleving verwacht men nieu-we competenties van de kunstenaar: men nodigt kunstenaars uit te reageren op maatschappelijke verschijnselen. Ook de belangstel-ling van de media is enorm toegenomen. De uitreiking van de Tur-ner Prize in Engeland is uitgegroeid tot een mediahype. Daarbij is de infrastructuur voor hedendaagse kunst de afgelopen decennia sterk verbeterd. In rap tempo zijn instellingen voor moderne en hedendaagse kunst geopend, zoals het Tate Modern in Londen. De ontwikkelingen op het wereldtoneel, zoals de Europese een-wording, het uiteenvallen van het Oostblok en de globalisering, hebben geleid tot een flinke uitwisseling van kunstenaars binnen de EU en er is een migratiestroom op gang gekomen van kunste-naars naar de Westerse economische centra. Door de globalisering gaan Chinese kunstenaars nu ook moderne kunst maken, maar in reactie daarop focust de bekende kunstenaar/dissident Ai Weiwei juist weer op de eigen keramische traditie. Bovenstaande ontwikkelingen komen aan bod in dit college he-dendaagse kunst. Overige onderwerpen zijn: het postmodernisme en hoe verder; hoe gaan kunstenaars om met hun artistieke erfenis, meer dan ooit putten kunstenaars uit (recente) kunstgeschiedenis; kunst in de openbare ruimte; fotografie als hedendaagse kunst; nieuwe media (digitale revolutie, videokunst, animatie, internet etc) en de schilderkunst is niet dood!


►Hoorcollege

KunstgeschiedenisKunst van Nu Hedendaagse beeldende kunst medio jaren tachtig tot 2014 Drs. Johan Holtrop

1323HLData 5, 12, 26 februari 5,12, 19, 26 maart 2, 9, 16 april 2014


Locatie Woudestein

Kosten €280,-



Literatuur Kleine syllabus via de docent €6,-.De collegestof is een analyse tot 2014, maar als voorbereiding wordt aan-bevolen: A. de Visser, De tweede helft, beeldende kunst na 1945, 1998, ISBN 10: 906168 6148, sun Nij-megen, €39,90 (dit boek is een analyse tot medio jaren negentig!)

Twee

de s

emes

ter

Rott

erda

m

86

Oudegyptische kunst en architectuur hebben iets magisch. De pi-ramiden, verfijnd beeldhouwwerk, sierlijke wandschilderingen, prachtig gedecoreerde tomben en tempels – het oude Egypte lijkt wel één groot kunstwerk.Toch verschilt de kunst van het oude Egypte fundamenteel van onze moderne, westerse kijk. In plaats van het perspectief gebruikt het oude Egypte namelijk heel andere manieren om de realiteit weer te geven, samengevat in de term a-spectief. De werkelijkheid werd bovendien sterk gestileerd afgebeeld, verbonden aan een ide-aalbeeld en ideale proporties. Ook de rol van de kunstenaars en schoonheidsbeleving lijkt in Egypte heel anders dan bij ons. Oude-gyptische kunstwerken werden zelden gesigneerd. Rijk gedecoreer-de tomben werden na gebruik blijvend verzegeld als “huis voor de eeuwigheid”. En Egyptische tempels waren niet bedoeld voor de ogen van het grote publiek of algemeen toegankelijk, zoals kerken.Het is niet zonder reden dat de studie Kunstgeschiedenis vaak met de Griekse cultuur begint. De Griekse kunstuitingen staan in veel opzichten dichter bij de onze. In deze cursus maakt u kennis met Oudegyptische kunst vanuit een heel ander perspectief. Wanneer en hoe ontstond de kunst die wij zien als typisch voor het farao-nisch Egypte? Wat is eigenlijk specifiek “Egyptisch” aan Oudegyp-tische kunst? Hoe zijn Oudegyptische architectuur en kunstwerken te lezen volgens ideaalbeeld en canon? Keken de oude Egyptena-ren op een andere manier naar de realiteit dan wij doen? Welke functies had kunst voor de oude Egyptenaren? Kent het oude Egypte “stijlen”, esthetiek, artistieke vrijheid en “kunst omwille van de kunst”? Dit zijn allemaal vragen die uitvoerig aan de orde komen in deze cursus.

Janko Duinker MA, heeft Egyptologie, kunstgeschiedenis en wijsbegeerte gestudeerd aan de universiteit van Leiden. Sinds 2008 doceert hij aan verschillende HOVO instellingen door heel Nederland. Hij is als voorzitter verbonden aan de egyptologische stichting Het Huis van Horus.

►Cursus

Kunstgeschiedenis - EgyptologieEgyptische kunst in perspectiefJanko Duinker MA / Huis van Horus

1322JCData 4, 11, 25 februari4, 11, 18, 25 maart1 april 2014


Locatie Woudestein

Kosten €230,-




Tweede sem

ester Rotterdam

87

In deze serie maken wij kennis met de belangrijkste Russische schrijvers van de 20e eeuw die buiten Rusland leefden en werk-ten. Onder hen zijn Nobelprijswinnaars, zoals Ivan Boenin, Joseph Brodski en Aleksandr Solzjenitsyn. Er zijn ook Russische emigranten schrijvers, die bij het Westerse publiek onbekend zijn. Denk aan Nadjezjda Teffi, Marina Tsvetajeva, Vladimir Vojnovitsj of Sergej Do-vlatov. Zonder uitzondering zijn dit zeer interessante schrijvers met een heldere, eigen stem. Vaak verlieten ze onvrijwillig de Sovjet Unie. En vaak laten zij via hun werk een krachtige ‘tegenstem’ horen tegen Sovjet normen en waarden. Soms lukte het om een breed publiek te bereiken, maar meestal werden ze toch met arg-waan bekeken. Hooguit werd hun stem gehoord binnen de eigen ‘witte’ gemeenschap in Parijs, Berlijn, New York of Shang Hai. We maken een virtuele rondreis langs deze Russische gemeenschappen in het Westen en lezen het werk van een aantal Russische emigran-ten-schrijvers. Drie colleges (Marina Tsvetajeva, Aleksandr Solzjenitsyn en Sergej Dovlatov) worden door Judith Janssen verzorgd. Daarnaast wer-ken twee of drie gastsprekers mee Arthur Langeveld zal spreken over Nadjezjda Teffi en Vladimir Vojnovitsj die de humoristische stem van de emigrant vertegenwoordigen. Eva van Santen zal spreken over Tatjana Tolstaja. Zij is een nakomelinge van Ljev Tolstoj en een ‘halve’ emigrant. Ze woont en werkt deels in Moskou en deels in New York en is daar populair. (Onder voorbehoud zal jour-naliste Angela Dekker meewerken. Ze schreef twee boeken over Russische emigranten in Parijs en Nederland).

Drs. J.V. Janssen studeerde Slavische Taal- en Letterkunde in Utrecht, Amsterdam en Moskou. Ze verzorgt voor Hovo Rot-terdam sinds 2003 programma’s. Ze begeleidde eerder literaire reizen naar St.Petersburg, Odessa en de Kaukasus. De andere sprekers zijn slavisten en/of vertalers van Russische literatuur of journalisten met reiservaring in Rusland en met affiniteit voor Russische literatuur.

►Hoorcolleges

LetterenDe Rus & het Westen: Russische schrijvers buiten RuslandDrs. Judith Janssen (kerndocente) i.s.m. Arthur Langeveld, Eva van Santen, e.a.

1321GLData27 januari3,10, 24 februari3, 10 maart 2014


Locatie Woudestein

Kosten €180,-




Literatuur Literatuurlijst en selectie van fragmenten uit literaire werken

Twee

de s

emes

ter

Rott

erda

m

88

Nederland kent op dit moment een aantal succesvolle jonge do-cumentaire makers die Rusland een warm hart toedragen. Ze maakten schitterende documentaires waarin ze met spectaculaire beelden het leven van Russen in Rusland vastlegden. Het zijn do-cumentaires die worden vertoond op grote festivals, zoals de IDFA. En ze winnen prijzen. Eén van deze documentairemakers is bijvoorbeeld Jessica Gorter die met “900 dagen” furore maakte. De film won de prijs voor beste film 2011 en er volgden meer internationale prijzen en no-minaties. Jessica volgt in de aangrijpende documentaire een aantal bewoners van Leningrad die de Blokkade (900 dagen bezet door de Duitsers tijdens WO II) meemaakten. Heel recent maakten Cecilia Odé, Edwin Trommelen en Paul Enke-laar een mooie film over het verdwijnen van de taal en cultuur van één van de Siberische volkeren, de Joekagieren. Ook deze docu-mentaire won een prijs, ditmaal in Rusland. Naast de bovengenoemde documentaires over het leven in Rusland is er aandacht voor twee hele mooie documentaires over Russische cultuur: van Aliona van der Horst (over de moderne dichter Boris Ryzji) en van nog een Nederlandse documentaire maker, die op het moment van ter perse gaan van de studiegids nog niet bekend is. In deze serie vertellen vier documentairemakers over hun werk. Daarna wordt de documentaire zelf vertoond. In de 5e bijeen-komst zal Judith Janssen aandacht besteden aan het werk van de interessante moderne dichter Boris Ryzhi. Ook zal zij ingaan op het werk van enkele Russische schrijvers die over de Blokkade van Leningrad geschreven hebben.

Drs. J.V. Janssen studeerde Slavische Taal- en Letterkunde in Utrecht, Amsterdam en Moskou. Ze verzorgt voor Hovo Rotter-dam sinds 2003 lezingen en cursussen. Ze begeleidde eerder drie literaire reizen naar St Petersburg, Odessa en de Kaukasus.

►Hoorcolleges

Letteren en FilmBeelden van Rusland: werk van Nederlandse documentaire-makersDrs. Judith Janssen (kerndocent) i.s.m. Nederlandse documentairemakers

1321HLData 17, 24, 31maart7, 14 april 2014


Locatie Lezingen en filmverto-ning vinden plaats in De Machinist, Willem Buyte-wechstraat 45, 3024 BK Rotterdam

Kosten €150,-




Bijzonderheden Wordt georganiseerd in samenwerking met De Machinist en Nederlandse documentairemakers

Tweede sem

ester Rotterdam

89

Bezoekt u regelmatig een museum voor beeldende kunst? Dan weet u uit ervaring dat veel schilders geïnspireerd werden door my-then, sagen, legenden, historische of Bijbelse vertellingen, kortom een literaire bron. Een schilderij begint pas te ‘spreken’ als je het achterliggende verhaal kent. Op hun beurt verwijzen schrijvers veelvuldig naar kunstwerken om hun bedoelingen aanschouwelijk te maken. Meesterwerken uit de wereldliteratuur werden geïllu-streerd door beroemde kunstenaars. Sommige schrijvers manifes-teren zich tevens als beeldend kunstenaar. Uit tal van voorbeelden blijkt dat een schilderij vergeleken kan worden met een gedicht, verhaal of toneelstuk, in die zin dat ze een gemeenschappelijk fun-dament bezitten: de representatie van de werkelijkheid, hetzij in woorden, hetzij in verf.Wat zijn de overeenkomsten tussen literatuur en beeldende kunst? In hoeverre beïnvloeden ze elkaar? Waarom gingen in de 20ste eeuw de wegen uiteen?

In deze cursus over intermedialiteit van beeldende kunst en litera-tuur komen onder meer de volgende onderwerpen aan bod:1. De parallelle ontwikkeling van beeldende kunst en literatuur tijdens de Renaissance en Barok.2. De literaire bronnen van de Prerafaëlieten.3. Het dubbeltalent van de schilder-schrijver Jac. van Looy.4. Allegorieën, beeldgedichten en emblemata.5. Expressionisme en avant-gardisme.

Aan de hand van zo’n beelden en tekstfragmenten krijgt u een chronologisch overzicht van de historische verbanden, wisselwer-kingen en wederzijdse beïnvloeding van literatuur en beeldende kunst – een boeiend patroon dat wellicht meer inzicht schenkt in het esthetisch genot dat van beide uitgaat.

Prof.dr. A.F. van Oudvorst doceert Europese literatuurgeschiede-nis aan de Vrije Universiteit Brussel en verzorgt sinds 1995 Hovo-cursussen op het gebied van de letteren.

►Hoorcolleges

LetterenWoord en beeld – intermedialiteit van beeldende kunst en literatuurProf.dr. André van Oudvorst

1321FLData27 januari3, 10, 27 februari3, 10, 17, 24, 31 maart 2014


Locatie Woudestein

Kosten €260,-



Twee

de s

emes

ter

Rott

erda

m

90

We are such stuff as dreams are made on. The Tempest

Met zijn ongeëvenaard taalvermogen en verbluffende mensenken-nis weet de grootste toneelschrijver aller tijden ons na vierhonderd jaar nog steeds te boeien. Na een korte inleiding over leven en werk en over de toneelpraktijk in Engeland in de tweede helft van de zestiende eeuw richten we ons op Twelfth Night en As You Like It, twee blijspelen met een unieke combinatie van slapstick en vro-lijkheid met weemoed en bitterheid, elementen die je eerder in een tragedie verwacht.Vervolgens staan we stil bij Romeo and Juliet, veeleer een trage-die dan een komedie, en bij The Tempest, Shakespeare’s laatste en meest persoonlijke stuk. Van elk stuk lezen we een aantal fragmen-ten. Daarna bekijken wij die op DVD, met Nederlandse ondertite-ling en ingebed in het bedrijf waarin ze voorkomen. Want het gaat uiteindelijk om toneelstukken die gezien willen worden, zeker in uitvoeringen met bekende Engelse acteurs en actrices. Letterlijk en figuurlijk tussen de bedrijven door verdiepen we ons ook nog in verschillen tussen blijspel en tragedie en in een fascinerend perso-nage uit Shakespeares blijspelen: de Nar, en zijn incarnatie in deze tijd als clown, komiek en (soms) als cabaretier.

Dr. J.B.H. Alblas was als literatuurwetenschapper verbonden aan de studierichting Engelse Taal en Letterkunde van de Vrije Uni-versiteit Amsterdam. Sinds 2000 is hij ook werkzaam in het kader van het Hovo onderwijs.

►Cursus

LetterenWilliam ShakespeareDr. Jacques Alblas

1322ACData 4, 11, 25 februari 4, 11, 18, 25 maart1 april 2014

Tijd Dinsdag, 10.00 - 12.30

Locatie Woudestein

Kosten €230,-



Literatuur De teksten van de te bespreken gedichten worden een week voor behandeling ter beschik-king gesteld.


Tweede sem

ester Rotterdam

91

Het belang van het antiek-Griekse theater blijkt niet alleen uit de doorwerking en invloed ervan in latere eeuwen, waardoor dichters, prozaschrijvers, beeldend kunstenaars, cineasten, componisten en choreografen zich geïnspireerd voelden, maar ook uit de vele op-voeringen van klassieke toneelstukken in de huidige tijd. De vraag-stukken die in de drama’s en komedies aan de orde komen, doen nog altijd opgang en de schitterende poëtische taal blijft, ook in vertaling, het publiek aanspreken en ontroeren.In de cursus van vier dagdelen worden zoveel mogelijk facetten toegelicht en besproken. Aan de orde komen de oorsprong, orga-nisatie, bouw van het theater, de rol van het koor, de spelers, het publiek en de rekwisieten. Dan wordt uitgebreid aandacht besteed aan de Griekse toneelstukken zelf: de wording en opkomst, de de-len en stof van de spelen, evenals de rol van de goden, de schaarse gegevens over de schrijvers en wat er van hun oeuvre bewaard is gebleven, de muziek en dans en de specifieke vertaalproblemen, met name bij de weergave van de blijspelen waarvan de taal su-bliem of platvloers kan zijn. Van zowel de tragedies als de kome-dies zullen talrijke toelichtingen aan de hand van vertaalde teksten worden gegeven.

Drs. H.L. van Dolen is werkzaam als vertaler, publicist en reis-leider. Hij heeft een groot aantal publicaties op zijn naam staan, zoals de veelgeprezen vertalingen van het werk van Herodotus, komedies van Aristofanes, tragedies van Sophocles, Fabels van Aisopos en Verzwegen verhalen van Procopius. Bovendien heeft hij boeken geschreven over de Griekse mythologie, Romeinse ver-halen, en de Byzantijnse geschiedenis.

►Hoorcollege

LetterenHet antieke Griekse theaterDrs. Hein van Dolen

1324BLData8, 13, 27 februari6 maart 2014


Locatie Woudestein

Kosten €125,-



Literatuur Er zal bij de cursus een reader worden uitgereikt.


Twee

de s

emes

ter

Rott

erda

m

92

Politiek is een afspiegeling van de maatschappij, maar kunst is dat evenzeer. Wat er in de politiek gebeurt, heeft vaak zijn weerslag op de kunst, maar ook omgekeerd komt het voor. Daarbij is kunst bij uitstek een middel om commentaar te geven op de gebeurtenissen in politiek en maatschappij. Dat kan op allerlei manieren. Macht-hebbers kunnen kunst gebruiken om hun ambities en heerschappij kracht bij te zetten. Eeuwenlang was het zelfs gebruik dat zij daar-voor kunstenaars vast in dienst hadden.Maar daarnaast wordt kunst ook gebruikt om de maatschappij een spiegel voor te houden en uiting te geven aan kritiek op hen die de samenleving besturen. Zeker in een tijd dat vrijheid van me-ningsuiting nog ver te zoeken was, was de kunst, juist door haar metaforische kracht in staat om misstanden aan de kaak te stellen.Deze cursus gaat over de relatie tussen muziek en politiek en be-kijkt de wereldgeschiedenis door een muzikale bril. Want geen kunstvorm is zo maatschappelijk geëngageerd als de muziek. Maar lang niet altijd is de politieke lading zomaar zichtbaar, zeker bij muziek uit vroeger tijd. Aan de hand van veel geluidsvoorbeelden en achtergronden uit de muziekgeschiedenis vertelt de cursus de loop van de historie. Daarbij ligt de nadruk op de periode 1750 tot heden omdat juist dan de verhouding tussen politiek en muziek zeer dynamisch is. Om te ontdekken dat de politieke ideeën van componisten als Mozart, Beethoven, Johann Strauss, Wagner, Verdi en talloze anderen veel uitgesprokener zijn dan we altijd hadden gedacht.


