Upload
erikblokland10
View
988
Download
1
Embed Size (px)
DESCRIPTION
Citation preview
De beroepspraktijk van de communicatieprofessional:
overwegingen en uitdagingen
Inspiratie voor ervaren professionals
Utrecht, 24 september
Noelle Aarts Universiteit van Amsterdam Wageningen Universiteit
Deze ochtend
introductie organisaties en hun omgeving de neiging tot zelfreferentialiteit communicatie en verandering over de betekenis van gesprekken en verhalen communicatiemanagement van organisaties
kwesties van beeldvorming zelforganisatie in netwerken jongeren, netwerken en organisaties excellente organisaties, de organisatie van morgen
naar een verbrede opvatting van de communicatiepraktijk
Zelfreferentialiteit
Het is onmogelijk om alle signalen uit de omgeving op te pikken en te verwerken.
Selectie en ook reconstructie van informatie is nodig om een identiteit te ontwikkelen waarmee men zich in de wijdere omgeving kan handhaven.
Elke organisatie ontwikkelt zo onvermijdelijk een eigen cultuur, met eigen waarden, gedragscodes en visies op wat van belang is en wat niet.
Daarmee wordt gemakkelijk aansluiting gevonden met bepaalde onderdelen in de omgeving, en helemaal niet met andere.
Zelfreferentialiteit verwijst naar de neiging van
mensen en organisaties om:
de omgeving te bezien vanuit een volstrekt eigen idee over wat belangrijk is en wat niet
zonder dat men in de gaten heeft dat dat zo is.
Beeldvorming:
mensen construeren een verhaal, ook al is dat gebaseerd op slechts enkele gegevens. We construeren door beelden/verhalen/horen zeggen te versmelten.
wat we niet weten vullen we in
later weten we niet meer zo goed wat waar is en wat ingekleurd
Framing
Framing
Autopoiese
Autopoiese verwijst naar het vermogen van zelfvoortbrenging door een gesloten systeem van relaties.
Dit vermogen is gebaseerd op drie eigenschappen:
autonomie een circulair karakter zelfverwijzing
Autopoiese
De samenleving bestaat uit in principe gesloten systemen die zichzelf overeind proberen te houden en elkaar daarin ‘verstoren’.
De neiging tot autopoiese maakt dat:
Mensen zich prettig voelen bij wat ze al kennen
Mensen zich prettig voelen bij mensen die het met ze eens zijn (ons soort mensen / soort zoekt soort)
Mensen er toe neigen vooral te praten met gelijkgestemden
Met als gevolg:
Gebrek aan kritische reflectie op bestaande opinies
Gebrek aan afstemming met de wijdere omgeving
Gebrek aan veranderingsgezindheid (vergelijk weerstandscommunicatie)
Gebrek aan innovatief vermogen
Communicatie en verandering
Verandering
resultaat van bewust geplande regie vanuit centraal punt
maar ook
resultaat van ambitie, omstandigheden en het zelforganiserend vermogen van mensen
Communicatie
zender – kanaal/medium – ontvanger
maar ook onderhandeling van betekenissen in interactie
Verandering is het voorlopige resultaat van het samenspel tussen
Ambitie http://www.youtube.com/watch?v=xwqPYeTSYng#
Samenlopen van omstandigheden (het toeval) http://www.youtube.com/watch?v=vvrzATr4gaQ#
Interacties tussen mensen Clay Shirky: how cell phones, Twitter, Facebook can make
history: http://tinyurl.com/kwf2xd
Communicatie en verandering
Het belang van gesprekken
In gesprekken proberen mensen inhoudelijk dingen voor elkaar te krijgen
In gesprekken reguleren mensen hun voorkomen
In gesprekken worden veranderingen zichtbaar
in gesprekken komen veranderingen tot stand
In gesprekken wordt collectieve weerstand georganiseerd
18 augustus 2009 Bex*zomeracademie: storytelling als veranderinstrument 17
Kies een A en een B
A zegt “we gaan naar het strand”
Het antwoord van B begint met “ja - maar…”
Hou dit een halve minuut vol
18 augustus 2009 Bex*zomeracademie: storytelling als veranderinstrument 18
Kies opnieuw een A en een B
A zegt “we gaan naar het strand”
Het antwoord van B begint met “ja - en…”
Hou dit een halve minuut vol
Weerstandcommunicatie: ja, maar…..
