Mụclục

LờiđầusáchLờigiớithiệuPhầnINỘIDUNG

CHƯƠNG1CHỌNLỰAÝTƯỞNGĐÁNGLANTỎABÍQUYẾT1:AicũngcómộtýtưởngđánglantỏaBÍQUYẾT2:Tựxácđịnhvaitròtheomụctiêuchínhcủabảnthân,cóthểlàgiáodục,giảitríhaytruyềncảmhứng

Nhóm1:CácnhàgiáodụcNhóm2:CácnghệsĩgiảitríNhóm3:Tácnhânthayđổi

BÍQUYẾT3:Đóngkhungýtưởngđánglantỏatrongmộtcâutrảlờitheodạnghànhđộng-kếtquảchomộtcâuhỏiđángnêuraBÍQUYẾT4:ChỉgieomộtmầmcảmhứngduynhấtBÍQUYẾT5:Kếtnốivớicácnhucầucốhữucủaconngười,điểnhìnhnhưcảmgiácthuộcvề,lợiíchbảnthân,nhucầuthểhiệnbảnthân(6)hoặchyvọngvàotươnglaiBÍQUYẾT6:HãynóivềchủđềbạnsaymêBÍQUYẾT7:Hãynhớrằngbạndiễnthuyếtđểphụcvụkhángiả

CHƯƠNG2TỔCHỨCBÀIDIỄNTHUYẾTBÍQUYẾT8:XácđịnhsẽtruyềnđạttheohướngkểchuyệnhayhướngtiềnđềBÍQUYẾT9:XâydựnglậpluậnlogicđểchứngminhýtưởngcủabạnlàđánglantỏaBÍQUYẾT10:ChạmvàocảmxúcvàtâmtrícủakhángiảbằngtiềnđềvàdẫnchứngBÍQUYẾT11:ĐừngnhồinhétquánhiềuvàobàidiễnthuyếtBÍQUYẾT12:SửdụngdẫnchứnggợiphảnứngcảmxúcBÍQUYẾT13:Sửdụngchuỗitiềnđềchonhữngýtưởngcấptiếnhoặccósắctháiriêngđánglantỏa

CHƯƠNG3KỂCÂUCHUYỆNCỦABẠNBÍQUYẾT14:Rútranhữngcâuchuyệnđángkểlạitừkinhnghiệmcánhân

Lờikhuyên1:ChỉmộtbàihọcLờikhuyên2:KhoảnhkhắcquyếtđịnhLờikhuyên3:Khắcphụcnhượcđiểm

BÍQUYẾT15:PháttriểncâuchuyệnmiêutảhànhtrìnhcủangườihùngbằngcấutrúcbahồiBÍQUYẾT16:Sửdụngcụmtừ“Cuộcsốngbìnhthường”đểgiớithiệunhânvậtchínhvàthiếtlậpchủđềcủabạn

CuộcsốngbìnhthườngBÍQUYẾT17:Sửdụng“Tiếnggọiphiêulưu”đểcắtngangcuộcsốngcủangườihùngvàtraochohọmộtmụctiêu

TiếnggọiphiêulưuBÍQUYẾT18:Giatăngsựcăngthẳngvớilời“Từchốitiếnggọi”BÍQUYẾT19:Sắpxếpmột“Cuộchạnhngộvớingườidẫnlối”đểtránhchongườihùngđượcxemlàđặcbiệtBÍQUYẾT20:Đểngườihùngdấnthânvàohànhtrìnhbằngcách“bướcquangưỡngcửađầutiên”

BướcquangưỡngcửađầutiênBÍQUYẾT21:Trangbịchongườihùngkiếnthứcthuđượctừ“Thửthách,đồngminhvàkẻthù”

Thửthách,đồngminhvàkẻthùBÍQUYẾT22:Tướcbỏcáclựachọncủangườihùngkhi“tiếnvàohangđộngthămthẳm”

TiếnvàohangđộngthămthẳmBÍQUYẾT23:Đểngườihùngtrảiquamột“Thửthách”sốngcòn

ThửtháchBÍQUYẾT24:Trao“Phầnthưởng”chongườihùngvìđãsốngsótquacuộckhủnghoảnglớnđầutiên

PhầnthưởngBÍQUYẾT25:Bắtđầuđưangườihùngbướclên“Hànhtrìnhtrởvề”vớicuộcsốngbìnhthường.BÍQUYẾT26:Nốitiếpđoạncaotràovớisự“Táisinh”củangườihùng

TáisinhBÍQUYẾT27:Lồngýtưởngmuốnlantỏavàohànhtrình“Quayvềcùngthầndược”

QuayvềcùngthầndượcBÍQUYẾT28:ThổisứcsốngvàocácnhânvậttrênsânkhấubằngvẻbềngoàivàcácđoạnđốithoạiBÍQUYẾT29:ĐưakhángiảvàobốicảnhcâuchuyệnBÍQUYẾT30:Ápdụngkhunghànhtrìnhcủangườihùngchocâuchuyệnvềnhữngnhânvậtkhác

BÍQUYẾT31:Kếthợpcácquansátliênquantừkinhnghiệmcánhânvàoýtưởngđánglantỏa

CHƯƠNG4TRAUCHUỐTKHẨUHIỆUCỦABẠNBÍQUYẾT32:GóigọnýtưởngđánglantỏavàomộtkhẩuhiệucósứclantỏaBÍQUYẾT33:Lậpkhẩuhiệutừ3đến12từBÍQUYẾT34:LậpkhẩuhiệutậptrungvàohànhđộngđểngườinghebiếtphảilàmgìBÍQUYẾT35:LậpkhẩuhiệucóvầnđiệuBÍQUYẾT36:Lặplạicâukhẩuhiệuítnhấtbalần

CHƯƠNG5MỞĐẦUBÀIDIỄNTHUYẾTBÍQUYẾT37:ThuhútvàdẫndắtkhángiảvàophầnmởđầuBÍQUYẾT38:BắtđầubằngmộtđoạndẫnkhisứcsốngtrongbàiphátbiểukhônghợpvớisứcsốngtrongkhánphòngBÍQUYẾT39:BắtđầubằngmộtcâuchuyệnkhibàiphátbiểucủabạnxúcđộngvàmangtínhgiảitríBÍQUYẾT40:BắtđầubằngmộttuyênbốgâysốcđểthúcđẩyphảnứngcủakhángiảBÍQUYẾT41:MởđầubằngmộtcâuhỏikhiếnkhángiảphảisuynghĩBÍQUYẾT42:KhéplạiphầnmởđầubằngmộttuyênbốlợiíchrõràngvàvạchralộtrìnhchobàidiễnthuyếtBÍQUYẾT43:TránhxanhữngcáchmởđầusáorỗngBÍQUYẾT44:Tránhnhữngmởđầuđòihỏisựthamgiacủakhángiả,trừkhihoạtđộngđóliênquanmậtthiếtđếnýtưởngđánglantỏacủabạn

CHƯƠNG6CHUYỂNÝGIỮACÁCPHẦNBÍQUYẾT45:TổnghợplạirõràngcácđiểmchínhởphầntrướcvàgiớithiệusơlượcchủđềcủaphầntiếptheotrongđoạnchuyểnýBÍQUYẾT46:CungcấpchỉdấurõràngbằnglờinóivàhìnhảnhtrựcquanrằngbạnđangchuyểnýBÍQUYẾT47:Địnhhướngchokhángiảvềvấnđềbạnđangtrìnhbàytrongtiếntrìnhdiễnthuyết

CHƯƠNG7KẾTTHÚCBÀIDIỄNTHUYẾTBÍQUYẾT48:SửdụngngônngữđểbáohiệurõrằngbạnđangkếtthúcbàidiễnthuyếtBÍQUYẾT49:Tómtắtrõýtưởngđánglantỏatrongphầnkếtluận

BÍQUYẾT50:KếtthúcbằngmộtlờikêugọihànhđộngkhẩnthiếtvàdễthựchiệnnhắmvàokhángiảBÍQUYẾT51:Kếtthúcbằnglời“cảmơn”

PhầnIITRUYỀNTẢICHƯƠNG8THỂHIỆNCẢMXÚC

BÍQUYẾT52:ĐưakhángiảđiquanhiềucungbậccảmxúcnhấtcóthểBÍQUYẾT53:Mờigọikhángiả“tưởngtượng”BÍQUYẾT54:Tổnthươngvàbộclộcảmxúc,nhưngđừngmấtkiểmsoát

CHƯƠNG9NÂNGTẦMNGÔNNGỮBÍQUYẾT55:TrauchuốtbàidiễnthuyếtcủabạnbằngnghệthuậttutừBÍQUYẾT56:Ápdụngnguyêntắc“sốba”trongmộtdanhsáchcácmụcthôngtintươngtựnhauBÍQUYẾT57:ĐặtcâuhỏiđểlôikéokhángiảthamgiavàocuộctròchuyệnBÍQUYẾT58:DiễngiảisốliệuthốngkêđểphùhợpvớicảmxúcmỗicánhânBÍQUYẾT59:TăngcườngngônngữbằnghìnhảnhsinhđộngvàchitiếtgợicảmgiácBÍQUYẾT60:Dùngđạitừnhânxưng“tôi”,“bạn”và“chúngta”nhưtrongcuộchộithoạimặtđốimặtBÍQUYẾT61:Dùngnhữngtừngữngắngọnvàđơngiảnnhấtđểthểhiệnthôngđiệp

CHƯƠNG10THÊMCHẤTHÀIHƯỚCBÍQUYẾT62:KhơidậymộttràngcườimỗiphútbằngsựhàihướcdựatrêncảmgiácnổitrộihơnBÍQUYẾT63:KhuấyđộngmỗiphútmộttiếngcườibằngyếutốngạcnhiênBÍQUYẾT64:KhơidậytiếngcườitừngphútbằngviệcgiảiphónghoặcxóasạchcảmxúcBÍQUYẾT65:SửdụngkiểuhàitựtràohiệuquảởnhiềucấpđộBÍQUYẾT66:NgắtnghỉvàgiữnguyênhìnhtượngnhânvậtkhikhángiảđangcườiBÍQUYẾT67:LồngghépyếutốhàihướcvàonhữngcâuchuyệngiàuchấtđốithoạiBÍQUYẾT68:LặplạicáccụmbamẩuchuyệncóđộhàihướctăngdầnBÍQUYẾT69:Khuếchđạitiếngcườibằngâmđiệu,hình

thểvàbiểucảmkhuônmặtBÍQUYẾT70:Chọnnéthàicụthểthayvìchungchung

CHƯƠNG11LÀMCHỦKHẢNĂNGTRUYỀNTẢILỜINÓI

BÍQUYẾT71:HãysửdụnggiọngđiệucủamộtngườinóichuyệnnhiệtthànhtrongcuộchộithoạihaingườiBÍQUYẾT72:LoạibỏmọitừlấpkhoảngtrốngBÍQUYẾT73:KhaithácsứcmạnhtrênnhiềukhíacạnhcủanhữngquãngngắtnghỉBÍQUYẾT74:Làmphongphúthêmgiọngđiệubằngcáchthayđổitốcđộnói,âmlượngvàcaođộ

CHƯƠNG12KIỂMSOÁTKHẢNĂNGTRUYỀNĐẠTPHINGÔNTỪ

BÍQUYẾT75:ThảlỏnghaitaytựnhiênkhikhôngthểhiệnđiệubộgìBÍQUYẾT76:GiảtưthếngườimẫukhikhôngnóiBÍQUYẾT77:ThểhiệnđiệubộtựnhiênthườngxuyênđểcủngcốlờinóicủabạnBÍQUYẾT78:ThểhiệnbiểucảmkhuônmặtphùhợpvớitrạngtháinộidungởtừngthờiđiểmcủabàidiễnthuyếtBÍQUYẾT79:Duytrìgiaotiếpbằngmắttrongbagiâyvớicáccánhântheocáchngẫunhiên

CHƯƠNG13DICHUYỂNQUANHSÂNKHẤUBÍQUYẾT80:DichuyểntrongphạmviảomàbạntạoratrênsânkhấuBÍQUYẾT81:DichuyểnthậntrọngvàcóchủđíchBÍQUYẾT82:Tựtinlênxuốngsânkhấu

PhầnIIITHIẾTKẾCHƯƠNG14TẠOCÁCSLIDETRUYỀNCẢMHỨNG

BÍQUYẾT83:DiễnthuyếtkhôngcầnslideBÍQUYẾT84:VẽhìnhrõràngvàđơngiảnlàcáchthaythếslidetuyệthảoBÍQUYẾT85:Khibạncầndùngslideđểchiasẻdữliệuhoặcdẫntưliệuchứngminhchokinhnghiệm,hãytrìnhbàythậtđơngiản,giàuhìnhảnhvàíttừngữBÍQUYẾT86:Nhấnmạnhcácýthenchốtbằngsựđốilậpcốývềmàusắc,phôngchữvàvịtrí

CHƯƠNG15SỬDỤNGVIDEOHIỆUQUẢBÍQUYẾT87:ĐảmbảođoạnphimcủabạnthậtngắngọnBÍQUYẾT88:Đứngsangmộtbênvàxemnhữngđoạn

phimcóchấtlượngâmthanhcaoBÍQUYẾT89:Thuyếtminhchonhữngđoạnphimthiếuâmthanh

CHƯƠNG16SỬDỤNGĐẠOCỤHỖTRỢBÍQUYẾT90:CấtđạocụkhikhôngdùngđếnBÍQUYẾT91:HạnchếsửdụngđạocụhỗtrợBÍQUYẾT92:Bảođảmđạocụcủabạnđủlớnđểkhángiảnhìnthấy

CHƯƠNG17SỬDỤNGBỤCDIỄNTHUYẾTBÍQUYẾT93:DùngbụcdiễnthuyếtkhicầnthểhiệnquyềnuyBÍQUYẾT94:ĐặtnhẹtaytrênbụcdiễnthuyếtBÍQUYẾT95:HãyđứngxabụcnếucóthểBÍQUYẾT96:Dùngghichúnhưmộtdiễngiảchuyênnghiệp

CHƯƠNG18CÁCHĂNMẶCĐỂTHÀNHCÔNGTRÊNSÂNKHẤU

BÍQUYẾT97:ChọntrangphụcphùhợptrướcsựkiệnBÍQUYẾT98:ĐảmbảotrangphụccủabạnkếthợpđượcvớimicroBÍQUYẾT99:Mangthêmtrangphụcdựphòng

PhầnIVHÀNHTRÌNHĐẾNSÂNKHẤUVÀHƠNTHẾNỮACHƯƠNG19ĐỂĐƯỢCCHỌNDIỄNTHUYẾTTRÊNTED

BÍQUYẾT100:SốngvớiđammêBÍQUYẾT101:KếtthânvớimộtdiễngiảđượctrôngđợiBÍQUYẾT102:Khimọicáchkhácđềuthấtbại,hãyđăngkýxindiễnthuyết

CHƯƠNG20CHUẨNBỊMÀKHÔNGLOSỢBÍQUYẾT103:TậpnóiítnhấtbalầntrongmôitrườngnhiềuphảnhồiBÍQUYẾT104:ĐếnsớmđểthoảimáihơnvớikhâuhậucầnvàkhángiảBÍQUYẾT105:HãynhớrằngkhángiảmuốnbạnthànhcôngBÍQUYẾT106:Yêucầucómànhìnhchạychữ

CHƯƠNG21ĐỂRAMẮTHIỆUQUẢBÍQUYẾT107:ViếtchoMCmộtđoạngiớithiệutừmộtđếnhaiphútđểliênkếtnóvớithôngđiệpcốtlõicủabạnBÍQUYẾT108:Đảmbảophầngiớithiệucủabạnnóilênđượcvìsaobạnlàngườiphùhợpđểchiasẻýtưởngcủamìnhtớikhángiả

BÍQUYẾT109:Phácthảomộtphầnmởđầuđưabạnvàovịthếmộtngườihướngdẫnđángtin,chứkhôngphảimộtsiêunhânBÍQUYẾT110:Giữchogiọngđiệutrongphầngiớithiệukhớpvớigiọngđiệutrongbàithuyếttrình

CHƯƠNG22GIÚPĐOẠNPHIMTRÊNTEDCỦABẠNTẠOCƠNSỐT

BÍQUYẾT111:Biếnbàinóichuyệncủabạntrởnênbấtngờ,đángmến,sángtạovàgiàucảmxúcBÍQUYẾT112:Hãybuôngbỏnhữngthứbạnkhôngthểkiểmsoát

CHƯƠNG23HÃYNGỪNGĐỌCVÀBẮTĐẦUNÓIBÍQUYẾT113:Luyệntậptrongmôitrườngnhiềuphảnhồi

LờibạtLờicảmơn

Lờiđầusách

Nếunóimỗibàidiễnthuyếtthànhcônglàmộthiệntượng,thìmộtcuộchộithảoTEDcóthểxemlàhiệntượngtrongcáchiệntượng.Vìđâylànơinhữngdiễngiảnổitiếngtrongkhắpcáclĩnhvực,từMalcolmGladwell,AnthonyRobbins,BillGateschođếnBillClinton,đềutừngcócơhộiphôdiễntàihùngbiệncủahọ.

Từmộthộithảonhỏđượctổchứcvàonăm1984,TEDđãtrởthànhsựkiệnđượccảthếgiớichờđónmỗinăm,vớihaihộinghịlớnTEDvàTEDGlobalđượcluânphiêntổchứctạinhiềuquốcgia.BêncạnhđólàvôsốsựkiệnTEDxvớiquymôvừaphảitạinhiềukhuvựctrênthếgiới.Vàtừbalĩnhvựcbanđầu–côngnghệ,giảitrívàthiếtkế,chủđềcủasựkiệnTEDcũngđượcmởrộngtrênkhắpcáclĩnhvực,vềmọichủđềmàcảthếgiớiđangquantâm.Nhờvậy,nơiđâyđãtrởthànhdiễnđànđểcácdiễngiảnổitiếngthểhiệnýtưởngcủahọ,cũngnhưchinhphụchàngnghìnkhángiảchỉvới18phútđứngtrênsânkhấu.MỗivideotườngthuậtdiễnthuyếttrênTED.comcũngthuhúthàngtriệulượtviewvàđượcngườixemchiasẻkhắpcáctrangmạngxãhội,nhưFacebook,Twitter,Slideshare...

Trêncươngvịlàmộttrongnhữngnhàtổchức,cùngkinhnghiệmđúckếtquaquansátvàtựmìnhphátbiểutrênsânkhấuTED,tácgiảJeremeyDonovanđãchoramắtcuốnsáchHùngbiệnkiểuTED.Cuốnsáchlàtậphợpnhữngbíquyếttừcáchxâydựngnộidung,hìnhthứctruyềnđạtchođếncáccôngcụhỗtrợđểbàidiễnthuyếtsinhđộngvàhấpdẫnhơn.Bêncạnhđólàvôsốvídụthựctếtừcácdiễngiả,giúpngườiđọccảmthấynhưchínhbảnthânđangtỏasángtrướcmộthộitrườngđầyắpngườinghe.Trongsốđó,cócảmộtvídụđượcDonovanxâydựngtrênkinhnghiệmcủachínhông,khiôngtổchứcmộtbuổigiớithiệucuốnsáchnày.

CácbíquyếttrongsáchkhôngchỉđượcápdụngtrongsânkhấuTED,màcònrấthữuíchchonhữngaimuốntraudồitàihùngbiệnnhằmphụcvụcôngviệc,thểhiệnmìnhtrongcáccuộchọphaythựchiệnnhữngbàithuyếttrìnhquantrọngchodoanhnghiệp.Đólà

nhữngkỹnăngvôcùnghữuíchtrongtươngtácvớiđồngnghiệp,đốitáchoặckháchhàng.Nếukhaokhátlàmchủnghệthuậtnóitrướccôngchúng,đâysẽlàcẩmnangkhôngthểthiếudànhchobạn.

Xintrântrọnggửiđếnquýđộcgiảcuốnsáchnày!

CÔNGTYCỔPHẦNSÁCHALPHA

LờigiớithiệuLờitựthúcủamộtkẻnghiệncácbàidiễnthuyếttrên

TED

Tôivẫnnhớnămmìnhtámtuổi,khitôiquyếtđịnhđiềumìnhmuốnlàmtrongsuốtquãngđờicònlại.ThờiđóchưacócácbàidiễnthuyếttrênTED(1),cũngchưacóInternet,thứđãbiếnchúngthànhhiệntượngtrêntoàncầu.Thờiđó,nhữngngườisảnxuấthàngđiệntửchỉlàmranhữngsảnphẩmdùngđượclâubền,cònngườimuahàngđiệntửthìnângniuchúnghếtlòng.Giốngnhưmọigiađìnhtôitừngbiết,giađìnhtôicũngtậndụngtriệtđểmọivậtdụngtrongnhàchođếnkhicôngtắc,quạtvàbóngđènbắtđầutrởchứng,đếnđộbácthợsửađiệncũngphảiphánrằngchúngđãvôphươnghồiphục.

Mónđồđiệntửtôiyêuquýnhấtchínhlàchiếcđồnghồbáothứckiểulậtsốtrongphòngngủbamẹtôi.Nếubạnchưabaogiờthấythứdivậtnàonhưthế,thìcứđơngiảnhìnhdungranhữngtranggiấylậtcósốtrênđó.Khimộttranglậtxuống,nósẽcheđiconsốtrướcđóvàlàmlộraconsốmới.Cóđiềugìđóvừađángsợ,vừamamịởchiếcđồnghồđó.Dùtôikhôngđượcphépđộngvàonódobamẹsợtôisẽlàmxáotrộnlịchsinhhoạt,songthỉnhthoảngtôivẫnngồitrêngiườngbamẹchờđợiđộngcơbêntronglàmchuyểnđộngbánhrăngvàkhiếnnhữngconsốlậtxuống,cùngvớitiếng“click!”vuitai.

Thếrồithảmhọaậpđến.Độngcơvẫnkêuroro,nhưngrồicácchiếcbánhrăngbỗngphátramộtâmthanhkenkétbáođiềmchẳnglành,vàsốphútcuốicùngbịtắcgiữasố6và7khitrangđanglật.Tôithềvớibamẹrằngmìnhkhônghềđụngvàonó,vàcuốicùngbamẹcũngtintôi.Biếtđượcniềmsaymêkỳlạcủatôidànhchovậtvôtrivôgiácnày,mẹđãchotôichiếcđồnghồbáothức,mộtcáitua-vítcùngmộtchỉdẫn:“Đừngcắmđiệnsaukhitháonórađấy,kẻoconsẽbịđiệngiậtmất.”Bạncũngbiếtcácôngbốbàmẹhaynhồinhétsuynghĩvàođầuconcáithếnàorồiđấy…

Khitháotungchiếcđồnghồbáothứcra,tôiliềnsămsoinhững

kỳquantừcácbộphậnđiệnvàcơkhíbêntrong.Tựxemmìnhlàmộtchuyênviênkỹthuậtlànhnghề,tôilắpcỗmáylạisaukhivôtìnhđiềuchỉnhvàithứ.Khichiếcđồnghồđượclắplạihoànchỉnh,vẫncònđómộtvàichitiếtnằmlănlóctrênsànvàâmthanhlạchcạchbêntrong.Vìmonglàmvừalòngchamẹnhờkhéoléosửađượcchiếcđồnghồquýbáu,tôiliềncắmđồnghồvàoổđiệntrêntường.Khóibắtđầutóera,kèmtheomùinhựacháyđộchại;thếlàtôirútngayphíchratrướckhitựchuốchọavàothân.

Chínhtrongkhoảnhkhắcđó,tôiđãbiếtmìnhmuốntrởthànhkỹsư.Bạnbiếtđấy,tôilàmộtđứatrẻtrầmlắng,hướngnội,thíchngồingẫmnghĩvàrấtítlời.Tôinhậnranếutrởthànhkỹsư,tôisẽcóđượcmộtsựnghiệpthànhcôngnhờchơiđùavớicácvậtdụng.Vàquantrọngnhấtlàtôikhôngphảimởlờivớibấtkỳai!

Tôisẽbỏquanhữngchuyệnlinhtinhxảyratrongkhoảngthờigian14nămsauđó,khigiấcmơcủatôitrởthànhsựthật.TôiđãđượcchơiđùavớinhữngchiếcmáytínhvàthiếtbịsảnxuấttrongvaitròmộtkỹsưbándẫnmớitoanhởthunglũngSilicon.Vấnđềduynhấtlàtôicămghétcôngviệccủamình.Dùtôivẫnhạnhphúcvìkhôngphảinóinhiều,songnhữngbảngmạchtíchhợpmàtôisảnxuấtlạirấttráingượcvớicácvậtdụngmọingườiyêuthích.Tôichỉtạorađượcnhữnglinhkiệnkêulạchcạchtrongđồnghồbáothứccủaaiđómàthôi.

Vớisởthíchmớikếthợpgiữakinhdoanhvớicôngnghệ,từmộtkỹsưbándẫn,tôiđãchuyểnsangnghềphântíchbándẫn.Cólẽvớibạn,thayđổinàynghechẳngkhácnào“chẻsợitóclàmtư”.Nhưngđốivớitôi,đóthựclàmộtthiênanhhùngca.Thayvìtựtaychếtạo,tôisẽđitưvấnchongườikhácchếtạo.Chẳnghiểusaotôilạinghĩmìnhcóthểtiếptụctrốntrongsuynghĩvàchỉviệcngồiviếtvềcôngnghệ.Đếntậnkhitôibắttayvàolàmviệc,vẫnchẳngainóivớitôirằngtôisẽphảiliêntụcnóichuyệnvớimọingười;vàkhôngchỉmặtđốimặt,màcònphảiđứngtrênsânkhấutrướchàngtrămngười.

Tôikhôngbiếtmìnhsợđiềugìhơn–đứngnóitrướccôngchúnghayxinrútkhỏivịtrímớituyểnđượcvàingày.Khiđangchạykhắphànhlangcôngtyvớihyvọngtìmracáchthoátkhỏimớbòngbong,tôibỗngthấymộttấmbiểntreotườngvớidòngchữ:“CâulạcbộDiễnthuyếttrướccôngchúngToastmasters–Hômnay,12giờtrưa,phòng1002.”Vừatuyệtvọng,vừalolắng,tôiănqualoabữatrưa

trongcăng-tinrồitiếnthẳngđếnphònghộithảo.Ýđịnhcủatôilàhọcquaquansát.Đểbảovệmìnhtrướcnguycơbịgọilênnói,tôichọnngồitítsaugócphòng,mắthướngxuốngvànhainhồmnhoàmchiếcbánhkẹpgà.Tôicảmthấymìnhnhưtrởlạingàycòntámtuổi.

Mọichuyệncứdiễnranhưthếsuốtnhiềutuần,suốtmỗingàythứtưchođếnkhihaithànhviêncủacâulạcbộ,JoshuaReynoldsvàGrantDuBois,hốithúctôithựchiệnbàinóiChủđềBàntrònđầutiêncủamình.ChủđềBàntrònlàcácbàiphátbiểungẫuhứngdàikhoảng1-2phútnhằmtrảlờichocáccâuhỏinhẹnhàngnhư:“Nếucóthểdulịchđếnbấtkỳđâutrênthếgiới,bạnsẽđiđâu,tạisao?”JoshuavàGrant,haibiêntậpviêntoànthờigianchuyênvềcácbáocáonghiêncứu,lànhữngkẻhoạtngôn.Họkhôngchỉlànhữngcâybúttàinăng,màcònlàchuyêngiadiễnthuyết.Joshuacóvócngườivạmvỡ,caođếnmétchínvàcóthểsắmđủloạivaiđặcsắc,phongphú,từmộtmụcsưrửatộichođếnmộtdiễnviênkịchShakespeare.Grant,vớivócngườibìnhthườngvàhơihói,lạicóđầynhiệthuyếtđammêvàkiếnthứcsâurộng.Tôichỉmongđượcbằngnửahọvàomộtngàynàođó.

Tôikhôngnhớhômđómìnhđãnóigì,nhưngvẫnnhớmìnhvãđầymồhôi,taychânrunrẩy,phảikìmlắmmớikhôngsónraquần,haitaythừathãikhôngbiếtđểvàođâu,đãthếcònậmừkhôngngớt.Nhưngmặckệnhữngđiềuđó,mọingườivẫnvỗtaytánthưởngtôi.CáccuộchọpmặtcủaToastmasterskhôngquantâmbạn“qua”hay“trượt”.Chỉcầnbướclênsânkhấu,bạnsẽtrởthànhngườichiếnthắng.

Cứthế,tuầnnàotôicũngghéquanơikhiếnmìnhvữngtâmnày.Thỉnhthoảngtôilạiđứnglênnói,vàcuốicùngđãthựchiệnđượcnhữngbàinóidàicầnchuẩnbịtrước(lêntới7phút).Nhưngtrongphầnlớnthờigian,tôivẫnngồixemvàphântíchcáchmọingườihệthốngvàtruyềntảinộidungcủamình.

Sau10nămvà10.000giờnỗlựcdướisựhướngdẫncủacáccốvấntuyệtvời,tôiđãchạmđếngiaiđoạnđầucủasự“xuấtchúng”–theolờiMalcolmGladwell(2).Dùnỗisợhãitrongtôichưahềbiếnmất(vàsẽkhôngbaogiờbiếnmất),nhưngtôiđãhọcđượccáchbiếnnănglượngcủamìnhthànhmộtbàidiễnthuyếtđầyđammê.TôiđãtrởthànhngườinóichuyệncóduyênvàsaymêđúngnhưhìnhmẫumàJoshuaReynoldsvàGrantDuBoistừnglàmgươngchotôisuốt

thờigiandài.

Khinhìnlại,tôivẫnphầnnàoxấuhổkhiphảithừanhậnrằnghànhtrình10nămđầucủamìnhlànhữngngàythángíchkỷ.Tôichủyếuchỉnhắmđếnmụctiêutrởthànhngườigiỏinóichuyệnhơnđểtạolợithếtrongđờisốngcánhânvàcôngviệc.Cũngnhưnhiềudiễngiảkhác,tôitíchtrữkiếnthứcthuđượctrongmộtcănhầmvớibalớpniêmphongnằmsâutrongnão.Rồiđếnmộtngàykia,nóbỗngbậtmởđánhtách.

Tôinhậnraviệchướngdẫncácdiễngiảkháccólợihơnnhiềusovớichỉtậptrungrèngiũanănglựcthuyếttrìnhcủariêngmình.Tôiướcmìnhcóthểnóirằngviệcnàyxảyrangaylậptức,nhưngsựthậtlàtôiđãphảigiácngộdầndần.Tôibắtđầughichúlạitừngbàiphátbiểumìnhtheodõi,baogồmnhữngnhậnxétbổkhuyếtcùngvớicácphảnhồimangtínhxâydựng.Thayvìgiữchúngchoriêngmình,tôithậntrọngchiasẻvớidiễngiả.Hiểnnhiêntôiđãxúcphạmvôsốngườikhigửihọnhữngphảnhồitựgiácmàchẳngkèmtheothôngtinliênlạcnàođểnhậndiện,song,nhiềubạnbèvàđồngnghiệpđãbắtđầuchủđộngxintôilờikhuyên.Tôiđãxâydựngđượcthươnghiệucánhânnhưmộtkẻmêdiễnthuyếttrướccôngchúng.

Khihôlớnđammêcủamình,bạnsẽthuhútđượcnhiềucơhội.Sáunămsaukhibắtđầugửighichúchocácdiễngiả,mộthôm,tôiăntốivớiNeeravShah,mộttrongnhữngbạnbèthânnhấtcủamình.Neeravvàtôichẳngkhácgìruộtthịt.Cảhaiđềukếthônvớinhữngmốitìnhthờiđạihọcvàconcáichúngtôicũngtrạctuổinhau.Chúngtôiđềurờibỏcôngviệckỹsưbándẫnđểtheođuổingànhquảnlýchungvàđềulànhữngtênmọtsáchkinhdoanh.KhiNeeravhỏitôi:“CậuđãbaogiờnghevềTEDchưa?”tôiđoáncậuấyđangnóivềmộttácgiảsáchbánchạymớinổinàođó,vàđáp:“Tednàothế?”

Tốihômđókhivềnhà,tôitìmthấymộte-mailcủaNeeravvớiđườngdẫnđếnbàidiễnthuyếttrênTEDcủaNgàiKenRobinson(3).Tôixembàidiễnthuyếtđó,xemlạilầnnữa,vàthêmmộtlầnnữa.Tôinhưbịbỏbùa.CácbàidiễnthuyếttrênTEDlàchấtcaffeinvớingườibìnhthườngvàlàmatúyđávớinhữngkẻnghiệndiễnthuyết.Chúngkhôngchỉthúvịmàcònđầycảmhứng.Khôngnhữngthế,chúngcònđầyắpnhữngýtưởngkhôngchỉđánglantỏamàcònápdụngđượcngaytứcthì.

SẽkhócóchuyệnbạnchưatừngxemmộtvideodiễnthuyếtnàocủaTED,nhưngnếuđúngnhưthế,thìxingiảithíchrằngTEDlàmộttổchứcphilợinhuậncốnghiếnvìmụctiêulantỏanhữngýtưởnghấpdẫntừcáclĩnhvựccôngnghệ,giảitrívàthiếtkế(4)(TED).TEDcónhiềudựánkhácnhau,nhưnghaidựándanhtiếngnhấtchínhlàcáchộinghịmangtínhđộcquyềncaovàhoạtđộngmởnhằmđăngtảimiễnphícácbàidiễnthuyếtlênmạng.

NếulàkhángiảnghiệnxemcácvideocủaTED,cólẽbạnvẫncònnhớcảmgiáclầnđầutiênxemmộtvideocủaTEDrasao.Đólà18phútđầyắpnhữngcảmhứngthuầntúy.SứmệnhcủaTEDlàchiasẻnhữngýtưởngđánglantỏavànhữngpháiviêncủatổchứcnàyđãkhônglàmmọingườithấtvọng.Mặcdùtêntuổicủahọkhôngquenthuộcvớimọinhà,nhưngNgàiKenRobinson,JillBolteTaylorvàhàngnghìnngườikhácvẫnmêhoặcđượckhángiảcủahọbằngnộidung,cáchtruyềntảivàtrìnhbàymạnhmẽ.

CácbàidiễnthuyếttrênTEDkhágiốngchấtgâynghiện,vìchúngcóthể“nuốtchửngbạn”vàtácđộngđếnnhữngngườimàbạnyêuquý.Tôinhậnrađiềunàykhicôcongái12tuổicủatôibắtđầutríchdẫnnguyênvăncácđoạntrongbàidiễnthuyếtcủaNgàiKenRobinson,vàkhitrôngthấyảnhJillBolteTaylortrênnềnmànhìnhmáytínhxáchtaycủatôi,conbéliềnhỏi:“Baơi,đócóphảibácgáikểvềcơnđộtquỵcủamìnhkhông?”Đólàmộtcơnnghiệnmàtôirấtmừngvìmìnhđãtruyềnnósangconbé,bởisựthịnhhànhcủacáctrònhắntinvàmạngxãhộiđangtạoramộtthếhệphảivậtlộntìmcáchthểhiệnýtưởngcủachúngbằnglời.Nhữngaiđượchọccáchgiaotiếpngoàiđời(thayvìtrênmạng)sẽcócơhộiđượcbiếtđếnnhiềuhơnvàcóthểtạorasựkhácbiệttrongmộtthếgiớiđangngàymộtchậtchội.

Doxuấtthânlàdânphântích,quảnhiêntôiđãpháttriểnnênphươngpháptríchxuấttốiđagiátrịtừcácbàidiễnthuyếtcủaTEDtrêncảhaiphươngdiện–vừanhưmộtkhángiảthôngthường,vừanhưmộtkẻmêdiễnthuyết.Dùcácbàinóichỉkéodàitốiđa18phút,nhưngtiếntrìnhphântíchmỗibàithườngkéodàihơnmộtgiờ;vìvớimỗivideo,tôisẽxembalần.

Tronglầnđầu,mụctiêucủatôilànắmđượcýtưởngcốtlõicủadiễngiảvàcấutrúctườngthuậtmàdiễngiảsửdụngđểtruyềntảiýtưởngđó.Hầuhếtcácdiễngiảđềukhiếnviệcnàydễdànghơnbằng

cáchkhẳngđịnhrõýtưởngcủahọngayphầnđầuhoặccuốibàiphátbiểu.Song,nhiềudiễngiảkháclạigiấuýtưởngcủamìnhsâuđếnmứcđủkhiếnngườinghecảmgiácvuisướngkhiđượctrảinghiệmsự“giácngộ”.Ngoàira,tôicũngcốthửxácđịnhcáchcácdiễngiảmởđầubàinóichuyệncủahọ,cáchhọxâydựngphầnthânbàivàcáchhọkếtthúc.Dùcấutrúcquenthuộcđượcsửdụngphổbiếnnhấtvẫnlà“mộtđoạnmởđầu,bađoạnthânbàivàmộtđoạnkếtluận,”nhưngvẫncómộtsốdiễngiảkhôngtuântheokhuônmẫuđó.Khiđượcthựchiệnđúngýđồ,cấutrúcnàysẽmởranhiềukiếngiảisâusắc,giúptahiểuđượctạisaotácgiảtrìnhbàytheolốiấy.Tronglầnxemđầutiênnày,tôicũngnắmbắtcáchcácdiễngiảsửdụngcáctiềnđề(cácmệnhđềkhẳngđịnhhaygợiý)vàbằngchứngđểcủngcốluậnđiểm.Vìphầnlớnbằngchứngđượctrìnhbàydướidạngcâuchuyện,nêntôithườngtáchriêngtừngcáchthứcsángtạocủadiễngiảđốivớicốttruyện,nhânvậtvàbốicảnh.

Nếulầnxemđầutiênchotôicáinhìntoàncảnhvềnộidungmàdiễngiảtrìnhbày,thìlầnxemthứhailạichophéptôithuhẹptrọngtâmnàyvàohaiyếutốcụthể.Yếutốđầutiênlàngônngữ.Vìngônngữbaogồmcảsựhàihước,vốnlàmộtphầncốtyếugiảithíchtạisaocácbàidiễnthuyếttrênTEDlạilantruyềnmạnhmẽđếnvậy,nêntôiđãtạomộtứngdụngmáytínhnhỏnhằmxácđịnhvịtrícủamỗitiếngcườikhitôinhấnnút.Nếuđượcxembiênbảnbàiphátbiểu,tôisẽđếmsốlầndiễngiảsửdụngcáctừnhưbạn,tôivàchúngtacũngnhưsốlượngcâuhỏidiễngiảđặtrađểcảmnhậnphongcáchnóicủadiễngiả.Cuốicùng,tôitìmkiếmnhữngcụmtừchuyểnđổithúvịcótácdụnglantỏathôngđiệp.

Yếutốthứhailàcáchtrìnhbày,theocảhaihìnhthứcngôntừvàphingôntừ.Khinhắmmắtlạivàlắngnghethậtkỹ,tôicóthểnghethấydiễngiảthayđổiâmlượng,tốcđộvàcườngđộnhưthếnào.Tôicũngngheđượcdiễngiảngắtnghỉđểtạonhữnghiệuứngkhácnhaurasao.Khimởmắtra,tôilạitrôngthấycáchhọtruyềnđạtcảmxúcthôngquacácbiểuhiệntrênkhuônmặtvàngônngữcơthể.

Lầnxemthứbavàcũnglàlầncuối,làđểhiểurõcáchthiếtkếphầntrìnhbày,baogồmviệcsửdụngcácslide,videovàcôngcụhỗtrợ.Tôisửdụngchínhứngdụngđếmcácđợtcườiđểđếmsốtrang.Tôicốgắnghiểuphảnứngcảmxúcvàtrítuệcủamìnhtrướccáchsửdụnghìnhảnh,vănbảnvàảnhđộngcủamỗidiễngiả.DùcácđoạnphimvideohiếmkhiđượcsửdụngtrongcácbàidiễnthuyếtcủaTED,

songmộtkhiđãxuấthiện,cácdiễngiảđềutiếnhànhlựachọn,biêntậpvàtrìnhbàychúngsaochotốtnhất.Cáccôngcụhỗtrợcũngtươngđốihiếmvàviệcsửdụngchúngcólúclàlựachọnthíchhợp,cólúclạikhông.

PhầntiếptheođâysẽcungcấpchobạnmộtcẩmnanghướngdẫncáchtruyềntảimộtbàidiễnthuyếtđầycảmhứngdựatrênmộtnghiêncứusâuvềcácbàidiễnthuyếtđượcxemnhiềunhấttrênTED.Khibìnhluậnvềphiênbảnđầutiêncủacuốnsáchnày,mộtnhàphêbìnhđãviếtnhưsau:“Bạnkhôngcầnmuacuốnsáchnàynếuđãxem10bàidiễnthuyếthàngđầutrênTED,rồixemtiếpnhữngbàikhôngphổbiếnbằngđểthấysựkhácbiệt.”Lờiphêđóquảthựcrấtđúng!Nóicáchkhác,mụctiêucủatôilàtiếtlộbíquyếtvàtiếtkiệmchobạn20nămnghiêncứuvềnghệthậtnóitrướccôngchúng,cùnghàngnúigiờngồixemrồiphântíchhàngtrămbàidiễnthuyếtxuấtsắchoặctầmthườngtrênTED.

Khiviếtcuốnsáchnày,tôinhậnrarằngcóthểbạnsẽchẳngbaogiờthựcsựdiễnthuyếttrênsânkhấuTED.Thếnhưng,bạnvẫncầnthểhiệnýtưởngcủamìnhsaochotruyềnđượccảmhứngchongườikhác.Điềunàyluônđúng,bấtkểbạnđangnóivớimộtngười,10người,100ngườihaythậmchí1.000người.BạncóthểápdụngcùngnhữngkỹthuậtkhidiễnthuyếttrênTEDvớicácbàithuyếttrìnhvàcáccuộchọptrongcôngty;chưaaidámnóirằngkhiếnđồngnghiệpphátngánlàcáchthăngtiếntrongdoanhnghiệp.Cáckỹthuậtnàycũngcóthểápdụngvớimọihìnhthứcphátbiểutrướccôngchúng,bấtkểởtrườnghọc,hộinghị,đámcướihaynhữngdịpđặcbiệtkhác.

Cuốnsáchđượcchiathànhbốnphầnphảnánhhànhtrìnhcủabạntrongvaitròmộtdiễngiả,từýtưởngtớitruyềntảivàxahơnthế.Ởmỗiphần,tôisẽcungcấpvídụvềnhữngphươngthứcápdụngtốtnhấtvàcáchtránhnhữngcạmbẫythườnggặp.

PhầnItậptrungvàonộidungbằngcáchbaoquátcáchthứcchọnnhữngýtưởngđánglantỏa,cáchxâydựngvàtổchứcbàinóichuyệncùngvớicáchkểchuyện.Tuyvẫnkểcáccâuchuyệnhằngngày,nhưngcólẽbạnchưabaogiờđượcbiếtđếnnhữngkỹthuậtgiúpcâuchuyệncủamìnhlôicuốnđượcmộtnhómkhángiảlớn.Phầnnàycũngbaoquátnhữngkhíacạnhtinhvihơntrongnghệthuậtkểchuyện,baogồmxâydựngcấutrúccốttruyện,xâydựngbốicảnhvàthêmmàusắcsốngđộngchocácnhânvật.

PhầnIIsẽkhámkhánhữngphươngdiệnchínhyếutrongcáchtruyềntảibằngngôntừvàphingôntừ.Bạnsẽhọccáchsửdụnggiọngnói,khuônmặt,cơthểvàsânkhấuđểthuhútkhángiả.

PhầnIIItrìnhbàycáchthiếtkếcácslidethuyếttrìnhtruyềncảmhứngvàcáchtruyềntảinhữngđoạnphimvideocuốnhút.Nhưbạnsẽthấy,tôikhôngphảingườihamthíchsửdụngslidehayvideokhinóitrướcđôngngười.Tuynhiên,cónhữnglúcchỉdùngngôntừlàkhôngđủxứngvớiýtưởng.Trongphầnnày,tôicũngsẽđềcậpđếnviệcsửdụngcáccôngcụhỗtrợvàbụcphátbiểusaochođúng.

PhầnIVtrìnhbàyvềquátrìnhđứngtrênsânkhấuvàhơnthếnữa.TôisẽnhắcđếnnhữngkhíacạnhthựctiễnhơncủacácvấnđềnhưmộtdiễngiảđượcchọndiễnthuyếttrênTEDnhưthếnào,họphảilàmgìđểkiểmsoátnỗisợhãivàtạosựthuhútchovideocủamìnhrasao.

Thếgiớinàyđãcóquánhiềuvậnđộngviên,kháchdulịchvànhàphêbìnhchỉbiếtngồimộtchỗ,nênchúngtacũngchẳngcầnthêmnhữngdiễngiảchỉbiếtngồimộtchỗ.Việcđọcvềcáchdiễnthuyếtsẽthôithúcbạnpháttriểnhơnnữavàcũngcóthểgiúpbạntựtinhơn.Nhưngcáchduynhấtđểtrởthànhngườidiễnthuyếtgiỏi,chứchưanóiđếnngườidiễnthuyếtxuấtsắc,làphảitìmravàhọctheonútthắttrongcâuchuyệncườixưa:“LàmthếnàođểđượcbiểudiễntrongnhàhátCarnegieHall(5)?”Câutrảlờichínhlà:“Luyệntập,luyệntậpvàluyệntập!”Khibạnnghiềnngẫmtừngphầncủacuốnsáchnày,hãytìmcơhộiluyệntậpquacáccuộcnóichuyệnmặtđốimặtvàcáccuộcgặpgỡtạinhữngcâulạcbộnhưToastmastersởđịaphương.Vànếukhôngcógìbấttrắc,mộtngàynàođóbạnsẽthấymìnhđứngtrênsânkhấuTED.Khiđó,tôisẽlàngườicổvũnhiệttìnhnhấtchobạntừhàngghếkhángiả,vàchờđợiđượcmổxẻđoạnphimvideovềbạnđểhọchỏivàchiasẻ“mathuật”củabạn.

Ebookmiễnphítại:www.Sachvui.Com

PhầnI

NỘIDUNG

CHƯƠNG1

CHỌNLỰAÝTƯỞNGĐÁNGLANTỎA

BÍQUYẾT1:AicũngcómộtýtưởngđánglantỏaSaukhixemmộtbàidiễnthuyếttrênTED,hầunhưaicũngcảm

thấyítnhấthaiđiều.Điềuđầutiênđếntừlờithầmthìêmáicủathiênthầnbênvaiphải:“Cậucóthểlàmbấtcứđiềugì.Cậucóthểtrởthànhbấtcứai.Tiếnlênvàthayđổithếgiớinào!”

Nhữnglờiấykhiếnbạnnáonứcvớicảmgiáchứngkhởivềnhữngthayđổisắptớitrongcuộcsốngcủamìnhvànhữngngườixungquanh,khiápdụngcáctrithứcvừakhámphánày.Cảmxúcthứhaiđếntừconquỷbênvaitrái–kẻchuyêngieorắcsựngờvựcvềbảnthân;nóhétlên:“Ngươisẽchẳngbaogiờnóihayđượcnhưthế!Ngươikhôngcólấymộtýtưởnghay,chứđừngnóimộtýtưởngtuyệtvời.Điềuduynhấtngươihọcđượcsuốt10.000giờtronghơn10nămqualà‘xemtruyềnhìnhnhưthếnào’.Ngươikhôngcólấymộtcôngviệchấpdẫn.Chẳngcógìphithườngtừngxảyđếnvới

ngươi.”

BướcđầutiênđểtruyềntảiđượcmộtbàiphátbiểutrênTEDlàhãytốngcổconquỷkiađi.Nóhoàntoànsai.Hãynhìnvàocácbằngchứng.CứmộtBillGateslạicóđếnhàngtrăm,nếukhôngmuốnnóilàhàngnghìnnhàhoạtđộngxãhộidiễnthuyếtvềnhữngnguyênnhânbuộchọđấutranh,dùchẳngcóquỹhoạtđộngnàovớingânsáchtrên30tỉđô-lachốnglưngchohọ.

Trênthựctế,BunkerRoy,nhàhoạtđộngchốngđóinghèo–tênôngvốnchẳngquenthuộcgì–đãcómộtbàidiễnthuyếttrênTEDvớisốlượtxemcaogầnbalầnsốlượtxembàiphátbiểucủaGates.Nếubạnđãbiếncuộcđờicủaaiđótrởnêntốtđẹphơn,baogồmcuộcđờicủachínhbạn,thìbạnđãnắmtrongtayhạtgiốngcủamộtýtưởngđánglantỏa.

BÍQUYẾT2:Tựxácđịnhvaitròtheomụctiêuchínhcủabảnthân,cóthểlàgiáodục,giảitríhaytruyềncảmhứng

Trướckhibạnnói“Nhưngtôikhôngphảinhàhoạtđộngxãhội”,xinhãynhớrằngtừlâu,cácbàiphátbiểuluônđếntừhầunhưmọitầnglớpxãhội.Mặcdùrađờivàonăm1984vớitrọngtâmhướngđếnnhữngnhânvậttronggiớicôngnghệ,giảitrívàthiếtkế,nhưngtổchứcTEDđãdầnmởrộngphạmvihoạtđộngmộtcáchcóchủý.TrongcácbàidiễnthuyếtmẫutrênTEDcủamình,tôiđãxácđịnhđượcítnhất15vaitròphổbiến–thuộc3nhómlớn–thườngxuyêntỏasángtrênsânkhấu.

15vaitrònàykhôngloạitrừlẫnnhau,nhưngcũngkhôngbổsungtrọnvẹnchonhau.Bạncóthểnhậnramìnhđangđóngnhiềuhơnmộtvai,hoặccóthểkhôngtìmthấymìnhtrongvaitrònào.Chúngtathayđổivaitròcủamìnhmỗingày,trongmỗikhoảnhkhắcnhưthểthayáovậy.Vấnđềchỉlàmỗikhiướmthửmộtvai,bạnsẽthuhẹpđượcmốiquantâmcủamình.Vìnhữngràngbuộcthườngmởkhóasángtạo,nênkỹthuậtnàysẽgiúpbạndễdàngxácđịnhýtưởngmuốnlantỏa.Ngoàira,bấtkểsứmệnhchínhcủabạnlàgiáodục,giảitríhaytruyềncảmhứng,hãyđảmbảorằngnóluônbaogồmvừađủcácyếutốcònlại,cùngvớithôngtin,sựhàihướcvàcảmxúc.

Nhóm1:CácnhàgiáodụcMặcdùtấtcảcácbàidiễnthuyếtxuấtsắctrênTEDđềulàsựhòa

trộngiữatínhgiáodục,giảitrí,vàcảmhứng,nhưngcácdiễngiảởnhómnàylạicóxuhướngtậptrungnhiềuhơnvàophầngiáodục.Khinóiđếnnhàgiáodục,tôiđangsửdụngmộtđịnhnghĩatươngđốirộngbaogồmtấtcảnhữngcánhâncốgắngtìmhiểubảnchấtcủagiớitựnhiên,bảnchấtconngườivàbảnchấtcủanhữngthứdoconngườitạora.Dùkhôngbắtbuộc,nhưngcácdiễngiảởnhómnàythườngcótrìnhđộhọcvấncaotrongcácngànhkhoahọchaykỹthuật.Nhómnàycũngphânnhỏthànhbốnloạivaitrònhưsau:

Nhàphátminh:Cácnhàphátminhlàngườimangđếnnhữngthứrất“chất”.Họchiasẻcáccôngnghệmớihứahẹngiúpchúngtatiếtkiệmcôngsức,tiêukhiểnhoặcthậmchíthànhtoànchoướcmơcủachúngta.TừcácthiếtbịđiệntửthôngminhđeotaynhưSixthsensecủaPranavMistrychođếnchiếcxehơikhôngngườiláicủaSebastianThrun,rấtnhiềuphátminhđượctrìnhbàytrênTEDđềutậptrungvàotrảinghiệmngườidùngthôngquacáctiệníchcủachúngtôi.BảngxếphạngcácbàidiễnthuyếtđượcxemnhiềunhấttrênTEDcủacácnhàphátminhsẽmởranhữngkiếngiảisâusắcvềhệtưtưởngchungcủathờiđạichúngta.Cómộtkhuônmẫuđángchúý–nếukhôngnóilàcóchúthàihước–chothấycócácbàidiễnthuyếtnhiềuđếnbấtthườngtrênTEDtậptrungvàonhữngvậtthểbay,baogồmrô-bốt,độngvậtvàthậmchícảconngườivớitúiphảnlực.Quảthực,khátkhaobaylượnkhôngphảilàtràolưunhấtthời,màlàkhátvọngtâmlýbẩmsinh.

Nhàkhoahọcvềsựsống:Cácnhàkhoahọcvềsựsốngmởrachochúngtanhữngkỳquantừcácthểsống,cáctiếntrìnhsinhhọcvàmốiquanhệqualạigiữamuônloài.TacóthểdựđoánrằngphầnlớncácbàidiễnthuyếtđượctheodõinhiềunhấttrênTEDthuộcnhómcácnhàkhoahọcvềsựsốngthườngtậptrunggiúpmọingườithấuhiểubộnãocủahọ,giúphọsốngkhỏemạnhvàthọhơn.Cóvẻnhưbảnnăngsinhtồntrongtâmlýgiúpcácnhàphátminhđượcmếnmộcũngthểhiệnởđây.BabàidiễnthuyếtxuấtchúngtrongnhómnàygồmcóStrokeofInsight(tạmdịch:Cơnđộtquỵkhaisáng)củaJillBolteTaylor,StatsThatReshapeYourWorldview(tạmdịch:Nhữngconsốđịnhhìnhlạithếgiớiquancủabạn)củaHansRosling,vàARoadmaptoEnd

Aging(tạmdịch:Hànhtrìnhchấmdứtlãohóa)củaAubreydeGrey.

Nhàkhoahọctựnhiên:Nhờcácnhàkhoahọctựnhiênmàcôngchúngcóthểhiểuđượcnhữngquyluậttronggiớitựnhiênvàthếgiớivậtchất–baogồmthiênvănhọc,sinhhọc,hóahọcvàvậtlýhọc.Thôngquangôntừvàhìnhảnhcủacácdiễngiảnày,bạncóthểduhànhtừhạthạnguyêntử(BrianGreene)sangnhữngđiềukinhngạcdướimặtnước(DavidGallo)chođếnvũtrụbaolarộnglớn(StephenHawking).

Nhàkhoahọcxãhội:Cácnhàkhoahọcxãhộimangđếnnhữngkiếngiảisâusắcvềtrảinghiệmcủaconngườidướigócđộcánhâncũngnhưtậpthể.Tạiđây,bạnsẽtìmthấyhaitrongsốnhữngbàidiễnthuyếtđượcxemnhiềunhấttrênTED,đólàDoschoolKillCreativity?(tạmdịch:Trườnghọccógiếtchếtsựsángtạo?)củaNgàiKenRobinsonvàThePowerofVulnerability(tạmdịch:Sứcmạnhcủasựtổnthương)củaBrenéBrown.Phầnlớncácbàidiễnthuyếtthuộcnhómnàygiúpchúngtahiểuđượcnhữngxúccảmnhưtìnhyêu,sựcảmthôngvànỗihổthẹn.NhữngdiễngiảxuấtsắcnhấtnhưTiếnsĩBrownsẽbiếnnhữngđiềumàchúngtathườngnghĩlàtiêucựctrởnêntíchcực.Cácnhàkhoahọcxãhộicũngkhởixướngnhữngnghiêncứuthườngđượcmộtvaitròkhácmàbạnsẽtìmhiểungaysauđây–tức“quânsưvềconngười”–dẫnlàmbằngchứng.

Nhóm2:CácnghệsĩgiảitríHãytạmgácquacácnhàgiáodục,chúngtasẽchuyểnsựchúý

sangnhómtiếptheo–cácnghệsĩgiảitrí.Dùphongtháichủyếucủahọrõrànglàtạosựvuivẻ,nhưngcácdiễngiảthànhcôngnhấtởnhómnàyvẫndạychochúngtađiềugìđókhichiasẻnhữngbíquyếtlàmnênkỹxảocủahọ.

Diễnviênhài:Mặcdùmộttrongnhữngcamkếtbanđầucủatổchứclàgiảitrí,songlạicókháítbàidiễnthuyếttrênTEDdocácdiễnviênhàithựchiện.NhữngdanhhàinhưJerrySeinfeldvàChrisRockhiếmkhitỏasángtrênsânkhấuTED.SarahSilverman,mộtdiễnviênhàiănkháchnhưngcũnggâykhôngíttranhcãi,đãcómộtbàidiễnthuyếtkháthẳngthắntrênTEDvàonăm2010,nhưngnólạikhôngđượcđưalênYouTubehoặc

TED.com.CôSilvermanchiasẻlýdo:“NókhôngbaogiờđượcphátchínhthứcvìChrisAnderson[ngườiphụtráchcủatổchứcTED]chorằngnó‘vôcùngkhủngkhiếp’.”Tạisaolạicóquáítdiễnviênhài[trênTED]nhưvậy?Mộtmànhàikịchxuấtsắcnhấtlàmộtmàngiảitríthuầntúy.Mộtdiễnviênhàichuyênnghiệpphảikhơiđượctừbốnđếnsáutràngcườibấtngờtrongmộtphút.Đểtạođượcsựngạcnhiêncứ10giâymộtnhưthế,họcầnphảiliêntụcchuyểnhướngvàkhiếnchoviệcxâydựngmộtýtưởngđánglantỏatrởthànhnhiệmvụgầnnhưbấtkhảthi.Tuynhiên,cómộtsốítnghệsĩvớikỹthuậtđiêuluyệnvẫntạodựngthànhcôngthôngđiệptừsựhỗnloạn,cóthểkểđếnnhưCharlieTodd,ZeFrank,ReggieWattsvàMazJobrani.

Ảothuậtgia:KhángiảcủaTEDthíchxemcácnghệsĩtựmổxẻkỹxảocủahọ.Đốivớidiễnviênhài,việcmổxẻkỹxảosẽgiếtchếtsựhàihước.Nhưngđốivớicácảothuậtgia,việcmổxẻnàylạilàmộthànhđộngviphạmLờithềẢothuậtgia,vốncấmtiệthọtiếtlộbímậtđằngsaunhữngmànđánhlừangườithường.Dùlờithềnàytùythuộcởmỗingười,nhưngnólạilànềntảngtrongnguyêntắcnghềnghiệpcủahầuhếtcáchộiảothuậtchuyênnghiệp.Chínhdohạnchếnàycùngvớiyêucầulantỏaýtưởng,tasẽđượcchứngkiếnnhữngảothuậtgiaphitruyềnthốnghơntrênsânkhấuTED–điểnhìnhnhưArthurBenjamin(Mathemagic–tạmdịch:Toánảothuật),KeithBarry(BrainMagic–tạmdịch:Sựkìdiệucủanãobộ),vàMarcoTempest(RealityAugmented,Techno-Magic–tạmdịch:Siêuthực,phépnhiệmmàutừcôngnghệ).Dùbảnthânkhôngphảilàảothuậtgia,nhưngtôichorằngnhữngngườichuyênlậttẩycáctròbịp–nhưJamesRandi–cũngthuộcnhómnày.

Tácgiả:Vaitròtácgiảbaogồmnhữngnhàsángtácthơcavàtácphẩmhưcấu.Trongnhómnày,bạnsẽtìmthấyElizabethGilbert,ChimamandaAdichievàIsabelAllende,họkhôngchỉchiasẻvềkỹthuậtsángtácmàcảvềhànhtrìnhsángtáccủamỗingười.DiễngiảtôithíchnhấttrongnhómnàylàKarenWalkerThompson,ngườiđãthêudệtnênmộtcâuchuyệnlịchsửvớithôngđiệpkhácthườngvềnhữngđiềuchúngtahọcđượctừnỗisợhãi.

Nghệsĩtrìnhdiễn:Nhómnàybaogồmcácvũcông,nhạcsĩ,casĩcũngnhưcácdiễnviênvàđạodiễnsânkhấu–điệnảnh.Mặcdù

nhiềubuổidiễntruyềnthốngchỉđơnthuầnmangtínhgiảitrí,songcácbàidiễnthuyếtxuấtsắcnhấtcủanhómnghệsĩnàylàsựkếthợpgiữatrìnhdiễnvớikiếngiảisâusắc.Chẳnghạn,nhạctrưởngBenjaminZanderđãchothấy“nốtĐôlàmnênnốtSitrầmbuồn”nhưthếnàotrongbảnPreludeinEMinor(tạmdịch:KhúcdạođầucungMithứ)củaChopin.Tuybạnchẳngcầnbiếtvìsaoâmnhạclạikhiếnbạnxúcđộngđếnvậy,nhưngviệckhámpháraítnhấtmộtlýdocũngcóýnghĩakhaisángnàođó.

Nghệsĩtạohình:CácnghệsĩtạohìnhluônsửdụnghầunhưbấtkỳphươngthứcđạidiệnnàotrongcácbàidiễnthuyếtđượcyêuthíchtrênTED.CandyChangthổiluồngsinhkhímớivàocáckhônggianvàkiếntrúccôngcộngbịbỏhoang.ErikJohanssonchiasẻtàinhiếpảnhsiêuphàm.Ngoàira,bạncũngcóthểnhậnthấysựgiaothoagiữacôngnghệvànghệthuậttrongrấtnhiềubàidiễnthuyết,baogồmcảảoảnhquanghọccủaBeauLotto.

Nhóm3:TácnhânthayđổiSaukhilướtquamảngcôngnghệvàgiảitrí,hẳnbạnsẽmongđợi

nhómvaitròtiếptheocủaTEDrơivàomảngthiếtkế.Tuynhiên,thiếtkếlạigiốngnhưmộttriếtlýđượccácdiễngiảởtấtcảcácthểloạisửdụngvàvượtrakhỏicáchphânloạicứngnhắc.Nếucácnhàcôngnghệtruyềnthụkiếnthứccòncácnghệsĩgiảitrígiúpmọingườitiêukhiển,thìchúngtasẽcầnđếnmộtnhómthứbanắmgiữcácvaitròcónhiệmvụchínhlàtruyềncảmhứng.Tôigọinhómlớnnhấtnàytrongbanhómlà“cáctácnhânthayđổi”.Nếubạnkhôngtìmthấymìnhtronghainhómtrên,thìbạnnêntiếpnhậnmộttrongcácvaitròsauđâyđểchiasẻýtưởngđánglantỏacủamình:

Nhàhoạtđộngxãhội:HầunhưmọidiễngiảcủaTEDđềulànhàhoạtđộngxãhộitheocáchnàođó.Vìvậy,hãynghĩvềvaitrònàynhưmộtngườivậnđộngmạnhmẽchosựthayđổitrongxãhội,chínhtrịhoặcmôitrường,vàthườngbằngcáchhướngsựchúýđếnmộtđiềubấtcôngtrướcmắt.BadiễngiảxuấtsắctrongvaitrònàylàBunkerRoy,JamieOlivervàTempleGrandin.

Ngườicóuytín:Ngườicóuytínlàvaitròphổbiếnnhất.Đâylànhómdiễngiảchuyênchiasẻnhữngkhoảnhkhắcgiácngộmàhọnghiệmratrongnhữngcôngviệclýthú–thậmchíđángghentỵ–hàngngày.Cácbàidiễnthuyếtnổitiếngnhấtthuộcnhómnày

baogồmLifeLessonfromanAdMan(tạmdịch:Bàihọccuộcsốngcủangườilàmquảngcáo)củaRorySutherland,LooksAren’tEverything.BelieveMe,I’maModel(tạmdịch:Ngoạihìnhkhôngphảilàtấtcả.Tintôiđi,tôilàngườimẫu)củaCameronRussellvàWhyIChoseaGun(tạmdịch:Tạisaotôichọncầmsúng)củaPetervanUhm.Sutherland–giámđốccấpcaocủamộtcôngtymarketing–đãchiasẻmộtýtưởngkhácthườngvềviệcápdụngcáckỹthuậtquảngcáobằngtâmlýnhằmphụcvụcholợiíchcủangườitiêudùngthayvìgâyhại.Trongkhiđó,RussellvàvanUhmcũngápdụngcácphươngpháptươngtựkhitháchthứcquanđiểmthôngthườngvềcuộcsốngcủamộtngườimẫuthờitrangvàmộtsĩquanchỉhuytrongquânđội.

Quânsưkinhdoanh:Cácquânsưkinhdoanhlànhữngtácgiảhiệnthựcthànhcông,đồngthờicũnglànhữngchuyêngiacóuytíntronglĩnhvựckinhdoanh.Họtuyểnlọcvàphổbiếncáckiếnthứcthâmthúytrongkhốingànhkhoahọcxãhộiđểgiúpngườikhácthànhcônghơntrongcôngviệc.TuycónhữngngoạilệnhưSherylSandberg,nhưngđâylànhómmàpháimạnhchiếmưuthếvượttrộivớinhữngtêntuổilớnnhưSimonSinek,DanPink,vàSethGodin.

Nhàthámhiểm:Trongkhicácchuyêngiauytíntiếtlộnhữngkhoảnhkhắcgiácngộmàhọnghiệmratrongcôngviệchàngngày,thìcácnhàthámhiểmlạichiasẻnhữngkiếngiảitừkinhnghiệmcánhân.Trongmộtsốtrườnghợp,họcònchiasẻnhữngcâuchuyệnvềtrảinghiệmcậnkềcáichếtnhưtainạnmáybay(RicElias)hoặcbịcướpbóctànbạo(EdGavagan).Đâycũnglàvaitròphùhợpchoviệcmôtảmộtthóiquentíchcựcmànhiềungườimơđếnnhưngchưathựchiệnđược;TrySomethingNewfor30Days(tạmdịch:Hãythửthứgìđómớilạtrong30ngày)củaMattCuttslàvídụđiểnhìnhchonhómnày.Mộtngườiđànôngbìnhthường–JoeSmith–đãchứngminhrằngngaycảmộtđiềuthườngtìnhcũngcóthểbiếnthànhmộtýtưởngđánglantỏaquabàidiễnthuyếtHowtoUseaPaperTowel(tạmdịch:Sửdụngkhăngiấynhưthếnào).