►Hoorcollege

MuziekwetenschappenMuziek en Politiek, maatschappelijk geëngageerdDrs. Kees Wisse

1324DLData 6, 13, 27 februari6, 13, 20, 27 maart 3, 10 april 2014.


Locatie Woudestein

Kosten €280,-




Bijzonderheden Er is geen speciale voor-kennis vereist voor dit college

Tweede sem

ester Rotterdam

93

In deze cursus wordt ingegaan op de fascinerende kruisbestuiving tussen muziek en literatuur. Grote componisten hebben zich veelvuldig laten inspireren door literaire werken en literaire motieven. Denk aan de gedichten van Goethe, de Faustlegende en de mythe van Orpheus. Omgekeerd, in literatuur speelt muziek soms een prominente rol. Dat geldt bij-voorbeeld voor boeken van Simon Vestdijk, Maarten ’t Hart, Anna Enquist en Leo Tolstoj. Beide invalshoeken worden in deze cursus gecombineerd.Vanuit het vertrekpunt ‘literatuur’ gaan we onder meer muziek van Schubert, Schumann en Wolf met dezelfde teksten vergelijken; gaan we het Faust-thema belichten; verdiepen we ons in Poesjkin’s gedicht over de vergiftiging van Mozart door Salieri, de opera daar-over van Rimsky-Korsakof en de film van Miloš Forman.Vanuit de muziek gaan we onder meer in op Bach’s Goldbergvari-aties in werk van Anna Enquist en Thomas Bernard; op de rol van muziek in het werk van Vestdijk; op de verrassende wijze waarop muziek in literatuur is ‘vertaald’ door de Amerikaanse filosoof Hof-stadter.

Drs. S. Burgers studeerde compositie aan het Rotterdams Con-servatorium. Hij componeerde kamermuziek, liederen, orkest-werken, toneel- en filmmuziek. Daarnaast is hij neerlandicus en docent aan de Haagse Hogeschool. Samen met zijn dochter Laura schreef hij de jeugdroman Copycat – oog in oog met je dubbelganger.

►Cursus

Muziek- en literatuur-wetenschappenDe wederzijdse invloed van muziek & literatuurDrs. Simon Burgers

1322CCData4, 11, 25 februari4, 11, 18 maart 2014


Locatie Woudestein

Kosten €180,-



Literatuur Mede in overleg met de deelnemers wordt een lees- en luisterlijst opge-steld.

Twee

de s

emes

ter

Rott

erda

m

94

Het Verenigd Koninkrijk heeft weliswaar een uitgebreide muziek-traditie, maar heeft opmerkelijk genoeg – in tegenstelling tot Italië, Duitsland en Frankrijk – relatief weinig grote componisten voort-gebracht. Uitzonderlijk in dit opzicht was de periode van ongeveer 1650 tot 1750. Het was Engelands muzikale ‘gouden eeuw’ die gedomi-neerd werd door de componisten Henry Purcell (1659-1695) en Georg Friedrich Händel (1685-1759). Purcell, slechts 36 jaar oud geworden en bij leven de Orpheus Britannicus genoemd, schreef nieuwe hoofdstukken op het gebied van de Engelse koormuziek en het muziektheater. De van oorsprong Duitse Händel werd ‘Brit-ser dan de Britten’ en zette deze ingeslagen weg voort. Daarmee leidde hij de muziek uit de late Barok naar een ongekend hoog-tepunt. Zo drukten beide toondichters een onuitwisbaar stempel op de Westerse muziekgeschiedenis en zijn het daarom meer dan waard om nader bestudeerd te worden.Aan de hand van hun beider biografie zal in deze 5-delige cursus niet alleen hun oeuvre onder de loep worden genomen. Tevens zul-len de belangrijkste genres van de Barok worden uitgelegd, inge-bed in het politieke en culturele klimaat van die tijd. Ook de invloed en het werk van belangrijke tijdgenoten zullen aan bod komen.

De cursus zal rijkelijk worden geïllustreerd met muziekvoorbeelden1. Engeland tijdens de Restoration: Purcell in dienst van de Engelse koning2. Purcell en het theater: de semiopera3. Händel: vroege jaren en studiereis naar Italië4. Händel in Londen: hoogte- en dieptepunten bij de opera5. Händels laatste successen: de grote oratoria


►Cursus

MuziekwetenschapPurcell en Händel: Engelands muzikale gouden eeuwDrs. Frans Jansen

1323JCData 5, 12, 26 februari5, 12 maart 2014


Locatie Woudestein

Kosten €150,-




Tweede sem

ester Rotterdam

9595

In 2011 maakte ons zuidelijk buurland de grootste bestuurscrisis in zijn bestaan door. België als staat blijkt steeds minder levensvat-baar. De twee bevolkingsgroepen in België, Vlamingen en Fransta-ligen, zijn steeds verder uit elkaar gegroeid. De federalisering van het land die vanaf het einde van de jaren zeventig van de vorige eeuw op gang kwam, was bedoeld om de eenheid van het land te behouden heeft. Deze heeft de verschillen tussen Franstaligen en Vlamingen echter alleen maar sterker doen uitkomen. Nu wordt er in België volop gesproken over een mogelijke boedelscheiding tus-sen beide bevolkingsgroepen.In de cursus, bestaande uit vijf bijeenkomsten, kijken we terug op de geschiedenis van dit land. De situatie vóór de oprichting van Bel-gië komt aan de orde, het ontstaan van twee bevolkingsgroepen die tegenover elkaar komen te staan, de oplossingen die voor het conflict worden bedacht: taalwetten en federalisering, en tenslotte de vooruitzichten, een scheiding of toch een confederatie van twee landsdelen

Dr. P.J.G. van Velthoven woonde en studeerde in België. Hij was correspondent van de Vlaamse kranten De Standaard en De Tijd. En hij was lange tijd chef van de opiniepagina van de Haagsche Courant. In 2005 promoveerde hij in Utrecht tot doctor in de po-liticologie op het proefschrift ‘Het verantwoorde engagement – Politiek en filosofie bij Raymond Aron.’

►Hoorcollege

Politieke wetenschappenBelgië op de tweesprongDr. Paul van Velthoven

Twee

de s

emes

ter

Rott

erda

m

1324CLData30 januari6, 13, 27 februari 6 maart 2014


Locatie Woudestein

Kosten €150,-



Literatuur (aanbevolen) Paul van Velthoven: Franstaligen tegen Vlamingen. Hoe België als natie mislukte. Lode Wils: Van Clovis tot Di Rupo. De lange weg van de naties in de Lage landen.Frank Judo en Stijn van de Perre: De prijs van de scheiding. Het uiteenvallen van het Verenigd Konink-rijk der Nederlanden 1830 – 1839.

96

In deze serie van 4 colleges zal de ontwikkeling van de rechten van de mens in Nederland centraal staan. De Staatsregeling van 1798, de eerste moderne grondwet in de Nederlanden, kende al een cen-trale plaats toe aan fundamentele rechten van burgers, maar de verwerkelijking van die rechten is een zaak van lange adem. De ontwikkeling van het recht, en – vooral – de politieke en sociale geschiedenis van Nederland is van belang om te begrijpen hoe de bescherming van fundamentele rechten in de afgelopen twee eeu-wen is verbeterd. Het al dan niet slagen daarvan is niet alleen een kwestie van vastlegging in de Grondwet (hoewel dat soms helpt), maar ook van ‘grondrechtencultuur’, een begrip dat we in deze cyclus nader onder de loep zullen nemen. Thema’s die in deze cyclus aandacht zullen krijgen: godsdienstvrij-heid en scheiding van kerk en staat, discriminatieverbod en regels omtrent gelijke behandeling, vrijheid van meningsuiting, en de be-scherming van fundamentele rechten door verdragen. Vooral het Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fun-damentele vrijheden (EVRM) van 1950 zal daarbij centraal staan. In de bescherming van de fundamentele rechten sinds 1950 is de rechtspraak van het Europese Hof voor de Rechten van de Mens steeds belangrijker geworden. Vrouwenemancipatie, de strijd voor algemeen kiesrecht, seculari-satie, het omgaan met diversiteit in de samenleving, zijn de tref-woorden voor enkele van de processen die van belang zijn voor de ‘grondrechtencultuur’.

Prof.mr. R. de Lange studeerde rechten aan de VU Amsterdam en is sinds 1997 werkzaam aan de Erasmus Universiteit als hoogle-raar Staats- en bestuursrecht.

►Hoorcollege

Politieke wetenschap& Rechten200 jaar rechten in NederlandProf.mr. Roel de Lange

1324FLData Donderdag, 13.30 – 16.00

Data 13, 27 februari6, 13 maart 2014

Locatie Woudestein

Kosten €125,-



Tweede sem

ester Rotterdam

9797

Evolutionaire psychologie is een snel groeiende wetenschap die verrassende vragen stelt. Waarom zijn wij lang geleden voorstan-ders geworden van monogamie? Hoe ontstaan mentale stoornis-sen zoals autisme en schizofrenie en hoe blijven ze voortbestaan? Waarom worden sommige kinderen tienermoeders? Waarom is jaloezie zo’n heftige ervaring? Waarom is de levensloop van ieder individu uniek? Evolueren wij nog steeds en hoe gaat dat dan? 5 februari: Wij zijn primaten/dr. Hans van de BraakDarwin voorzag dat de psychologie op evolutionaire leest ge-schoeid moest worden. Zijn missie stagneerde toen de psychologie zich bekeerde tot het behaviorisme dat niets moest hebben van speculaties over onzichtbare, psychische processen. Later werd dat vooroordeel overboord gezet en kon het onderzoek naar de evolu-tie en psychologie van primaten gaan bloeien. Apen, mensapen en mensen zijn primaten die sterke verwantschap vertonen. Ze delen kenmerken, maar sommige kenmerken zijn typisch menselijk.

12 februari: Evolutie en ontwikkeling/dr. Annemie PloegerEvolutie is een proces dat plaatsvindt over een enorme tijdschaal en vele generaties heen. Ontwikkeling gaat over het individuele leven waarin van alles gebeurt. De interactie tussen genen en omgeving leidt doorgaans tot een prachtig eindresultaat. Hoe vindt deze in-teractie plaats? Maar het kan ook mis gaan. Veel stoornissen zoals autisme en schizofrenie hebben een hoge erfelijkheid. Desondanks spelen omgevingsinvloeden een belangrijke rol bij de ontwikkeling van deze stoornissen. Hoe dr.agen evolutionaire en ontwikkelings-processen bij aan het ontstaan en voortbestaan van autisme en schizofrenie?

26 februari: De aangepaste mens/dr. Willem Frankenhuis Plasticiteit is het vermogen om je lichamelijk en geestelijk aan te passen aan de omgeving. Kinderen die onder grote psychosoci-ale stress staan, ontwikkelen meer agressie en een sterke voorkeur voor snelle, kleine beloningen. De psychologie noemt dat gedr.ag ‘mal adaptief’ als het conflicteert met mentaal welbevinden en sociaal-wenselijk gedr.ag. Evolutionair gezien, kan dat gedr.ag wél adaptief zijn omdat het leidt tot voorplantingssucces. >>

►Hoorcollege

Psychologie Hoofdstukken uit de Evolutionaire Psychologie Dr. Hans van de Braak (kerndocent) e.a. Tw

eede

sem

este

r Ro

tter

dam

1323GLData5, 12, 26 februari5, 12, 19 maart 2014

Tijd Woensdag, 13.30 – 16.00

Locatie Woudestein

Kosten €180,-



Literatuur (aanbevolen) Hans van de Braak (2013). Evolutionary Psychology. Pearson ISBN 978027373940

98

Denk aan tienermoeders. Deze problematiek die het gevolg is van biologische aanpassingsmechanismen, roept nieuwe vragen op en heeft implicaties voor de klinische praktijk en beleidsvorming.

5 maart: Jaloezie vanuit evolutionair perspectief/prof. dr. Bram Buunk Jaloezie is een basale, universele en veelal heftige menselijke erva-ring die evolutionaire en biologische wortels heeft. Met name moe-ten we dan denken aan de competitie tussen seksegenoten en aan de neiging tot partnerbewaking. Aan de orde komen onder meer sekseverschillen in de seksuele focus bij jaloezie en in het belang van bepaalde rivaalkenmerken. Ook de effecten van hormonen en lichaamslengte op jaloezie worden besproken, alsmede de rol van onbewuste percepties. Bovendien wordt aandacht besteed aan het belang van culturele factoren.

12 maart: over persoonlijkheid, seks en olifanten/dr. Dimitri van der LindenDe levensloop van ieder individu is uniek. Wat een persoon tijdens zijn leven meemaakt is het gevolg van een combinatie van persoon-lijke kenmerken en omstandigheden. In de evolutionaire psycho-logie is er een theorie die hiervoor een overkoepelende verklaring geeft: de Life History Theory. Deze theorie van de levensgeschiede-nis gaat in op een scala aan verschillen tussen mensen op het ge-bied van persoonlijkheid, intelligentie, criminaliteit, seksualiteit en gezondheid. In dit college wordt de Life History Theory besproken en bezien hoe deze een verklaring kan bieden voor verschillende maatschappelijke fenomenen.

19 maart: Evolueren wij nog steeds?/dr. Hans van de Braak Bij de evolutie van de mens denken we meteen aan het verre verle-den toen Homo sapiens Afrika verliet en zich verspreidde over alle werelddelen. Alsof het evolutieproces daarna tot stilstand kwam. Dat is een misverstand. Mensen evolueren nog steeds. Bovenop de evolutie van genetisch materiaal is een snelle evolutie van ons brein en onze cultuur gekomen. Die helpen om het tempo van verande-ringen bij te houden. De evolutie van de mens is steeds meer een culturele evolutie geworden.

►Vervolg

Tweede sem

ester Rotterdam

9999

De persoonlijkheidspsychologie probeert een antwoord te geven op hoe mensen omgaan met de wereld om zich heen. Iedereen doet dit op zijn of haar eigen, individuele manier. Maar tegelijkertijd zijn er ook veel overeenkomsten tussen mensen. De persoonlijkheids-psychologie bestudeert hoe mensen van elkaar kunnen verschillen en ook juist op elkaar lijken. Daarnaast bestudeert het de vraag wat persoonlijkheid precies is, hoe het ontstaat en wat de functie is van persoonlijkheid. Dat wil zeggen, individuele verschillen en het intrapersoonlijk functioneren staan centraal binnen de persoonlijk-heidspsychologie. In deze cursus zal een selectie van de belangrijk-ste theorieën en inzichten in de persoonlijkheidpsychologie worden besproken. Er zal hoofdzakelijk gebruik gemaakt worden van hoor-colleges met ondersteunend videomateriaal. Daarnaast zullen de cursisten kennis maken met de verschillende mogelijkheden die er zijn om persoonlijkheid te meten, en zullen ze deze instrumenten ook op zichzelf toepassen en wordt de toegevoegde waarde van deze instrumenten kritisch tegen het licht gehouden.


►Hoorcollege

PsychologieInleiding in de Persoonlijkheids-psychologieDr. Andreas Wismeijer Tw

eede

sem

este

r Ro

tter

dam

1324JLData30 januari6, 13, 27 februari6, 13, 20, 27 maart3 april 2014


Locatie Woudestein

Kosten €180,-



Literatuur Reader met relevante boekhoofdstukken en tijdschriftartikelen (ook Engelstalig)Aanbevolen: Larsen, R. Buss, D., & Wismeijer, A. (2013). Personality Psychology. Domains of Knowledge about Hu-man Nature. New York: McGraw-Hill.

Bijzonderheden Dit college is onderdeel van de leergang Psycholo-gie, waarvan alle modules afzonderlijk te volgen zijn. Zie voor de omschrij-ving van de leergang de website.

100

Friedrich Wilhelm Nietzsche (1844-1900) is in uiteenlopende krin-gen als een denker met een politieke boodschap beschouwd. Be-kend is dat nationaalsocialisten en fascisten veel van hun gading in zijn werken meenden aan te treffen; vergeten is dat hetzelfde gold voor revolutionair-socialisten, anarchisten, zionisten en feministen.Dat Nietzsche begrepen of misverstaan is als heraut van radica-le politieke verandering is niet echt verwonderlijk. De gevestigde orde was in zijn ogen op drijfzand gebouwd. Zijn befaamde oe-kaze “God is dood” betekende niet alleen dat er geen uiteindelijke waarheid kon zijn, maar ook dat iedere grondslag voor een alge-meen geldende moraal ontbrak. Nietzsche verwachtte dat nihilisme in de komende tijden om zich heen zou grijpen. Hoe zou zo’n ana-lyse geen politieke consequenties kunnen hebben?Toch is er in het werk van Nietzsche niet zoiets als een samenhan-gende politieke theorie te ontwaren. Misschien valt dat ook niet te verwachten bij iemands wiens filosofie het best te omschrijven valt als een slagveld van elkaar uitdagende zienswijzen. Wellicht dat er een impliciete politieke visie in zijn werk verscholen ligt, of dat er uit zijn moraalfilosofie een politieke theorie valt af te leiden.U zult in deze cursus zelf kennis maken met Nietzsche ’s denken over moraal. Vervolgens zullen de wetenschappelijke argumenten pro en contra een politieke interpretatie van zijn denken centraal staan. Was Nietzsche een cultuurcriticus die zich verzette tegen de moderne gelijkheidswaan en kuddegeest, de laatste antipoli-tieke Duitser, zoals hij zichzelf ooit betitelde? Of was hij toch de aanzegger van grootscheepse politieke conflicten in een komende nihilistische eeuw?