Zelfgenoegzaam (‘dat doen we toch allang’)
Gelaten (‘dat kunnen we toch niet’)
Cynisme (álles is al geprobeerd, de buitenwereld is de boosdoener dat niks kan’)
Informatie overdragen
Vast Objectief Direct Abstract Analytisch
Resultaat: een kritische toeschouwer
Verhalen vertellen
Vaag Subjectief Indirect Levend Verbeeldend
Resultaat: betrokken deelnemer
Functies van verhalen
Informeren / geïnformeerd worden Overtuigen / overtuigd worden Mening vormen Enthousiasmeren / geënthousiasmeerd
worden Het onbespreekbare bespreken Onzekerheden hanteren
Teneinde de neiging tot autopoiese te doorbreken:
waarderen en organiseren van verschil
ontmoetingen organiseren tussen verschillende systemen
organiseren van kritische reflectie op bestaande opvattingen (de advocaat van de duivel en de hofnar)
organiseren van ‘veilige’ discussieruimte en experimenteerruimte
luisteren naar de behoeften van mensen
Vier vormen van luisteren volgens Scharmer (Theorie U)
verzamelen van informatie (‘downloaden’) - luisteren ter bevestiging van wat we al weten of wat we denken (te weten)
gericht luisteren (object focused listening) - luisteren naar informatie die afwijkt van wat we al weten.
empatisch luisteren - verplaatsen in het perspectief van een ander zonder oordeel
generatief luisteren - luisteren om te creëren waarbij een verandering van jezelf noodzakelijk is
Organisaties en hun omgeving
Communicatiemanagement: de samenhang tussen drie trajecten
1 2 3
1. het externe-interne traject
2. Het interne traject
3. Het interne-externe traject
De meeste organisaties zijn vooral bezig met
het zenden van informatie bewuste, geplande processen formele communicatie het zichtbare, het kenbare, het meetbare
Een imago is
het geheel van betekenissen waarmee een
organisatie gekend wordt en waarmee
mensen zo’n organisatie beschrijven
Beeldvorming
mensen construeren een verhaal, ook al is dat gebaseerd op slechts enkele gegevens. We construeren door beelden/verhalen/associaties te versmelten
wat men niet weet wordt ingevuld
later weet men niet meer zo goed wat waar is en wat ingekleurd
Oorzaken van een ongewenst imago
een gebrek aan kennis
incorrecte kennis
een ongewenste waardering
Een model voor kritische zelfreflectie (naar Van Woerkum)
Naar een verbrede taakopvatting voor communicatieprofessionals
presenteren creëren analyseren adviseren organiseren begeleiden verbinden
Planning en communicatie: het sturingsmodel (1)
Planning en communicatie: het sturingsmodel (2)
Planning en communicatie: het participatiemodel (1)
Planning en communicatie: het participatiemodel (2)
Planning en communicatie: het netwerkmodel (1)
Planning en communicatie: het netwerkmodel (2)
Zelforganisatie
Orde ontstaat uit chaos zonder dat sprake is van centrale aansturing
“Rather, it (the network-society, NA) resulted from surprising, unpredictable effects of multiple and changing sets of social actors, struggling with the cultural and material circumstances in which they found themselves, each pursuing their own agenda, following their own, limited understanding of the situation they faced” (Stalder, 2006: 3).