Quânsưvềconngười:Nếucácquânsưkinhdoanhthuộcvềmảngsáchđộngviênchuyênmôn,thìcácquânsưvềconngườilạithuộcmảngsáchkỹnăng(tựgiúp).Vàtrongmảngsáchkỹnăng,bạnsẽtìmthấynhữngmảngnhỏhơnnóivềtìnhyêu,tính

dục,sựhạnhphúcvàtôngiáo.NhữngmảngsáchnàyquytụnhữngsiêusaođãđượckiểmchứngquathờigiannhưTonyRobbins,MalcolmGladwellvàMaryRoach.Tuynhiên,cũngcónhiềuhiệntượngmớinổinhưSusanCain,thủlĩnhcủanhữngngườihướngnộivàRonGutman,chuyêngiahướngdẫnchămsócsứckhỏecánhân.Cũnggiốngnhưcácquânsưkinhdoanh,hầuhếtcácquânsưvềconngườicũnglàcáctácgiả.

Doanhchủxãhội:Cómộtranhgiớimỏngmanhphânbiệtgiữadoanhchủxãhộivànhàhoạtđộngxãhội,mặcdùtrênthựctếcónhiềudiễngiảthamgiacảhainhóm.Điểmkhácbiệtchủyếuchínhlàcácdoanhchủxãhộichuyênápdụngnguyênlýquảntrịkinhdoanhchocôngcuộcthayđổixãhội.NhómnàybaogồmSalmanKhan,ngườiủnghộhệthốnggiáodụctrựctuyếnmiễnphí,JaneMcGonigal,nhàthiếtkếtròchơiđiệntửvàMichaelPritchard,nhàsángchếnướcsạch.

BÍQUYẾT3:Đóngkhungýtưởngđánglantỏatrongmộtcâutrảlờitheodạnghànhđộng-kếtquảchomộtcâuhỏiđángnêura

Trừnhữngbàidiễnthuyếtvớimụctiêuduynhấtlàgiảitrí,thìsứmệnhchínhcủahầuhếtcácbàidiễnthuyếttrênTEDlàkêugọingườinghehànhđộngvìmộtthếgiớitốtđẹphơn.Trongsốcácbàidiễnthuyếtthànhcôngnhất,cónhiềubàikhuyênngườinghenênthựchiệnnhữngviệcnhỏbénhưngcóthểdẫnđếnlợiíchlớnlaochocánhânvàxãhội.Vìconngườithườngmắckẹttronglốisốngcốhữucủamình,nênnhữngviệclàmnhỏbéđượccholàcầnphảidiễnranhanhchóng,íttốnkémvàdễdàng.MộttrongnhữnghìnhmẫuyêuthíchcủatôilàJoeSmith.TạichươngtrìnhTEDxConcordiaUPortlandnăm2012,ôngđãmởđầubàiphátbiểucủamìnhnhưsau:

Nếuchúngta[nhữngngườiMỹ]cóthểhạnchếsửdụngkhăngiấy-mỗingườimộtchiếc/ngày-chúngtasẽtiếtkiệmđược260triệutấngiấy.

Mặcdùkhôngcócáchnàotốiưunhấtđểdiễnđạtýtưởngđánglantỏacủabạntronglúcdiễnthuyết,nhưngtừgiaiđoạnlênkế

hoạch,chúngtađãcóthểsuynghĩvềnótheomộtphươngpháptuyệtvời.Đểápdụngđúngnguyêntắc,tôixinđềxuấtphươngthức:“Hànhđộngđểđạtkếtquả.”Hãyxemquacáccâuhỏigợinênýtưởngđánglantỏavàcáchtừngdiễngiảtrảlờichúng,bắtđầutừcácnhàcôngnghệ:

Nhàphátminh:PranavMistry,phùthủycôngnghệcủaPhòngThínghiệmTruyềnthông,ViệnCôngnghệMITđãtựhỏi:“Làmthếnàotôithúcđẩyđượctiếntrìnhpháttriểnvàsửdụngcôngnghệnhằmtiếpcậnranhgiớikỹthuậtsốvàkhôiphụcmốiliênkếtgiữaconngườivớithếgiớithực?”Anhđãtrảlờicâuhỏinàybằngmộtýtưởngđánglantỏa:“Hãythúcđẩysựpháttriểncủacáctiệníchkỹthuậtsốchophépmọingườitươngtácbằngcửđộngtựnhiên,đểchúngtakhôngđếnnỗitrởthànhnhữngcỗmáyngồitrướccáccỗmáykhác.”

Nhàkhoahọcvềsựsống:NhàthầnkinhhọcJillBolteTaylorđãtựhỏi:“Tôicóthểkếthợpkinhnghiệmcánhânvàkiếnthứckhoahọcnhưthếnàođểtìmcáchgiúpmọingườiđốixửthânáivớinhauhơn?”Chịđãtrảlờibằngmộtýtưởngđánglantỏa:“Hãychọnsốngtheoýthứctậpthểcủabáncầunãophải(thayvìlốisốngvịkỷcủabáncầunãotrái)vìmộtthếgiớihòabìnhhơn.”

Nhàkhoahọctựnhiên:NhànghiêncứunấmPaulStametstựhỏi:“Làmthếnàođểtôicảnhbáomọingườivềmốiđedọakhôngnhìnthấyđượcnhưngngàycànglớnvàảnhhưởngđếnsựtồnvongcủamọiloàisinhvậtsống?”Ôngđãtrảlờibằngmộtýtưởngđánglantỏa:“Hãybảotồnhệsinhtháinấmtrongcáckhurừnggiàđểngănchặnnguycơsựsốngtrêntráiđấttuyệtchủnghàngloạt.”

Nhàkhoahọcxãhội:NgàiKenRobinsonđãđặtcâuhỏi:“Chúngtacóthểtạonênthayđổinhỏnàođểhệthốnggiáodụcgiảiphóngđượctiềmnăngẩntàngtrongsứcsángtạotậpthểnhưngđangbịđènén?”Ôngtrảlờibằngmộtýtưởngđánglantỏa:“Hãygiáodụctrẻemmộtcáchtoàndiện,pháthuycảnãophảilẫnnãotráiđểcácemcóthểxâydựngmộttươnglaitươisánghơn.”

Đếnđây,chúngtahãychuyểnsựchúýsangcácnghệsĩgiảitrí:

Diễnviênhài:NhàsánglậptổchứcImprovEverywhere,Charlie

Todd,đãtựhỏi:“Làmsaomìnhcóthểgiúpnhữngngườitrưởngthànhtìmlạiđượcniềmvuisướngvôtư,khôngcấmđoánnhưthờithơấu?”Anhđãtrảlờibằngmộtýtưởngđánglantỏa:“Hãychấpnhậnrằngcuộcchơikhôngcóđúngvàsaiđểchúngtacóthêmnhiềuniềmvuihơnnữa.”

Nhàảothuật:“Toánảothuậtgia”ArthurBenjamintựhỏi:“Làmthếnàomìnhthuyếtphụcđượcmọingườirằngnhữngbộócbìnhthườngcũngcóthểthựchiệnnhữngphéptínhkhôngtưởng?”Anhđãtựtrảlờibằngmộtýtưởngđánglantỏa:“Hãysửdụngcácphéptínhnhẩmthôngminhđểbiếncácbàitoánphứctạpthànhdễdàng.”Nếunghebàidiễnthuyếtcủaanh,cóthểbạnsẽkhónắmđượcđiềunàyvìanhkhôngbaogiờkhẳngđịnhmộtcáchrõràng.Tuynhiên,anhđãminhhọađiềuđókhihélộrằngmẹođểtínhbìnhphươngcácsốcựclớnlàchianhỏchúngthànhtổngcủabaphéptínhđơngiảnhơn.Vídụ,bìnhphươngcủa68làbaonhiêu?Bạncóthểtínhbằngcáchnhân68với68–cáchtínhkhiếnđầuócmọingườinổtung.Hoặcbạncóthểtínhtổngcủa[60nhân60](3.600),cộngvới[8nhân8](64)rồicộngvới[60nhân8nhân2](960).Dùbằngcáchnàochăngnữa,câutrảlờivẫnlà4.624.Cóthểphươngphápnàykhôngđơngiảnlắm,nhưngítnhấtnóvẫndễhơncáchthứnhất.

Tácgiả:NhàvănviễntưởngChimamandaAdichietựhỏi:“Mìnhphảilàmsaođểngănngườikhácphạmnhữngsailầmmìnhtừngmắcphảivềthânphậncủamìnhvàcảmnhậncủamìnhvềthânphậncủangườikhác?”Côđãtrảlờibằngmộtýtưởngđánglantỏa:“Hãytừbỏcáckhuônmẫuvàxemchúngnhưnhữngcâuchuyệnchưahoànchỉnhđểchấpnhậnsựđadạngđíchthựccủacánhânvàcộngđồng.”

Nghệsĩtrìnhdiễn:NhạctrưởngBenjaminZanderđãtựhỏi:“Làmsaođểtôikhơigợiđượcniềmđammêcủamọingườiđốivớimộtloạihìnhnghệthuậtkhôngđượcxemtrọng?”Ôngđãtrảlờibằngmộtýtưởngđánglantỏa:“Hãyhòamìnhvàonhạccổđiểnđểtrảinghiệmcảmxúcsâulắng.”

Nghệsĩtạohình:NghệsĩthànhthịCandyChangtựhỏi:“Làmthếnàođểtôigiúpmọingườithanhtẩycảmxúc?”Côđãtrảlờibằngmộtýtưởngđánglantỏa:“Hãythayđổimụcđíchsửdụngcủacáckhônggiancôngcộngbịbỏhoang,biếnchúngthành

nhữngtấmbiểnthôngđiệpkhuyếtdanhđểmọingườithểhiệnướcmơvàbímậtsâukíncủahọ.”

Cuốicùng,hãyxemxétcáccâuhỏivàcâutrảlờicủanhómtácnhânthayđổi:

Nhàhoạtđộngxãhội:NhàhoạtđộngxãhộingườiẤnĐộBunkerRoytựhỏi:“Làmthếnàotôicóthểđộngviênnhữngngườibịtướcquyềncôngdântựtruyềnlửachochínhmình?”Ôngđãtrảlờibằngmộtýtưởngđánglantỏa:“Hãyđộngviênnhữngphụnữnôngthônbằngkiếnthứcđểhọcóthểcảithiệnmứcsốngtrongcộngđồngcủamình.”

Ngườicóuytín:ChuyênviênquảngcáoRorySutherlandtựhỏi:“Làmthếnàotôitháchthứcđượcquanđiểmthôngthườngvềnghềnghiệpcủamình?”Ôngđãtrảlờibằngmộtýtưởngđánglantỏa:“Hãykhuyếnkhíchmọingườitheođuổicácgiátrịvôhìnhđểtăngthêmsựgiàucóchúngtalĩnhhộiđược,cũngnhưbảotồncácnguồntàinguyênhữuhạn.”

Quânsưkinhdoanh:TácgiảvànhàtưtưởngSimonSinektựhỏi:“Conđườngnhanhnhấtđểnângcaothànhcôngcủacáccánhânvàdoanhnghiệplàgì?”Anhđãtrảlờibằngmộtýtưởngđánglantỏa:“Hãykhuyếnkhíchcácnhàlãnhđạobắtđầuđặtcâuhỏitạisaođểhọtruyềncảmhứngchongườikhác.”

Nhàthámhiểm:TuylàkỹsưchuyênvềthuậttoántìmkiếmcủaGoogle,nhưngvaitròMattCuttstiếpnhậnđểdiễnthuyếttrênTEDlạikhôngliênquangìđếncôngviệcthườngngàycủaanh.Anhchỉxuấthiệnnhưmộtngườibìnhthườngcốgắngcảithiệncuộcsốngcủamình.Anhtựhỏi:“Tôicóthểchiasẻbíquyếtnàotừhànhtrìnhcảithiệnbảnthânmìnhđểtruyềncảmhứngvàhướngdẫnngườikháccảithiệncuộcsốngcủachínhhọ?”Anhđãtrảlờibằngmộtýtưởngđánglantỏa:“Hãytuânthủnghiêmngặtmộtthóiquenmới(hoặcloạibỏmộtthóiquenxấu)trong30ngàyđểđạtđượcsựthayđổitíchcựclâudài.”

Quânsưvềconngười:TácgiảsáchkỹnăngSusanCaintựhỏi:“Làmthếnàođểtôigiúpmọingườichấpnhậnconngườithậtcủahọvàcủangườikhác?”Chịđãtrảlờibằngmộtýtưởngđánglantỏa:“Hãyđểnhữngngườihướngnộithấyrằnghọcũngđóng

gópchothếgiớinàynhiềugiátrịkhôngkémnhữngngườihướngngoại–dùluôntheonhữngcáchkháchẳn–đểngườihướngnộikhôngcảmthấycầnphảithayđổinguồnnănglượngvàsángtạocủahọ.”

Doanhchủxãhội:SalmanKhan,cựuchuyêngiaphântíchquỹđầucơvàsauđólànhàgiáodụctrựctuyến,tựhỏi:“Làmthếnàotôigiúpđượccácanhemhọđangsốngcáchxamình1.500dặmhọchànhtốthơn?”Từkhởiđầukhiêmtốnđó,ôngđãnảyramộtýtưởnglớnlaođánglantỏa:“Hãyxâydựngmộtlớphọctrựctuyếntoàncầuđểtấtcảmọingườicóthểnângcaonănglựctoánhọcvàkhoahọc.”

Đểlựachọnchủđề,tacầnphảitựvấnlòngmìnhvàbắtđầuvớimộtcáiđíchcầnđạtđếntrongđầu.Rấtcóthểmộttrongnhữngcâuhỏitôivừaliệtkêphíatrênsẽgợiramộtđềtàituyệtvờichobàidiễnthuyếtcủabạn.Nếucáchnàykhônghiệuquả,bạncóthểkháiquáthơnnữabằngcáchđặtranhữngcâuhỏitựkhámphábảnthânnhưsau:“Bàihọclớnnhấtmìnhtừnghọcđượclàgì?”,“Đâulàniềmvuilớnnhấtmìnhtừngtrảiqua?”,“Cònnỗiđaulớnnhấtthìsao?”,“Sứmệnhcủacuộcđờimìnhlàgì,vàmìnhsẽthuyếtphụcngườikhácthamgiavàocuộcchinhphụccủamìnhnhưthếnào?”

Nếutấtcảđềuvôhiệu,bạncóthểtựhỏi:“Câuchuyệnlôicuốnnhấtmìnhcóthểkểlàgì?”MặcdùcáccâuchuyệnlàphầntrọngtâmtrongđasốcácbàidiễnthuyếttrênTED,nhưngchúngcũngminhchứngchoquanđiểmmàbạnmuốnđưara.Vìvậy,nếubắtđầukhámpháchủđềbằngmộtcâuchuyện,bạncầntậptrungđảmbảoluânlýrútratừđóphảirõràng.

BÍQUYẾT4:Chỉgieomộtmầmcảmhứngduynhất

Saukhimỗikhángiảrờikhánphònghoặclướtsangtrangwebtiếptheo,bạncầnphảigieođượcmộtýtưởng,thứctỉnhngườiđóvềmộtlốitưduymớihoặcthuyếtphụcđượchọhànhđộng.Điềunàysẽgiúpbạnhoànthànhđượcmụctiêu“chỉgieomộtmầmcảmhứngduynhất”.

Thôngthường,cáchtốtnhấtđểtiếpcậnmộtloạtchủđềlàlựa

chọnthôngđiệpnhấtquánduynhấtmàbạnmuốntruyềntải,rồisoátlạitrongtrínhữngtrảinghiệmtuyệtvờigiúptăngthêmchiềusâucảmxúccholậpluậnlogiccủathôngđiệpđó.Nếubạnbếtắc,hãychọncáchkhác.Sẽchẳngaibiếtđược.Bíquyếtởđây–vàtôikhôngbiếtphảinhấnmạnhsaochođủ–làbạnphảihiểurõýtưởngtrọngtâmcủamìnhtrướckhilàmbấtcứđiềugìkhác.Mộttrongnhữngsailầmlớnnhấtmàcácdiễngiảthườngmắcphảilàcốgắnggóighémcảđờihọchỏivàomộtbàidiễnthuyếtduynhất.Việctậptrungxuyênsuốtvàomộtkháiniệmduynhấtsẽmangđếnchobạncáinhìnrõràngđểchỉnhsửachấtliệunộidung.Nếubạncómộtkháiniệmhoặccâuchuyệntuyệtvờinhưnglạikhôngtrựctiếpcủngcốchothôngđiệp,bạnphảilượcbỏnódùmuốnsửdụngđếnnhườngnào.

Cókhôngíttrườnghợpdiễngiảtruyềntảicựckỳchútâmvàokỹxảođiêuluyện,chođếnkhihọbướcvàophầnkếtluận.Donghĩrằngmìnhhànhđộngvìsựthươngcảm,họthườnglồngthêmmộthoặcnhiềulờikhuyênđánglantỏa.Phầnkếtnàythườngxuấthiệndướihìnhthứcmộtcâuchuyệnvớiluânlýkháchẳnýnghĩatrọngtâmcủabàidiễnthuyết.Tiếcthay,sựtrộnlẫncácýtưởngnhưvậychỉlàmhạnchếđángkểtoànbộsứcảnhhưởngcủabàiphátbiểu.

Tấtnhiên,cũngcónhiềubàidiễnthuyếtkhôngbaogiờđượcđăngtảitrêntrangTED.com.Nguyênnhânthườngdocácdiễngiảthiếutậptrungtrongsuốtquátrìnhphátbiểuvàkhôngthểgieođúngmộtmầmcảmhứngduynhất.

BÍQUYẾT5:Kếtnốivớicácnhucầucốhữucủaconngười,điểnhìnhnhưcảmgiácthuộcvề,lợiíchbảnthân,nhucầuthểhiệnbảnthân(6)hoặchyvọngvàotươnglai

TrongsốmườibàidiễnthuyếtđượcxemnhiềunhấttrênTED,cóbảybàiphátbiểutậptrungtruyềncảmhứngđểmọingườithayđổibảnthân.Nhữngkháiniệmmàhọtrìnhbàykhôngmới–“khôngcókháiniệmnàomớidướiánhmặttrời”(tríchkinhGiảngSư(7),quyểnkinh2.000tuổithuộckinhCựuƯớc).Bảybàidiễnthuyếtnàytậptrungvàocáckháiniệmbêntrongtâmtríconngười,baogồmbệnhtâmthần,tínhsángtạo,khảnănglãnhđạo,niềmhạnhphúc,độnglực,thànhcôngvàsựtựtôn.

Babàidiễnthuyếtcònlạiđượcxemnhiềunhấtcóphạmvirộnghơnkhithúcđẩysựthayđổitrongtươngtácgiữacáccánhânvớinhauvàtrongtoànxãhội.Chúnghoặckêugọichúngtahànhđộng,hoặcthayđổilậptrườngcủachúngtavềcácvấnđềytếcộngđồng,giáodụccộngđồngvàtínhđadạng.Chủnhâncủanhữngbàiphátbiểunàykhôngphảinhữngngườiđầutiênkhaitháccácchủđềđó,vàhọcũngkhôngphảinhữngngườicuốicùng.Họlayđộngchúngtabằngcáchchiasẻquanđiểmcủamìnhvềlýdotạisaonhữngýtưởngnàylạiquantrọngđếnthế,vàlàmthếnàotacóthểtạonênsựkhácbiệt.

Khibạnnghĩđếnviệcxâydựngnhữngkếtnốicảmxúcgiúptruyềncảmhứngđếnkhángiả,hãynhớrằngconngườinóichungcóbốnnhucầuthiếtyếusẽxuấthiệnsaukhithỏamãnxongnhữngnhucầucơbảnvềsứckhỏesinhlývàantoànthểlý.

Đứngđầutrongbốnnhucầuđólàcảmgiácđượcyêuthươngvàthuộcvề.Giữanăm2011,GerdaGrimshawđãnêucâuhỏi:“Điềugìkhiếnbạnhạnhphúc?”trongnhómthảoluậncủaTEDtrênmạngxãhộiLinkedIn.GerdalàngườisánglậpnênCallMom,mộtdịchvụgiớithiệumiễnphígiúpkếtnốicácbàmẹđơnthânvàconcáihọvớinhữngnguồnlựcvàhệthốnggiáodụcgiúphọtựchucấpvàsốngkhấmkháhơn.Trongsốhơn100phảnhồi,có92câutrongđóngườitrảlờichânthànhchiasẻnhữngnguồnlựcmanglạichohọniềmhạnhphúc.Dùphươngphápcủatôikhônghoàntoànkhoahọc,nhưngtôiđãphânloạivàchianhómcáccâutrảlờinàyđểhiểuđượcbímậtđằngsaucảmgiácmãnnguyện.Nhưbạnthấydướiđây,tìnhyêuthươngvàcảmgiácthuộcvề–thểhiệnquatươngtácxãhội–đãthốngtrịdanhsách:

Giaotiếpxãhộivớigiađình,bạnbè(vàcảthúcưng)(30,4%);Trảinghiệmthiênnhiên(12,0%);Làmtừthiệnvàthamgiahoạtđộngtìnhnguyện(10,9%);Hoànthànhnhiệmvụ(9,8%);Truyềncảmhứngchongườikhácthôngquahuấnluyện,giảngdạyhoặcsángtác(7,6%);Tựxétmìnhvàhọchỏi(7,6%);Lĩnhngộsự“hiệnhữutronghiệntại”(6,5%);Cósứckhỏetốt–đặcbiệtởnhữngngườibệnhmãntínhhoặcmớimắcbệnh(5,4%);Khoáicảmxácthịtvàluyệntậpthểthao(5,4%);

Thểhiệnbảnthân(2,2%);Tàichínhổnđịnh(2,2%).

Nhucầuthiếtyếucốhữuthứhailànhữngmongmuốnvàkhaokhátlàmlợichobảnthân.Trongdanhsáchtrên,khoáicảmxácthịt,tậpluyệnthểthaovàtàichínhổnđịnhđềuthuộcnhómnày.Thậtrađộphổbiếncủacácmụcnàytrongtổngdânsốcóthểcaohơnmộtchút;tuynhiên,cộngđồnglạikỵbìnhluậnvềnhữnghammuốnnàytrêncácnhómthảoluậnchínhdanhvàhầunhư“sạchbong”củaLinkedIn.Tuythế,nếubạnnghĩrằngcácchủđềnàykhôngxứngđểdiễnthuyếttrênTED,thìhãysuynghĩlại.MaryRoachtừngchiasẻvề10ThingsYouDidNotKnowAboutOrgasm(tạmdịch:10điềubạnchưabiếtvềsựcựckhoái)trongbàinóichuyệncủachịtạichươngtrìnhTED2009,cònHelenFisherlạitiếtlộWhyWeLove+Cheat(tạmdịch:Tạisaochúngtayêunhưngvẫnlừadối)trongphầntrìnhbàycủachịtạichươngtrìnhTED2006.Ngoàira,cònvôsốbàidiễnthuyếtvềchủđềtiềnbạc,mặcdùchúnghơithiênvềtruyềncảmhứngđểconngườivượtquanhữngràocảnvàtheođuổiướcmơkhởinghiệpcủahọ.

Thúcđẩypháttriểncánhânlànhucầuthiếtyếuthứbamàbạncóthểdùngkếtnốivớikhángiả.Aitrongchúngtacũngmuốnhọchỏivàpháttriển.Chúngtahiếukỳvềbảnthânmình,nỗlựctháchthứcvàsaucùngvượtquanhữnggiớihạncủamình.Chúngtacũnghiếukỳkhôngkémvềthếgiớixungquanh.Chẳnghạn,nếubạncómộtcôngthứcgiúpxáclậpvàthựchiệnmụctiêu,thìbạnđãcónguyênliệucầnthiếtđểlàmnênmộtbàidiễnthuyếttuyệtvờitrênTED.Cơchếcủakiểuchủđềnàyrấtthườngđượcvậndụng;song,điềumớilạởđâychínhlàcâuchuyệnchothấybạnđãthấtbại,họchỏivàvượtquanghịchcảnhrasao.

Khôngphảingẫunhiênmà“hyvọngvàthayđổi”lạilàtrọngtâmtrongchiếndịchtranhcửtổngthốnggiúpBarackObamagiànhthắnglợivàonăm2008.Đólàtrọngtâmcủamọiphongtràoquầnchúng,bấtkểchúngthuộclĩnhvựcxãhội,chínhtrịhaytôngiáo.Vànócũnglànhucầuthiếtyếuthứtưcủaconngười.Đểthuhútngườinghe,hãygiúphọchốnglạihiệntrạngvàthấyđượctriểnvọngtíchcựccủatươnglai–tuyđangngoàitầmvới,nhưngrấtđángđểnỗlực.Đếnthờikhắcnàođótrongđời,tấtcảchúngtađềusẽthứctỉnhvàthấymìnhđứngtrướcvựcthẳmkhôngđáycủasựtồntạivônghĩa.Mọingườicầnphảitạonênsựkhácbiệt.Hãytraochohọphươngtiệnvà

ýchíđểtạotiếngvangtrongvũtrụnày.

BÍQUYẾT6:HãynóivềchủđềbạnsaymêTừquyểnsáchnày,bạnsẽđượctiếpthucáckỹxảovàthủthuật

sắcbén–nhưmộtlưỡidaoquânđộiThụySĩ–đểtruyềntảimộtbàiphátbiểumạnhmẽ.Vànhưđốivớibấtkỳcôngcụsắcbénnào,xinhãyápdụngchúngthậtthậntrọng.Mốinguylớnnhấtkhiphátbiểutrướccôngchúngchínhlàđánhmấtsựchânthựcdoquátrauchuốtbàinóichuyện.Tuynhiên,điềukỳdiệusẽxảyranếubạngóigọnphầnphátbiểucủamìnhvàochủđềbạnsaymê.Cảmgiáccăngthẳngsẽlắngxuống.Bạnsẽtựđộngxâydựngnêncáclậpluậnthuyếtphục.Nhữngcâuchuyệncũngdễdàngtuônra.Vàcáchbạntruyềntảisẽtựđếnsausuynghĩ.SimonSinek,ngôisaocủaTED,đãxácnhậnđiềunàykhitôihỏianhcáchtruyềntảibàidiễnthuyếttuyệtdiệucủamình:

Khimọingườihỏitôihọccáchdiễnthuyếtthếnào,tôiđãtrảlờihọ:“Nóithực,tôiđãgianlậnđấy!”Tôichỉnóivềnhữngđiềutôiquantâmvàhiểurõ.Tôikhôngthểtạoraniềmsaymê.Cácbậcphụhuynhcóthểnóichuyệnhànggiờvềconcáicủamình.Họkểhếtchuyệnnàyđếnchuyệnkhácvớisựhàohứngkhôngngớt.Tôicũngthế.Nhữngýtưởngmàtôichiasẻcũngnhưcontrẻ–tôithựcsự,thựcsựquantâmđếnchúngvàrấtphấnkhíchkhikểvềchúngchobấtcứaichịulắngnghe.

Nhiềungườiviếtvànóivềdiễnthuyếtthườngkhuyênbạnrằng:hãytìmrađiềukhángiảmuốnngherồiđiềuchỉnhthôngđiệpcủabạnchophùhợpvớinhucầucủahọ.Lờikhuyênthiệnchínàycómặttrái.Mặcdùbiếnđổinộidungtheonhucầucủakhángiảlàviệcquantrọng,nhưngcácthayđổicủabạnchỉnêngiớihạnởmặthìnhthức.

Vídụ,bạncóthểđổiđoạnmôtảnàyvớiđoạnkhácđểkhángiảcóthểliênhệtrựctiếptớichínhhọ.Hoặcbạncóthểthayđổilượngthôngtinbốicảnhtùythuộcnhữnghiểubiếtsẵncócủakhángiả.Tôitinrằngsẽtốthơnnhiềunếuchúngtatìmkiếmnhữngkhángiảmuốnvàcầnýtưởngcủachúngta,thayvìrạpmìnhtheogió.Maymắnthay,khángiảcủaTEDluônháohứctrảinghiệmbấtkỳýtưởngđánglantỏanàocóthểgiáodục,giảitrívàtruyềncảmhứngchohọ.

BÍQUYẾT7:Hãynhớrằngbạndiễnthuyếtđểphụcvụkhángiả

DotừngtổchứcmộtsốsựkiệnchochươngtrìnhTEDx(8)vàlàcốvấnchonhữngngườitổchứccácsựkiệnkhác,nêntôithườngxuyênđượccácdiễngiảchuyênnghiệptêntuổilẫntriểnvọnghỏixinlờikhuyênđểđượcnhậndiễnthuyết.TôingờrằnghầuhếtcácbạnđềuquantâmcảithiệnkhảnăngphátbiểutrướccôngchúnghơnlàthựcsựđứngtrênsânkhấucủaTED,nêntôisẽđểdànhphầntổngquanchitiếtcủachủđềnàychoPhầnIVcủacuốnsách.Song,tôisẽchiasẻvớicácbạnđiềuquantrọngnhấttrongnhữnglờikhuyêntôiđãgửiđếnhọ.

Tôiđáplạithắcmắctrêncủahọbằngmộtcâuhỏi:“Tạisaobạnlạimuốnphátbiểu?”Câutrảlờihầunhưluônlà:“Vìđâylàcơhộivàngđểtôixâydựngtêntuổicủamình”hoặc“VìtôiđãmơđượcdiễnthuyếttrênTEDngaytừlầnđầuxemđoạnphimvideocủatổchứcnày.”Ítnhất,taphảikhenngợisựtrungthựccủahọ.

Vấnđềcủanhữngcâutrảlờinàylàchúngchỉxoayquanhdiễngiảchứkhôngtậptrungvàokhángiả.CácnhàtổchứccủaTEDcóthểngửithấyđiềunàytừxacảdặm,vàđóchínhlàthứlàmmọingườiphátngấy.Câutrảlờiđúngphảilà:“Vìtôirấtcầnchiasẻmộtýtưởngđánglantỏa,ngaycảkhinóchỉchạmđếntìnhcảmvàsuynghĩcủamộtkhángiảduynhấttronghộitrường.”Vớicâutrảlờinày,bạnđãthànhcông,bấtchấpvideocủabạncóvấnđềvềchấtlượngvàkhôngbaogiờđượcđưalênmạng.

TôisẽđểbạnsuyngẫmthêmvềlờikhuyênSimonSinekdànhchotôi:

Điềuquantrọngnhấtlàtôiluônxuấthiệntrướckhángiảđểchođi.Trướckhibướclênsânkhấu,tôiluôntựnhủlòng:“Hômnay,mìnhđếnđâyđểchiasẻýtưởngcủamình.”Mỗikhiphátbiểu,tôikhôngtỏramìnhmuốnđiềugìđótừbấtcứai–nhưthêmmốiquanhệlàmăn,đượctándương,bánthêmsách,cóthêmngườitheodõitrênTwitterhaythêmsốlượtthíchtrênFacebook.Tôiluônxuấthiệnđểchiasẻnhữngđiềutôibiết.Nếumọingườithíchchúng,họsẽvỗtay;đólàcáchtốtnhấtđểtôiđánhgiáđượcnhữnggìtôichođicóquantrọng

vớihọhaykhông.

Khiđãxácđịnhxongýtưởngđánglantỏa,bạncầnhệthốnglạinósaochokhángiảdễtiếpnhận.Chươngtiếptheosẽhướngdẫnbạncáchtổchứcmộtbàidiễnthuyếtchạmđếnđượctâmtrílẫntìnhcảmcủakhángiả.

CHƯƠNG2

TỔCHỨCBÀIDIỄNTHUYẾT

BÍQUYẾT8:Xácđịnhsẽtruyềnđạttheohướngkểchuyệnhayhướngtiềnđề

Khixâydựngmộtbàinóichuyện,cácdiễngiảthườngpháttriểnhoặctheohướngkểchuyện,hoặctheohướngtiềnđề.Cácbàinóitheohướngkểchuyệnthườngtậptrungvàomộtcâuchuyệnduynhấttừđầuđếncuối.Trongphầnlớnthờigianđứngtrênsânkhấu,diễngiảsẽchủđộnghồitưởnglạicâuchuyệncủamình.Dođó,lậpluậnlogiccủangườitrìnhbàynhìnchungchỉđượcngầmđưaravàophútcuốikhihọngẫmlạicâuchuyệncủamìnhvàtiếtlộluânlýrútra.Điềunàytráivớicáchphátbiểutheohướngtiềnđề,trongđócácyếutốlýluậncủadiễngiảđượcthểhiệnrõràngxuyênsuốtbàinóichuyện.TuyTEDnổitiếngvềtàikểchuyện,nhưngthựcrahầuhếtcácdiễngiảthườngchọncáchtruyềnđạttheohướngtiềnđề.CácbàidiễnthuyếttheohướngtiềnđềtrênTEDcũngbaogồmnhiềuđoạnkểchuyệnđóngvaitròhỗtrợthayvìđịnhhướng.

Thôngthường,nhữngdiễngiảchọncáchphátbiểutheohướngkểchuyệnsẽthuậtlạitrảinghiệmcủahọởngôithứnhất.VídụnổitiếngnhấtcủanhómnàylàbàidiễnthuyếtcủaJillBolteTaylortrênTED,StrokeofInsight(tạmdịch:Cơnđộtquỵkhaisáng).Tôisẽkháiquátvềcáchpháttriểncâuchuyệntrongchươngtiếptheo,nhưngngaylúcnày,chúngtahãycùngtómtắtlạinhữngđiểmchínhyếutrongcâuchuyệncủachịTaylor.

CâuchuyệncủaJillbắtđầubằngnhữngviệcchịlàmvàlýdochị

làmnhữngviệcđó.ChúngtabiếtrằngchịlànhànghiêncứucácbệnhtâmthầntrầmkhatạikhoaTâmthần,trườngYkhoaHarvard.Chịtheođuổilẽsốngnàyđểgiúpđỡnhữngngườiđượcchẩnđoánmắcchứngtâmthầnphânliệt,trongđócócảanhtraimình.Ngày10thángMườihainăm1996,khimới37tuổi,chịthứcdậyvàpháthiệnramìnhđangtrảiquamộtdạngđộtquỵhiếmgặpdoxuấthuyết,gâyảnhhưởngđếncáctrungkhungônngữởbáncầunãotrái.Tronglúccốtìmhiểuxemđiềugìđangdiễnravàgọitrợgiúpbằngcáchnào,chịcảmthấymộtniềmphấnkhíchkhikhéplạithựctạicánhântừbáncầunãotráivàsốngtrongýthứcchungthuầntúycủabáncầunãophải.Maymắnthay,chịđãkịptậndụngnhữngđợtýthứcthoángquacủanãotráiđểgọiđiệnchomộtđồngnghiệpvàngườinàyđãgọixecứuthươngchochị.Batuầnsauđó,khitrảiquaphẫuthuậtvàloạibỏmộtkhốimáutụtobằngquảbónggolf,chịđãdànhtámnămtiếptheođểhồiphụctừngchútvàcuốicùnghồiphụchoàntoàn.Chịkếtthúccâuchuyệncủamìnhvớimộtphongtháiấntượngvàrútrabàihọcsau:

Tôitinrằngchúngtacàngbỏnhiềuthờigianvậnhànhcácmạchthầnkinhtạocảmgiácthưtháisâusắctrongbáncầunãophảicủamìnhbaonhiêu,thìchúngtacàngđemlạisựthanhbìnhchothếgiớivàhànhtinhnàybấynhiêu,vàtôitinđólàmộtýtưởngđánglantỏa.

Cólẽcáchgiảithíchphùhợphơnchínhlàcáchtruyềnđạttheohướngkểchuyệnthựcsựchỉchútrọngvàocâuchuyệnđangkể,vìdiễngiảchỉthỉnhthoảngmớibướcrakhỏinóđểdiễngiảiđiềuđangxảyrahoặctheođuổicácýngoàilềquantrọng.Vídụ,Taylorchỉrờicâuchuyệncủachịmộtlầnvàođầubàiphátbiểuđểđưamộtlờigiảithíchchuyênmôncầnthiếtvềchứcnăngthụcảmcủabáncầunãophảivàchứcnăngphântíchcủabáncầunãotrái.Từđầuđếncuối,đólàlầnduynhấtchịkhôngchủđộngthuậtlạicâuchuyệncủamình.

BÍQUYẾT9:Xâydựnglậpluậnlogicđểchứngminhýtưởngcủabạnlàđánglantỏa

Nếuýtưởngtrọngtâmtạonênxươngsốngchobàidiễnthuyếtcủabạn,thìlậpluậnlogicchínhlàkhungsườncủabàidiễnthuyết.Đâylàsựthật,bấtkểbạnxâydựngbàidiễnthuyếtcủamìnhtheo

hướngkểchuyệnhayhướngtiềnđề.Vìhìnhthứckểchuyệnluônđặtnặngluânlývàcoinhẹtiềnđề,nêncáchtốtnhấtđểhiểuđượccáchxâydựnglậpluậnlogiclàmổxẻcácbàiphátbiểutheohướngtiềnđềtrênTED.Đểlàmđiềunày,bạnphảihiểucáchvậndụnglậpluậnlogickhiphátbiểutrướccôngchúng.

Cuộcthảoluậnvềtínhlogicsẽkhôngtrọnvẹnnếutakhônggợinhớlạisựkhácbiệtgiữalậpluậnquynạpvàlậpluậndiễndịch.Theođịnhnghĩachínhxácnhất,lậpluậnquynạpsẽchứngminhmộtnguyênlýchung–tứcýtưởngđánglantỏacủabạn–bằngcáchnêubậtmộtnhómcácsựkiện,xuhướng,hoặcquansátcụthể.Ngượclại,lậpluậndiễndịchlạixâydựngmộtnguyênlýcụthể–vẫnlàýtưởngđánglantỏa–thôngquamộtchuỗicácmệnhđềthuhẹpdần.

Mặcdùtôichỉđềcậpđếnhaicáchlậpluận,nhưngxinbạnlưuýrằngtheođúngnghĩahànlâm,thìcảhaicáchđềurấtkhóápdụngđểhệthốngmộtbàiphátbiểu.NgaycảkhiđãxemhàngtrămbàidiễnthuyếtthànhcôngtrênTED,tôivẫnthườngvậtlộnđểtìmrađâulàcáchxâydựnglogicchodiễngiả;nguyêndokhôngphảivìbàidiễnthuyếtthiếulậpluậnhaylậpluậnkém,màbởinóquảthựcquátinhvinhưnóđángphảithế.Nhưngbấtchấpnhữngtháchthứctrên,việchiểurõlậpluậnquynạpvàdiễndịchvẫnlàchìakhóađểsoạnnênmộtbàidiễnthuyếttuyệtvời.

Vớilậpluậnquynạp,nguyênlýchungmàdiễngiảrútrasẽđượccủngcốbằngcácluậncứ,nhưngkhôngchắcchắntuyệtđối,vìquansáthếtmọikhảnăngxảyralàđiềubấtkhảthi.Vídụ,hãytưởngtượngbạnđanglàmviệctạinơitạmtrúcủađộngvật.Hàngngày,côngviệccủabạnlàtắmgộichonhữngchúchóđượcđưađếnđâyđểtốngkhứhếtlũbọchét.Vìchúchónàođếnđâycũngcóbọchét,nênbạnkếtluậnrằngmọiconchóđềucóbọchét.Đếnđây,đólàmộtkếtluậnhợplý,đặcbiệtvớichứngcứthuyếtphụcmàbạncó.Nhưngnếumộtngàykia,bạnbắtgặpmộtchúchókhôngcóbọchét,thìkếtluậncủabạnsẽbịbácbỏ.Ngaycảviệckếtluậnrằnghầuhếtcácchúchóđềucóbọchétcũngcólỗhổngtươngtự,vìcóthểbạnchỉđangquansátđúngtậphợptiêubiểuchonhữngchúchóbịngứa.

Mặcdùlậpluậnquynạpđượccoilàcáchtiếpcậntừdướilên,nhưngbạncóthểtiếtlộnguyênlýchunghoặcởphầnđầuhoặcởphầnkết.Tiếptụcvớivídụtrước(tôiphảithừanhậnrằngkhôngphảiýtưởngnàocũngđánglantỏa),bạncóthểtuyênbốmộttrong

haiđiềusau:(1)Tôiđãquansáthàngtrămconchó.Connàocũngcóbọchét.Vậynên,mọiconchóđềucóbọchét;hoặc(2)Tấtcảcácconchóđềucóbọchét.Tôibiếtvìtôiđãquansáthàngtrămconchó.Connàotrongsốđócũngcóbọchét.

Vậy,chúngtanênđưaratiếtlộvấnđềquynạpchínhởphầnđầuhayphầncuối?Cómộtsựđánhđổiởđây.Khibạnhélộnguyênlýchungcủamìnhngaytừđầu,ngườinghecóthểdễdàngtheodõi.Họítphảiphânvân:“Ôngtađangnóiđếnđâuđấy?”Mặcdùmọingườithíchsựkịchtính,nhưnghọchỉcóthểtiếpthuđượcphầnnào.Bằngcáchloạibỏyếutốkịchtínhkhỏilậpluậnlogic,bạncóthểsửdụng“quỹkịchtính”củamìnhvàocácphầnkháctrongbàiphátbiểu.Ngoàira,việctiếtlộtừđầusẽpháthuyhiệuquảtốiđakhiýtưởngcủabạnđượchầuhếtnhữngbộócduylýsẵnsàngchấpnhận.Tấtnhiên,cũngcónhữnglúcbạnmuốntạosựkịchtínhvàchỉtiếtlộvấnđềchínhyếuởphầncuối.Khôngcócáchnàohoànhảo,nhưngtheotôi,bạnvẫnnênchiasẻnhữngýtưởngđánglantỏatừđầuđốivớicácbàidiễnthuyếtdài(18phút),vìthờigianđợichovấnđềchínhxuấthiệnsẽkhádài.

Đểápdụnglậpluậnquynạpkhiphátbiểutrướccôngchúng,chúngtacầngiữlạinhữngchitiếtđánggiánhất,xuềxòavớimộtsốràngbuộcvàtừđóbiếnnóthànhthứgìđóhữudụng.Tôigọithứhữudụngnàylà“cácnhómtiềnđề”.

Cácnhómtiềnđềcũngcóthểbắtđầuhoặckếtthúcbằngnguyênlýchunggiốngnhưlậpluậnquynạp.Khôngcósựkhácbiệtnàoởđây.

Nếulậpluậnquynạpđượcxâydựngbằngcáchlắprápcácnhómsựkiện,xuhướng,hoặcquansát;thìmộtnhómtiềnđềlạiđượcxâydựngbằngcáchkếtnốicácmệnhđềvớimứcđộkhơigợităngdần.Mỗimệnhđềkhơigợilạinêulênmộtcâuhỏi.Đểđảmbảotínhlogicxuyênsuốt,nhiệmvụcủabạnlàgieosuynghĩrồilậptứctrảlờicâuhỏibứcthiếtnhấttiếptheocủakhángiả.Nếumệnhđềcủabạncựckỳkhơigợi,thìkhiđóbạnphảibắtđầutrảlời“tạisao?”bằngcáclýdo,quansáthoặccănnguyên.Nếumệnhđềđódễđượcchấpnhậnhơn,thìbạnsẽđặtcâuhỏi“rasao?”theotừngbướchoặcphươngpháp.Tùythuộcmệnhđềcủamình,bạncóthểgợiracáccâuhỏi“ai”,“cáigì”,“ởđâu”,“khinào”,hoặcmộtsốcâuhỏikhác.Bấtkểcâuhỏiđượcnêuralàgì,hãychúýrằngtậphợpcáccâutrảlờiluônđượcmôtả

chínhxácbằngmộtdanhtừsốnhiềunhưcáclýdohoặccácbước.Câutrảlờicóthểđượcxếptheodòngchảy,chẳnghạnnhưtheotiếntrìnhhaytheotrìnhtựthờigian,hoặctheomứcđộưutiêntừcaoxuốngthấp.

Chẳnghạn,hãyxemxétbàidiễnthuyếtcủaCharlieToddtạichươngtrìnhTEDxBloomingtonnăm2011.ToddlàngườisánglậptổchứcImprovEverywhere,mộttậpthểnhữngcánhânchuyênbàytròchơikhămởthànhphốNewYork,vàhaytạoranhữngcảnhtượngnáođộng,vuivẻởcáckhuvựccôngcộng.Nóicáchkhác,Toddvàcôngtycủaanhđãkhởixướngkháiniệm“nhảyflashmob”bấtbạođộngtừhainămtrướckhithuậtngữnàyrađời.

BàidiễnthuyếtcủaToddmangtínhgiảitrícao,chỉkéodàihơn11phútvàtruyềnđạtmộtýtưởngđánglantỏakhôngcầntranhcãi.Vìlẽđó,anhcóthểgiữkínýtưởngcủamình–“hãychấpnhậnrằngcuộcchơikhôngcóđúngvàsaiđểcóthểthêmnhiềuniềmvuihơn”–chođếncuốibàidiễnthuyết.CharliebắtđầubàidiễnthuyếtbằnglờigiảithíchmởđầurằnganhđãthànhlậpImprovEverywherekhichuyểnđếnthànhphốNewYork,nhưngkhôngtìmđượcsânkhấuđểdiễnxuấtvàtấuhài.Lờimởđầunàygợiramộtcâuhỏi:“Anhtạoramộtsânkhấungẫuhứngngoàitrờinhưthếnào?”Minhhọachobàinóibằngphimvideovàcácbứcảnhghilạisứmệnhcủamình,anhđãđáplạicâuhỏitrênbằngnămphươngthức:

1. Tạonênmộtkhungcảnhmanglạitrảinghiệmtíchcựcchongườikhácởnơicôngcộng,chohọmộtcâuchuyệntuyệtvờiđểkểlại;

2. Lựachọnnhữngđịađiểmthuhútkhángiảmộtcáchtựnhiên;3. Tậndụngnhữngyếutốcósẵntừmôitrường;4. Thựchiệndựánriêngchokhuvực;5. Thỉnhthoảngchọncáchsửdụngthờigianrỗikhácvớithường

ngày.

BÍQUYẾT10:Chạmvàocảmxúcvàtâmtrícủakhángiảbằngtiềnđềvàdẫnchứng

Trongnhữngnămthángcắpsáchđếntrường,cólẽbạnđãđượcdạyrằngnhữngthôngđiệphiệuquảthườngcókếtcấugồmnămphần:mộtđoạnmở,bađoạnthânvàmộtđoạnkết.Bạncũngcóthểđượchướngdẫnđưavàobàiphátbiểucủamìnhbahìnhthứcthuyết

phụckiểuAristoteles(9)–ethos(uytíncủangườinói),pathos(cảmxúc),vàlogos(logic).Tôihoàntoànđồngývớichỉdẫnnày,đólàxuấtphátđiểmtuyệtvờiđểxâydựngkếtcấuchomộtbàiphátbiểuđầycảmhứng.Tuynhiên,nếuchỉdừngởmứcđộhiểubiếttrên,bàiphátbiểucủabạncóthểsẽnhàmchán.

Hãyhìnhdungchỉdẫnnàyđượchaidiễngiảkhácnhausửdụng–mộtngườikểchuyệnthuầntúytheocảmxúcvàmộtnhàgiáodụcthuầntúytheologic.Ngườikểchuyệnthuầntúytheocảmxúcsẽgiúpbạncónhữngphútgiảitrítuyệtvờikhiđưabạnquamộtloạtcungbậccảmxúc.Song,ngaycảnếucâuchuyệnđóhàmchứabàihọcđạolýrấtđỗithuyếtphục,bạnvẫnphảimấtnhiềucônglắngnghemớirútrađượccâutrảlờichínhxácchocáccâuhỏitạisao,nhưthếnào,vàcáigìtừýtưởngcủadiễngiảđó.Thậmchí,nhiềulúcbạnsẽkhôngthểxâuchuỗichúnglạivớinhau,vànhữnglỗhổngđósẽchặnđứngcảmhứngtrongbạn.

Tráilại,hãyxemđiềugìsẽxảyranếubạnlắngnghemộtnhàgiáodụcthuầntúytheologic.ChođếnkhikhámpháraTED,tôivẫnmặccảmvìmìnhthuộcnhómnày.Tôicóthểđưaralýlẽhợplýchomộtlậpluậncụthểhoặcmộttìnhhuốngtrongcôngviệcmàtôiđangthựchiện.Nhưngtôivẫnphảichậtvậtlắmmớithuyếtphụcđượcmọingười,vìtôikhôngthểcungcấpcácbằngchứngkhiếnkhángiảđồngđiệucảmxúcvớinhữnggìtôinói.

BướcđộtphátôicóđượckhixemcácđoạnvideotrênTEDchínhlànhữngdiễngiảthuyếtphụcnhấtluônkếthợpxenkẽcảtiềnđềvàdẫnchứng.Cácthànhtốnàykhôngnhấtthiếtphảikếthợpvớinhautheotỷlệchínhxácnàođó.Kinhnghiệmthựctếchothấy,lậpluậncàngphứctạpbaonhiêu,bạnsẽcầnnhiềutiềnđềbấynhiêu.Nếumởrộngẩndụnàyvớicácbộphậntrêncơthể,thìýtưởngđánglantỏasẽlàcộtsống,tiềnđềlàcácrẻxươngsườn,còndẫnchứnglàphầndathịt.Bạncầncảbayếutốtrênđểbàidiễnthuyếtcủamìnhcóthểtựđứngvững.

Bảng2.1sauđâylàdànýmẫuchomộtbàithuyếttrìnhtrênTED,đượcxâydựngtheocấutrúcnămphầnvàphântầngtheotiềnđềvàdẫnchứng.Trongdànýnày,diễngiảmởđầubằngphầngiớithiệu(bước1)rồichuyểnýsangPhầnAcủabàiphátbiểu.Vìmọingườithườngcầncảmnhậntrướckhinóilý,nênPhầnAsẽbắtđầuvớidẫnchứng(bước2),rồimớiđếntiềnđề(bước3).Tiềnđềlàkiếngiải,lời

giảithích,hoặctuyênbốhợplýđượcgópnhặttừdẫnchứng.Sauđó,diễngiảlặplạikhuônmẫunàytrongPhầnBvàPhầnC,đồngthờixenkẽdẫnchứngvớitiềnđềtừbước4đếnbước7.Cuốicùng,diễngiảđónglạibàinóichuyệnbằngphầnkếtluận(bước8).

Bảng2.1.Dànýdiễnthuyếttheocấutrúcnămphần,kếthợptiềnđềvàdẫnchứng

Cũnggiốngnhưkếtcấunămphầncơbản,dànýnângcaonàychỉcóýnghĩanhưxuấtphátđiểm,chứkhôngphảimộthìnhthứcápdụngcứngnhắc.Mộtsốdiễngiảthườngbỏquamộthoặcmộtvàibướctrongtámbướckểtrên.Sốkháclạithíchnhấnmạnhtiềnđềtrướcrồimớicủngcốbằngdẫnchứng.Nhiềudiễngiảcũngđiềuchỉnhsốlượngcácphầntrongthânbài.Cònsốbiếnthểcủadànýthìhầunhưkhônggiớihạn.

Chođếngiờ,tấtcảnhữnggìchúngtatìmhiểuđềutrừutượng,vàtôicóthểhìnhdungbạnđangrấtcầnmộtvídụthựctế.Cuộcthảoluậnnàychỉtoàntiềnđềmàkhônghềcódẫnchứng!Vậynên,chúngtahãycùngxemCharlieToddđãđiềuchỉnhvàápdụngdànýnàyvàobàidiễnthuyếtcủamìnhnhưthếnào.NhưbạnthấytrongBảng2.2,Toddđãđiềuchỉnhdànýcơbảnbằngcáchpháttriểnnămthayvìbaphầnchínhtrongthânbài.

Bảng2.2.DànýbàidiễnthuyếtTheSharedExperienceofAbsurdity(tạmdịch:Cùngtrảinghiệmđiềungớngẩn)

củaCharlieToddtrênTED

TrongPhầnA,anhđãchứngminhchocâutrảlời“nhưthếnào”đầutiêncủamìnhbằngcáchtrìnhchiếuvàthuyếtminhchođoạnphimvềtròđùadạicủamộtphụnữđitàuđiệnngầmởthànhphốNewYorkvàcáchànhkháchđicùngcô.Câuchuyệndiễnranhưsau:Mộtngườiphụnữđangđọcsáchtrêntàuđiệnngầm.Haingườiđànôngngồiđốidiệncôđangchuyệntrò.Khiđoàntàutiếnvàotrạmdừngđầutiên,ngườiphụnữngướcmắtnhìnlênvànhậnthấymộtngườiđànôngvừabướclêntàu;ôngtakhoácáobànhtôvàquàngkhănnhưngchỉmặcđộcmộtchiếcquầnđùichấmbimàuvàngtừthắtlưngtrởxuống.Ởsáutrạmdừngtiếptheo,sáungườiđànôngkhácbướclêntàucũngănmặcynhưthế,vàhọkhôngtraođổigìvớinhau.Cuốicùng,mộtngườiphụnữbướclêntàu,cầmtheomộttúivảithôlớnvàraobánquầnvớigiá1đô-la.Sáugãđànôngmặcquầnvào,rờitàuvàrẽđicáchướngkhácnhau.

BÍQUYẾT11:Đừngnhồinhétquánhiềuvàobàidiễnthuyết

NguycơlớnnhấtmàmộtdiễngiảphảiđốimặtkhixâydựngmộtbàidiễnthuyếttrênTEDlàhọcóquánhiềunộidungmuốntrìnhbày.Khichỉnhsửabàidiễnthuyếtcủamình,câuhỏiđầutiênbạncầnđặtralàliệuphầnnàycủabàiphátbiểucóbổsungchotiềnđềhoặcdẫnchứnghaykhông.TrongbàidiễnthuyếtcủaCharlieTodd,tấtcảnămphầnthânbàicủaanhđềuvượtquavòngkiểmtranày.Câuhỏitiếptheolàbạncótuyệtđốicần,thựcsựcầntoànbộcácphầnhaykhông,đặcbiệtkhisốlượngcácphầnthânbàivượtquáconsố“3”kỳdiệu.

Thôngthường,việcđảmbảotínhnhấtquánchocácdẫnchứngbạnsửdụnglàđiềunênlàm.BốnphầnđầutrongbàidiễnthuyếtcủaCharlieToddcócấutrúcsongsongđốixứngnhaumộtcáchtinhtế.Mỗiphầnđềuhàmchứacâutrảlờichocâuhỏi“nhưthếnào”vàđượccủngcốbằngmộtđoạnphimminhhọadoToddthuyếtminh.Tuynhiên,phầnthứnămcủaanhlạigồmsáuvídụnhànnhạtvớicácslidethuyếttrìnhbổtrợchứkhôngphảimộtđoạnphim.Docáchxửlýquákhácnhau,nênphầnnàycủabàidiễnthuyếtđãtạocảmgiácchắpvávàgấprút.CứnhưthểToddđangnhồinhétcôngtrìnhcảđờicủaanhvàomộttậphồsơvậy.Côngtrìnhđóquảthậtxuấtsắc;nhưngphầnthứnăm,tứcphầnEtrongBảng2.2,đãtướcđisứcmạnhcủacảbàidiễnthuyết.Đánglẽanhnênlượcbớtcácvídụbổ

sungvàchuyểnphầntiềnđềvềthờigianrỗilênđoạngiớithiệuhoặckếtluận.

BÍQUYẾT12:Sửdụngdẫnchứnggợiphảnứngcảmxúc

CómộtquanđiểmsailầmphổbiếnlànhữngcâuchuyệnnhưcủaToddlàcáchduynhấtđểtagiaotiếpvớinãophải.Tuytôicảmthấycáccâuchuyệnlàphươngthứchaynhất,nhưngdẫnchứngcóthểđượctruyềnđạtdướinhiềuhìnhthứckhác,baogồmnhưngkhônggiớihạnsốliệuthốngkê,tríchdẫn,vídụhaythậmchícảcáctìnhhuốnggiảđịnh.Chúngtasẽxemxétlầnlượttừnghìnhthức“khôngkểchuyện”,bắtđầuvớicácsốliệuthốngkê.

Trangweb43Things.comcóhơn3triệuthànhviênđăngkýtheodõi,liệtkêcácmụctiêucủahọ,chiasẻtiếnđộthựchiệnvàkhíchlệnhau.Mộttrongnhữngđiềuthúvịnhấtởtrangnàylàbảntómtắtcácmụctiêuphổbiếnnhấtcủamọingười,haycòngọilà“43Hệtưtưởnglớn”.Mụctiêu“viếtmộtcuốnsách”đứngsátđầudanhsáchcùngvớinhữngnguyệnvọngtươngtựnhư“giảmcân”,“biếtyêu”và“tiếtkiệmtiền”.Vớibốicảnhrộngvàphùhợpnhưtrên,hãyxemxétcáchMattCutts,diễngiảcủachươngtrìnhTED2011,chianhỏcácsốliệuthốngkêvềnhữngyếutốthựcsựcầnthiếtđểviếtmộtcuốnsách:

Tôinhậnthấyrằngnếubạnthậtsựmuốnthứgìđó,bạncóthểlàmbấtcứđiềugìtrong30ngày.Đãbaogiờbạnmuốnviếtmộtcuốntiểuthuyếtchưa?CứđếnthángMườimột,lạicóhàngchụcnghìnngườicốgắngviếtmộtquyểntiểuthuyết50.000chữcủariêngmìnhtrongvòng30ngày.Hóara,tấtcảnhữnggìbạnphảilàmlàviết1.667từmỗingàytrongsuốtmộttháng.Thếnêntôiđãlàmvậy.Nhântiệnxinnói,bíquyếtlàkhôngđượcngủchođếnkhibạnviếtđủsốtừcủangàyhômđó.Bạncóthểthèmngủghêgớm,nhưngbạnphảihoànthànhcuốntiểuthuyếtcủamình.VậygiờcuốnsáchcủatôicóphảicuốntiểuthuyếtvĩđạitiếptheocủanướcMỹkhông?Không!Tôichỉviếtnótrongvòngmộttháng.Thếnênnódởvôcùng.

Tríchdẫnlàhìnhthứcdẫnchứng“khôngkểchuyện”thứhaithườngđượcsửdụngtrongcácbàiphátbiểu.Vìcáctríchdẫnluônbị

lạmdụngđếnmứctrởnênsáorỗng,nêntôichỉủnghộbạnsửdụngchúngkhingườibạntríchdẫnlàđốitượngtrongbàidiễnthuyếthoặcmộtnhânvậtquantrọng.Ởphầnđầubàidiễnthuyếtcủamình,nhàhoạtđộngxãhộiBunkerRoyđãxácđịnhMahatmaGandhilàmộtnhânvậtcótầmảnhhưởngquantrọngdùvôhình,mộtnhâncáchdẫnlốichonỗlựcxâydựngmộttrườngđạihọcchongườinghèoởnôngthôncủaRoy,nơihọcóthểchiasẻcáckiếnthứctruyềnthốngcógiátrị:

Vàchúngtôichorằngnhữngconngườinàynênchiếmlấyxuthếchủđạovàchứngminhrằngnhữngkiếnthứcvàkỹnănghọsởhữuđềuphổbiến.Chúngcầnđượcsửdụng,cầnđượcápdụngvàcầnđượcthểhiệnrathếgiớibênngoài.Dovậy,trườngđạihọcnàysẽnoitheocáchsốngvàlàmviệccủaMahatmaGandhi.Bạnsẽăntrênsàn,ngủtrênsàn,làmviệctrênsàn.Vàsẽkhôngcóbấtkỳgiaoướcnàokhác...

VớihìnhảnhGandhiđượcđặtcóchủýởvịtríquantrọngtrongbàidiễnthuyết,Royđãkếtlạibàidiễnthuyếtcủamìnhbằngmộtcâutríchdẫntómtắtthôngđiệptraoquyềnchongườinghèobịápbứcởnôngthôn:

TôisẽkếtlạibằngmộttríchdẫncủaMahatmaGandhi:“Banđầu,họphớtlờbạn,sauđóhọcườinhạobạn,tiếpđếnhọđánhđậpbạn,vàrồibạnsẽgiànhchiếnthắng.”

Bấtkểlàquenthuộchaythâmthúy,thìvídụcólẽvẫnlàhìnhthứcdẫnchứng“khôngkểchuyện”phổbiếnnhấttrongcácbàidiễnthuyếttrênTEDvàcácbàiphátbiểukhác.Mộtquânsưtrongmảngsáchkỹnăng–SusanCain–đãlậptứcdẫnrabacánhânlàmvídụđiểnhìnhchocô,baogồmcảGandhi,saukhinêulêntiềnđề:

Trênthựctế,mộtsốnhàlãnhđạotạonênsựthayđổitronglịchsửchúngtalànhữngngườihướngnội.Tôisẽchobạnmộtsốvídụ.EleanorRoosevelt,RosaParks,Gandhi–tấtcảhọđềutừngmôtảbảnthânlàngườitrầmlặng,nóinăngnhỏnhẹvàthậmchínhútnhát.Vàtấtcảhọđềutừngđứngdướiánhđèn,dùtừngkhớpxươngtrêncơthểhọđềumáchbảohọđừnglàm

thế.Điềunàyhóaralạibiếnthànhmộtthứsứcmạnhđặcbiệt,vìmọingườicóthểcảmnhậnđượccácnhàlãnhđạođứngmũichịusàokhôngphảivìhọthíchchỉđạongườikháchayvìniềmvuiđượcmọingườinhìntheo,màbởivìhọkhôngcólựachọnnàokhác,vìhọbịthôithúcphảithựchiệnnhữnggìmìnhcholàđúng.

Tìnhhuốnggiảđịnhcũnglàmộttrongnhữnghìnhthứcdẫnchứngkhôngkểchuyệntinhtế,vìchúngkíchthíchngườinghetựthuyếtphụcbảnthân.Vìhìnhthứcdẫnchứngnàyrấtmạnhmẽ,nênbạnthườngthấynóđượcsửdụngtrongphầnmởđầuhoặckếtthúccủamộtbàidiễnthuyết.Trướctiên,diễngiảcóthểđềnghịkhángiảtưởngtượngramộtthếgiớiđentốimàởđólờikhuyêncủahọkhôngđượcngóngàng,rồigiảitỏaáplựcbằngcáchđềnghịkhángiảhãytưởngtượngramộtthếgiớitươisánghơnmàýtưởngcủahọđượclưutâm.HoặcdiễngiảcóthểchỉtậptrungvàolợiíchnhưSalmanKhanđãlàmtrongphầnkếtbàiphátbiểucủaanh.TiềnđềcủaKhanlàviệchọchỏitựđịnhhướngvớisựhỗtrợcủacôngnghệcóthểnângconngườilênmộttầmcaotrithứcmới.Sauđâylàdẫnchứngcủaanh:

Vàdo[việchọctậptựđịnhhướng]ởLosAltosrấtcógiátrị,nênhãytưởngtượngnhữnggìnómanglạichonhữnghọcviênlớntuổi,nhữngngườicảmthấyxấuhổkhiphảiquaylạitrườnghọcvàhọcvềnhữngthứlẽrahọnênbiếttừtrước,trướckhihọquaylạiđạihọc.HãytưởngtượngnósẽmanglạigìchomộtđứatrẻtấttảtrênđườngphốCalcuttacảngàyđểgiúpđỡgiađìnhnênkhôngthểđếntrường.Giờhọcóthểdànhhaigiờmỗingàyđểsửađổihoặctăngtốcmàkhôngphảixấuhổvềnhữnggìmìnhbiếthoặckhôngbiết.

BÍQUYẾT13:Sửdụngchuỗitiềnđềchonhữngýtưởngcấptiếnhoặccósắctháiriêngđánglantỏa

Đếnlúcnày,chúngtađãcócáinhìnthấuđáovềmộthìnhthứctườngthuật–nhómtiềnđềquynạp.ThậtrađâylàcấutrúcđượcsửdụngphổbiếnnhấttrongcácbàidiễnthuyếttrênTED,vìhầuhếtnhữngýtưởngđánglantỏađềukhôngquákhácthường.Nhiềudiễn

giảđóngvaitrònhưngườinhắcnhởchuyênnghiệpbằngcáchthôithúcchúngtalàmnhữngđiềumàchúngtabiếtmìnhnênlàm,hoặcsuynghĩtheocáchchúngtabiếtmìnhnênnghĩ.Cácdiễngiảnàykhôngchỉđưaýtưởngtrởlạitrướcmắtchúngta,màcònthêudệtnênmộtcâuchuyệnthúvịvàcungcấpmộtsốmẹovặtcũngnhưbíquyếthayđểxâydựngnhữngthóiquenmới.

Cũngcókhidiễngiảcómộtýtưởngđánglantỏavàmạnhmẽchốngđốiquanđiểmthôngthường.Trongtrườnghợpđó,việcsửdụngcácnhómtiềnđềquynạpsẽkhônghiệuquảvìchúngdựatrênmộttiếntrìnhcóđầychỗchosựhoàinghi.(Hãynhớrằng,nếubạnbắtgặpmộtconchókhôngcóbọchét,thìtoànbộnguyênlýchung“mọiconchóđềucóbọchét”củabạnsẽsụpđổ).Maymắnthay,vẫncònmộtcấutrúctườngthuậtkhácsửdụnglốilậpluậndiễndịchcóthểsửđược“chiêu”này.