Drs. J.N.M. Charmant is politicoloog en was als docent politieke theorie vanaf 1980 verbonden aan de Erasmus Universiteit. Hij is gespecialiseerd in de geschiedenis van het politieke denken.

►Cursus

Sociale- en politieke wetenschappenNietzsche: een politiek denker?Drs. Hans Charmant

1323GCData 5, 12, 26 februari5, 12, 19, 26 maart2 april 2014


Locatie Woudestein

Kosten €230,-



Literatuur (sterk aanbevolen) F.W. Nietzsche: Voorbij Goed en Kwaad; De Arbeiderspers, 2004.

Tweede sem

ester Rotterdam

101101

Europa wordt groter. Vanaf 1 januari 2014 kunnen na Polen ook Bulgaren en Roemenen vrij reizen, werken en leven in de Europese Unie. Dus ook in Nederland. Dat zorgt voor nieuwe arbeidsmigran-ten, nieuwe huisvestingsopgaven en dat vraagt om nieuwe ant-woorden.In de wetenschappelijke en maatschappelijke literatuur is er veel aandacht voor migratie. In de naoorlogse situatie ging het over Indonesiërs, Surinamers en Molukkers, in de jaren daarna over Turken en Marokkanen, nu gaat het over de Polen, Roemenen en Bulgaren. ‘Migratie is van alle tijden’ wordt daarom veelal gezegd. Maar waarom raken we er dan niet eenvoudig aan gewend? Waarom gaat migratie nauwelijks geruisloos, waarom is het altijd een ‘hot topic’? Het Europese beleid is in ieder geval nieuw, waardoor nati-onale lidstaten maar ook gemeenten geconfronteerd worden met geheel nieuwe sociaal-culturele en sociaaleconomische vraagstuk-ken. Vraagstukken die het resultaat zijn van een nieuw Europa. Inmiddels wordt deze vorm van Oost-Europese migratie erkend als één van de meest urgente Europese ontwikkelingen. Het zorgt voor een liberale interne Europese markt zonder grenzen en een vrij verkeer van goederen, mensen en handel, maar ook voor lokale en nationale spanningen bij overheden die met het handen in het haar zitten. Hoe kan men nieuwe migranten beïnvloeden terwijl er geen integratiebeleid op gevoerd mag worden? Blijft men vanwege het vrije verkeer permanent of tijdelijk? Kan men verwachten dat de nieuwe migrant het Nederlands machtig is, wat mag de migrant van Nederland verwachten?We gaan in op de historische, sociale en bestuurlijke verklaringen, oorzaken en gevolgen van deze nieuwe vorm van Oost-Europese migratie voor de lokale, Nederlandse en Europese toekomst.

M.M.A.C. (Mark) van Ostaijen MSc MA is wetenschappelijk docent en promovendus, verbonden aan de vakgroep Bestuurs-kunde van de Erasmus Universiteit Rotterdam. Hij studeerde o.a. European Urban Cultures, filosofie en Leisure Studies in Tilburg, Manchester, Helsinki en Brussel.Zijn promotieonderzoek richt zich op de lokale effecten van Oost-Europese migratie.

►Hoorcolleges

Sociale wetenschappenNieuwe migratie in EuropaVan Gastarbeider tot PolenmeldpuntMark van Ostaijen MSc MA Tw

eede

sem

este

r Ro

tter

dam

1321LLData24, 31 maart 7, 14 april 2014

Dag en tijd Maandag, 14:00 – 16:15

Locatie Woudestein

Kosten €125,-


Aantal bijeenkomsten Vier van circa 2 uur

Literatuur Er is voor deze college-reeks geen verplichte literatuur. Wel worden per college de facultatief te lezen artikelen gedeeld met de cursisten via het Hovo Weblokaal.

Hovo in Den Haag

LocatieInstitute for Social Studies (ISS)Kortenaerkade 122518 AX Den Haag070 426 0460

Hovo D

en Haag roosters

Eerste semester – Den Haag


MAANDAG 13.30 - 16.00 1000 jaar geschiedenis deel 4 drs. Chris Nigten 1311HCH Cursus 107

13.30 - 16.00 Een goede dood in Nederland: Keuzes rond het levenseinde dr. Ton Vink 1311GCH Cursus 109

DINSDAG 13.30 - 16.00 ‘Viva Verdi!’ drs. Frans Jansen 1312LCH Cursus 113

13:45 - 16:15 Gezonheidspsychologie dr. Andreas Wismeijer 1312KLH Hoorcollege 114

13.30 - 16.00 Mondriaan en De Stijl drs. Johan Holtrop 1312MLH Hoorcollege 110

WoENSDAG 13.30 - 16.00 1000 jaar geschiedenis deel 1 drs. Chris Nigten 1313HCH Cursus 106

10.30 - 12.30 Museumbezoek. Langs kunsthistorische toptentoonstellingen dr. Yvette de Groot 1313FLH Hoorcollege 111

13.30 - 15.30 Museumbezoek. Langs kunsthistorische toptentoonstellingen dr. Yvette de Groot 1313GLH Hoorcollege 111

VRIJDAG 10.00 - 12.30 Kunst in Den Haag in de 18de eeuw drs. Nelleke Kan - van Dishoeck 1315ALH Hoorcollege 108

Tweede sememster – Den Haag


MAANDAG 13.30 - 16,.00 1000 jaar geschiedenis deel 5 drs. Chris Nigten 1321JCH Cursus 117

DINSDAG 13:45 - 16:15 Emoties en geheimen dr. Andreas Wismeijer 1322MLH Hoorcollege 120

13.30 - 16.00 O Haupt vol Blutt und Wunden, dr. Frans Jansen 1322KCH Cursus 119

13.30 - 16.00 Kunst en architectuur van de Gouden Eeuw drs. Johan Holtrop 1322LLH Hoorcollege 118

WoENSDAG 13.30 - 16:00 1000 jaar geschiedenis deel 2 drs. Chris Nigten 1323MCH Cursus 116

13.30 - 15.30 Honderd Jaar Oorlog en Vrede -

De politieke Filosofie van de afgelopen Eeuw drs. Jan Lagendijk 1323LLH Hoorcollege 115

104

Hov

o D

en H

aag

roos

ters


MAANDAG 13.30 - 16.00 1000 jaar geschiedenis deel 4 drs. Chris Nigten 1311HCH Cursus 107

13.30 - 16.00 Een goede dood in Nederland: Keuzes rond het levenseinde dr. Ton Vink 1311GCH Cursus 109

DINSDAG 13.30 - 16.00 ‘Viva Verdi!’ drs. Frans Jansen 1312LCH Cursus 113

13:45 - 16:15 Gezonheidspsychologie dr. Andreas Wismeijer 1312KLH Hoorcollege 114

13.30 - 16.00 Mondriaan en De Stijl drs. Johan Holtrop 1312MLH Hoorcollege 110

WoENSDAG 13.30 - 16.00 1000 jaar geschiedenis deel 1 drs. Chris Nigten 1313HCH Cursus 106

10.30 - 12.30 Museumbezoek. Langs kunsthistorische toptentoonstellingen dr. Yvette de Groot 1313FLH Hoorcollege 111

13.30 - 15.30 Museumbezoek. Langs kunsthistorische toptentoonstellingen dr. Yvette de Groot 1313GLH Hoorcollege 111

VRIJDAG 10.00 - 12.30 Kunst in Den Haag in de 18de eeuw drs. Nelleke Kan - van Dishoeck 1315ALH Hoorcollege 108

Tweede sememster – Den Haag


MAANDAG 13.30 - 16,.00 1000 jaar geschiedenis deel 5 drs. Chris Nigten 1321JCH Cursus 117

DINSDAG 13:45 - 16:15 Emoties en geheimen dr. Andreas Wismeijer 1322MLH Hoorcollege 120

13.30 - 16.00 O Haupt vol Blutt und Wunden, dr. Frans Jansen 1322KCH Cursus 119

13.30 - 16.00 Kunst en architectuur van de Gouden Eeuw drs. Johan Holtrop 1322LLH Hoorcollege 118

WoENSDAG 13.30 - 16:00 1000 jaar geschiedenis deel 2 drs. Chris Nigten 1323MCH Cursus 116

13.30 - 15.30 Honderd Jaar Oorlog en Vrede -

De politieke Filosofie van de afgelopen Eeuw drs. Jan Lagendijk 1323LLH Hoorcollege 115

105

106

Vijf docenten werken samen in een breed panorama van de Euro-pese cultuurgeschiedenis vanaf het jaar 1000. Vanuit een multidis-ciplinaire en samenhangende benadering behandelt elk van hen in twee colleges belangrijke begrippen en ontwikkelingen. De verde-ling van de vakgebieden over de docenten is: algemene geschiede-nis / Chris Nigten, filosofie / Wijnand Noot, kunst / Nelleke Kan – van Dishoeck, letterkunde / Gé Vaartjes en muziek / Simon Burgers.Het jaar 1000 is een waterscheiding in de geschiedenis van Europa. Uit feodale kaders ontwikkelen zich in West-Europese gebieden ge-leidelijk nieuwe autoriteiten. Paus en keizer raken verwikkeld in de investituurstrijd. Kruisvaarders trekken op tegen de islam. De bevol-king groeit explosief, steden komen op en kunsten bloeien. Gees-telijkheid, adel en burgerij bevorderen een kerkelijke, ridderlijke en stedelijke cultuur met gemeenschappelijke raakvlakken. In de eer-ste drie eeuwen van het panorama maken de cursisten – onder veel meer – kennis met Europese pelgrimsroutes, intellectuele centra als Sankt Gallen en Cluny, scholastici als Anselmus van Canterbury en Thomas van Aquino, romaanse kerken, gotische kathedralen, ridderromans, troubadoursliederen, Gregoriaans en de mystieke klankwereld van Hildegard von Bingen.

Deze cursus over de periode 1000 – 1300 is het eerste deel van een zesdelige leergang. De overige cursussen zijn: 1300 – 1500 Late Middeleeuwen, 1500 – 1650 Vroegmoderne Tijd I, 1650 – 1800 Vroegmoderne Tijd II, 1800 – 1900 Negentiende Eeuw en 1900 – 2000 Twintigste Eeuw. Per semester vindt een deel plaats, zodat deze leergang loopt van najaar 2013 tot en met voorjaar 2016. De cursussen van deze leergang kunnen afzonderlijk worden gevolgd. Specifieke voorkennis is niet vereist.

Drs. S.M. Burgers is componist en neerlandicus. Drs. P.L. Kan – van Dishoeck, kunsthistoricus, verzorgt cursussen, lezingen, rei-zen en excursies. Drs. C.M. Nigten is historicus en docent Europe-an Studies. Drs. W.J.H. Noot is filosoof en docent. Dr. G. Vaartjes, neerlandicus, is docent en schreef diverse biografieën van Neder-landse letterkundigen.

►Cursus

CultuurgeschiedenisDuizend jaar Europese cultuur. Deel 1: 1000 – 1300 Hoge Middeleeuwen Drs. Simon Burgers, drs. Nelleke Kan – van Dishoeck, drs. Chris Nigten, drs. Wijnand Noot en dr. Gé Vaartjes

1313HCHData 2, 9, 16, 30 oktober6, 13, 20, 27 november4, 11 december 2013


Locatie ISS, Den Haag

Kosten €295,-



Literatuur De docenten stellen een syllabus samen.

Hovo D

en Haag

107

Absolutisme, Verlichting en Revolutie, drie wezenlijke begrippen voor Europa in de periode 1650 – 1800. Machtige vorsten als de Franse Zonnekoning Lodewijk XIV zetten de continentale toon. Het broze statenstelsel met tegenstrevers als koning-stadhouder Willem III en nieuwe spelers als Pruisen en Rusland draait om evenwicht tussen de strijdende partijen. De barokke hofcultuur van Versailles, Schönbrunn en Potsdam reflecteert in al haar artistieke pracht de glorie van de heersers. Politieke geschriften stellen de staatsmacht en sociale orde ter discussie. De Verlichting is een tijdperk van grote denkers als Newton, Spinoza, Kant, Hume en Rousseau. Het is ook de tijd van muzikale reuzen als Purcell, Vivaldi, Bach, Mozart en Beethoven en een literair wonder als Goethe. In de kunst mondt de Barok uit in het Rococo, gevolgd door het Neo-Classicisme. Uit-eindelijk luidt de Franse Revolutie de ondergang in van het Ancien Régime. Vanuit Engeland komt de ingrijpende Industriële Revolutie gestaag op gang, die het continent onherkenbaar zal veranderen.

De dynamische periode van de tweede helft van de Zeventiende Eeuw en de Achttiende Eeuw staat centraal in deze cursus. Vanuit een multidisciplinaire en samenhangende benadering behandelt elk van de vijf docenten in twee colleges belangrijke begrippen en ontwikkelingen per vakgebied: algemene geschiedenis, filosofie, kunst, letterkunde en muziek. Deze cursus, het vierde deel van de leergang Duizend jaar Europese cultuur, kan afzonderlijk en zon-der specifieke voorkennis worden gevolgd. In het tweede semester volgt een cursus over de Negentiende Eeuw en in najaar 2014 over de Twintigste Eeuw.


►Cursus

CultuurgeschiedenisDuizend jaar Europese cultuur. Deel 4: 1650 – 1800 Vroegmoderne Tijd Drs. Simon Burgers, drs. Nelleke Kan – van Dishoeck, drs. Chris Nigten, drs. Wijnand Noot en dr. Gé Vaartjes

1311HCHData30 september7, 14, 28 oktober 4, 11, 18, 25 november 2, 9 december 2013



Kosten €295,-




Hov

o D

en H

aag

108

Was Den Haag in de Middeleeuwen slechts een dorpje bij het Hof van de graven van Holland, vanaf 1577 ontwikkelt het zich als be-stuurscentrum van de Noordelijke Nederlanden. De bloeiperiode van de Gouden Eeuw brengt voor Den Haag een gestage groei met zich mee. Maar waar in andere steden de 18de eeuw een periode van stagnatie betekent, is dat in Den Haag niet het geval. Stadhou-derloos tijdperk of niet, het land wordt hier geregeerd en diplo-maten kleuren het stadsbeeld. Elegante wellevendheid straalt af van de stadsgezichten van Paulus Constantijn la Fargue, de brede, statige panden langs Voorhout, Vijverberg en Prinsessegracht ge-ven de stad internationale allure. Enkele opmerkelijke godshuizen verrijzen. Het maakt Den Haag tot een stad, waar de 18de eeuw zichtbaar aanwezig is.De architect, die deze trend inzet is Daniël Marot, als hugenoot gevlucht uit Frankrijk. Zijn stijl komt direct bij Lodewijk XIV vandaan en wordt gevolgd door de zwierige Rococo. De huizen worden getooid met geschilderde behangsels en met stucwerk door Itali-aanse meesters. Beeldhouwer Jean Baptiste Xavery, afkomstig uit Antwerpen werkt al voor Willem IV nog voordat deze stadhouder van Holland wordt. Als vanaf 1747 de Oranjes weer Hof houden in Den Haag geeft dat een nieuwe impuls aan de kunsten.

Drs A. (Anke) van der Geest studeerde fysische geografie aan de Drs. P.L. Kan - van Dishoeck studeerde kunstgeschiedenis aan de Universiteit Leiden en was werkzaam in het HBO. Zij verzorgt cursussen, lezingen, rondleidingen en reizen voor diverse groepen.

►Cursus

KunstgeschiedenisKunst in Den Haag in de 18de eeuwdrs. Nelleke Kan - van Dishoeck

1315ALHData Colleges:27 september 11 oktober 2013Excursies:4 oktober18 oktober 2013



Kosten €125,-


Aantal bijeenkomsten Twee colleges van 2,5 uur, twee excursies

Literatuur Syllabus

Bijzonderheden Tijdens de excursies staan de Synagoge van de Liberaal Joodse Gemeente op het programma, de Oud-Katholieke kerk en de Galerij Prins Willem V. Deze laatste is niet alleen uniek voor ons land, in Europa zijn slechts drie van deze vorstelijke galerijen bewaard gebleven.

Hovo D

en Haag

Dat de mens een sterfelijk wezen is, is geen verrassend inzicht. Maar dat die sterfelijkheid ons tegenwoordig bijna dwingt tot het maken van keuzes rond ons levenseinde, is wel nieuw.In het Nederland van vandaag de dag denk je dan al snel aan eu-thanasie en hulp bij zelfdoding. Daaraan zal in deze cursus ook uitgebreid aandacht worden besteed. Maar het is goed te beden-ken dat de palliatieve zorg rond het levenseinde en de keuzes die daarbinnen gemaakt kunnen worden, eveneens van grote beteke-nis zijn.In deze cursus buigen we ons onder meer over:- De geschiedenis van het denken over de dood en het leven na de dood. - De medische en juridische ontwikkelingen die tot onze ‘euthanasiewet’ hebben geleid.- De betekenis van centrale begrippen als palliatieve zorg, sedatie, continue sedatie, euthanasie, hulp bij zelfdoding, zelfeuthanasie.- De actuele juridische ontwikkelingen rond ‘zelfeuthanasie’ (de zaak-Heringa). - De betekenis, omvang en beperking van zelfbeschikking. - De rol van de taal: zelfmoord of zelfdoding; moord of doden op verzoek; een goede dood; waardig sterven; ondraaglijk lijden. - De betekenis van lijden; van lijden aan het leven; ‘beschermwaardigheid van het leven; wilsbekwaamheid, dementie. - De diversiteit aan standpunten in de regelgeving in diverse landen (Zwitserland, Oregon, Nederland, België). En tenslotte de vraag welke keuzes er nu werkelijk openstaan aan het eind van ons leven.