Zelforganisatie in netwerken
Mensen leven in sociale netwerken die
voortdurend in beweging zijn en waarlangs
gedrag, ziektes en ideeën zich via directe
interacties verspreiden
The hidden influence of social networks
www.ted.com/talks/lang/eng/nicholas_christakis_the_hidden_influence_of_social_networks.html
Bewuste en onbewuste communicatie
De Zwarte zwaan
Heel lang hebben mensen gedacht dat alle
zwanen wit waren. Geheel bevestigd door de
empirie. De waarneming van de eerste zwarte
zwaan veranderde dat inzicht, een zwarte
zwaan die toevallig voorbij kwam. Van belang is
hier: de onverwachte gebeurtenis met grote gevolgen die door mensen achteraf begrijpelijk en
voorspelbaar wordt gemaakt
Vier principes van zelforganisatie (Johnson, 2001)
locale interactie patroonherkenning terugkoppeling indirecte controle
Onderzoek laat zien
dat mensen on line geneigd zijn om totale vreemden hulp en informatie aan te bieden
dat de sociale samenstelling van online gemeenschappen zeer divers is
De homo zappiens gaat er van uit dat
samenwerking loont iedereen gelijk is iedereen van elkaar kan leren spelenderwijs leren sneller gaat
Karakteristieken vande generatie Einstein
sociaal maatschappelijk betrokken functioneel trouw op zoek naar intimiteit zakelijk Mediasmart
(bron: Boschma en Groen)
Centrale waarden van de generatie Einstein
authenticiteit respect zelfontplooiing eer
(Bron: Boschma en Groen)
Kenmerken van ‘nieuwe’ organisaties
niet statisch maar flexibel
niet gesloten maar open
niet strak aangestuurd maar spontaan
niet gebaseerd op wantrouwen maar op vertrouwen
controle niet op basis van status of positie, maar georganiseerd in de interactie
Flagpan: de organisatie van morgen
FluidAfhankelijk van de omgeving past de vorm van het netwerk zich aan. De dynamiek in het netwerk wordt bepaald door de leden en de verbindingen met andere netwerken
AgileDankzij de nieuwe technologieën kunnen de netwerken snel reageren en nieuwe verbindingen maken. De netwerken kunnen spontaan ontstaan en ook weer verdwijnen
ParticipativeDoor te participeren ontstaat het netwerk. Iedereen voegt waarde toe of neemt waarde af van het netwerk. Iedereen is participant, geen onderscheid meer in klant, leverancier, medewerker
NetworkedGeen grenzen, maar open netwerk met vele relaties tussen de verschillende participanten en vage overgang naar andere netwerken.
(Bron: Wim Veen, Homo Zappiens, 2009)
Kenmerken van excellente organisaties
Integer en coachend leiderschap met snelle besluitvorming
Betrokkenheid van alle werknemers door een open cultuur en dialoog
Een lange termijn focus van het management
Voortdurende verbetering van diensten, producten en bedrijfsprocessen
Medewerkers zijn verschillend, complementair, flexibel en cooperatief
(Bron: Centre for Organizational Performance)
Ingrediënten voor een ‘tipping point’ (Gladwell)
de informatie moet beschikbaar zijn op het juiste moment en op de juiste plaats
de informatie moet aanspreken, het belang van een goed verhaal met een hoge doorvertelfactor
het verhaal moet worden verteld door de juiste personen
Conclusie: meer interactie, want:
1. Verandering voltrekt zich in de ketens van interacties tussen mensen: de sociale netwerken
2. Dialoog is geboden om beter contact te maken met een nieuwe Generatie in onze samenleving: einde van het doelgroep-denken...
3. Bij beleidsvorming draait het om het creeren van een gemeenschappelijk aanvaardbare visie op de werkelijkheid; dat is een interactief proces en geen opgelegd beeld.
4. Bij succesvolle veranderingen (30%!) zijn betrokkenheid en dialoog succesfactoren
5. (naar Reijnders, Advies en Ontwikkeling)
Wat vraagt dit alles van de communicatieprofessional?