Hãytrởlạivớimộtđịnhnghĩachínhxácnhưchépnguyêntừgiáotrình:logicdiễndịchbắtđầubằngmộtmệnhđềnóilênmộtnguyênlý,quytắchayquyluậtchungđượcchấpnhậnrộngrãivàkhôngphảitranhcãi.Khôngphảitranhcãivìbạnphảidẫndụmọingườibướcvàolậpluậncủabạn;nếuhọkhôngthừanhậnđiềuđầutiênbạnnói,họsẽphảnđốibạntrongsuốtphầncònlại.Saukhithiếtlậpxongnguyênlýđầutiên,lậpluậndiễndịchsẽxâuchuỗicáctiềnđềngàycàngcụthểnhưnglạiđượcchấpnhậntươngxứnglạivớinhau.Vìlýdotrên,kiểulậpluậnnàyđượccoilàphươngpháptiếpcậntừtrênxuống.Cuốicùng,diễngiảđiđếnmộtkếtluậnrấtdễgâykinhngạc–tứcmộtýtưởngđánglantỏa.Dodựatrênmộtloạtchânlý,nênýtưởngnàymangsứcmạnhcủamộtluậncứđượcminhchứngbằngsựđoanchắctuyệtđối.

Cóvẻnhưtôikhôngcưỡngnổicácvídụvềloàichó,nênsauđâysẽlàmộtvídụtươngtự:(1)Mọiconchóđềucóbọchét.(2)Tấtcảbọchétđềucắn.(3)Vếtcắncủabọchétgâyngứa.(4)Nhữngđộngvậtthiếukhảnăngkiểmsoátxungđộngsẽgãimỗikhingứa.(5)Chólàloàiđộngvậtthiếukhảnăngkiểmsoátxungđộng.(6)Dođó,tấtcảnhữngconchóđềutựgãi.Vâng,điềunàyquảlàcóchútngớngẩnvàchắcchắnkhôngphảilàmộtýtưởngđánglantỏa,nhưngnósẽgiúptruyềntảivấnđề.Chíítđâycũnglàmộttiếntrìnhbabướcvớimộttiềnđềchính,mộttiềnđềphụvàmộtkếtluậnliênkếtchúnglạivớinhau.Chuỗilậpluậnnàycóthểkéodàivôtận.Cũngxinlưuýrằngtrongkhilậpluậnquynạpcóthểpháttriểnvớimộtkiếngiảiquan

trọngđặtởphầnđầuhoặcphầncuốibài,thìlậpluậndiễndịchlạiluôntiếtlộýtưởngđánglantỏaởphầnkết.

Giốngnhưngườianhemquynạpcủamình,khichưaquađiềuchỉnh,lậpluậndiễndịchcứngnhắcsẽkhócóthểápdụngchocácbàiphátbiểutrướccôngchúng.ChìakhóachuyểnđổiápdụngchocácbàidiễnthuyếttrênTEDlàbạnphảinhậnthứcđượcmỗibướctronglậpluậndiễndịchđềulàmắtxíchtrongmộtchuỗiliênkếtnốitiếpnhau.Mỗimắtxíchđặtramộtcâuhỏi,vàcâuhỏinàysẽđượcgiảiđápbởimắtxíchtiếptheotrong“chuỗitiềnđề”.

Chuỗitiềnđềđượcxâydựngkhéonhấtlàchuỗinhữngcâuhỏi“tạisao”.Nếutừngtròchuyệnvớimộtđứatrẻsáutuổi,thìbạnđãtậnmắtchứngkiếnchuỗinày.Ngườilớnrấtsợkhiđứatrẻhỏiđếncâu“tạisao”thứtưhoặcthứnămvìhọthựcsựkhótrảlờinhữngcâutiếptheođó;vàviệcđáplạimộtcáchgiậndữ“Vìnólànhưthế!”sẽkhôngđemlạichobạnbấtkỳgiảithưởngphụhuynhtốtnào.Khibạntrảlờiđượccâuhỏitạisaovớichiềusâutăngdần,thìbạnsẽngộramộtgiảipháptàitình.

Bạncũngcóthểtạoramộtchuỗicáccâuhỏidạngkhác,nhưchuỗi“nhưthếnào”,“cáigì”...haybấtcứthứgì.Ngoàira,bạncòncóthểtrảlờicáccâuhỏikhácnhau,chẳnghạnnhưtừ“tạisao”sang“làmthếnào”rồiđến“cáigì”.Yêucầuthenchốt–xinnhấnmạnhlàthenchốt–chínhlàmỗimắtxíchtrongchuỗiliênkếtphảitrảlờiđượccâuhỏibứcthiếtnhấtđặtraởmắtxíchtrước.Nếukhônglàmđượcđiềuđó,lậpluậncủabạnsẽtantành.

Trongbàiphátbiểucómộtđoạnmở,bađoạnthânvàmộtđoạnkết,bạncóthểtruyềnđạtmộttiềnđềchính,batiềnđềphụvàmộtkiếngiảimạnhmẽđểkếtthúc.NhưtrongBảng2.3,đâychínhxáclàđiềuNgàiKenRobinsonđãlàmtrongbàidiễnthuyếtcủamình.

Bảng2.3.DànýbàidiễnthuyếtDoSchoolsKillCreativity?(tạmdịch:Trườnghọccógiếtchếtsựsáng

tạo?)củaNgàiKenRobinsontrênTED

Thayvìnêuýtưởnglớncủamìnhtrước,NgàiKenđãtừngbướcpháttriểnnóbằngcấutrúctìnhhuống-rắcrối-giảipháp.(Nhiềungườigọiđâylàmôthứcvấnđề-giảipháp,nhưngtôithíchchianóthànhbaphầnhơn,vìngườinghecầnbốicảnhtrướckhiđánhgiáđượccácvấnđềdorắcrốigâyra).Cấutrúctìnhhuống-rắcrối-giảiphápmanglạiphươngpháphiệuquảnhấtđểdẫndắtmọingườitrênhànhtrìnhbachặngnhằmgiúphọthayđổiquanđiểmhoặckêugọihọhànhđộng.Trongphầnđầu,bạnmôtảcáctìnhhuốnghiệncómộtcáchkháchiếttrung.Đểthựchiệnhiệuquả,hãytưởngtượngbạnđangđưaramộtbốicảnhnềnchomộtkhángiảthôngminhvàrấtquantâmnhưngchưanắmđượcthôngtinquantrọng.Trongphầnthứhai–tức“rắcrối”–bạnlôikéokhángiảbằngcáchtiếtlộvìsaohiệntrạngcònthiếusót.Thiếusótkhôngchỉxoayquanhvấnđề,màcònlànhữngcơhộitiềmẩn.Trongphầncuối,hãycungcấpmộtgiảiphápxửlýnhanhgọnvàtriệtđểcácvấnđề,hoặckhaithácnhữngcơhộibạnđãdẫnratrướcđó.

NgàiKenmởđầuchuỗitiềnđềcủamìnhbằngtuyênbốđầutiênkhôngphảibàncãivềchủđề“sángtạotronggiáodục”.Bắtđầubằngmộtđiềukhiếnbấtkỳngườinghesángsuốtnàocũngđồngýlàcáchthứcđượcminhchứnglàhaynhấttrongnghệthuậtthuyếtphục.Mỗilờiphátbiểusẽtạoravôsốcâuhỏitiềmnăng.Nhưtôiđãđềcậptừtrước,nhiệmvụtrướcnhấtcủadiễngiảlàgiảiquyếtcâuhỏicấpthiếtnhất.Trongtrườnghợpnày,tacóthểgiảđịnhrằngmộtsốítngườinghemuốnbiếttạisaotrísángtạolạiquantrọngkhôngkémviệcbiếtđọcbiếtviết.NgàiKencoiđâylàlẽđươngnhiên.Câuhỏicấpthiếthơnlà:“Chúngtacóthậtsựcầndạychotrẻcáchsángtạotừcănbảnkhông?”

Trongphầnđầubàidiễnthuyếtcủamình(PhầnAtrongBảng2.3),NgàiKenđãtrảlờicâuhỏinàybằngmộttừ“Không”dứtkhoát.Trẻembẩmsinhđãcóócsángtạo.Đâylàkếtthúccủaphần“tìnhhuống”tronglậpluậncủaông.Tuynhiên,điềunàylạidấylêncâuhỏilogictiếptheo:“Vậyvấnđềlàgì?”Phầnthứhaicủabàidiễnthuyếtnêulênrắcrối:hệthốnggiáodụchiệnnaycủachúngtachỉthúcđẩysựpháttriểntưduylogictừnãotráimàbỏquabiểuđạtsángtạocủanãophải.Từđâylạiphátsinhcâuhỏimới:“Ừm,nhưngthếcóhẳnlàchuyệnxấukhông?”Vẫntrongphần“rắcrối”củabàidiễnthuyết,NgàiKentrảlờibằngcáchlậpluậnrằnghệthốnggiáodụchiệnnaykhônggiúpchúngtahạnhphúchơnvàtạonăngsuấtcaohơn;mà

ngượclại,nóchỉđơngiảndẫnđếnsựpháttriểnthổiphồngtrongmôitrườnghọcthuật.

Khicảmthấysứcépcủavấnđềlêntớiđỉnhđiểm,khángiảgiờđâyliềnbắtđầutìmkiếmgiảipháp.PhầnthứbatrongbàiphátbiểucủaNgàiKenhélộrằnghyvọnglớnnhấtcủachúngtasẽtrôngcậyvàoviệctôntrọngtínhđadạngtrongtrítuệconngười.Mặcdùlậpluậncủaôngđãhoànchỉnh,songkhángiảsẽđánhgiácaokhidiễngiảgóigọnphầnkếtluậncủamìnhbằngmộtphátbiểudứtkhoát.Đóchínhxáclàđiềuôngđãlàmvớilờicuốicủamình:

TEDluôntônvinhóctưởngtượngthiênphú.Giờđây,chúngtaphảithậntrọngsửdụngmónquànàymộtcáchkhônngoanvàtránhđượcmộtsốkịchbảnmàchúngtađãbànđến.Cáchduynhấtđểlàmđượcviệcnàylànhìnranănglựcsángtạocủataphongphúđếnmứcnào,vànhìnconcháuchúngtavớihyvọngchúngcũngđượcnhưthế.Nhiệmvụcủachúngtalàgiáodụcchúngtoàndiệnđểchúngcóthểđốimặtvớitươnglaiấy.Bằngcáchđó,cóthểchúngtasẽkhôngthấyđượctươnglai,nhưngchúngsẽthấy.Vàsứmệnhcủachúngtalàgiúpchúnglàmnênthànhtựugìđó.

Nhiềucuộcthảoluậnvềcấutrúctrìnhbàykhôngtậptrungnhiềuvàolậpluậnlogic,màchútrọnghơnđếncáchướngtổchức.Cáchướngtổchứcnộidungthườnggặpbaogồm:

Vấnđề-giảipháp:Đóngkhungvấnđề.Chiasẻgiảipháp.Vạchracáclợiích.Kêugọikhángiảhànhđộng.

Cácphươngánthaythế:Chiasẻquanđiểmcủanhữngngườiủnghộmộtmặtcủavấnđề.Chiasẻquanđiểmủnghộmặtcònlại.Rồichiasẻgócnhìnsángsuốthơncủabạn.

Chứngthực:Tiếtlộđiềugìđóthúvị.Chiasẻcáctínhnăngvàlợiíchcủanó.Chomọingườibiếtkhinàovàlàmthếnàohọcóđượcnó.

Đểbàidiễnthuyếtđượcthuyếtphục,tôithíchdùngphươngpháp“tiềnđề-dẫnchứng”hơnvìtacóthểápdụngchúngvớibấtkỳhướngtổchứcnộidungnào.Vídụ,cảCharlieToddvàNgàiKenRobinsonđềusửdụnghướngvấnđề-giảiphápkháthịnhhành,nhưnglạivận

dụngcácphươngpháptườngthuậtlogickhácnhau.Bêncạnhtínhlinhhoạtvàlậpluậnthuầntúy,phươngpháptiềnđề-dẫnchứngcòngiúpbạntậptrungvàođốitượngnổibật–tứcýtưởngđánglantỏacủabạn.

Đếnđây,bạnhẳnđãhiểurõnềntảnglogicchobàiphátbiểucủamình,nênđãđếnlúcchúngtatìmhiểusâuhơncáchthứcchọnlọcvàkểnhữngcâuchuyệncósứcảnhhưởngmạnhmẽ.

CHƯƠNG3

KỂCÂUCHUYỆNCỦABẠN

BÍQUYẾT14:Rútranhữngcâuchuyệnđángkểlạitừkinhnghiệmcánhân

Nếubạnmuốnlàmmọingườichánngánđếnmứcvòđầubứttai,thìcứnhồicácsựkiệnvàođầuhọsuốt18phútdiễnthuyếttrênTED.Đươngnhiên,cácnhàtổchứccủaTEDsẽchẳngbaogiờđểbạnyên.Mỗiýtưởngđánglantỏađềuphảiđượcgóigọntrongmộtcâuchuyệnđángkểlại.Mỗiphầntrongbàiphátbiểucủabạn–mởbài,thânbàivàkếtbài–đềuphảimangđếncơhộikểcâuchuyệnđó.Bạncóthểchọntruyềnđạttheohướngkểchuyệnbằngcáchchiasẻđúngmộtcâuchuyệndài.Hoặccóthểbạnsẽdẫnranhiềuđoạnlàmdẫnchứngchobàinóitheohướngtiềnđề.

Câuhỏiđầutiênđặtralàbạnnênkểcâuchuyệngì?Câutrảlờiđơngiảnlànhữngcâuchuyệnđượcrútratừkinhnghiệmhoặcquansátcủacánhânbạn;chúngluônlàlựachọntốtnhất.Hãyhìnhdungbạnđangchọnchiasẻbàihọclớnnhấtmìnhnghiệmrađược.Câuchuyệnsẽkểvềviệcbạnđãhọcđượcnóvàolúcnàovàrasao.Nếuđãsốngđếntuổitrưởngthành,hẳnbạnđãgópnhặtđượcvôsốcâuchuyệnvềlòngkiêntrìkhiđốimặtvớithấtbại.Bạnđãyêuvàđãmấtmát.Bạnđãgâytổnthươngvàbịtổnthương.Nhữngcuộcđờibìnhthườngđượcchấmphábằngcáckhoảnhkhắcphithường.Câuchuyệncủabạncóthểtruyềncảmhứngchongườikhác;bạnchỉcầnhọccáchchiasẻchúngvớimãnhlựccảmxúctrànđầymàthôi.

Ởmộtthờiđiểmbấtkỳ,mọingườihoặcsẽ“cạnvốn”,hoặccóquá

nhiềuchuyệnđểkể.Nhữngngườicạnvốncảmthấycuộcsốngcủahọquáđỗibìnhthườngvàchorằngbảnthânkhôngcónhữngtrảinghiệmsâusắc.Nếusuyngẫmthấuđáohơn,bạnsẽthấyđiềunàythậtvôlý.Bạn,tôivàtấtcảmọingườiquanhchúngtađềugiácngộítnhấtmộtlầnmỗingàytrongcuộcđờituyệtvờinày.Khidõitheocảmxúccủabảnthântrongtừngkhoảnhkhắc,bạnsẽnhậnthấyhàngtrămcâuchuyệnđangnhảymúaquanhmình.Nhưngmặtkhác,mứcđộnhạycảmđólạidẫnđếntìnhtrạngcóquánhiềuchuyệnđểkể.Bạnsẽbiếtmìnhlâmvàotìnhtrạngđókhicốgắngnhồinhétnhữngkiếngiảicảđờivàomộtbàinóichuyện18phúttrênTED.Thuốctiênchocảhaitìnhtrạngtrênlàhãytìmmộtcâuchuyệncóchủđềchínhmangđậmtínhcánhân.Sauđâylàbagợiýkểchuyệncóthểmanglạiphươngthuốctứcthìchobạn.

Lờikhuyên1:ChỉmộtbàihọcNếubạncóthểquayngượcthờigianvàtặngchobảnthânmột

bàihọcduynhất,đósẽlàgì?Mộtphươngphápantoànnhưngcótácđộngmạnhmẽchínhlàhãytặngbàihọcnàychotínhcáchcôngviệccủabạn.Cóthểbạncócảnúibàihọcđểlựachọn,nhưngchỉcầnchọnduynhấtmộtbàihọcmàthôi.Sauđâylàmộttrongnhữngbàihọccủatôi.Khimớibắtđầusựnghiệp,tôitinrằngdấuhiệucủathànhcôngđíchthựclàphảilàmviệcthậttốtsaochosếpkhôngđảđộnggìđếnmình.Trongcảmộtthậpkỷ,tôiđãsốngtrongsựngờnghệchnhưthếchođếnkhimộtvịquảnlýtuyệtvờimởmắtchotôivềsứcmạnhcủaviệctìmkiếmvàchấpnhậnnhữngýkiếnphảnhồiliêntục.Kểtừđó,tôiướcchicómộtcỗmáythờigianđểmìnhquaylạiquákhứvàchocáitôinontrẻmộtcúđávàomôngngaytứcthì.

Mộtsốngườikhinghetôiđềcậpđếnđiềunàycũngaoướccóđượccỗmáythờigianđểgửiđếnconngườinontrẻcủahọmộtlờicảnhbáomàhẳnsẽngănchặnđượcmộtsựkiệnthảmkhốc.Vìmộtsốlýdo,tôikhôngkhuyếnkhíchkiểubàihọcnày.Mặcdùbạncóthểkếtnốivớikhángiảbằngcáchbộclộvớihọđiểmyếucủamình,nhưngbạnsẽkhiếnhọlấylàmtiếcvìnhữnggìxảyđếnvớibạn.Họkhôngthểgiúpbạn,vàhọcũngkhôngthểliênhệlờicảnhbáobạnđưaravớicuộcsốngcủahọ–điềuvốnlàmụctiêucủatoànbộbàiphátbiểunày.Thếnênthayvàođó,hãytậptrungvàochânlývĩnhcửu.Chânlýcủatôilà“Hànhtrìnhchínhlàphầnthưởng”.Mặcdùđâykhôngphảikháiniệmmớilạgì,songphépmàusẽđếntừhànhđộngchiasẻcâuchuyệnvềđiềutôicảmnhậnđượckhichấpnhận

chânlý,từtrảinghiệmdiễnratrongkhoảnhkhắctôinắmđượcýnghĩacủachânlýđóvàtừlờilýgiảivềcuộcsốngcủatôikểtừsausựkiệnđó.

Lờikhuyên2:KhoảnhkhắcquyếtđịnhĐâulàkhoảnhkhắcquyếtđịnhđãthayđổicuộcđờibạnmạnh

mẽnhất?Đócóthểlàkhoảnhkhắcchiếnthắnghuyhoànghoặcvuisướnghânhoan,song,chínhnỗimấtmát,đauđớn,sợhãi,hoặcthấtbạimớiđemlạinhữngcâuchuyệntácđộngmạnhmẽnhất.Mộtlầnnữa,bạncóthểchọnchiếnthuậtantoànbằngnhữngcâuchuyệnliênquanđếnnghềnghiệp,hoặccóthểđisâuvớicâuchuyệncủariêngmình.Nếubạnđangchuẩnbịmộtbàiphátbiểuhàihước,hãychọnkhoảnhkhắcxấuhổnhấtlàmthờikhắcquyếtđịnhcủamình.

Nếubạntheohướnguámvànóivềcánhân,hãynhớrằngbạncầnmangđếnsựnhẹnhõmbằngcáchtraolạichokhángiảánhsángvàhyvọng.TrongbàinóichuyệncủamìnhtạichươngtrìnhTEDxRainier,LeslieMorganSteinerđãchiasẻýtưởngđánglantỏavềviệcgiúpđỡnhữngnạnnhâncủanạnbạohànhgiađìnhthoátkhỏi“nhữngcâuchuyệntìnhđiênrồ”bằnglờikêugọikhẩnkhoảnmọingườihãylêntiếngvềnhữngdấuhiệucảnhbáongượcđãiđầutiên.Lesliecũngxenvàonhữngđoạnmiêutảkhủngkhiếpvềkhoảngthờigianbịngượcđãitrongcuộchônnhânđầutiêncủachị–chẳnghạnnhưbịmộtkhẩusúngnạpđạnchĩavàođầu–bằnghìnhảnhhạnhphúctrongcuộcsốngcùngngườichồngbiếtyêuthươngởcuộchônnhânthứhai,trongđókhôngquênnhắcđếnbangườicon,mộtchúchósănđentuyềngiốngLabradorvàchiếcxetảinhỏOdysseycủahãngHonda.Quantrọnghơn,chịđãkếtthúcbàiphátbiểubằnghìnhảnhmộtthếgiớikhôngbạohànhgiađình,nơimọinhàđượcsốngtrongtổấmanlànhvàbìnhyên.

Đểcóđượcmộtcâuchuyệnhay,hãyđóngkhungkhoảnhkhắcquyếtđịnhvàokhoảnhkhắclựachọn.Nhưngviệclựachọngiữacáitốtvàcáixấuluônhiểnnhiênvàchẳngkhókhăngì.Nênđổilại,hãynóivềnhữnglựachọngiữahaicáitốt,thậmchígiữahaicáixấu.Vàđểthêmphầnhồihộp,hãychiasẻbạnđãlờđilựachọnđónhưthếnàokhitìnhhìnhdầnphứctạphơn.

Lờikhuyên3:Khắcphụcnhượcđiểm

Điểmyếubanđầunàođãdẫnlốichobạntìmthấyniềmđammêcủamình?Nhiềungườichỉpháthuytốiđasứcmạnhbảnthânkhiphảilolắngchegiấuhoặcbùđắpchomộtđiểmyếumàhọbiếtrõtừtrước.Hầuhếtcácdiễngiảxuấtchúngđềubắtđầusựnghiệptừnỗisợphátbiểutrướccôngchúng.Khôngítkẻchinhphụcvĩđạichỉxốclạitinhthầnsaukhinghemộtnhânvậtcótiếngnóichêbairằnghọsẽchẳnglàmnêntròtrốnggì.

Mãiđếnnăm15tuổi,tôimớiđọctrọncuốnsáchđầutiênkhingườithầydạytiếngAnhnhântừhồilớp10củatôi,thầyJamesCoats,dẫntôibướcvàoconđườngtrởthànhmộtconmọtsáchvàmộtcâybútđầykhaokhát.(Nhânđây,xingửilờicảmơnmuộnmàngtớiCliftonKeithHillegass,ngườisánglậpCliffsNotes,vìđãgiúptôivượtquanhữngnămthángởtrườngtrunghọccơsở).

Hãyvậndụnglờikhuyênmàbạnđồngcảmsâusắcnhấttrongbalờikhuyêntrênđểtìmracâuchuyệnđánglantỏacủamình.

BÍQUYẾT15:Pháttriểncâuchuyệnmiêutảhànhtrìnhcủangườihùngbằngcấutrúcbahồi

NếuTEDxuấthiệntừthờinhàthầnthoạihọcJosephCampbell,chắcchắnôngsẽlàngườitruyềntảimộttrongnhữngbàidiễnthuyếtđắtgiánhấtmọithờiđại.Trongcuốnsáchđộtphánăm1949củamình,TheHerowithaThousandFaces(tạmdịch:Ngườihùngvớinghìnbộmặt),Campbellđãxâydựngýtưởngđánglantỏabằngcáchkếthợpnhữngcâuchuyệnthầnthoạicóảnhhưởnglớnsuốthàngnghìnnămtrênkhắpthếgiớivớicácnguyênlýtâmlýhọchiệnđại.

Ôngđưarakháiniệm“thầnthoạiđộcnhất”(monomyth),hayphổbiếnhơnvớitêngọi“hànhtrìnhcủangườianhhùng”,mộthướngkểchuyệncơbảnnhưngvượtquagiớihạncủathờigian,khônggianvàvănhóa.

Đángtiếclàdùrấtgiátrị,nhưngcuốnsáchcủaCampbelllạikhólĩnhhội.Maymắnthay,mộtsốchuyêngiaviếtkịchbảnđãđưaranhữngdiễngiảiriêngcóảnhhưởnglớnnhằmgiúpđộcgiảbìnhthườngtiếpcậnđượccáckháiniệmnày.NhữngnhânvậtđángchúýđứngtrênvaingườikhổnglồvàsauđóhỗtrợlẫnnhaugồmcóSydField(Screenplay–tạmdịch:Kịchbản,1979),RobertMcKee(Story

–tạmdịch:Câuchuyện,1997),BlakeSnyder(SavetheCat–tạmdịch:Giảicứuchúmèo,2005),vàChristopherVogler(TheWriter’sJourney–tạmdịch:Hànhtrìnhcủangườicầmbút,2007).Trongsốđó,haitácphẩmsaucùnglàhaicuốnsáchdễđọcnhất.HãyđọcsáchcủaVoglertrướcđểnắmđượcnềntảng,rồiđọcsangSnyderđểhiểucácthủthuậtvàkỹnăngtàitìnhgiúpkếtcấuphongphúthêm.

CáchướngđicủaVoglervàSnyderđượcxâydựngnhằmtạoranhữngbộphimdàiítnhấttừ90đến120phút.Nhưngmộtbàidiễnthuyết18phútcủaTEDđơngiảnlàkhôngthểbaoquátnhiềunộidungnhưvậy.

Tuynhiên,câuchuyệnnàocũngphảibaogồmmộtsốthànhtốtốithiểu.Phươngpháp“kểchuyệnkiểuPixar”doMatthewLuhn,ngườiđứngđầubộphậnxâydựngchuyệncủaxưởnghoạthìnhdanhtiếngnày,ápdụnglàmộtkhungsườnxuấtsắcđảmbảođủsốlượngthànhtốtốithiểucầnthiếtđểxâydựngmộtcâuchuyệnhấpdẫn.

TrọngtâmcủaphươngphápkểchuyệnkiểuPixarlàmỗihồitrongbahồiđềuphảicókhởiđầuvàkếtthúcrõràng.HồiIthiếtlậptìnhhuống.HồiIIvượtquakhókhăn.VàHồiIIIđềragiảipháp.Bảng3.1sẽsosánhcáchướngkểchuyệncủaVogler,SnydervàPixar.

Bảng3.1.HướngkểchuyệncủaChristopherVogler,BlakeSnyder,vàPixar

CáchtốtnhấtđểhiểuđượcphươngthứcápdụngcáchướngkểchuyệntrênlàphântíchbàidiễnthuyếttừmộtdiễngiảTEDthôngthạocácphươngphápthêudệtnênhànhtrìnhchinhphụcđầycảmhứngcủamộtngườihùng.VớisựchophéphàophóngcủaBeckyBlanton,chúngtahãycùngxemxétbàidiễnthuyếtcủachịtrongsựkiệnTEDGlobal(10)2009mangtênTheYearIWasHomeless(tạmdịch:Mộtnămtrongcảnhkhôngnhà)quagócnhìntừmôhìnhcủaChristopherVogler.VìBeckyBlantonlàmộtnhàbáokiêmtácgiả,nênchúngtacứápdụngđúngtácphẩmHànhtrìnhcủangườicầmbútvàobướcđườngcủanữvănsĩnày!Nào,bắtđầuthôi!

BÍQUYẾT16:Sửdụngcụmtừ“Cuộcsốngbìnhthường”đểgiớithiệunhânvậtchínhvàthiếtlậpchủđềcủabạn

Cuộcsốngbìnhthường

Tôilàmộtnhàvăn,mộtnhàbáovàcũnglàngườihiếukỳđếnđiênrồ,vìvậytrong22nămviếtbáo,tôiđãhọcđượccáchlàmnhiềuthứmớimẻ.

Việckhángiảcóthựcsựthíchngườianhhùngcủabạnhaykhôngkhôngquantrọng,quantrọnglàhọphảicókhảnăngliênhệtớingườiđóđểkếtnốivàhọchỏitừcâuchuyện.“Cuộcsốngbìnhthường”mangđếnchongườinghecơhộithấmnhuầnnhữngnộidungcơbảnvềsởtrường,cáchsuynghĩ,khaokhát,nhữngmốiquanhệvàthiếusótcủaBecky.

VìBeckychỉcóchưađầybảyphútđểtrìnhbàybàinóichuyệncủamình,nênchịđãcôđọngCuộcsốngbìnhthườngcủamìnhtrongmộtcâuduynhất.Mặcdùđãkhẳngđịnhrõhaiđiểmmạnhtrongtínhcáchlàsựhiếukỳvàkhảnănghọchỏi,nhưngchịcũngdùngthủthuậtgắnbảnthânmìnhvớinghềnghiệpđểbỏquaviệcthêmthắtchitiết.Hìnhmẫumộtnhàbáohiệnđạithườnghiệnlênnhưmộtngườicứngcỏivàđộclập,nhưnglạisốngmộtcuộcđờikhiêmtốn,trunglưu.Blantonđãcủngcốhìnhmẫunàyvớitrangphụcđơngiảngồmmộtchiếcsơ-mixámvớihàngkhuycàikínvàtayáoxắnlên,một

chiếccom-lêđen,quầntâyvàmộtđôigiàythoảimái.

Vậyđâulàsailầmbiđát?Đốivớiphầnlớncácnhânvậtchínhđượckhắchọarõnét,thìđiểmmạnhchínhyếucủahọcũnglàđiểmyếutốiquantrọngnhất.Nhưchúngtasẽthấy,sựhiếukỳđãdẫnBeckyđisâuvàotậncùngbóngtối.Bốicảnhnàycũngbáohiệumộtchủđềcốtlõixuyênsuốtbàinóichuyệncủachị–mộtcâuhỏikịchtính:“Khôngngừngtheođuổikiếnthứcvàtrảinghiệmmớicóphảilàýkiếnhay?”

BÍQUYẾT17:Sửdụng“Tiếnggọiphiêulưu”đểcắtngangcuộcsốngcủangườihùngvàtraochohọmộtmụctiêu

Tiếnggọiphiêulưu

Cáchđâybanăm,mộttrongnhữngđiềutôihọcđượclàtrởnênvôhình.Tôitrởthànhmộtngườilàmviệckhôngcónhàcửa.TôibỏcôngviệcbiêntậpbáosaukhichatôiquađờithángHainămđóvàquyếtđịnhđidulịch.Cáichếtcủaônglàmộtđòngiángmạnhvàotôi.Khiquyếtđịnhlàmthế,điềutôimuốnlàcảmnhậnvàđốiđầuvớinhiềuthứ.

Tiếnggọiphiêulưucóthểlàchấtxúctáctừbêntronghoặcbênngoàilàmlaychuyểnthếgiớicủavịanhhùng.Ởgócđộthựctế,chấtxúctácđónênlàmốiđedọatrựctiếpđếnmộtnhucầucơbảncủaconngười,vàthườnglàmốiđedọarõràngđếnsựtồntại.ĐólànhữngtácnhânbênngoàiđedọađếncácnhucầuthuộctầngdướicùngtrongthápnhucầucủaMaslow,baogồmnhucầusinhlý,nhucầuantoànvànhucầuvềcácmốiquanhệ.Conngườithườngviệnđếncácbiệnphápcựcđoannhấtđểsinhtồnvàbảovệnhữngngườihọyêuthương.Nhữngtácnhânquấynhiễutừbêntrongvốnlàmtổnthươnglòngtựtrọnghoặcngăncảnquátrìnhtựkhẳngđịnhbảnthâncũnggâyảnhhưởngmạnhmẽkhôngkém.Cảtiếnggọibêntronglẫnbênngoàiđềulàmnhấnmạnhmộtđiểmrằng:mộtmặtnàođó,ngườianhhùngvẫnchưahoànthiệnvàcóthểđượcthúcđẩyđểhoànthiệnbằngcáchvượtquamấtmát,ngănchặnsựmấtmáthoặctheođuổinhữnghammuốn.Vídụ,sựbấtmãnsâusắcđốivớisốphậncủa

mìnhsẽđưađẩynhiềungườihùngđếnnhữngcuộcphiêulưutuyệtvời.

Trongkhichấtxúctáctrongcáccâuchuyệnbìnhthườngchỉhiệuquảởmộtcấpđộ,thìnhữngcâuchuyệntuyệtvờilạicóTiếnggọiphiêulưukhôngchỉmangđếnchongườihùngmộtmụctiêumạnhmẽtừbênngoài,màcảmộtmụctiêucháybỏnghơntrongnộitâm.Mộtlầnnữa,Blantonđãkhônglàmchúngtathấtvọng.Việcmấtđimộtthànhviêntronggiađìnhđãthúcđẩychịtìmkiếmmộtmốiquanhệthaythếtừbênngoài.Ngoàira,từcâu“tôimuốncảmnhậnvàđươngđầuvớinhữngđiềuđó”,bạncóthểnhậnthấynhữngnộilựcmạnhmẽđangthamgiaởđâyvàtácđộngđếnlòngtựtôn.Tuychịkhôngtiếtlộtrongbàinóichuyệncủamình,nhưngchacủaBeckylàmộtkẻnghiệnrượuvàưabạohành.Chịđãchophéptôichiasẻnhữngđiềusauđâyđểmangđếnhyvọngchocácnạnnhânsốngsótquanạnbạohành:

Ôngthườngđánhđậptôivìbấtcứlýdogì,vìmộtlýdonàođó,hoặcchẳngcólýdonàocả.Hồitôi10tuổi,ôngbướcvàovớichiếcthắtlưngtrêntayvàtôikhángcựrằngmìnhchẳnglàmgìcả.Ôngnói,“Hừm,màycóthểđãlàmgìđómàtaokhôngbắttậntayđược,thếnênmàyvẫnphảinhậncáithắtlưngnàythôi.”

Tôikhôngbiếttạisaomìnhdámnóithế,nhưnglúcấytôiđãđềnghịông:“Saochakhôngđểchoconviếtragiấylýdotạisaochakhôngnênđánhcon.”Ngàytôicònbé,chatôicónóirằngôngphảiviếtmộtbàiluận;ôngbắtđầuhọcđạihọckhiđãlớntuổi.Chẳnghiểusaomộtđứatrẻ10tuổinhưtôilạinghĩ,“Nếumìnhviếtmộtbài,cólẽmìnhsẽthoátđượcđònroi.”Ôngđãcânnhắcđềnghịđóvàđểtôiviết.Đólàlầncuốicùngchađánhtôi.Tôiđãviếtvìcuộcsốngcủamình.Mỗilầnôngsayxỉnvàrútthắtlưngra,tôilạinói,“Hãyđểconviếtralýdotạisaochakhôngnênlàmthế.”Tôiđãhọccáchviếtnhữngbàiluậnthuyếtphụctừkhicònbé.Rồimọichuyệncứtrôiquanhưthế.

Nhữnglựachọnrủirothấpvàđảmbảokếtquảluôngâycảmgiácnhàmchán.Tiếnggọiphiêulưukhôngnênlàmộtlựachọndễdàng.Thayvàođó,hãyđặtrachongườihùngcủabạnmộtlựachọnkhókhăngiữahaiđiềutốtngangnhau,haythậmchígiữahaiđiềuxấu

ngangnhau.Hoặcnếucuộcphiêulưuhứahẹnđemlạiphầnthưởnglớn,thìnónênđikèmvớikhảnăngthànhcôngthấpvàcáigiácựcđắtnếuthấtbại.TrongtrườnghợpcủaBlanton,chịcóthểphảiởnhàvớicơntrầmcảmngàycànglớn.Hoặcchịcóthểcốgắngvượtquanóbằngcáchđổilấymộtcuộcsốngtrênbờtuyệtvọngcủaxãhội.

Tiếnggọiphiêulưuthườnglàcơhộitốtnhấtđểgiớithiệunhânvậtphảndiện(hoặctiếtlộrằngmộtnhânvậttừcuộcsốngbìnhthườngcủangườihùngthựcchấtlàđốithủcủahọ).Đốithủkhôngnhấtthiếtphảihoàntoànxấuxa;xétchocùng,họcũnglàngườihùngtrongcâuchuyệncủariêngmình.Nhânvậtphảndiệntạoraxungđộtvìhọtìmkiếmmộtmụctiêubênngoàitươngtựnhưngườihùngvàhọtinrằngcáichết,sựdiệtvonghaythấtbạicủangườihùnglàcáchduynhấtđểđạtđượcnó.

BÍQUYẾT18:Giatăngsựcăngthẳngvớilời“Từchốitiếnggọi”

ChúngtasẽquaylạivớicâuchuyệncủaBeckytrongchốclát,vìtôicầnhướngsựchúýcủabạnvàomộtvàinhântốchuyệnkểmàchịkhôngcóthờigianđềcậpđếntrongbàiphátbiểungắncủamình.Bíquyếtnàysẽtrìnhbàynhântốđầutiên–Từchốitiếnggọi.Bíquyếttiếptheosẽtrìnhbàynhântốthứhai–Cuộchạnhngộvớingườidẫnlối.Cácnhântốnàykhôngnhấtthiếtphảituântheomộttrìnhtựchínhxác,cũngkhôngnhấtthiếtphảixuấthiệnđầyđủ.Tuynhiên,nếusắpxếplạihoặcloạitrừmộtsốnhântố,bạnnênýthứcrõnhữnghệquảsauđó.

Đểgiúpcâuchuyệnđángtincậyhơn,cácnhânvậtcủabạnphảiluôncóhànhđộngdèdặttốithiểu.Tốithiểukhôngnhấtthiếthoặckhôngphảilúcnàocũngcónghĩalànhỏbé;khiphảiđươngđầuvớinhữngtìnhhuốngkhôngngờ,cáccánhânsẽlựachọnbiệnphápcựcđoannhất.Vídụ,bạnsẽnhảytớitrướcmộtchiếcxelửađanglaotớiđểđẩyconmìnhrakhỏinguyhiểm.

TrongtậpđầutiêncủaloạtphimtàiliệuJosephCampbellandthePowerofMythwithBillMoyers(tạmdịch:JosephCampbellvàsứcmạnhcủathầnthoạivớiBillMoyers)pháttrênđàiPBSnăm1988,Campbellđãchỉrabakiểungườihùngmàbạncóthểxâydựng.Trongcâuchuyệncủamình,Blantonrơivàonhómđầutiên–người

hùngcóchủđích.Ngườinàysẽbắtđầuhànhtrìnhchinhphụcmộtmụctiêucụthể.Trongquátrìnhđạtđếnmụctiêu,ngườihùngthườngphảitrảiquabiếnđổitâmlýhoặctâmlinhcóýnghĩaquantrọnghơnnhiềusovớitrảinghiệmvềmặtthểxác.NhómthứhaicủaCampbellgồmnhữngngườihùngbấtđắcdĩbuộcphảidấnthânvàohànhtrìnhngoàiýmuốn.VídụCampbellđềcậpđếnlàmộtngườilínhbịđẩyvàocuộcchiến.Mộtvídụnhẹnhànghơnxuấthiệnlặpđilặplạitrongđiệnảnhhiệnđạilàmộtđứatrẻbịbuộcphảithamgiavàochuyếnhànhtrìnhquanhiềunướcvớichamẹ.Nhómthứbacủaông,ngườihùngtìnhcờ,lànhómnằmgiữangườihùngcóchủđíchvớingườihùngbấtđắcdĩ.Nhờýchítựdocủachínhmình,ngườihùngnàytìnhcờrơivàomộthànhtrìnhđầybấtngờ.Trongnhữngcâuchuyệncổ,họđượcthểhiệnquatìnhtiếtmộtnhânvậttheochânmộtloàithúthầnkỳvàorừng.BộphimTheHangover(tạmdịch:Dânchơi)làmộtphiênbảnhàihướcvàhiệnđạihơncủanguyênmẫunàyvớicácnhânvậtbanđầuchỉcóýđịnhvuichơi,nhưngnhanhchóngnhậnramìnhđangtrongmộtcuộcphiêulưuđầykịchtính.

Cảbakiểungườihùng,đặcbiệtlànhữngngườihùngbấtđắcdĩ,cóthểtừchốiTiếnggọiphiêulưumộtlầnhaythậmchínhiềulần.Trênthựctế,việcTừchốiTiếnggọiphiêulưulàyếutốtạosứcépmạnhmẽ.Khángiảsẽthíchthúkhibiếtnhữnggìcácanhhùngphảilàmtrongmộtthờigiandàitrướckhihọchấpnhậnsốphận.Hơnnữa,nhữnglờitừchốiliêntiếpsẽkhiếnchoCuộcsốngbìnhthườngcủangườihùngngàycàngtrởthànhnơikhôngthểnươngnáu.

Tiếngnóiriêngcủangườianhhùngcóthểkhôngphảilàtrởngạiduynhấtđốivớisựdấnthân.Trongnhiềucâuchuyện,cácanhhùngbịníukéovềmặtthểxáchoặctìnhcảmbởimộthoặcnhiều“vệsĩ”đứngtrướcngưỡngcửa.Nhữngcảntrởvềthểxáccóthểkhárõràng,nhưngcáchạnchếtừcảmxúcbênngoàicóthểxuấthiệndướinhiềuphongvịkhácnhau.Nhữngtrởngạiđángkểnhấttrongsốđólàkhibạnbè,chứkhôngphảikẻthù,nghingờhoặcgâyáplựcxãhộibuộcngườianhhùngphảiduytrìnguyêntrạng.

Trướckhidấnthânvàocuộcchinhphụccủamình,ngaycảnhữngngườihùngcóchủđíchnhưBeckyvẫncóthểtừchốiTiếnggọiphiêulưu.Tuynhiên,BeckygặphạnchếvềthờigianvàđãcóđủchấtkịchtínhtrongcâuchuyệnnênchịkhôngcầnkèmthêmlờiTừchốitiếnggọi,dùrấtcóthểtrongthựctếchịđãphảixâydựngquyếttâm.

BÍQUYẾT19:Sắpxếpmột“Cuộchạnhngộvớingườidẫnlối”đểtránhchongườihùngđượcxemlàđặcbiệt

Mộttrongnhữngsailầmlớnnhấtmàdiễngiảcóthểphạmphảichínhlàkểmộtcâuchuyệncánhânvềthànhcônglớnlaocủamìnhmàkhôngthừanhậnhọđượcngườikhácgiúpđỡtrênsuốthànhtrình.Bằngcáchthểhiệnbảnthânnhưmộtngườicótàinăngthiênbẩm,họđãtựđặtmìnhlênchiếcbụccaohơnkhángiả.Tuynhiên,đểmọingườicóthểkếtnốivàcóđủcảmhứngápdụngsựsángsuốtđóvàocuộcsống,thìdiễngiảphảikhiếnchokhángiảcảmthấyrằngđiềuđặcbiệtởđâychínhlàtiếntrình,chứkhôngphảibảnthândiễngiả.

MộtdiễngiảtrênTED,mộtnhàvănvớitácphẩmănkháchkhắpthếgiớiđãvôtìnhviphạmquytắcnàykhinhắcđếnthànhcôngbấtngờcủamình.Tuychịchỉngâythơsửdụngthànhtựunàynhưmộtbốicảnhchocâuchuyệntựtràovềviệcđángrachịkhôngbaogiờlậpđượckỳcôngấy,nhưnglạigâytổnhạinặngnề.Tácgiảquảthựccóthiệný;chịđãthựcsựngạcnhiênvớithànhcôngcủamình,vàcólẽlàngườingạcnhiênnhấttrênthếgiannày.Nhưngvấnđềlàkhichiasẻsựsửngsốttrướcthànhcôngcủachínhmình,chịđãtựđặtmìnhlênbụccao.Sựviphạmnàyrõràngkhôngphảilàkhôngthểcứuvãn,vìbàidiễnthuyếtcủachịlàmộttrongnhữngbàidiễnthuyếtđượcyêuthíchnhấttrênTED;nóđãảnhhưởngtíchcựcđếncuộcsốngcủahàngtriệungười,baogồmcảtôi.Tuynhiên,hãytránhtựđềcaochínhmình,dùbạnchỉmớithoángnghĩđếnđiềuđó.

Phươngthuốcchovấnđềnàylàgiớithiệumộthoặcnhiềungườidẫnlốiđãcungcấpnguồnlực,sựbảotrợvàkiếnthứccầnthiếtchongườihùng.Mỗimónquàlạinângcaothêmkhảnăngcủangườihùngđểanhtatiếptụchànhtrìnhtìmkiếmđiềuchưabiết.Xinlưuýrằngngườidẫnlốikhôngnhấtthiếtphảilàmộtnhânvậtduynhất.Đócóthểlàvaitròtạmthờidonhiềunhânvậtđảmđương.Thậmchí,ngườidẫnlốicóthểkhôngphảilàconngười.Cácvậtthểsống,vậtvôtrivôgiáchaythậmchívôhìnhcũngcóthểđóngvaitrònhưngườidẫnlối,chẳnghạnnhưcácloàiđộngvật,sáchvởhaycácbàihát.

NhưbạnsẽkhámphátrongcâuchuyệncủaBeckyBlanton,khôngcóphầnthưởngđángghentỵnàoởcuốicầuvồng.Chịtựđặtmìnhlà

ngườinganghàng,hoặccóthểlàngườichỉdẫn,chứkhôngphảiaiđónổitrộihơnngườinghe.Beckyđãchiasẻnhữngthiếusót,thấtbạivàcảsựtổnthươnglàmnênconngườibìnhthườngnơichị.Dođó,câuchuyệncủaBeckykhôngcóngườithầynàodẫndắtchị.Ngaycảnếungườidẫnlốiđócótồntạichăngnữa,thìrốtcuộcmỗingườihùngđềuphảiđơnđộcđốimặtvớiẩnsố.

BÍQUYẾT20:Đểngườihùngdấnthânvàohànhtrìnhbằngcách“bướcquangưỡngcửađầutiên”

Bướcquangưỡngcửađầutiên

Cảđờitôilànhữngchuyếncắmtrại.Vàtôikếtluậnrằngsốngtrongxetảinhỏsuốtmộtnămcũngchẳngkhácgìcắmtrạidàingày.Thếnên,tôigóighémđồđạc,lùachúmèocưng,chúchósăngiốngRottweilervàdụngcụcắmtrạivàochiếcxetảiChevyđời1975,rồiláixeđikhihoànghônbuôngxuốngmàkhôngnhậnrabađiềuquantrọng.Thứnhấtlàxãhộinàyluônđánhđồngchuyệnsinhsốngởmộtnơichốnlâudài,dùđóchỉlàmộtcănlều,nhưmộtyếutốkhẳngđịnhgiátrịcủaconngười.Hailàtôiđãkhôngnhậnrarằngnếucứđểmặc,thìcảmnhậntiêucựccủangườikhácsẽnhanhchóngtácđộngđếnthựctạicủata.Balàtôicũngkhôngýthứcđược“khôngchốndungthân”làmộttháiđộsống,chứkhôngphảilốisống.

Mặcdùhànhtrìnhcủangườihùngcóthểmangtínhtâmlýthuầntúy,nhưnghầuhếtchúngđềuđòihỏisựchuyểndịchthậtsựđểnhânvậtchính“bướcquangưỡngcửađầutiên”vàomộtthếgiớixalạ.Trongcảhaitrườnghợp,ngườihùngđềuphảihànhđộngquyếtđoándùcólàmgiatăngrủiro,đòihỏisựhysinhvàkhiếnngườihùngphảidấnthânvàocuộcphiêulưutheocáchkhiếnsựkịchtínhtrongcâuchuyệntănglênđángkể.

Beckyngâythơbướcvàothếgiớiđặcbiệttrongcâuchuyệncủachị,nhưngkhôngcónghĩarằngchịhoàntoànkhôngchuẩnbịgì.Bằngcáchchiasẻmìnhlàdâncắmtrạilãoluyện,chịđãtraochothínhgiảniềmhyvọngrằngchịcóthểsốngsótquacơngiôngtốsắptới.

BÍQUYẾT21:Trangbịchongườihùngkiếnthứcthuđượctừ“Thửthách,đồngminhvàkẻthù”

Thửthách,đồngminhvàkẻthù

Banđầu,cuộcsốngtrênxetảirấttuyệt.Tôitắmgiặtngaytạinơicắmtrại.Tôithườngxuyênăntiệm,cóthờigianđểnghỉngơivàđaubuồn.Nhưngsauđócơngiậndữvànỗimuộnphiềnvềcáichếtcủachalạichoánlấytôi.Côngviệctựdocủatôikếtthúc,vàtôiphảinhậnmộtcôngviệctoànthờigianđểtrảhóađơn.Mùaxuânêmdịuđãthựcsựhóathànhmùahèoibứckhủngkhiếp.Vàtôikhôngthểđỗlạibấtcứnơinàomàkhôngkhiếnmọingườinhậnratôicómộtchúmèovàmộtchúchó.Trờithựcsựrấtnóng.Chúmèotrèotớitrèoluiquacánhcửasổmởtrênxecònchúchóthìđượctôigửiđếndịchvụchămsócbanngày.Mọithứkhiếntôivãmồhôi.Mỗikhicóthể,tôisẽlaovàophòngtắmchonhânviêntrongcáctòanhàvàbếnđỗxetải,hoặctắmrửatrongnhàvệsinhcôngcộng.

Nhiệtđộbanđêmtrongxehiếmkhixuốngdưới27độC,khiếntôirấtkhóngủhoặchoàntoànkhôngngủnổi.Thứcănthìôithiuvìnắngnóng.Nướcđátrongthùngtanchảychỉsauvàigiờ,vàtìnhtrạngcủatôithậtkhổsở.Tôikhôngđủkhảnăngmuamộtcănhộ,hoặckhôngđủkhảnăngtìmmộtcănhộchophéptôimangtheothúcưngcủamình.Vàdotừchốibỏlạichúng,nêntôiphảiởluôntrongxe.Vàkhisứcnóngkhiếntôikiệtquệđếnmứckhônglếtnổi15métranhàvệsinhcôngcộngbênngoàivàobanđêm,thìtôiđànhphảidùngđếnmộtcáixôvàtúiđựngrác.

Mộtkhingườihùngquyếtdấnthânvàohànhtrìnhvàkhôngquayđầulại,ngườiấysẽhọcđượccácquyluậtcủathếgiớiđặcbiệtthôngquamộtloạtthửtháchkhókhănnhưngkhôngđedọađếntínhmạng.Kiếnthứcvàsứcmạnhmàngườihùngtíchlũyđượcsẽlàđiềukiệncần,nhưngkhôngđủgiúphọsốngsótquathửtháchphíatrước.

KhiBeckylàmbậtlêncâuchuyệncủachị,nhữngthửtháchnàyđãtạoracườngđộcảmxúcngàycàngtăngđanxengiữatíchcựcvàtiêucực.Chịbắtđầubằngdấuhiệutíchcựccủamộtchuyếncắmtrại

thoảimáiđểcóthờigianchữalànhvếtthươnglòng.Sauđó,câuchuyệnthayđổitheohướngtiêucựckhichịphảiđốimặtvớinhữngtháchthứcvềtìnhcảm,tàichínhvàthểchất.Cómộtlầnchịtrútbỏđượcáplựckhitìmthấychỗtrôngchóvàkhámpháramộtcách,dùtuyệtvọng,đểgiữmìnhsạchsẽ.Trênlộtrìnhcuốicùngcủamình,chịlạichịuthêmsứcéptiêucựcmộtlầnnữavớinỗituyệtvọngngàycàngtăngcao.

Giaiđoạnnàytronghầuhếtcáccâuchuyệnlàthờiđiểmngườihùngtìmthấybạnbèvàchạmtránmộtloạtnhữngkẻthùnhỏnhưtaysaicủanhânvậtphảndiện.TrongtrườnghợpcủaBecky,mặcdùkhôngcóthờigiannêuchitiết,nhưngbạnbècủachịchínhlàhaichúthúcưng.NhânvậtphảndiệnđốivớiBeckylàtìnhtrạngkhôngnhàcửavànỗituyệtvọng.Nhữngcơntrầmcảmcủachịngàymộttrầmtrọng,nhưngchịvẫnchưađếnmứchoàntoànhóađiên.

BÍQUYẾT22:Tướcbỏcáclựachọncủangườihùngkhi“tiếnvàohangđộngthămthẳm”

Tiếnvàohangđộngthămthẳm

Mùađôngđến,nhiệtđộgiảmxuốngdướimứcđóngbăngvàcứgiữnguyênnhưthế.Tôiphảiđốimặtvớimộtloạtthửtháchmới.Mỗiđêmtôilạiđỗxeởmộtnơikhácđểkhôngbịcảnhsátchúývàhỏitới.Vàkhôngphảilúcnàotôicũngthànhcông.

Nhưngtôicảmthấymìnhkhôngkiểmsoátnổicuộcsốngnày.Tôikhôngbiếtmọichuyệnbắtđầutừkhinàovàrasao,nhưngquãngthờigianchóngvánhmàtôi,mộtnhàvănvànhàbáotàinăng,biếnthànhmộtphụnữkhôngnhàcửa,phảisốngtrongmộtchiếcxetảiđãkhiếnchínhtôingộpthở.Tôikhônghềthayđổi.ChỉsốIQcủatôikhônggiảm.Tàinăngcủatôi,sựcươngtrựccủatôi,giátrịcủatôi,tấtcảmọithứvềtôivẫngiữnguyên.Nhưngtôiđãthayđổitheocáchnàođó.Tôingàycàngcuốnsâuhơnvàonỗimuộnphiền.

Ởđoạntrướccâuchuyệncủamình,Blantonđãtiếpthunhữngkỹnăngsốngmàngườicắmtrạibìnhthườngchẳngbaogiờphảihọc.Nhưngtrongquátrình“tiếnvàohangđộngthămthẳm”,lựachọncủa

chịđãtrởnênhạnchếhơncảvềmặtthểchấtlẫntinhthần.Bạncóthểsốngkhổsởtrongxetảivàomùahè.Song,cáigiábỏrasẽcaohơnnhiềutrongtiếttrờigiálạnhcủamùađông.Vớimộtđịchthủmớixuấthiệnlàlựclượngcảnhsát,Blantonngàycàngchìmsâuvàonỗituyệtvọng.Chịnhưbịmắcbẫyvàphảiđốimặtvớilốithoátkhảthiduynhất:cánhcửadẫnvàohangđộng–mộtẩnsốlớn.

BÍQUYẾT23:Đểngườihùngtrảiquamột“Thửthách”sốngcòn

Thửthách

Cuốicùngcóngườiđãchỉtôiđếnmộtphòngkhámdànhchongườivôgiacư.Vàtôiđãđếnđó.Tôiđãkhôngtắmsuốtbangày.Tôibốcmùivàchánnảnnhưbấtkỳaiđangxếphàngchờđợi.Tôichỉkhôngsayrượuhaylêncơn.Vàkhinhữngngườiđànôngvôgiacư,baogồmcảmộtngườitừnglàgiáosưđạihọcnhậnratôi,họnói:“Côkhôngphảilàngườivôgiacư.Tạisaocôlạiởđây?”Nhữngngườivôgiacưkháckhôngxemtôigiốngnhưhọ,nhưngtôithìcó.Sauđó,vịgiáosưlắngnghecâuchuyệncủatôivànói:“Côcómộtcôngviệc.Côcóhyvọng.Nhưngnhữngkẻvôgiacưthựcsựchẳngcólấychúthyvọngnào.”Dophảnứnglạivớiloạithuốcchốngtrầmcảmmàphòngkhámkêcho,tôibỗngcảmthấymuốntựsát.Vàtôinhớmìnhđãnghĩ:“Nếumìnhtựsát,chắccũngchẳngaibiết.”

Trongmẫudàný“Hànhtrìnhcủangườicầmbút”củaChristopherVogler,ngườianhhùngphảicóhailầnđốidiệnvớinỗisợhãilớnnhấttrongđời.Thửtháchchínhlàcuộcchạmtránđầutiên,vốnđượcônggọilàcuộckhủnghoảng,chứchưaphảicaotrào.Nhữngcuộckhủnghoảngthôngthườngcóthểlàkinhnghiệmcậnkềcáichếtđốivớingườihùng,cáichếtcủangườidẫnlối,kếtthúcbithảmcủamộtmốiquanhệmanglạiniềmvuisốnghoặclâmvàocảnhtrắngtay.TìnhthếcủaBecky,tứcdựđịnhtựsát,khớpvớikiểukhủnghoảngđầutiênvàkịchtínhnhất.

NhữngThửtháchvềthểchấtvàtinhthầnsẽtháchthứcngườihùng.NơiBeckynghĩlàhyvọnglớnnhất–mộtphòngkhámdànhchongườivôgiacư–thựcchấtlạitrởthànhcơnácmộngkhủng

khiếpnhấtcủachị.Nhữngngườichịcholàđồngminhcủamình,tứcnhânviênytếvànhữngngườivôgiacưkhác,đãkhôngchấpnhậnchịlàmộttrongsốhọ.Bướcngoặtkhôngngờnày,hoặcsựđánhlạchướngkỳvọngcủangườingheđãkhiếncơnkhủnghoảngthêmphầnkhốcliệtvàthayđổisâuhơnquanđiểmcủachịvềtìnhtrạngvôgiacưcũngnhưxãhộinóichung.

BÍQUYẾT24:Trao“Phầnthưởng”chongườihùngvìđãsốngsótquacuộckhủnghoảnglớnđầutiên

PhầnthưởngKhônglâusauđó,mộtngườibạnchohaycônghenóirằngTim

Russert,mộtnhàbáonổidanhcảnước,đãnóivềtôitrênkênhtruyềnhìnhquốcgia.CuốnsáchmớicủaTimcómộtbàitiểuluậnmàtôiviếtvềchamìnhkhoảngmộtnămtrướckhiôngquađời.Ôngđangthựchiệnmộtchuỗichươngtrìnhđốithoại,vàôngđangnóivềbàiluậncủatôi.KhitôinhậnraTimRussert,cựuđiềuphốiviêncủachươngtrìnhGặpgỡbáochí(11),nóivềbàiviếtcủamìnhtrongkhitôiđangsốngtrongmộtchiếcxetảinhỏgiữabãiđỗxecủasiêuthịWal-Mart,tôibắtđầupháracười.Bạncũngnênlàmthế.

Tôibắtđầucườivìđãđếnthờiđiểmtôiphảisuyngẫm,rằngtôilàmộtnhàvăn,haymộtphụnữvôgiacư?Vậynêntôitớihiệusách,vàtìmthấycuốnsáchcủaTim.Tôiđãđứngđó,đọclạibàiviếtcủamình.Vàtôiđãkhóc.Bởivìtôilàmộtnhàvăn.Tôilàmộtnhàvăn.

KiệtsứcsauThửtháchcủamình,ngườianhhùngchíítcũngtạmthờicóđượcmộttrongnhữngphầnthưởnghọđangtìmkiếm,vàđóthườnglàmụctiêubênngoàicủahọ.Điềunàychophéphọhồiphụcvàtrảinghiệmcảmgiácthanhtẩyhoặcgiảitỏacảmxúc,thườngđicùngvớinướcmắthaytiếngcười.Beckyđãtrảinghiệmcảmgiácthanhtẩymạnhmẽvàtrọnvẹn.CuốnsáchcủaRussertvớibàiluậncủachịtrongđólàmộtphầnthưởng,nólàmchịbậtcườirồilạiòakhóc.

BÍQUYẾT25:Bắtđầuđưangườihùngbướclên“Hànhtrìnhtrởvề”vớicuộcsốngbìnhthường.

Hànhtrìnhtrởvề

Khônglâusauđó,tôiquayvềTennessee.Cólúctôisốngtrongxetải,cólúclạingủnhờchỗbạnbè.Vàtôilạibắtđầuviết.

Vớinănglượngđượctáinạp,nhữngngườihùngchủđộnglựachọnthoátkhỏivựcsâucủathếgiớiđặcbiệtvàtìmđườngtrởvềmáinhàbanđầucủahọ,hoặcđếnvớimộtngôinhàmới.Trongnhữngcâuchuyệndàihơn,đặcbiệtkhingườihùngcóđốithủlàconngười,hànhtrìnhtrởvềhoặclàrútkhỏihangổcủakẻđịch,hoặctruyđuổiđốithủvừađàothoát.Vìconđườngđóđầyrẫynguyhiểm,nênnósẽdẫnđếnmộtthảmhọađảongượcvậnmayvừachớmnởcủangườihùng.Beckyđãbướctrênmộtconđườngtheođúngnghĩađen–conđườngdẫnchịtrởvềTennessee.Vàmặcdùkhôngcóchitiếtnàokịchtính,nhưngbạnvẫncảmgiácđượcrằngchịvẫnchưahoàntoànthoátkhỏihiểmnguy;vềcơbản,Beckyvẫnlàmộtngườivôgiacư.

BÍQUYẾT26:Nốitiếpđoạncaotràovớisự“Táisinh”củangườihùng

Táisinh

Mùahènămsau,tôitrởlạivớicôngviệcphóngviên.Tôiđãgiànhđượcnhiềugiảithưởng.Tôiđượcsốngtrongmộtcănhộriêng.Tôikhôngcònvôgiacưnữa,vàcũngkhôngcònvôhìnhnữa.

TáisinhlàcáchgọimàVoglerđặtchocuộcchạmtráncuốicùngvớicáichếtvàchiếnthắngtứcthìcủangườianhhùng.Nólàđỉnhđiểmcủacâuchuyện.Blantonđãlựachọnmột“Caotràotĩnh”(theolờiVogler).Trênthựctế,nóyênắngđếnmứcngườinghecầnphảiluậnralộtrìnhhồiphụcchậmchạpcủaBecky.Nếucónhiềuthờigianhơn,chịđãthêmvàonhiềuchitiếtkhác.Thayvàođó,chịđãsửdụngtừngữđểmôtảkếtquảvềsau.

MộttrongnhữngnguyêntắccủaChristopherVoglerlàphầnthưởngphảitươngxứngvớisựhysinh.Beckyđãkếtthúchànhtrìnhcủamìnhbằngmộtcuộcsốngbìnhthường,mộtcôngviệcvớisựcông

nhậnxứngđángvàmộtnơiđểsinhsống.NếuchịtrởthànhtriệuphúvàđoạtgiảiNobelVănhọc,thìhẳncaotràocủachịphảisâusắcvàấntượnghơnthếnhiều.

BÍQUYẾT27:Lồngýtưởngmuốnlantỏavàohànhtrình“Quayvềcùngthầndược”

Quayvềcùngthầndược

Cóhàngnghìnngườilàmviệctoànthờigianvàbánthờigiannhưngvẫnsốngtrongnhữngchiếcxetảinhỏ.Nhưngxãhộicứtiếptụcbêuxấuvàhìnhsựhóaviệcsốngtrongphươngtiệngiaothônghoặctrênđườngphố.Bởithế,ngườivôgiacưhaynhữngngườivôgiacưcóviệclàmchủyếuvẫntrongtrạngtháivôhình.Nhưngnếunhưgặpmộttrongsốhọ,hãyđồngcảmvớihọ,khuyếnkhíchhọvàmangđếnchohọhyvọng.Tinhthầncủaconngườicóthểvượtquabấtcứđiềugì,chỉcầntacóhyvọng.

Tôikhôngởđâyđểlêntiếngthaychongườivôgiacư.Tôikhôngởđâyđểkhuyếnkhíchbạnđưatiềnchongườihànhkhấttiếptheobạngặpmặt.Tôiởđâyđểchiasẻvớibạntừkinhnghiệmcủabảnthânrằng:takhôngthểđánhgiáconngườidựatrênnơisinhsống,chỗngủhoặctìnhtrạngsốngcủahọtạibấtcứthờiđiểmnào.

Banămtrước,tôicònđangsốngtrongmộtchiếcxetảinhỏởmộtbãiđỗxecủasiêuthịWal-Mart,nhưnghômnaytôiđangphátbiểutrênTED.Vàtôihyvọngmìnhsẽluônvàluôntìmđượcconđường.Xincảmơn.

Tronggiaiđoạncuốicùng,ngườihùngsẽtrởvềvớinhữngbáuvậtnhưtìnhyêu,sựtựdo,kiếnthứchaysựthịnhvượng.Họcóthểchiasẻnhữngmónquànàyvớingườikhácđểcảithiệncuộcsốngcủamình.TrongmộtbàidiễnthuyếttrênTED,thứthầndượctựnhiênchínhlàmộtýtưởngđánglantỏa.ThôngqualắngnghecâuchuyệncủaBecky,khángiảđãđượcgặpgỡmộtngườivôgiacư–điềumàhầuhếtnhữngngườiđượchưởngphướcdùkhiêmtốnnhấtcũngkhôngbaogiờlàm.Trongquátrìnhđó,họđãhọcđượcmộtđiều,đó

là“đừngtrôngmặtmàbắthìnhdong”.

Mỗicâuchuyệnđềuphảicómộtkếtthúccóhậuhoặckhôngcóhậu.(Vâng,phươngánthứbalàmộtcuộcphiêulưukỳthúkhác,nhưngtốtnhấttanêndànhnóchonhữngbộphimcócácphầnkếtiếpđãđượclênkếhoạch).Nhữngcâuchuyệnvớikếtthúccóhậuluôntruyềncảmhứngvớihiệuquảcao.Chúngkhiếnmọingườitinrằng:“Tôicóthểlàmđượcviệcđó.”Ngượclại,nhữngcâuchuyệnmangtínhcảnhbáolạiphùhợphơnvớimụcđíchgiáodục.Vìniềmvuilàđộnglựclâudàivàmạnhmẽhơnnỗiđau,nêntheotôi,bạnhãydànhphầnlớnthờigianđểkểnhữngcâuchuyệnmangkếtthúccóhậu.Phầnkếtchocâuchuyệncủabạnlàcơhộiđểtruyềnđisựhiểubiết.Câuchuyệncủabạnsẽsâusắchơnnếukếtthúcvớicảmxúcriêng.