Dr. T. Vink is filosoof. Hij schreef een proefschrift over de Schotse filosoof David Hume. Hij is zowel theoretisch als praktisch be-trokken in de discussie rond een zelf beschikt levenseinde. In 2007 werd hij voor de Rechtbank Amsterdam vrijgesproken van overtreding van art. 294 Sr. (hulp bij zelfdoding).

►Cursus

FilosofieEen goede dood in Nederland: keuzes rond ons levenseinde

Dr. Ton Vink

1311GCHData14, 28 oktober4, 11, 18, 25 november 2013



Kosten €180,-




109

Hov

o D

en H

aag

110

In 1998 werd ter gelegenheid van het afscheid van de gulden de Victory Boogie Woogie (VBW) van Mondriaan aangekocht voor het toen astronomische bedrag van 40 miljoen dollar. Achteraf lijken de Nederlanders daar gelukkig mee. Dit in tegenstelling tot de Amerikanen, die inmiddels beseffen dat ze een cruciaal schilderij in de ontwikkeling van ‘hun’ abstracte kunst zijn kwijtgeraakt. Mond-riaan verbleef de laatste drie jaar van zijn leven in New York en dat luidde een nieuwe fase in van zijn werk, waarvan de VBW getuigt. De belangstelling voor Mondriaan en De Stijl is de laatste jaren enorm toegenomen. Het Gemeentemuseum in Den Haag heeft sinds kort een permanente tentoonstelling over De Stijl. De Stijl is een (Nederlandse) avant-garde beweging in het Interbellum die een nieuwe beeldtaal wilde ontwerpen voor een nieuwe samenleving. Die ontwerpen strekten zich uit over de complete leefomgeving van de mens. Het onlangs gerestaureerde Café L’Aubette in Straatsburg van Theo van Doesburg (e.a.) is daar een prachtig voorbeeld van. Leidraad in deze drie colleges is het leven en werk van Mondriaan. Daarbij bespreken we de belangrijkste kunstenaars en architecten van De Stijl zoals Theo van Doesburg, Bart van der Leck, Gerrit Riet-veld, Cesar Domela e.a. Accenten bij Mondriaan zijn: het ‘vroege’ versus het ‘moderne’ werk; het kubisme en Parijs; Mondriaan en De Stijl; de invloed van de theosofie; New York en de VBW en wat recent materieel-technisch onderzoek betekent voor het inzicht in zijn werk. Verder kijken we naar de doorwerking van De Stijl-ideeën in de kunsten en de architectuur.

Dr.s J. Holtrop is kunsthistoricus. Hij werkt(e) als tentoonstel-lingsmaker, criticus, schrijver en docent voor verschillende in-stellingen, zoals voor diverse HOVO’s in den lande vanaf 1996.

►Hoorcollege

KunstgeschiedenisMondriaan en De StijlDrs. Johan Holtrop

1312MLHData 12, 19, 26 november 2013



Kosten €95,-



Hovo D

en Haag

Wegens grote belangstelling wordt ook dit jaar een serie Tentoon-stellingsbezoek aangeboden. De serie bestaat uit zes inleidende hoorcolleges rond interessante kunst- of cultuurhistorische tentoonstellingen. Vervolgens bezoekt u die exposities in toonaangevende musea in binnen- en buiten-land. In totaal gaat u met een vaste groep cursisten en onder be-geleiding van de docent gedurende het hele studiejaar 2013-2014 zesmaal op excursie. Twee excursies daarvan zijn dagvullend. Het programma ziet er, onder voorbehoud, als volgt uit:

oktober 2013: Oskar Kokoschka – Mensen en Beesten in Museum Boijmans van Beuningen te Rotterdam. Oscar Kokoschka (1886-1980) geldt als een van de belangrijke kunstenaars van de Oosten-rijkse avant-garde begin 20ste eeuw. In zijn oeuvre stond de mens centraal, maar ook dieren fascineerden hem. (Onder het voorbe-houd dat Uw docent zelf mag rondleiden).

November 2013: Hundertwasser en Japan in het Cobra Museum te Amstelveen. Deze tentoonstelling laat zien in welke mate de Oostenrijkse kunstenaar Friedensreich Hundertwasser (1928-2000) beïnvloed is door de Japanse kunst en oosterse filosofie. Tevens worden connecties getoond tussen diens werk en dat van Cobra-kunstenaars als Constant, Corneille en Tajiri.

December 2013: Les Nabis, Gauguin, Bonnard, Denis, Profeten van de Avant-Garde in de Hermitage te Amsterdam. Deze groep Franse kunstenaars zagen zich rond 1890 als Profeten van de mo-derne kunst. Nabis betekent Profeet in het Hebreeuws. Kenmer-kend voor hun werk zijn de met lijnen afgebakende, onvermengde kleurvlakken.

Februari 2014: Oude Tekeningen. Nieuwe Namen. In het Rem-brandthuis te Amsterdam. In deze tentoonstelling met tekeningen van Rembrandt, leerlingen en tijdgenoten uit tal van toonaange-

►Hoorcollege

KunstgeschiedenisMuseumbezoek. Langs kunst-historische toptentoonstellingenDr. Yvette de Groot

Woensdagochtend Groep, 10.30 – 12.30 uur 1313FLHData colleges2 Oktober 2013 6 November 2013 4 December 2013 5 Februari 2014 5 Maart 2014 2 April 2014Data excursies9 Oktober 201313 November 2013 11 December 2013 12 Februari 2014 12 Maart 2014 = dagex-cursie9 April 2014 = dagexcursie

Woensdagmiddag Groep, 13.30 – 15.30 uur 1313GLHData colleges2 Oktober 2013 6 November 2013 4 December 2013 5 Februari 2014 5 Maart 2014 2 April 2014Data excursies9 Oktober 201313 November 2013 11 December 2013 12 Februari 2014 19 Maart 2014 = dagexcursie 16 April 2014 = dagexcursie

111

Hov

o D

en H

aag

112

vende Europese verzamelingen wordt de nieuwste stand van kunst-historisch onderzoek getoond op het terrein van toeschrijvingen van dit soort meesterwerken.Tevens wordt een bezoek gebracht aan de dichtbij gelegen Portugese Synagoge.

Maart 2014: Dagexcursie naar de openingstentoonstelling in het nieuwe Museum Fin de Siècle in Brussel. Na een aanzienlijke vertra-ging opent, naar het zich nu laat aanzien, dit nieuwe museum eind 2013 haar deuren. Bij te late oplevering wordt een alternatieve ten-toonstelling over dezelfde periode bezocht. In ieder geval bezoek met gidsen aan het spectaculaire Horta Museum, het woonhuis en atelier dat de Belgische architect Victor Horta in 1898 realiseerde.

April 2014: Dagexcursie naar de drie tentoonstellingen over de schilder en prentontwerper Jacob van Oostsanen (1470-1533) in Museum Amsterdam, De Grote Sint Laurenskerk te Alkmaar en in het Stedelijk Museum te Alkmaar. Reden voor deze kunsthistorische overzichtstentoonstelling is de recente voltooiing van de restauratie van diens monumentale ge-welfschildering van het Laatste Oordeel in de Grote Sint Laurens-kerk uit 1518.

Dr Y. de Groot was adjunct-directeur van het historische Mu-seum Flehite in Amersfoort. Na haar promotie aan de Erasmus Universiteit te Rotterdam in 2003 is zij vooral werkzaam als do-cent bij verschillende HOVO-instellingen. Zij begeleidt ook inter-nationale museumreizen voor LabrysReizen en heeft een eigen bedrijf voor museumbezoek www.museumtopics.nl.

►Vervolg


Kosten €315,-Inclusief twee dagexcursies naar Brussel en Amster-dam/Alkmaar met busver-voer, koffie met lekkers, museumentreeprijs en gidsen ter plekke. Lunch is voor eigen rekening. De overige vier tentoonstel-lingsexcursies zijn exclusief vervoer en entreeprijzen, maar inclusief eenmaal een gids op locatie.


Aantal bijeenkomsten Zes colleges van anderhalf uur, exclusief pauze, en zes excursies, waaronder twee dagexcursies.


Hovo D

en Haag

Dit jaar is het precies 200 jaar geleden dat de Italiaanse componist Giuseppe Verdi (1813-1901) werd geboren. Na een aanvankelijke moeizame en weifelende start, maakte hij in korte tijd furore als operacomponist en verwierf onsterfelijke roem in zijn geboorteland en in de rest van de wereld. Samen met Richard Wagner, in hetzelf-de jaar geboren, werden zijn werken bepalend voor het muziek-theater in de 2e helft van de 19e eeuw. En dat is altijd zo gebleven. Tot vandaag aan toe zijn de meeste van zijn opera’s niet meer weg te denken uit de internationale operahuizen. Titels als La traviata, Aida en Rigoletto zijn uitgegroeid tot onbetwiste klassiekers.

In deze 4-delige cursus wordt uiteraard uitgebreid stilgestaan bij de biografie van Verdi, maar ook bij contextuele zaken die van in-vloed waren op zijn indrukwekkend oeuvre. Te denken valt aan de roerige, instabiele politieke situatie in Italië, de veranderende esthe-tiek en structuur van de opera in het algemeen en de technische innovaties van het theaterwezen. Om dit beeld te completeren zal tevens ruimschoots aandacht besteed worden aan zijn beroemdste tijdgenoten uit Frankrijk en Duitsland, om meer inzicht te krijgen in de aspecten waarin hij zich van hen onderscheidde.

Uiteraard zullen de colleges rijkelijk geïllustreerd worden met pas-sende beelden geluidfragmenten, uitgevoerd door de beste Verdi-vertolkers uit heden en verleden.

Inhoud:1. Opera in de 19e eeuw: vorm, inhoud en ideologie2. Verdi: opkomst van een operagenie3. De laatste meesterwerken: van Aida tot Falstaff4. Verdi versus Wagner


►Cursus

Muziekwetenschap‘Viva Verdi!’Drs. Frans Jansen

1312LCHData29 oktober5,12,19, 26 november 2013



Kosten €150,-




113

Hov

o D

en H

aag

114

Het biopsychosociaal model stelt dat er een duidelijke interactie is tussen het functioneren van het lichaam (bio) enerzijds, en de psy-che van de mens (psycho), en zijn sociale omgeving (sociaal) ander-zijds. We weten echter ook dat emoties en psychologische facto-ren een invloed kunnen hebben op onze lichamelijke gesteldheid. Zo leidt stress tot een verhoogde kans op infecties en vatbaarheid voor virussen en resulteren psychologische interventies in sommige gevallen in een aantoonbare verbetering van lichamelijke functies. Hoe zit deze wisselwerking in elkaar? Het veld van de gezondheids-psychologie richt zich op dit snijvlak van lichaam en geest. In deze cursus staat de relatie tussen lichaam en geest centraal en komen de meest relevante inzichten uitvoerig aan bod. Na een korte inlei-ding in de psyche van de mens worden verschillende lichamelijke processen besproken, en dat met name de rol van de psyche hierin. Tijdens de cursus zal in het bijzonder worden gekeken naar hart- en vaatziekten, stress, kanker en pijn. Tevens zal aandacht worden besteed aan onderzoeksmethoden die men in dit veld toepast en welke plaats de inzichten (zouden moeten) krijgen in de huidige gezondheidszorg.


►Hoorcollege

PsychologieGezondheidspsychologieDr. Andreas Wismeijer

1312KLHData 24 september1, 8, 15, 29 oktober 5 november 2013

Dag en tijd Dinsdag, 13:45 – 16:15


Kosten €180,-


Aantal bijeenkomsten Zes van 2,5 uurLiteratuur Reader met relevante boekhoofdstuk-ken en tijdschriftartikelen (ook Engelstalig)Aanbevolen: Kaptein, A., Beunderman, R., Dekker, J., Vingerhoets, A. (Eds). 2013. Psychologie en ge-neeskunde. Houten: Bohn Stafleu Van Loghum.

Hovo D

en Haag

Het zijn de stilste woorden die de storm brengen. Gedachten, die op duivenvoeten komen, richten de wereld. – Nietzsche

Het is dit jaar honderd jaar geleden dat de Eerste Wereldoorlog uitbrak, ongetwijfeld een van de grootste crises in de westerse ge-schiedenis. Het sterven vond niet alleen massaal op het slagveld plaats, overal stierven de oude vormen en gedachten een wisse dood. Tot op de dag van vandaag tracht de westerse samenleving een passend antwoord te vinden op de wereldschokkende ver-anderingen die wetenschap, techniek, economie, kunst, etc. een eeuw geleden ondergingen. De oorsprong van de filosofie is de verwondering. Verwondering ontstaat wanneer vertrouwde zekerheden hun vanzelfsprekend-heid verliezen en in een crisis geraken. Wanneer er, zoals in de af-gelopen eeuw, verwarring en onenigheid heerst over de staat en de (in -)richting van de samenleving (polis), is het de politieke filosofie die haar verwonderde en kritische vragen stelt. De kritische vragen en gedachten van de politieke filosofie raken aan het fundament van onze samenleving en zijn uiteindelijk de voedingsbodem van al onze politieke bewegingen. Aan de hand van een zestal spraakma-kende filosofische werken behandelen we in deze cursus de poli-tieke filosofie van de afgelopen turbulente eeuw.

De boeken die we bespreken zijn:- Ernst Jünger - De arbeider- Karl Popper - De open samenleving en haar vijanden- Hannah Arendt - Eichmann in Jeruzalem- Herbert Marcuse - De eendimensionale mens- Peter Sloterdijk - Regels voor het mensenpark - Jürgen Habermas en Jacques Derrida - Filosofie in een tijd van terreur

Op de website vindt u bij elk van de boeken een korte toelichting.

Drs. J. Lagendijk is docent filosofie. Hij studeerde filosofie en psy-chologie in Leidenen Amsterdam. Tevens geeft hij op freelance basis lezingen en verzorgt hij filosofiecursussen voor verenigin-gen en bibliotheken.

►Cursus

FilosofieHonderd jaar crisis. De politieke filosofie van de afgelopen eeuwDrs. Jan Lagendijk

1323LLHData5, 12, 19, 26 maart2, 9 april 2014



Kosten €170,-


Aantal bijeenkomsten Zes van 2 uur

115

Hov

o D

en H

aag

116

De laatste tweehonderd jaar van de Middeleeuwen vertonen ogen-schijnlijk enorme contrasten. De Veertiende Eeuw staat te boek als rampzalig en waanzinnig, waar de Vijftiende Eeuw veeleer associ-aties oproept met culturele bloei. Dan sterft het ‘Herfsttij der Mid-deleeuwen’ en kondigt zich in Italië de Renaissance aan. Bij nader inzien is het beeld van Europa in de Late Middeleeuwen minder zwart-wit en vol nuances. Rampen als hongersnood, pestepidemie-en en de Honderdjarige Oorlog tussen Engeland en Frankrijk zaai-en onmiskenbaar alom dood en verderf. Italiaanse stadsstaten en Vlaamse handelssteden vertonen echter een opmerkelijke culturele bloei met onovertroffen kunstenaars als Da Vinci en Rafaël, Van Eyck en Van der Weyden. In Frankrijk ontwikkelt zich in Parijs en Bourgondië een hofcultuur en in het Heilige Roomse Rijk transfor-meert Praag zich tot een fraaie Boheemse stad. In het theologisch denken doen markante figuren als Meester Eckhart en Nicolaas van Cusa van zich spreken. Humanisten bestuderen klassieke teksten en heroriënteren zich daarmee op de traditie. In de literatuur ves-tigen de namen van Dante, Petrarca en Boccaccio en werken als Elckerlijc en The Canterbury Tales een nieuwe standaard. In de mu-ziek klinken Italiaanse liefdesliedjes en de harmonische pracht van Josquin des Prez.De docenten nemen de deelnemers mee op een fascinerende tocht door twee eeuwen Europese cultuurgeschiedenis. Vanuit een mul-tidisciplinaire en samenhangende benadering behandelt elk van hen in twee colleges belangrijke begrippen en ontwikkelingen per vakgebied: algemene geschiedenis, filosofie, kunst, letterkunde en muziek. Deze cursus, het tweede deel van de leergang Duizend jaar Europese cultuur, kan afzonderlijk en zonder specifieke voorkennis worden gevolgd.


►Cursus

CultuurgeschiedenisDuizend jaar Europese cultuur. Deel 2: 1300 – 1500 Late MiddeleeuwenDrs. Simon Burgers, drs. Nelleke Kan – van Dishoeck, drs. Chris Nigten, drs. Wijnand Noot en dr. Gé Vaartjes

1323MCHData 29 januari5, 12, 26 februari5, 12, 19, 26 maart2, 9 april 2014



Kosten €295,-




Hovo D

en Haag

117

Hov

o D

en H

aag

Na de val van Napoleon zetten conservatieve afgevaardigden op het Congres van Wenen in 1815 de klok terug naar het Europa van vóór de Franse Revolutie. De grootmachten herzien de staatkundige kaart en vormen het Concert van Europa, dat de hele negentiende eeuw garant staat voor een gewapende vrede. Het onrustige con-tinent raakt in de ban van nationalisme, liberalisme en revoluties. Italië ten tijde van Garibaldi en Duitsland onder Bismarck ronden met succes een eenwordingsproces af. Voortschrijdende industriali-satie gaat gepaard met technische vindingen, aanleg van spoorwe-gen en ondanks sociale wantoestanden stijging van de algemene levensstandaard. Tegen het einde van de eeuw verdelen de Euro-pese naties de wereld in koloniale rijken. Londen, Parijs, Brussel, Berlijn en Wenen groeien uit tot metropolen met brede boulevards en grootse gebouwen in neostijlen. Nieuwe inzichten als evolutio-nisme en positivisme en filosofen als Hegel, Marx, Schopenhauer en Nietzsche ondermijnen traditionele opvattingen. Uiteenlopende stromingen als Romantiek, Realisme en Impressionisme drukken een stempel op kunst en cultuur. In de muziek gloriëren componis-ten als Schubert, Chopin, Verdi en Mahler.De duizelingwekkende en voortdurend fascinerende Negentiende Eeuw staat centraal in deze cursus. Vanuit een multidisciplinaire en samenhangende benadering behandelt elk van de vijf docen-ten in twee colleges belangrijke begrippen en ontwikkelingen per vakgebied: algemene geschiedenis, filosofie, kunst, letterkunde en muziek. Deze cursus, het vijfde deel van de leergang Duizend jaar Europese cultuur, kan afzonderlijk en zonder specifieke voorkennis worden gevolgd. In najaar 2014 zal een cursus over de Twintigste Eeuw de afsluiting vormen van deze zesdelige leergang.