Aan de slag met (groepen) mensen en met werkvormen
Een analytische instelling: stappenplannen kunnen maken
Een goed verhaal om vanuit ‘actie’ op ‘interactie’ te komen
Een gedurfde opstelling als ‘nar’ voor het management:- Vragen stellen die onvraagbaar zijn- Dingen zeggen die onzegbaar zijn- De koning een spiegel voorhouden- De koning behoeden voor overmoed- Aan de bel trekken: beter zicht op de - werkelijkheid- De gave van inzicht en raadgever van de koning- Professionele distantie maar tegelijk sterk betrokken
(vgl Eric Reijnders, Advies en Ontwikkeling)
Naar een verbrede opvatting van de communicatiepraktijk
Zijn er voorbeelden van succesvolle communicatiepraktijken die passen binnen een verbrede opvatting? Wat zijn belangrijke kenmerken van deze praktijken?
Aan welke institutionele voorwaarden moet worden voldaan?
Over welke competenties moeten communicatieprofessionals beschikken?
Inspiratiebronnen De Zwarte Zwaan (Nassim Nicholas Taleb):
over de impact van onverwachte gebeurtenissen, met grote gevolgen, die achteraf begrijpelijk en voorspelbaar worden gemaakt
Here comes everybody! (Clay Shirky) over het zelforganiserend vermogen van mensen
The Tipping Point (Malcolm Gladwell) over experts, verbinders en verkopers; over toeval en uitproberen
Nudge (Thaler & Sunstein) over verandering als al dan niet bedoeld gevolg van kleine duwtjes in een bepaalde richting
(libertarian paternalism!)
The Wisdom of Crowds (James Surowiecki) over het belang van diversiteit
Connected: The Surprising Power of Our Social Networks and How They Shape Our Lives (Nicholas Christakis)
over gedrag, interactie en collectiviteit
Generatie Einstein; slimmer, sneller, socialer (Boschma en Groen) Communiceren met jongeren van de 21e eeuw
Homo Zappiens (Wim Veen) over opgroeien, leven en werken in een digitaal tijdperk
Om verder te lezen
Ontspannend
Paulien Cornelisse. Taal is zeg maar echt mijn ding. Uitgeverij Contact, 2009
Berthold Gunster. Ja-maar wat als alles lukt? De tien regels voor een Ja-maar-vrij-leven. A.W. Bruna Uitgevers, 2005
Spencer Johnson. Wie heeft mijn kaas gepikt? Omgaan met veranderingen zakelijk en privé. Business contact, 2007
John Kotter en Holger Rathgeber. Onze ijsberg smelt! Succesvol veranderen in moeilijke omstandigheden. Business contact, 2006
Om verder te lezen
Spannend
Bert Pol. Tussen professoren en professonials. Van wetenschappelijk onderzoek naar beïnvloedende overheidscommunicatie. Hogeschool Utrecht, 2008
Astrid Schutte en Theo Hendriks. Corporate Stories verwoorden, vertellen en verankeren. Kluwer, 2007
Guido Rijnja en Ron van der Jagt. Storytelling. De kracht van verhalen in communicatie. Kluwer, 2004
Noelle Aarts. Een gesprek zonder einde: over strategische communicatie in een voortdurend veranderende omgeving. Vossiuspers UvA, 2009
Noelle Aarts en Cees van Woerkum. Strategische Communicatie. Principes en toepassingen. Van Gorcum, 2008
Om verder te lezen
Inspannend
Bate, P. (2004). The role of stories and storytelling in organizational change efforts: The anthropology of an intervention within a UK hospital. In Intervention Research 1 (2004), 27-42.
Bate, P. (2005). Ethnography with ‘Attitude’: Mobilizing Narratives for Public Sector Change. In Veenswijk, M. (Ed.) Organizing Innovation. IOS Press.
Jeffrey D. Ford (1999). Organizational change as shifting conversations. In: Journal of Organizational Change Management, Vol. 12 No. 6, 1999, pp. 480-500.
Jeffrey D. Ford, Laurie W. Ford, Randall T. McNamara (2001). Resistance and the background conversations of change. In: Journal of Organizational Change Management, Vol. 15 No. 2, 2002, pp. 105-121.
J. Kim, E.J. Kim (2004). Theorizing Dialogic Deliberation: Everyday Political Talk as Communicative Action and Dialogue. In: Communication Theory, Vol. 18, 2008, 51-70.