Thờiđiểmsửdụngmộtcâuchuyệnbikịchlàkhibạnđangcốgắngkhắcsâunhữngđặctínhantoànvàotâmtrícủađốitượngngườinghelàmviệctrongcácngànhnguyhiểmnhưxâydựngvàthựcthiphápluật.Khôngcólờikêugọi“Cẩnthận”nàohiệunghiệmhơncâu:“Hãyngheđây,nếukhônganhcóthểlàngườikếtiếprađitrongmộttainạnbấtcẩnmàlẽracóthểngănđượcđấy.”Nếuquảthựcbạnđịnhkểmộtcâuchuyệnkếtthúcbằngbikịch,hãydànhthờigiantrongphầncuốiđểtìmkiếmcácphươngcáchmànhânvậttrongđóđángrađãcóthểsửdụngđểtránhđượcsốphậncủahọ.

Trênhết,vớinhữngcâuchuyệnlạcquan,bạnsẽthànhcônghơnnhiềusovớinhữngcâuchuyệntiêucực,thậmchítrongmộtmôitrườngvắngbóngphiảotưởng;nếuđược,trướchếthãythừanhậnnhữngđiềukhôngđúngrồihướngđếnnhữngkếtquảtíchcực.Phải,khángiảkhaokhátnhữngdiễngiảvàcáccâuchuyệnxácthực,nhưnghọcũngmongtìmthấyniềmvuivàsựsaymêtrongchúng.

Dấuấncủamộtcâuchuyệntuyệtvờiđólànóchophépngườinghekhámphátừnglớptrithứcthôngquaquátrìnhdiễngiải.Sựtinhtếnàynằmởchỗnókhôngquátậptrungvàokếtquả.Đểgiúpngườinghebóctừnglớpvỏcủacủhành,bạnphảikhiếncâuchuyệncủamìnhđầyắpnhữngyếutốcánhânvàcảmxúccùngcácchitiếtsốngđộng.Câuchuyệnkhôngcầnphảikháchquanhaycânđối.Thựcra,nhữngcâuchuyệnhấpdẫnnhấtluônđượckểlạitừmộtgócnhìnchủquan.Bạncầncảmxúcsoirọiconđườngmìnhđi,vàchỉđạtđượcđiềuđókhibạnbàytỏnhữngniềmtinmạnhmẽnhất.

BÍQUYẾT28:Thổisứcsốngvàocácnhânvậttrênsânkhấubằngvẻbềngoàivàcácđoạnđốithoại

Quytắcvàngtrongkểchuyệnlà“Đừngkể,hãychohọthấy.”Nóicáchkhác,bạncầnlàmsốnglạicâuchuyệnbằngcáchtáihiệnnhữngtrảinghiệmcủamìnhtrênsânkhấu,chứkhôngphảiđơnthuầnthuậtlại.Nhữnghìnhảnhtruyềntảinênbaogồmcácnhânvậtcóthựcđượclậtmởthôngquađốithoạivàvẻbềngoài.

Nhữngnhânvậtcóthực,vớitoànbộsựxấuxívàđộphứctạpcủahọ,làcơsởchomọicâuchuyệnmêhoặclòngngười.Bằngcáchnhậnbiếtnhữngđặcđiểmcụthểcủanhânvật,ngườinghesẽtựhìnhdungrabảnthânhọvànhữngngườihọquantâmnhưcácnhânvậtchính.Hãymờigọikhángiảbướcvàocâuchuyệncủabạn,sốngtrongnócùngbạnbằngcáchthểhiệnlạicácnhânvậtvàphảnứngcủahọ.Chúngbaogồmnhữnggìnhìnthấyđược–tưthếvàcửchỉ–nhữnggìnghethấyđược–âmđiệucủagiọngnói–vànhữnggìđượcngụý–tứcđặcđiểmtínhcáchvàkhaokhátcủanhânvật.

Trừkhibạnđãcókinhnghiệmtrìnhdiễn,nếukhông,bạnsẽthấylạlẫmvàkhôngthoảimáitronglầnđầuthựchiệnđiềunàytrênsânkhấu.Chìakhóaởđâylàđừngquácảnghĩ,hãychỉxoáyvàocátínhriêngbiệtcủatừngnhânvậtnhưthểbạnđanghướngánhđènsânkhấuvàohọ.Bạncũngcóthểtựanủirằngtrênthựctếkhôngcómàntrìnhdiễnkịchtínhnàolà“hợplý”hay“hoànhảo”.Bằngviệcxoaychuyểnđếnmứcđộkhiếnbạnthấythoảimáinhưngkhôngquáđà,bạnsẽgiữđượctínhxácthực.

Thayvìchỉđơnthuầnthuậtlạihànhđộngcủacácnhânvật,hãychokhángiảnghenhữngcuộcđốithoạimangtínhtraođổi,sinhđộng.Khicuộcđốithoạikểchilivềnhữnggìnhânvậtsuynghĩ,hànhđộnghaycảmnhận,nósẽmấtđitínhthựctế.Hãynhớvềcáchmọingườitròchuyện.Nhữngcuộctròchuyệnthựcsựthườngđivàothẳngvấnđề.Nócóđượctínhchânthựcnhờcáccâurútgọn,lấplửnghaythậmchínhữngbiểulộbấtchợtnhư“ừm,”“kiểunhưthế”hay“bạnbiếtđấy”.Đólàcáchchuyểntảicảmxúc.Mặcdùhìnhthứcđốithoạicóthểđượcsửdụng(khôngthườngxuyên)đểchiasẻthôngtin,nhưngmụcđíchchínhcủanólàtiếptụccâuchuyệnhoặcgópphầnthểhiệnnhữngthếmạnh,thiếusótvàkhaokhátcủanhânvật.

Cuộcđốithoạithựcsựsẽđạthiệuquảmạnhmẽhơnnếunótruyềntảiđượcnhữngẩný,tứcýnghĩasâusắchơnvềcảmxúcvàmongmuốncóthựccủanhânvật.Trongnỗlựcbảovệcáitôicủamìnhkhỏisựbẽbàng,cácnhânvậtthườngkhámậpmờvàcónhữngphátbiểutráivớiđiềuhọthựcsựmongmuốn.Ngoàiquanhcovàdốigạt,mộthìnhthứcđốithoạiđầyẩnýphổbiếnkháclàđểcácnhânvậtthảoluậnvềmộtchủđềđóngvaitròtượngtrưnghayẩndụchomộtvấnđềmơhồkhôngđượcnóira.

Hợplýnhấtlàmỗinhânvậtnêncómộtlốinóihaygiọngđiệuđặctrưng.Dựatrêncácnguyênmẫu,mẫunhânvậthọcvấnthấpsẽnóichậmhơnvàphátâmkémrõràng.Nếudiễngiảlànữ,côấycóthểdùngtôngtrầmthấpkhidẫnlờicủanhânvậtnam.

Nếumộtnhânvậtđãcótuổi,giọngnóicóthểhơicộccằn.Giọngđịaphươngđôikhicũngphùhợp.Nhưtôiđãcốýmởđầuđoạnnàybằngcụmtừhợplýnhấtlà.Tronghầuhếtcáccuộcđốithoại,giọngđiệucủatừngnhânvậtchỉcầnđượcđiềuchỉnhsaochođủthíchứngđểkhácbiệt.Tấtnhiên,trườnghợpngoạilệsẽdànhchonhữngnhânvậtđượccườngđiệuquámứcnhằmmụcđíchmanglạitiếngcườikhuâykhỏa.

Cácnhânvậtcủabạncũngnêncóvịtrícốđịnhtrênsânkhấu.Khibạnthểhiệnmộtnhânvậtcụthể,hãyđứngvàovịtríđượcấnđịnhcủanhânvậtđótrênsânkhấu.Khibạncầnthuậtlạicâuchuyện,phươngpháphiệuquảsẽlàbướclênmộtbướcvềphíakhángiả,rồilùilạimộtbướckhiquaylạivớinhânvậtđó.

BÍQUYẾT29:Đưakhángiảvàobốicảnhcâuchuyện

Cólẽsailầmlớnnhấtmàcácdiễngiảthườngmắcphảikhithuậtlạicáccâuchuyệnchínhlàtạoramộtbốicảnhquámơhồ.Đểtạotínhthựctếvàchophépkhángiảsốngcùngcâuchuyện,bốicảnhphảicóthờigian,địađiểmvàbầukhôngkhícụthể.

Hoặcdolẽtựnhiên,hoặccũngcóthểdohoàncảnhlớnlêncùngnhữngcâuchuyệncổtíchmởđầubằngcụmtừ“Ngàyxửangàyxưa...”màngườinghephảiđặtchođượccâuchuyệncủabạnvàomộtbốicảnhlịchsử.Điềunàynênđượcthựchiệnthậtsớmtrongbàidiễn

thuyết,thườngngaytừlờimởđầu.Blantonđãlàmđượcđiềuđótrongcâuthứhaicủamình,“Cáchđâybanăm...”Nhữngcâuchuyệnđượckểlạikhéoléocũngcầnbáohiệurõkhoảngthờigiantrôiqua.Bêncạnhviệcnhắcđếncácmùatiếpnốinhautrongnăm,Beckycònsửdụngnhữngdấuhiệugợiýkhácnhưcáccụmtừ“Cuốicùng...”và“Khônglâusauđó...”Mặcdùnhữngngụýsaukhámơhồnhưngkhángiảkhôngbaogiờcảmthấylạclốitrongmạchthờigian.

Blantoncũngđưaracácmôtảtạocảmnhậnmạnhmẽvềbốicảnhcủamình,baogồmnộithấtbêntrongchiếcxetảiChevyđời1975,phòngkhámsứckhỏechongườivôgiacưvàmộthiệusách.Cácbốicảnhcóthểtácđộngđếnmọigiácquan:thịgiác,thínhgiác,khứugiác,xúcgiácvàthậmchícảvịgiác.Tuynhiên,bạnphảilàmđiềuđóthậttinhtế.Hãytránhđánhvàomọigiácquancùngmộtlúcvìbàidiễnthuyếtcủabạnsẽtừhùnghồntrởnênhoamỹ.Mặcdùsẽtốthơnnếutabiếtrõmàusắccủachiếcxe(nhântiện,nócómàuxanhlá),nhưngchỉcầnđểkhángiảbiếtBlantonbịmắckẹttrongmộtchiếcxehơn30nămtuổilàđủ.Ngườinghecóthểhìnhdungđượcvẻngoàichằnchặnnhưchiếchộp,rỉsétvàđầyvếtlõmngoàicủanó.Tươngtự,chịkhôngcầnphảimôtảmùihoặcâmthanhkhisốngcùngvớimộtchúmèovàmộtchúchótotrongkhônggianchậthẹp–tốtnhấthãyđểdànhchúngchotrítưởngtượng.

Bầukhôngkhí–yếutốcuốicùngcủabốicảnh–làchìakhóatạonêntâmtrạng.Cácmùatrongnăm,thờitiết,ánhsángvàthậmchícảnhữngsựvậtcụthểhàmchứanhữngnỗiniềmbêntrongcũnggiúpdiễngiảxâydựngđượcbốicảnhmàkhôngphảinhiềulời.

BÍQUYẾT30:Ápdụngkhunghànhtrìnhcủangườihùngchocâuchuyệnvềnhữngnhânvậtkhác

Cóthểtôiđãtạochobạnấntượngrằngbạnphảikểmộtcâuchuyệncánhânhấpdẫnvàmangtínhsốngcòn.Tuynhiên,trênTEDcóvôvànbàidiễnthuyếttuyệtvờitrongđódiễngiảkểvềcâuchuyệncủangườikhác.Mộtvídụhaychỉxuấthiệnkhidiễngiảthổihồnvàonhữngcâuchuyệnvốnkénngườinghevềcácnghiêncứuhọcthuậthoặccôngnghiệp.

MalcolmGladwell,tácgiảcủahaicuốnsáchTheTippingPoint

(Điểmbùngphát)vàBlink(Trongchớpmắt)đồngthờilànhàbiênsửtàibavềtâmlýhọcđạichúng,đãlàmđượcđiềunàytrongbàidiễnthuyếtnổitiếngmangtênChoice,HappinessandSpaghettiSauce(tạmdịch:Lựachọn,hạnhphúcvànướcsốtmìÝ).Ýtưởngđánglantỏacủaônglà“hãychấpnhậnsựđadạngcủaconngườiđểconngườicóthểhạnhphúchơn”.Nóicáchkhác,mọingườikhôngmuốnnướcsốtmìÝ,màhọmuốncónhiềuloạinướcsốtmìÝ.Đểchứngminhchoquanđiểmcủamình,GladwellđãchiasẻcâuchuyệnvềHowardMoscowitz,mộtnhàkhoahọcthựcphẩmcótưtưởngcáchmạng.Bảng3.2làdànýdướidạngtiềnđề-dẫnchứngchobàiphátbiểucủaGladwell.

Bảng3.2.DànýbàidiễnthuyếtLựachọn,hạnhphúcvànướcsốtmìÝcủaMalcolmGladwelltrênTED

Vìhailýdo,bàidiễnthuyếtcủaMalcolmGladwellcócấutrúcrấtphứctạp.Thứnhất,ôngthuậtlạitrọnvẹnnhiềucâuchuyệnphụbêntrongcâuchuyệnchính.Thứhai,ôngkhôngnhấtnhấtđưaramộttuyênbốcụthểchocáctiềnđềmàngườinghecầnrútratừchuỗitiềnđềdiễndịchcủaông.Đểthấyđượcđiềunày,chúngtasẽphântíchbàidiễnthuyếtcủaôngtheokhungkểchuyệnkiểuPixarnguyênbảnnhưtrongBảng3.1,vàsửdụngkỹthuậtphântíchchuỗitiềnđề.Trongquátrìnhnày,bạnsẽthấyrằnghầuhếtcácyếutốđiểnhìnhtronghànhtrìnhcủangườihùngđềuxuấthiệntrongbàidiễnthuyếtcủaMalcolm.

HồiI.Ngàyxửangàyxưa,cómộtnhàkhoahọcthựcphẩmđượcđàotạotừHarvardtênlàHowardMoscowitz.Ngàyquangày,Howardrấtthíchđođạcthứnày,thứkiatronghãngtưvấnnhỏcủamìnhởWhitePlains,NewYork.Chođếnmộthôm,côngtyPepsiCothuêôngxácđịnhxemnênchobaonhiêuchấtlàmngọtnhântạovàosảnphẩmPepsidànhchongườiănkiêng.Khicốgắngsuyluậntừdữliệuthuđược,ôngđãgiácngộ–“Họđãđặtsaicâuhỏi.HọđangtìmkiếmmộtsảnphẩmPepsihoànhảo,trongkhilẽrahọnêntìmkiếmnhữngsảnphẩmPepsihoànhảo.”NhưngPepsiCovàmọingườiđềunghĩôngmấttrí.

HồiII.Chínhvìthế,ôngđãcốgắngchứngminhmìnhkhôngđiênbằngcáchhélộnhữnghiểubiếttươngtựvềmóndưachua,thếnhưnggiớicôngnghiệpthựcphẩmvẫnkhôngchịulắngnghe.Vàdođó,ôngđãápdụnghọcthuyếtvềsựđadạnghươngvịcủamìnhchonướcsốtmì.Cuốicùng,Campbell’s–nhàsảnxuấtnướcsốtmìchoPrego–đãkiếmđượchàngtrămtriệuđô-latừýtưởngcủaông.

HồiIII.Vàkểtừđó,pháthiệncủatiếnsĩMoscowitzđãđượcápdụngtrongnhiềungànhhàngthựcphẩmnhưmùtạt,giấm,dầuô-liuvàcácloạicàphê,manglạinhiềulợiíchtươngtựchocáccôngtyvàngườitiêudùng.Bàihọcrútratừcâuchuyệnnàylà“bằngcáchtrântrọngsựđadạngnơiconngười,chúngtasẽtìmthấyconđườngchắcchắnhơndẫnđếnhạnhphúcthậtsự.”

Malcolmđãlồngghépnhữngcâuchuyệnphụhoànchỉnhvàocâuchuyệnchínhbaotrùm,đâylàmộtkỹthuậttinhvivaymượntừtiểuthuyếtvàđiệnảnh.Mặcdùthườngđượcthựchiệndướihìnhthức

mộtđoạnhồitưởng,nhưngkỹthuậtnàycũngcóthểđượcsửdụngnhưcáchMalcolmđãlàmvớimạchthờigianbìnhthườngcủacâuchuyện.Bạncóthểthấynótrongvídụsauđây,khicâuchuyệnphụvềnướcsốtmìÝđượcphânnhỏtheokhungkểchuyệnkiểuPixar.Xinlưuýrằngtrongphầnnày,MalcolmđãchuyểngócnhìntừnhânvậtchínhHowardMoscowitzsangcôngtyCampbell’sSoupnhưnhânvậtngườihùng.

HồiI.Ngàyxửangàyxưa,vàođầuthậpniên1980,côngtyCampbell’sSoupđangthấtthếtrongcuộcchiếnnướcsốtmìgiữanhãnhàngPregocựckỳnổitrội(theoGladwell,ngườiđãdẫnchứngkếtquảkiểmnghiệmthựcphẩmnổitiếnghồithậpniên1970)vớiđốithủRagú.Chođếnmộtngày,côngtyđãthuêHowardMoscowitzkhắcphụcdòngsảnphẩmcủamình.

HồiII.Chínhvìthế,Howardđãlậpcôngthứccho45loạinướcsốtmìkhácnhau.Vàdođó,ôngtiếnhànhthuthậpdữliệuvềkhẩuvịcủa“vôsốngười”.Cuốicùng,ôngpháthiệnrarằngngườiMỹthườngrơivàobanhóm:“Nhữngngườithíchnướcsốtthường,nhữngngườithíchnướcsốtđậmđàvànhữngngườithíchnướcsốtđặcbiệtsánh.”

HồiIII.Vàkểtừđó,côngtyCampbell’s“đãhoàntoànthâutómngànhkinhdoanhnướcsốtmìÝtrongnước.Vàhơn10nămsauđó,họđãkiếmđược600triệuđô-latừdòngsảnphẩmnướcsốtđặcbiệtsánhcủamình.”Bàihọcrútratừcâuchuyệnnàylàsựđadạngsẽmanglạilợinhuậnlẫnniềmvuisướng.

Lưuý,cấutrúc“chuyệntrongchuyện”củaGladwellsẽcònphứctạphơnhoặcđượcnângcaohơnnữatùythuộccáchnghĩcủabạn,nhờôngthườngxuyênvậndụngđiềmbáo.Vídụ,ôngđãnhắcsơquakhiámchỉNescafétrongphầnđầucâuchuyệnvềPepsidànhchongườiănkiêngtrướckhibànsâutrởlạivềsựđadạngcủacàphêhailầnsauđó.ÔnglặplạikỹthuậtnàylầnnữakhinhắcđếnmùtạttrongcâuchuyệnnướcsốtmìÝ,chỉđểquaylạisauvớinócùngthôngtinđầyđủtrongcâuchuyệnvềhãngmùtạtGreyPoupon.

Malcolmđãkhéoléođancàichuỗitiềnđềdiễndịchvàobộkhungcâuchuyệncủamình.ChuỗitiềnđềcủaôngbắtđầuvớituyênbốđãđượcthựctếchứngminhrằngkhôngcósảnphẩmPepsihaymóndưachuanàohoànhảo.Điềunàygợilêncâuhỏi,“Liệucómộtloại

thựcphẩmhoànhảonàohaykhông?”VàMalcolmđãtrảlờidứtkhoátlà“không”vìtaluônquansátđượchiệntượngtươngtựởnhiềuloạithựcphẩmkhácnhau.Dođiềunàykhônggiảiđáptriệtđểcâuhỏicuốicùng,nênngườinghelạihỏitiếp:“Nhưngsaoôngbiếtđượcđiềunàyđúngvớimọiloạithựcphẩm?”Logicvẫntiếptụcvàcâutrảlờilàdomọingườikhôngthểdiễntảnhữnggìhọmuốn.Tuynhiênnếuquansáthọ,bạnsẽnhậnthấyrằngmỗingườilạicómộtsởthíchkhácnhau.Dođó,khôngcóloạithựcphẩmduynhấtnàođạtđượcsựhoànhảothuầnnhất.Câuhỏicuốicùngcủakhángiảlà:“Ừm,vậythuyếtđadạngnàycóthểứngdụngngoàiphạmvikhoahọcthựcphẩmkhông?”Mộtlầnnữa,MalcolmGladwellđãđáplạivớithôngđiệptốithượngcủaông:“Bằngcáchtrântrọngsựđadạngởconngười,chúngtasẽtìmthấyconđườngchắcchắnhơndẫnđếnhạnhphúcthậtsự.”

BÍQUYẾT31:Kếthợpcácquansátliênquantừkinhnghiệmcánhânvàoýtưởngđánglantỏa

CảBeckyBlantonvàJillBolteTaylorđềuchiasẻtrênTEDnhữngbàidiễnthuyếtlồngghépmộtcâuchuyệncánhân.Khôngcósựđancàichuỗitiềnđềhaydẫnchứngnàoởđây;thayvàođó,mỗidiễngiảđềukếtthúcvớimộtbàihọcluânlýmạnhmẽhướngtớikhángiả.Tuynhiên,nhiềudiễngiảkháclạikếthợpcácđoạnminhhọacánhânđộclậpvớilậpluậnlogic.NhưtrongBảng3.3,bàidiễnthuyếtcủangườimẫuthờitrangCameronRussellsẽminhhọachophươngphápnày.

Bảng3.3.DànýbàidiễnthuyếtLooksAren’tEverything.BelieveMe,I’maModel(tạmdịch:Ngoạihìnhkhôngphảilàtấtcả.Hãytintôi,tôilàngườimẫu)của

CameronRusselltrênTED

Trongphầnđầu,CameronRussellđãđithẳngvàothôngđiệpcốtlõirằnghìnhảnh,mặcdùchỉlàvẻbềngoài,nhưnglạitácđộngmạnhmẽđếncuộcsốngcủachúngta.Thôngđiệpcủacôđikèmvớiphầnminhhọathayđổimộtđôigiàycaogótbằngđôigiàyđếbằng,vàcheđichiếcváyngắnbósátđenbằngmộtchiếcváydàiđếnmắtcáchân,cùngmộtchiếcáolenrộngrãi.Cameronthayđổitrangphụcnhằmchothấyngoạihình,cũngnhưcảmnhậncủaconngười,cóthểbiếnđổitrongchớpmắtrasao.

Phầnthânbàidiễnthuyếtcũngsửdụngmộtphươngpháptàitìnhkhiđưaranămcâuhỏiphổbiếnnhấtmàcôthườnggặpvềlựachọnnghềnghiệpkhácthườngcủamình.Đâylàmộtnhómtiềnđềquynạpbaogồmnăm“lýdo”giảithíchtạisaohìnhảnhtuychỉlàvẻngoàinhưnglạicósứcảnhhưởngmạnhmẽ.Mỗicâutrảlờicủacôđềukhiêmtốnvàkhácthường.Côđãnângtầmchúngbằngnhữngminhhọavềbảnthânđượchỗtrợbằngcácdẫnchứngtrongnhiếpảnh.Ngoàira,côcòncủngcốhaiphầntronglậpluậncủamìnhbằngnghiêncứuhànlâmvềsắctộctrongnghềngườimẫu,cùngsốliệuthốngkêcủacảnhsátvềtácđộngcủachínhsách“chặn-và-lụcsoát”cácthanhniêndamàuhoặcgốcLatinởthànhphốNewYork.

VìCameronbắtđầubàidiễnthuyếtbằngýtưởngđánglantỏa,nêncôđãnhắclạinómộtlầnnữavàliênhệnóvớitấtcảkhángiảvàophútcuối.Saukhiđãchứngminhrằnghìnhảnhtuycótácđộngmạnhnhưngchỉlàvẻbềngoài,côliềnhốithúckhángiảhãyhọccáchyêuthươngbảnthân:

Nếucóđiềugìđángđểtiếpthuởbàidiễnthuyếtnày,thìtôihyvọngđólàtấtcảchúngtađềucảmthấythoảimáihơnkhithừanhậnrằnghìnhảnhcóảnhhưởngmạnhmẽđếnthànhcôngvàthấtbạitheocảmnhậncủachínhchúngta.

Tronghaichươngvừaqua,chúngtađãtìmhiểuhìnhthứctườngthuậttheohướngtiềnđềvàhướngkểchuyệntrongcácbàidiễnthuyếttrênTED.Giữahaitháicựcnàylàcáclốithuyếtminhcânđốithườngthấynhấtkhidiễngiảkểcâuchuyệnvềmộtngườikhác.

Cácphươngthứckếthợpgiữalậpluậnlogicvàchuyệnkểlàthànhtốquantrọnglàmnênmộtbàiphátbiểuhiệuquả.Ngoàira,

câunói“Hãy(hànhđộng)đểđạt(kếtquả)”làcáchtómgọnrấthaythôngđiệptrọngtâmkhixâydựngbàidiễnthuyết.Tuynhiên,nóchưaphảilàcáchkếtnốitừngữtinhtếnhất.Chươngtiếptheosẽtậptrunggiảithíchbạnphảilàmthếnàođểýtưởngđắtgiácủamìnhlantỏarộnghơn.

CHƯƠNG4

TRAUCHUỐTKHẨUHIỆUCỦABẠN

BÍQUYẾT32:Góigọnýtưởngđánglantỏavàomộtkhẩuhiệucósứclantỏa

TrongbàidiễnthuyếttạichươngtrìnhTEDxPugetSound,SimonSinekđãchiasẻmộtpháthiệnmàanhkhámpháđượcvàinămtrước.Anhđãtìmramốiliênkếtchunggiảithíchtạisaomộtsốnhàlãnhđạovàcôngtythànhcôngtrongkhisốkháclạithấtbại.Maymắnthay,anhđãkhônggiữđiềunàychoriêngmình;vìxétchocùng,sứmệnhcủacuộcđờianhlà“truyềncảmhứngchomọingườiđểhọcóthểlàmnhữngviệctruyềncảmhứngchohọ”.

BímậtmàSimonchiasẻrộngrãivớithếgiớiđượcthểhiệntrongkháiniệmVòngtrònHoàngkim(12).Simonđãxâydựngmộttìnhhuốngrấtthuyếtphụcrằngcáccánhânvàcôngtybìnhthườngluônbắtđầutừnhữngđiềuhọlàm,vànếuchúngtagặpmay,họsẽchiasẻchútítrằnghọđãlàmviệcđónhưthếnào.Ngượclại,cácnhàlãnhđạotruyềncảmhứngvàcôngtykiệtxuấtlạichiasẻlýdohọlàmđiềuđótrướctiên,sauđómớichiasẻcáchlàmvàđểdànhphần“làmgì”đếncuốicùng.MộttrongnhữngvídụyêuthíchcủaSineklàCôngtyMáytínhApple.LýdohànhđộngcủaApplelànhằmđộngviêncáccánhâncủahọtháchthứcnguyêntrạng.CáchthứccủaApplelàxâydựngcáctrảinghiệmthểlýcũngnhưtrảinghiệmkỹthuậtsốtuyệtvờivớichiphíphảichăngchođốitượngtiêudùngchủđạo.ĐiềuApplelàmlàsảnxuấtranhữngchiếcmáytínhvàđiệnthoạithôngminhvớinhiềukiểudáng,kíchcỡvàmàusắcphongphú.

KháiniệmcủaSimonkhôngmới;nólànềntảngchokiểutuyênbốsứmệnhrấtthịnhhànhtrongnhiềuthậpkỷtrướcđó.Nhưnganhđãthổiluồngsinhkhímớivàomộtkháiniệmcũvàtruyềncảmhứngchohàngtriệungườibằngcáchtruyềnđạtthôngđiệpcủamìnhkhácđiquanhữngcâuchuyệnmớimẻ.NướcđixuấtsắcđầutiêncủaSimonlàgóigọnkháiniệmnàyvàomộtkhẩuhiệuthanhthoát–VòngtrònHoàngkim.Hãynghĩđếnmộttấmbiatậpbắncungvớicâuhỏi“làmgì”ởvòngtrònngoàicùng,“nhưthếnào”ởvòngtròngiữa,và“tạisao”ởvòngtròntrungtâm.Nhữngngườitruyềnđạttàibalànhữngngườibiếtđitừtrongrangoài.

MặcdùVòngtrònHoàngkimlàcụmtừđượcchọnrấtkhéo,nhưngnókhôngcósứclantỏarộngkhắp.Hãytưởngtượngcóaiđótiếnđếnchỗbạnvànói:“Này,cậucómuốnbiếtbíquyếtđểthànhcôngtrongkinhdoanhvàcuộcsốngkhông?”Vàkhibạnsẵnsànglĩnhhộitríkhônmuônđời,thìngườiđólạinói:“Đơngiảnthôi.ĐólàVòngtrònHoàngkim!”Chắchẳnbạnsẽrấtthấtvọng.Nếukhôngđượcgiảithíchsâuhơn,VòngtrònHoàngkimchỉlàcụmtừvônghĩa.Nókhôngkêugọibạnhànhđộnghoặcthayđổiquanđiểmcủabạn.

Tuynhiên,Sinekđãsửdụngmột“chiêu”mớitrongbàidiễnthuyếttrênTED(xemBảng4.1dướiđây).Anhđãgóigọnkháiniệmcủamìnhtrongmộtkhẩuhiệukhôngthểnàoquên:“Hãybắtđầubằngcâuhỏitạisao.”Tiệnđâycũngxinnói,khẩuhiệunàychínhlàtựađềcủamộtcuốnsáchbánchạydotờNewYorkTimesbầuchọn,vớinộidungmởrộngthêmchủđềbàidiễnthuyếtcủaSinektrênTED.Khẩuhiệunàysẽchỉrõnhữnggìbạncầnlàmngayđểtrởthànhmộtnhàlãnhđạogiàucảmhứng.

BẢNG4.1.DànýbàidiễnthuyếtStartwithwhy(tạmdịch:Hãybắtđầubằngcâuhỏitạisao)củaSimonSinek

trênTED

BÍQUYẾT33:Lậpkhẩuhiệutừ3đến12từĐiềugìlàmnênmộtkhẩuhiệutuyệtvời?Mộttrongsốđólànó

phảingắngọn.Tốtnhấtlàchỉgồm3từ,nhưngbạnvẫncóthểtạoấntượngvớimộtkhẩuhiệudàiđến12từ.Trongbàidiễnthuyếtcủamình,Simonthựcrađãsửdụngbacâukhẩuhiệu.Câuđầutiênkhádài:“Mọingườikhôngtinnhữnggìbạnlàm;họchỉtinlýdobạnlàmđiềuđó.”Khẩuhiệuthứhaicủaanhchỉcó6từ:“[Hãybán,thuêvàthuhút]nhữngaitinđiềubạntin.”Vàdĩnhiêncâudễnhớnhấtlà“Hãybắtđầubằngcâuhỏitạisao”(Startwithwhy)–khẩuhiệunàychỉcóbatừ,vàlàcâurútgọncôđọngcủakhẩuhiệu:“Hãykhuyếnkhíchcácnhàlãnhđạobắtđầubằnglýdohànhđộng[sauđómớichiasẻcáchthứcvàcuốicùnglàtiếtlộđiềuhọlàm],đểhọcóthểtruyềncảmhứngchongườikhác.”

Phươngphápnàyhiệuquảtrongmọilĩnhvựcphátbiểutrướccôngchúng,baogồmcảchínhtrị.ĐiềunàykhiếntanhớđếnTổngthốngObama,bởiđâylàcôngthứcđượcvậndụngcáchđặtkhẩuhiệudễnhớcủaông,như“Hyvọngvàthayđổi”(Hopeandchange),“Hãythôngqualuậtnày”(Passthisbill),“Chúngtakhôngthểngồiđợi”(Wecan’twait),“Đúngthế,chúngtacóthể”(Yes,wecan).

BÍQUYẾT34:Lậpkhẩuhiệutậptrungvàohànhđộngđểngườinghebiếtphảilàmgì

Đặctínhquyếtđịnhthứhaicủacáccâukhẩuhiệudễnhớlàchúngđưaramộtlờikêugọihànhđộngrõràng.Nhiềucâukhẩuhiệu,baogồmcảcâu“Hãybắtđầubằngcâuhỏitạisao”,đềubắtđầubằngmộtđộngtừ.Tuykhárậpkhuôntrongnhữnghoàncảnhnhấtđịnh,nhưngcáccâuthầnchúsauđềucóchungcấutrúc:“Hãytheođuổihạnhphúccủabạn”,“Hãynắmlấythờicơ”và“Hãynóisựthật”.

Cáckhẩuhiệudùngắnhaydàiđềucóthểtậptrungvàohànhđộng.HãyxemxétcâukhẩuhiệudàinhấtcủaSimon:“Mọingườikhôngtinnhữnggìbạnlàm;họchỉtinlýdobạnlàmđiềuđó.”Tuyđốivớimộtbộphậnkhángiả,khẩuhiệunàycóthểkhôngtậptrungvàohànhđộng(nhưthếsẽtốthơn),nhưngcáchdiễnđạtnàyvẫntạoramộthìnhảnhvềconngườihànhđộng.

Khibạnxâydựngmộtcâukhẩuhiệugồmhaiphần,hãyluônđểhaiphầnđótươngphảnhoàntoànvớinhau.Giốngnhưtrongchuyệncười,hãyđặttừhoặccụmtừlàmđiểmnhấnởcuối.“Mọingườikhôngtinnhữnggìbạnlàm”làmệnhđềphủđịnhgợichongườinghecâuhỏi:“Nếuthếthìhọtinvàođiềugì?”Và“Họtinlýdobạnlàmđiềuđó”sẽđápứngnhucầucầnbiếtcâutrảlờicủangườinghengaytứcthì.NếuSimonnói:“Mọingườitinlýdobạnlàm;nhưnghọkhôngtinđiềubạnlàm”,câunóicủaanhsẽkhôngtạođượcâmhưởngtươngtự.

BÍQUYẾT35:LậpkhẩuhiệucóvầnđiệuNhậnxétcủaSinek:“Mọingườikhôngtinnhữnggìbạnlàm”có

cùngđặctínhquantrọngthứbagiốngnhưnhữngcúđánhmạnh.Chúngcóchấtdudương–thườngmangvầnđiệu–giúpngườinghedễnhớ.Đểthựcsựhiểuđược“đặctính”vầnđiệucụthểđó,chúngtaphảicókiếnthứcsơlượcvềngữpháp(Tôihứasẽtrìnhbàysaochoítnhọcnhằnnhấtcóthể).Đểtạonênmộtcụmtừthánhthót,bạncóthểlặplạimộttừhoặccụmtừởphầnđầu(phéplặpđầu)hoặcởphầncuốicủamệnhđềkếtiếp(phéplặpcuối).DickensđãgợichođộcgiảcủaôngbằngphéplặpđầutrongtruyệnngắnTaleofTwoCities(tạmdịch:Câuchuyệnvềhaithànhphố):

Đólàthờikhắcđẹpđẽnhất,đócũnglàthờikhắctồitệnhất;đólàkhitrítuệlênngôi,đócũnglàkhisựngudốtlấnlướt;đólàkỷnguyêncủaniềmtin,đócũnglàkỷnguyêncủasựngờvực;đólàthờikhắccủaÁnhsáng,đócũnglàthờikhắccủaBóngtối;đólàmùaxuânhyvọng,đócũnglàmùađôngtuyệtvọng;trướcmắttacómọithứ,trướcmắttachẳngcógì;tấtcảchúngtasẽlênThiênđàng,tấtcảchúngtasẽxuốngĐịangục–tómlại,ngàyấycũnggiốngnhưhômnay,nơinhữngthếlựcnhiễunhươngnhấtcứmộtmựckhăngkhăngđòiphảiđượccôngnhận,dùthiệnhayác,ởmứcđộsosánhcựchạnmàthôi.

Đểkhôngbịcuốnđi,xinbạnhãylưuýmộtthựctếrằnghầuhếtmọingườichỉcóthểthựcsựnhớđượcđoạnđầutiên:“Đólàthờikhắcđẹpnhất,cũnglàthờikhắctệnhất.”Câunàytuântheoquyluậttừ3đến12từmàbạnđãtìmhiểuởtrên.Nếumuốncầukỳ,hãythửphéplặpsymploce,mộtsựkếthợpgiữaphéplặpđầuvàlặpcuối.Nóiđơngiản,phéplặpsymplocelàsựlặplạinhữngtừhoặccụmtừởcả

phầnđầuvàphầncuốicủacácmệnhđềtiếptheo(thườnglàkhácnhau).Tuynhiên,khẩuhiệucủaSimonSinek:“Mọingườikhôngtinnhữnggìbạnlàm;họchỉtinlýdobạnlàmđiềuđó”cònápdụngmộtvũkhítutừnữa–phéptraductio.Đâyđơngiảnlàsựlặplạicùngmộttừởcácphầnkhácnhautrongcâu.

Nếucảmthấyquángợptrướcnhữngnguyêntắctrên,bạnchỉcầntậndụngnhữngcâucósẵnvàgieovầnđiệuchokhẩuhiệucủamình.

BÍQUYẾT36:LặplạicâukhẩuhiệuítnhấtbalầnMộtkhẩuhiệutốtsẽcôđọnglạiýtưởngđánglantỏacủabạn

mộtcáchngắngọn,tậptrungvàohànhđộngvàgiàuvầnđiệu.Dođó,bạnsẽmuốnkhắcsâunóvàotâmtríngườinghebằngcáchlặplạiítnhấtbalần.Hầuhếtcácdiễngiảthườngtuyênbốkhẩuhiệucủamìnhởphầnđầu,phầngiữavàphầncuốibàidiễnthuyết.

SimonSinekđãlặplạihaicâukhẩuhiệudàihơncủamìnhhơnsáulầnmỗicâu.CũngcầnlưuýrằngSimonđãchiasẻcâunóimạnhmẽnhấtcủamình,câunóikhẳngđịnhtêntuổicủaanh–“Hãybắtđầubằngcâuhỏitạisao”–chỉđúngmộtlần,trongcâunóicuốicùng:

Vàchínhnhữngngườibắtđầubằngcâuhỏitạisaomớicóđượckhảnăngtruyềncảmhứngđếnnhữngngườiquanhhọhaytìmđượcngườitruyềncảmhứngchohọ.

TôicóthểhìnhdungnếuSimonnhậnracụmtừnàylantruyềnmạnhmẽrasao,hẳnanhđãlặplạicáckhẩuhiệukhácíthơnhoặckhônglầnnào,vàthayvàođósửdụngkhẩuhiệu“Hãybắtđầubằngcâuhỏitạisao”từsáuđếnbảylần.

Vớimộtthôngđiệpduynhất,thuyếtphục,tậptrungthốngnhấtvàđượcgóigọntrongmộtkhẩuhiệucósứclantỏamạnhmẽ,bạnsẽbướcvàohàngngũcácdiễngiảưutúhơn.Tiếpsauđây,chúngtasẽchuyểnsangphầnxâydựngbàidiễnthuyết.

CHƯƠNG5

MỞĐẦUBÀIDIỄNTHUYẾT

BÍQUYẾT37:Thuhútvàdẫndắtkhángiảvàophầnmởđầu

Trongcácbàiviết,kếtcấulànguồnlựcgiảiphóngsựsángtạochứkhônggiớihạnràngbuộc.Điềunàythểhiệnrấtrõởnhịp5-7-5trongthểthơhaiku(13)vàsonnet14câu,tấtthảyđềulàmtăngthêmvẻđẹpvàsựphongphúvôtận.Tôicảmthấyhiệntượngtươngtựcũngứngvớinghệthuậtdiễnthuyết.Mộtbàidiễnthuyếtluôncầnmộtphầnmởđầu,phầnthânvàphầnkếtthậtrõràng.Vànghệthuậtnằmởcáchthứcngườidiễnthuyếtlấpđầybứcsơndầuđó.

Hãynhớrằngngayphútđầutiênhoặcthứhai,haythậmchí10hoặc20giâyđầutrongbàiphátbiểucủabạnchínhlàlúcsựhàohứngcủakhángiảlêncaonhất,vàsẽkhôngthểcaohơnnữavìkhángiảcủabạn,từngngườitừngngườimột,sẽdầnphântâmbởivôsốthứlinhtinhtrongtâmtríhọ.Cáckỹthuậtnêudướiđâysẽthỏamãndanhsáchcácmụctiêubạncầnđạtđượctrongphầngiớithiệucủamình:

Nhanhchónglôikéokhángiảbằngcáchtuyênbốhoặcngụýnhữnglợiíchhọsẽnhậnđượckhichúýđếnnhữnggìbạntrìnhbày.Nhữnglợiíchhấpdẫnnhấtsẽcungcấpchongườinghethôngtinvềcácvấnđềhệtrọngvớihọ,vàgiúphọkhỏemạnhhơn,hạnhphúchơnhoặcthànhcônghơn;

Xâydựngmốiràngbuộccảmxúcvớikhángiả.Nhữngràngbuộc

nàycóthểđượchìnhthànhbằngnhiềucách,nhưngmởmànbằngsựchânthựcvàbộclộkhuyếtđiểmlàcáchhiệunghiệmnhất;

Đemlạitiếngcười;

Làmrõchủđềvàxâydựnghoặctiếtlộluônýtưởngđánglantỏacủabạn;

Giúpkhángiảcảmđượckếtcấucủabàidiễnthuyết.Thayvìđưaramộtgócnhìntổngquanhoànchỉnh,hãyđểcáckhángiảtựbiếtnhữngdấuhiệunàosẽbáohiệucácbướcchuyểnývàhọnêntrôngchờbaonhiêudấuhiệunhưthếđểnắmđượctiếntrình.Vídụ,bạncóthểnói:“Tôisẽtrảlờibacâuhỏimìnhnhậnđượcnhiềunhấtvềviệctrởthànhmộtnhàcổsinhvậthọc.”

BÍQUYẾT38:Bắtđầubằngmộtđoạndẫnkhisứcsốngtrongbàiphátbiểukhônghợpvớisứcsốngtrongkhánphòng

Cứmườilần,sẽcóđếnchínlầnbạnmuốnđingayvàobàiphátbiểucủamình.Tuynhiên,sẽcónhữnglúcbạncầnlàmmộtđiềugìđókhácbiệt,vàbấtkểbạnlựachọnxuấtphátđiểmrasao,nócũngphảiphùhợphoàntoànvớisứcsốngbạncảmnhậnđượctrongkhánphòng.Cácdiễngiảđẳngcấpthếgiớicốgắngtáihiệnlạisứcsốngnàytừphầnmởđầucủahọ,sauđódẫndắtkhángiảvàomộthànhtrìnhđầycảmxúcởphầncònlại.Tuynhiên,đôilúcdoquácăngthẳnghoặcquánhạtnhòa,diễngiảsẽcầnđếnmộtđoạndẫn.Trongvănchươngvàkịchnghệ,lờidẫnluôncungcấpnhữngchitiếttốiquantrọng–đólàcâuchuyệnhậutrườngvềcácnhânvậtvàbốicảnhcầnthiếtđểkhángiảnắmbắttìnhtiếtnhanhnhất.

TôiđoánrằngkhiNgàiKenRobinsontruyềntảibàithuyếttrìnhvềcảicáchgiáodụctrênTED,khángiảđãrấtsốtruộtsaunhiềugiờhoặcnhiềungàyngồinghebiếtbaodiễngiảtrìnhbàytạiHộinghịTEDnăm2006.Thậmchíviệcđượctruyềncảmhứngkhôngngừngnghỉcũngcóthểkhiếntamệtmỏi.Rốtcuộc,ôngđãphảiđốimặtvớimộtkhánphòngđầysựcăngthẳng.Vậynênôngđãsửdụnglờidẫnhàihướcsauđể“xảvan”tâmlý.Nếubạnđịnhtruyềntảimộtbàinóichuyệnhàihước,điềutốiquantrọnglàbạnphảitạođượctiếngcười

phùhợpvớibốicảnhtrong30giâyđầutiênđểxốclạitinhthầnchokhángiả.NhưngKenRobinsonchỉcầnchưađến10giây:

Chàobuổisáng.Mọingườikhỏecảchứ?Cácbạnđangcảmthấyrấttuyệt,đúngkhôngnào?Chứtôithìbịmọithứthổibaycảrồiđây.Màthậtratôicũngsắpđi.[Cười]Cóbachủđề(phảikhôngnhỉ)xuyênsuốthộithảolầnnàycóliênquanđếnnhữnggìtôimuốnnói.Thứnhấtlàbằngchứngphithườngvềtrísángtạocủaconngườitrongtấtcảcácbàithuyếttrìnhmàchúngtađãđượcnghevàtừtấtcảmọingườiđangngồiđây.Chỉriêngsựđadạngvàphạmvicủanócũngđãđủchứngminh.Thứhai,trísángtạosẽđặtchúngtavàomộttìnhthếmàtakhôngtàinàobiếtđượcchuyệngìsẽxảyratrongtươnglai,vàkhôngtàinàobiếtđượcnósẽdiễnranhưthếnào...

Robinsonkhôngchỉvậndụngsựhàihướcmàcònsửdụngmộtkỹthuậtkhácđểkếtnốivớikhángiảcủamình–gọilà“mởđầukhơilại”.Thôngthường,tasẽbắtgặpkỹthuậtkhơilạikhicácdiễnviênhàiđộcthoại(14)khéplạimàndiễncủamìnhbằngcáchnhắclạimộttròđùahoặcchủđềtừngkhiếnkhángiảcườichảynướcmắt.Phầnmởđầukhơilạitrongmộtbàiphátbiểuquantrọngsẽcungcấpmốiliênkếtgiữanộidungcủabạnvớinộidungcủacácdiễngiảtrước.

Nếutrướcbạnkhôngcódiễngiảnào,phầnmởđầukhơilạicóthểnhắcđếncácsựkiệnhiệntại,nhữngkhángiảbạnvừagặptrướckhilênsânkhấuhoặckhôngkhítrongkhánphòng.Phầnmởđầukhơilạinêntạocảmgiácngẫuhứng.GiốngnhưtrongbàiphátbiểucủaNgàiKenRobinson,phầnmởđầukhơilạinênđượcđiềuchỉnhsaochophùhợpvớibảnthânngườinghe,từđókhiếnhọcảmthấymìnhđặcbiệtvàbàinóichuyệnmàbạnsắptrìnhbàylàdànhriêngchohọ.

NgàiKenRobinsonđãsửdụnglờidẫnkhidiễnthuyếtđểhòanhịpvớikhángiả.TrongbàidiễnthuyếttrênTEDcủamình,ôngđãđềcậpđếnmộtcuốnsáchsắpramắt,dựkiếnmangtênEpiphany(tạmdịch:Giácngộ),dựatrêncáccuộcphỏngvấnnhữngngườithànhcôngđãkhámpháratàinăngcủabảnthân.Banămsauđókhiđượcpháthành,quyểnsáchcuốicùngđãđượcđặttênTheElement:HowFindingYourPassionChangesEverything(tạmdịch:Nhântố:Mọithứthayđổirasaokhitatìmthấyđammê).Cuốnsáchcũngcho

biếtqualýdotạisaoRobinsonđánhgiácaolờidẫn:

Khitôichìmtrongcuộcvậtlộnkhámphávàtrìnhbàyýtưởngvớicácnhómkhángiả,thờigiandườngnhưtrôiquanhanhhơnvàliêntụchơn.Tôicóthểđứngtrongmộtkhánphòngmườingười,20ngườihayvàinghìnngười,nhưngtấtcảluônnhưnhau.Trongnămhaymườiphútđầu,tôicảmnhậnsứcsốngcủacănphòngvàthửmọicáchđểbắtđúng“bướcsóng”ởđó.Nhữngphútđầucóthểtạocảmgiáckháchậm.Nhưngsauđó,khitạođượckếtnối,tôiđãtrượtsangmộttốcđộkháchẳn.

Tacóthểdùngcáchdẫnnhậpbằngsựimlặngkéodàikhikhánphònghầunhưkhôngcósựcăngthẳngnào.Bạncóthểdùngchiêunàykhichuẩnbịtrìnhbàymộtbàidiễnthuyếtquantrọngvàkhángiảkhôngbiếtđiềugìsắpxảyđến.Tuynhiên,nóhiếmkhixuấthiệnđếnmứctôichưabaogiờđượcchứngkiếntrongmộtbàidiễnthuyếttrênTED–hầuhếtcácbàiphátbiểuđềucótiêuđềvàphầnmôtảđểkhángiảnhậnthứcrõ.

Tuynhiên,tôilạithấykỹthuậtnàyđượcsửdụngtrongcácdiễnđànkhác.EdTate,quánquângiảiVôđịchThếgiớivềDiễnthuyếttrướcCôngchúngcủaToastmastersnăm2000(15),làmộtbậcthầytrongkỹthuậtnày.LàmộtngườiMỹgốcPhi,Edđãmởđầubằngmộtquãngimlặngkéodài,trướckhitrìnhbàycâuchuyệncánhângâytácđộngmạnhmẽvềkinhnghiệmcủaôngkhilàmụctiêucủanạnphânbiệtchủngtộc.

Thựctế,ôngđãđứnglặngvàbấtđộngsuốt10giâytrướckhithétlênlờinguyềnrủađốivớinạnphânbiệtchủngtộc.Nếu10giâycóvẻchẳnglàbaođốivớibạn,thìhãythửlàmthếtrướcmộtnhómkhángiả;đósẽlàkhoảnglặngvôtậnvàkhóchịuđốivớibạnlẫnkhángiả.Đâycũnglàphươngthứctạotrạngtháicăngthẳngtàitìnhnhấttrongbộcôngcụcủamộtdiễngiả.Vậynên,hãysửdụngnóthậtdèxẻn.

Mộtkỹthuậtdẫndắtthúvịkhácchínhlàyêucầukhángiảhìnhdunghọđangtrongmộttìnhhuốnghoặcbốicảnhcụthể.Điềunàygiúpchobàinóicủabạntạođượcsựliênhệtứcthìđếnbảnthânvàcảmxúccủamỗingườinghe.

Trướckhichiasẻcâuchuyệnvềviệcanhđãtìmhiểucáchcậucontraimớisinhcủamìnhhọcngônngữthếnào,DebRoy,nhànghiêncứuthuộcViệnCôngnghệMassachusetts(MIT),đãmờikhángiảtrongchươngtrìnhTED2011hìnhdungvềcuộcsốngtrongmộtthínghiệmxãhộimớimẻ(Bảng5.1làdànýcủabàidiễnthuyếtnày):

BẢNG5.1.DànýbàidiễnthuyếtTheBirthofaWord(tạmdịch:Sựrađờicủatừngữ)củaDebRoytrênTED

Hãytưởngtượngnếubạncóthểghilạicuộcsốngcủamình–mọiđiềubạnnói,mọiđiềubạnlàmđềucósẵntrongmộtbộnhớlưutrữhoànhảonơiđầungóntaybạn,nhờvậybạncóthểquaylạitìmkiếmvàlàmsốnglạinhữngkhoảnhkhắcđángnhớ,hoặclướtquacácdấuấnthờigianvàkhámphánhữngkhuônmẫubạnchưatừngbiếtđếntrongcuộcsốngcủamình.Vâng,đóchínhxáclàhànhtrìnhmàgiađìnhtôiđãbắtđầutừnămnămrưỡitrước.

BÍQUYẾT39:Bắtđầubằngmộtcâuchuyệnkhibàiphátbiểucủabạnxúcđộngvàmangtínhgiảitrí

Cóvôsốcáchđểbắtđầumộtbàiphátbiểu,vàtôisẽbànchitiếtvềbacáchmởđầuhấpdẫnnhấtthườngđượccácdiễngiảtrênTEDsửdụngđểthuhútkhángiả.Trongđó,mởmànbằngmộtcâuchuyệnluônlàcáchmởđầuthànhcôngnhất.

Sauđâylàphầnhướngdẫnkếttinhlạinhữnggìbạncầnbiếtvềcáchmởđầubằngcâuchuyện.Đầutiên,câuchuyệncủabạnphảinóivềcánhân.Hãykểcâuchuyệncủachínhbạnvàchiasẻnhữngquansátcủacánhânbạn.Biếnngườikhácthànhngườihùngtrongcâuchuyệncủabạncũnglàmộtýhay.Thứhai,hãyđảmbảocâuchuyệnđóliênquantrựctiếpđếnthôngđiệpcốtlõicủabạn.Thứba,thứtư,vàthứnămlàhãykhiếnchocâuchuyệngâyxúcđộngmạnh,tạonhiềucảmgiácvàgiàutínhđốithoại.Câuchuyệncủabạncầnhếtsứcchitiếtđểkhángiảcóthểcùngbạnlàmsốnglạinó.

TrongbàithuyếttrìnhcủamìnhtrênTED,tácgiảvàchuyêngiavềthànhcôngRichardSt.Johnđãchothấysứcmạnhcủaviệcsửdụngcâuchuyệncánhânchophầnmởđầu:

Đâythựcralàbàithuyếttrìnhdàihaigiờđồnghồcủatôitrướccáchọcsinhtrunghọcđãđượcrútngắncònbaphút.VàtấtcảbắtđầutừngàytôiđếnthamdựTEDtrênmộtchuyếnbaytừbảynămvềtrước.Ngồicạnhtôilàmộthọcsinhtrunghọc,mộtcôbéđangđộniênthiếuđếntừmộtgiađìnhnghèokhó.Côbémuốnđạtđượcđiềugìđótrongđời,vàđãhỏitôimộtcâuhỏinhỏđơngiản:“Điềugìdẫnđếnthànhcôngạ?”Tôi

thựcsựcảmthấyrấtbuồn,bởitôikhôngthểchocháumộtcâutrảlờichắcchắn.ThếlàtôixuốngmáybayvàđếnvớiTED.Vàtôinghĩ:“Trờiạ,mìnhđangđứnggiữamộtkhánphòngđầyắpnhữngngườithànhcông!Tạisaomìnhkhônghỏihọđiềugìđãgiúphọthànhcôngvàtruyềnlạinóchocácbạntrẻ?”

Bạncóhìnhdungđượcmìnhtrênchiếcmáybayđókhông?BạncóquayđầulạivànghetrộmkhicôbécógiacảnhnghèokhókiahỏiRichardvềbíquyếtđểthànhcôngkhông?BạncócảmnhậnđượcnỗithấtvọngcủaRichardkhikhôngthểđưaramộtcâutrảlờiđúngvàsựsốtsắngsẵnsànggiúpđỡcácemnhỏtrongtươnglaicủaanhkhông?Bêncạnhđó,nếuíchkỷhơnmộtchút,liệubạncótòmòcựcđộvềchìakhóadẫnđếnthànhcôngmàRichardSt.Johnđãtìmrahaykhông?

HãylưuýrằngRichardSt.JohnđangtrìnhbàymộtbàidiễnthuyếtsiêungắntrênTED,tứcchỉkéodàibaphútsovớithờilượngtốiđa18phút.Nếucóthêmthờigian,hẳnanhđãthêmthắtnhiềuchitiếtvàđoạnđốithoạihơn.Têncủacôbélàgì?Trôngcônhưthếnào?Cuộctròchuyệncóvẻkhóxửgiữamộtemnhỏkhôngcóngườiđicùngvàmộtdoanhnhântrạctứtuầnđãbắtđầurasao?Hãychọnđúnglượngchitiếtchokhoảngthờigianđượcquyđịnh,giốngnhưnhữnggìRichardđãlàm.

DànýbàidiễnthuyếtcủaRichardSt.JohnđượcthểhiệntrongBảng5.2.BàiphátbiểucủaRichardđãmanglạichútdưvịvềnghiêncứumởrộngcủaanhtrêncảhaikhíacạnh:thànhtựutrongđờisốngcánhânvàthànhtựutrongsựnghiệp.Tôikhuyênbạnnêntìmđọccuốnsách8toBeGreat:TheEightTraitsSuccessfulPeopleHaveinCommon(tạmdịch:8điềuvĩđại:8phẩmchấtchungcủanhữngngườithànhcông)củaanhđểnếmtrảitrọnvẹnnguyênlýsâusắcmàanhrútratừnghiêncứucủamình.

BẢNG5.2.Dànýbàidiễnthuyết8SecretsofSuccess(tạmdịch:8bíquyếtthànhcông)củaRichardSt.Johntrên

TED

BÍQUYẾT40:Bắtđầubằngmộttuyênbốgâysốcđểthúcđẩyphảnứngcủakhángiả

Xétvềhiệuquả,vẫncònhaicáchmởđầumạnhmẽkhácbêncạnhcáchmởđầubằngcâuchuyện,vàchúngcũngtạohiệuứngmạnhtươngđương.Tôisẽbànvềtuyênbốgâysốctrước.Mặcdùcáctuyênbốgâysốcđaphầndựatrênsốliệuthốngkê,nhưngchúngcũngthểhiệnđượcnhữngquanđiểmmạnhmẽtháchthứcsuynghĩthôngthường.

Điềuquantrọnglàquanđiểmcủabạnphảikhơigợilênmộtloạtcảmxúctừkhángiả.Nếubạnchiasẻvề“cáigì”,thìmọingườisẽcónhucầumãnhliệtcầnlấpđầykhoảngtrốngcủacáccâuhỏi“tạisao”,“nhưthếnào”,“khinào”và“ởđâu”.TrongbàinóichuyệntạichươngtrìnhTED2010,JamieOliver,vịđầubếpnổitiếngvàcũnglàngườiủnghộchếđộdinhdưỡngdànhchotrẻem,đãsửdụngchínhcôngthứcnàychophầnmởđầucủamình.Bảng5.3làdànýchobàidiễnthuyếtcủaanh,bắtđầubằngtuyênbốsau:

Đángbuồnthay,trongvòng18phúttớikhichúngtatròchuyệnvớinhau,bốnngườiMỹđangsốngsờsờsẽchếtvìthựcphẩmmàhọăn.TôilàJamieOliver.Tôi34tuổi.TôiđếntừEssex,nướcAnhvàtrongbảynămquađãlàmviệckhôngmệtmỏinhằmcứulấynhiềumạngngườitheocáchriêngcủamình.Tôikhôngphảilàmộtbácsĩ;tôilàmộtđầubếp.Tôikhôngcócácthiếtbịytếtốitânhaythuốcmen.Tôichỉsửdụngthôngtinvàcáchgiáodục.Tôithậtlòngtintưởngrằngthựcphẩmlàthứsứcmạnhcốtyếutrongngôinhàcủachúngta,gắnkếtchúngtavớinhữngđiềutốtđẹpnhấttrongcuộcsống.

BẢNG5.3.DànýbàidiễnthuyếtTeachEveryChildAboutFood(tạmdịch:Hãydạychomỗiđứatrẻvềthực

phẩm)củaJamieOlivertrênTED

ĐầubếpOliverđãthuhútđượcsựchúýcủakhángiảnhờtiếtlộmộtsựthậtgâysốc:rấtnhiềungườiđangchếtdầnvìthựcphẩmhọăn.Vàđókhôngphảilàchuyệnxảyracáchđâynửavòngtráiđất,tạicácnướcđangpháttriểnmàngaytạinướcMỹ.Hầuhếtkhángiảcólẽđãtựhỏiliệuhọcósốngsótquabữatrưahaykhông!Sứcmạnhcủasốliệuthốngkêgâysốcquảthựcđãliênđớisâusắcđếnbảnthântừngkhángiả.Sốngcònlànhucầucơbảnnhấtcủaconngười.Jamieđãchạmđếnmộtvấnđềnguyênthủy–sựsốngvàcáichết–vàkhiếnkhángiảcủaanhnínthởchờđợiđểtìmhiểuvìsaochuyệnnàylạixảyra,vàhọsẽsốngsótnhưthếnào.

BÍQUYẾT41:Mởđầubằngmộtcâuhỏikhiếnkhángiảphảisuynghĩ

Đặtmộtcâuhỏiấntượnglàcáchthứbađểmởđầumộtbàiphátbiểuđángtincậy.Vídụ,đángraJamieOlivercóthểbắtđầuvớicâuhỏi:“Tạisaomỗingàylạicóđến320ngườiMỹbìnhthườngnhưcácbạnchếtvìthựcphẩmhọăn?”

Nếubạnmuốnápdụngphươngphápđặtcâuhỏitạoấntượngmạnh,tôikhuyênbạnhãysửdụngnhữngcâuhỏi“tạisao”và“nhưthếnào”.Đếnlúcnày,“tạisao”vẫnlàcâuhỏihấpdẫnnhấtvìchúngđàosâuvàosựhiếukỳtựnhiêncủachúngta–tứckhaokháttìmhiểuthếgiớixungquanh.Mộtkhiđãbiếtđượclýdocácsựviệcxảyra,chúngtarồisẽmuốnbiếtcáchthúcđẩyđiềutốtvàngănchặnđiềuxấurasao.Nếulýdođóđượcngụýhoặcmọingườiđãhiểurõnó,bạncóthểmởđầubằngcâuhỏi“nhưthếnào”.HãyxemxétthôngđiệpcủaOlivermộtlầnnữa.Anhcũngcóthểdẫndắtbằngcâuhỏi:“Làmthếnàobạnngănngừađượcnguycơthiệtmạngvìthựcphẩmmìnhăn?”

Trongnhữngđoạnmởđầuđượcdựnglạidướidạngcáccâuhỏi“tạisao”và“nhưthếnào”màtôixâydựngchobàidiễnthuyếtcủaJamieOliver,chắchẳnbạnđãnhậnthấytôiléndùngtừbạnđôibalần.Từnhiệmmàunàybiếnmộtcâuhỏihaythànhmộtcâuhỏixuấtsắc,bằngcáchđặtngườinghevàotrạngtháitựxétmình.Bạnmongmuốnhọsuynghĩvềbảnthânvàthếgiớiquanhhọ.

CâuhỏimàSimonSineknêulêncũngchínhlàcâuhỏimởđầu

mạnhmẽtạohiệuquảcaonhấttrongmọibàidiễnthuyếttrênTEDtôitừngxem.Dướiđâylàcáchanhbắtđầubàidiễnthuyếtcủamình,vàsaucùngđãcungcấpchongườinghemộtbộkhung“bíquyết”đểgiúphọtrởthànhmộtnhàlãnhđạotruyềncảmhứng,hoặcmộtdoanhnghiệphoạtđộnghiệuquả:

Bạngiảithíchthếnàokhimọiviệckhôngdiễnranhưchúngtatưởng?Hoặcđúnghơn,bạngiảithíchthếnàokhingườikháccóthểđạtđượcnhữngđiềudườngnhưtháchthứcmọigiảđịnh?Vídụ:TạisaoApplelạicáchtânđếnthế?Nămnàyquanămkhác,rồinămkhác,rồilạinămkhácnữa,họluônđổimớihơntấtcảđốithủcạnhtranh.Song,họchỉlàmộtcôngtymáytính.Họcũngnhưbaocôngtykhác.Họcókhảnăngtiếpcậncáctàinăngtươngđương,cócácđạilýtươngđương,chuyêngiatưvấntươngđươngvàphươngtiệntruyềnthôngtươngđương.Vậytạisaohọlạitrôngnhưcógìđókhácbiệt?TạisaoMartinLutherKinglạitrởthànhthủlĩnhcủaPhongtràoDânquyền?ÔngkhôngphảingườiduynhấtphảichịukhổtrongmộtnướcMỹtiền-dânquyền.Vàôngchắcchắnkhôngphảilànhàhùngbiệnxuấtsắcduynhấttrongthờikỳđó.Vậytạisaolạilàông?VàtạisaoanhemnhàWrightcóthểtìmralờigiảichomộtchiếcmáybaycóngườiđiềukhiểntrongkhichắcchắncòncónhiềunhómphátminhkhác,nhữngngườicóđiềukiệntốthơn,đượctàitrợnhiềuhơnnhưnglạikhôngthựchiệnđượcchuyếnbaycóngườiláinàovàđểanhemnhàWrightđánhbạihọ?Cóthứgìđókhácđãhiệndiệnởđây.

Chỉduynhấtmộtcâuhỏimởđầulàđủ.Nhưngthayvìthế,Sinekđãdồndậptấncôngkhángiảcủaanhbằngmộtloạtcâuhỏi“tạisao”.Cáchtiếpcậnnày–tứcmộtchuỗicâuhỏi“tạisao”kéodàinhưtrêungươi–cựckỳhiệuquả,nhưngphảiđượcvậndụngthậtthậntrọng.Đểxâuchuỗithànhcôngnhiềucâuhỏivớinhautrongphầnmởđầu,chúngphảicùnghướngđếnmộtcâutrảlời.Tôisẽchỉkhiếnbạnhoangmangkhimởđầubàiphátbiểubằngcâuhỏi:“Tạisaobầutrờilạixanh?Tạisaođálănthìkhôngđóngrêu?Vàtạisaovoilạisợchuột?”

Simoncũnglôikéokhángiảcủamìnhbằngcáchkhiêukhíchhọbằngniềmvuikhámphánhữngkiếnthứcthuộchàngtuyệtmật:

Khoảngbanămrưỡitrước,tôiđãcómộtkhámphá.Vàpháthiệnnàyđãthayđổisâusắcquanđiểmcủatôivềđiềutôitừngnghĩlàcáchthứcthếgiớivậnhành,vàthậmchícònthayđổihoàntoàncáchthứcmàtôivậnđộngtrongđó.Hóaracómộtkhuônmẫu.Hóara,tấtcảcácnhàlãnhđạovàtổchứctuyệtvờiđangtruyềncảmhứngkhắpthếgiới–bấtkểđólàApple,MartinLutherKinghayanhemnhàWright–đềusuynghĩ,hànhđộngvàtruyềnđạttheocùngmộtcáchthức.Vàcáchthứcđóđingượclạihoàntoàncáchthứccủamọingười.Tấtcảnhữnggìtôilàmlàhệthốnghóanó,vàcólẽđólàýtưởngđơngiảnnhấttrênđời.