►Cursus

CultuurgeschiedenisDuizend jaar Europese cultuur. Deel 5: 1800 – 1900 Negentiende EeuwDrs. Simon Burgers, drs. Nelleke Kan – van Dishoeck, drs. Chris Nigten, drs. Wijnand Noot en dr. Gé Vaartjes

1321JCHData27 januari3, 10, 24 februari3, 10, 17, 24, 31 maart7 april 2014

Dag en tijd Maandag, 13:30 – 16:00


Kosten €295,-




118

Hovo D

en Haag

In deze cursus analyseren we de beeldende kunsten en de architec-tuur van Gouden Eeuw (1579 tot begin 18e) in de Lage Landen in nauwe relatie tot de ontwikkelingen in de politiek, economie, reli-gie en de wetenschap. De beeldende kunst van de 17e eeuw is na-tuurlijk wereldberoemd met sterren zoals Frans Hals, Rembrandt en Vermeer. De Nachtwacht van Rembrandt werd ook niet voor niets gepresenteerd in het Rijksmuseum van Cuypers in 1885 als de apo-theose van onze vaderlandse geschiedenis. Maar de visuele kun-sten in de 17e eeuw zijn in de volle breedte interessant, en ze zijn onlosmakelijk verbonden met de al even opmerkelijke historische ontwikkelingen. De zeven verenigde provinciën vormen de eerste republiek sinds de oudheid! Door de economische voorspoed en de platte organisatie van de republiek ontstaat een brede groep die kunst koopt op een ‘markt’. Dat marktprincipe heeft geleid tot ver-regaande specialisaties. In de strijd tegen de Spanjaarden hebben de steden een belangrijke rol gespeeld. Na 1648, het einde van de 80-jarige oorlog, ontwikkelt zich het specialisme van het stadsge-zicht. Die stadsgezichten van de pas aangelegde grachtengordel en het nieuwe stadhuis op de Dam in Amsterdam zijn stedelijke trots. In een ander specialisme, het zeestuk, reflecteren zich onze activiteiten te water: de oorlog tegen Spanje en de handelsoorlo-gen met Engeland en de handel zelf. Nederlandse kunstenaars en architecten gaan vanaf de 16e eeuw ook naar Italië, het mekka van de cultuur, en importeren het antieke gedachtegoed, het classicis-me in de kunsten, en het clair-obscur van Caravaggio, zodat onze nieuwe republiek en rijkdom zich ook cultureel op het hoogste plan kan manifesteren.


►Hoorcollege

KunstgeschiedenisKunst en architectuur van de Gouden EeuwDrs. Johan Holtrop

1322LLHData4, 11, 18, 25 maart 2014

Dag en tijdDinsdag, 13.30 – 16.00


Kosten €125,-



Sinds jaar en dag wordt de Lijdenstijd muzikaal gedomineerd door de passiemuziek van Johann Sebastian Bach. Jaarlijks klinkt op tal-loze plaatsen in Nederland zijn Matthäus-Passion, die in de loop der jaren bijna de status van cultureel erfgoed heeft bereikt. Daarbij zijn in onze ontkerkelijkte maatschappij Bachs passies voor velen nog de laatste connectie met de christelijke traditie.Hoe anders ervoer men deze muziek tijdens Bachs leven. Als on-derdeel van de reguliere liturgie zijn deze werken destijds door niemand op waarde geschat wat erin resulteerde dat zij na 1750 decennialang niet meer hebben geklonken. Mendelssohns memo-rabele uitvoeringen van de Matthäus-Passion in 1829 heeft daar definitief verandering in gebracht.

In deze 3-delige cursus zal geanalyseerd worden wat de passies van Bach zo bijzonder maken en waarin zij zich onderscheiden van andere muziek voor de Goede Week. Daarmee is onlosmakelijk ver-bonden de religieuze overtuiging van de componist, alsmede de kerkelijke traditie waarin hij zich bevond. Ook zaken als tekstuit-beelding, muzikale vormen en liturgische context zullen daarbij in ruime mate worden betrokken. Tevens zal gekeken worden hoe het gekomen is dat dit repertoire in ons land zo ongekend populair is geworden en waarbij Rotterdam aanvankelijk een cruciale rol heeft gespeeld. Uiteraard zullen de colleges rijkelijk geïllustreerd worden met pas-sende muziekvoorbeelden, uitgevoerd door de beste Bach-vertol-kers uit heden en verleden.

Inhoud:1. Geschiedenis en context van Bachs passiemuziek2. Matthäus- en Johannes-Passion: tekstuitbeelding en muzikale vormen 3. De passietraditie in Nederland


►Cursus

Muziekwetenschap‘o Haupt voll Blut und Wunden’Bachs muziek voor de LijdenstijdDrs. Frans Jansen

1322KCHData 1, 8 en 15 april 2014



Kosten €95,-




119

Hov

o D

en H

aag

120

Niemand ontkent het enorme belang van emoties voor ons da-gelijks functioneren en de belangrijke mate waarin bepalend zijn voor ons welbevinden. Sterker nog, meer en meer krijgen emo-ties een belangrijke plaats in onze cultuur: denk aan termen als emotionele intelligentie , emo-TV, en de steeds kortere lontjes die mensen lijken te hebben. Daarnaast wordt benadrukt dat emoties ook van belang zijn voor onze gezondheid. Dat betreft dan zowel de lichamelijke als geestelijke gezondheid. Maar wat zijn emoties precies, welke emoties worden onderscheiden en weten we hoe ze inwerken op ons gedrag en welbevinden? In deze cursus zal vanuit verschillende theoretische benaderingen de psychologie van de emoties worden behandeld. Onder meer de evolutionaire, de cognitieve, de psychofysiologische en de sociaal-psychologische in-valshoeken komen aan bod. Tevens zal aandacht besteed worden aan de ontwikkelingspsychologische aspecten. Ook zullen emoties in relatie tot specifieke contexten worden besproken zoals gehei-men en emoties, en zullen specifieke emoties worden besproken als angst, liefde en jaloezie.


►Hoorcollege

PsychologiePsychologie van emoties en geheimenDr. Andreas Wismeijer

1322MLHData28 januari4, 11, 25 februari4, 11 maart 2014

Dag en tijd Dinsdag 13:45 – 16:15


Kosten €180,-



Literatuur Reader met relevante boekhoofdstukken en tijdschriftartikelen (ook Engelstalig)Aanbevolen: Frijda, N. 2008. De emoties. Een overzicht van onderzoek en theorie. Bert Bakker, Amsterdam.

Hovo D

en Haag

Hovo Dordrecht

LocatieWereldwaagWijnstraat 2373311 BV Dordrecht078 6131788

Hovo D

ordrecht roosters

122

Eerste semester – Dordrecht

122


MAANDAG 13.30 - 16.00 Jauchzet, frohlocket! Kerstmuziek van Johann Sebastian Bach dr. Frans Jansen 1311JCD Cursus 124

DINSDAG 13.30 - 16.00 De transformatie van Parijs en de geschilderde stadsgezichten drs. Johan Holtrop 1312NLD Hoorcollege 126

WoENSDAG 13.30 - 16.00 Reisverhalen schrijven drs. Henk Weltevreden 1313JCD Cursus 127

DoNDERDAG 10.00 - 12.30 Onbestaanbaar beestenspul, fantasiewezens in de Middeleeuwen drs. Nelleke Kan- van Dishoeck 1314ELD Hoorcollege 125

Tweede sememster – Dordrecht


MAANDAG 10.00 - 12.30 Emoties en geheimen dr. Andreas Wismeijer 1321CLD Hoorcollege 131

13.30 - 16.00 O Haupt vol Blutt und Wunden, dr. Frans Jansen 1321KCD Cursus 128

DINSDAG 13.30 - 16.00 Picasso en het artistiek kannibalisme drs. Johan Holtrop 1322NLD Hoorcollege 130

WoENSDAG 10.00 - 12.30 Grote geesten, smalle straten,

onbekende grootheden uit 200 jaar koninkrijk drs. Han van der Horst 1323ELD Hoorcollege 129

Hov

o D

ordr

echt

roo

ster

s

123123


MAANDAG 13.30 - 16.00 Jauchzet, frohlocket! Kerstmuziek van Johann Sebastian Bach dr. Frans Jansen 1311JCD Cursus 124

DINSDAG 13.30 - 16.00 De transformatie van Parijs en de geschilderde stadsgezichten drs. Johan Holtrop 1312NLD Hoorcollege 126

WoENSDAG 13.30 - 16.00 Reisverhalen schrijven drs. Henk Weltevreden 1313JCD Cursus 127

DoNDERDAG 10.00 - 12.30 Onbestaanbaar beestenspul, fantasiewezens in de Middeleeuwen drs. Nelleke Kan- van Dishoeck 1314ELD Hoorcollege 125

Tweede sememster – Dordrecht


MAANDAG 10.00 - 12.30 Emoties en geheimen dr. Andreas Wismeijer 1321CLD Hoorcollege 131

13.30 - 16.00 O Haupt vol Blutt und Wunden, dr. Frans Jansen 1321KCD Cursus 128

DINSDAG 13.30 - 16.00 Picasso en het artistiek kannibalisme drs. Johan Holtrop 1322NLD Hoorcollege 130

WoENSDAG 10.00 - 12.30 Grote geesten, smalle straten,

onbekende grootheden uit 200 jaar koninkrijk drs. Han van der Horst 1323ELD Hoorcollege 129

124

Van oudsher behoort binnen de christelijke traditie het feest van de geboorte van Christus (Kerstmis) tot één van de hoogtepunten van het kerkelijk jaar. In zowel de katholieke als de protestantse liturgie is er dan ook altijd veel ruimte geweest om deze gebeurtenis muzi-kaal extra op te luisteren. Een onbetwist hoogtepunt in dit opzicht vormt het repertoire dat Johann Sebastian Bach (1685-1750) voor deze periode heeft ge-componeerd. Hoewel zijn Weihnachts-Oratorium het bekendst is, schreef hij daarnaast talloze andere werken die de moeite meer dan waard zijn om beter te leren kennen. Al in zijn Weimar-tijd kreeg Bach de opdracht om vanaf Advent tot en met Driekoningen passende muziek te schrijven, wat hij later in Leipzig (vanaf 1723) in ruime mate zou voortzetten. Zijn grootschalige kerstoratorium uit 1734 kan dan ook als een muzikale cumulatie van het vooraf-gaande worden beschouwd, waarmee hij niet alleen zichzelf maar ook talloze tijdgenoten overtrof.

In deze 3-delige cursus zal nader worden ingegaan op het soort composities dat Bach componeerde (cantates en orgelwerken), als-mede de liturgische context, de ontstaansgeschiedenis en uitvoe-ringspraktijk van deze wonderschone werken. Uiteraard zullen de colleges rijkelijk geïllustreerd worden met passende muziekvoor-beelden, uitgevoerd door de beste Bach-vertolkers van deze tijd.

Inhoud:1. Liturgische context: het kerkelijk jaar en bijbehorend muziekrepertoire2. Kerstmis bij Bach: cantates en orgelwerken3. Het Weihnachts-Oratorium: Bachs ultieme kerstmuziek


►Cursus

Muziekwetenschap‘Jauchzet, frohlocket! Kerstmuziek van Johann Sebastian BachDrs. Frans Jansen

1311JCDData 2, 9, 16 december 2013


Locatie Wereldwaag, Dordrecht

Kosten €95,-




Hovo D

ordrecht

125

In de Middeleeuwen schijnen er talloze fascinerende wezens op aarde te leven. Wat hebben de mensen van toen toch met basilis-ken, mantichoren, feniksen, griffioenen, draken en soortgelijk ge-broed? Sommige bestaan al in de Oudheid en hebben zich daarna uitstekend weten te handhaven.Er zijn ook merkwaardige mensensoorten, zoals de blemmiae of skiapoden, die aan de randen van de aarde wonen. Wie heeft ze ooit gezien? In ieder geval staan ze met illustraties en al beschreven in encyclopedieën, die met name in de 13de eeuw worden samen-gesteld. Ook in ons land met Jacob van Maerlants ‘Der naturen bloeme’. Zelfs de Bijbel maakt er melding van. Wat hebben deze fantasiedieren te betekenen op Romaanse kapi-telen of als waterspuwers aan Gotische kathedralen? Ook elders in de kunst komen zij overal te voorschijn en spelen zij hun rol in de boodschap, die het Christendom brengt. Eén geldt er in dit uitgelezen gezelschap als heel speciaal: de een-hoorn, een dier met heilzame krachten. Hij wordt veelvuldig af-gebeeld en speelt de hoofdrol in twee tapijtreeksen uit ongeveer 1500, die tot de meest bijzondere in de kunstgeschiedenis gere-kend worden.Na de Middeleeuwen lijkt er minder ruimte te komen voor dit soort wezens. De moderne wetenschap komt op en men gaat ze met andere ogen bekijken. Maar: verdwijnen ze daarom echt van het toneel en zijn ze in onze tijd werkelijk uitgestorven?

Drs. P.L. Kan - van Dishoeck studeerde kunstgeschiedenis aan de Universiteit Leiden en was werkzaam in het HBO. Zij verzorgt cursussen, lezingen, rondleidingen en reizen voor diverse groepen.

►Hoorcollege

Kunstgeschiedenisonbestaanbaar beestenspul, fantasiewezens in de Middeleeuwendrs. Nelleke Kan - van Dishoeck

1314ELDData3 oktober en 10 oktober 2013 Dag en tijd Donderdag, 10.00 – 12.30


Kosten €70


Aantal bijeenkomsten Twee van 2,5 uur

Hov

o D

ordr

echt

126

De stedenbouwkundige transformatie van Parijs in de tweede helft van de 19e eeuw leverde een belangrijke bijdrage aan het ontstaan van het ‘moderne leven’ en die nieuwe stedelijke realiteit had een enorme aantrekkingskracht op de moderne schilders van die tijd.Het huidige stadsbeeld van Parijs is wereldbe¬roemd: lange rechte boulevards met uniforme bebouwing die uitlopen op stervormi¬ge knooppunten, waarna weer nieuwe fraaie vergezichten opdoe-men. Minder bekend is dat deze stadsgezichten voor een groot deel het resultaat zijn van een immense stedenbouwkundige vernieu-wing die begon in de periode van het Tweede Keizerrijk van Louis-Napoleon in 1853 onder de leiding van Eugène Haus¬smann, de nieuwe prefect van de Seine. De stad werd in deze periode ook sterk uitgebreid en we zien voor het eerst het openlijk toepassen van ijzer in functionele constructies zoals de markthallen en bruggen. Al vanaf de jaren zeventig gingen kunstenaars hun nieuwe stad schilderen. Met name de recent gebouwde wijk van het Europa-district was populair met het treinstation Saint-Lazare, wat ook steeds werd uitgebreid. Uit recent onderzoek blijkt dat schilders zo-als Edouard Manet, Claude Monet en Gustave Caillebotte in deze wijk woonden en werkten en hun directe omgeving schilderden. Deze informatie levert voor diverse schilderijen uit die tijd interes-sante nieuwe gezichtspunten op. In het eerste deel van de cursus analyseren we uitgebreid de stedenbouw¬kundige transformatie van Parijs tegen de achter-grond van de historische ontwikkelingen. Daarna kijken we meer specifiek naar de relatie met de nieuwe schilderkunst aan de hand van een aantal case-studies met Claude Monet, Gustave Caillebot-te, Camille Pissarro, Edouard Manet en Edouard Vuillard, aangevuld met een aantal nu minder bekende schilders.


►Hoorcolleges

KunstgeschiedenisDe transformatie van Parijs en de geschilderde stadsgezichten Drs. Johan Holtrop

1312NLDData 1, 8, 15 oktober 2013



Kosten €95,-



Hovo D

ordrecht

127

Toch jammer als u, net terug van een lange reis door Vietnam of Baarle Hertog, slechts kunt melden: ‘Het was wel leuk, maar erg vermoeiend vanwege de warmte en de patat was niet te eten.’ Dezelfde typeringen had u kunnen geven van Afrika of Noordoost-Groningen.Hoe vaak denkt u niet voor of tijdens een reis: ‘Hier ga ik een mooi verhaal of verslag van maken.’ En zeg eens eerlijk: hoe vaak is dat ook gelukt?In deze workshop krijgt u aanwijzingen voor het schrijven van uw reisverhaal.. Een verslag is nog geen reportage, en een reportage is nog geen reisverhaal. Binnen de cursus wisselt u verhalen en erva-ringen uit en krijgt u adviezen voor de afronding van uw verhaal. Resultaat: een persoonlijk document, een sfeervol verslag van een maand Sulawesi of een dagje Afsluitdijk.Bent u een reisverslaggever, een reisleugenaar of een mix? Alles kan en mag, als het maar werkt. Engelse reisliteratuur is vaak ironisch, humor, bijna koloniaal, relativerend romantisch als een Stanley: ‘Li-vingstone, I presume? De Monty Python vorm van Michael Palin: ‘What a nice cup-a-tea here in Mongolia East.’ Duitse reisliteratuur is meestal grondig, hoog informatief, bijna wetenschappelijk, op de rand van een reisgids. De Amerikaanse reisliteratuur is vaak verge-lijkend, vooral met Home sweet Home. Stilstaan bij het ‘vreemde’ ipv van het ‘andere’, cynisch en op zoek naar de ‘cheapies’, het soms klagende romantische van Paul Theroux: ‘This Cola Light in Papua New Guinea is not as good as the one in Alabama.’ We gaan schrijven onder leiding van een ervaren auteur. Deelname is voor iedereen die brieven kan schrijven.