Điềuquantrọngcầnlưuýlàngoàilôikéokhángiả,phầngiớithiệucủaSimoncònthiếtlậpkếtcấubaphầnchobàiphátbiểu.CáckhángiảbiếthọsẽđượcnghevềCôngtyMáytínhApple,anhemnhàWrightvàMartinLutherKing,Jr.,rồimọithứdiễnrađúngnhưthế.

Nhiềudiễngiảthườngsửdụngcácphươngphápvụngvềkhithôngbáochokhángiảvềnhữngđiềuhọsắpđượcnghetrongbàidiễnthuyết.Simonhẳnđãrơivàocáibẫynàynếuanhnói:“Hômnay,tôisẽkểvớicácbạnvềApple,vềanhemnhàWrightvàvềMartinLutherKing.Đầutiên,chúngtahãynóivềApple...”Quánhàmchán!Bằngcáchlồngýđịnhcủamìnhvàocáccâuhỏi,Simonđãápdụngmộtphươngpháptinhtếhơnnhiều,vànếukhônngoan,cácdiễngiảkhácsẽhọctheoanh.

BÍQUYẾT42:Khéplạiphầnmởđầubằngmộttuyênbốlợiíchrõràngvàvạchralộtrìnhchobàidiễnthuyết

Phầnmởđầucủabạnphảikhiếnkhángiảngấmngầmcânnhắcvềlợiíchcủabàidiễnthuyết.Hãykhéplạinóbằngmộtlờihứadứtkhoátvềnhữnglợiíchkhángiảsẽnhậnđược,đồngthờilưuýhọphảimấtbaolâumớicóđượcchúng.

Vớinhữnglầnphátbiểulâunhất,saukhiápdụngmộttrongbacáchmởđầuchuẩn,tôithườngtuyênbố:“Trong45phúttiếptheo,tôisẽchiasẻvớibạnbabíquyếtmangđếnhạnhphúc.”Đólàmộttuyênbốlợiíchkháổn.“Tôisẽchiasẻ”nghehayhơnnhiềusovới

“Tôisẽnói”.Tuynhiên,cáchtuyênbốnàyvẫncòntồntạihaivấnđề.Trướchết,nótậptrungvàodiễngiảthayvìkhángiả.Tuyênbốnàytiếtlộnhữnggìtôisẽlàm,chứkhôngphảinhữnggìbạnsẽnhậnđược.Thứhai,nókhôngtácđộngcụthểlêncácgiácquan.Câuchốtcủaphầnmởđầunêncungcấpchokhángiảmộthìnhảnhẩndụtrựcquanvềcấutrúccủabàiphátbiểu.Ápdụngnhữngbàihọcnày,tôisẽsửdụngcấutrúcsau:“Sau45phútnữa,bạnsẽbướcrakhỏiđâyvớibađiểm‘A’hạnhphúctronghànhtrangcủamình.”Tuyênbốnàyđặtkhángiảvàovịtrítrungtâmvìnógợiýhọnênlắngnghebàiphátbiểucủatôiđểlấybađiểm“A”kia,cùngvớimộthìnhảnhđịnhhướnghànhđộng.

Cácthuậtnhớ,chẳnghạnnhưcụmtừviếttắtcácchữcáiđầuhaycáccấutrúcnhư“bachữA”làcáchtuyệtvờiđểvạchralộtrìnhcầnthiếtchongườinghe.Hãycưỡnglạisựhammuốnchiasẻýnghĩađạidiệncủacụmviếttắtkiatừđầubàinóichuyện.Niềmvuicủakhángiảnằmchínhtạibàiphátbiểuđượcbạnvénmởdần.

Tôiđặcbiệtthíchconsố3vìnólàconsốdễnhớnhất.Bạncóthểđềrababước,bachủđề,bachiếnlược,bamẹonhỏ,bakỹxảo,bacôngcụ.Nếucònnghingờnguyêntắcchungnày,hãyxemxétvídụsau.NhờStephenCovey(16),giờđâyaicũngbiếtrằngngườithànhcôngcóbảythóiquen.Bạncóthểkểtênchúngkhông?TrongKinhthánhcó10Điềurăn,vàTuyênngônNhânquyềncủaHiếnphápHoaKỳcó10Tuchínhán.JackWelch(17)truyềngiảngvềbốnchữ“E”tronglãnhđạo.Bạnkểtênchúngđượcchứ?Tôinghĩlàđược.

BÍQUYẾT43:Tránhxanhữngcáchmởđầusáorỗng

Docóvôsốcáchkhácnhauđểmởđầuphầntrìnhbàycủamình,nênbạncầnbiếtquamộtvàikiểumởđầutồitệđểkhôngphạmsailầmcủangườiđitrước.Tấtnhiên,TEDđãchọnlọccácvideođểchiasẻlêntrangTED.com.Nhưngđiềubạncóthểkhôngnhậnthứcđượclàcácđoạnvideođãđượcchỉnhsửađểloạibỏnhữnglỗivấpvàbấtkỳchitiếtnàogâykhóxử,xúcphạmhoặccôngkích.Dođó,tìmthấymộtphầnmởđầukhủngkhiếptrênTEDlàđiềukhôngthể.

Tuynhiên,córấtnhiềuthứtồitệngoàikiađểtahọchỏivàrútkinhnghiệm.Dođó,sauđâysẽlàdanhsáchnhữngđiềutakhôngnên

làm:

Khôngnênmởđầubằngcâutríchlờimộtngườinổitiếngmàbạnchưabaogiờgặp–cáchnàyrấtsáorỗngngaycảkhitríchdẫnđócóliênquan;

Khôngnênmởđầubằngmộtcâunóiđùa,vìcùnglýdonhưtrên;

Khôngmởđầuvớibấtcứđiềugìcóthểgâykhóchịuchokhángiả,dùlànhỏnhất;

KhôngmởđầuvớimộtđoạntranhbiếmhọaDilbert(18)–Chà,giámàtôinhậnđượcmộtxuchomỗilầnchứngkiếnkiểumởđầunày...;

Khôngmởđầubằngcâu“Cảmơn...”–Nếumuốncảmơnkhángiả,hãyđểdànhlờiđóđếnphútcuối.

Khôngmởđầubằngcâu“Trướckhitôibắtđầu...”–vìbạnvừabắtđầuđấythôi.

BÍQUYẾT44:Tránhnhữngmởđầuđòihỏisựthamgiacủakhángiả,trừkhihoạtđộngđóliênquanmậtthiếtđếnýtưởngđánglantỏacủabạn

Còncómộthìnhthứcmởđầukháchầunhưluônlàmộtýtồi,đólà“hoạtđộngmởđầu”.TrênInternet,cómộtbàiphátbiểuhoànhtrángđượcđănglênmộttrangchiasẻvideovềchủđề“nhàlãnhđạocósứchút”.Nộidungcủabàiphátbiểunàycựckỳcógiátrị,vàkỹnăngtruyềntảicủangườithuyếttrìnhcũngkhôngchêvàođâuđược.Song,tôicựclựcphảnđốicáchmởđầucủaanhta.Đểlàmnóngphầntrìnhbàycủamình,anhtađãyêucầukhángiảđứnglên,đặttaylêntim,xoayngườilạivàbướclêntrướcmộtbước.Rồianhtabảorằngnếusếpcủaanhtahỏibàithuyếttrìnhdiễnranhưthếnào,anhtacóthểbáocáorằnganh“đãkhiếnmọingườiđứngtrênđôichânmình,chạmvàotráitimmình,quayđầu,vàđiđúnghướng”.Đólàmộtmánhquảngcáothôngminh.Nhưngnếuquansátkhángiảthậtkỹ,bạnsẽthấynhiềungườitỏvẻnhưthểhọvừanhậnramìnhbịthaotúng.

Nguyêntắcnàocũngcóngoạilệ.Nếubạncómộthoạtđộngthểhiệnđượcthôngđiệpcốtlõicủamình,thuhútkhángiảvàhoàntoànchânthật,thìbạncóthểsửdụngnóhiệuquả.Sauđâylàmộtvídụ.TrongbàidiễnthuyếttrênchươngtrìnhTEDxFiDiWomen,RegenaThomashauer(còngọilàMamaGena)cómụctiêucốtlõilàtruyềncảmhứngchonữgiớiđónnhậnniềmvuinhưmộtconđườngdẫnđếnquyềnlực,đammê,nhiệthuyếtvàsựsángtạo.MamaGenađượcbangườiđànôngkiệulênsânkhấutrongtiếngnhạcIKnowYouWantMecủaPitbullxậpxìnhtừloa.Khibangườiđặtchịxuống,chịbắtđầunhảymúavàhétvang:“Nàocácbạn,hãynhảycùngtôi!!!”Khimáyquayhướngrasau,bạncóthểthấykhángiảlậptứcđứnglênvàhòatheođiệunhạc.Khitiếngnhạclắngxuống,chịnói:

Rấtvuiđúngkhông?Cácbạncóthíchkhông?Bạncóbiếttôiđanglàmgìkhông?Tôiđangđổngậpcơthểcácbạnbằngoxitnitric!Cácbạncóbiếttạisaokhông?Vìbấtcứkhinàochúngtatrảinghiệmcảmgiáchânhoan,cơthểbạnsẽđónnhậnnhữnghệquảcựclớn.Chỉvới30vuivẻ,máuhuyếtcủabạnsẽbắtđầutiếpnhậnoxivàlưuthông.Oxitnitricsẽđượcgiảiphóngvàkíchhoạtcácchấtdẫntruyềnthầnkinh,baogồmcảbeta-endorphinvàprolactin.

Trongtrườnghợpnày,quảthựccósựliênquanmậtthiếttuyệtđối(100%)giữahoạtđộng–nhảymúa–vàthôngđiệp.MamaGenađãthétlênniềmđammêvàmụcđíchcủachị.

Khiđãhoàntấtphầnmởđầu,bạncầnchuyểntiếpthậttrôichảyvàophầnthânbàiphátbiểu.Chuyểnýsẽlàchủđềcủachươngtiếptheo.

CHƯƠNG6

CHUYỂNÝGIỮACÁCPHẦN

BÍQUYẾT45:Tổnghợplạirõràngcácđiểmchínhởphầntrướcvàgiớithiệusơlượcchủđềcủaphầntiếptheotrongđoạnchuyểný

Hãytưởngtượngrằngbạnđãlênkếhoạchhoànhảochomộtđứatrẻtừkhithainghénchođếnkhinótrởthànhmộttiểuthuyếtgiatầmcỡ.Bạnbắtđầubằngviệcdànxếpmộtcuộchônnhângiữahainhàtríthức,cóthểlànhữngnhânvậtcóảnhhưởngtạimộttrườngđạihọclớn.Nênnếumaymắn,đứaconcủahọsẽbắtđầubiếtđọctừkhimớihaituổi.BạnsẽnuôidưỡngconbévớihàngchồngtácphẩmvănhọcTâyphươngtrảitừShakespeare,LockerồiđếnHemingway.Vàcóthểkhilênbảy,conbésẽbắtđầusángtácdựatrêntìnhtiết,bốicảnhvàcácnhânvậttrongnhữngcâuchuyệnmànóthíchđọc.

ĐâylàphầnmởđầuchocâuchuyệncủamộttácgiảngườiNigeria,ChimamandaAdichie,mộtcâuchuyệnđượcchínhcôtiếtlộtrongphầndiễnthuyếttạichươngtrìnhTEDGlobal2009.Bảng6.1sẽkháiquáttoànbộbàiphátbiểucủacôvớiýtưởngđánglantỏasau:“Hãytừbỏlốikểmộtcâuchuyệnduynhấtvềcácnhómngười,đểchúngtacóthểhiểurõhơnvàchấpnhậnsựđadạngcủamỗicánhân.”Nóicáchkhác,bàidiễnthuyếtcủacôlàlờicảnhtỉnhmọingườihãytừbỏcáckhuônmẫuđơnnhấtvốncáchlyconngườikhỏicácmốiquanhệcánhânvàxãhộitíchcực.Theolờicô:“Mộtcâuchuyệnđơnnhấtsẽtạoracáckhuônmẫu,vàvấnđềcủakhuônmẫukhôngphảilàchúngkhôngđúng,màchúngkhôngđầyđủ.Chúngbiếncâuchuyệnđótrởthànhmộtcâuchuyệnduynhất.”

BẢNG6.1.DànýbàidiễnthuyếtTheDangerofaSingleStory(tạmdịch:Mốinguyhiểmtừmộtcâuchuyệnduy

nhất)củaChimamandaAdichietrênTED

Trongsuốtbàidiễnthuyếtcủamình,AdichieđãđưachúngtatheohànhtrìnhcủacôtừmộttuổithơnghiềnngẫmvănhọccổđiểnphươngTây,rồikhámpháracáctácgiảngườiPhichođếnkinhnghiệmtạitrườngđạihọcMỹ,vàcuốicùnglàmộtchuyếnđiđếnMexico.Mộttrongnhữngkhíacạnhấntượngnhấtcủabàiphátbiểulàcáchcônhắclạicácđiểmchínhởphầntrướcvàgiớithiệusơlượcchủđềcủaphầntiếptheotrongcácđoạnchuyểný.Trongmộtbàidiễnthuyết18phúttrênTED,mỗiphầncóthểkéodàiđến5phút.Trongtrườnghợpnày,bạncầntómtắttừngphầnvớicácýkhơilạicâuchuyệnđãkểhoặcsựkiệnđãtiếtlộ.

TrongphầnAcủabàidiễnthuyết,Chimamandathổlộchínhcôđãtrởthànhnạnnhâncủacâuchuyệnduynhấtvềcáchviếtsách.MặcdùsốngởNigeria,nhưngcôlạiviếtvềcácnhânvậtngườidatrắng,mắt,xanh,chơiđùatrongtuyếtvàăntáo,trongkhicôvàbạnbèngườiPhicủamìnhchỉchơidướiánhmặttrờivàănxoài.CôđãchuyểntiếpvàoPhầnBbằngđoạnkhơilạivàgiớithiệukhéoléosau:

(Đoạnchuyểnýtổngkếtlại)Tôinghĩđiềunàychứngtỏrằngchúngtanhạycảmvàdễbịtácđộngthếnàokhiđốidiệnvớimộtcâuchuyện,đặcbiệtkhichúngtacònbé.Dotấtcảnhữnggìtôiđọclànhữngcuốnsáchcónhânvậtlàngườinướcngoài,nêntheolẽtựnhiên,tôidầntintưởngrằngsáchvởphảicóngườinướcngoàitrongđó,vàphảiviếtvềnhữngthứmàcánhântôikhôngnhậndiệnđược.[ngừnglại]

(Đoạnchuyểnýgiớithiệu)GiờthìmọithứđãthayđổikhitôikhámpháranhữngcuốnsáchcủatácgiảngườiPhi.Chúngkhôngcónhiều,vàcũngkhôngdễkiếmnhưnhữngcuốnsáchnướcngoài.

Lưuýrằngđoạnchuyểnýtổngkếtcủacôđãkhẳngđịnhlạirõràngđiềucầnnhớtrongphầntrướccủabàinóichuyện–đólàmọingười,đặcbiệtlàtrẻem,rấtdễbịtácđộngbởinhữngcâuchuyệnchúngtatiếpthu.Dophạmvitậptrungcủaconngườicóhạn,nênngườinghethườngrơivàobanhóm:nhữngngườilúctậptrung,lúclorakhibạntrìnhbàyvàthườngmấtdấubạn,nhữngngườicólắngnghenhưngkhôngđủthờigianthấmnhuầnnhữnggìbạnvừanóivàmộtsốítngườimaymắncónghevànắmbắtđượcthôngđiệpcủa

bạn.Mọingườisẽcảmkíchnếubạntómtắtluậnđiểmmìnhvừađưara.

Cũngxinlưuýrằngđoạnchuyểnýtổngkếtcàngrõràngbaonhiêuthìđoạnchuyểnýgiớithiệusơlạicàngtinhtếbấynhiêu.AdichieđãmangđếnchokhángiảcảmgiácrằngsángtáccủacôsẽthayđổikhicôđượctiếpxúcvớisáchcủacáctácgiảngườiPhi.Tuynhiên,giốngnhưbấtkỳngườikểchuyệntàitìnhnào,côchỉmớmchokhángiảvừađủthôngtinđểkhơigợihứngthúcủahọđốivớiphầntiếptheocủacuộchànhtrình.

BÍQUYẾT46:Cungcấpchỉdấurõràngbằnglờinóivàhìnhảnhtrựcquanrằngbạnđangchuyểný

Trongđoạnchuyểnýtrên,ChimamandaAdichieđãhồitưởnglạitoàncảnhbằngcáchpháchọacácnétchínhtrongcâuchuyệnvàsựkiệncôvừachiasẻtrongtrảinghiệmlớnlêncùngvănhọcAnh.Côđãngừnglạitrướckhiđưarađoạnchuyểnýgiớithiệusơ:“Giờthìmọithứđãthayđổi...”Việcngừnglạiítnhấthaihoặcbagiâysẽgiúpíchrấtnhiềuchokhángiảcủabạn.Trướctiên,nóchohọthờigiannắmbắtýchínhrõràngcủaphầntrước.Thứhai,ngườinghecóthểxếpýđóvàosuyluậnlogictổngthểmàbạnđangvạchratrongbàidiễnthuyết.Thứba,mộtkhoảngngắtnghỉdàilàgợiýrõràngvàlịchsựchothấybạnđangchuyểnsangmộtphầnmới.Thứtư,vàcólẽlàquantrọngnhất,đólàngườinghecóthểtậndụngkhoảnglặngđóđểliênhệđiềubạnvừanóivớikinhnghiệmcánhâncủahọ.

Adichietrìnhbàyđoạnchuyểnývớigiọngđiệutròchuyệnnhẹnhànghơnsovớigiọngđiệunhiệthuyếtđượccôsửdụngtrongcácphầnchínhcủathânbài.Bướcchuyểnýcủacôrấttinhtếvàmượtmà,đồngthờibáohiệurõràngchokhángiảrằngcôsẽchứngminhvănhọcchâuPhiđốilậpthếnàovớivănhọcAnhvàMỹ.

Ngoàinhữnggợiýbằnglời,baogồmcáckhoảngngắtnghỉvàthayđổigiọngđiệu,diễngiảcũngcóthểsửdụngcácchỉdấutrựcquanđểbáohiệuhọsắpchuyểný.Chỉdấuhiệuquảvàdễnhậnranhấtchínhlàdichuyểnđếnmộtvịtríkháctrênsânkhấu.CũngnhưnhiềutácgiảsáchhưcấukháctrênTED,Adichieđứngsaumộtchiếcbụcvàsửdụngcácghichú;điềunàykhôngmayđãgiớihạnkhảnăngtậndụngcửchỉnhưmộtdấuhiệuchuyểný.Vìthế,côđãngụýrõ

mìnhsắpchuyểnsangphầnkếtiếpbằngcáchnhìnxuốngcácghichúcủamình.

BÍQUYẾT47:Địnhhướngchokhángiảvềvấnđềbạnđangtrìnhbàytrongtiếntrìnhdiễnthuyết

Hãytưởngtượngbạnđangxâymộtngôinhà.Đầutiên,bạnphảihọccáchđặtmóngvữngchắctrướckhidựngtườngvàlợpmái.Côngtrìnhđầutiêncủabạncóthểkháxiêuvẹovớicáctrụđỡphơiravụngvề.Tuynhiên,bạncóthểyêntâmrằngtòanhàsẽđứngvững.Khitíchlũynhiềukinhnghiệmhơn,bạnsẽhọcđượccáchđểhướnghìnhthứctheochứcnăng.Bạnhọcđượccáchgiấuđicácphầncấutrúckhimuốnchúngkhônglộravàcáchphơibàychúngkhimuốnchúngnổibật.Bạncóthểtuântheophongcáchthểhiện“xươngvàda”củaLudwigMiesvanderRohe,kiếntrúcsưtốigiảnthếkỷXX,hoặcápdụngphongcáchliêntụcvàphânchiếttrongbảotàngGuggenheimBilbaocủakiếntrúcsưFrankGehry.

Hànhtrìnhcủadiễngiảrấtgiốnghànhtrìnhcủacáckiếntrúcsưhiệnđại.Mộttrongnhữngđiềuđầutiêndiễngiảhọcđượcvềcáchtổchứcmộtbàidiễnthuyếtchínhlàxâydựngnềntảngbằngcáchtạoramộtbộkhung–điềunàyđồngnghĩabạnsẽchongườinghebiếtmìnhsắptrìnhbàynhữnggìvớihọ,trìnhbàynhữngđiềuđórồinhắclạimộtlầnnữanhữnggìbạnvừanói.Cácdiễngiảnonkinhnghiệmthườnghiểulờikhuyênnàytheođúngnghĩađenmộtcáchmáymóc.Họsẽphátbiểuvớidiễntiếnnhưsau:

(Mởđầu)Tạisaomộtsốloạitráicâycóthểchữalànhcơthểbạntrongkhinhữngloạikháclạikhiếnbạnbéolên?Trongmườiphúttớiđây,bạnsẽbướcrakhỏikhỏicănphòngnàyvớimộtdanhsáchcácloạiquảsiêuviệtđượcchứngminhsẽgiúpbạntăngthêmhàngnămtuổithọ.

(Đoạnchuyểnýtổngkết)BaloạiquảtốtchosứckhỏeđólàdâuAcai,cẩukỷtử(dâuGoji)vàquảlựu.

(Đoạnchuyểnýgiớithiệusơ)Hãycùngkhámphánhữnglợiíchchosứckhỏetừloạiquảsiêuviệtđầutiên–dâuAcai...

Sovớicácbàiphátbiểuthiếukếtcấu,thìđâylàmộtkhởiđầurất

vữngchắc.Khángiảbiếtchínhxácngườinóiđịnhđiđếnđâu,vàhọsắpđượcthuyếtphụcrằngvìsaohọsẽthựcsựcómộtcuộcsốngtốtđẹpvàlâudàihơnnếuănbaloạiquảnày.Tấtnhiên,vấnđềchínhlàkếtcấuthenchốtcủabàiphátbiểuđượcthểhiệnquálộliễu.Bíquyếtđểnângtầmdiễnthuyếttrongtrườnghợpnàylàhãythêmmộtđoạnchuyểnýgâytòmòvàovốntiếtmụccủabạn.

Hãyxemxétphầnchuyểnýtrongbàitrìnhbàymẫuvềcácloạiquảsiêuviệttrênđây.Diễngiảtưởngtượngcủachúngtađãđưaraquánhiềuthôngtinkhitiếtlộtênbaloạiquảsiêuviệtngaylậptức.Phươngpháphayhơnlàhãyđưaramộttuyênbốhoặcđặtmộtcâuhỏikhiếnngườinghevừaphảiđộngnão,vừamuốnbiếtthêmthôngtin.Vídụ:“Sẽthếnàonếubạnbiếtcóbaloạiquảsiêuviệtgiúpkéodàicuộcsốngnăngđộngvàkhỏemạnhcủabạnthêmmườinămnữa?Sẽthếnàonếubạnbiếtrằngcácloạiquảnàyvừadễtìm,vừadễbổsungvàothựcđơnsáng,trưahoặctối?”Nhữngcâuhỏinàyvẫnmởmànchokhángiảnghevềbaloạiquảcầnthêmvàodanhsáchđichợcủahọ.Nócũnggợitòmòđểkhángiảgiữđượcsựquantâmkhitừngloạiquảđượctiếtlộ.Cuốicùng,nómởracánhcửađểbạnchứngminhrằngcácloạiquảnàythựcsựcókhảnănggiúptấtcảsốnglâuhơn.

Nhữngđoạnchuyểnýtuyệtvờisẽtổngkếtlạirõràngphầntrướcvàgiớithiệusơlượcphầntiếptheomộtcáchtinhtế.Chúngcũngchongườinghenhữnggiâyphútquýbáuđểsắpxếpnhữnggìbạnvừachiasẻvàđặttrongbốicảnhcủatoànbộlậpluậnthuyếtphụccủabạn,đồngthờiliênhệbàinóichuyệncủabạnvớikinhnghiệmcánhâncủahọ.

Chúngtađãtìmhiểuxongphầnmởđầuvàchuyểný.Chươngtiếptheosẽtậptrungvàokỹnăngcốtyếunhằmkếtthúcbàidiễnthuyếtcủabạnsaochokhángiảchịusuynghĩ,cảmnhậnvàhànhđộngkhácđisaukhingheýtưởngđánglantỏacủabạn.

CHƯƠNG7

KẾTTHÚCBÀIDIỄNTHUYẾT

BÍQUYẾT48:Sửdụngngônngữđểbáohiệurõrằngbạnđangkếtthúcbàidiễnthuyết

Đãđếnlúcphácthảophầnkếtluậncủabạn.Khibạnđưaramộtdấuhiệurõràngchothấymìnhđangtiếnđếnphầnkếtcủabàidiễnthuyết,khángiảsẽchúýnhiềuhơn.Dođó,ngônngữbạnsửdụngởphầnnàyrấtquantrọng.Chắcchắnbạnsẽchẳnggặpvấnđềgìvớimộtcâuchốtnhư,“Kếtlạilà...”Tuynhiên,bạncóthểlàmtốthơnthế.Vídụ,bạncóthểnói:“Chúngtađangtiếnđếncuốihànhtrìnhcủangàyhômnayvàkhởiđầuchotươnglaicủacácbạn...”hoặc“Giờlàlúcbạnphảiraquyếtđịnh...”

BrenéBrown,giáosưkhoaCôngtácXãhộithuộcĐạihọcHouston,đãtruyềntảimộttrongnhữngphầnkếtuylựcnhấtmàtôitừngđượcnghetrongcácbàidiễnthuyếttrênTED.DànýbàidiễnthuyếtcủachịđượctrìnhbàytrongBảng7.1.

MụctiêucủaTiếnsĩBrownlàthayđổiquanđiểmcủamọingườitừchỗcoisựtổnthươnglànguồngốccủađaukhổsangmộtnguồnsứcmạnh.Chịhướngdẫnkhángiảcủamìnhchấpnhậnsựtổnthươngđểsốngmộtcuộcsốngtrọnvẹn,viênmãn,vàđãcủngcốthôngđiệpđótrongphầnkếtcủamìnhbằngcâu:

Nhưngvẫncònmộtcáchkhác,vàtôisẽđểcácbạntựsuyngẫmvềnó.Sauđâylànhữnggìtôinhậnra:hãyđểbảnthânchúngtađượcnhìnthấu,nhìnthấumộtcáchsâusắc,nhìn

thấucảsựtổnthương;hãyyêuthươngbằngcảtráitimdùchẳngcógìđảmbảovàdùđiềuđóthựcsựrấtkhó,vàvớitưcáchmộtngườimẹ,tôicóthểnóivớibạnrằngchúngtarất,rấtkhóthểhiệnlòngbiếtơnvàniềmvuitrongnhữngkhoảnhkhắchãihùngấy,khichúngtatựhỏi:“Emcóthểyêuanhnhiềuđếnthếkhông?Emcóthểtintưởngđiềunàynhiệtthànhnhưvậykhông?Emcóthểquyếtliệtđếnthếvìnókhông?”–đểcóthểdừnglạivà,thayvìxemnhữngsắpxảyralàthảmhọa,hãychỉđơngiảnnóirằng:“Emrấtcảmkích,vìcảmthấyđượcsựyếuđuốinàynghĩalàemđangtồntại.”Vàđiềucuốicùng,điềutôinghĩcólẽlàquantrọngnhất,đólàhãytinrằngchúngtacóđủrồi.Bởikhichúngtabắtđầutừđoạnmàtôitinlà:“Vớitôithếlàđủ,”thìkhiđóchúngtasẽngừngkêugàovàbắtđầulắngnghe,chúngtasẽtrởnêntửtếvàdịudànghơnvớinhữngngườixungquanh,cũngnhưtửtếvàdịudànghơnvớichínhbảnthânmình.

Đólàtấtcảnhữnggìtôimuốnnói.Xincảmơn.

Bảng7.1.DànýbàidiễnthuyếtThePowerofVulnerability(tạmdịch:Sứcmạnhcủasựtổnthương)của

BrenéBrowntrênTED

XinlưuýrằngTiếnsĩBrownkhôngchỉsửdụngmộtmànhữngbacụmtừchuyểntiếpđểbáohiệurằngchịđangtiếnđếnphầnkếtcủamình:“Nhưngvẫncònmộtcáchkhác”,“Tôisẽđểcácbạntựsuy

ngẫmvềđiềunày”và“Sauđâylànhữnggìtôinhậnra”.Nhữngcụmtừnàyđượcphânbiệtbằngcáckhoảngngừngnhằmthuhútsựchúý.

Dướiđâylàvídụvềcách10diễngiảđượcyêuthíchtrênTEDbáohiệuhọđangtiếnđếnphầnkếtluậntrongbàidiễnthuyết.Khiđọc,bạnhãychúýđếncáchtừngngườiápdụngmộthoặcnhiềuhướngsau:“suynghĩ”hoặc“vídụcuốicùng”,“điềurútrađược”,“lờikêugọihànhđộng”và“tươnglaitươisánghơn”.

BenjaminZander:“Vàbâygiờ,tôicònmộtsuynghĩcuốicùng:điềuthựcsựlàmsựkhácbiệttrongnhữngđiềuchúngtanói–tứctừngữmàchúngtathốtra…”

BunkerRoy:“Tôisẽkếtthúcbằngnhữnglờisau:cácbạnkhôngcầntìmgiảipháptừbênngoài…”

CameronRussel:“Nếucóđiềucầnrútratừbàinóinày,tôihyvọngđósẽlà‘tấtcảchúngtađềucảmthấythoảimáihơnkhithừanhậnsứcmạnhcủaýniệmtrongthànhcôngvàthấtbạidựatrêncảmnhậncủachúngta.”

DebRoy:“Tôimuốngửilạicácbạnkhoảnhkhắcđángnhớcuốicùngvềgiađìnhtôi.Đólàlầnđầutiêncontraichúngtôibướcđượchaibướcliêntục–vàchúngtôiđãquayđượclênphim…”

JamieOliver:“Vàxemnày,tôibiếtthậtlạkhicómộtngườiAnhđứngtrướcmặtcácbạnvànóivềtấtcảnhữngđiềuđó.Tôichỉcóthểnóirằng:‘Tôiquantâm.’Tôilàmộtngườicha,tôiyêuđấtnướcnày,vàtôithậtlòng,thậttâmtinrằngnếuđấtnướcnàycóthểthayđổi,thìnhữngđiềutốtđẹpsẽdiễnratrênkhắpthếgiới.”

JillBolteTaylor:“Vậychúngtalàai?Chúngtachínhlàsứcmạnhthúcđẩysựsốngtrongvũtrụ,vớiđôibàntaykhéoléovàhaibộócnhậnthức.Chúngtacósứcmạnhlựachọntrởthànhaivànhưthếnàotrongthếgiớinày,trongtừngkhoảnhkhắc...”

RichardSt.John:“Vậynên,điềuquantrọng–vàcũnglàcâutrảlờichocâuhỏinày–thựcrakháđơngiản…”

RorySutherland:“Cóhaitríchdẫnítnhiềusẽkếtthúcđược

phầnphátbiểunày.Mộtlà…”

SalmanKhan:“Ngaylúcnày,hãytưởngtượngxemđiềugìsẽxảyraở…”

SusanCain:“Vàgiờtôisẽđểlạichocácbạnbalờikêugọihànhđộngdànhchonhữngaicócùngquanđiểm…”

Mộttrongnhữngcáchbáohiệuphầnkếtkháhiệuquảchínhlàrútngắncâutừvàtăngthêmnhiệthuyếttronggiọngđiệucủabạn.Hãychuyểncáchdiễnđạtsangbạnhoặcchúngta,đốivớichúngta,củachúngta.Kẻthùcủa“tốt”chínhlà“vĩđại”;dođó,tôiđãrấtthậntrọngkhixáotrộnbàidiễnthuyếtgầnnhưhoànhảocủaTiếnsĩBrown.Nếucóđiềugìđómàtôimuốnthayđổi,thìđólàthaythếngônngữdiễnđạthướngđếnbảnthâncủachịsangsửdụngđạitừbạnởngôisốít.

BÍQUYẾT49:Tómtắtrõýtưởngđánglantỏatrongphầnkếtluận

KarenThompsonWalkerđãramắtcuốntiểuthuyếtđầutaycủacô,TheAgeofMiracles(tạmdịch:Kỷnguyênphépmàu),vàođúngngàycôtrìnhbàybàidiễnthuyếttrongsựkiệnTEDGlobal.Đượckểlạitừgócnhìncủamộtcôbéchưađến13tuổi,cuốnsáchlàcâuchuyệntrảidọcquátrìnhtrưởngthànhcủanhânvậtchính,đặttrongbốicảnhthếgiớiđangđiđếnhồikết.Vềmặtchủđề,câuhỏiđặtralàliệutìnhyêuvàhyvọngcóthểđánhbạisựbấtổncónguycơgâydiệtvonghaykhông.

Trongkhicuốnsáchlýgiảinhữnghàmýhưcấutốinghĩa,thìbàidiễnthuyếttrênTEDcủacôlạitậptrungvàonhữngsuyxétthựctiễnkhiđánhgiárủirođểcóthểđưaranhữngquyếtđịnhtốthơn.Ýtưởngđánglantỏacủacô,đượcthểhiệntrongBảng7.2,là“hãyxemnỗisợhãinhưmộtmónquàthayvìđiểmyếuđểchúngtacóđượccáinhìnđúngđắnvềtươnglai.”

Bảng7.2.DànýbàidiễnthuyếtWhatFearCanTeachUs(tạmdịch:Nỗisợcóthểdạytađiềugì)củaKaren

ThompsonWalkertrênTED

Cácnhàvăn,đặcbiệtlàcácnhàvănthuộcthểloạigiảtưởng,nằmtrongsốnhữngdiễngiảcóbàidiễnthuyếthiệuquảnhấtvàtỏasángtrênsânkhấuTED.Walkerđãđanxenlậpluậnlogiccủacôvềviệcchấpnhậnnỗisợvớicâuchuyệngần200nămtuổivềmộtvụđắmtàuvốnlànguyênbảncủacuốntiểuthuyếtMobyDick(CáVoiTrắng)doHermanMelvillesángtác.Từđầuđếncuối,bàidiễnthuyếtcủaWalkerđãvạchrachuỗitiềnđềdiễndịchsau:chúngtakhôngdànhđủthờigianđểsuyngẫmvềýnghĩacủanỗisợhãi;nếulàmđiềuđó,chúngtahẳnđãxemchúngnhưmónquàcủatrítưởngtượngthayvìđiểmyếu;mónquànàychophépchúngtanhìnkỹvàotươnglaicủachínhmình;nhưngchúngtaphảikếthợptrítưởngtượngsinhđộngcùngócphánđoánkhoahọcđểraquyếtđịnhhiệuquả.Côđãnêurõtoànbộlậpluậncủamìnhtrongmộtphầnkếthùnghồn,vàbiếnnóthànhmộtthôngđiệpđầycảmhứng,tậptrungvàokhángiả:

Vàcólẽnếutấtcảchúngtacốgắnghiểurõnỗisợcủamình,chúngtasẽítbịchaođảobởinhữngnỗisợhãiđêhènnhấttrongsốchúng.Cólẽkhiđóchúngtasẽbớtphảilovềnhữngkẻsátnhânhàngloạt,tainạnmáybayvàdànhnhiềuthờigianquantâmhơnđếnnhữngthảmhọakhólườngvàxảyđếnchậmhơnmàmìnhphảiđốimặt:nhưsựtíchtụâmthầmcủacácmảngxơvữatrongđộngmạchhaynhữngthayđổidầndàcủakhíhậu.Nếunhữngcâuchuyệnnhiềusắctháinhấttrongvănhọcthườnglànhữngcâuchuyệnphongphúnhất,thìnỗisợhãikhódònhấtcủachúngtacũngcóthểlànỗisợchânthậtnhất.Khiđượchiểuđúng,nỗisợcủachúngtasẽtrởthànhmónquàtuyệtvờicủatrítưởngtượng,thànhnănglựcnhìnthấunhữngđiềuthườngnhật,thànhcáihémắtnhìnvàotươnglaikhitavẫncònthờigiantácđộngđếncáchthứctươnglaiđódiễnra.Khiđượchiểuđúng,nỗisợhãicóthểmangđếnchochúngtađiềugìđóquýgiáchẳngkémnhữngđiềumàcáctácphẩmvănhọcchúngtayêuthíchmanglại:mộtchútkhônngoan,mộtchútsángsuốtvàmộtphiênbảncủathứkhóhiểunhất–sựthật.Xincảmơn.

Xinlưuý,kếtluậncủaKarenThompsonWalkerkhôngphảilàbảntómtắtnhằmthuậtlạimộtcuốnsáchnhàmchán.Bêncạnhngoạilệlàcâunóivềnhữngkẻsátnhânhàngloạt,tainạnmáybayvà

chứngxơvữađộngmạch,côcònkhônkhéotránhđượchammuốngiớithiệucuốnsáchmớiởphầncuối.Vàcuốicùng,bằngcáchbắtđầuvớicâunói“Vàcólẽnếutấtcảchúngtacốgắnghiểurõnỗisợcủamình,”Karenđãtruyềnđạtmộtđoạnhồitưởngmượtmàđếnđoạnkếttrongphầngiớithiệucủacô:“Tôikhôngchắcchúngtađãdànhđủthờigiansuyngẫmvềýnghĩacủanỗisợhãi.”

BÍQUYẾT50:Kếtthúcbằngmộtlờikêugọihànhđộngkhẩnthiếtvàdễthựchiệnnhắmvàokhángiả

Khibạnxâydựngmộttìnhhuốngnóilênsựthayđổitrongbàidiễnthuyếtcủamình,phầnkếtluậnchínhlàcơhộicuốicùngđểbạntruyềncảmhứngchongườinghevàthayđổiquanđiểmcủahọ,hoặckêugọihọhànhđộng.Đểlàmđượcđiềunày,bạnphảitạoracảmgiáccấpthiết.Vìthayđổilàviệckhókhăn,nênhãycungcấpchokhángiảcủabạnmộtbướctiếptheodễdàngmàhọcóthểthựchiệnngayhômnayđểchuyểnđộngtheohướngtíchcực.Nếucần,bạncóthểdùngchiêugâylosợnhưsau:“Hậuquảnếuthấtbạilà...”

KếtluậncủaBrenéBrownlàmộtkếtluậnxuấtsắc.Nóvừamạnhmẽ,vừamangtínhcánhânlạivừađongđầycảmxúc.Câuhỏicủachịđãlàmtăngmứcđộcăngthẳngcủakhángiảbằngcáchchạmđếnràocảnthứbacủasựngờvựcbảnthân.Sauđó,chịđưarangaymộtlờikhẳngđịnhtruyềncảmhứngcótácdụngnhưmộtliềuthuốcxoadịu:“Vớitôithếlàđủ.”Khibạncảmthấybịtổnthương,hãynói:“Vớitôithếlàđủ.”Câunóiấychínhlàlờikêugọihànhđộng“đơngiảnnhấtcóthể”màmỗikhángiảđềuápdụngđượcngaytứcthì.

BàidiễnthuyếtNỗisợcóthểdạytađiềugìcủaKarenThompsonWalkercũngtạonênphảnứngđộngviênbảnthântươngtựtrướcmộtcảmxúckhácvốnthườngđượcxemlàtiêucực.Mộtlầnnữa,khángiảcóthểdễdàngápdụnglờikhuyênnàyngaylậptứcđểcảithiệnmứcđộhàilòngvớibảnthân.

BÍQUYẾT51:Kếtthúcbằnglời“cảmơn”Đâylàlờicuốicùngvềcáchkhéplạibàidiễnthuyếtcủabạn.Bạn

cóthểnhậnthấyrằngcảBrenéBrownvàKarenThompsonWalker

đềukếtthúcbàidiễnthuyếtcủahọbằnglời“cảmơn”.Từlâu,ngườitađãluôntranhluậnrằngđâycónênlànhữnglờicuốicùngcủabạnhaykhông.Vềphíanhữngngườiủnghộ,họchorằngđâylàhànhđộngthểhiệnlòngbiếtơncuốicùngnhằmthắtchặtmốiràngbuộccủabạnvớikhángiả.Vềphíanhữngngườiphảnđối,họđáptrảrằngnócướplấythôngđiệptrọngtâmcủabạnvàcóthểtạoramộtvếtnứttrênlớpáogiáptựtin.Cảhaibênđềuđúng,vàthựcrakhôngcócâutrảlờichínhxác.TôichỉcóthểnóirằnghầuhếtcácdiễngiảtrênTEDđềukếtthúcbàiphátbiểubằngmộtlờicảmơn,vìthếbạnchẳngthểlàmsaikhituântheoquyluậtbấtthànhvănnày.MộtlựachọnkháccũngđượcchấpnhậnlàcáchNigelMarshkếtthúcbàidiễnthuyếtcủaanhvềviệcđạtđượcsựcânbằnggiữacôngviệcvàcuộcsống:“Thếnêntôinghĩ,đólàmộtýtưởngđánglantỏa.”

Đếnlúcnày,bạnđãđượcchứngkiếntấtcảnhữngphươngthứctốtnhấtvàbàihọckinhnghiệmhaynhấttừcácdiễngiảxuấtsắcnhấttrênTED,vànắmtrongtaytấtcảnhữnggìbạncầnđểpháttriểnnộidungchoýtưởngđánglantỏacủamình.

TrướckhichuyểnsangcáchtruyềntảibàiphátbiểucủabạntrênTED,tôicómộtlưuýquantrọngcầnchiasẻ.Mặcdùkhôngdựatrênnghiêncứuthốngkêchặtchẽnào,nhưngtôitinchắcrằngnộidungluônlàyếutốquyếtđịnh.Bạnnênđặtchomìnhmụctiêutrởthànhmộtchuyêngiabiếtdiễnthuyết,thayvìmộtdiễngiảlãoluyện.Cácchuyêngiatậptrungchủyếuvàonộidung,trongkhicácdiễngiảlãoluyệnlạidànhphầnlớnthờigiantruyềnđạtsaochohoànhảo.Nhưlẽtựnhiên,cáchtruyềntảicủabạnchỉcần“đủtốt”đểnhấtquánvớinộidungvàkhônggâymấttậptrung.Quábóngbẩyhayquásơsàiđềusẽkéobạnxakhỏikhángiả.ĐiểnhìnhlàhầunhưtấtcảcácbàidiễnthuyếtphổbiếnnhấtvàtácđộngmạnhmẽnhấttrênTEDđềuđượcnhữngngườikiếmsốngbằngnghềnghĩvàviết.Tôikhôngngạcnhiênkhithấynhiềungườitrongsốnàythúnhậnrằnghọsốngnộitâmvàcựckỳsợnóitrướccôngchúng.

ThếcòncácnghiêncứucủaMehrabian,Ferris,vàWienerhồinăm1967,vốnchỉrarằngquátrìnhgiaotiếpphụthuộcvào7%nộidung,38%giọngđiệuvà55%ngônngữcơthểthìsao?Đángbuồnthay,nhữngnghiêncứunàycứliêntụcbịhiểusai.Trênthựctế,cácnghiêncứutrênđượcxâydựngnhằmướclượngtácđộngcủabayếutốnàyđếncáchngườingheđánhgiácảmgiáccủahọđốivớingườinóinhưyêuthích,trunglập,vàkhôngthích.TiếnsĩMehrabiansau

nàyđãviết:“Cácphươngtrìnhnàychỉđượcápdụngkhingườitruyềnđạtnóivềcảmxúchaytháiđộcủahọ.”Điềuchínhxáccầnrútratừnghiêncứunàyđólàcáchtruyềntảicủabạnnênhàihòavớinộidung.Vàýtưởngđánglantỏachínhlàtrọngtâmcủachúngtatrongphầntiếptheocủacuốnsáchnày.

PhầnII

TRUYỀNTẢI

CHƯƠNG8

THỂHIỆNCẢMXÚC

BÍQUYẾT52:Đưakhángiảđiquanhiềucungbậccảmxúcnhấtcóthể

Nhữngdiễngiảđượcnhớđếnnhiềunhấtluônđưakhángiảcủahọquanhiềucungbậccảmxúcnhấtcóthể.Tuynhiên,rấtítdiễngiảnonkinhnghiệmthửdànhthờigianxácđịnhxemcungbậccảmxúcđóthựcralàgì.Nếubạncứmơhồcốgắngkếtnốitrênmộtcungbậccảmxúcnàođó,thìchẳngkhácnàobạnđangnhắmhúhọavàomụctiêu.

Phânloạicảmxúckhôngphảilàchuyệnnhỏnhặt.HainhànghiêncứulừngdanhPaulEkmanvàRobertPlutchikđềuủnghộnhữnggiảthuyếttuytrùnglặpnhưngkhônghoàntoàngiốngnhauvềđiềunày.Thôngquanghiêncứunhữngbiểuhiệncựcnhỏtừnhiềunềnvănhóa,Ekmanđãxácđịnhđượcsáukiểucảmxúccơbản,đólà:giậndữ,cămghét,sợhãi,hạnhphúc,buồnbãvàngạcnhiên.TrongthuyếtVòngtròncảmxúcdễnhớvàtrựcquancủaông,Plutchikcũngphâncảmxúcthànhbốncặp:vui-buồn,tintưởng-chánghét,sợhãi-

giậndữvàngạcnhiên-đềphòng.

Tuymộttronghaiphươngthứctrênsẽhợpvớibạn,nhưngtôivẫnthấyrằngmộthệthốngkếthợpcảhailàcáchhiệuquảnhấtđểpháttriểnkỹnăngdiễnthuyết.Bộ“sáukiểucảmxúcdiễnthuyết”củatôigồmcógiậndữ,cămghét,sợhãi,hạnhphúc,yêumếnvàđaubuồn.Tôiloạibỏ“ngạcnhiên”vìnórấtphùphiếmvàdễbiếnđổithànhmộttrongcáccảmxúccònlạikhingườinghenhậnratácđộngcủađiềulàmmìnhngạcnhiên–và“đềphòng”cũngvậy.Cuốicùng,tôichuyển“tintưởng”thành“yêumến”vìyêumếnlàcảmxúcmạnhmẽhơnvàthườngđượckhơidậyhơntrongnghệthuậtnóitrướccôngchúng.(Vòngtròncảmxúcxem“yêumến”làsựkếthợpcủa“niềmvui”và“tintưởng”,nhưngtấtcảchúngtađềunhậnthấyrằng“yêumến”tồntạimàkhôngcầnđếnmộttronghaithànhtốtrên.)

HãyxemnghệsĩnhạcpunkAmandaPalmerchạmđếntừngcungbậccảmxúctrênquabàidiễnthuyếtcủachịtrênTEDnhưthếnào(Bảng8.1làdànýcủabàidiễnthuyếtnày).Ýtưởngđánglantỏalà“hãythoảimáichođivànhờgiúpđỡđểnghệthuậtđượckhôiphụctrongcơcấucộngđồngchúngta”.

Bảng8.1.DànýbàidiễnthuyếtTheArtofAsking(tạmdịch:Nghệthuậtnhờcậy)củaAmandaPalmertrênTED

Giậndữ:“Vàđôikhitôibịquấynhiễu.Ngườitahétvàomặttôikhiphóngxengangqua:‘Lomàkiếmviệcđànghoàngđi!’”

Cămghét:“Tôithíchnóivớimọingườirằngtôilàmviệcnày[lànghệsĩđườngphốchuyêngiảlàmtượngsống]nhưmộtcôngviệcthựcsự,vìmọingườiluôntòmònhữngkẻquáidịnàylàaingoàiđờithực?”

Sợhãi:“TôinhắntintrênTwitterđểtìmmộtchỗnghỉchânlúcnửađêm;vàkhibấmchuôngmộtngôinhàởkhuhạĐông,tôichợtnhậnramìnhchưabaogiờlàmviệcnàymộtmình.Tôiluônởcùngbannhạchoặcnhómcủamình.Đâycóphảilàđiềulũngốcvẫnlàmkhông?Đâycóphảilàcáchlũngốcthườngchết?”

Hạnhphúc:“Vàkhiđó,bannhạccủatôingàycànglớnmạnh.Chúngtôiđãkýhợpđồngvớimộthãngđĩalớn.”

Yêumến:“Tôivẫnchorằngchuyệnngủnhờvàngãvàođámđôngvềcơbảnlàgiốngnhau.Bạnđềungãvềphíakhángiảvàhaibênđềutintưởnglẫnnhau.”

Đaubuồn:“Vậynêntôiđãcónhữngcuộcgặpgỡýnghĩanhấtvớimọingười,đặcbiệtlànhữngngườicôđơncóvẻnhưhàngtuầnchưanóichuyệnvớiai…”

BÍQUYẾT53:Mờigọikhángiả“tưởngtượng”Mộttrongnhữngcáchtruyềncảmhứngmạnhmẽnhấtđếnkhán

giảlàgợichohọtựxétmìnhthậtsâusắc.Khángiảcànghìnhdungchínhhọthamgiavàocâuchuyệnhayýtưởngcủabạncụthểbaonhiêu,họcàngcókhảnăngthựchiệnhànhđộngthayđổithếgiớibấynhiêu.Vàmaythay,cómộttừkỳdiệusẽkíchhoạtđượcnãobộmườngtượngbấtkỳđiềugìngaylậptức:tưởngtượng.

TrongbàidiễnthuyếtcủamìnhtạidiễnđànTEDẤnĐộnăm2009,JaneChenđãchiasẻýtưởngvềmộtlồngấpchiphíthấpcókhảnăngcứusốnghàngtriệutrẻemđẻnonởcácnướcđangpháttriển.Côbắtđầubàiphátbiểucủamìnhnhưsau:

Xinmờicácbạnhãynhắmmắtvàmởbàntayra.Bâygiờ,hãytưởngtượngnhữngthứbạncóthểnắmgiữtrongbàntaymình:mộtquảtáo,haycóthểlàchiếcví.Giờbạnhãymởmắtra.Nếuđólàmộtsinhlinhthìsao?

Khihỏi,“Nếuđólàmộtsinhlinhthìsao?”,ChenđãtrìnhchiếubứcảnhcủaAnneGeddes,chụpmộthàinhibébỏngđangngủtrongđôibàntaygiànua.Trongvídụnày,câuhỏicóđủtínhtrừutượngđểhìnhảnhbổsungđượcnétđặctrưngvàcườngđộcảmxúc.Đểmọingườitựdotưởngtượngđaphầnlàcáchhaynhất.Trítưởngtượngbaybổngcũnglýgiảivìsaosáchluônhayhơnphimảnh.

JaneChendùngtừtưởngtượngđểlàmbậtlênhoạtđộngmàkhángiảcủacôthựchiệntrongkhánphòng.Tuynhiên,vẫncònmộtcáchtiếpcậnmạnhmẽhơnthếnữa,đólàdùngcụmtừkỳdiệunàyđểmờikhángiảcùngchứngkiếncâuchuyệncủabạn.Chẳnghạn,bạncóthểbắtđầubằngcâunói:“Hãyhìnhdungbạnđangđicùngtôitronglầnđầutiêntôigặpvợmình…”

Saukhiđềnghịkhángiảtưởngtượng,bạnphảichohọmộtkhoảnglặngvừađủđểhọxâydựngmộthìnhảnhsốngđộnghoặcsoátlạitrongtrínhớmộtkýứcphùhợp.Điềunàyđòihỏimộtkhoảnglặnglâuhơnnhiềusovớikhoảngthờigianmànhiềudiễngiảvốncảmthấythoảimái–tứctốithiểutừ3đến5giây.

Nhiềudiễngiảnghiệpdưchỉtậptrungvàonhữngthứnhìnthấyđược.Nhưngkhicácdiễngiảchuyênnghiệpyêucầukhángiảtưởngtượng,họsẽcốgắngkếthợpcảnămgiácquan–thịgiác,khứugiác,xúcgiác,vịgiácvàthínhgiác.Chẳnghạn“HãytưởngtượngbạnđangđicùngtôitronglầnđầutôiđếnthămNewYork.Dođếntừmộtthịtrấnnhỏmiềntrungtây,tôiluônđinhninhrằngmọingócngáchquanhmìnhchỉtoànphườngtrộmcướp.Cácbạnđãbaogiờcảmthấynguyhiểmrìnhrậpkhắpmọingảchưa?TrongcáingàythángTámngộtngạtấy,tôiđãphátsặcvìmùikhóixetaxitrộnlẫnvớimùimồhôicủakháchbộhànhchenchúctrênđường…”

Từtưởngtượngởphầnkếtcũngcóuylựckhôngkémởphầnmởđầu.Trongphầnkếtluậncủabạn,hãyđềnghịmọingườimườngtượngracuộcsốngcủahọnếuhọápdụngthôngđiệptruyềncảmhứngcủabạn.“Hãytưởngtượngcuộcsốngcủabạnsẽrasaonếu

ngàymaibạnthứcdậyvớitìnhthươngdànhchobạnbè.Hãytưởngtượngcuộcsốngcủabạnsẽthếnàonếungàymaibạnthứcdậyvớitìnhthươngmếndànhchogiađình.Vàhãytưởngtượngcuộcsốngcủabạnsẽthếnàonếungàymaibạnthứcdậyvớitìnhthươngdànhcho…chínhmình.”

Bạncóthểsửdụngtừtưởngtượngđểđưakhángiảvàocâuchuyệncủamình,hoặcgợichohọhìnhdunglạiquákhứhayhướngđếntươnglai.Khiđưamọingườivàocâuchuyệncủamình,bạncầnthểhiệnmứcđộchitiếtsaochothuhútđượccảnămgiácquan.Tuynhiên,nếubạnđangcốgắngkhiếnkhángiảnghĩvềbảnthânhọ,thìđừngcungcấpchitiếtmàhãyđểhọtựdokhámphásuynghĩcủamình.

Tronglầnphátbiểusắptới,hãyyêucầukhángiảtưởngtượngítnhấthailần.Ởđầubàinóichuyện,hãylàmđiềuđóbằngcáchdẫndắttừngcánhânbướcvàomộtcâuchuyệnsốngđộngvàkhơigợinhiềugiácquan.Ởphầnkết,bíquyếtchínhlàmờigọikhánthínhgiảtưởngtượngratươnglaicủahọnếuthựchànhtheothôngđiệpcủabạn.Hãytưởngtượngbàidiễnthuyếtcủabạnsẽtruyềncảmhứngnhiềunhưthếnào…

BÍQUYẾT54:Tổnthươngvàbộclộcảmxúc,nhưngđừngmấtkiểmsoát

Cómộtquyluậtbấtthànhvăn,đólàkhichúngtatrưởngthànhvàđilàm,chúngtaphảitrởthànhnhữngngườimáyhoànhảo,khôngbộclộcảmxúcrangoài.Tuynhiên,khiởbênngườimìnhyêuthương,chúngtasẽchophépdòngcảmxúctíchcựclẫntiêucựctuônchảytựdo.Sựcởimởnàylànềntảngchomốiliênkếtsâusắcràngbuộcchúngtavớinhau.

Nhữngdiễngiảđểlạiấntượngsâusắcvàlâudàinhấtlànhữngngườiđốiđãivớithínhgiảcủahọnhưbạnbèthânthiết.Họchophépbảnthântiếnsátgiớihạnkiểmsoátcảmxúcbằngcáchhồitưởnglạinhữngkhoảnhkhắcvuisướngvàyếuđuốinhấtcủamìnhtrênsânkhấu.AmandaPalmerđãlàmxuấtsắcđiềunày;tuynhiên,bàiphátbiểucủaJillBolteTaylormớilàvídụtốthơncả.Khigửigắmnhữnglờicuốicùng,giọngchịbắtđầuvỡravànướcmắttuônrơi.Khikhángiảđồngloạtđứngdậy,nhàtổchứcChrisAndersonbướcravàôm

lấyTaylorđộngviên.Chịđãtraohếttấtcảnhữnggìmìnhcóđểchiasẻýtưởngđánglantỏacủamình.

Trênđâylàhaivídụmàdiễngiảnữdiễnthuyếttronggiớihạncảmxúccủamình–phảichăngđâylànguyêntắckhôngthểápdụngvớinamgiới?Dochuẩnmựcvănhóa,namgiớicầnnỗlựchơnnữađểbộclộnhữngcảmxúcgiúpkếtnốihọvớikhángiả.

Ngày15thángMộtnăm2009,chuyếnbaysốhiệu1549củahãngUSAirwaychởhơn155ngườiđãgặpphảimộtđànngỗngtrờiCanadavàmấtkiểmsoátcảhaiđộngcơkhimớicấtcánhtừphitrườngLaGuardiathuộcthànhphốNewYork.TuycâuchuyệnkếtthúccóhậukhiphihànhđoànđãbìnhtĩnhđápxuốngbờsôngHudson,nhưngtấtcảmọingườitrênchuyếnbayđãtrảiquasáuphútsợhãikhủngkhiếp.Maymắnsốngsótsautainạnmáybayđó,chỉhainămsau,RicEliasđãcócơhộichiasẻcâuchuyệntrênTED(dànýchobàidiễnthuyếtcủaanhđượctrìnhbàytrongBảng8.2).Anhđãgợilênnhiềucảmxúckhinóivềgiađình:

Vànỗibuồnđóthậtsựđãđóngkhung[mọithứ]trongmộtsuynghĩ,rằngtôichỉmongướcmộtđiềuduynhất.Tôichỉướcmìnhcòncóthểchứngkiếncáccontrưởngthành.

Khinóinhữnglờinày,giọngcủaanhdịulạivàbàiphátbiểucủaanhcũngchậmhơn–đólàlúcanhngưnglạiđểtậphợpcảmxúcvàtiếptụctrìnhbày.Đólànhữngcảmxúcchânthựcchứkhôngphảigiảtạo,vàchúngđãbiếnthànhkhoảnhkhắcquyếtđịnhtrongbàinóichuyệncủaanh.Đólàkhianhcủngcốmốiràngbuộcchophépkhángiảchấpnhậnýtưởngđánglantỏacủaanh.

Chươngtiếptheosẽbànsâuhơnvềviệcsửdụngngônngữsángtạođểtruyềncảmhứng.

Bảng8.2.Dànýbàidiễnthuyết3thingsIlearnedwhilemyplanecrashed(tạmdịch:Bađiềutôihọcđượctrên

chiếcmáybayrơi)củaRicElias

CHƯƠNG9

NÂNGTẦMNGÔNNGỮ

BÍQUYẾT55:Trauchuốtbàidiễnthuyếtcủabạnbằngnghệthuậttutừ

TrongbàidiễnthuyếttrênTEDcủamình,AmyCuddy,giáosưTrườngKinhdoanhHarvard,đãchiasẻmộtýtưởngcựcdễnhưnglạiđắtgiáđếnkhôngngờ:“hãydànhhaiphútbiểudươngsứcmạnhtrướckhiđốidiệnvớitìnhhuốngcăngthẳngđểđạtkếtquảtốthơn”.Bảng9.1làdànýbàiphátbiểucủacô.

Bảng9.1.DànýbàidiễnthuyếtYourbodylanguageshapeswhoyouare(tạmdịch:Ngônngữcơthểđịnhhình

conngườibạn)củaAmyCuddytrênTED

Côcũngsửdụngmộtloạtnhiềubiệnpháptutừđểnângtầmbàinóichuyệncủamình.Dùmộtvàibiệnphápcótêngọikhôngmấyquenthuộc,nhưngbạnsẽnhậnrađasốchúngtrongcácvídụđượctrìnhbàysauđây:

Thuậnâmvàthuậntai:Haiphéptutừthuộc“họhàngxa”nàyđềuchỉcáchthứclặplạicácâmgiốngnhautừhaiđếnbalầnliêntiếp.Thuậnâmlàlặplạicácnguyênâm;thuậntailàlặplạicácphụâm.Cáchdùngtừthuậntai“powerposing”(“biểudươngsứcmạnh”)củaCuddyquảthựcdễnhớhơnnhiềusovớicụmtừ“đứngthẳng,vươnngười,đầungẩngcaovàtaymởrộng”.

Láyđầu,láycuốivàláykếthợp:Nhưđãđềcậptrongchươngtrước,láyđầu(anaphora)làsựlặplạicáctừhaynhómtừtrongphầnđầucủamộtcụmngữpháphaycáccâunốitiếpnhau.Láycuối(epistrophe)làkháiniệmtươngtựnhưngápdụngchocụmngữpháphaycáccâucuối.Láykếthợp(symploce)baogồmcảhaikiểuláytrên.Amyđãdùngphépláykếthợptrongcặpcâusau:“Chúngtôikhôngmuốnmớmchohọkháiniệmvềsứcmạnh.Chúngtôimuốnhọcảmthấyđượcsứcmạnh.”

Láynốicâu:Đâylàbiệnpháplặplạitừcuốicủacâutrướcvàdẫnlạingayởphầnđầuhaygầnphầnđầucủacâusau.GiáosưCuddyđãsửdụngkỹthuậtnàykhinêulêncâuhỏi:“Chúngtabiếttâmtrícóthểthayđổicơthể,nhưngliệucơthểchúngtacóthayđổitâmtríkhông?”

Phépthếba:Đâylàcáchdùngmộtbộbanhómtừhoặccụmngữliêntiếpnhauđểthểhiệnmộtýniệmduynhất.Ởphầnđầubàidiễnthuyết,Cuddyđãnêumộtcâuhỏivàtrảlờibằngmộtchuỗibavídụcóthểthaythếchonhau:“Cóbaonhiêubạnởđâyđangthumìnhlại?Cóthểbạnđangkhomlưng,vắtchéochânhoặccochânlại.”

Ngoàicáckỹthuậtdiễnthuyếtlôicuốnhơnnóitrên,phươngphápgieovầnvàlặptừngữtruyềnthốngvẫnlànhữngphươngthứcuylựcđểnhấnmạnhcácthôngđiệpthenchốt.

BÍQUYẾT56:Ápdụngnguyêntắc“sốba”trong

mộtdanhsáchcácmụcthôngtintươngtựnhauNăm1956,nhàtâmlýhọcGeorgeA.MillertừđạihọcPrinceton

đãcôngbốmộtbàiviếtgâytiếngvangnhanđề:TheMagicalNumberSeven,PlusorMinusTwo:SomeLimitsonOurCapacityforProcessingInformation(tạmdịch:Số7kỳdiệu,daođộngcộngtrừ2:Vàigiớihạntrongkhảnăngxửlýthôngtincủachúngta).Trongbàiviết,ôngđãtómtắtcácthínghiệmkiểmtraxemconngườitiếpthurồixửlýcáclượnglớnthôngtinkhácnhaurasao.

Quanămtháng,nhiềuhọcgiảđãkiểmchứnggiátrịcủalýthuyếtcótên“quyluậtMiller”này:nóphátbiểurằngconngườichỉcóthểlưugiữđượcbảyđiều–cộngtrừhaiđiều–trongtrínhớlàmviệccủahọ.Dùmọingườivẫntinvàoconsố7kỳdiệu,nhưngnhiềunhàkhoahọclạitánthànhquanđiểmrằngkhôngcóconsốkỳdiệunàocả.Sốmụcthôngtinmàchúngtacóthểghinhớphụthuộcvàokíchthướccủatừngkhốithôngtin,mốiquanhệgiữacáckhốivànănglựcnhậnthứccủachúngta.

Tuynhiên,vớisựrađờicủacôngnghệchụpảnhnãobộhiệnđại,bahọcgiảđãđứnglênnhậnlờitháchđốcủaMillervàkhámpháxemliệucóconsốthầnkỳkhông.JenniferJ.Summerfield,DemisHassabisvàEleanorA.Maguiređãyêucầu19ngườixâydựngnhữngkhungcảnhtưởngtượngtrongtâmtríkhinghecácnhómcụmtừngắn.Mỗicụmtừgồmmộtdanhtừvàtừmôtả.Chẳnghạnnhưnhómbacụmtừ“mộttấmthảmxanhđen”,“mộtchiếctủchạmtrổ”và“mộtchiếcbútchìsọcdacam”.Trongkhikiểmchứngcácnhómtừbađếnsáuthànhtố,họquansáthoạtđộngnãobộcủađốitượngbằngcôngnghệchụpcộnghưởngtừchứcnăng.Ngoàira,họcònyêucầucácđốitượngdùngphímtươngtácđểchỉrađộkhócủathửnghiệm,mứcđộsinhđộngcủakhungcảnhtưởngtượngvàmứcđộnhậnbiếtsựthốngnhấtgiữacácthànhtốtrongnhóm.

Cácnhànghiêncứuđãkhámphárahaiđiềuquantrọng.Thứnhất,hoạtđộngnãotăngdầnởcácvùnglõicủanãobộkhiđốitượngngheđếnthànhtốthứba.Sauđó,hoạtđộngnàyđộtnhiênổnđịnh.Thứhai,đốitượngđánhgiárằngcácbàikiểmtravềbathànhtốlàdễhìnhdungnhất,sinhđộngnhấtvàthốngnhấtvớinhaunhất.

Nếubạnđangbănkhoănrằngtấtcảnhữngđiềutrênsẽgiúpíchgìchoviệcdiễnthuyết,thìcáckiểudanhsáchmàSummerfield,

HassabisvàMaguirenghiêncứuchínhxáclàkiểudanhsáchmàcácdiễngiảthườngsửdụng.Cóđiềugìđórấttoạiývàcânđốiởquyluật“bathànhtố”này.

BÍQUYẾT57:Đặtcâuhỏiđểlôikéokhángiảthamgiavàocuộctròchuyện

Trongdiễntiếncủatừngphần,bạnnênthườngxuyênđặtcâuhỏichongườingheđểhọtựngẫmvềcuộcđờimình.Kỹthuậtnàysẽbiếnđổimộtbàidiễnthuyếtthànhcuộctròchuyện.Khángiảvẫncóthểphảnhồitrongtâmtrívàquangônngữcơthể.Ởcácdiễnđànnhỏhơn,bạnthựcsựcóthểnàixinhọhồiđápbằnglời.

Trongbàinóichuyệndài20,6phút(vâng,tuyquáthờigiannhưngkhôngaibậntâm),AmyCuddyđặthơn40câuhỏi,tứcgầnhaicâu/phút.Sauđâylàthôngtinchonhữngaithíchtheodõiđiểmsố:cácdiễngiảcóbàidiễnthuyếtđượcxemnhiềunhấttrênTEDthườngđặttừ0đến2câuhỏi/phút,vớimứcbìnhquânhơicaohơn1.Dođó,giáosưCuddythuộcvàonhómtrên.

Mộtsốdiễngiảchủýđặtnhữngcâuhỏinhằmđánhđốkhángiả.Nhữngcâuhỏithuộcdạngnàythườngbắtđầunhưsau,“Bạnnghĩđâulàbíquyết…?”Diễngiảmongđợinhậnđượccâutrảlờisaitừngườinghebấtkểđólàchúngđượcthốtrathànhlờihaychỉnghĩtrongđầu.Trảlờisaichínhlàđộnglựcmạnhmẽthôithúckhángiảnghebằngđượcsựthật.Tuycơsởtâmlýhọcchođiềunàyđúngvàhiệuquả,nhưngtôikhôngkhuyếnkhíchbạnsửdụngkỹthuậtnàyvìđâykhôngphảilàphươngthứcdiễnthuyếttạođượcsựđồngcảm.Khángiảcủabạncóthểtrảiquanhữngcảmxúctiêucựctrongsuốtbuổidiễnthuyết,nhưngchúngnênlàphảnứngtựnhiênthayvìbịtácđộng.

Tinvuilàvẫncònnhiềucáchsửdụngcâuhỏigắnkếttốthơn,vàAmyCuddyđãsửdụngcảbốncáchsau:

Lấyýkiến:“Vậycóbaonhiêungườiởđâyđangthumìnhlại?”

Tìmsựxácnhận(haythêmcâuhỏiđuôi):“Nếubạndùng[biểutượngcảmxúc]cựckém[trongcáccuộcđàmphántrựctuyến],thìthậttệđúngkhôngnào?”

Khơigợisuynghĩ:“Liệuvàiphútbiểudươngsứcmạnhcóthựcsựthayđổiđángkểcuộcđờicủabạnkhông?”

Trìhoãn:“Vậynêntôiquansáthànhvinàytronglớphọc,vàthửđoánxemtôinhậnthấygì?”

Haicáchđầu,lấyýkiếnvàtìmkiếmsựxácnhậnlànhữngcâuhỏiđóngkhôngcócâutrảlờisai.Cònhaicáchcuối,khơigợisuynghĩvàtrìhoãn,lạichủýđượcdùngđểkíchthíchkhángiả,ápdụngbàinóichuyệnvàocuộcsốngcủachínhhọhoặckhơigợitrítưởngtượngcủahọ.

Mộtlưuýcuốicùnglàhãyngừnglạivàgậtđầucôngnhậnnhữngsuynghĩkhôngnóithànhlờicủakhángiảsaukhinhậncâuhỏi.Việcnàysẽduytrìcuộcđốithoạihaichiềungaycảkhikhángiảkhôngthểhồiđápbằnglời.

BÍQUYẾT58:Diễngiảisốliệuthốngkêđểphùhợpvớicảmxúcmỗicánhân

Hãynhớdiễngiảimọidữliệuthốngkê,đặcbiệtlàcácsốliệulớn,bằngcácphépsosánhtươngđồnghoặcẩndụsốngđộng,giàucảmxúcvàphùhợpvớimỗicánhân.Tôinhậnraviệcmởđầubằngmộtsốliệuthốngkêtổngquanrồithêmtínhcánhânchochúnglàcáchhiệuquảnhất.Chẳnghạn,sựkếthợpgiữahaicâusauđâysẽtạoảnhhưởngmạnhmẽhơnsovớikhimỗicâuđượctruyềnđạtriêng:“Có70triệungườiMỹhằngngàyphảisốngchungvớibệnhtim.Rấtcóthểchínhbạn,hoặcmộttrongbangườingồicạnhbạnsẽchếtvìbệnhtimmạch.”

Diễngiảidữliệuthốngkêbằngnhiềusốliệucóthểphânnhỏkhôngphảilàcáchduynhấtđểcụthểhóacácconsốtrừutượng.ThếgiớicủamộtnhàkhoahọcxãhộinhưAmyCuddytrànngậpsốliệuthốngkêkhólònghiểuhếtđược;tuynhiên,hãyxemcôđãdiễngiảisựthayđổitỷlệhoóc-mônthànhngônngữcảmxúctàitìnhrasao:

Sauđâylànhữnggìchúngtôitìmhiểuđượcvềtestoterone…,testoteronetăngkhoảng20%ởnhữngngườinăngthểhiệnsứcmạnh,vàgiảm10%ởnhữngngườiítthểhiện.Cònđâylàkếtquảvềcortisol.Cortisolởngườitỏramạnhmẽgiảm

khoảng25%,vàtăngkhoảng15%ởngườiyếuđuối.Nhưvậy,haiphútđódẫntớinhữngthayđổivềhoóc-môncơbảnđịnhhìnhlạitrínãođểbạntrởnênquyếtđoán,tựtinvàthoảimái,hoặcđốiphóđượcvớitrạngtháicăngthẳng;và,bạnbiếtđấy,đểcảmthấynhưđượcngừngmọihoạtđộng.

BÍQUYẾT59:Tăngcườngngônngữbằnghìnhảnhsinhđộngvàchitiếtgợicảmgiác

Phầntruyềntảibằngngôntừcủabạnsẽmởrộngkhỏicơchếtrìnhbàyvàtiếnvàođịahạtcủatừngữbạnsửdụng.Đểtăngthêmhứngthúchokhángiả,hãysửdụngthoảimáicácchitiếtsinhđộng,giàutínhmôtảvàgợicảmgiác.Hìnhảnh,âmthanh,mùihươnglànhữngyếutốdễkếthợpnhất.Trongmộtsốtìnhhuống,bạnthậmchícóthểđanxencảvịgiáclẫnxúcgiác.Cáigiánhỏcủabàinóidôngdàikhôngchỉđượcbùlạibằngtácđộngmàbạntạorakhichophépkhángiảhìnhthànhmộtbứctranhtrongtâmtrí.Trongphầnkếtluận,AmyCuddyđãmôtảrấttrựcquannhữngnơicóthểápdụngýtưởng“biểudươngsứcmạnh”đánglantỏacủachị:

Nhữngđiềuchỉnhnhỏcóthểtạonênthayđổilớn.Thếnênchỉcầnhaiphútthôi.Haiphút,haiphút,chỉhaiphút.Trướckhibướcvàotìnhhuốngcânnhắccăngthẳngtiếptheo,hãydànhhaiphútthửlàmđiềunàytrongthangmáy,trongbuồngvệsinhhaytạibànlàmviệccủabạnsaucánhcửađóng.

BÍQUYẾT60:Dùngđạitừnhânxưng“tôi”,“bạn”và“chúngta”nhưtrongcuộchộithoạimặtđốimặt

TrongcuốnsáchkinhđiểnĐắcnhântâm(xuấtbảnnăm1936),DaleCarnegieđãviết:“Hãynhớrằngđốivớimộtngười,têncủahọlàthứâmthanhngọtngàonhấtvàquantrọngnhấttrongbấtkỳngônngữnào.”KhilầnđầuđọcsáchcủaCarnegie,tôikhátâmđắcvớilờikhuyênnàyvàđãsuynghĩnhiềuvềviệcnênápdụngnórasaokhithuyếttrìnhtrướcđámđôngkhángiả.Vìgọitêntừngngườitrongcácnhómcótrên10ngườilàkhôngthựctế,nêntôinghiệmramình

cóthểgầngũivớikhángiảhơnkhisửdụngđạitừbạnsốítcàngthườngxuyêncàngtốt.

Tuynhiên,kỹnăngnàykhôngphảikhôngcóvấnđề.Nếubạntừngtròchuyệnvớimộtngườibánhàngnhắclạitênbạnhếtlầnnàyđếnlầnkhác,chắcchắnsẽđếnmộtlúcnóbắtđầutạocảmgiáchờihợtvàtrịchthượng.Việcmộtdiễngiảtruyềncảmhứngliêntụcbảobạnphảilàmgìcũngthế.Giảiphápđơngiảnlàdùngcácđạitừnhưthểbạnđangtrongmộtcuộcđốithoạimặtđốimặtbìnhthường.Chẳnghạnnhư,hãydùngđạitừtôikhibạnđangthổlộchuyệnđờitưhoặcbàytỏýkiến,vàdùngđạitừbạnkhiđanghỏihoặckêugọihànhđộng.

Nhânđây,tahãyxemquatrườnghợpcủaRicElias,mộtdiễngiảtrênTED.Anhđãdùngđạitừtôivàcủatôihơn14lần/phút,nhiềugấpđôimứcbìnhquân7lần/phútcủahầuhếtcácbàidiễnthuyếttrênTED,nhưnglạilàmứcđiểnhìnhchocácbàidiễnthuyếtnóivềchuyệnđờitư.Tronggầnhếtbàiphátbiểucủamình,Eliasđãhồitưởnglạiđoạnđộcthoạinộitâmcủaanhởngôithứnhấtkhichiếcmáybayđâmxuống:

Tôithốtlên,“Xinhãynổtungluônđi.”Tôikhôngmuốnnóvỡtanthành20mảnhnhưbạnthấytrongcácbộphimtàiliệu.Vàkhichúngtôilaoxuốngdần,tôicócảmgiác,ôichao,nhưthểcáichếtkhônghềđángsợ.Nhưthểchúngtađãchuẩnbịchonócảđời.Nhưngnóthậtbuồnlàmsao.Tôikhôngmuốnrađi,tôiyêucuộcsốngnày.

Trongnhữnglờicuối,Eliasđãchuyểntừđạitừtôisangbạnđểchiasẻrõbàihọcrútratừcâuchuyện:

Bạnsẽthayđổithếnào?Bạnsẽhoànthànhngayđiềugìmàbạncứnấnnáchờđợivìtinmìnhcònsống?Bạnsẽthayđổicácmốiquanhệcủabạnvànănglượngtiêucựctrongchúngnhưthếnào?Vàtrênhếtthảy,bạncóđanglàmộtbậcphụhuynhtốtnhấtcóthểchưa?

Dànhchonhữngaithíchtheodõisốliệu,Eliasđãdùngđạitừbạnvàcủabạnvớitầnsuất4lần/phút.Đâylàtầnsuấtđiểnhìnhtrong

cácbàidiễnthuyếttrênTED.Mộtlầnnữa,khixâydựngbàidiễnthuyếtcủamình,bạnkhôngnêntínhsốlầnsửdụngđạitừ;khôngcótỷlệvàngnàoápdụngchomọikiểuphátbiểu,chứđừngnóiđếnmộtkiểu.Thayvìthế,hãyđơngiảnthểhiệnchủýcủabạnđốivớigócnhìnmàtừđóbạnkểlêncâuchuyện,chiasẻthôngtinvàkêugọihànhđộng.

Mụctiêucủabạnlàlôikéotừngkhángiảdướigócđộcánhân.Đểđạtđượcđiềunày,hãychúýsửdụngđạitừbạnởdạngsốnhiềunhưcáccụmtừtấtcảcácbạn,mỗingườitrongcácbạnhoặcmộtsốngườitrongcácbạn.Điềutươngtựcũngápdụngvớinhữngtừbaogồmcảbạnvàtoànthểkhángiảtrongđónhưtavàchúngta.Thayvìhỏi“Baonhiêungườitrongcácbạnđã…,”hãyhỏi“Bạnđãtừng…”hoặc“Hãygiơtaynếubạnđãtừng…”

BÍQUYẾT61:Dùngnhữngtừngữngắngọnvàđơngiảnnhấtđểthểhiệnthôngđiệp

Mọingườivẫnđồnrằngcácdiễngiảxuấtchúngcầndùngđếnvốntừngữrộngkhắp.Nhưngcôngviệccủadiễngiảlàkếtnốicảmxúcvớikhángiảvàtruyềncảmhứngđểhọnhìnthếgiớikhácđi.Côngviệccủadiễngiảkhôngphảilàgâyấntượngvớikhángiảbằngvốntừngữ.Nếubạnđòihỏiởkhángiảnănglựcxửlýnhậnthức,bạnsẽthấtbạitrongviệckếtnối.Cácbàidiễnthuyếtnênđượcsoạnchotainghechứkhôngphảichomắtnhìn.

ĐượcRudolfFleschkhởixướngvàJ.PeterKincaidpháttriển,thuậttoánmứcđiểmFlesch–Kincaid(F-K)(19)đãđượcsửdụnglầnđầuvàonăm1978đểđolườngđộkhócủacáccuốncẩmnangkỹthuậtđượcquânđộiMỹsửdụng.Hiệnnay,thướcđonàyđãtạonênnềntảngcủaphươngthứcthốngkêmứcđộdễđọctrongMicrosoftWord.

HóaraAmyCuddyđãđúngkhiđặtmụctiêusửdụngtừngữngắngọnvàđơngiảnnhấtcóthểnhằmdiễnđạtthôngđiệpcủamình.TheothướcđoF-K,nhữngbàidiễnthuyếtthuhútnhiềungườinghetrênTEDnằmtrongmứcđiểmtừ3,7đến9,6.Ởmức6,1,Amychỉcònkémmứctrungbình6,6mộtchút.

Tráivớisuynghĩcủabạn,thướcđoF-Kkhôngdựatrêncuốntừ

điểnnào.Nókhôngbiếtrằngcáctừthểloại,cấutrúchợpâmvàứngbiếnphứctạphơncáctừnhưloại,hòaâm,haysángtạo.Mứcđiểmtăngvìhainguyêndođơngiản.Thứnhấtlàdocâudài.Thứhailàdođoạnvănbảnchứanhiềutừđaâmtiết.Hãynhớrằngkhángiảthíchnghenhữngcâungắnkèmnhiềuđoạnngắtnghỉ.

Khidiễngiảchiếmlấysânkhấuvàbiếnchínhhọthànhmộtcáitôitrịchthượngthayvìcáitôichuyênnghiệpvàthôngminhhơn,họthườngchỉthuđượcđiềungượclạivàkhiếnkhángiảmấtkếtnốivớihọ.Nhữngbíquyếttrongchươngnàynhằmmụcđíchnhắcnhởbạnchọnđúngtừngữtruyềntảitrênsânkhấunhưthểbạnđangtrongmộtcuộctròchuyệntựnhiên.

Cólẽsaisótlớnnhấtmàcácdiễngiảnonkinhnghiệmthườngmắcphảichínhlàđánhđồngsựchuyênnghiệpvớisứchútvàsựtrangtrọng.Quanđiểmlầmlạcnàykhiếnmọingườitựxóađikhỏicácbàiphátbiểuchấthàihướcthườnghiệndiệntrongtiếpxúchàngngàygiữahọvớingườikhác.Chươngtiếptheosẽhướngdẫnbạncáchsửdụngduyênhàihướcthậthiệuquả.

CHƯƠNG10

THÊMCHẤTHÀIHƯỚC

BÍQUYẾT62:Khơidậymộttràngcườimỗiphútbằngsựhàihướcdựatrêncảmgiácnổitrộihơn

Đểbiếtcáchbổsungchấthàihướcvàobàidiễnthuyếtsaochohiệuquả,trướctiênchúngtaphảiđàosâuvàothuyếttâmlývềnụcười.Hiệntại,khôngcólýthuyếtlớnthốngnhấtnàogiảithíchtạisaomọingườicười.Chỉcóbathuyếtnhỏbổsungvàtrùnglặpvớinhau.Thuyếtthứnhấtchorằngnguyênnhânchúngtacườilàđểkhẳngđịnhsựnổitrộihơn.Phầnlớntiếngcườiđượcxếphẳnvàoloạinày,baogồmcảviệccườinhạonhữngairaquyếtđịnhtồihaylậpdị.Kiểutiếngcườinàyđượckhuếchtrươngkhingườicườilàkẻcóquyềnthếvàkhitiếngcườiứngvớinhữngkhuônmẫunhấtđịnh–mộtsốkhôngđộngchạmđếnchínhtrị,nhưngmộtsốlạicó.Tiếngcườidựatrêncảmgiácnổitrộicómứcđộcayđộctăngdần,bắtđầubằngviệcgiễunhạichâmbiếmnhẹnhàng,chuyểnsangmỉamaivừaphảirồităngdầnthànhxúcphạmgaygắt.

HãyxemphầnphátbiểucủanhàkhoahọcxãhộiHansRoslingtạidiễnđànpháttriểnkinhtếtoàncầuTEDnăm2007,khiôngnhắmthẳngvàogiớihọcgiảưutú(xincảnhbáorằngviệcmổxẻcấutrúchàihướcnàysẽpháhỏngnó):

Nhưngrồimộtđêmnọ,khingồisoạnbáocáo,tôimớithựcsựnhậnrakhámphácủamình.TôinhậnthấynhữngsinhviênxuấtsắccủaThụyĐiểnhiểubiếtvềthếgiớicònthuacảtinhtinh,vàmứcđộthuakémđấyrấtđángkểtrênsốliệuthốngkê…TôicũngthựchiệnmộtnghiêncứutráiquyđịnhvềcácgiáosưcủaViệnKarolinska–nhữngngườiđượcđồngtrao

giảiNobelYhọc–vàhọthìnganghàngvớibầytinhtinh.

Chúngtathíchkéonhữngkẻquyềnthếxuốngvàibậcvìđiềuđóđemlạichochúngtacảmgiác“trêncơ”họ.Dĩnhiên,điềunàycóthểcódẫnđếnvàitiếngcườicayđộcvàcôngkíchmàbạnnêntránhxatrongcácbàidiễnthuyếttrênTED,chứkhôngphảingoàiđời.Dùvậy,vẫncónhữngnhómđốitượngmàtakhôngsợđộngchạmvềmặtchínhtrịkhiđemrabôngđùa,cụthểlàgiớihọcgiảvàchínhtrịgia.

BÍQUYẾT63:Khuấyđộngmỗiphútmộttiếngcườibằngyếutốngạcnhiên

Thuyếtthứhaigiảithíchtạisaomọingườicườilạiquychoyếutốngạcnhiên.Conngườichúngtathíchtrảinghiệmnhữngbướcngoặtsựkiệntháchthứckỳvọngvàsựnhạybéncủabảnthân.Chíítnếubạnlàmộtkẻmêtoánhoặchiểubiếtvềtoán,hãysuyngẫmthửcâuchuyệnkhôngrõnguồnsau:“Biếnđộclậplàbiếnsốkhôngcầnđếnnhữngbiếnkhácđểcảmthấyổnvềmình.”Trongcảtrườnghợptrên,yếutốhàihướcđếntừnútthắtngoàidựkiếnvàtháchthứcđiềumàbạnmongđợiđượcnghe.

Mộtdanhsáchngắncácthểloạihàihướctheocáchlýgiảicủathuyếtnàygồmcónhữngđiềuphilýrõràng,nhữnglờikhuyêntệhại,nhữngtròphóngđạihaytìnhhuốngtrớtrêu,mỉamai,chơichữ,tròhàilậpdị,hàihìnhthểcùnghaithểloạicóhọhàngvớinhaulànóiquávànóigiảm.Ngườinghesẽngạcnhiênđếnthíchthútrướcnhữngđiềuphilýdídỏmhaygâysốc.

Thựctếphóngđạicũngluônlàmộtcáchhayđểgâycười.Cáchbộclộsựhàihướcđơngiảnthôngquathựctếphóngđạilàđặtmộtngườibìnhthườngvàomộttìnhhuốngkhácthường,hoặcmộtngườixuấtchúngvàomộthoàncảnhthườngtình.Mộtsốvídụcủakiểuhàihướcnàylàthờơhờhữngtrướcmốinguyhiểmcùngcực,phảnứngtháiquávớinhữnglờixúcphạmnhỏnhặtvàkhôngngừngtheođuổinhữngđiềuphùphiếm.Chẳnghạn,NgàiKenRobinson,diễngiảcónhiềulượtxemnhấttrênTEDtínhđếnlúcnày,đãđặtmộtngườixuấtchúng–Shakespeare–vàohoàncảnhthườngtình:

BởiquývịkhôngnghĩđếnShakespearekhicònlàmộtđứatrẻ,

phảikhôngnào?Shakespearekhimớibảytuổiấy?Tôichẳngbaogiờnghĩđếnđiềuđó.Ýtôilà,ôngấycũngđãtừnglênbảy.ÔngấycũnghọclớpAnhngữcủaaiđóđúngkhôngnào?Khôngbiếtnhưthếsẽkhóchịurasaonhỉ?“Tròphảicốgắnghơnnữa!”Và,bạnbiếtđấy,khiShakespearebịbốbắtlêngiườngngủ.“Đingủngay,”bốWilliamShakespearenóivớiông,“bỏbútxuống.Vàthôinóinăngkiểuđóđi.Khôngaihiểuconnóigìđâu.”

BÍQUYẾT64:Khơidậytiếngcườitừngphútbằngviệcgiảiphónghoặcxóasạchcảmxúc

Thuyếtthứbachorằngmọingườicườiđểgiảitỏanhữngcảmxúcmạnhmẽ.Nụcườithườnglàthứxoadịunhữngcảmxúcuámnhưxấuhổvàsợhãi.Tiếngcườinhằmvàobệnhtật,haycòngọilàtiếngcườihiểmác,sẽđượclýgiảirõtrongthuyếtnày;chúngtacườiđểxuatannỗisợvềsựtrầntụccủamình.Tươngtự,nhữngcâuchuyệncườidungtụchayliênquanđếntìnhdụccũngxuatancảmgiácxấuhổ.

HãynhớlạiRicElias,ngườisốngsótsautainạnmáybay“PhépmàutrênsôngHudson”.Dùchủđềbàidiễnthuyếtkháuám,nhưnganhvẫntruyềnđượchơnmộtnụcườimỗiphút.Nhưbạncóthểthấyởphầngiớithiệu,phầnlớntiếngcườianhmanglạiđềudựatrêngiảiphóngcảmxúc:

Hãytưởngtượngcómộtvụnổlớnkhibạnđangởđộcaohơn900mét.Hãytưởngtượngramộtchiếcmáybayđầykhói.Hãytưởngtượngmộtđộngcơkêutừngtiếngrắc…rắc…rắc…Âmthanhấythậtđángsợ.Vâng,hômđó,chỗngồicủatôilàđộcnhất.Tôingồiởghế1D.Tôilàngườiduynhấtcóthểtròchuyệnvớitiếpviên.Thếnêntôinhìnsanghọngaylậptức,vàhọnói:“Xinquýkháchyêntâm.Cólẽchúngtachỉvavàovàiconchimthôi.”Viênphicôngvừachomáybayvònglạivàchúngtôichưabayxađếnthế.BạncóthểtrôngthấyManhattan.Haiphútsau,cóbaviệcxảyđếncùnglúc.ViênphicônghướngmáybaythẳngxuốngsôngHudson.Đóthườngkhôngphảilộtrìnhbay,đúngkhôngnhỉ?[Cười]Anhtatắt

độngcơ.Giờcácvịhãyhìnhdungmìnhđangtrongmộtchiếcmáybaykhôngmộttiếngđộng.Vàrồiviênphicôngthốtlênmộtcâunói–câunóivôhồnnhấttôitừngnghe.Anhtathôngbáo,“Chuẩnbịvachạm.”Tôikhôngcònphảinóichuyệnvớitiếpviênnữa.[Cười]Tôicóthểtrôngthấynỗikinhhoàngtrongmắtcôấy.Đờitôithếlàxong.

BÍQUYẾT65:Sửdụngkiểuhàitựtràohiệuquảởnhiềucấpđộ

Balýthuyếttrên–nổitrội,bấtngờvàgiảitỏa–sẽcùngnhauhợpthànhhầunhưmọikiểuhàihước.Tuynhiên,bạnnêncoichúngnhưbavòngtròngiaothoachungmộtphầnởgiữatheokiểusơđồVenn.Dùhầuhếtcáckiểuhàihướcthườngđượclýgiảichínhxácnhấtbằngmộtthuyếtnàođótrongbathuyết,nhưngrõrànglàcónhiềukiểuhàipháthuyhiệuquảtrêncảhaithuyếtvàthậmchímộtsốhiệuquảtrêncảba.Hàitựtràoluônhiệuquảởítnhấthaithuyết.Thứnhất,kiểuhàinàykhiếnchokhángiảcảmthấymìnhởvịthếcaohơndiễngiả.Thứhai,khángiảmongchờmộtdiễngiảtàibavàtựtin.Nênkếtquảlàkhidiễngiảthựchiệnmộttròtựtràođángchúý,khángiảsẽngạcnhiênthíchthúvàđáplạibằngmộttràngcười.Tiếngcườiđóxuấtpháttừsựthấucảm.Mộtsốkiểutựtràonhấtđịnhthậmchícònmangyếutốgiảitỏacảmxúc,chẳnghạnnhưkhidiễngiảtỏracoinhẹbệnhtậtcủamình.

Hàitựtràođặcbiệtdễthựchiệnvàhiệuquả.Sốngtrongxãhội,chúngtaluônđặtmìnhtrongthếphảigiữthểdiện.Chúngtacườivớisựthíchthútựphátkhidiễngiảbỏtấmkhiêncủahọxuốngvàbộclộbảnthânnhưnhữngngườibìnhthườngvớiđầykhiếmkhuyết.Chúngtacườikhingườikháctiếtlộquyếtđịnhtồitệcủahọ.Chúngtathậmchícườikhihọchiasẻnhữngcâuchuyệnvềnỗiđauthểxác,miễnlàhọtránhđượcsaochomìnhvẫnvôsự–tuyMelBrookscóthểkhôngđồngtìnhvớiphầnsaucủacâuphátbiểu:“[Từgócnhìncủabạn]chuyệnbạnbịsứtmóngtaylàbikịch,nhưngchuyệntôirơixuốngcốngvàchếtlạilàhàikịch.”

Trongbàidiễnthuyếtvàonăm2008trênTED,nhànghiêncứunãobộJillBolteTaylorđãtảlạiquátrìnhchịnghiêncứucơnđộtquỵcủachínhmìnhkhinóxảyra.Chủđềnàycóthểkhiếnmọingườibật

khóc.ThếnhưngTaylorlạikhiếnkhángiảcườilăncườibòkhibộclộchohọthấychịquảlàmộtsiêumọtsách:

Vàkhoảnhkhắcđó,cánhtayphảicủatôihoàntoàntêliệt.Rồitôinhậnra,“Ôitrờiơi!Mìnhđanglêncơnđộtquỵ!Mìnhđanglêncơnđộtquỵ!”Vàtiếptheođó,nãotôinóivớitôi,“Ôichao!Tuyệtquá!Tuyệtquáđi!”Thửhỏicóbaonhiêunhàkhoahọcnãobộcócơhộinghiêncứuchínhbộnãocủamìnhtừtrongrangoàichứ?

BÍQUYẾT66:Ngắtnghỉvàgiữnguyênhìnhtượngnhânvậtkhikhángiảđangcười

NếuxemphầntrìnhdiễncủanhữngdanhhàinhưBillCosby,JerrySeinfeldhayKathyGriffin,bạnsẽthấyhọthườngởhaitrạngtháikhiimlặngchờtràngcườidịubớt.Khiđanghóathânvàomộtnhânvật,họvẫngiữnguyênvaidiễnđó,khôngdichuyểnhoặcchỉdichuyểnhạnchế;trườnghợpngoạilệlàkhichuyểnđộngđógâycười.Khihọlàmkhángiảbậtcườivìmộtcâunóitronglúckhôngđảmnhậnvaidiễnnào,họvẫnnởmộtnụcườinhẹ,hoặclàtươngđốiđứngim,hoặcdichuyểntớivịtríkháctrênsânkhấu.

BÍQUYẾT67:Lồngghépyếutốhàihướcvàonhữngcâuchuyệngiàuchấtđốithoại

Hãylồngyếutốhàihướcvàonhữngcâuchuyệngiàutínhđốithoại.Thayvìmôtảcảmgiáccủamình,trongvídụtrên,JillBolteTaylorđãkhéoléokếthợpchấthàihướcvàođoạnđốithoạinộitâm.Tươngtự,ngàiRobinsoncũnglồngyếutốnàyvàolờicủagiáoviêndạyShakespearemônAnhngữvàlờicủachaShakespeare.

BÍQUYẾT68:Lặplạicáccụmbamẩuchuyệncóđộhàihướctăngdần

Hãyhọccáchlặpchuyện.NếubạnđangbănkhoănphảitấuhàithếnàokhidiễnthuyếttrênTED,hãytínhđếncáctháicực.Nhữngdanhhàiđộcthoạichuyênnghiệpthườngtruyềnđượctừbốnđến

nămtiếngcườimỗiphút,nhưngnhưthếlàquánhiềuchomộtýtưởngchủđạo,vàhầunhưchỉsiêunhânmớilàmđược.Tráilại,phảimấtmườiphútBillGatesmớitruyềnđượcmộttràngcườitrongbàidiễnthuyếttrênTED,vànhưthếquảlàtẻnhạt.

Trongmộtphântíchkhoahọckhiêmtốncủatôi,cácdiễngiảđượcxemnhiềunhấttrênTEDphảitạođượctrungbìnhhơnmộttràngcười/phút.Nhữngngườikhánhấttạođượckhoảnghaiđếnbatràngcười/phút.Bíquyếtlàchúngkhôngcóđộlantỏanhưnhau.Khigặpmộttìnhhuốngvuinhộn,cácdiễngiảsẽ“lặplại”cáccụmbamẩuchuyệncómứcđộhàihướctăngdần.NgàiRobinsonlàbậcthầytrongkỹthuậtnày,nhưtôiđãminhhọatrongđoạnkểvềchúbéShakespeareởtrên.

BÍQUYẾT69:Khuếchđạitiếngcườibằngâmđiệu,hìnhthểvàbiểucảmkhuônmặt

Làdiễngiả,đôilúcchúngtaquênmấtrằngkhocôngcụcủamìnhkhôngchỉcótừngữ.Đểkhuếchđạiyếutốhàihước,chúngtacóthểsửdụngmộtsốkỹthuậtphingôntừ.Cáckiểuđiềuchỉnhđơngiảnnhấtlàđồngbộnétbiểucảmkhuônmặtvàđiệubộcủabạnvớitìnhtiếthàihước.JimCarreylàdanhhàitàihoavĩđạinhấtđươngthờivềbiểucảmkhuônmặt.Tuynhiên,bạnkhôngcầnđẩychúngđếncựchạn.Chỉcầnnhữngdấuhiệutinhtếnhưcáinháymắtkếthợpvớinhướnmàycũngtruyềnđượcchokhángiảtínhiệucười.Vìbạncóthểlồngyếutốhàihướcvàocáccâuchuyện,nênhãythểhiệnphảnứngtrêngươngmặtsaochophùhợpvớilờithoạicủacácnhânvậtkhácnhau.Hìnhthểvàchuyểnđộngcũngcóhiệuứngkhuếchtrươngtươngtự.Chẳnghạn,bạncóthểchonhânvậtxuấthiệnvớivẻcăngthẳnghayõngẹoquachuyểnđộngnhưđiênloạn.

BÍQUYẾT70:Chọnnéthàicụthểthayvìchungchung

Bêncạnhcôngkích,vẫncònmộtkhíacạnhquantrọngkháctrongyếutốhàihướcmàbạncầntránhkhidiễnthuyếttrướccôngchúng.Tuyệtđốitránhkểlạimộtcâuchuyệncườimàbạnđượcnghehoặcđọcởđâuđó.Kiểuhàinàythườngđượcgọilàchuyệncườiquầnchúnghaychuyệncườiđườngphố.Nếukhángiảtừngnghequanó

rồi,bạnsẽbịgạtđivàcholàkhôngcógìđặcsắc.Nhữngaichưatừngngheđếnchuyệnnàysẽlậptứccảmthấynhưnólàmónđồhộp.Lốikểchuyệnphatròkiểumộtdònggiờđãlỗithời,vàngàynayhàiđộcthoạichỉtậptrungphóngđạidưluậnxãhộivàtrảinghiệmcánhân.Điềunàyđồngnghĩabạnnênsángtạorachấthàiđộcđáobằngcáchkịchtínhhóacácnhânvật,sựkiệnvàđoạnđốithoạitrongcáccâuchuyệncánhâncủamình.

Nóitrướccôngchúngcóthểgâycăngthẳng,vàviệccốgâycườithườnglàmtăngmứcđộloâu.Tuynhiên,trướckhitrởthànhnạnnhân,hãytựhỏiđâulàđiềutồitệnhấtcóthểxảyra?Cóthểmộttrongcáccâuchuyệncườicủabạnsẽthấtbạivàkhôngaithèmnhếchmôi.Thếthìđãsao?Sẽchẳngainhớnócả.Khôngaiđikểlạinỗlựcchọccườithấtbạicủabạnởnơirótnước.Bạnsẽkhôngchếttrongtuyệtvọng.Đểgiảmthiểurủiro,hãyluyệntậptrướcbạnbèvàmộtnhómkhángiảnhỏtrướckhiđứngtrênsânkhấuTED.Điềunàyđặcbiệtquantrọng,vìphầnlớnchấthàiđượcpháthiệntrongquátrìnhdiễntậphơnlàđượcviếtratừđầu.Tươngtựnhưcácphátminh,bíquyếttạothêmnhiềutràngcườichỉđơngiảnlàkểthậtnhiềuchuyệncười.

Mộtcâunóicótạođượctiếngcườihaykhôngphụthuộcvàonộidungtruyềntảikhôngkémgìcáchthứctruyềntải.Dĩnhiên,nguyênlýnàyđượcápdụngrộngkhắpvàvượtxayếutốhàihước.Chươngtiếptheosẽhélộcáchlàmchủkhảnăngtruyềntảilờinóiđểnângcaothôngđiệpchungcủabạn.

CHƯƠNG11

LÀMCHỦKHẢNĂNGTRUYỀNTẢILỜINÓI

BÍQUYẾT71:Hãysửdụnggiọngđiệucủamộtngườinóichuyệnnhiệtthànhtrongcuộchộithoạihaingười

ĐểtỏasángtrênsânkhấuTED,bạnphảilàmchủkhảnăngtruyềntảilờinói.Maythay,bạnsẽcókhôngítcơhộiluyệntậpvìnóitrướccôngchúnglàphiênbảnmởrộngcủagiaotiếphàngngày.Dĩnhiên,điềunàycũnglàcondaohailưỡivìnhữngkhiếmkhuyếtkhinóichuyệnbìnhthườngcũngđượcnhânlênkhithuyếttrình.Nhưngchỉcầntậpluyệnđôichút,bạncóthểchuyểnhóakhảnăngtruyềnđạtlờinóicủamìnhcảtrênsânkhấulẫnngoàiđời.

Ngoạitrừcácnghệsĩchuyênsửdụngngônngữnóivànhữngngườikểchuyệnđượcđàotạochínhthống,hầuhếtcácdiễngiảtrênTEDđềucókhuynhhướngchọnvaitròcủamộtnhàdiễnthuyếtgiàuđammê.Đểthểhiệnđượcvaidiễnnày,hãynóibằngchínhgiọngcủabạnvớisựxácthực,quantâmvàkhiêmnhường.Hãydùngngônngữrõràngcủađờisốnghàngngày,khôngdùngbiệtngữvàgóigọntrongnhữngcâungắnhoànchỉnh.NhữngbàinóitrênTEDthườngdùngngônngữởtrìnhđộlớpsáu.Niềmhứngthúnhiệtthànhcủariêngbạnnêntỏasángquatínhhiếukỳ,sựkinhngạcvàlòngngưỡngmộdễlantruyền.Đểthểhiệnsựkhiêmnhường,hãyvàovaimộthướngdẫnviênthoảimáichiasẻchuyênmôncủamìnhchứkhôngphảicáitôi.Mộtthoángđềcaobảnthâncũngcóthểlàmkhángiảcủabạnquaylưng.

ThỉnhthoảngTEDlạiđăngtảilêntrangwebcủahọmộtbàinóichuyệncósứcảnhhưởngmạnhmẽtừdiễnđàncủamộtdiễnđànthuộcbênthứba.DùchưabaogiờphátbiểutrênTED,nhưngSteveJobsquảlàtấmgươngchomộtnhàdiễnthuyếtđầyđammê,vàcácbàinóichuyệncủaôngluônđứngđầudanhsáchNhữngbàiphátbiểuhaynhấttrênTED.BạncóthểxemquabàidiễnvăncảmđộngcủaôngtrongbuổilễtraobằngtốtnghiệptạiĐạihọcStanfordnăm2005trongBảng11.1,nóthậmchícònthuyếtphụchơncảnhữngbàidiễnvăncủaôngtạiMacWorldnhữngnămsaunày.Ngônngữôngsửdụngđầyắpnhữngtừngữtuyệtđỉnhnhưtuyệtvời,phithường.Khilắngngheông,bạnsẽtinrằngôngđangcốgắngtháchthứchiệntrạngnhằmbiếnthếgiớithànhmộtnơitốtđẹphơn,vàbạnsẽmuốnthamgiavàotràolưuôngđangdẫndắt.

Bảng11.1.DànýbàidiễnthuyếtHowtoLiveBeforeYouDie(tạmdịch:Sốngsaotrướckhichết)củaSteveJobstạilễ

traobằngcủaĐạihọcStanfordnăm2005

BÍQUYẾT72:LoạibỏmọitừlấpkhoảngtrốngNếutừngthửloạibỏnhữngtừlấpkhoảngtrống,bạnsẽthấyquá

trìnhđóhệtnhưcốbebờđắpvámộtconđậpcũđangròrỉ.Khibạnbỏmộttừ,mộttừkháclạitràorangaysauđó.Hãyngừngmộtnhịpở

dấuphẩyvàngừnghainhịpởdấuchấm,bạnsẽloạibỏđượcnhữngtừlấpkhoảngtrốngnhưừm,à,haybạnbiếtđấy.

Nếugiốngvớisốđông,bàinóichuyệncủabạnsẽvấpphảinhữngtừlấpkhoảngtrống.Mọingườidùngchúngvìhọkhôngthoảimáivớikhoảnglặng.Nhữngtừphổbiếnnhấtlàừm,à,vàkháhơnnữalàcheđậybằngnhữngtừnhưvậylà,thựcrahaythậmchímáymôi.Ngấmngầmhơnnhưngvẫnthuộccùngthểloạiđólàcáctừhoặccụmtừnhưthể,bạnbiếtđấy,kiểunhưvìchúngbiểulộsựkhôngchắcchắntrongnhữnggìbạnnói,chứchưanóiđếnsựnonnớt.

Phươngthuốckhảdĩchocănbệnhhaydùngcáctừlấpkhoảngtrốnglà“nóibậtravàngắtnghỉ”.Hãynóibậtravàngắtnghỉtheocácdấuchấmcâu.Nhữngquãngngắtnghỉkhôngchỉthaythếcáctừlấpkhoảngtrốngmàcònchobạnchúttựchủ.Khoảnglặngngắnnàychobạnthờigiantậphợpvàsắpxếplạinhữngýnghĩbậtratiếptheo.Ngoàicólợichochínhbạn,nhữngquãngngắtnghỉcònchokhángiảthờigiancầnthiếtđểxửlýnhữngđiềubạnnói.Cácquãngngắtnghỉdàigiúpnhấnmạnhthêmnhưthểmộtdấuchấmcảm,tuynhẹnhàngnhưngđầysứcmạnhvàchiếmđượcsựchúýcủakhángiả.Chúnglàmónquàđangtiếptụcđượctraotặng.

BÍQUYẾT73:Khaithácsứcmạnhtrênnhiềukhíacạnhcủanhữngquãngngắtnghỉ

CácdiễngiảvĩđạinhưSteveJobsbiếtrõsựimlặngchínhlàkỹthuậtphốiâmhiệuquảnhất.Trongphútđầutiêncủabàinóichuyện,Jobsngắtnghỉđếnchínlần.Nóicáchkhác,ôngngắtnghỉsaumỗisáugiây.Dùvậy,bàitrìnhbàycủaôngkhônghềcứngnhắc,màthựcracònngượclại.Nhữngquãngngắtnghỉđóchokhángiảcóthờigianthấmnhuầnthôngđiệpcủaông.

Cácquãngngắtnghỉphụcvụbốnmụcđíchquantrọng,vàcònmanglạimộtlợiíchthứnămđặcbiệtnữa.

Mụcđíchđầutiênlàtăngthêmhiệuứngkịchtính,vàcũnglàlýdoJobsngừnglạibagiâysaukhiđứngsaubụcdiễnthuyết.Quãngnghỉnàyphầnnàochophépngườihâmmộdứtvỗtay.Tuynhiên,cácdiễngiảcũngtậndụngkhônggianlặngphắcnhưthếđểbắtđầutạomốiliênkếtsâusắcvớikhángiả.Họsẽtiếpxúcbằngmắtvớimột

ngườihoặcmộtnhómphíabêntráihọtrongmộtgiây.Sauđó,họlàmđiềutươngtựvớikhángiảphíabênphảitrướckhitậptrungnhìnvàokhutrungtâm.Conngườivốnchúýnhiềuhơnkhiimlặng,vàcácthuyếttrìnhviênlãoluyệnđãtậndụngtriệtđểcơchếphòngvệdotiếnhóanàycủakhángiả.Mộtquãngngừngkịchtínhthườngxuấthiệnnhiềunhấttrongphầnmởđầu,nhưngnócũngcóthểđượcdùngtrước,tronghoặcthườngxuyênhơncảsaumộtýquantrọng.ĐóchínhxáclàlýdophầnmởđầucủaSteveJobscóđầycácquãngngắtnghỉ.

Mụcđíchthứhaicủacácquãngngắtnghỉlàchophépkhángiảcóthờigianxửlýnhữngđiềudiễngiảđangnói.Tôigọiđâylàquãngngừnglĩnhhội.Diễngiảthườngngắtmộtnhịp–bằngthờigiancủamộtnhịpchânkhibạnnghenhạc–ởcácdấuphẩyvàhainhịpởcácdấuchấm.Nhưvậy,tanênxemnhữngquãngngắtnghỉlàcácdấucâubằnglời.

Mụcđíchthứbacủasựimlặngđãđượcđềcậptrongchươngvềchấthàihước.Vớisáudẫnchứngtrongbàinóichuyện,SteveJobsđãchứngminhônglàbậcthầyvềquãngnghỉhàihước.Trongsốđó,tàitìnhnhấtchínhlàkhiônggiữimlặngtrongsuốttámgiâysaukhinói:“Nếutôikhônghọclạiđúngkhóahọcđó[khóathưpháp],dòngsảnphẩmMacsẽkhôngbaogiờcónhiềukiểuchữvàphôngchữgiãncáchđúngtỷlệđếnvậy.VàdoWindowschỉsaochépcủaMac,nêncólẽsẽchẳngchiếcmáytínhcánhânnàosởhữuchúng.”

Mụcđíchthứtư,quãngngừngchuyểntiếp,thườngkéodàilâuhơnvàchophépdiễngiảdichuyểnđếnmộtvịtrímớitrênsânkhấunếuhọmuốn.Ởđoạnkếtphầnmởđầucủamình,SteveJobslạingừngmộtlầnnữađểgửitínhiệuchuyểntiếptớiphầnthânbàiphátbiểu.Trongphầnnày,ôngkhôngthểdichuyểnnhưtácphongthôngthườngdobuộcphảiđứngsaubụcdiễnthuyết.

Lợiíchthứnăm,lợiíchđặcbiệtsẽliênquanđếnnhữngtừlấpkhoảngtrốngcơbảnnhưà,ừm,nhưlàhaybạnbiếtđấy.Mọingườithườngcăngthẳngkhibướclênsânkhấu.Càngcăngthẳng,họcàngthốtranhiềutừnhằmlấpkhoảngtrống.Cảmthấythoảimáivớisựimlặnglàcáchduynhấtkhắcphụckhuynhhướngthêmtừlấpkhoảngtrống.Đểđạtđượcsựthoảimái,hãytậpsửdụngcácquãngngừnglĩnhhộibằngcáchgiữyênlặngởcácquãngngắtnghỉtựnhiêngiữacụmtừvàcâu.

BÍQUYẾT74:Làmphongphúthêmgiọngđiệubằngcáchthayđổitốcđộnói,âmlượngvàcaođộ

Khiđãloạibỏđượcnhữngtừlấpchỗtrốngnhờthànhthạonghệthuậtngắtnghỉ,bạncầnlàmphongphúthêmgiọngđiệuđểbàinóichuyệnhấpdẫnhơn.NhữngbàidiễnthuyếttrênTEDđòihỏidiễngiảphảidànhphầnlớnthờigianởgócphầntư“đammê”,vớicáchtruyềntảilớntiếngvàtươngđốigấp(xemhìnhdưới).Âmlượngkhôngđổi,nhưngtốcđộnóiphảichậmlạiđểtruyềntảicácýchínhyếu.

Ởcácđoạnchuyểntiếp,diễngiảthườngchuyểntớigócphầntư“bìnhtĩnh”.Đólàkhuvựcgópphầnxâydựnglòngtintrongtiềmthứcvàthườngđượcgiớibánhàngtậndụngngaytrướckhichốtthỏathuận.Nhiềudiễngiảkhôngbaogiờliềusửdụnggócphầntư“hồihộp”.Nhữngaisửdụnggócnàythườngdànhnóchonhữngphầncósựloâuhaykỳvọngcaotrongcâuchuyện.

Vìconngườicókhảnăngpháthiệnsựthayđổi,nênchìakhóađểgiữđượchứngthúnơikhángiảlàdùngsựđốilập.Nếuphongcáchnóichuyệntựnhiêncủabạnvốnchậmrãivàmềmmỏng,thìbạncóthểnhấnmạnhnhữngđiểmchínhbằngcáchchuyểntớigócphầntưvớitốcđộnhanhvàâmlượnglớn(đammê),tứcđốilậphoàntoàn.Ngượclạicũngthế,diễngiảởgócphầntưđammêcóthểlàmbậtlênthôngđiệpquantrọngbằngphongcáchtruyềnđạtđiềmtĩnhhơn.

Khôngcógócphầntưnàotốiưu.Bấtkỳgócnàocũngsẽđóngvaitròlàvùnggiọngđiệuchính.Tuynhiên,bạnphảicẩnthậnkhôngdừngquálâuởmộtgócphầntưnàođó.Nếuphầntruyềnđạtcủabạnthểhiệnniềmsaymêkhôngngớt,bạnsẽlấnátkhángiảcủamình.Họcóthểđánhgiábạnlàngườiquákhíchvàmấtkếtnốicảmxúc.

Nếuphầntruyềnđạtcủabạncứđềuđều,bìnhlặng,bạnsẽdầndầnđưakhángiảvàosựbuồnchán.Mộtlầnnữa,đốilậplàchìakhóa.

Tacóthểápdụngbốndạngkếthợpâmlượngvàtốcđộtrênchocáccụmtừ,câuvàđoạnvăndài.Tuynhiên,chúngcũngcóthểđượcápdụngchocáctừriênglẻ.Cụthể,nhữngdiễngiảlôicuốnsẽcốtruyềnsứcsốngvàocáctínhtừvàtrạngtừmôtảbằngcáchtruyềntảiđầyđammê.Đâycũnglàcáchlantruyềnnănglượngvàsựnhiệtthànhcủabạn.

Vớitôi,âmlượngvàtốcđộlànhữngphươngdiệnchínhgiúptạosựphongphútronggiọngđiệuvìđólànhữngyếutốdễđiềukhiểnbằngýthứcnhất.Tuyvậy,tôivẫnkhábănkhoănkhidùngcụmtừđiềukhiểnbằngýthứcvớisựcảnhgiác.Lýdolàvìtínhxácthựclànétđặctrưngquantrọngnhấtcủamộtdiễngiảxuấtsắc.Tínhxácthựckhôngđòihỏinỗlực.Bạnchỉphảinóinhưthểbạnđangnóivớingườimìnhquantâmmàthôi.

Chuyệnnàychẳngcógìkhókhibạncảmthấythoảimái.Tuynhiên,việcđứngtrướchàngchục,hàngtrămhayđặcbiệttrướchàngnghìnngườilànguyênnhânkhiếnrấtnhiềudiễngiảnóitheocáchkhiếnhọmấtkếtnốivớinộidungcảmxúccủanhữngtừngữmàthựctếhọđangnói.Họnhưbịtắttiếngvànóichẳngkhácgìngườimáy.Cáchkhắcphụctốtnhấtlàmởrộngcácphươngdiệntrongcáchtruyềnđạttựnhiênchođếnkhiphongcáchnóichuyệntựnhiêncủabạnđượckhôiphục.

Sauâmlượngvàtốcđộ,caođộlàkhíacạnhthườngđượcđiềuchỉnhnhiềunhấtđểlàmphongphúgiọngđiệu.Vớitừngtừriênglẻ,caođộsẽthayđổitừthấpđếncao.Ngoàira,diễngiảcóthểtruyềnđisựhiếukỳbằngcáchnângdầnâmvựclênđểtạonênđộluyếncaoởcuốicâu.Lưuýrằngnóigiọngcaoquánhiềusẽkhiếnbạnnghenhưthểmộtngườinonnớtvàthiếutựtin.Độluyếnthấp–đượctạorabằngcáchhạâmvựcởcuốicâu–sẽthểhiệnsựdứtkhoátvàtựtin.

Nhữngphươngdiệntinhvihơngiúplàmphongphúgiọngđiệugồmcónhịpđiệu–cònđượcgọilàpháchhaygiaiđiệu,trảitừgiọngđềuđềuđếnsinhđộng,chấtgiọng–từhổnhểnđếntrònđầy–vàcáchphátâm–từêmnhẹđếngiòngiã.Trongbấtkỳtrườnghợpnào,hãyhíthơithậtsâu,thậtđầyvànóisaochongườingồihàngcuốivẫncóthểnghethấybạn.

Khibạnđãlàmchủnhữngkỹthuậtcơbảncủaphươngpháptruyềntảilờinói,thìviệcđixahơnnữahầunhưchỉgâyphảntácdụngđốivớimụctiêudiễnthuyếthiệuquảtrướccôngchúng.Thayvàođó,hãykhớptôngcảmxúc(buồnvui,giậndữ,phấnkhích…)củatừngphầntrongbàidiễnthuyếtvớicáchthứctruyềntải.Sauđó,hãyđẩycaolênmộthoặchaimức–hoặcbamứcvớilượnglớnkhángiả–đểbùlạichohiệuứngcăngthẳngtronggiọngnóicủabạn.Trongchươngtiếptheo,chúngtasẽchuyểnsangnhữngphầncốtyếucủakỹnăngtruyềnđạtphingôntừ.

CHƯƠNG12

KIỂMSOÁTKHẢNĂNGTRUYỀNĐẠTPHINGÔN

TỪ

BÍQUYẾT75:Thảlỏnghaitaytựnhiênkhikhôngthểhiệnđiệubộgì

Khibắtđầupháttriểnkhảnăngnóitrướccôngchúng,tôikhôngbiếtphảilàmgìvớihaitaycủamình.Khithamkhảocáctàiliệu,tôihoặcđọcphảinhữngnguyêntắctổngquátvôdụng(nhưđểmọithứthậttựnhiên)hoặcvớnhầmdanhsáchnhữngđiềukhôngnênlàm.Tôichỉướccóthứgìhayaiđóchotôibiếtcáchtrìnhbàylýtưởngbằnghìnhthểlànhưthếnào.

Cuốicùngtôiđãrútrađượcđiềusau:đểhaitaycảmthấythoảimáikhikhônglàmđiệubộgì,bạnchỉcầnlàmđúngtheonhữnggìmìnhvẫnlàmkhiđứngtròchuyệnvớingườimìnhtintưởng.Vớihầuhếtmọingười,điềunàyđồngnghĩahãythảlỏnghaitaybênhôngvàonhữnglúcbạnkhôngsửdụngđếncánhtayvàbàntayđểnhấnmạnhmộtđiểmnàođó.Đâylàvịtrícơbảnhiệuquảnhấttrongdiễnthuyếttrướccôngchúng,giúpbạnnốikếtvớikhángiảhệtnhưtrongmộtcuộctròchuyện.

Thayvìthảlỏnghaitaythoảimáibênhôngvớikhuỷutayhơicong,nhiềungườitinrằngvịtríchínhxáccơbảnphảilàgiữhaitaytrêneotừđầuđếncuối.Tưthếnàysẽphùhợpnếubạnmuốnxuấthiệnvớivẻquyềnuy.Nhữngngườikhácnắmtaylạivàđểngangbụngvớinhữngđầungóntaychạmnhẹvàonhautrongtưthếthể

hiệnquyềnlựchìnhthápchuông;mộtsốđanngóntayvàonhau;sốkhácđểhaibàntaycáchxanhaumộtchút.Hầunhưchắcchắnbạnsẽtrởthànhmộtdiễngiảhiệuquảnếulàmtheobấtkỳcáchnàoởtrên,nhưngtấtcảđềucóchútgìđóquátrangtrọngnếubạnkhôngphảilàCEOcủamộtcôngtylớnhayngườilãnhđạođấtnước.Hãytưởngtượngbạnđiquanhquẩncảngày,ngàynàysangngàykhácvớiđôitaytrongbấtkỳtưthếnàokểtrên.Rõràngbạnsẽkhôngthoảimáichútnào.

Đừngquênbạnsẽkhôngbaogiờtròchuyệnđượcvớingườibạnquantâmvớihaitaylúcnàocũngđặttrêneo,vìbạnđãtạonênmộtràochắn.Thậmchíởkhoảngcáchxa,bạncũngsẽtạonênràochắnnhưthếvớikhángiả.Bấtkểchọntưthếnghỉnào,hãychắcrằngbạncóthểgiữnguyênsựcânđối,nếukhôngkhángiảcóthểthấyrõbạnđangcăngthẳnglolắng.

Tuycónhiềutưthếnghỉchấpnhậnđược,nhưngdướiđâylàmộtsốcáchbạnnêntránhtrênsânkhấudùcóthểsửdụngtronggiaotiếpbìnhthường:

Tưthếlásung:Haicánhtaybuôngthõngnhưngbàntaynắmlạiởphíatrước,chothấybạnđangrụtrè;

Tưthếđúttúi:Đúthaitayvàotúiquần,khiếnbạncóvẻthụđộngvàkhônghứngthú;

Tưthếnghỉdiễuhành:Haitaybuôngthõngvớibàntaynắmlạivàđểsaulưng,hàmýbạnđangchegiấuđiềugìđó;

Tưthếchốngnạnh:Đặttaylênhông,khiếnbạntrôngcóvẻchốngđối;

Tưthếkhoanhtay:Khoanhtaylàtưthếtiêucựcnhưmuốntháchđấu.

BÍQUYẾT76:GiảtưthếngườimẫukhikhôngnóiĐãbaogiờbạncảmthấyhơibốirốihaykhóchịukhiđứngtrên

sânkhấunhưngkhôngchủđộnglêntiếngchưa?Quanhiềunămluyệntập,giờtôiđãphầnnàocảmthấydễchịutrongtrongcácbuổi

trìnhbày.Khikhôngchuyểntớivịtrímới,haichântôiđứngsongsong,vữngchãivàvaimởrộng.Trongkhoảngthờigiannghỉgiữachừngmàkhôngthựchiệnđiệubộgì,tôiđểtaymìnhtheomộttronghaicáchsau:Tronghoàncảnhbìnhthường,tôithảlỏnghaitaythoảimáisátbênngười.Khicầntỏraquyềnuyhơn,tôiđểhaibàntaytạothànhthếthápchuôngtrướcbụngvớicácđầungóntaychạmnhẹ.

Tưthếbìnhthườngvàquyềnuyđềutốtvàphùhợpnhấtvớinhữngkhoảnhkhắcngắnngủi,nhưngcảhaiđềutrôngvàtạocảmgiácxalạnếubạnápdụngchúngquámườigiây.Lưuýrằngquãnglặngdàithườngcókhuynhhướngxảyralúcbắtđầuvàlúckếtthúcbàidiễnthuyết–khibạnđượcgiớithiệuhaynghekhángiảđặtcâuhỏitrongphầnhỏiđáp.

TôitừngcócơmaylớnkhiđượcRichardButterfield,huấnluyệnviêndiễnthuyếtchocácgiámđốc,hướngdẫnriêngtạimộtkhóanghỉdưỡngvớichủđềpháttriểnkhảnănglãnhđạo.Khitôiđứngtrênsânkhấuvớicáctưthếthôngthườngcủamìnhnhưmôtảởtrên,Butterfieldđãđánhgiátôivànhậnxét:“Anhcóbiếtrằngmìnhđangtrongtưthếhiếuchiếnkhông?”HuấnluyệnviênRichardgiảithíchrằng:tưthếhaichânmởrộngvớihaitaybuôngxuôi,kếthợpvớichiềucaohơn1,8métvàthânhìnhhơn90kýkhiếntôitrôngnhưmộttrungvệthủ(bóngbầudụcMỹ)sẵnsàngchồmtớitrước.

Ôngtiếptụcthựchiệnmộtsốđiềuchỉnhtinhtếmàtôingaylậptứcnhậnralàcáctưthếthoảimái,bìnhthườngnhưngvôgiá.Tôigọiđólàtưthếngườimẫu–bạnsẽhiểutạisaomộtkhiđặtmìnhvàocáctưthếtheohướngdẫnsau:

Bước1:Bắtđầuvớitưthếbìnhthường,haichânsongsong,vaimởrộng.Đểhaitaythảlỏngtựnhiênbênhông.

Bước2:Bướcchânphảilêntrướcmộtchút,vẫngiữhaibànchânsongsongnhưngcácngónchântráinằmthẳnghàngvớiganbànchânphải.

Bước3:Lấygótchânphảilàmtrụvàxoaymặttrướcbànchânphảirangoàivớimộtgócvừaphải–khoảng30độ.

Bước4:Đặttoànbộtrọngtâmvàochântrái(chânsau).Điềunàycóthểkhiếnđầugốitrước(chânphải)hơicongmộtchút.

Bước5:Chotaytráivàotúiquầnđểngóncáilộrangoài.Cánhtayphảisẽtựnhiênđưaratrướckhoảng4cm–6cm.(Bạncóthểthửngượclại,đúttayphảivàotúiđểxembênnàothoảimáihơn).

Đừngchỉngồiđọccácbướcnày;hãyđứngdậyvàtậpluyện.Khithựchành,bạnsẽcócảmgiácnhưthểmìnhđangmôphỏngtheomộtngườimẫu.Thếnên,tôimớigọiđâylà“tưthếngườimẫu”.Nógiúpbạnthưgiãnvàthoảimái,đồngthờitrôngtựtinvàdễgầnhơn.

BÍQUYẾT77:Thểhiệnđiệubộtựnhiênthườngxuyênđểcủngcốlờinóicủabạn

Tiếptheo,bạnsẽmuốngiữđiệubộtựnhiênchophầntrêneovàdướicổ.Trừkhibạnđangdiễntảtìnhhuốngcăngthẳng,bồnchồncủanhânvậttrongcâuchuyện,nếukhông,hãytránhchạmvàophầnmặt,đầu,tócvàgáy.Đốivớikhoảngmộtnửadânsố,cửchỉcủabàntaylàphầntựnhiêntrongcáchgiaotiếpcủahọ.

Nếubạnthuộcnhómnày,hãycứlàmđiềubạnđanglàm.Nếuthuộcnửacònlạigiốngnhưtôi,bạnsẽphảiépbảnthânthựchiệncáccửchỉbàntayphòngkhibạnđứngkhôngthoảimáinhưmộtchúlínhchì.Banđầubạnsẽthấybấttiện,nhưngtôicamđoansựkhóchịuđósẽdầnbiếnmất.Điểmkhácbiệtduynhấtởtaycủamìnhtronggiaotiếpthôngthườngvớikhinóitrướccôngchúnglàbạncửđộngbàntaynhiềuhơnchophùhợpvớikíchthướckhánphòng.Lượngkhángiảcànglớn,bạnsẽcầnđiệubộcàngấntượngđểmọingườinhìnthấy.

Cửchỉbàntayhiệuquảsẽgiúpkhuếchtrươngvàhỗtrợchứkhônglấnátcâuchuyệncủabạn.Khôngnênđểkhángiảnhậnthấysựhiệndiệnhayvắngmặtcủachúng.Thỉnhthoảng,bạnsẽthấycácdiễngiảlặplạicùngmộtđộngtácđếnmứckhiếnbạnphântâm.Tuyphầnlớnđộngtácnêntừeolênđếncổ,nhưngbạncóthểlàmcửđộngcủamìnhphongphúhơnbằngcáchchiếmlĩnhkhônggianxungquanh.Tùybốicảnh,bạnhoàntoàncóthểvươnđếntậntrờixanhhoặcđàosâuxuốngđất.Khimọingườicăngthẳng,họcókhuynhhướngtựvệbằngcáchkhéphaikhuỷutayvàohông.Hãyđểhaitaybạntựdo.

Khicònnhỏ,cóthểmẹbạnđãdạybạnrằngchỉtrỏlàthóixấu.Tuynhiên,nhiềudiễngiảlạiquênmấtđiềunàyvàápdụngcáchđókhinóichuyệnvớikhángiả.Hànhvichỉtrỏmangtínhgâyhấn,nếukhôngmuốnnóilàcôngkích.Vậy,bạnphảilàmgìnếunhấtthiếtphảichỉvàođiểmnàođó?Cóhaigiảiphápthaythếrấthay.

Thứnhất,hãychỉbằngngóncái.Hãynắmtaylại,đểngónútsongsongvớimặtsànvàhướngngóncáivềphíakhángiả,ápvàođầungóntrỏ.Đâylàmộtkỹthuậthiệuquả,nhưnghãysửdụngcóchừngmựckhicầnnhấnmạnhmộtđiểmnàođó.Mộtphươngánthânmậtvàtinhtếkháclàđưacảbàntay.Đểthựchiệnđộngtácnày,hãybắtđầuvớikhuỷutaygậpvàlòngbàntayđểngửa,rồimởrộngcánhtayvềphíakhángiả.

BÍQUYẾT78:Thểhiệnbiểucảmkhuônmặtphùhợpvớitrạngtháinộidungởtừngthờiđiểmcủabàidiễnthuyết

Sửdụnghaitayhiệuquảlàmộtphầncủaphươngthứctruyềntảibằnghìnhthể;mộtyếutốkhácnữalàthểhiệnngônngữcơthểtíchcực.Vớingườimớibắtđầu,hãyđểkhángiảnhìnthấynụcườithậtlòngcủabạn.Nụcườitruyềnđisựtựtinđiềmtĩnhvàgiúpxâydựnglòngtingiữabạnvàkhángiả.Dĩnhiên,bạnkhôngthểlúcnàocũngcười,vậynênhãyđảmbảomọibiểucảmtrêngươngmặtcủabạnđềuđồngbộvớithôngđiệp.

BÍQUYẾT79:Duytrìgiaotiếpbằngmắttrongbagiâyvớicáccánhântheocáchngẫunhiên

Khiđãlàmchủnụcườivàtưthế,bạnphảipháttriểnkỹnănggiaotiếpbằngmắt.Chìakhóađểtrởthànhchuyêngiagiaotiếpbằngmắtlàhìnhdungbạnđangcómộtloạtcuộctròchuyệnvớimộtkhángiảcụthểnàođótrongkhoảngthờigianđủchomộtcâuhaymộtýnghĩ.Nhưvậy,bạnsẽtránhđượctìnhtrạngliêntụcnhìnlướtquakhángiả,haynhìnchămchămlêntrầnnhàhoặcxuốngsànnhà.Điềunàyđồngnghĩabạnphảigiữgiaotiếpbằngmắttừbađếnnămgiâyvớicáccánhântheocáchngẫunhiênquanhkhánphòng.

Bạnnênnỗlựcsaochokhikếtthúcbàinóichuyện,bạnphảinói

vớimỗingườiítnhấtmộtlần.Trongbốicảnhrộnghơn,hãychiakhángiảthànhítnhấtbốnnhómhoặchơn,vàdànhtừmộtđếnbaphútnóichuyệnvớitừngnhómnhưthểbạnđangnóichuyệnvớimộtcánhân.Hãyđảmbảocơthểcủabạnhoàntoànhướngvềcánhânhoặcnhómbạnđangnóichuyệnbằngcáchgiữđầu,thânvàchânthẳnghàng,haibànchântrụvữngvàvaimởrộng.

Hãynhìnmỗingườibạntròchuyệncùngbằngmộtmắtchứkhôngphảihai.Dùtôichưathấybằngchứngkhoahọcnào,nhưngcáchuấnluyệnviêndiễnthuyếtthườngkhuyênchúngtanênnhìnbằngđồngtửtráikhicómộtyêucầuxúcđộng,vànhìnbằngđồngtửphảikhitranhluậnlogic.Lýdoởđâylàphầnnãophảiđiềukhiểncảmxúcvàxửlýhìnhảnhtừmắttrái,vàphầnnãotráiđiềukhiểnkhảnănglậpluậnlogicvàxửlýhìnhảnhtừmắtphải,nênhãychọnlựaphùhợp.Nếulýthuyếtnàyquáxalạvớibạn,hãychọnlấymộtmắtvàsửdụngnótừđầuđếncuối.

Đểviệcgiaotiếpbằngmắtthêmphongphú,hãynhắmmắtlạitrongchốclátđểnhậnlấynguồnsứcmạnhtolớn.Chẳnghạn,độngtácnàyrấtphùhợpkhibạnhồitưởng.DiễngiảTEDJillBolteTaylorđãápdụngkỹthuậtnàyrấthiệuquảởnhiềuđoạntrongbàinóichuyệncủachị.