Drs. H. Weltevreden studeerde af in de wijsbegeerte. Hij is schrij-ver van romans, verhalenbundels en reisverhalen en maakt pro-gramma’s voor de NPS, RVU en de VPRO. Hij bezocht 181 van de 196 landen in de wereld.

►Cursus

LetterenReisverhalen schrijvenDrs. Henk Weltevreden

1313JCDData9, 16, 30 oktober 6 november 2013



Kosten €135,-




Hov

o D

ordr

echt

128

Sinds jaar en dag wordt de Lijdenstijd muzikaal gedomineerd door de passiemuziek van Johann Sebastian Bach. Jaarlijks klinkt op tal-loze plaatsen in Nederland zijn Matthäus-Passion, die in de loop der jaren bijna de status van cultureel erfgoed heeft bereikt. Daarbij zijn in onze ontkerkelijkte maatschappij Bachs passies voor velen nog de laatste connectie met de christelijke traditie.Hoe anders ervoer men deze muziek tijdens Bachs leven. Als on-derdeel van de reguliere liturgie zijn deze werken destijds door niemand op waarde geschat wat erin resulteerde dat zij na 1750 decennialang niet meer hebben geklonken. Mendelssohns memo-rabele uitvoeringen van de Matthäus-Passion in 1829 heeft daar definitief verandering in gebracht.

In deze 3-delige cursus zal geanalyseerd worden wat de passies van Bach zo bijzonder maken en waarin zij zich onderscheiden van andere muziek voor de Goede Week. Daarmee is onlosmakelijk ver-bonden de religieuze overtuiging van de componist, alsmede de kerkelijke traditie waarin hij zich bevond. Ook zaken als tekstuit-beelding, muzikale vormen en liturgische context zullen daarbij in ruime mate worden betrokken. Tevens zal gekeken worden hoe het gekomen is dat dit repertoire in ons land zo ongekend populair is geworden en waarbij Rotterdam aanvankelijk een cruciale rol heeft gespeeld. Uiteraard zullen de colleges rijkelijk geïllustreerd worden met pas-sende muziekvoorbeelden, uitgevoerd door de beste Bach-vertol-kers uit heden en verleden.

Inhoud:1. Geschiedenis en context van Bachs passiemuziek2. Matthäus- en Johannes-Passion: tekstuitbeelding en muzikale vormen 3. De passietraditie in Nederland


►Cursus

Muziekwetenschap‘o Haupt voll Blut und Wunden’Bachs muziek voor de LijdenstijdDrs. Frans Jansen

1321KCDData 24, 31 maart7 april 2014



Kosten €95,-




Hovo D

ordrecht

129

Wij allen kennen een aantal grote figuren die het koninkrijk der Nederlanden hebben gemaakt tot wat het is geworden: Gijsbert Karel van Hogendorp, Johan Rudolf Thorbecke, Abraham Kuyper, Pieter Sjoerd Gerbrandy, Willem Drees…Er zijn echter ook een aan-tal bouwers van ons land die in de vergetelheid zijn geraakt. Hun naam blijft hoogstens in de herinnering omdat gemeentebesturen zijstraten naar hen hebben genoemd. Terwijl ze toch zeker een brede laan of een fors plein verdiend hadden. In het afgelopen jaar heb ik de deelnemers aan mijn collegereeks propaganda beloofd dat ik aan een aantal van zulke onbekende groten aandacht zou besteden. Ik zal ze in hun betekenis voor het Nederland van onze tijd schetsen en dat tegen de achtergrond van hun tijd. Hier is vast een lijstje:Anton Reinhard Falck (1777-1843)Floris Adriaan van Hall (1791-1866)Jan Heemskerk Azn. (1818-1897)Jeltje de Bosch Kemper (1836 – 1916)Cornélie Johanna Wannee (1880 – 1932)Marie Willem Frederik Treub (1858-1931)Christiaan Eykman (1858-1930)Petrus Josephus Maria Aalberse (1871-1948)Gerardus Mattheus Johannes Veldkamp (1921 – 1990)

Drs. H. van der Horst is historicus en was werkzaam bij Nuffic. Hij publiceerde o.a.: Nederland. De vaderlandse geschiedenis van de prehistorie tot nu), Het Beste land van de Wereld en Het grote verhaal van Nederland. Voor de VPRO radio recenseert hij in ‘OVT’ nieuwe historische literatuur.

►Hoorcollege

GeschiedenisGrote geesten, smalle straten: vergeten grootheden uit 200 jaar koninkrijkDrs. Han van der Horst

1323ELDData19, 26 maart2, 9 april 2014



Kosten €125,-



Hov

o D

ordr

echt

130

Pablo Picasso is een van de meeste aansprekende kunstenaars van de 20e eeuw. Hij was een belangrijke vernieuwer in de schilderen beeldhouwkunst en hij bleef tot op hoge leeftijd kwalitatief hoog-staand werk maken. Zijn samenwerking met George Braque leidde tot het kubisme, een van de belangrijkste nieuwe stromingen aan het begin van de 20e eeuw. Hoewel Picasso met het kubisme een vernieuwer was betekende dit niet dat hij zich verre hield van de traditie. Integendeel, Picasso identificeerde zich met grote schil-ders uit het verleden zoals Édouard Manet en Diego Velázquez. Als Picasso na de WOII zelf inmiddels onderdeel is geworden van de kunstgeschiedenis reflecteert hij in zijn werk op deze bijzondere situatie. Zo schilderde hij vanaf 1954 verschillende omvangrijke se-ries naar aanleiding van canonieke werken uit de kunstgeschiede-nis, zoals naar aanleiding van Las Meninas van Velázquez waar hij rond de zestig parafrases van schilderde. In deze cursus wordt het immense oeuvre van Picasso geanalyseerd in samenhang met de ontwikkelingen in de kunst en de samen-leving. Aandachtspunten zijn: de wordingsgeschiedenis van het cruciale schilderij Les Demoiselles d’Avignon uit 1907; de close-partnerships die Picasso aanging met kunstenaars zoals George Braque, Henry Matisse (Picasso en Matisse onderhielden zelfs een levenslange artistieke dialoog door middel van hun werk) en zijn relaties met vrouwen; zijn verwerking van het surrealisme; het dra-matische schilderij Guernica en Picasso’s ‘artistiek kannibalisme’, dat wil zeggen, zijn creatieve toe-eigening van het werk van an-deren dat altijd leidde tot weer nieuwe zelfstandige kunstwerken.


►Hoorcolleges

KunstgeschiedenisPicasso en het artistiek kannibalismeDrs. Johan Holtrop

1322NLDData 28 januari 4, 11, 25 februari 2014



Kosten €125,-



Hovo D

ordrecht

131

Niemand ontkent het enorme belang van emoties voor ons dage-lijks functioneren en de belangrijke mate waarin bepalend zijn voor ons welbevinden. Sterker nog, meer en meer krijgen emoties een belangrijke plaats in onze cultuur: denk aan termen als emotionele intelligentie, emo-TV, en de steeds kortere lontjes die mensen lijken te hebben. Daarnaast wordt benadrukt dat emoties ook van belang zijn voor onze gezondheid. Dat betreft dan zowel de lichamelijke als geestelijke gezondheid. Maar wat zijn emoties precies, welke emoties worden onderscheiden en weten we hoe ze inwerken op ons gedrag en welbevinden? In deze cursus zal vanuit verschillende theoretische benaderingen de psychologie van de emoties worden behandeld. Onder meer de evolutionaire, de cognitieve, de psycho-fysiologische en de sociaalpsychologische invalshoeken komen aan bod. Tevens zal aandacht besteed worden aan de ontwikkelings-psychologische aspecten. Ook zullen emoties in relatie tot speci-fieke contexten worden besproken zoals geheimen en emoties, en zullen specifieke emoties worden besproken als angst, liefde en jaloezie.


►Hoorcollege

PsychologiePsychologie van emoties en geheimenDr. Andreas Wismeijer

1321CLDData17, 24, 31 maart, 7 april



Kosten €125,-



Literatuur Reader met relevante boekhoofdstukken en tijdschriftartikelen (ook Engelstalig)Aanbevolen: Frijda, N. 2008. De emoties. Een overzicht van onderzoek en theorie. Bert Bakker, Amsterdam.

Hov

o D

ordr

echt

0132

0133

Algemene Informatie

134

Algem

ene informatie

Hovo RotterdamHovo Rotterdam verzorgt in opdracht van de Erasmus Universiteit Rotterdam hoorcolleges, cursussen en museumexcursies op univer-sitair niveau voor iedereen vanaf vijftig jaar.Wilt u actief aan de slag met de studiestof, veel interactie met de docent of komt u vooral om te luisteren? Wij komen tegemoet aan ieders leerbehoefte. In de zogenaamde hoorcolleges is vooral de docent aan het woord, soms alleen, soms met gastsprekers. In de cursussen is de groepsgrootte beperkt (max. 30 of 40 deelnemers) en is er meer gelegenheid tot onderlinge discussie, bespreken van de studiestof en soms de mogelijkheid om een tentamen te doen. Hovo Rotterdam biedt tevens enkele leergangen aan die meerdere jaren beslaan, de collegereeksen die hieronder vallen zijn echter ook altijd onafhankelijk van elkaar te volgen. Daarnaast biedt Labrys Reizen exclusieve groepsreizen aan die aan-sluiten bij enkele Hovo-programma’s.

Voor wie is Hovo bedoeld? Hovo is bedoeld voor iedereen vanaf vijftig jaar. Waarom die leef-tijdsgrens? Omdat blijkt dat u vanaf een bepaalde leeftijd meer interesse krijgt in de verdieping die Hovo biedt. U ontmoet gelijk geïnteresseerden tijdens cursussen en colleges, maar ook bij fees-telijke bijeenkomsten als de opening van het academisch Hovo-jaar, de Winterlezing of Zomerlezing.

Niet moeilijk, wel op niveauVoorkennis is vrijwel nergens vereist; indien dit wel het geval is, staat dit bij ‘bijzonderheden’ vermeld. Alle programma’s zijn glo-baal op hetzelfde niveau als colleges voor eerstejaars studenten aan de universiteit, met dien verstande dat de docenten rekening hou-den met uw levenskennis en –ervaring.

Duur van de programma’s Hovo Rotterdam biedt hoorcolleges en cursussen aan van 3 tot 10 bijeenkomsten. U kunt verschillende programma’s achter elkaar volgen binnen een semester, of misschien heeft u wel behoefte aan een langlopend programma van tien bijeenkomsten. Ook bieden wij eenmalige lezingen aan. U kunt kiezen uit programma’s in Rot-terdam, Dordrecht of Den Haag. Per bijeenkomst wordt bijna altijd een pauze van een half uur gerekend. Koffie of thee in de pauze is in de prijs inbegrepen.

Met de Hovo-studentenkaart bent u welkom op de Erasmus Universiteit:Iedere Hovo-student kan gratis een Hovo-studentenkaart van de Erasmus Universiteit Rotterdam aanvragen. Vraag de Hovo-studen-tenkaart direct aan zodra u uw bevestiging van inschrijving hebt ontvangen, dan profiteert u onmiddellijk van de voordelen, ook als uw college pas in het tweede semester start! Voor alle duidelijk-

135

Alg

emen

e in

form

atie

heid: de Hovo-studentenkaart geeft niet dezelfde rechten als een reguliere studentenkaart. Hebt u al een Hovo-studentenkaart? U kunt deze wederom laten activeren door te e-mailen naar het Hovo Bureau: [email protected] of, indien dit niet mogelijk is, te bellen naar 010-408 2465.

Universiteitsbibliotheek en Rotterdamsch LeeskabinetDe Hovo-studentenkaart fungeert als gratis lenerspas bij de Univer-siteitsbibliotheek (UB). Openingstijden en actuele informatie vindt u op www.eur.ub.nlHet Rotterdamsch Leeskabinet bevindt zich in de Universiteitsbi-bliotheek en heeft een ruime brede en actuele collectie van ca. 260.000 titels met een nadruk op literatuur, geschiedenis, kunst. Ook zijn er luisterboeken en reisgidsen. Voor Hovo-studenten geldt een eenmalig kennismakingstarief van slechts €15 voor het eerste lidmaatschapsjaar; daarna betaalt u het reguliere tarief van €35 per jaar (enkelvoudig lidmaatschap) of €40 (uitgebreid lidmaatschap). Meer informatie op www.leeskabinet.nl of tel. 010 408 1195.

Gratis e-mail en internettoegangAls student bij Hovo Rotterdam hebt u recht op een gratis e-mail-adres, maximaal 25MB mailopslag en internettoegang. U ontvangt automatisch uw e-mail en internet accountnaam van het Centraal Bureau Inschrijving van de Erasmus Universiteit. Deze voorziening is alleen van toepassing in het studiejaar dat u ingschreven staat bij Hovo Rotterdam, en uw studentenkaart heeft geactiveerd. Voor problemen met inloggen op het EUR-netwerk en/of e-mail-boxen kunt u contact opnemen met de helpdesk via: telefoon 010-408 1663 of e-mail [email protected].

Hovo Weblokaal Bij vrijwel iedere cursus of collegereeks die u volgt krijgt u ook toegang tot een bij de cursus horende, afgeschermde internetom-geving, het Hovo Weblokaal. Deze ondersteunt u bij het volgen van onze programma’s: samenvattingen, opdrachten, literatuur-suggesties, linken naar relevante informatiebronnen op het web. Presentaties worden, in overleg met de docent, overzichtelijk in een webomgeving geplaatst. In uw agenda staan alle activiteiten. Deze agenda kunt u bovendien synchroniseren met uw eigen digitale agenda.

Hoe werkt het? Kort voor aanvang van de cursus krijgt u bericht van Hovo Rotter-dam over de exacte procedure. Met een paar klikken bent u inge-logd en hebt u toegang tot het Hovo Weblokaal. Het Hovo Web-lokaal is speciaal voor Hovo Rotterdam ontwikkeld om het voor u zo eenvoudig mogelijk te maken. Bij problemen kunt u een mail sturen naar: [email protected] . Kijk eerst even op onze website bij de ‘veel gestelde vragen’.

136

Algem

ene informatie

Hebt u (nog) geen internet?Als u geen toegang hebt tot internet kunt u het onderwijs van Hovo ook volgen, zeker de hoorcolleges. Echter, in de universitaire wereld zijn internet en een eigen digitale leeromgeving niet meer weg te denken. Meer dan 90% van de Hovo-studenten heeft toegang tot internet.

Hovo Studiereizen en Excursies Door Hovo Rotterdam worden regelmatig excursies georganiseerdom de theorie te illustreren met de praktijk, zoals bij architectuur-en kunstcursussen. Meer informatie staat bij de programma’s. Daarnaast biedt Labrys Reizen, erkende reisorganisatie en specialist in exclusieve groepsreizen, enkele reizen aan die aansluiten bij een collegereeks of cursus. Zie ook pagina 151.

Hovo SportMet Hovo Sport kunt u iedere vrijdag van 13.00-14.00 uur sporten in het Erasmus Sport Centrum op complex Woudestein. Op vertoon van uw Hovo-studentenkaart kunt u voor slechts €25,- per jaar een sportkaart aanschaffen die recht geeft op een heel jaar Hovo Sport! Dit programma is speciaal voor de cursisten van Hovo Rotterdam ontwikkeld door Stichting Erasmus Sport. In het Erasmus Sport Centrum op complex Woudestein zijn uiteraard kleed- en douche-mogelijkheden; een dorstlessend drankje na afloop is mogelijk in de Etappe van het sportcentrum. Meer informatie op www.erasmussport.nl, tel 010 408 1875 of [email protected].

Hovo NieuwsbriefHovo Rotterdam heeft een eigen digitale nieuwsbrief. Deze ver-schijnt meerdere keren per jaar met het laatste nieuws over Hovo, speciale aanbiedingen en nieuws over de programma’s. U kunt zich voor de Hovo Nieuwsbrief aanmelden via onze web-site www.hovorotterdam.nl. Wie op het inschrijfformulier aangeeft post per e-mail te willen ontvangen, krijgt automatisch de digitale nieuwsbrief.

Hovo FacebookU kunt berichten van Hovo volgen via www.facebook.nl/hovorotterdam

Hovo Kennisbon - Van kennis heb je nooit genoeg!Een leuk cadeau? Hiertoe heeft Hovo Rotterdam de Hovo Kennisbon uitgebracht. Dit is een waardebon van €12,50 waarmee u een jarige vriendin, een collega die afscheid neemt of de buurman die alles wil weten over geschiedenis kunt verrassen met een origineel cadeau. Vraag de Hovo Kennisbon aan via het formulier achter in deze gids (zie pagina 145) of via onze website www.hovorotterdam.nl. U kunt ook Hovo Kennisbonnen bij het Hovo-bureau aanschaffen.

137

Alg

emen

e in

form

atie

Hoe werkt de kennisbon?De ontvanger van de Hovo Kennisbon stuurt de bon mee met de inschrijving bij Hovo. De waarde van de Hovo Kennisbon wordt in mindering gebracht op het verschuldigde cursusgeld. De bon geeft geen garantie op plaatsing. Mocht een programma vol zijn of geannuleerd worden, dan kan een alternatieve keuze worden gemaakt. De Hovo Kennisbon is onbeperkt geldig. Restitutie is niet mogelijk. Eventuele overwaarde wordt niet uitgekeerd. De bon is geldig voor alle programma’s uit de studiegids van Hovo Rotter-dam, uitgezonderd reizen, excursies en voorstellingen.

Zelf een Hovo Kennisbon ontvangen?U ontvangt zelf een Hovo Kennisbon ter waarde van €12,50 indien u een Hovo studiegids laat sturen naar een bekende en deze zich inschrijft voor een van de programma’s van Hovo Rotterdam. Voor-waarde is dat de nieuwe deelnemer zich nog niet eerder voor een Hovo-programma heeft ingeschreven. Zie de bon voor het laten versturen van een studiegids achterin deze gids (pagina 145).

Faciliteiten Erasmus Universiteit RotterdamIn Rotterdam vinden bijna alle programma’s plaats in het M-ge-bouw, het Expo- en Congrescentrum, op campus Woudestein van de Erasmus Universiteit, Burgemeester Oudlaan 50, 3062PA Rot-terdam.

Campus in ontwikkelingMomenteel bouwt de Erasmus Universiteit aan de eerste fase van de verbouwing van de campus onder het motto ‘Werken aan de campus van morgen’, om faciliteiten te bieden die beter aanslui-ten op hedendaagse wensen en behoeften van alle studenten. Kijk voor de actuele stand van zaken op: www.eur.nl/adressen/wegwij-zer/plattegronden/woudestein/.

openbaar vervoer naar Woudestein- Tram 7, richting Woudestein, uitstappen eindpunt ‘Woudestein’, circa 2 minuten lopen naar het M-gebouw. - Tram 21, richting De Esch, uitstappen halte ‘Woudestein’, circa 7 minuten lopen naar M-gebouw.- Tram 24, richting De Esch, uitstappen halte ‘Woudestein’, circa 7 minuten lopen nar M-gebouw.- Metro: Vanaf metrostation ‘Kralingse Zoom’ is het ca. 15 minuten lopen naar het M-gebouw.

Meer informatie vindt u ook via www.ret.nl of www.9292ov.nl. De plattegrond van campus Woudestein vindt u op pagina 153.

Parkeren WoudesteinVoor bezoekers geldt voor het hele Woudestein-terrein betaald parkeren. Het tarief bedraagt €0,50 per 20 minuten met een

138

Algem

ene informatie

maximum van €10,- per dag. Hovo-deelnemers kunnen via www.hovorotterdam.nl/faciliteiten/faciliteiten_campus_woudestein/par-keren/ of via het Hovo bureau dagkaarten voor €4,50 bestellen. Er staan meerdere betaalautomaten op het terrein. Wegens de ver-bouwing van de campus verandert de parkeergelegenheid regel-matig kijk hiervoor op: www.eur.nl/adressen/wegwijzer/

Voorzieningen gehandicapten en slechthorendenDe gebouwen en collegezalen zijn toegankelijk voor personen die minder goed ter been zijn of gebruikmaken van een rolstoel. Met een geldige gehandicaptenparkeerkaart van uw gemeente kunt u via het Hovo-bureau een parkeerpas aanvragen om gratis te kun-nen parkeren op het terrein. Kijk op: www.hovorotterdam.nl/bereikbaarheid. In de collegezalen met een capaciteit van 140 personen of meer is standaard geluids-versterking aanwezig, in de kleinere zalen niet altijd.

Hovo Studieboeken Boekwinkel Studystore bevindt zich momenteel in het V-gebouw. Bij aanschaf van twee of meer studieboeken ontvangt u op ver-toon van uw studentenkaart (mits geactiveerd), 5% korting in de Studystore.

Eten en drinken op de campus Op campus Woudestein zijn diverse locaties voor een hapje of een drankje. Ook hierbij dient u rekening te houden met de verbou-wing van campus Woudestein. Bij alle Hovo programma’s is koffie of thee bij de cursusprijs inbegrepen

EigendommenHovo, i.c. de Erasmus Universiteit Rotterdam, kan niet aansprakelijk worden gesteld voor vermissing van persoonlijke goederen tijdens de door Hovo Rotterdam georganiseerde activiteiten.

Hovo in Den HaagProgramma’s volgen in Den Haag kan via Hovo Rotterdam. De col-leges vinden plaats in het ISS, Institute of Social Studies, te Den Haag. De aansturing en administratie ligt bij het Hovo Bureau op de Erasmus Universiteit. Voorwaarden voor inschrijving, wijze van inschrijving en annule-ringsvoorwaarden voor alle programma’s die in Den Haag worden gegeven, zijn identiek aan de voorwaarden van Hovo Rotterdam. Voor uw vragen en opmerkingen kunt u terecht bij Hovo Rotter-dam. De cursussen die in Den Haag plaatsvinden zijn in de studie-gids apart geordend vanaf pagina 103, en zo ook op de website in een apart tabblad. Deelnemers aan Hovo Den Haag kunnen ge-bruik maken van de faciliteiten van de Erasmus Universiteit Rotter-dam: zij kunnen ook een Hovo-studentenkaart aanvragen.

139

Alg

emen

e in

form

atie

Locatie: Institute for Social Studies (ISS), Kortenaerkade 12, 2518 AX Den Haag, (070 426 0460). Het ISS ligt centraal in Den Haag. Wegens verbouwing van Den Haag Centraal Station dient u de ac-tuele mogelijkheden van het openbaarvervoer te volgen.

Hovo in Dordrecht Hovo Rotterdam verzorgt in samenwerking met de Gemeente Dor-drecht programma’s in Dordrecht. Daartoe maken wij gebruik van de schitterend verbouwde Wereldwaag. De aansturing en admini-stratie ligt bij het Hovo Bureau op de Erasmus Universiteit Voorwaarden voor inschrijving, wijze van inschrijving en annule-ringsvoorwaarden voor alle programma’s in Dordrecht, zijn iden-tiek aan de voorwaarden van Hovo Rotterdam. Voor uw vragen en opmerkingen kunt u terecht bij Hovo Rotterdam. De cursussen die in Dordrecht plaatsvinden zijn in de studiegids en op de website apart geordend onder de noemer ‘Hovo Dordrecht’ op pagina 121. Deelnemers aan Hovo Dordrecht kunnen gebruik maken van de faciliteiten van de Erasmus Universiteit Rotterdam: zij kunnen ook een Hovo-studentenkaart aanvragen.Locatie: Wereldwaag, Wijnstraat 237, 3311 BV Dordrecht, (078 613 1788). De Wereldwaag ligt in de historische binnenstad van Dordrecht. Vanaf het NS-station Dordrecht is het ongeveer 15 mi-nuten lopen. Openbaar vervoer: bus 10, uitstappen halte Schef-fersplein. Parkeren: parkeergarage Visstraat.

organisaties rond Hovo RotterdamErasmus Academie Hovo Rotterdam is onderdeel van Erasmus Academie BV, instituut voor postacademisch onderwijs van de Erasmus Universiteit Rotter-dam. Het cursusaanbod van Erasmus Academie varieert van post-academische journalistiekopleiding tot juridische opleidingen. Ook het promotieprogramma Hora Est! wordt door Erasmus Academie georganiseerd. Hovo-studenten krijgen een korting van €100,- als zij zich inschrijven voor Hora Est! (Zie www.erasmusacademie.nl).

Stichting Steunfonds Hovo Rotterdam Hovo Rotterdam kan rekenen op de sympathie van vele cursisten, ook in financieel opzicht. De in 2006 ingevoerde Hovo-Plusprijs heeft vele Hovo-studenten ertoe bewogen een extra financiële bij-drage te schenken aan Hovo Rotterdam. Wij zijn hier erg dankbaar voor!Het College van Bestuur van de Erasmus Universiteit draagt Hovo Rotterdam een warm hart toe. Zij uiten dit door een garantie, die Hovo Rotterdam ter beschikking staat om in voorkomend geval de exploitatie sluitend te kunnen maken. Aan deze garantie zit uiter-aard een grens. Om haar betrokkenheid te onderstrepen, heeft het College van Bestuur van de EUR bewilligd in de oprichting van de Stichting Steunfonds Hovo Rotterdam-EUR.

140

De Stichting Steunfonds Hovo Rotterdam-EUR streeft er naar, als verbijzondering van het algemene doel Hovo te bevorderen, Hovo toegankelijk te houden voor alle deelnemers en innovatie te be-vorderen van het Hovo-onderwijs. U draagt hier met uw zeer ge-waardeerde vrijwillige bijdrage toe bij. De afgelopen jaren heeft het Steunfonds bijgedragen aan het Hovo Reductiefonds, de aanschaf van apparatuur, het ontwikkelen van het Weblokaal, publieksacti-viteiten als de Opening van het Academisch Hovo-jaar en de Hovo Winterlezing. De Stichting Steunfonds Hovo Rotterdam-EUR is als stichting ingeschreven bij de Kamer van Koophandel onder num-mer 24414409.

Commissie HovoDe Commissie Hovo bestaat uit negen vertegenwoordigers van de faculteiten van de Erasmus Universiteit Rotterdam, een vertegen-woordiger van de deelnemers en een vertegenwoordiger van de gemeente Rotterdam en een adviserend lid van v/h Hovo Zeeland. Deze door het College van Bestuur benoemde commissie onder-steunt het afdelingshoofd Hovo voor wat betreft de samenstelling van het Hovo-programma en houdt toezicht op de kwaliteit van het programma.

Leden van de commissieProf.dr. H. Bart (Hovo Rotterdam, voorzitter)Dr. Ph. van Engeldorp Gastelaars (Rotterdam School of Management)Prof. dr. B. van der Knaap (Erasmus School of Economics)Prof. dr. A.M. Bevers (Erasmus School of History, Culture and Communication)Prof.dr. R. de Lange (Erasmus School of Law)Prof.dr. H.B. Entzinger (Faculteit der Sociale Wetenschappen)Prof. dr. G.A. van der Wal (Faculteit der Wijsbegeerte)Mw. drs. H. Machielsen (Instituut Beleid en Management Gezondheidszorg)Mw. mr. C. Bierlaagh (Stichting Permanente Educatie Senioren)Prof. dr. J.H.P. Wilson (Faculteit der Geneeskunde en Gezondheidswetenschappen)Dhr. L.W.J. van Atten (Lid op voordracht van de gemeente)Drs. Harmen Eijzenga (Vertegenwoordiger v/h Hovo Zeeland)

HoVo Nederland HOVO Nederland is de landelijke vereniging van alle HOVO-instel-lingen en heeft tot doel de ondersteuning van HOVO-instellingen om het hoger onderwijs van ouderen in Nederland te bevorderen. Mail [email protected] www.hovonederland.nl

SPES organisatie van Hovo-deelnemers RotterdamIedere faculteit heeft een vereniging heeft die opkomt voor de belangen van de studenten. Hovo Rotterdam heeft de Stichting

Algem

ene informatie

141

Permanente Educatie Senioren (SPES). Deze stichting behartigt de belangen van Hovo-deelnemers op verschillende manieren.

Een belangrijke taak van SPES is ieder programma te voorzien van twee cursusbegeleiders. Deze vrijwilligers worden geworven onder de deelnemers; ze krijgen een taak in de praktische organisatie en vormen een schakel tussen cursisten, docenten en Hovo-bureau. Bij hen kunnen de deelnemers bij ieder college terecht met hun wensen en opmerkingen betreffende het verloop van de cursus, zodat problemen tijdig worden aangekaart bij de juiste persoon en zo mogelijk snel worden opgelost. Tijdens de evaluatiebijeenkomst met de begeleiders, de SPES-Commissie cursusbegeleiding en het Hovo-bureau worden de verzamelde opmerkingen besproken en suggesties voor verbetering gedaan.

Daarnaast stelt SPES zich tot taak de kwaliteit van de Hovo-cursus-sen en –colleges kritisch te volgen. Dit o.m. door intensief contact te onderhouden met cursisten en door een actieve inbreng in de Commissie Hovo. Meer achter de schermen communiceert SPES regelmatig met de coördinatoren van Hovo, waardoor uw sugges-ties met de nodige argumenten op de juiste plaats komen en de Hovo-organisatie een goed zicht blijft houden op de wensen van de studenten.

Het enige wat SPES van u vraagt, is haar activiteiten te ondersteu-nen met een donateurschap van €12,- per jaar. Het lidmaatschap vanaf het verschijnen van de studiegids tot 1 januari daaropvolgend bedraagt €6,- per jaar. Met dit bescheiden bedrag draagt u bij aan de completering van Hovo. Want Hovo doet veel - SPES zorgt voor de rest!

Een kaartje om u aan te melden vindt u achter in deze gids. U kunt zich ook direct aanmelden via het inschrijfformulier.

Bestuur SPESCarla Bierlaagh (voorzitter, cie cursusbegeleiders en lid Commissie Hovo, 06 53 521 247, [email protected])Thea Mackay (secretaris, [email protected])Frank Hugenholtz (penningmeester, [email protected])Marijke Peppelenbosch (ledenadministratie, [email protected])Jannes Mulder (Lid Steunfonds Hovo Rotterdam-EUR [email protected])Piet van der Veen (Lid LVV HOVO, HOVO Nederland, [email protected])

Alg

emen

e in

form

atie

142

Inschrijving en betalingInschrijvingMeldt u aan via de website: www.hovorotterdam.nl of middels het inschrijfformulier achter in deze studiegids. Op onze website kunt u zich online inschrijven of het formulier downloaden.

Uw inschrijfformulier kunt u versturen naar:Erasmus Academie, afd. Hovo Rotterdam, kamer M5-13Postbus 17383000 DR Rotterdam

BevestigingWij streven ernaar u binnen drie weken te berichten of u geplaatst bent. Dit doen we zoveel mogelijk per mail, per post indien u geen e-mail adres heeft. Nieuwe deelnemers kunnen de Hovo studen-tenkaart aanvragen (zie ook pagina 134).

BetalingDe betaling geschiedt bij voorkeur via automatische incasso. Het te incasseren bedrag wordt rond de aanvang van het programma afgeschreven door Erasmus Academie BV van de door u opgegeven rekening. Indien u niet via automatische incasso wilt betalen dan kunt u dit aangeven op uw inschrijfformulier. Tegen betaling van €7,50 administratiekosten stuurt Hovo Rotterdam u een factuur.

Literatuur, readers, syllabiWij vragen u om verplichte literatuur zelf aan te schaffen, bijvoor-beeld bij Studystore Erasmus. Afname van readers en syllabi is in sommige gevallen door de docent voorgeschreven; betaling ge-beurt via automatische incasso via de intekenlijst die tijdens het eerste college rondgaat. Hovo tracht de extra kosten voor aan te schaffen studiemateriaal zoveel mogelijk te beperken, wij zijn ech-ter gebonden aan verplichte kosten voor de repro- en auteursrech-ten.Wij streven ernaar om cursusmateriaal zoveel mogelijk kosteloos via het Weblokaal aan te bieden.

WachtlijstIndien het programma van uw voorkeur vol is, wordt u automatisch op de wachtlijst geplaatst en schrijven wij u in voor uw eventuele alternatieve keuze(s). Komt er alsnog een plaats vrij, dan nemen wij contact met u op en kunt u alsnog aan het programma van uw eer-ste keuze deelnemen. De inschrijving voor uw alternatieve keuze kan dan komen te vervallen.

Hovo-plusprijsDe Hovo-plusprijs komt ten goede aan de Stichting Steunfonds Hovo Rotterdam. U kunt op uw inschrijfformulier per cursus aan-geven of u €30,- extra als vrijwillige bijdrage wilt betalen. Deze

Algem

ene informatie

143

bijdrage wordt door Stichting Steunfonds Hovo Rotterdam-EUR af-geschreven van uw rekening (N.B. dit geschiedt om administratieve redenen niet altijd gelijktijdig met de afschrijving van de cursusgel-den).

Korting voor minder draagkrachtige deelnemers Dankzij een subsidie van de gemeente Rotterdam en in voorko-mende gevallen dankzij bijdragen uit het Steunfonds Hovo Rotter-dam (zie pagina 139) is het mogelijk op de cursusprijs een van het inkomen afhankelijke korting toe te passen. Bij een bruto gezinsin-komen van lager dan of gelijk aan €18.350,- per jaar, bedraagt de korting 50% van de in de gids genoemde prijs. Per semester wordt voor ten hoogste één programma korting verleend, daarnaast voor één programma in de zomeracademie.Het beleid op dit punt wordt bepaald door een speciale commis-sie van SPES; ook de administratieve verwerking verloopt via SPES. U kunt hiertoe een blanco ‘inkomensverklaring’ aanvragen bij het Hovo-bureau of downloaden van de website www.hovorotterdam.nl. Vul dit formulier volledig in en stuur het tegelijk met een kopie van uw inschrijvingsbewijs van Hovo Rotterdam naar de Commissie Reductiefonds p/a dhr. F. Hugenholtz, adres: Prinses Beatrixplant-soen 7-b, 3055 PT Rotterdam. U betaalt eerst het verschuldigde cursusgeld aan Hovo, waarna u van de Reductiecommissie de kor-ting ontvangt. Het streven is dit rond de aanvang van het program-ma over te maken, het is echter mogelijk dat vergoeding enige tijd op zich laat wachten. Een inkomensverklaring is één kalenderjaar geldig. Deze regeling geldt vooralsnog alleen voor deelnemers aan de Ho-vo-cursussen en colleges in Rotterdam. Deelnemers in Den Haag en Dordrecht wordt verzocht hun belangstelling kenbaar te maken aan dhr.F. Hugenholtz, e-mail [email protected]).