Cửchỉbàntay,biểucảmkhuônmặtvàgiaotiếpbằngmắtlànhữngyếutốcơbảncủacáchgiaotiếpphingôntừtrongtươngtácmặtđốimặt.Khiramắttrênsânkhấudiễnthuyết,cònmộtđiềunữabạncầnlưutâm.Chươngtiếptheosẽápdụngcácyếutốcơbảncủacáchdichuyểntrênsânkhấutrongsuốtbàidiễnthuyết.

CHƯƠNG13

DICHUYỂNQUANHSÂNKHẤU

BÍQUYẾT80:Dichuyểntrongphạmviảomàbạntạoratrênsânkhấu

Bạncóthểtựbiếnmìnhthànhdiễngiảchuyênnghiệpthựcthụthôngquaviệcdichuyểnhiệuquảtrênsânkhấu.Mụctiêulàkhiếnchuyểnđộngcủabạnthậtnhuầnnhuyễnvàtựnhiênmàvẫnthậntrọng.Hãydichuyểncómụcđích,chứkhôngchỉđơngiảnlàmkhácđiđểgiảithoátbảnthânbạnkhỏibụcdiễnthuyếtvàmànhìnhhàkhắc.

Đểlàmđượcnhưvậy,tôikhuyênbạnhãyhìnhdungkhônggianbạnsắpsửdụnglàmộtsânkhấukịchvớicácvịtrínhấtquánđượcđịnhsẵnchotừngphầnkhácnhaucủabàidiễnthuyết.Nếubạnđangkểchuyện,thìmỗinhânvậtcủabạnnênđứngởmộtvịtríđịnhsẵnkhácnhau.Nếubạnđanggiảithíchtiếntrình,hãybắtđầutừphíabêntráikhángiả(chứkhôngphảibêntráibạn)vàdichuyểndầnvềphíabênphảicủahọkhinói.Lưuýrằngbướcvềphíakhángiảlàmộtkỹthuậtcựckỳuylựckhicầnnhấnmạnhnhữngýchínhvàtạomốiliênkếtcánhânsâusắchơn.

Hãyđứngnguyênởmộtvịtrí,giữthânvàbànchânhướngvềkhángiảkhibạntrìnhbàymộtýnàođó.Sauđó,hãydừnglạivàdichuyểntrongkhichuyểný.Bắtđầunóitrởlạikhibạndừngtạivịtrímới.Quãngnghỉnàygiúpkhángiảcóthờigianxửlýývừarồicủabạnvàchuẩnbịchoýtiếptheo.

Dĩnhiên,cónhữnglúcbạnsẽmuốndichuyểnxahơn.Trongtrườnghợpnhưvậy,hãynóitronglúcdichuyển;tuynhiên,khibạnđếnvịtrímới,hãydừnglạivàchỉnhđốntưthếđểbạnkhôngcóvẻđangthơthẩnhaynhịpbước.

TrongbàidiễnthuyếtcủamìnhtạihộinghịTEDGlobalnăm2009(XemdànýtạiBảng13.1),tácgiảvàcựusoạngiảdiễnvănchínhtrịDanPinkđãthểhiệntrìnhđộbậcthầycủaôngtrongcáchdichuyển.Chủđềtrọngtâmtrongbàinóichuyệncủaônglàthuyếtphụccácdoanhnghiệpchuyểnhướngtậptrungtừcáchìnhthứcthưởngbênngoàisangcáchìnhthứckhíchlệbêntrongđểđộngviênnhữnglaođộngcótrìnhđộcao.

Đểcủngcốchoquanđiểmcủamình,PinkđãmôtảmộtthínghiệmdoSamGlucksberg,nhàkhoahọctạiĐạihọcPrinceton,thựchiện.SauđâylàcáchDanPinkdàndựngkhungcảnh,theocảnghĩađenvànghĩabóng:

Ôngtậphợpnhữngngườithamgialại.Vàrồiôngnói:“Tôisẽtínhthờigiancủacácbạn.Đểxemcácbạngiảiquyếtvấnđềnàynhanhthếnào?”Ôngnóivớimộtnhóm:“Tôisẽtínhthờigiancácbạnlậpnguyêntắcvàthờigianbìnhquânthôngthườngđểmộtngườigiảiquyếtđượckiểuvấnđềnày.”

Vớinhómcònlại,ôngđềxuấtthưởng.Ôngnói,“Nếubạnthuộctrongnhóm25%nhanhnhất,bạnsẽđượcthưởng5đô-la.Nếubạnlàngườinhanhnhấttrongsốtấtcảnhữngngườichúngtôikiểmtraởđâyhômnay,bạnsẽđược20đô-la.”

Bảng13.1.DànýbàidiễnthuyếtThePuzzleofMotivation(tạmdịch:Câuđốđộnglực)củaDanielPink

trênTED

Khithốtracâu“Ôngnóivớimộtnhómrằng...,”Pinkđãdichuyểnvềphíabêntráivàracửchỉvớinhómkhángiảbêntrái.Khinói,“Vớinhómcònlại,ôngđềxuất...,”ônglạibướcbabướcdàivềbênphảivàracửchỉvớinhómphải.Thôngqualờithoại,cáchdichuyểnvàđiệubộ,DanPinkđãđưamộtthínghiệmngoàiđờivàokhánphòngmộtcáchsốngđộng,vớicácnhómkhángiảtượngtrưngchocácđốitượngthamgianghiêncứu.

BÍQUYẾT81:Dichuyểnthậntrọngvàcóchủđích

NếubạnđãxemTED,đặcbiệtlàcácbàidiễnthuyếttrênTEDxđượcthựchiệnbởicácdiễngiảítkinhnghiệmhơn,bạnsẽnhanhchóngquansátthấysựlolắngtựnhiênkhiđứngtrênsânkhấukhiếnmọingườitrổtàikhiêuvũmàhọkhônghềhaybiết.ChrisAnderson,giámtuyểncủaTED,kháquenvớihiệntượngnày.TheobàibáoHowtoGiveaKillerPresentation(tạmdịch:Bíquyếttrìnhdiễnmộtbàithuyếttrìnhchếtngười)củaôngtrêntạpchíHarvardBussinessReviewsốrathángSáunăm2013:“Sailầmlớnnhấtchúngtôinhậnthấytrongcácbuổidiễntậpbanđầulàmọingườidichuyểncơthểquánhiều.Họxoayngườitừbênnàysangbênkia,hoặcchuyểntrọngtâmtừchânnàysangchânkia.”

Khilàmviệcvớicácdiễngiả,tôinhậnthấyhầuhếthọkhôngnhậnthứcđượcmìnhđanglàmgìvớicơthểcủamình.Họchỉtậptrungsaochotừngữthốtrathậtchínhxác(âucũnghợplý).Trướckhichohọbấtkỳlờikhuyêncụthểnào,tôithườngghihìnhhọtrướcvàphátlạichohọxembàidiễnthuyếtđượctắttiếng.Chỉtrongchưađầymộtphút,diễngiảcóthểnhậnrachínhxácthứnănglượnglolắngcủahọtuônchảythếnàovàthôithúchọgiảiquyết.

Khimọingườiđãđượcđộngviên,cáchkhắcphụcsẽkhôngcònlàbàitậpluyệnnhanhchóngvàđơngiản.Tôiyêucầucácdiễngiảtruyềntảimộtbàinóingắn,thườngkhôngquánămphút,màkhôngđungđưangườihaydichuyển.Tôiđộngviênhọchuyểnhướngnănglượnglolắngthànhcửchỉ,cườngđộgiọngnóivàbiểucảmkhuônmặt.Trongnhữngtìnhhuốngvượtgiớihạn,tôisẽgõbútlênbànmỗikhidiễngiảđungđưangườihaydichuyểnchân.Điềunàybanđầurấtbứcbốivàgâyphântâm,nhưngnóđãnhanhchóngpháthuyhiệu

quảthầnkỳnhờtácđộnglêncáctrungkhuthưởngphạttrongnãobộ.

BÍQUYẾT82:TựtinlênxuốngsânkhấuChẳngcógìphảixấuhổkhitalolắng,đặcbiệtlàtrướchàngtrăm

khángiảphấnkhíchđangchờđợimộttrongnhữngbàidiễnthuyếthaynhấttừngđượcchiasẻ.Nóitrướccôngchúngluôngâycảmgiáclolắng,bấtkểbạnlàai(vàbấtcứainóivớibạnđiềungượclạiđềulàkẻnóidốitrắngtrợn).Đểchiasẻýtưởngđánglantỏacủamình,bạnphảichegiấusựlolắngbằngcáchchuyểnhướngnănglượngthànhsựtựtinbìnhthản.Diễngiảđượcđánhgiácảởbìnhdiệnýthứclẫnvôthứcngaytừkhoảnhkhắchọbướclênsânkhấu.Bấtkểxấutốtrasao,mọithứđềucóvaitròcủachúng–tứctấtcảnhữnggìbạnlàmtừthờikhắcđứngkhỏichỗngồichođếnkhingồixuốngtrởlại.Khibạnlênxuốngsânkhấu,hãyngẩngcaođầu,nởnụcườitựtinkiênđịnhvàbướcđinhẹnhàng.Đaphần,mànxuấthiệnvàkếtthúccủabạnkhôngnêntạoấntượngbằngsựrụtrèhayquáhồhởi.

Mứcnănglượngbạnđemtheolênsânkhấusẽgửitínhiệuđếnkhángiảvềgiọngđiệucủabàinóichuyện.TrongcácbàidiễnthuyếttrênTED,giọngđiệutiêubiểulàtruyềncảmhứng.Nếubạnđịnhtruyềnđimộtthôngđiệpảmđạm,thìhãynénhẳnlạinhịpđộdichuyểnvàbiểucảmkhuônmặt.

Đếnlúcnày,bạnđãcótrongtaytấtcảbíquyếtvềnộidungvàcáchtruyềntảicầnthiếtđểphátđimộtbàidiễnthuyếttruyềncảmhứngtrênTED.Bạncóthểchọndùngslidethuyếttrình,videohayđạocụhỗtrợ–trọngtâmcủaphầntiếptheo–nếuthậtcầnđếnchúngđểchiasẻýtưởngđánglantỏacủamình.

PhầnIII

THIẾTKẾ

CHƯƠNG14

TẠOCÁCSLIDETRUYỀNCẢMHỨNG

BÍQUYẾT83:DiễnthuyếtkhôngcầnslideKhinhắcđếncácbàidiễnthuyếttrênTED,hầuhếtmọingười

đềumườngtượngracácslidethiếtkếtinhtếvàgiàuhìnhảnh.Mặcdùđiềunàyhẳnnhiênđúng,nhưngphươngántốtnhấtbạncóthểchọnkhithuyếttrìnhlàkhôngdùngmộtslidenào.Thựctế,trongsốmườidiễngiảđượcxemnhiềunhấttrênTED,cóđếnbốndiễngiảkhôngsửdụngslide,trongđóphảikểđếnNgàiKenRobinson,ngườigiữkỷlụcvềbàiphátbiểuđượcxemnhiềunhất.

Mộttrongnhữngchủđềchínhcủacuốnsáchnàylàcácdiễngiảlớnthườngvứtbỏhếtsựkiểucách,quênđimọiquytắcvàsửdụngngônngữđốithoạiđơngiản,xácthựcnhất.Bạnkhôngchuẩnbịslidekhinóichuyệnvớibạnbèvàgiađình,vậynênhãycốtránhdùngchúngkhithuyếttrình.Làmộtdiễngiả,bạnnênloạibỏbấtkỳđiềugìđượchiểunhưlàràocảnvậtlýhoặccảmxúcgiữabạnvàkhángiả.

BÍQUYẾT84:Vẽhìnhrõràngvàđơngiảnlàcáchthaythếslidetuyệthảo

Nếubạnthựcsự,nhấtthiếtcầnminhhọamộtcáchtrựcquan,hãyvẽmộtbứctranhđơngiản;đólàcáchthaythếtuyệtdiệuchoviệcsửdụngslide.BàidiễnthuyếtmàtôithíchnhấttrênTEDlàcủaSimonSinektạichươngtrìnhTEDxPugetSoundnăm2009.Trongđúnghaiphútcủabàinóichuyệndài18phút,Simonbướcđếnchiếcbảnglật,cầmbútlônglênvàvẽVòngtrònHoàngkimnổitiếngcủaanh.Hãytưởngtượngramộttâmđiểmvớibavòngtrònđồngtâmbaoquanh.Ngayhồngtâmlàchữ“Tạisao”,“Nhưthếnào”viếtởvòngtròngiữa,và“Cáigì”ởvòngtrònngoàicùng.Hìnhvẽgiảnđơnnàyminhhọachocáchthứctruyềncảmhứngcủacácnhàlãnhđạovĩđạivàcáchnhữngdoanhnghiệpxuấtchúngpháttriểnthịnhvượng.Bạnkhôngcầnphảilàmộthọasĩtàibamớivẽđượcnó.Bạnchỉcầnvẽsaochobứctranhcủamìnhthậtđơngiản,rõràngvàdễnhìnlàđược.

BÍQUYẾT85:Khibạncầndùngslideđểchiasẻdữliệuhoặcdẫntưliệuchứngminhchokinhnghiệm,hãytrìnhbàythậtđơngiản,giàuhìnhảnhvàíttừngữ

Nếubạnnhấtthiếtcầnchiasẻdữliệuhoặcdẫntưliệuchứngminhchokinhnghiệmcủamình,hãydùngslide.Xinlưuýrằngslidethuyếttrìnhnhằmphụcvụkhángiả,chứkhôngphảitậpghichúkhổnglồcủabạn.Giảsửbạncókhảnăngtàichínhvàđầutưrấtnhiềuvàobàithuyếttrìnhnày,hãycânnhắcmờiđếncácnhàthiếtkếthuyếttrìnhđẳngcấpthếgiớinhưNancyDuartecủaDuarteDesignhayGarrReynoldscủaPresentationZen.Nếukhôngthểchitrảchocácdịchvụđó,ítrahãymuavànghiềnngẫmnhữngcuốnsáchđặcsắccủahọ.

TrongcácbàinóichuyệnsửdụngslidehaynhấttrênTED,bạnsẽnhậnthấycóbaphươngphápthiếtkếriêngbiệt,lầnlượtlàphươngphápGodin,phươngphápTakahashivàphươngphápLessig.Dùbạncóthểlàmộtngườitheochủnghĩathuầntúyvàchỉbámsátmộtphươngpháptrongbàithuyếttrình,nhưngtôikhuyênbạnnênphốihợphaihoặcthậmchícảbaphươngphápnàyđểtăngthêmsựđối

lậpvàđadạng.Hãytránhsửdụngảnhchènbằngmọigiávàhạnchếtốiđaviệcdùnghìnhkhối,ảnhđộngvàvideovìtấtcảnhữngcáchnàyđềuhútsựchúýcủakhángiảrakhỏibạn.

SethGodin,mộtdoanhchủkiêmchuyêngiamarketingnhìnxatrôngrộngđãxâydựngđượcdanhtiếngrộngkhắpvớiviệctruyềnbácáchsửdụngslidegiàuhìnhảnh.GodinđãthamgiahaisựkiệnTED2003vàTED2009.ĐểápdụngphươngphápGodin,hãyphủtoànbộslidebằnghìnhảnhđượcchophépđầyđủvớiđộphângiảiđủcao.Mộtcáchhaykháclàđểhìnhảnhtrànhẳnralề,vìchúngsẽkíchthíchngườinghedùngtrítưởngtượngđểhoànchỉnhbứctranh.Nhưngdùnghìnhảnhriêngđểdẫnlàmtưliệuchocâuchuyệncủabạnmớilàphươngánhaynhất.

Nếubạnbỏquamọilờikhuyêncủatôivàquyếtđịnhdùngnhữngbứcảnhchungchung,thìbạnnênmuanhữnghìnhảnhkhôngphảitrảphítácquyềntừcáctrangtrunggiannhưiStockPhoto,Corbis,GettyImages,fotoliahayShutterstockImages(iStockPhotođặcbiệtcógiaodiệnthânthiệnvớingườidùngvàgiácảphảichăng).

Nhữngdịchvụnàycungcấphìnhảnhvớiđủkíchcỡvàđịnhdạngtậptinnêndễlàmnảnlòngngườikhôngchuyên.Nguyêntắcchunglàhãychọnkíchcỡảnhphùhợpvớiđộphângiảitínhtheopixel(ảnhđiểm)củamáychiếu.NếubạncómộtchiếcmáychiếuSVGA,thìkíchthước800x600làphùhợp.DòngmáychiếuthịnhhànhhiệnnaycóthểtruyềntảiđộphângiảiXGAởkíchthước1024x768.CácloạimáychiếutốthơncòncungcấpđộphângiảiSXGAởmức1280x1024.

Đôikhikíchcỡảnhđượcthểhiệndướidạnginchvàdpi(điểm/inch–dotsperinch).Bạncóthểxemdpinhưpixelvàtínhđơngiảnbằngcáchlấydpicủaảnhnhânvớiinchđểcóđộphângiải.Chẳnghạn,bứcảnhcókíchcỡ10x7,5inchvớidpi120sẽcóđộphângiải1200x900,phùhợpđểtrìnhbàytrênmáychiếuXGA1024x768.Cácbứcảnhlớnhơnchỉlãngphítiềnvàgâytốndunglượnglưutrữ,vìbạnkhôngthểtrìnhchiếuảnhcónhiềuảnhđiểmpixelhơnđộphângiảitốiđacủamáy.Vềđịnhdạngảnh,hãyluônchọnJPEGhoặcJPGvìhaiđịnhdạngnàycósựbùtrừtốtgiữakíchcỡvàchấtlượngảnh.PNGlàlựachọnthíchhợpthứhai,nhưngnêntránhGIF(chấtlượngquáthấp)vàBMP(ảnhquáphồng).

PhươngphápthiếtkếslidephùhợpthứhaitrênTEDdànhsẵnchobạnlàphươngphápTakahashi.ĐượcđặttêntheonhàlậptrìnhmáytínhngườiNhậtMasayoshiTakahashi,phươngphápnàyyêucầubạnthiếtkếcácslideđơngiảnchỉchứavàitừtrênphôngchữlớntheocáchthứcthiếtkếđầytínhkhaisáng,vốnlàphiênbảncậpnhậtcủaquytắc7x7rấtthôthiển.Quytắc7x7kêugọichúngtathiếtkếslidekhôngquá7chấmđầuhàngvàmỗidòngkhôngcóquá7chữ.Sovớinhiềukiểuslidekhác,quytắc7x7quảlàmộtbướccảitiếnđángkể.Tuynhiên,cáchnàyquánghiệpdưđốivớimộtbàithuyếttrìnhTEDdochấmđầudòngkhôngđượcưuáilắm.

PhươngphápLessiglàmộtdạngkếthợpgiữahaiphươngphápGodinvàTakahashi.PhongcáchnàyđượcđặttheotênmộtgiáosưluậttừĐạihọcStanford,ôngLarryLessig,ngườiđãsửdụngmộtlượnglớnslideđơngiảnvàtrìnhbàytheokiểuchiếucấptốc.Nhưbạncóthểđoán,phươngphápLessigkếthợpmộtbứcảnhtoàntrangvớinhữngcụmtừđơngiản.Chẳnghạn,bạncóbứcảnhmộtngườihoặcmộtconvậtđangtìmkiếmthứgìđóphíatrênmànhình;vàphíabênphảihìnhảnhlàđoạnvănbảnđượcbạnđặtđúngtầmmắtcủađốitượng.

BÍQUYẾT86:Nhấnmạnhcácýthenchốtbằngsựđốilậpcốývềmàusắc,phôngchữvàvịtrí

Bấtkểbạnsửdụngphươngphápnào,thìquytắctốiquantrọngtrongthiếtkếslidevẫnlà“càngítcàngtốt”.Hãytậndụngthoảimáicáckhoảngtrắng.Hãycốgắngsaochomỗislidetrởnênđơngiản,tinhtếvàđểtoànbàihợpthànhmộtthểcânđối.Vớingườimớibắtđầu,hãydùngmộtlượngtừtốithiểuhoặchìnhảnhliênquantrựctiếpcầnthiếtđểkhángiảdễtiếpnhậnýcủabạn.Mộtlầnnữa,giọngcủabạnchínhlàphầnâmthanhnềncungcấpchitiếtbổsung.Phongcáchtốigiảncũngmởrộngracácyếutốkhácnhưgiớihạnsốlượngphôngchữ,màusắcvàhìnhảnhsửdụng.Phongcáchnàycũngápdụngchomậtđộcáckháiniệm.Nhữngslidetuyệtvờichỉchứamộtthôngđiệpkiểu“vìthế–chonên”.Nếubạncómộtslidevớihaibiểuđồ,hãytáchlàmhaislide.HuấnluyệnviêndiễnthuyếtchuyênnghiệpCraigValentineđãcómộtchỉdẫntuyệtvờinhưsau:“Hãysửdụngslidelàmnơicấtcánhvàhạcánh.”Thếlàđủ.

Hầuhếtcácnhàthiếtkếchỉdùngmộtphôngtrongthiếtkế.Vì

nhiềuslidecótiêuđềhoặcthôngđiệpchủchốtngắngọncódạngtiêuđề,nênlựachọntốtnhấtcủabạnlàsửdụngbiếnthểcủaphôngHelvetica,baogồmcảphông“họhàng”Arial.Mỗiphôngchữđềumangngữcảnhcảmxúcriêng,vàbạnnêncốgắngkếthợpđúngkiểuchữvớithôngđiệpcủamình.Helveticatạocảmgiáctrungtínhnhưngthểhiệnquyềnuy,dovậynólàlựachọntốtchohầuhếtcácbàithuyếttrình.Hầunhưmỗibiểnhiệubạnthấyvàlogocôngtybạnlướtquađềuđượcxâydựngtrênphôngchữnày.

Nếubạnmuốnhoặccầnsửdụngnhiềukiểuphôngchữ,lờikhuyêncủatôilàhãydùngcácphôngcùnghọ.Ngoàikíchcỡ,phôngchữcònđadạngởđộđậmnhạt(chữmảnh,chữthườngvàchữđậm)cũngnhưcácđặctínhkhácnhưchữinnghiêng.Ngoàiviệctiếtchếcácmàuphôngkhácnhau,tấtcảcácbiếnthểnàyđềutạonênsựđốilập.

Quytắc“càngítcàngtốt”cũngápdụngchoviệcsửdụngmàusắc.Hãychọnmộtbảnggiớihạntốiđanămmàu.Đểđảmbảotínhnhấtquánvềhìnhảnh,phôngchữvàphôngnền,cómộtcáchrấthaylàtríchmàutừchínhhìnhảnhhaymộtbộhìnhảnhtrongbàithuyếttrình.Nhiềubảngmàuhiệuquảnhấtthựcralàmàuđơnsắc,trongđómàu(sắctháimàu)giữnguyênnhưngđộsángvàđộtối(tôngmàu)cũngnhưđộchóivàđộmờ(độbãohòa)lạithayđổi.Hoặcgiả,bạncóthểtạorasựđốilậprõràngnhưngtinhtếvớimộthệmàutươngtự,trongđócácmàuxếpliềnkềnhautrongmộtvòngmàu.Đốivớisựtươngphảnđậmnét,đểsửdụngchúngthậttiếtchế,hãydùngcácmàubổsungđặtđốinhautrênvòngmàu.Cácmàutrungtínhnhưtrắnghayđencũngcóthểphùhợplàmmàunền.Khitrìnhbàydữliệu,hãydùngmộtmàuđơnsắckhônggâytrởngạiđếnthôngđiệp.

Ngoàitriếtlý“càngítcàngtốt”,vẫncònmộtbộnguyêntắcnữađángđểchúngtatiếpthulàcáchsắpđặtvănbảnvàhìnhảnhcóchủý.Mộtlầnnữa,đâylàvấnđềgâytranhcãitronggiớithiếtkế,nhưngtôikhuyênbạnnênápdụng“quytắcsốba”.Hãychiaslidethànhmộtbảnglưới3x3với9ôbằngnhauvàsửdụnglướinàyđểsắpvănbảnvàhìnhảnhchothẳnghàng.Mởrộngcácyếutốranhiềuôlàđiềuhoàntoànchấpnhậnđược,vàtrênthựctếđãđượcthừanhận;nhưnghãycảnhgiácvàhếtsứclưuýkhilàmvậy.Chẳnghạn,hãytưởngtượngbạnđangdùngtoànbộslidechođúngmộtbứcảnhthiênnhiên.Trongtrườnghợpnày,bạnnêncănchỉnhsaochođườngchântrờithẳnghàngvớimộttronghaiđườngngangcủalưới.Nếubầu

trờixámxịt,hãycănthẳnghàngvớiđườngngangtrên.Nếubầutrờirựcrỡ,hãycănđườngchântrờitrùngvớiđườngngangdướicủalưới.

Bảnglướinàycũnglàkimchỉnamchocáctiêuđiểmtrênslide.Cónămđiểmnhưthế.Bốnđiểmđầutiênlàbốngiaođiểmcủacácđườnglướivàcũnglànhữngvịtríđắcđịađểđặthìnhảnh.Điểmthứnămkhónhậnthấyhơnvànằmngaygiữatầmnhìntrựcdiệnđếnslide,tứcphíatrênbênphảitrungđiểmthậtsự.

Mớiđây,ngaytrướckhitôiviếtchươngnày,côcongái12tuổicủatôiđanglàmbàithuyếttrìnhvềhònđảonúilửaKrakatoabằngPrezi,mộtcôngcụdựngkịchbảnphimvớicáckỹthuậtđồhọachuyênnghiệpnhưliamáyvàphóngtothunhỏ.Ởmộtphòngkhác,cậucontraichíntuổicủatôiđangdùngphầnmềmPowerPointđểviếtbàibáocáovềquyểnsáchNumbertheStars(tạmdịch:Đếmsao)củavănhàoLoisLowry(20).Mặcdùtựhàokhithấycácconmìnhhọckỹnăngthiếtkếtừsớm,nhưngtôikhôngkhỏirơilệkhithấychúngcóchúttựhàokhôngđángdànhchocácbướcchuyểncảnhtrênslidevàảnhđộng,sovớilòngtựhàochúngdànhchonộidung.Tôingờrằngkhôngchỉcáccontôimớithế,vàtôikhôngphảivịphụhuynhduynhấtcốgắngđảongượcchiếnthắngcủahìnhthức(vớisựtrợgiúpcủacôngnghệ)trướcnộidungthựcchất.

Tôihyvọngbạnsẽthuộcnằmlòngnhữnglờikhuyêncủatôivàpháttriểnkhảnăngdiễnthuyếtmàkhôngcầnđếnslide.Kỹnăngnàyngàycàngtrởnênđắtgiávìnóđangngàycàngkhanhiếm.Hiệntại,tôichỉnghĩrađượchaingoạilệkhôngdùngslidecóthểchấpnhậnđược.

Ngoạilệđầutiênlàkhibạncónhữngbứcảnhcánhângiúplàmphongphúthêmchobàidiễnthuyếtcủamình.Cáchìnhảnhtrongmụcnàysẽlàtưliệuchứngminhchokinhnghiệmcủabạn,vàmỗihìnhảnhquảthựcđánggiábằngcảnghìntừ.Xinlưuýrằngngoạilệnàycóhaiphần.Thứnhất,bạnsẽdùnghìnhảnhcánhânthayvìảnhlưutrữtrênmạng,hoặctệhơnnữalàảnhcósẵntrongmáy.Thứhai,cácbứcảnhphảithậtsựlàmgiàuthêmchobàidiễnthuyếtcủabạn.Slide,kểcảcácslidecóhìnhảnh,sẽbuộckhángiảtạmngắttrítưởngtượngcủamình.Đólàcáigiáquáđắt,vậynênslidephảixứngđángvớisựđánhđổiđó.

Ngoạilệcònlạilàkhibạntrìnhbàydữliệu.Mộtlầnnữa,dữliệunênlàdữliệucủachínhbạnvànênlàmgiàuthêmchobàidiễnthuyếtcủabạntheocáchmàngôntừkhônglàmđược.Đặcbiệtđốivớidữliệu,hãyápdụngcáckỹthuậttrongchươngnàyđểđảmbảocácslidecủabạnthậtđơngiảnvàđúngtrọngtâm.

Mộtsốdiễngiảcầntiếnxahơnviệcsửdụngslidevàdùngđếncácđoạnphimvideo.Vớilờinhắcnhởtươngtựlàcácđoạnphimphảilàphimcủabạnvàphảibổsunggiátrịchobàinóicủabạn,chúngtasẽchuyểnsangcáccôngcụđaphươngtiệntrongchươngtiếptheo.

CHƯƠNG15

SỬDỤNGVIDEOHIỆUQUẢ

BÍQUYẾT87:Đảmbảođoạnphimcủabạnthậtngắngọn

VìTEDcựclựcphảnđốicáchìnhthứcquảngcáothươngmại,nêntổchứcnàyhiếmkhichọndiễngiảxuấtthântừcácdoanhnghiệptruyềnthống–tứcnhữngngườichỉnóiđểquảngbáchonhữnggìhọlàm.Hơnnữa,vớiquanniệmthôngthườngchorằngtấtcảmọithứdínhđếnquảngcáođềuxấuxa,tasẽkhôngmongđượcthấyvịphóchủtịchcủamộttrongnhữnghãngmarketinglớnnhấtthếgiớixuấthiệntrênsânkhấuchính.NhưngRorySutherlandtừOgilvy&MatherUKđãphálệnhờcácphươngthứcquảngbáchoviệcứngdụngquảngcáonhằmmụcđíchtốtđẹp.DànýtómlượcbàidiễnthuyếtcủaanhđượctrìnhbàytrongBảng15.1.

Bảng15.1.DànýbàidiễnthuyếtLifeLessonsfromanAdMan(tạmdịch:Bàihọccuộcsốngtừngườilàmquảngcáo)

củaRorySutherlandtrênTED

Ngoài22slide,Rorycònsửdụnghaiđoạnphimvideo.Đoạnphimthứnhấtlàmộtđoạnquảngcáo30giâykếtthúcvớilờithuyếtminh:“NgũcốcNewDiamondShreddies.Vẫn100%ngũcốcnguyênhạtdạngkimcươngngontuyệt.”Đoạnphimngắngọnvàngọtngàonàyđãtạotiếngcườilớnkhikhángiảnhậnrachấtchâmbiếmtrongđó:cácviênkimcươngchỉlànhữnghìnhvuôngđượcxoaymộtgóc45độ.

Sauvàinhậnxét,anhlạichiếumộtđoạnphim65giâyvềmộtnhómngườithamgiakhảosátphảnhồivềloạingũcốcmớitrongmộtnghiêncứutìmhiểuthịtrường.Tuycónhiềuđoạnvuinhộn,nhưngđoạnphimnàydườngnhưhơidài.Bấtkểdobẩmsinhhayđượcnuôidưỡng,chúngtađềuđãquenxemnhữngđoạnphimđượcngắtthànhtừngphânđoạn30giây.Rorycóthểbỏhẳnđoạnphimthứhainàyhoặccắtbớt50%thờilượng.

DiễnviênhàiCharlieTodd,ngườibạnđãgặptrongChương2vềcáchtổchứcbàidiễnthuyết,làmộtchuyêngiavậndụngcácđoạnphim.Sửdụngmộtđoạnphimtrongbàithuyếttrìnhcóthểkhiếnkhángiảmấttậptrung,nhưngchiếubốnđoạnphimcóthểgâymấttậptrungđến10lần,nênbạnphảihếtsứcchúýđiềunày.Toddđãxửlýviệcnàymộtcáchthànhthụcbằngcáchchiếucácđoạnphimnhìnchungcóthờilượnggiảmdần,bắtđầutừđoạndàinhấtvới180giây,sangmộtđoạn65giây,mộtđoạn77giâyrồicuốicùnglàmộtđoạn50giây.Sửdụngcácđoạnphimngắndầnsẽtạochokhángiảcảmgiáchàilòngvìbàinóichuyệnđangtăngtốc.

BÍQUYẾT88:Đứngsangmộtbênvàxemnhữngđoạnphimcóchấtlượngâmthanhcao

HaiđoạnphimcủaRorySutherlandlàmộttrảinghiệmnghenhìnhoànchỉnhthuhúttoànbộsựchúýcủakhángiả.Nếuanhcốthuyếtminh,khángiảhoặcsẽkhônghiểuanh,hoặcsẽkhônghiểuđượcnộidungnóivềtruyềnthôngđaphươngtiện.Thayvìnhìnxuốngkhángiảhaynhìnchằmchằmvàomànhìnhchạychữ(mànhìnhđốidiệnvớingườitrìnhbày),RorySutherlandđãkhéoléođứngkhẽsangmộtbênvàquayngườinhìnlênmànhìnhlớnvớikhángiả.

BÍQUYẾT89:Thuyếtminhchonhữngđoạnphimthiếuâmthanh

NgượcvớiphươngphápcủaRorySutherland,CharlieToddlạithuyếtminhchocácđoạnphimcủamình.Đâylàcáchtiếpcậnđúngđắnkhiâmthanhchứanhiễuâmnềnchấtlượngthấp.Hơnnữa,việcthuyếtminhrấtquantrọngđốivớicácđoạnphimdàihơnmộtphút,nhưtrườnghợpcủabatrongbốnđoạnphimcủaTodd.BêncạnhnhữngnghệsĩtrìnhdiễnnhưCharlie,cácnhàphátminhthườngtrìnhchiếuvàthuyếtminhchonhữngđoạnphimgiớithiệucôngnghệmàhọsángtạora.

BạnsẽkhôngbaogiờthấymộtđoạnphimtrênTEDcósựcốkỹthuậtvìvấnđềnàyđãđượcbiêntậpởkhâuhậukỳ.Tuynhiên,tôicóthểđảmbảokháchắcrằngbạnsẽgặpnhiềuvấnđềtừnhỏđếnlớntrongcácđoạnphimởsựkiệnTEDx.Vấnđềlàcácđoạnphimthườngchạyrấtổntrênmáytínhcủabạn,nhưnglạitrởchứngvìnhiềulýdokhiđượctrìnhchiếubằngmáychiếuvàhệthốngâmthanh.

Vìlẽđó,tôikhuyêncácdiễngiảtạinhữngsựkiệnnhỏnênloạibỏhoàntoànvideo.Nhưngtrongmộtsựkiệnmàvideonhấtthiếtphảiđicùngbàinóichuyệncủabạn,hãyđếnsớmvàchạythửtoànbộđoạnphimcủabạntrướckhisựkiệnbắtđầu.

Bạncóthểnhậnthấytôichủtrươngphảnđốiviệcsửdụngslidevàcácđoạnphimtrừphichúngbổsunggiátrịđángkểvàgiúpdẫnchứngchokinhnghiệmcủabảnthân.Cácđạocụhỗtrợlàmộtyếutốthiếtkếkhácđạidiệnchophươngánbổsungvàthaythếhiệuquảchohaiphươngcáchtrên.Chươngtiếptheosẽhướngdẫnbạncáchsửdụngchúnghiệuquả.

CHƯƠNG16

SỬDỤNGĐẠOCỤHỖTRỢ

BÍQUYẾT90:CấtđạocụkhikhôngdùngđếnDùchỉhọahoằnxuấthiệnkhichúngtacầnminhhọakỹthuật,

nhưngviệcsửdụngđạocụphùhợpvớitừngbốicảnhlàcáchkếthợpthôngtinrấthaytrongsuốtbàithuyếttrình.TrongbàidiễnthuyếttrênTEDcủamình(xemdànýtrongBảng16.1),nhàhoạtđộngchốngđóinghèoBunkerRoyđãsửdụngmộtconrốitayđểchiasẻvềcáchanhsửdụngnónhằmgiảiquyếtbấtđồngởcácngôilàngmàanhgiúpđỡ:

Tạinhữngnơicótỷlệngườikhôngbiếtđọcviếtởmứccao,chúngtôisửdụngrốitay.Chúngtôigiaotiếpbằngconrối.ChúngtôicóngàiJokhimChacha,ngàirốithọ300tuổi.Ônglànhàphântâmhọccủatôi.Ônglàthầydạycủatôi.Ônglàbácsĩcủatôi.Ônglàluậtsưcủatôi.Ônglàmạnhthườngquâncủatôi.

Thựcchất,ôngcònlàngườigâyquỹvàgiảiquyếtbấtđồngchotôi.Ôngcũnggiúptôigiảiquyếtcácvấnđềtronglàng.Nếucócăngthẳngxảyratronglàng,nếutỷlệhọcsinhđihọcgiảmvànếucómâuthuẫngiữagiáoviênvàphụhuynh,ngàirốisẽtriệutậpphụhuynhvàgiáoviêntrướccảlàngvànói:“Hãybắttaynhauđi.Tỷlệhọcsinhđihọckhôngđượcgiảmsút.”NhữngchúrốinàyđượclàmtừcácbảnbáocáocủaNgânhàngThếgiớiđượctáichếlại.

Bảng16.1.DànýbàidiễnthuyếtLearningfromaBarefootMovement(tạmdịch:Họchỏitừphongtràochân

trần)củaBunkerRoytrênTED

Royđặtconrốitaynàyngaygầnbụcdiễnthuyết.Nếuápdụngcáchtốiưu,sẽhiệuquảhơnnếuôngcấtđạocụđitrướcvàsaukhisửdụngchúng.NhiềudiễngiảtrênTEDcósẵntrợlýđểbàyravàcấtđạocụhỗtrợ.Hoặcgiả,ôngcóthểđặtconrốitrongmộthộpnhỏkhôngquánổibậtđểkhángiảkhôngbịxaonhãngvìnó.

MộtđiểmkháccũngđángchúýlàRoykhôngchỉdùngrốitaymàcòndùngnhiềuslidevềcácchúrốitrongcácbốicảnhvềlàng.Tôinhậnthấyđâylàmộtsựkếthợpmớilạ,khônkhéovàhiệuquả.

BÍQUYẾT91:HạnchếsửdụngđạocụhỗtrợTrừkhithậtsựcầnthiết,hãycốgắngdùngđúngmộtđạocụduy

nhất,vìquánhiềucóthểgâycảmgiácphôtrương.BunkerRoychỉdùngđúngmộtconrốitay,tứcngàiJokhimChacha.Tươngtự,JillBolteTaylorcầmtheomộtbộnãongườivớiđầyđủtủysốnglủnglẳngkhichịgiảithíchvềchứcnăngsinhhọccủahaibáncầunãotráivàphải.

BÍQUYẾT92:Bảođảmđạocụcủabạnđủlớnđểkhángiảnhìnthấy

Dođạocụthườngđượcsửdụngnhiềunhấttrongminhhọakỹthuật,nênnhữngsựkiệnđượctổchứcbàibảnnhưTEDvàTEDToàncầuthườngdùngmộthoặchaimáyquayđểphóngcậncảnhvàođạocụvàchiếunólênmànhìnhcựclớn.Vậynênkíchthướcđạocụkhôngphảilàvấnđề.Tuynhiên,ởnhữngsựkiệnnhỏnhưTEDx,đạocụcầnđủlớnđểmọikhángiảcóthểnhìnthấyrõ.Nếuđạocụquánhỏ,bạncóthểtínhđếnviệcchiếumộtđoạnphimcóđạocụtrongđó,nhưPranavMistryđãlàmkhigiớithiệucácthiếtbịgiaodiệnkếtnốigiữamáytínhvàdùngngườiđadạngcủaanh.

Mộtcáchkhácđểgiúpkhángiảthấyđượcđạocụcủabạnlàchonóbay,nhưMarkusFisherđãthựchiệntrongbàidiễnthuyếtnhanđề“Mộtngườimáybaynhưchim”trongsựkiệnTEDGlobalnăm2011.SaukhianhgiảithíchngắngọnrằngmìnhđanglàmviệcvớimộtđộingũchếtạomẫungườimáySmartBirdsiêunhẹphỏngtheomòngbiểntrắng,mộttrợlýbắtđầuphóngmộtconchimrobotlớnvớisảicánhhaiméttừphíacuốikhánphòng.Khiconchimnàylượn

trênđầukhángiảtrong40giây,Fisherimlặngvàdõitheovớibiểucảmthắcmắchệtnhưcáckhángiả.Khichuyếnbaykếtthúc,anhbắtđầuphátbiểutrởlại,taycầmmộtbảnsaonguyêncỡgiốngyđúcSmartBirdnhưngkhôngcólớpvỏngoàiđểkhángiảthấyrõcơcấubêntrongrobot.

Khinhắcđếnthiếtkếtrongbốicảnhdiễnthuyếttrướccôngchúng,hầuhếtmọingườichỉnghĩđếnslide,videovàcácđạocụhỗtrợ.Tuyvậy,vẫncòncómộtyếutốthiếtkếkháchiếmgặphơnđểchiếmlĩnhsânkhấu,đólàbụcdiễnthuyết.Trongchươngsau,bạnsẽkhámphánhữngchiếcbụcdiễnthuyếtcóthểđượccốýsửdụngnhằmtạophongtháiquyềnuy,hoặcdùnglàmnơigiấumìnhchocácdiễngiảkémtựtin.

CHƯƠNG17

SỬDỤNGBỤCDIỄNTHUYẾT

BÍQUYẾT93:Dùngbụcdiễnthuyếtkhicầnthểhiệnquyềnuy

TuyhiếmxuấthiệntrênsânkhấuTED,nhưngcácbụcdiễnthuyếtkhônghẳnlàtốthoặcxấu.MộtsốdiễngiảxuấtchúngnhưChimamandaAdichievàKarenThompsonWalkervẫndùngđếnchúng.(Nhưtấtcảnhữngaibìnhluậnvềchủđềnàytrướctôi,tôixinnhắclạirằngbụcgiảng[podium]làbụcmàbạnđứngtrênđó,cònbụcdiễnthuyết[lectern]làbụcđểbạnđứngphíasau.)

Đầutiên,hãygiảsửrằngbạnđãluyệntậpvớitàiliệucủamìnhvàchốtxongnộidungcũngnhưcáchtruyềntải.Trongtrườnghợpnày,bạnchỉcầnramộtquyếtđịnhvềphongcáchtrìnhbày,xemliệubạncónêndùngbụcdiễnthuyếthaykhông.Chọnlựatốtnhấtđaphầnlàtránhdùngnótừđầuđếncuốivìnósẽtạothànhmộtràocảnhìnhthểvàtâmlýgiữabạnvàkhángiả.Nếumụctiêucủabạnlàđộngviênvàtruyềncảmhứng,thìchiếcbụcdiễnthuyếtsẽlàkẻthùcủabạn.

Lýdođầutiênđểdùngbụclàkhibạncầnthểhiệnsứcmạnhvàquyềnuymộtcáchcóchủý.Trướcđây,cácgiámđốcluônphátbiểutừphíasaubục.Ngàynay,họđểdànhchiếcbụcchonhữngdịplongtrọngnhưchiasẻtìnhhìnhtàichínhhaycôngbốtinxấu.Khimụctiêucủabạnlàthểhiệnquyềnuy,hãynhớluôngiữsựnhấtquántrongcáchànhđộngkhác.Khikhôngsửdụngbụcdiễnthuyết,TổngthốngBarackObamathườngbỏáokhoácvàxắntayáolên.Tuynhiên,khiđứngsaubụcvàphátbiểu,ôngluônmặccom-lêtrang

trọng,thắtcàvạtvàcàinútáokhoác.

Đểgiữđượcvẻquyềnuy,hãychắcrằngbạnvàbụcdiễnthuyếthoàntoànnằmngoàiphạmvitiachiếucủamáychiếuhaymáyphóngảnh.Mộtkhókhănnữalàviệcphảithểhiệnquyềnuytrongkhibạnkháthấpsovớibụcdiễnthuyết,nênhoặchãyđứngtrênmộtchiếcghếgấpvữngchãi,hoặctránhdùngbụcnóichuyện.

Lýdothứhaiđểdùngbụcdiễnthuyếtlạiphụthuộcvàonhữngquyđịnhcủasựkiệnhoặctừkhángiả.Chẳnghạn,mộtsốnhàthờyêucầudiễngiảphảiphátbiểusaubụcđểtoátraphongtháiuynghikhithuyếtgiảng.Trongtrườnghợpnày,bụcdiễnthuyếtcũnggiúpbạnđọcnhữngđoạnkinhsáchdàidễdànghơn.Nguyênlýnàycũngđúngkhibạnđọcdiễnvăncangợi.

Lýdothứbađểdùngbụcdiễnthuyếtlàkhibạncầndựavàocácghichépnhưngkhôngcósẵnmáyphóngchữ.Đaphầnđâylàmộtlờibàochữatồi–nếuluyệntậpđầyđủ,bạnsẽkhôngcầnđếnghichú.Tuynhiên,nếuphátbiểuthườngxuyênvàvớinhiềuchủđềđadạng,bạnđơngiảnsẽkhôngcóthờigianđểdiễntậpđầyđủ.Ngoàira,cònnhữngtrườnghợpmàđòihỏicủaphầnphátbiểurấtcaovàtừnàocũngquantrọng,nhưkhimộtCEOlêntiếngxinlỗidosảnphẩmtiêudùngbịthuhồivìlýdoantoàn.

BÍQUYẾT94:ĐặtnhẹtaytrênbụcdiễnthuyếtTừnhữnggìtôiquansátđược,phầnlớncácdiễngiảchưaqua

đàotạobàibảnthườngnắmchặtcạnhbục.Thậmchícónhữngdiễngiảlàmquáhơnnữalànắmchặtlấycạnhtrướchoặccạnhsaucủabục,hoặctựakhuỷutayvàobấtkỳchỗnàotrênbục.

Nếuđólànhữngđộngtáctệhạinhất,thìđâulàphươngcáchtốtnhất?Mỗikhiphátbiểu,bạnnênxácđịnhtrướcvịtríđặttaymặcđịnhhoặccơbản.Cónghĩarằngbạncầnbiếtchínhxácnơimìnhsẽđặttaykhikhôngracửchỉgì.Tôikhuyênbạnnênđểtaythoảimáitrênbục,đặcbiệtkhibạnđangthamkhảoghichú.Cáchnàotrongbacáchsauđâycũngđềuchấpnhậnđược.Cáchthôngthườngnhấtlàsiếttaychặtvàonhauvớicácmàngngóntaytráichạmvàocácmàngngóntayphải.Hãycẩnthậnđừngsiếtquáchặt.Cáchvừaphảihơnlàđantayvớicácngónchạmvàophầnmàngtay,nhưnghailòngbàn

taykhôngchạmnhau.Hầuhếtdiễngiảápdụngcáchnàythườngđểhaiđầungóntaycáichạmnhau.Trangtrọnghơnlàchụmđầungóntaynàyvớiđầungóntaykia,ngónútvớingónút,ngóntrỏvớingóntrỏ,vàcứthế.

Nếubạnkhôngcầnthamkhảoghichú,thìvịtrícơbảnchấpnhậnđượclàđứngcáchbụcdiễnthuyếtkhoảngmộtbànchânvàdùngtưthếthápchuôngvớihaibàntaychụmlạingangbụng.

Bấtkểbạnchọnthảlỏngtaytrênbụchaygiữchúngngangbụng,hãythểhiệncửchỉđóbìnhthườngvàtựtin,hoặcđểtayphíatrênngực.Đểthamkhảo,cáchnàysẽgiúpbạntrôngcaohơnmộtchútsovớikhithuyếttrìnhmàkhôngcóbục,docósựcảntrởrõràng.Ngoàira,trừkhibạnlàmộtnhàđộctàiđiêncuồng,xinđừngđậptaylênbục.Nhưngnếubạnlàmộtnhàđộctàiđiêncuồng,thìhãyđậptaytừsớmvàđậpthườngxuyên.

BÍQUYẾT95:HãyđứngxabụcnếucóthểĐểphábỏràocảnhìnhthểcũngnhưtâmlýgiữabạnvớikhán

giả,hãyđứngraxabụcdiễnthuyếtnếucóthể.Tínhtrangtrọngcủasựkiệnsẽngăncảnbạnlàmthếdonhữngđiềuphảitínhđếntrênphươngdiệnnghe–nhìncũngnhưmứcđộchuẩnbịcủabạn.

Vớibốicảnhcựckỳtrangtrọng,hãybắtđầu,truyềnđạtvàkếtthúcbàithuyếttrìnhcủabạnmàkhôngmạohiểmbướcratừphíasaubục.Điềunàycónghĩalàbạncầnđứngvữnghaichân,đểchúngsongsongvớinhauvàthẳngtắpvìbàidiễnthuyếtcóthểsẽkéodài.Tấtnhiên,thỉnhthoảngbạncóthểđổichântrụ–ýtôilàthỉnhthoảngthôi–đểcảmthấythoảimái.Bạncũngnênnhớđừngngảngườiraphíatrước,tìngườivàobụcdiễnthuyếthaylắcngười.

Nhữngvấnđềcầnquantâmđếnâmthanhvàhìnhảnhcũngcóthểhạnchếkhảnăngdichuyểncủabạn.Vídụrõnhấtlànếuchỉcóđúngmộtmicrovàmicrođóđượcgắnvàobụcdiễnthuyết,thìbạnsẽmắckẹtởđó.Thêmnữa,nếubàidiễnthuyếtđượcphátquamộtnguồnvideođơngiảnduynhất,thìphạmvidichuyểncủabạncũngbịgiớihạn–nếukhôngnóilàhoàntoànkhôngcòn–docơchếliamáyvàquaycậncảnh.

Nếusựkiệnkhôngquátrangtrọng,bạncómicrokhôngdâyvàkhôngcầnvideohaychuẩnbịquácôngphuchophầnphimảnh,thìbạncóthểtựdodichuyểnđếnphònghậuđài.Bấtkểbạnchọnbắtđầuhaykếtthúcbàithuyếttrìnhtừsaubụcdiễnthuyết,hãydichuyểncómụcđíchvớimộtsânkhấukịchtựhìnhdungtrongđầu.Điềunàyđồngnghĩabạnkhôngchỉdichuyểnđểthayđổichophongphúhayđểthoảimái,hoặcchỉđểgiảitỏasựcăngthẳng.

Nếudichuyển,hãydichuyểnthậtsự.Đừngbámdínhlấybụcdiễnthuyếtmộtcáchgượnggạokhichỉbướcsangtrái,sangphảihayraphíatrướcbục.Mộtđộngtácnghiệpdưthừathãikhácnữalàtrởlạibụcchỉđểchuyểnslidehayđểthamkhảoghichú.Hãydùngmộtthiếtbịchuyểnslidekhôngdây,vàtốtnhấtlàmộtthiếtbịđơngiảnđểbạnlénnhấnvàonótrongtúiquần.Nếubạnđãbướcquáxabụcvàcầntrởlạiđểxemghichú,hãyvừalàmviệcđóvừauốngnước.Đâylàmộtthủphápkhônngoannhằmđánhlạchướngkhángiảkhỏimụcđíchthựcsựcủabạn;nhưngnếuquálạmdụngcáchnày,bạnsẽtựlàmmìnhxấumặtvàlàmnảysinhnhucầutìmphòngvệsinh.

Khirờibục,đừngcầmtheoghichú,nướchayhaybấtcứvậtgìkhácđểbạncóthểrờibụcvớisựtựtinvàvẻuynghiêm.Bạnluôncóthểtrởlạibụclúctạmnghỉhoặcnhậnlạichúngtừngườidẫnchươngtrình.

BÍQUYẾT96:Dùngghichúnhưmộtdiễngiảchuyênnghiệp

Nhưtôiđãnóitừtrước,cáchdùngghichútốtnhấtlàđừngdùngđếnchúng.Tuynóinhưvậy,nhưngtheoquansátcủatôi,cóđến99%diễngiảdùngghichúkhisửdụngbụcdiễnthuyết.Nếukiênquyếtđứngvềphíađasố,bạnvẫncóthểsửdụngghichúsaochođúngcách.

Lựachọntốtnhấtcủabạnlàdùngđềcươngmộtmặtvớicỡchữthậtlớnởnửatrêncủatrang.HãytránhsửdụngTOÀNCHỮINHOA,vìnhưthếkhóđọchơnnhiều.Thêmnữa,hãyđểnhữngtúihồsơtrongsuốtởnhà(hoặccấtnótrướckhibắtđầu)vìnósẽgâyphảnquangvàlàmbạnlóamắt.

Nếubạncầnnhiềutrangghichú,hãyápdụngcáchxửlýtốtnhất

nhưđốivớimộttrangghichú.Ngoàira,hãydùngnhữngtrangrời(khôngbấmchúnglạihaygắntrongbìahồsơmócbavòng)vàđánhsốrõràngphòngkhiđánhrơichúng.Cuốicùng,hãychuyểntrangbằngcáchtrượtchúnglêntrướcthayvìlậttrangnhằmgiảmtốithiểuchuyểnđộngvàtiếngồn,nhờthếbạnsẽkhônglàmkhángiảsaonhãngkhỏithôngđiệp.

Nếubạncầndiễnthuyếtvàthểhiệnphongtháiquyềnuyphíasaubục,tôiđặcbiệtkhuyếnkhíchbạnhãyluyệntậpngaytạibụcvàtựbàyracáctìnhhuống“chítử”saochocàngsátvớithựctếcàngtốt.Chíít,hãydựliệutừsớmvịtríđểtaymặcđịnhvàbấtkỳđộngtáckhảdĩnàokhác.Nếubạnchuẩnbịkỹ,trínhớcơbắpcủabạnsẽtựđộngđảmđươngmọithứvàđểbạnthoảimáitậptrungvàothôngđiệpvàkhángiả.

CHƯƠNG18

CÁCHĂNMẶCĐỂTHÀNHCÔNGTRÊNSÂNKHẤU

BÍQUYẾT97:Chọntrangphụcphùhợptrướcsựkiện

Quầnáobạnmặctrongsuốtbuổidiễnthuyếtcóthểảnhhưởngtớihiệuquảtrìnhbàyvàquátrìnhtiếpnhậncủakhángiả.Vậynên,đừngđểtớiđêmtrướcbuổidiễnthuyếthoặctớiđúngngàymớilựachọn,giặttẩyhaymuatrangphục.Thayvìthế,hãyphốitrangphụctrướcđómộtvàingàyđểcóthểtậptrungsựchúýcủabạnvàoviệctrauchuốtnộidungvàcáchthứctruyềntải.

Lưuýquantrọngnhấttrongviệcănmặcđểthànhcôngtrênsânkhấuchínhlàtrangphụccủabạnphảikhiếncơthểcảmthấythoảimái.Hầuhếtmọingườiđềucảmthấythoảimáihơnkhimặcnhữngtrangphụchơirộngmộtchút.Vìánhđènsânkhấucóthểrấtnóng,nênhãychọntrangphụclàmbằngvảisợitựnhiênthoángkhínhưcottonhaylennhẹ.Nếuchânbạnkhôngthoảimáivàkhiếnbạnbiểulộramặt,hãychọnđôigiàybạnđãđinhiềulầnnhưngđượcđánhbóng.Quầnáovàgiàyphảilàthứkhiếnbạncảmthấythoảimáikhimặccảngày.Cơthểdễchịuvàsựtựtinthườngđicùngvớinhau.

Phụnữcónhiềulựachọntrangphụchơnnamgiới,nêncácquýcôcũngcầncânnhắcthêmmộtsốyếutố.Nhữngkhángiảngồiởvàihàngghếđầutiênthườngsẽởvịtríthấphơnbạn,vàcóthểcònnhiềuhàngghếngoàibancôngphíatrênbạn.Tùyvàokhâusảnxuất,cóthểcácmáyquaysẽtậptrungvàobạnởnhiềugócđộ.

Ngoàira,ánhđènsânkhấucóthểkhiếnquầnáotrôngnhưtrongsuốthơn,nênnhữngthứđẹpđẽtrongánhsángmờởnhàbạnhayvănphòngcóthểtrởthànhsựcốtrangphụctrênsânkhấu.Vìnhữnglýdonày,tôikhuyênpháiđẹpnênmặctrangphụckínvàdàiphủvừađủ.Vàvớicácquýcô,trừkhibạnlàchuyêngiathànhthạođigiàycaogót,nếukhông,hãychọngiàygótthấphoặcđếbằng.

Trangphụcphảiphùhợpvớitínhcáchvàgiọngđiệucủabạn:HãyxemqualựachọntrangphụccủamộtsốdiễngiảTED.TrongbộáodàitruyềnthốngkurtamàuđỏtíacủavùngNamÁ(tứcáodàivớiốngtaychùngphủquagối),áokhoáclennâuvàquầnốngrộngmàutrắng,BunkerRoytrôngcónétcủangườiủnghộviệctiếpsứcchongườidânnghèoởẤnĐộ.TínhcáchcủaAmandaPalmer,mộtnhạccôngmạnhmẽ,cũngtoátlênphầnnàoquachiếcáophôngxámvớihoavănlụahìnhcànhhoaduyêndáng,quầnjeansxámđậmvớigấuquầnxắnlên,cùnggiàylínhvàphụkiệnlỉnhkỉnh.Đểhợpvớinộidungvàphongtháichuyênnghiệpcủamình,NgàiKenRobinson,mộtngườichủtrươngủnghộgiáodục,đãmặcbộvestquầnâuvớiáosơ-mixámnhạtkhôngcàvạt.Tấtcảcácdiễngiảtrênđềuchọntrangphụcthểhiệnhọlàaimàkhôngphântánsựchúý.

Tronggiớihạncátínhcủabạn,hãycốgắngănmặclịchsựhơnkhángiảcủabạnmộtbậc.TạinhữngsựkiệníttrangtrọnghơnnhưTEDx,tốithiểubạncũngnênmặctrangphụccôngsởthôngthường.TạinhữngsựkiệnTEDnơikhángiảđaphầnmặctrangphụccôngsở,hãychọnmặctrangphụccôngsởtrangtrọng.Cácquýôngthườngsẽkhôngđểmắclỗivớimộtbộvesttốimàu,áosơ-mitrắngtrơnvàcóthểthắtcàvạthoặckhông.Vesttốimàucũngrấthiệuquảvớiphụnữ,váydàivàáokhoáctốimàucũngthế.Vềchọnmàu,sẽrấthaynếubạnkiểmtravớibantổchứcxemphôngmànphíasaumàugìđểphốichochínhxác.Cuốicùng,hãytránhquầnáosọcvàhọatiếtlớnvìchúngsẽlàmkhángiảmấttậptrung,cũngnhưkhônglênhìnhđẹpkhiquayphim.

BÍQUYẾT98:Đảmbảotrangphụccủabạnkếthợpđượcvớimicro

Nếubạndiễnthuyếtởmộtnơicóhơn20người,sẽrấtmaymắnnếubạnđượcmangmộtchiếcmircokhôngdây.Trongvàitrườnghợp,thựcrabạncònphảimangđếnhaimicro,mộtchiếcđểdiễngiả

nóivàmộtchiếcchomáyquay.Cácmicrocàiáonàythườngkèmtheomộtmớdâycáp.Bạnnênđểtâmđếnảnhhưởngcủađiềunàykhiquyếtđịnhtrangphục.Sauđâylàvàiđiềucầncânnhắc:

Trướctiên,bạnsẽcầnkẹpbộphátởđâuđó.Trướckhixemđiềunàylàvớvẩn,tôiphảinóirằngchínhtôiđãtừngcónhữnglúckhốnđốntrongvaitrònhàtổchứcTEDxvàphảitìmxemnênđểmáyphátởđâu.Cólần,mộtdiễngiảmặcmộtbộváybósát,dâylưngmỏngkiểucáchvàkhôngáokhoác.DsmondHorsfield,ngườiquayphimthôngminhcủatôiđãứngbiếnbằngcáchđínhbộphátvàophầnsauchiếcváycủanữdiễngiảấyngaytrướckhicôbướclênsânkhấu.Cácquýôngvàquýcôcóthểtránhđiềunàybằngcáchmặcáokhoác,quầndàihaythắtlưngcứng.

Thứhai,bạnsẽcầnnơikẹpmicro.Vịtrílýtưởnglàcànggầnphầntrungtâmcơthểcàngtốtvàdướicằmtừ15đến20cm.Đâycũnglàmộtlýdomàtôikhuyếnkhíchcácdiễngiảnamnữnênmặcáokhoác.Nếuáokhoáckhônghợpvớibạn,hãychắcrằngbấtkểbạnmặcáosơ-mi,áochoànghayváythìvẫncóvịtríthuậntiệnđểgắnmicro.Cácmicronàyrấtnhạy,nênhãyđảmbảođặtchúngởnơimàtóc,nữtranghayvảivóckhôngcọvàochúng.Nếubạnmaymắn,ngườitổchứcsựkiệncóthểcấpchobạnmộtmicrođeotai.Thứnàysẽđínhvàotaivàkéoratrướcmặtbạn,chophépbạncónhiềulựachọntrangphụcvàtrangsứchơn.

Thứba,bạnnêngiấugọndâycápnốimáyphátđếnmicrogắnáo.Mộtlầnnữa,áokhoáclàlựachọntốtnhất,dodâycápsẽchạydọctheolưngvàquavaibạn.Nếubạnkhôngmặcáokhoác,hãychuẩnbịtinhthầnvìbạncóthểcầnmộtngườimìnhkhôngquenlắmquấndâyxuyênquaquầnáobạn.

Nếucóthể,bạnnênthửâmthanhtrướckhisựkiệnbắtđầuhaygiữalúcnghỉ.Việcnàysẽchophépbạnkhôngphảiđiềuchỉnhnhiềuvàtiếpthêmsựtựtin.Hãyđảmbảotrongtúibạnkhôngcógìkhiđangthửâmthanhvàtránhbướcthẳngtớitrướcloakhitrìnhbày.

BÍQUYẾT99:MangthêmtrangphụcdựphòngỞcáctìnhhuốngdiễnthuyếtquantrọng,đặcbiệtlànhữngtình

huốngliênquanđếnmáyquay,hãymangthêmmộtbộtrangphụcdự

phòngđểcóthểthayđổinhanhchóngkhixảyrasựcốhaybịđổnước.Tốthơnnữalàhãychuẩnbịhộpkimchỉphòngkhikhuyáocủabạnbịbung.

Bạnrấtdễđểmìnhbịcuốnvàocơnhoảngloạntronglúcchuẩnbịdiễnthuyết.Nộidunglàkhíacạnhbạncầntậptrungchúýnhất.Đừngđểviệclựachọntrangphụctrởthànhvấnđềbằngcáchănmặcsaochobạnlàchínhmìnhtrongmộtbộcánhthoảimáivàhợpvớichuyênmôn.

PhầnIV

HÀNHTRÌNHĐẾNSÂNKHẤUVÀHƠNTHẾNỮA

CHƯƠNG19

ĐỂĐƯỢCCHỌNDIỄNTHUYẾTTRÊNTED

BÍQUYẾT100:Sốngvớiđammê“TôiphảilàmsaođểđượcchọndiễnthuyếttrênTED?”làcâuhỏi

tôithườngđượcnghenhất,đặcbiệtlàtừcácdiễngiảchuyênnghiệp.Dùvậy,tôiphảithừanhậnđâylàchươngmìnhkhôngmuốnviếtbởitôichorằngnódựatrênmộtgiảthiếtnguyhiểm.Khihỏicâunày,bạnđãkhôngnhìnranhữngđiềuthựcsựquantrọng–tứcsốngmộtcuộcđờiđíchthựcđểtheođuổimộtýtưởngđánglantỏa.NếubạndiễnthuyếttrênTEDnhưngkhôngsốngvớiđammêcủamình,bạnđãthuatrắng.NếubạnsốngvớiđammênhưngchưabaogiờdiễnthuyếttrênTED,bạnđãchiếnthắng.VàkhôngngạcnhiênkhisốngvớiđammêchínhlàconđườngtrựctiếpnhấtđểđượcdiễnthuyếttrênTED.

Xuyênsuốtcuốnsáchnày,tôiđãcốgắnggửiđếnbạnnhữngbíquyếtrõrànggiúpbạntruyềntảimộtbàidiễnthuyếtđángnhớtrênTED;nhưngtrongchủđềđặcbiệtnày,tôixingiớithiệubạnvớinhữngngườiđủtưcáchhơntôi,chẳnghạnnhưSethGodincho“chinhphụcđammêsựnghiệp”,OprahWinfreycho“sốngvớiđammêcủabảnthân”hayTonyRobbins,ngườihòahợpcảhaimụctiêutrên.Tôicũngmuốnbạnnghĩđếnbanhómngười–nhàgiáodục,nghệsĩgiảitrívàtácnhânthayđổi–với15vaitròtươngứngmàtôiđãnhấnmạnhtrongChương1.Hầuhếtnhữngngườinàyđãdànhhàngthậpkỷnghiêncứuvàthànhthạomộtlĩnhvựcduynhất,mộtlĩnhvựcuyênthâm.Vàtrênhànhtrìnhcủahọ,việcdiễnthuyếttrênTEDchỉđơngiảnlàmộtdấuchấmcâu,vàcâuvănấycũngchỉlàmộtphầnnhỏbétrongcâuchuyệnvềcuộcđờihọ.

Cólẽcâuchuyệncủariêngtôisẽlàmsángtỏđiềunày.Xinnóimộtchútvềbốicảnh,tôiđãhọcvàluyệnnóitrướccôngchúnghơn10năm.Trongsuốtthờigianđó,tôiluônlàmtheolờikhuyênrằnghãynỗlựctrởthànhmộtchuyêngiacóthểdiễnthuyếtthayvìmộtnhàdiễnthuyếtlãoluyện.Nhữngngườiởnhómtrướcsởhữunộidungsâusắc,cònnhữngngườiởnhómsauthìlạicótàiănnói.Tuynhiên,mặcdùkhámphánhiềulĩnhvựckhácnhau,nhưngtôivẫngắnbótrởlạivớinghiệpdiễnthuyết.Theotấtcảnhữnggìtôibiết,diễnthuyếtvềcáchdiễnthuyếtnhìnchungsẽkhôngđemlạinhiềutiền,nhưngmaythay,tôiđãcómộtcôngviệcthườngngày.