AnnuleringsvoorwaardenDe annuleringsvoorwaarden zijn gebaseerd op de algemene voor-waarden van Erasmus Academie BV. Kijk voor de volledige ver-sie van de algemene voorwaarden op www.hovorotterdam.nl of www.erasmusacademie.nl. De algemene voorwaarden zijn gede-poneerd bij de Kamer van Koophandel te Rotterdam onder num-mer 24263757. Voor Hovo Rotterdam geldt een aangepast artikel in verband met annulering van de opleiding.

1. Annulering van een programma door een deelnemer is alleen mogelijk na schriftelijke opzegging bij het secretariaat van Hovo Rotterdam.

2. Bij annulering worden de volgende kosten in rekening gebracht: tot 8 dagen voor aanvang van het programma is deelnemer, indien zijn deelname door Hovo Rotterdam schriftelijk is bevestigd, 10% van de overeengekomen prijs als administratiekosten verschuldigd

Alg

emen

e in

form

atie

144

Algem

ene informatie BON

BONBON

met een minimum van €25. Na het verstrijken van de annulerings-termijn is deelnemer, tenzij sprake is van, door deelnemer aan te tonen, zwaarwegende omstandigheden, waarbij de zwaarwegend-heid van de omstandigheden ter beoordeling van Hovo Rotterdam is, het volledige cursusgeld verschuldigd. Het aantal dagen tussende aanvang van het programma en de annulering wordt berekendvanaf de dag dat de schriftelijke annulering door Hovo Rotterdamis ontvangen. Deze voorwaarden gelden ook indien u kort voor aanvang inschrijft.

3. Bij verhindering van een deelnemer voor het gehele programma, kan een vervanger worden aangewezen, mits dit vooraf schrifte-lijk aan Hovo Rotterdam is meegedeeld. In geval er toelatingseisen worden gesteld voor deelname aan een programma dient de ver-vanger afzonderlijk door Hovo Rotterdam te worden toegelaten.

4. In het geval de omstandigheden hiertoe nopen of het aantal aanmeldingen voor een programma onvoldoende is, behoudt Hovo Rotterdam zich het recht voor het programma te annuleren. Zij in-formeert deelnemers hieromtrent zo spoedig mogelijk. In geval van annulering worden reeds betaalde cursusgelden volledig en zo spoedig mogelijk gerestitueerd. Annulering van een reis door der-den geeft geen recht op kosteloze annulering van de bijbehorende hoorcolleges of cursus.

5. Hovo Rotterdam is gerechtigd bij het organiseren van een pro-gramma af te wijken van de aankondiging, indien redelijkerwijs van haar niet gevergd kan worden dat zij het programma onverkort uitvoert zoals aangekondigd.

6. Gehele of gedeeltelijke terugbetaling van het betaalde cursus-geld vindt alleen plaats indien het programma wegens bijzondere omstandigheden niet doorgaat.

7. Als een docent door overmacht niet optreedt, zal Hovo een ver-vangende bijeenkomst organiseren. Als een cursist op die dag ver-hinderd is, zal geen geld worden gerestitueerd.

BON

BONBON

Ik wil graag een studiegids laten sturen aan Gegevens deelnemer (in blokletters invullen s.v.p.)

Titulatuur Achternaam M/V

Initialen Straat Postcode Plaats

Gegevens aanvrager (in blokletters invullen s.v.p.)

Voorletters en achternaam Postcode

Telefoon Huisnummer

Voor elke nieuwe Hovo-cursist die u zelf aanbrengt ontvangt u een Hovo Kennisbon ter waarde van €12,50. U kunt uw aanvraag ook via de e-mail versturen: [email protected] , onder vermelding van bo-vengenoemde gegevens.

Aanvraagformulier Hovo Kennisbon (zie voor meer informatie pag. 136 van deze gids)

Gegevens aanvrager (in blokletters invullen s.v.p.)



Telefoon E-mail

Aantal bonnen: …………… à €12,50 Totaal € …....

Voor de voorwaarden zie achterzijde.

ondergetekende meldt zich als donateur aan bij SPES Rotterdam (in blokletters invullen s.v.p.)



Telefoon

Voor de betaling van mijn jaarlijkse donateurschap wacht ik op een acceptgiro.

145

BON

BONBON

ERASMUS ACADEMIEHovo RotterdamAntwoordnummer 27913000 VB Rotterdam

SPES RoTTERDAMp/a mw. M.A.L. Peppelenbosch Willemsplein 5543016 DR Rotterdam

Voorwaarden U kunt de Hovo Kennisbon aanvragen door te tekenen voor een eenmalige machtiging. Nadat Hovo uw formulier heeft ontvangen, wordt het totaalbedrag dat u hieronder heeft ingevuld van uw rekeningnummer afgeschreven en ontvangt u de kennisbon(nen) binnen twee weken. U kunt de bon eventueel ook direct bij het Hovo bureau afhalen na inlevering van dit formulier.

O Ik ga akkoord met bovengenoemde voor-waarden en verleen hierbij een eenmalige mach-tiging aan de Erasmus Academie afdeling Hovo Rotterdam om het bedrag van €………….......af te schrijven van mijn bankrekeningnummer.

Rekeningnummer

Naam

Plaats Datum

Handtekening rekeninghouder Ingevuld formulier opsturen naar Erasmus Academie - Hovo Rotterdam - M5-13 Postbus 1738 DR Rotterdam

BON

BONBON

Inschrijfformulier 1Gegevens deelnemer (in blokletters invullen s.v.p.)

Titulatuur Initialen Achternaam M/V

Straat

Postcode Plaats

Telefoon Mobiel

E-mail Hovo Studentenkaartnummer

Bankrekeningnr. Naam rekeninghouder

Geboortedatum Geboorteplaats

Hovo bericht u zoveel mogelijk per e-mail. Wilt u alleen papieren post? Kruis hier aan per post

Achtergrondinformatie (indien eerste aanmelding bij Hovo)

Hoogst genoten opleiding

Hoogst uitgeoefende functie of beroep

Hoe kent u Hovo?

NW

DL ... x WL ... x Info

Datum Par.

NIET INVULLEN

Ik schrijf mij in voor één of meer van de volgende programma(‘s)

Cursuscode (zie studiegids) Titel programma prijs Plusprijs (hiermee

steunt u het Hovo Steunfonds)

€ €30,–

€ €30,–

€ €30,–

€ €30,–

TOTAALBEDRAG € €

Alternatieve keuzePlaatsing geschiedt automatisch indien het programma van uw voorkeur vol is. Als plaatsing voor uw 1e voorkeur alsnog mogelijk is, dan neemt Hovo contact op.

Cursuscode Titel programma Cursuscode Titel programma

Hovo Rotterdam Studiejaar 2013 / 2014

[z.o.z]

1313HK ‘Lang en gelukkig’ Ik neem mee: 1 kind 2 kinderen € €30,–Kindercollege


Inschrijfformulier 1 (vervolg)

Afschrijving cursusgeldHierbij ga ik akkoord met de algemene voorwaarden, en verleen hierbij een eenmalige machtiging aan de Erasmus Academie om het bedrag van €………. af te schrijven van mijn bankrekeningnummer (hier-boven in te vullen).

Afschrijving Hovo PlusprijsHierbij verleen ik een eenmalige machtiging aan het Steunfonds Hovo Rotterdam om het bedrag van €……….. af te schrijven van mijn bankrekeningnummer (hierboven in te vullen). Zie pagina 142 ofwww.hovorotterdam.nl.

FactuurIk geef geen toestemming voor automatische incasso en ontvang een factuur voor het verschuldigde cursusgeld plus €7,50 administratiekosten.

Inschrijving en betalingDe cursusgelden van de programma’s worden ca. drie weken voor aanvang van het programma afge-schreven - zie pagina 142 in de studiegids. De Hovo Plusprijs wordt afgeschreven door het Steunfonds Hovo Rotterdam. De Hovo Plusprijs wordt alleen geïncasseerd voor die programma’s waarvan zeker is dat ze doorgang vinden en vindt niet gelijktijdig met de afschrijving van de programma’s plaats.

overig Ja, stuur mij meer informatie over de studiereis met code Ja, ik wil in principe als cursusbegeleider optreden (SPES neemt mogelijk contact met u op)

Ja, ik wil graag dat u een studiegids stuurt naar het volgende adres en ontvang bij een inschrijving van een nieuwe cursist een Hovo Kennisbon t.w.v. €12,50 (www.hovorotterdam.nl).

naam van evt. nieuwe cursist

adres van evt. nieuwe cursist

HandtekeningHandtekening deelnemer

Stuur dit inschrijfformulier volledig ingevuld en ondertekend naar Hovo Roterdam, kamer M5-13Postbus 1738, 3000 DR Rotterdam of fax naar nummer 010-408 9101Voor meer informatie bel 010-4082465. U kunt zich ook online aanmelden via www.hovorotterdam.nl




Inschrijfformulier 2Gegevens deelnemer (in blokletters invullen s.v.p.)

Titulatuur Initialen Achternaam M/V

Straat

Postcode Plaats

Telefoon Mobiel

E-mail Hovo Studentenkaartnummer

Bankrekeningnr. Naam rekeninghouder

Geboortedatum Geboorteplaats

Hovo bericht u zoveel mogelijk per e-mail. Wilt u alleen papieren post? Kruis hier aan per post

Achtergrondinformatie (indien eerste aanmelding bij Hovo)

Hoogst genoten opleiding

Hoogst uitgeoefende functie of beroep

Hoe kent u Hovo?

NW

DL ... x WL ... x Info

Datum Par.

NIET INVULLEN

Ik schrijf mij in voor één of meer van de volgende programma(‘s)

Cursuscode (zie studiegids) Titel programma prijs Plusprijs (hiermee

steunt u het Hovo Steunfonds)

€ €30,–

€ €30,–

€ €30,–

€ €30,–

TOTAALBEDRAG € €

Alternatieve keuzePlaatsing geschiedt automatisch indien het programma van uw voorkeur vol is. Als plaatsing voor uw 1e voorkeur alsnog mogelijk is, dan neemt Hovo contact op.

Cursuscode Titel programma Cursuscode Titel programma

[z.o.z]

1313HK ‘Lang en gelukkig’ Ik neem mee: 1 kind 2 kinderen € €30,–Kindercollege

Afschrijving cursusgeldHierbij ga ik akkoord met de algemene voorwaarden, en verleen hierbij een eenmalige machtiging aan de Erasmus Academie om het bedrag van €………. af te schrijven van mijn bankrekeningnummer (hier-boven in te vullen).

Afschrijving Hovo PlusprijsHierbij verleen ik een eenmalige machtiging aan het Steunfonds Hovo Rotterdam om het bedrag van €……….. af te schrijven van mijn bankrekeningnummer (hierboven in te vullen). Zie pagina 142 ofwww.hovorotterdam.nl.

FactuurIk geef geen toestemming voor automatische incasso en ontvang een factuur voor het verschuldigde cursusgeld plus €7,50 administratiekosten.

Inschrijving en betalingDe cursusgelden van de programma’s worden ca. drie weken voor aanvang van het programma afge-schreven - zie pagina 142 in de studiegids. De Hovo Plusprijs wordt afgeschreven door het Steunfonds Hovo Rotterdam. De Hovo Plusprijs wordt alleen geïncasseerd voor die programma’s waarvan zeker is dat ze doorgang vinden en vindt niet gelijktijdig met de afschrijving van de programma’s plaats.

overig Ja, stuur mij meer informatie over de studiereis met code Ja, ik wil in principe als cursusbegeleider optreden (SPES neemt mogelijk contact met u op)

Ja, ik wil graag dat u een studiegids stuurt naar het volgende adres en ontvang bij een inschrijving van een nieuwe cursist een Hovo Kennisbon t.w.v. €12,50 (www.hovorotterdam.nl).

naam van evt. nieuwe cursist

adres van evt. nieuwe cursist

HandtekeningHandtekening deelnemer


Stuur dit inschrijfformulier volledig ingevuld en ondertekend naar Hovo Roterdam, kamer M5-13Postbus 1738, 3000 DR Rotterdam of fax naar nummer 010-408 9101Voor meer informatie bel 010-4082465. U kunt zich ook online aanmelden via www.hovorotterdam.nl




Labrys Reizen

De specialist in exclusieve groepsreizen

Een culturele reis onder leiding van een Hovo-docent maken? Dat kan met Labrys Reizen! In 2014 worden meerdere Hovo-reizen onder leiding van Hovo-docenten georganiseerd. Deze reizen sluiten aan bij de Hovo-cursussen die over deze bestemmingen gegeven worden. Exacte data en reisgegevens worden gepubliceerd op www.labrysreizen.nl/hovoreizen.

Een greep uit ons reisaanbod:

januari 2014 | Egyptologisch Londen | o.l.v. Janko Duinker BA

De grootste verzameling Egyptische antiquiteiten buiten Egypte bevindt zich in Londen. Deze stad herbergt een keur aan Egyptische schatten in zowel wereld-

beroemde als totaal onbekende collecties, die het meer dan de moeite waard maken Londen eens vanuit een Egyptologische invalshoek te bezoeken.

najaar 2014 | West-Turkije | o.l.v. drs. Hein L. van Dolen

West-Turkije bezit een schat aan archeologische vondsten en geldt als de bakermat van de wijsbegeerte, het heldendicht en de geschiedschrijving. Van het laatste

genre is Herodotos de vader geweest. We bezoeken zijn geboorteplaats en besteden veel aandacht aan zijnHistoriën.

rond zomer 2014 | Athene en de Peloponnesos | o.l.v. drs. Hein L. van Dolen

In aansluiting op de cursus ‘Het Griekse theater’ wordt rond de zomer van 2014 eenreis naar Athene en de Peloponnesos georganiseerd. Vermaarde plaatsen als Mykene,

Olympia en Mystras staan op het programma en natuurlijk mag het schitterende theater van Epidauros niet ontbreken.

024 382 21 10 • [email protected] • www.labrysreizen.nl

labrys advertentie HOVO 2013 16.2 x 23.7:Layout 3 01-05-2013 11:45 Pagina 1

ECHTE AANDACHT

Ik kan iets voor een ander betekenen en zelf word ik een wijzer mens.

Test uw luisterend oor:www.luistereniseenbelevenis.nl

Bent u bereikbaar?

010 - 43 63 444www.zhzm.sensoor.nl

Word vrijwilliger bij Sensoor!

Sensoor zoekt mensen die bereikbaar zijn.

Mensen die onbevooroordeeld willen luisteren.

Door een goed gesprek een ander weer op weg helpen.

EUR

Wou

dens

tein

Pla

tteg

rond

Parkeergarage & Plaza

Collegelaan

Spo

rtla

an

Sin

gel

laan

Bu

rgem

eest

er O

ud

laan

Kra

ling

se Z

oo

m

A16

Inst

itu

ten

laan

DirectionMetro

Woudestein

Oude Plantage

S

Thomas Morelaan

Abram van Rijckevorselweg

Tinbergen Plaza

Bouwterrein

Bouwterrein

Bouwterrein

Aula A

C

HP

B FG

Q

E

N

S

L

T

W

V

J

Bank

M P2

P3

P4

P5

P1

P6

HogeschoolRotterdam

22

1

3

4

Erasmus Universiteit RotterdamCampus Woudestein

154154

Medew

erkers en contact

De medewerkers van Hovo Rotterdam

Yvonne Benjaminsprogrammacoördinator

Ad Hofstede directeur Erasmus Academie BV

Wendy JansenOnderwijsassistent

Klara Jindrova programmacoördinator

Lenny Monsterprogrammacoördinator

Dave van Ruttenadministrateur

Lya van Staverenafdelingshoofd Hovo Rotterdam

ColofonTeksten docenten en medewerkers van Hovo Rotterdam Hovo-Essay prof.dr. Maria GreverEindredactie Wendy Jansen en Lya van Staveren Druk De Bondt Grafimedia ontwerp Unit20, Rotterdam

Het auteursrecht van de programmaomschrijvingen in deze gids berust bij de betreffende docent(en), en dat van het Hovo-essay bij prof.dr. Maria Grever. Het auteursrecht van de overige teksten in deze studiegids berust bij Hovo Rotterdam. Niet alle rechthebbenden van de illustraties konden worden achterhaald. Belanghebbenden worden verzocht contact op te nemen met Hovo Rotterdam.

Aan de inhoud van deze studiegids kunnen geen rechten worden ontleend.

ContactBezoekadresErasmus Universiteit RotterdamComplex WoudesteinBurgemeester Oudlaan 503062PA RotterdamM-gebouw, kamer M5-13

PostadresErasmus Academie BVafdeling Hovo RotterdamPostbus 17383000 DR Rotterdam

Telefoon 010 - 408 2465Het Hovo-bureau is telefonisch bereikbaar van maandag t/m vrijdag, van 09.30 - 12.00 en 13.30 - 14.30.Web www.hovorotterdam.nl E-mail [email protected]

openingstijden Het Hovo-bureau is geopend van maandag t/m donderdagvan 09.00 tot 17.00 uur,en vrijdag van 09.00 tot 15.00 uur.

Lenny Monsterprogrammacoördinator

Dave van Ruttenadministrateur

Lya van Staverenafdelingshoofd Hovo Rotterdam

Hovo Rotterdamdoorstuderen vanaf je vijftigste

Erasmus Academie BV Hovo RotterdamErasmus Universiteit RotterdamBurgemeester Oudlaan 503062PA RotterdamM-gebouw, kamer M5-13

Postbus 17383000DR Rotterdam

+31 (10)408 [email protected]

www.hovorotterdam.nlwww.facebook.com/HovoRotterdam

Documents

Hovo Rotterdam Studiegids 2013