ThángMườihainăm2011,SarahGoshmanbạntôiđãnhờnhómthànhviêntạiToastmastersgiúpcôtổchứcmộtsựkiệnTEDx.Khiđó,SarahđangcángđángvôsốviệctạiJacob’sCure,mộttổchứcphilợinhuậnnhỏđangdốcsứcgópphầnđiềutrịbệnhCanavan.(Canavanlàmộtbệnhrốiloạnthầnkinhdoditruyềnlàmmấtnănglựccủatrẻrồicướpđimạngsốngcủacácbétrongmườinămđầuđời).Ngoàicôngviệcbanngày,Sarahlàmộtngườihammuốntrảinghiệm.CôbiếtcácnhàtổchứcTEDxtuyệtđốikhôngđượcphéptựtiếncử,nhưngvẫnhứngthúvớihiệntượngTEDvàmuốnlàmgìđóđểgiúplantỏaýtưởngtrongcộngđồngđịaphươngcủamình.

Dùkhôngbiếtgìvềtổchứcsựkiện,nhưngtôivẫntìnhnguyệngiúpcôlêndanhsáchdiễngiảtừmạnglướitứcthờivàrộngkhắpcủamình.Khisựkiệnsắpdiễnra,Sarahphảiluivềvaitròhỗtrợđểcóthờigianchămsócmộtngườithânđangốm.Làngườiphụtráchthứhaisaucô,tôiphảibướclênlấpchỗtrốngvớivaitròngườichỉđạotổ

chứcvàMC.

Trongsốcáckhángiảtạingàydiễnrasựkiện,cómộtnhóm“tuổichừngđôimươi”đanglàmviệccùngnhautạiHartford,Connecticut,gồmcảchuyêngiaphântíchbảohiểmdoanhnghiệpBrianWaddell.Vàocuốingày,BrianvàbạnbèquyếtđịnhtổchứcmộtsựkiệnTEDxriêngvàmuốnmờitôinóivềnghệthuậtdiễnthuyết.

Tôingờrằngnỗlựcxuấthiệnởmứctốithiểu,giớithiệuđơngiảnvàkếtnốidiễngiảvớichủđềcủatôiđãkhônggiấuđượcrằngtôilàmộtkẻnghiệndiễnthuyết.Nếutừnggặptôi,bạnsẽthấytôiphảirấtvấtvảmớikìmmìnhđược.

ĐiểmchínhtrongcâuchuyệncủatôikhôngphảilàxemviệctổchứcmộtsựkiệnTEDxnhưmộtcáchhayđểdiễnthuyếttrênTEDxhayTED.Thựcra,đólàýrấttồivìTEDluôncấmbantổchứcdiễnthuyếttạicácsựkiệncủahọ.Hơnnữa,lênkếhoạchvàđiềuhànhmộtsựkiệnlàcôngviệcrấttốnthờigian,căngthẳngvàphảidànhnhiềucôngsức.

TôimuốnnóirằngtôihoàntoànkhôngcóýđịnhdiễnthuyếttạimộtsựkiệnTEDx.Tôichỉsốngvớiđammêcủamình,vàcácquândominothìnhlìnhđổxuốngnhưphảnứngdâychuyền:mộtnhàtổchứcTEDxmờitôinóichuyện,vàtôiđãđồngý.Hãythaythếđammênàybằngmộtnỗiámảnhđặcbiệt,vàbạnsẽthấyhầunhưmọidiễngiảtrênTEDhayTEDxđềucómộtcâuchuyệngiốngnhau.

BÍQUYẾT101:Kếtthânvớimộtdiễngiảđượctrôngđợi

KhiphảiđitìmdiễngiảchosựkiệnTEDxđầutiênmìnhtổchức,tôiđãđặtmụctiêucaovàgửichoSethGodin–mộtchuyêngiamarketingnhìnxatrôngrộng–e-mailnhưsau:

Chàoông,Seth:TôiđangsắptổchứcmộtsựkiệnTEDxtạiStamford,Connecticutvàongày28thángTư.Tôibiếtsốlượngkhángiảhơiítvớiông(tầm100người),nhưngôngcómuốnchuyểncơhộinàychodiễngiảnàođómàôngđanghướngdẫngầnkhuvựctàuđiệnngầmcủathànhphốNewYorkkhông?

Trântrọng,Jeremey

Tôigửie-maillúc9giờ54phúttốithứBa.TuytôicứđinhninhrằngSethvàtôikhôngquenbiếtnhau,thếnhưngbaphútsauđó,ôngđãhồiđápvàkếtnốitôivới“chiếnbinhvănhóa”AlPitampalli.Algiớithiệumộtngườikhác,vàngườinàylạigiớithiệumộtngườikhácnữa.Đếnkhichúngtôichốtxonglịchtrìnhcủamình,Sethvẫngiớithiệuthêmhaidiễngiảnữa–LaurynBallesterosvàIshitaGupta–vàsaunàytôiđãgiớithiệuhọvớinhữngnhàtổchứcTEDxkhác.Al,LaurynvàIshitakhônghềtìmkiếmcơhộidiễnthuyết,màchínhcáchhọsốngvớiđammêcủamìnhđãgiúphọlọtvàomắtxanhcủamộtngườinhậnđượcquánhiềulờimờidiễnthuyếtvàluônhếtlònggiúpngườikhácthànhcông.

BÍQUYẾT102:Khimọicáchkhácđềuthấtbại,hãyđăngkýxindiễnthuyết

ĐốivớicácsựkiệnTEDlẫnTEDx,khảnăngbạnđượcmộtnhàtổchứcchúýđếnrồimờidiễnthuyếtsẽcaohơnlàkhảnăngbạnđượclựachọnquamộtquytrìnhđăngkýcôngkhai.Tuynóivậy,nhưngviệcđăngkýcũngchẳnghạigìvìđiềutệnhấtmànhàtổchứccóthểlàmvớibạnlànói“không”.

Nhưbạncóthểhìnhdung,phátbiểuởTEDhayTEDGlobalkhókhănhơnnhiềusovớidiễnthuyếttạimộtsựkiệnđượctổchứcđộclậpnhưTEDx.Trướcđây,HộithảoTEDchínhthứcthườngtổchứctuyểnchọncôngkhai,nhưngquytrìnhnàylạithayđổiquatừngnăm.TEDcóbiểumẫu“Đềxuấtdiễngiả”đểmọingườicóthểtựđềcửhayđượcngườikhácđềcử.Đểgiúpbạnxácđịnhmứckỳvọngchomình,xinnóirằngtôichưabaogiờgặpmộtdiễngiảnàocóhànhtrìnhđếnvớisânkhấumởđầubằngcáchđiềnvàomẫunày.DùlýdokhiđếnvớiTEDkhôngđúnglắm,nhưngcómộtvàidiễngiảbaogồmnhưngkhônggiớihạnnhưBeckyBlanton,RichardSt.JohnvàCindyGallop;họbanđầulàngườithamdự,nhưngsauđólạiđượcmờitrìnhbày.

Hiệntrênmạngcóhơn1.000bàidiễnthuyếtTEDvàhơn25.000bàidiễnthuyếtTEDx.Vớiconsốnhưthế,cơhộiđểbạnđượcnóitrênTEDxsẽcaohơn25lần.SauđâylànhậnxétcủaJohnJeffrey–đồngsánglậpTEDxVictoria–trênQuora.comvềquytrìnhứngtuyển

khôngchínhthứccủaTEDx:

VớinhữngsựkiệnTEDx,theokinhnghiệmtổchứccủamình,chúngtôisẽkhôngphiềnnếumọingườichàoýtưởngcủahọchochúngtôi.Tuynhiên,hầuhếtmọingườidườngnhưkhôngcóthiệncảmvớicáchtrìnhbàymộtbàinóingắntheo“phongcáchTED”.NhiềungườitiếpcậncácnhàtổchứcTEDvàTEDxhóaralạilànhữngngườitựtiếncử.Nhữngbàidiễnthuyếttốtnhấtthườngthuộcvềnhữngngườiquábậnlàmtốtcôngviệctuyệtvờicủamìnhđếnnỗikhôngthểđềxuấtdiễnthuyết.Chúngtôiphảiđếntậnnơithuyếtphụchọcốnghiếnthờigianđángkểnhằmlantỏaýtưởngcủamình.

Nếubạnđịnhứngtuyển,thìđâylàmộtsốlờikhuyên:Hãytậptrung.Hãynóivớichúngtôivềđiềugìđómàchỉbạnmớinóiđược.Đừngnhắcđếndựáncủabạn,hãychỉchochúngtôiđiềubạnbiếtnhờnó.

Đừngnóivớichúngtôivềnhữngxuhướngchungtrênthếgiới,chẳnghạnnhưbìnhminhcủakỷnguyênnhậnthứcmới,nơiconngườitìmcáchtiếnxahơnchủnghĩatưbản,chủnghĩatiêudùngvàbắtđầuyêuthươnglẫnnhau,yêuthươnghànhtinhnày.Điềuđócóthểđúng,nhưngđiềugìkhiếnbạnđủtưcáchđểnóivớichúngtôinhưthế?Tuydiễnthuyếtlàvềýtưởng,nhưngcầncókinhnghiệm,nghiêncứuhoặcchíítlàcâuchuyệnđằngsaunó.

KinhnghiệmcủatôigiốngvớikinhnghiệmcủaMardlin.Nhóm“nhữngngườitựtiếncử”theomôtảcủaôngthườnglàcácdiễngiảvàhuấnluyệnviênchuyênnghiệp.MộtvàingườibạnthâncủatôidiễnthuyếtđểmưusinhvàmơướcđượcphátbiểuởTEDhoặcTEDx.Dùrấtnểtrọnghọ,nhưngtôiphảicảnhbáohọrằngnộidungthuyếtphụcđượcnhữngngườichịutrảtiềnchocácbàidiễnthuyếtthuộckhốidoanhnghiệpthườngkhôngcótínhmớilạvàchânthựcmộcmạccầncócủamộtbàidiễnthuyếttrênTED.Lờikhuyêntốtnhấtcủatôidànhchohọlàkhôngnênthayđổibảnthânmình;xétchocùng,họđangtheođuổiđammêcủamìnhcơmà!Tuynhiên,khihọứngtuyểnđểdiễnthuyết,tôiđãkhuyênhọnêntậptrungchiasẻcâuchuyệncóýtưởngđánglantỏatừcuộcsốngkhôngdiễnthuyết“đờithường”củahọ.

CólẽlýdotồitệnhấtđểdiễnthuyếttrênTEDlàdùngnónhưbệphóngđếndanhtiếngvàtiềntài.TuybạncóthểtìmthấyvídụvềnhữngngườithănghoasựnghiệpsaukhitrìnhbàytrênTED,nhưngkhảnăngxảyrađiềunàytrongđiềukiệnchủtâmchẳngkhácnàotrúngsố.CuộcđờitôikhônghềthayđổisaubàidiễnthuyếttrênTEDxcủamình,haychíítlàkhôngphảivìbàidiễnthuyết.Chờđã,bạnmuốnnóirằng“chẳngphảinódẫntớiviệcrađờicuốnsáchnàyhaysao?”Buồncườithậtđấy,nhưngkhôngphảiđâu!TôiđãtựpháthànhphiênbảnđầucủaquyểnsáchnàyrấtlâutrướckhidiễnthuyếttrênTEDx.Hơnnữa,buổinóichuyệntrênTEDxcủatôicólượngngườixemkhôngđángkể,vànóchỉchothấyrằngviệcdiễnthuyếtvềdiễnthuyếtkhôngphảilàchủđềđượcưachuộngnhấttrầnđời.

Tươngtự,tôiđãnóichuyệnvớinhữngngườicócácbàidiễnthuyếtvớihàngtrămnghìnvàthậmchíhàngtriệulượtxem.Mộtsốngườiđãnổitiếngtừtrướckhibắtđầuphátbiểu,vàkinhnghiệmởTEDchỉnhưkhúcgỗthêmvàođểngọnlửabùngtohơn.Vớinhữngngườikhác,điệnthoạihọreoliêntụcvàhộpthưcứđầyắpsauvàituần,haycóthểsaumộthoặchaitháng;thếrồi,cuộcsốngcủahọtrởlạibìnhthườngvàhọlạitiếptụctheođuổiđammê.

Mộtlầnnữa,lýdođúngđắnđểdiễnthuyếttrênTEDlàchiasẻmộtýtưởngđánglantỏa.Nếumộtnhàtổchứcchọnbạn(haynếubạncócơhộidiễnthuyếttạimộtnơikhác),bạncầnphảichuẩnbị.Chươngtiếptheosẽgiúpbạnlàmđiềuđó.

CHƯƠNG20

CHUẨNBỊMÀKHÔNGLOSỢ

BÍQUYẾT103:Tậpnóiítnhấtbalầntrongmôitrườngnhiềuphảnhồi

Việckiểmsoáttâmtrạngloâukhiđứngnóitrướccôngchúngthựcrabắtđầutừrấtlâutrướcngàybạnđứnglênthuyếttrình.Cụthể,nếudiễnthuyếttrênTED,bạnnênluyệntậpítnhấtbalầntrongmôitrườngantoànvànhiềuphảnhồi.Chỉmộtdiễngiảlãoluyệncũngđủtưcáchmanglạimộtmôitrườngnhiềuphảnhồi,tuyvậy,cólẽbạnmuốntụtậpmộtnhómnhỏbạnbèvàcùngđịavị.Mụctiêucủabạnlàdiễnthuyếttheophongcáchtròchuyệnvàtránhthuộclònghayđọclạikịchbảnnhưin.Luyệntậpbalầnsẽgiúpbạncóđượccảmgiácquenthuộcvàsựtựtincầnthiếtđốivớinộidungđểđứnglênthuyếttrình.

TrìnhbàytrướcmộtnhómbạnhayđếnmộtcuộchọpnhómcủaToastmasterssẽhayhơntậpnóitrướcgương,đọclạihaynghelạibàitrìnhbàycủamìnhtheonhữnglờikhuyênsáorỗng.Nhờmôphỏngbốicảnhthật,bạnsẽcóthểluyệntậpthựcsựmộtkhituânthủtheolịchtập.Ngoàira,áplựcphảinóitrướcngườikhácsẽgiúpghimchặtbàidiễnthuyếtvàotâmtríbạn.

Trừphibạncókinhnghiệmdiễnxuấttrênsânkhấu,nếukhông,tôikhuyênbạnnênsoạnđềcươngbàinóicủamìnhthayvìchépranộidungrồiđọcnguyênvăn.Ngaycảkhibạncóthểghinhớmộtlượnglớnnộidung,thìcácbàithuyếttrìnhđọcthuộclòngđềunghenhưgiảdối.Hơnnữa,nếubạnlạchướng,thìviệcquaylạiýchínhsẽ

khóhơnrấtnhiềusovớikhibạnthựchànhtrênđềcương.Saumỗilầnbạntậpdiễnthuyết,kếtquảlạikhácđivàtốthơnđôichút.

BÍQUYẾT104:Đếnsớmđểthoảimáihơnvớikhâuhậucầnvàkhángiả

Nỗilosợcủabạncóthểsẽtăngthêmkhibạnđếnnơidiễnthuyết.Nóitrướccôngchúnglàmộtmàntrìnhdiễntrướckhángiả.Cũngnhưcácđạodiễnsânkhấuphảiđảmbảomọithứsẵnsàngtrướckhitấmmànnhungkéolêntrongmộtvởkịch,nhữngdiễngiảxuấtchúngcũngphảikiểmsoátđượcmôitrườngquanhhọ.Hãyđếnsớmđểcóđủthờigianhòamìnhhoặcđiềuchỉnhcôngnghệvàkhônggianvậtchất.

Nếubạnsửdụngcôngnghệ,đừngđểsótmộtngócngáchnào.Hãyluônchuẩnbịmột“kếhoạchB”,chẳnghạnnhưđềcươngmộttrang(nênưutiên)hoặcmộtbảnsaoincácslidecủabạn.Hãythửquamicro.Hãychạyquamộtlượttấtcảcácslideởchếđộtrìnhchiếuđểđảmbảomáytínhchạytốtvàphầnđồhọahìnhảnhđúngnhưmongđợi.Chúngtarấtdễrơivàotrạngtháitựmãn.Mộtlầnnọ,tôiđãngâythơchènhìnhảnhmộttấmbiểnbáongừngvàobàithuyếttrìnhvàkhônghềchạythử.Tôiđãrấtchoángvàpháthoảngkhitấmbiểnbáodừngnàybắtđầuvụtlóelênmộtcáchrấtphảncảmtrongbàithuyếttrìnhtrướcdànlãnhđạocấpcaocủacôngty.Maythay,họcũngcókhiếuhàihước;nhưngtôiđãthấmthíarằngcẩnthậnchẳngbaogiờlàthừa.

Hiểurõhaythậmchíthayđổimôitrườngxungquanhcũngquantrọnghệtnhưviệckiểmtracôngnghệ.Bấtkểbạncóthểthayđổimôitrườngxungquanhhaykhông,bạnvẫnnênluôndànhthờigianlênkếhoạchxemmìnhsẽtậndụngkhônggianvậtchấtnhưthếnào.Chẳnghạn,nếuđượcthoảimáidichuyểnkhithuyếttrình,bạncóthểquyếtđịnhmìnhnênđứngđâuvàdichuyểntheolốinào.Nếuđượcphépthayđổimôitrường,bạncóthểchọnngụytrangbànghế,đặtthêmhoặcbỏbớtbụcdiễnthuyếthayđặtlạivịtríbảngtrắng.

Việcđếnnơisớmđểkiểmsoátmôitrườngsẽtraochobạnsựtựtinđểthểhiệntrongsuốtbuổidiễnthuyếtcủamình.Tuynhiên,vẫncònmộtlợiíchrấthấpdẫnnữa.Khibạnđãlàmchủđượccôngnghệvàkhônggianvậtchất,việcđếnsớmsẽmanglạicơhộivàngđểxây

dựngmốiquanhệtốtvớikhángiảtrướckhiphátbiểumộtcáchtrangtrọng.Nhờlắngnghecẩnthận,bạnsẽtạorađượcđồngminhvàcóthểđưanhữnghiểubiếtsâusắcvàcâuchuyệncủahọvàobàidiễnthuyếtcủamình.

BÍQUYẾT105:Hãynhớrằngkhángiảmuốnbạnthànhcông

Đểgiảitỏanănglượnglolắngngaytrướckhibướclênsânkhấu,hãylắcmạnhhaibàntayvàcánhtay–cứchorằngkhángiảkhôngnhìnthấybạn.Tiếptheo,hãythởthậtchậmvàthongthảbằngcơhoành,kéođầyhơixuốngbụngkhihítvàovàthópbụnglạikhithởra;nếubạnlàmđúng,vaicủabạnsẽkhônglắclư.Thêmnữa,hãyđểghichúcủabạntrongtúiáohoặctúiquần.Cóthểbạnkhôngbaogiờcầnđếnchúng,nhưngnỗilosợvôthứccủabạnsẽlắngdịukhicóchúngởđấy.Vàhãyhọctheothóiquencủacácdiễngiảchuyênnghiệp,đólàdọnsạchtúi,khôngđểthứgìkhácngoàighichúcủabạntrướckhibướclênsânkhấu.

Khibạnbắtđầudiễnthuyếtthậtsự,hãynhớrằngkhángiảthựclòngmongmuốnbạnthànhcông.Dùkhôngkhuyếnkhíchbạnhọcthuộclòngtoànbộbàidiễnthuyết,nhưngtôikhuyênbạnnênnhớkỹphầngiớithiệu.Khibạnkhởiđầuthậtmạnhmẽ,sựtựtinsẽtheosau.

Cuốicùng,hãynhớrằngcácdiễngiảcăngthẳngthườngcókhuynhhướngnóiquánhanh.Hãynóichậmlạivàngắtnghỉthoảimái.Nhữngquãngngắtnghỉgiúpkhángiảcóthờigianbắtkịpthôngđiệpcủabạnvàcũngchobạnthờigianđểhítthởthậtchậmvàthongthả.(Nhữngquãngnghỉcũnglàmộtphầncủaphươngpháp“nóibậtravàngắtnghỉ”đểchữathóiquendùngtừlấpchỗtrốngmàtađãthảoluậntrongChương11).

BÍQUYẾT106:YêucầucómànhìnhchạychữMànhìnhchạychữ,tứcmànchiếuđặtđốidiệnvớingườitrình

bày,rấtcầnchonhữngaicóbàithuyếttrìnhnhiềurủiro.Nếubạnsửdụngslide,mànhìnhchạychữsẽchophépbạntiếptụcnhìnvềphíatrướckhisangslidetiếptheo.Điềunàycũnggiúpbạngiảmhuyếtápvàkhiếnbạntrôngsángsủahơndokhôngcầnliêntụcquaylạikiểm

tramànhình.

Mànhìnhchạychữcũngquantrọngkhôngkémkhibạntrìnhbàymàkhôngdùngslide.Nhàtổchứcsựkiệnnênđủkhảnăngđưatấtcảnhữnggìbạnmuốnlênmànhình.Tôikhuyênbạnnênsoạnđềcươngvớikiểuchữlớn,cựctốigiảnvàvừagọntrongmộttrangmànhình,vìsẽthậtlạnếubạncầmthiếtbịchuyểnslidekhôngdâytrongkhikhángiảkhôngnhìnrõslidenào.Kỳlạlàbạnkhôngcầnđếnnó,nhưnglạiphảiđảmbảonócósẵnđóphòngkhibạncần.Ngaycảkhicóngườichuyểnslidehộbạn,bạnvẫnsẽkhôngmuốntrôngcậyngườikhácđồngbộchínhbạnvớibàithuyếttrìnhcủamình.

Chứngsợnóitrướccôngchúnglàcóthậtvàkháphổbiến,vàviệcxếploạinólàhợplýhayphilýkhôngsẽlàmnóbiếnmấtđi.Bạnsẽkhôngbớtlosợhơnkhibiếtnhiềudiễngiảkháccũngxemnóitrướcđámđôngnhưviệc“thàchếtcònhơn”.Nhưtôiđãđềcậptrongphầntrước,nỗisợthuyếttrìnhsẽkhôngbaogiờbiếnmất;bạnchỉphảihọccáchchuyểnhướngnănglượngđóvàophầntruyềntảiđầyđammêthôngqualuyệntậpthườngxuyên.

CHƯƠNG21

ĐỂRAMẮTHIỆUQUẢ

BÍQUYẾT107:ViếtchoMCmộtđoạngiớithiệutừmộtđếnhaiphútđểliênkếtnóvớithôngđiệpcốtlõicủabạn

ĐángtiếclàcácđoạnphimcủaTEDkhôngchothấycungcáchcácdiễngiảđượcgiớithiệu.Thôngtingiớithiệudiễngiả“theokiểuTED”khilênnóitrướccôngchúngcũngkhôngcónhiều.Tuyphầngiớithiệutồicóthểsẽkhôngdìmchếtmộtbàidiễnthuyếttuyệtvời,nhưngmộtphầngiớithiệutuyệtvờikhôngquámộtđếnhaiphútlạicóthểtạothànhbệphóngmạnhmẽchobàidiễnthuyết.

HansRoslinglàmộttrongnhữngdiễngiảđượcxemnhiềunhấttrênTED,vàlàngườiđãđemlạisứcsốngtràntrềchohàngmớtàiliệuảmđạmvềsứckhỏecộngđồng.Thôngđiệpcốtlõicủaôngchínhlàchúngtacóthểcùngnhaunângcaotiêuchuẩnsứckhỏetrêntoàncầubằngcáchchiasẻmiễnphídữliệusứckhỏecôngcộngcùngcáccôngcụphântích.HãyđểtôibắtđầubằngphầngiớithiệunghekhávôdụngđốivớibàidiễnthuyếtmangtínhcáchmạngcủaHans:

Thưaquýôngquýbà.HômnaytôirấtvinhhạnhđượcgiớithiệugiáosưHansRosling,giáosưchuyênngànhytếquốctếthuộcViệnKarolinskatạiStockholm.Trongkhoảngthờigianđầucủasựnghiệphọcthuật,giáosưRoslingđãnghiêncứuvềsốliệuthốngkêvàykhoa,vàcuốicùngtrởthànhmộtthầythuốcđủbằngcấpvàonăm1976.NhờmộtkhámphávàquátrìnhnghiêncứusauđócủaôngvềđợtbùngphátdịchbệnhKonzo,mộtcănbệnhliệt,Hansđãgiànhđượcbằngtiếnsĩy

khoatừđạihọcUppsalanăm1986.Ôngđãđượctraotặnghơn10giảithưởngdanhgiá,trongđóphảikểđếngiảiGannonnăm2010dànhchonỗlựctheođuổikhôngngừngnhữngtiếnbộcủaconngười.Năm2011,giáosưRoslingđãlọtvàodanhsách100nhânvậtsángtạonhấtsựnghiệpdotạpchíFastCompanybìnhchọn,vàđượcbầuvàoViệnHànlâmKhoahọcKỹthuậtThụyĐiển.Nếuthànhtựuchuyênmôncủaôngvẫnchưađủấntượng,thìôngcònnổitiếngvớitàinuốtkiếm.XinquývịchomộttràngpháotayvànhiệtliệtchàođóngiáosưRoslingđếnvớisânkhấuTED!(Nguồn:ĐâylàphầngiớithiệuhoàntoànhưcấuđượcbiênsoạntừthôngtintrênWikipedia)

Kiểuviếttrêngầnnhưrungủtôi.Thựcra,tôiđãgiữmộtbảnsaocủaphầngiớithiệunàytrênbànlàmviệcđêmđểchữachứngmấtngủ,vàtôikhuyênbạncũngnênlàmthế.Tráilại,mộtphầngiớithiệutuyệtvờikhôngchỉlàmộtdanhsáchkhôkhangồmtoànnhữngsựkiệnvàthànhtích,màchỉtrìnhbàycácchitiếtliênquanđếnthôngđiệpcốtlõicủatácgiả,lấykhángiảlàmtrungtâmvàxáclậpdanhtiếngcủadiễngiảmàkhôngđặthọlênbệthờ.Hãylầnlượtxétquanhữngđặctrưngnày.

Cácthôngtinmangtínhxâydựngchỉgiớihạnởphạmvithôngtingắnkếtvớiýtưởngtrungtâmthốngnhấtcủadiễngiả.GiáosưRoslingbướclênsânkhấuđểtruyềncảmhứngchonhữngngườithamdựcóảnhhưởngtrongHộinghịTED,nhằmủnghộviệcphổbiếnmiễnphídữliệuytếcộngđồng.ViệcôngnhậnbằngtiếnsĩtạiĐạihọcUppsalavàonăm1986vớicôngtrìnhkhámphávànghiêncứumộtđợtbùngphátbệnhdịchhiếmgặpquảđángngưỡngmộvàphithường,nhưnglạikhôngliênquantrựctiếpđếnthôngđiệpcốtlõicủabàiphátbiểu.Mộtthôngtintốthơn,đúngtrọngtâmhơnchínhlàgiáosưRoslingđanggiữchứcchủtịchỦybanNghiêncứuvàĐàotạoQuốctếKarolinska,nơiôngbắtđầucộngtácnghiêncứuvềsứckhỏevớicáctrườngđạihọctạichâuÁ,châuPhi,TrungĐông,vàchâuMỹLatin.Dữkiệnnàymangđếncáinhìnsơlượcvềnhữnggìsắpdiễnra,rằngngườiđangđứngtrênsânkhấucóđammênângcaodịchvụytếcộngđồngthôngquatinhthầncộngtáctrêntoàncầu.

BÍQUYẾT108:Đảmbảophầngiớithiệucủabạn

nóilênđượcvìsaobạnlàngườiphùhợpđểchiasẻýtưởngcủamìnhtớikhángiả

Mộtthiếusótlớnhơnnữatừphầngiớithiệudiễngiảtrongbíquyết107chínhlànókhôngnóilênđượcvớikhángiảgiátrịmàbàidiễnthuyếtdànhchohọ.Mọingườisẽkhôngngồihànggiờnghengườikhácnóitrừkhihọnhậnđượcđiềugìđóxứngđángvớithờigianvàsựtậptrunghọbỏra.Mộtphầngiớithiệutuyệtvờiphảilôicuốnkhángiảvớicảmgiácvềlợiíchhọsắpnhậnđược,nhưngkhôngphảitheokiểubanphát.Mộtphầnmởđầutốthơncóthểhàmchứađiềugìđóvềkếtquảnhư:“ĐếncuốibàidiễnthuyếtcủaHans,bạnsẽbiếtrằngbằngcáchchiasẻdữliệusứckhỏetoàncầu,bạnsẽnângcaochấtlượngcuộcsốngcủabảnthân,củaconcáibạn,củanhữngbạnbèthânthiếtnhấtvớibạntrong7tỉngườitrênhànhtinhnày.”Chỉvớimộtthayđổinhỏ,khángiảsẽcólýdođểngồithẳngdậyvàtậptrungchúý.

BÍQUYẾT109:Phácthảomộtphầnmởđầuđưabạnvàovịthếmộtngườihướngdẫnđángtin,chứkhôngphảimộtsiêunhân

MCphảixáclậpdanhtiếngchodiễngiảmàkhôngkhiếnhọxuấthiệnnhưmộtsiêunhân.Tuynểtrọngquyềnlực,nhưngchúngtalạitintưởngnhữngngườigiốngmìnhhơn.Chúngtađượctruyềncảmhứngđểthayđổiquanđiểmvàratayhànhđộngtừnhữngngườigiốngchúngta,nhữngngườibanđầucũnghoàinghinhưngrồiđãthànhcôngsaukhinắmlấysựthayđổi.Vấnđềcủaphầnmởđầuchếgiễutrongbíquyết107lànóđãtôvẽGiáosưRoslingnhưmộtthiêntàitrongnhữngthiêntài.Ônglàmộtnhàthốngkê,mộtbácsĩ,mộtnhàdịchtễhọcđãnhậnđượcvôsốlờitántụng.Bấtkỳainghequaphầngiớithiệunhưvậycũngsẽnói,“HansRoslingthậtsiêuphàm.NhưngtôisẽkhôngbaogiờlàmđượcnhữnggìôngđãlàmvìtôikhôngcódòngdõihànlâmhaychỉsốIQcaonhưông.”Trongtrườnghợpnày,bạnchỉcầnnóinhưsaulàđủ:“TiếnsĩRoslinglàgiáosưngànhytếquốctếtạiViệnKarolinskavàcónhữngđónggópquantrọngtrongviệcxúctiếntranhluậnvềytếcôngcộngtrêntoàncầu.”Nhưthếlàđủđểxáclậpdanhtiếngchodiễngiảvàmộtlầnnữagắnkếttrựctiếpbảnthânôngvớinhữnggìôngthảoluận.Cuốicùng,trònuốtkiếmtuykhiếnmộtbácsĩgiỏiphầnnàogiốngngườithườnghơn,nhưngnóchỉhợpvớimộtgánhxiếcdịhợm,chứchẳngliên

quangìđếnchủđềtrướcmắt.

Đaphần,ngườigiớithiệubạnsẽkhôngbiếtrõmặtmũibạntườngtận.Trongtrườnghợpđó,bạnnêncungcấpchohọmộtbảngiớithiệutuânthủbanguyêntắcsau:chiasẻlợiíchcủabàidiễnthuyếtvớikhángiả,thêmtốiđacácthôngtinliênquanđếnchủđềvàgiảmtốithiểuthôngtintiểusử.HãyđảmbảobạndànhđủthờigianxemlạiphầngiớithiệucùngMC.Nếucònlongại,bạnnênkínhcẩnnhờhọluyệntậpmộthayhailầnđểnắmthờigianvàcáchtruyềntải.

Mặtkhác,quảlàkỳdiệunếuMCbiếtđôichútvềbạn–chínhtôiđãkhámphárađiềunày.Năm2011,tôiđượcmờiđếnPortlandđểphátbiểutrước80thànhviêncủamộtnhómhướngdẫnđồngcấpchocácdoanhchủcótêngọiStarveUps.Chủđềtrọngtâmlànhữngbíquyếttruyềntảitrongthuyếttrìnhnhằmgiúpcáccôngtynhỏchốtđượcthỏathuậnvớicáccôngtylớn.Ngaytrướckhitôilênsânkhấu,JohnFriess–mộtdoanhnhânbậnrộnvàcũnglàMCbuổitốihômđó–thúthậtvớitôirằnganhđãquênxemlạiphầngiớithiệuvềtôi.Maythay,chúngtôiđãbiếtnhautừtrướcdocótròchuyệntrênđiệnthoạivàilầntrướcsựkiện.Anhấynhìnthoángquabảngiớithiệutôiđưa,vòlạichovàotrongtúivànói,“Hãytinởtôi”.Khỏiphảinói,huyếtápcủatôilậptứctăngvọt.Johnbướclênsânkhấuvàcứthếtómlạicâuchuyệncủamìnhvềnhữngkhókhănkhianhcốthuhútcácnhàđầutư,đốitácvàkháchhàng.Rồianhchiasẻvớikhángiảcâuchuyệnchúngtôigặpnhaurasao,cùngkhaokhátcủatôimongđượcgửiđếntấtcảnhữngngườitôigặpgỡcáccôngcụvàphảnhồicầnthiếtđểhọtrởthànhnhữngngườitruyềnđạtđầycảmhứng.Tôithậtkhôngthểđòihỏiphầngiớithiệunàoxuấtsắchơnthế.

BÍQUYẾT110:Giữchogiọngđiệutrongphầngiớithiệukhớpvớigiọngđiệutrongbàithuyếttrình

MộtviệccuốicùngcầncânnhắckhisoạnthảophầngiớithiệuchoMCchínhlàgiữchonộidunggiớithiệuphùhợpvớigiọngđiệucủabàiphátbiểu.TôihyvọngngườigiớithiệuHansRoslingkhônglàmnóngvớimộtmàntấuhài.Ngượclại,mộtphầngiớithiệuhàihướclàgiảipháphoàntoànphùhợpvàvôcùnghấpdẫnđểkhởiđộngchophầntrìnhbàycủamộtdiễngiảhàihước.Sựđồngbộgiữaphầngiớithiệuvàbàidiễnthuyếtsẽgiúpkiểmsoátnguồnnănglượngtrongkhánphòng,nộidungnàysẽđượcbànkỹhơntrong

chươngsau.

Việcnhàtổchứcsựkiệnyêucầubạncungcấptiểusửsơlượcđểgiớithiệugầnnhưlàmộtquychuẩn.Đasốhọchỉđọctonhữnggìbạncungcấp,nênhãyvậndụngcácbíquyếttrongchươngnàyvàđọcthànhtiếngnhữnggìbạnviếtđểchắcrằngnónghenhưgiaotiếpthôngthường.NếuMCnhỡnóichệchkhỏivănbản,thìbạncũngđànhnhúnvaichoquathôi.

KhiMCbắtđầuvỗtayvàbắttaybạn,hãyhítmộthơithậtsâuvàvuivẻhếtsứccóthểtrongsuốt18phúttiếptheo,khibạnchiasẻýtưởngđánglantỏacủamình.

CHƯƠNG22

GIÚPĐOẠNPHIMTRÊNTEDCỦABẠNTẠOCƠN

SỐT

BÍQUYẾT111:Biếnbàinóichuyệncủabạntrởnênbấtngờ,đángmến,sángtạovàgiàucảmxúc

GiáosưYoramWindthuộckhoaWharton,ĐạihọcPennsylvaniabiếtrõhơnaihếtlýdokhiếnmộtđoạnphimlantruyền.Ôngđãtìmramộtcôngthứcgiúpcảithiệnkhảnănglantruyền,nhưngkhôngđảmbảorằngđoạnphimsẽđạthàngtriệucúnhấpchuộttrênInternet.Dướiđâylàbíquyếtcủaông.

GiáosưWindbắtđầubằngviệcliệtkêdanhsách73đoạnphimquảngcáophổbiếnnhấttrênmạng,dựatheodữliệucủaVisibleMeasures.Nhữngđoạnphimnàycósốlượtxemtrongkhoảng7triệuđến81triệulượt.Sauđó,ôngghépcặpcácđoạnphimgâysốtvớicácđoạnphimbìnhthườngnhưngtươngđồngnhấtcóthể.Mỗicặpthườngnóivềcùngnhãnsảnphẩmvàthuộccùnghãngquảngcáo;chúngthậmchícòncócùngnămpháthành.Tiếptheo,ônggắnnhãn(tag)từngđoạnphimvớiítnhấtmộttrong17đặctínhnhưsau:

SuperBowl ngườinổitiếngkêugọihànhđộng hàihướccănnguyên đángyêuđồngsángtạo tìnhdụclinhvật hấpdẫnlýtính

sángtạo hấpdẫncảmxúctrẻem lượtthíchtrênfacebookđộngvật lượngtheodõitrênTwitterbấtngờ

Cuốicùng,ôngchạydữliệubằngphépphântíchthốngkêđểxácđịnhxemđặctínhnàodựđoánđượcmứcđộchiasẻgâysốttrênmạng.Vàôngđãtìmrabốnđặctínhquantrọng:bấtngờ,đángyêu,sángtạovàhấpdẫncảmxúc.Tuy“đángyêu”cóthểlàngoạilệ,nhưngbanhântốcònlạiđềuxuấthiệnmộtcáchtựnhiêntrongbấtkỳbàidiễnthuyếtnàotrênTED,vìvậyđiềuthenchốtlàbạnkhôngcầnphảilàmgìđặcbiệt.

BÍQUYẾT112:Hãybuôngbỏnhữngthứbạnkhôngthểkiểmsoát

TôiđãhỏimộtsốdiễngiảtrênTED,baogồmRichardSt.JohnvàBeckyBlanton,rằnghọđãlàmgìđểcácđoạnphimcủamìnhlantruyềntrênmạng.Câutrảlờirấtngắngọn,rằnglàhọchẳnglàmgìcả.TrongtrườnghợpcủaRichard,ôngđãthuđượchàngtriệulượtxemtrướckhinhậnrađoạnphimcủamìnhđượcđăngtrênTED.com.CòntrongtrườnghợpcủaBecky,gầnbốnnămtrờikểtừkhicôdiễnthuyếttrênTEDchođếnthờiđiểmchúngtôitròchuyện,côchưatừngxemlạiđoạnphimcủamình.Tôithựcđãkhiếncôbấtngờvớitinvuinày.

NếuđãnổitiếngsẵnnhưAmandaPalmer,TonyRobbinshayMalcomGladwell,bạncóthểquảngbáđoạnphimcủamìnhchohàngtriệungườihâmmộtrênmạngxãhội.Cònvớinhữngngườikhác,hãychiasẻýtưởnghaynhấtcủabạnvàđểnóbaycaotrênngọngiómayrủi.

CHƯƠNG23

HÃYNGỪNGĐỌCVÀBẮTĐẦUNÓI

BÍQUYẾT113:Luyệntậptrongmôitrườngnhiềuphảnhồi

Khiviếtcuốnsáchnày,tôiđãnghiêncứucácđoạnphimcủaTED.RấtnhiềuđoạnphimcủaTED.BạnsẽchẳngthểtrởthànhđầubếpthiệnnghệdùxemnhiềutậpcủachươngtrìnhĐầubếpsắt(IronChef),nênviệcxemnhiềudiễngiảxuấtchúngcũngsẽkhôngbiếnbạnthànhdiễngiảxuấtchúng.

Đọccảmộtkhosáchvềnghệthuậtnóitrướccôngchúngcũngkhôngthểbiếnbạnthànhmộtdiễngiảxuấtchúng.Cáchduynhấtđểchinhphụcnỗilosợvàmàisắckỹnăngnóicủabạnchínhlàluyệntậptrongmộtmôitrườngnhiềuphảnhồi.

Hãyđểýtưởngcủabạnlantỏa.

LờibạtTừSimonSinek,tácgiảcuốnsáchbánchạy

doNewYorkTimesbìnhchọn,StartwithWhy(tạmdịch:Bắtđầuvớicâuhỏitạisao)

Chúngtacầnlantỏanhữngýtưởngtuyệtvờiđểthếgiớicủachúngtathayđổitheohướngtốthơn.Vàđểlantỏađượcýtưởng,chúngphảithậtdễhiểu.Khidễhiểu,chúngcóthểbiếnthànhhànhđộng.Tôithứcdậymỗingàyđểtruyềncảmhứngchomọingườilàmnhữngđiềuđemlạicảmhứngchohọ.Chúngtanênphấnđấuthểhiệnnhữngýtưởngcủamìnhtheocáchsẽtruyềnđượccảmhứngchongườikháccùngthamgiavàophongtràocủachúngta,hoặcgiúptranhđấuchosựnghiệpcủachúngta.Lýdothậtđơngiản:cùngnhauxâydựngluônhiệuquảvàtạoảnhhưởnglớnhơnsovớicốgắngtạodựngmộtmình.

Khinói,tôikhôngbaogiờnóivềnhữngđiềutôikhônghiểuhoặckhôngquantâm.Tôikhôngđứngtrênđấyđểbánbấtkỳsảnphẩmhaydịchvụgì.Nếutakhôngquantâmđếnchủđềmìnhđangnói,thìcólẽchúngtanênđemđếnmộtbàiphátbiểukhác.Chúngtacàngquantâmđếnnhữngýtưởngmìnhtrìnhbàythìngườikhácsẽcàngquantâmđếnchúnghơn.

Trướcbấtkỳbàiphátbiểunào,hãytựhỏibảnthân:“Saotôilạicóbàiphátbiểunày?”Chỉnóirằngbạnđãphátminhrathứgìđólàkhôngđủ.Bạnsẽkhônghấpdẫnđượcngườikhácnếuchỉnóirằngbạnmuốnchiasẻquanđiểmvềđiềugìđó.Lýdonàokhiếnbạncảmthấythôithúcphảitruyềntảithôngđiệpđếnngườikhác?Cóđiềugìquýgiáđếnmứcbạnsẵnsàngmạohiểmđểmọingườikhôngđồngtìnhhaythậmchíchấtvấnbạn?Điềugìtrongđóquantrọngđếnnỗihọkhôngphiềnbỏthờigianlắngnghebạn?

Mọingườithườngcómộtquanđiểmvịthachínhđáng:“Nếuhọbiếtđiềunày,họsẽtăngđượcnăngsuất…”hayđạiloạinhưthế.Tuyvậy,nhữngbàinóituyệtvờinhấttrênTEDlạicónềntảngtừtưduy

cánhânsâusắchơn:“Tôiđãkhámpháhaylàmđiềugìđókhiếnđờimìnhthayđổimộtcáchngoạnmục.Tôicảmthấymộtsựthôithúcmạnhmẽrằngphảichiasẻnóvớingườikhác.”Hãynhìnquatoànbộ20bàiphátbiểuđượcxemnhiềunhất.Dùdiễngiảcókểvềtrảinghiệmcánhâncủahọhaykhông,thìtừngbàidiễnthuyếtvẫnxúcđộngsâusắc.Họphảitựmìnhtrảiquahoặcliênquanmậtthiếtvớinhữnggìmìnhđangchiasẻ.Chẳnghạn,hãyxembàinóichuyệncủaSusanCain(bàiphátbiểuyêuthíchcủatôi),đểthựcmụcsởthị.

Bàidiễnthuyếtcủatôiđượckhaisinhratừmộtđiềusâukíntrongbảnthân.Nóđãđếnvàothờikhắctôichạmđáyvựcsâu.Tôiđãmấthếtđammêvớinhữngđiềumìnhđanglàm.Tronggiaiđoạnkhókhănkhicốgắngvượtquavàtìmlạiniềmđammêcủamình,tôiđãnhậnranhữngnhânvậtvàtổchứcthànhcôngnhấttrênhànhtinhnàyluônhànhđộngtrêncùngbacấpđộ–chúngtalàmgì,chúngtalàmthếnàovàtạisaochúngtalàmđiềuđó.Vấnđềlàtôichỉbiếthaicấpđộtrongsốđó.Tôibiếtmìnhlàmgìvàkhátựtinrằngtôilàmtốt.Tôicóthểlýgiảimìnhkhácbiệthoặclàmtốthơnđốithủnhưthếnào,nhưnglạikhôngthểtrảlờivìsaomìnhlàmthế.Bàiphátbiểucủatôikhôngvìmụcđíchthươngmạihayhọcthuật;nóchỉlàmộthànhđộngnhằmcứurỗichínhtôi.Chínhviệckhámphárađiềunày–haycâuhỏi“Tạisao”–đãkhiếnđờitôithayđổisâusắc.Tôichiasẻnóvớibạnbèvìđólàđiềuchúngtavẫnlàmkhinhậnrađiềugìđótuyệtvời–tasẽchiasẻnóvớinhữngngườitayêumến.Vàđếnlượthọ,cácbạntôilạimờitôichiasẻvớibạnbècủahọ.Mọingườicứmờitôichiasẻhếtlầnnàyđếnlầnkhác.Vàtôiluônnóiđồngý.TuytôikhôngnhắcđếnchuyệnnàytrongbàidiễnthuyếttrênTEDcủamình,nhưngbàinóicủatôichắcchắnđãbắtđầutừđiềugìđósâuthẳm,thậtsựsâuthẳmtrongtôi.Nóicáchkhác,tôithựcsựquantâmđếnnhữnggìmìnhnói.

Hoặcgiả,tôinghĩmọingườinênbiếtđiểmmạnhcủahọlàgìvànắmchắclấychúng.Tôiđãthửđặtmìnhvàonhữngvịtrítạođiềukiệnđểtôithànhcông.TEDxPugetSoundcũngkhôngphảingoạilệ.Tôiđãtrìnhbàycácphiênbảnmởrộngtừbàinóichuyệncủamìnhtrongvàinămvànắmrõnộidungtừtrongrangoài.Thêmnữa,tôicũngđắmmìnhvàochủđềnàyvìcuốnsáchtôiviết:StartwithWhy(tạmdịch:Bắtđầuvớicâuhỏitạisao),đangsắpramắtđộcgiả.Tôitinmìnhnắmvữngnộidungđủđểnóimàkhôngcầnghichú.

Mọingườithườngđặtquánhiềuáplựcchobảnthânkhihọcócơ

hộidiễnthuyếttrênTEDhoặcTEDx.Vàtôihiểutạisao.Tôihoàntoànnhậnthứcđượcmộtbàiphátbiểuthànhcôngcóthểlàmbệphóngchosựnghiệpcủamộtngườinhưthếnào.Dothấyđượcmặttốtđầytriểnvọngtrên,nêncóquánhiềungườiđãlolắngvìnhữngtiểutiếttronglúctrìnhbàymàđôikhibỏquađiềuthựcsựquantrọng–thôngđiệp.Tôiluônnhắcnhởmọingườirằngchấtlượnghìnhảnhvàâmthanhtrongbàinóichuyệncủatôirấtkém.Vàkhôngchỉcóthế,tronglúctôiđangtrìnhbày,microkhôngdâycủatôitrụctrặcvàmộtngườiphảiđưatôimộtmicrocódâymới.Tấtcảđềulọtvàoốngkínhmáyquay.Nếunộidungcủabạnrõràngvàđượctruyềntảitốt,thìmọingườisẽkhôngquáchútrọngđếnchấtlượngtrìnhbày.Nhưngnếubạnhốthoảngchỉvìslidehiệnlênkhôngđúnghayvideokhôngphátđược,khángiảcũngsẽxaonhãngngay.Đểbàinóichuyệnthànhcông,bạnphảixemmìnhnhưmộtngườidẫnđườngchoýtưởng,chứkhôngphảimộtgiámđốcsânkhấulokhâusảnxuất.Vàmộtlầnnữa,cáchtốtnhấtđểlàmđiềuđólàtậptrungvàolýdotạisaobạnvàkhángiảlạicómặttạiđâyngaytừđầu.Chắcchắnkhôngphảivìbạn,màlàvìthôngđiệpcủabạn.

Bàihọcquantrọngnhấttôihọcđượcchínhlàphảithểhiệnmìnhnhưthếnào.Bạnphảithểhiệnrằngmìnhmuốnchođi.Mỗilầnnóichuyện,bấtkểkhángiảlàai,tôiđềukhôngmuốnnhậngìtừhọ.Tôikhôngmuốnbiếtchuyệnlàmăncủahọ.Tôikhôngmuốnbiếthọchấpthuậnhaykhông.TôikhôngmuốnhọtheodõimìnhtrênTwitterhayFacebook.Tôikhôngmuốngìcả.Tôichỉthểhiệnrằngmìnhmuốnchođi;muốnchiasẻsuynghĩ,quanđiểm,lậptrườngvàýtưởngcủatôi.Tôikhônggiữlạiđiềugì.Tôitrảlờitrọnvẹnmọicâuhỏiđặtrachomình.Tôikhônggiữlạibấtcứthứgìđểkhángiảphảivàotrangwebcủatôihayđăngkýmộtkhóahọc.Vìnhữngđiềuđóthểhiệntâmlýmuốnchiếmgiữ.Biểuhiệnchođisẽtạonênsựkhácbiệtgiữamộtdiễngiảthôngminh,chânchínhvớiphầncònlại.

Mộtdiễngiảcóthểdiễntậpvàtrauchuốtlạibàinói,nhưngnếuhọthểhiệnrằngmìnhmuốnđiềugìđótừkhángiả,bàiphátbiểuthườngsẽthấtbạithảmhại.TừkinhnghiệmvớiTED,tôinghĩvấnđềphátsinhchínhlàmọingườigiờđâychỉxemTEDnhưtấmvénhằmtângbốclýlịchcủahọ,bánthêmsáchhaylôikéothêmkháchhàng.Tuynhiên,nếuthểhiệnrằngmìnhmuốn“nhậnlại”,bạnsẽhủyhoạimọiđiềumìnhtrìnhbày.Vềcơbản,nóảnhhưởngđếncáchbạnthểhiệnbảnthân,vìbạnchỉnóivềmìnhchứkhôngphảivềthôngđiệpcủabạnhaykhángiả.Loàingườilàgiốngloàicótậptínhhòahợpxã

hộicao.Chúngtaluônbiếtkhiaiđómuốnthứgìđótừta,cũngnhưkhiaiđóthựctâmmuốntraochotađiềugìđómàkhôngmongnhậnlại…dùtrênsânkhấuhayngoàiđờithực.

Dùlượngkhángiảrasao,tôiluônnghĩđếnngườithamdựnhưnhữngngườitôiquantâm–nhữngngườitôimuốndànhthờigianchiasẻ.Vàcùngcảmhứngđó,tôirấtcảmkíchvìhọđãbỏthờigianlắngnghetôi.Thựcra,tôiluôntựniệmthànhtiếngmộtcâuthầnthútronghầunhưmỗilúcđứnglênsânkhấu,“Mìnhởđâyđểchođi.Mìnhởđâyđểchiasẻ.”Tôitựnhắcmìnhlýdoxuấthiệntạiđóhầunhưmỗilần.Vàkhilàmthế,phầnthưởngbạnnhậnđượcthậmchícònlớnhơnnữa.

Chẳnghạn,tôinhậnthấykhibạntraochokhángiảmộtýtưởngđánglantỏa,họsẽđáplạibằngsựhứngkhởivàtrântrọng.Khibạntraochohọđiềugìđómạnhmẽ,họsẽluônnghĩvềnóngaykhiđangvỗtay.Thếnênhọcứvỗtaymãi.Đólàmộttrongnhữngphầnthưởngtuyệtvờinhấttôinhậnđược:đượcthấy,đượcnghevàđượccảmnhậnsứcảnhhưởngdochínhtôitạora.

VàongàybạntrìnhbàytrênTEDhayTEDx,nếukhángiảđứnglêntunghôbạnbằngmộttràngpháotaydài,thìlợithếcủabạnrấtlớnvìnhữngngườiđangantọacũngsẽđónnhậnthôngđiệpcủabạnnồngấmnhưvậy.

Tôicũngthườngđượchỏivềbíquyếtgiúpđoạnphimcủamìnhlantruyềntrênmạng.Jeremeychắcđãđềcậpqua,nhưngtôivẫnmuốnđisâuhơn.Toànbộkháiniệm“lantruyềnnhưvi-rút”chỉlàmộtsựngẫunhiên.Khôngaicóthểdựtínhlantruyềnđiềugìđótrênmạng.Ngaycảkhihọlàmthếvàthànhcông,tôihầunhưcóthểđảmbảorằngđókhôngphảivìnguyêndomàhọtínhđến.Nếuđúngthế,họđãthànhcônghếtlầnnàyđếnlầnkhác;nhưnghọkhôngthể.Tôiđãbậtcườikhicáccôngtybáncácdịchvụcamđoangiúpđoạnphimcủabạnlantỏa.Chúngtacóthểtạorađiềukiệngiúptácnhân“vi-rút”cókhảnănglantruyềncaohơn,nhưngkhôngthểđảmbảo.Vìchúngkhônghiệuquảtheocáchđó.Tôiđãgặpnhiềudiễngiảảotưởngrằngbàidiễnthuyếtcủahọsẽlantruyềnnhờcáckếhoạchtiếpthịtinhvi,nhưngtôichỉbiếtmộttrườnghợpthànhcôngduynhất.Nếuđólàmụctiêucủahọ,thìnóđãđingượclạivớiquanđiểm“chođi”.Nóthểhiệnhọmuốnnhậnlại.Nhữngýtưởnglantruyềnnhưvi-rútlànhữngýtưởngtrongđódiễngiảthểhiệnđượchọmuốnchođi

màkhôngcầunhậnlại.Chỉcóchúngmớicócơhộiđượclantruyền.

CóhailýdolớngiúpbàinóichuyệntrênTEDxcủatôivềkháiniệm“Tạisao”đượclantruyền.Lýdochínhyếulàsựmaymắn.HãylưuýrằngkhibàinóichuyệntrênTEDxcủatôixuấthiệnvàothángChínnăm2009,thìcácnhánhhộithảoTEDxđượccấpquyềnvẫncòntươngđốimới.Docórấtítbàiphátbiểutrênmạng,nêncơhộiđểmọingườixembàicủatôicaohơnsovớihiệnthời.Tấtcảchỉlàmaymắn.Chỉlàtôichọnđúngthờiđiểmmàthôi.

Tuynhiên,lýdocònlạigiúpđoạnphimTEDxcủatôiđượclantruyềnlàbởitôichẳnglàmgìcả.Tôikhônghềcókếhoạchtiếpthị.Tôicũngkhôngcóairêuraochomình.Khôngcómộtcôngtynướcngoàinàonhấn“Thích”chotôitrênmạngxãhội.Nếucóphépmàunàođó,thìđólàdothôngđiệpcủatôivềcơbảnđãgâytiếngvang.Tôiđãthểhiệnmìnhmuốnchiasẻđiềugìđóýnghĩađốivớibảnthântôi–mộtđiềutôiquantâmsâusắc,mộtđiềumàtôivẫnsẽchiasẻnhiệtthànhvớibạnbèdẫukhôngcóTEDhaykhôngđượcnóitrướccôngchúng.Chínhvìlýdonày,mọingườiđãtin.Vàvớinhữngngườiđãtin,họlạichiasẻvớibạnbèhọnhưtôitừngchiasẻvớibạnbètôi.Đóchínhlàyếutốgiúpcácýtưởnglantruyềnsâurộng.Nódiễnrakhingườikháctựcảmthấycónghĩavụphảichiasẻ.Tôiđãhỏikhángiả:“BaonhiêungườitrongsốcácbạnđãxembàiphátbiểutrênTEDcủatôi?”Nếuphầnđônggiơtay,tôisẽhỏi:“Baonhiêubạngiơtaynhậnđượcbàiphátbiểutừngườikhác?”Thôngthường,consốnàynằmtrongkhoảng75%.Đoạnphimđượclantruyềnkhôngnhờtôihaynhờbấtkỳkếhoạchtruyềnthôngxãhộinào,mànhờtấtcảnhữngconngườituyệtvờiđóđãchọncáchsẻchia.

Khimọingườinhậnthấythôngđiệpcủabạnthúvị,mạnhmẽvàgiátrị,họsẽquyếtđịnhgửinóchongườihọyêuquý,vàbạnsẽtrởthànhphươngtiệnđểngườikhácgiúpđỡbạnbè,đồngnghiệphaynhữngngườihọquantâm.Chúngtaluôntraonhữngđiềutốtđẹpchonhữngngườitayêuquý.Vànếuchúngtaxemmộtbộphim,đọcmộtcuốnsáchhaynghemộtcâuchuyệnkhiếnmìnhxúcđộngtheocáchnàođó,chúngtasẽchiasẻnóvớinhữngngườicũngxúcđộngtheocáchnhưvậy.Vàthếlàýtưởngcủabạnlạilantỏa.

Giờđây,lờitôinóihẳnđãkhiếnbạnphátngán(1),nhưngnếubạnthểhiệnmìnhmuốnnhậnlại,thìkhônglýgìmọingườilạichiasẻthôngđiệpcủabạn,vìmọithôngtinbạntraochohọđềuvìđộngcơ

íchkỷ.Thậmchí,họsẽlợidụngnóchobảnthân:“Nghehayđấy.Mìnhsẽgiữchoriêngmình.”Tuynhiên,nếubạnthểhiệnmìnhmuốnchođi,ngườikháccũngsẽvậndụngthôngđiệpcủabạnvớisựtôntrọngnhưthế.Đócơbảnchínhlàlýdogiúpthôngđiệpcủatôiđượclantruyền.Nhữngngườikhác,vớisựhàophóngđángtrọngcủahọ,đãtửtếđếnmứcchiasẻlạinhữngđiềutôinóivớinhữngngườihọquantâm.

Tôixinnhắnnhủvớibạnđiềunày:bảnthânýtưởngkhôngthayđổithếgiớicủachúngtatốthơnlên,màlàdoconngười.Ýtưởngchỉkhởiđộngtiếntrình,vìchúngtạocảmhứngchoconngườihànhđộng.Khichúngtachiasẻýtưởngtạocảmhứngchochínhmình,rồilạitạocảmhứngchongườikháchànhđộng,thìhọsẽtựthấycónghĩavụgiúpdựngxâythếgiớinhưtrongtrítưởngtượngcủachúngta.Vàđólàlýdotuyệtvờinhấtđểchiasẻýtưởngcủabạnvớitấtcảnhữngaimuốnlắngnghe.

Lờicảmơn

TạiHộinghịmùathuthángMườimộtnăm2011củaToastmastersdiễnratạiQuận53,tôiđãtiếnhànhmộthộithảogiáodụcvớichủđề:“Hướngdẫntừngbướctruyềntảimộtbàithuyếttrìnhquantrọngvànổibật”,dựatrênnhữnghiểubiếtcủatôikhitựmìnhnghiêncứucácbàidiễnthuyếttrênTED.TôiđãrấtsốckhipháthiệnraTEDvàToastmasterscóítđiểmchungđếnngạcnhiên.Sauphiênhộithảo,nhữngngườibạntừToastmastersđãtặngtôimộtnúiphảnhồimangtínhxâydựngvàkhuyếnkhíchtôichuyểnnộidunghộithảothànhmộtcuốnsách.SauđâylàmộtsốítnhânvậttạiToastmastersđãtácđộngsâusắcđếncuốnsáchnày:JoshuaReynolds,GrantDuBois,NanaDanso,RyanAvery,CraigValentine,SimoneMorris,SarahGoshman,NicolRupolo,JaneShan,EileenMurphyvàTomKobak.

Tôiđãtựxuấtbảnvàramắtphiênbảnngắncủacuốnsáchnàyvàongày24tháng3năm2012.CuốnsáchđãđượcIrene,ngườivợluônnhẫnnạicủatôi,ngườiluônđượcđiểmcaohơntôitrongcáclớpAnhngữ,biêntậprấtkhéo.Khiviếtphiênbảnnày,tôiđãxemđólàmộtthànhcôngkhidànhtặngmộtbảnchocongáiEmmavàmộtbảnchocontraiEthancủamình.KhiđưanóchoEmma,conbéliềnnói:“Ba…Bavừaviếtmộtcuốnsáchbỏtúiđấy!”Chínhnhờmaymắnmàcuốnsáchmỏng100trangnàybắtđầuthuhútđượcsựchúýcủacộngđồngdiễngiả,rồilantỏaratừđó.

Ngày28tháng1năm2013,khiđangnhâmnhicàphêtrongmộtquánởthànhphốNewYorkđểchuẩnbịchobàidiễnthuyếtHùngbiệnkiểuTEDtrướcmộtnhómcácnhàgiáodục,tôibỗngnhậnđượctinnhắnsautrênLinkedIn:

ThưaanhJeremey,tôilàChủtịchcủaWhimsyLiteracyAgency.Mộtbiêntậpviêncủatôirấtquantâmđếncuốnsáchanhviết.Xinvuilòngliênhệlạivớitôiđểthảoluậnthêm.Cảmơnanh,JackieMeyer.

Dùbộdòcáctròbấtlươngcủatôiluôntrongtrạngtháicảnhbáocao,songtôivẫndànhranửagiờtracứuvềJackievànhanhchóngnhậnrađâylàngườithậtviệcthật.Jackiekhôngchỉtrởthànhđạidiệncủatôi,màcònlàngườibạn,ngườicốvấnmàtôirấtmựctintưởng.Cònmộttiếngnữalàđếngiờtôithuyếttrình,tôigọichoJackie,vàchịngaylậptứckếtnốitôivớibiêntậpviênCaseyEbrocủanhàxuấtbảnMcGraw-Hill.Thậtbấtngờ,Caseynhậnlờiđếnbuổihộithảotôitổchứctốihômđó.Tuynghenhưchẳngcógìphảinghĩ,nhưngquảthậtcónhữngđánhđổirấtlớnkhibạnchuyểntừhìnhthứctựxuấtbảnsangxuấtbảntruyềnthống.Tôirấttrântrọngđiềunàyvìhiếmcóaiđủmaymắnđểđượclựachọnnhưthế.TôiquyếtđịnhchuyểnhướngvìniềmtincủamìnhdànhchoCasey;chínhhiểubiếtvôhạncủachịvềcáchthứctruyềntảithôngđiệpđãthuyếtphụctôirằngchúngtôicóthểxâydựngmộtcuốnsáchhayhơnđểtruyềncảmhứngchonhiềungườithểhiệnnhữngýtưởngđánglantỏacủahọ.TôithẳngthắnthừanhậnrằngJackievàCaseynghĩtôilàmộtcâyviếttốt,songtấtcảđềulànhờkỹnăngđọcsoátvàbiêntậpthuộchàngchuyêngiacủaPJDempsey.

Điểmkhácbiệtlớnnhấtgiữamộttácphẩmtựxuấtbảnvớimộtcuốnsáchđượcxuấtbảnchuyênnghiệpchínhlàchấtlượngsáchvàcôngtácmarketing.TôimangơnrấtnhiềucánhântrongđộingũcủaMcGraw-Hill,nhữngngườiđứngsauhậutrườngđểtạonênđiềuthầnkỳchocuốnsáchnày,nhưChelseaVanderGaag,AnnPryor,MaryGlenn,RonMartiranovàJaniceRace.

Cuốicùng,tôimuốnbàytỏlòngcảmkíchcủamìnhđếntổchứcHộinghịTEDcùngcácdiễngiảđãtruyềncảmhứngchotôiquanhữngthôngđiệpvàbàidiễnthuyếtcủahọ.Đặcbiệt,tôirấtbiếtơnRichardSt.John,SimonSinek,DanielPinkvàBeckyBlantonvìđãtiếtlộnhữngkinhnghiệmdiễnthuyếttrênTEDmàtakhôngthểbiếtđượcnếuchỉngồitrongkhánphònghayxemquavideo.Ngoàira,tôicũngxingửilờicảmơnđếnnhữngdiễngiảrấthàohiệpđãchophéptôitríchdẫncácbàiphátbiểutuyệtvờicủahọtrênTED,baogồm:JoeSmith,JillBolteTaylor,MattCutts,BunkerRoy,SusanCain,SalmanKhan,KenRobinson,ElizabethGilbert,CameronRussell,DebRoy,JamieOliver,RegenaThomashauer,HansRosling,RicElias,AmandaPalmer,JaneChenvàBrenéBrown.

19.Nguyênvăn:Flesch-Kincaid(F-K)grade-levelalgorithm.20.LoisLowrylàtácgiảsáchthiếunhingườiMỹ,vớihơn30tácphẩmrấtđượcyêuthích.BàlàtácgiảquyểnsáchănkháchTheGiver(xuấtbảnởViệtNamvớitựaNgườitruyềnkýức)đãđượcdựngthànhphimvàonăm2014.1.Nguyênvăn:soundlikeabrokenrecord–ýnóitácgiảđãnhắclạinhiềuđếnmức“nhãobăng,congđĩa”.1.TEDlàmộtchuỗicácbuổihộithảodoquỹSaplingFoundationsởhữu,đượctổchứclầnđầuvàonăm1984.Kểtừnăm2006,cácbàidiễnthuyếtTEDđượcphátmiễnphíquamạngInternetvàđếnnăm2012đãđạt1tỉlượtxem.HộinghịTED(TEDConference)làsựkiệnquantrọngnhấtcủaTED,đượctổchứcthườngniêntạiLongBeach,Californiavàquytụhơn1.000diễngiảtrênmọilĩnhvực(tấtcảcácchúthíchtrongsáchđềucủangườidịch).2.TácgiảcủanhiềucuốnsáchnổitiếngvàbánchạynhưNhữngkẻxuấtchúng,Trongchớpmắt,DavidvàGoliath…3.SirKennethRobinson:Tácgiả,diễngiảnổitiếngngườiAnh,làcốvấngiáodụcchonhiềutổchứcphilợinhuận,giáodụcvànghệthuật.BàidiễnthuyếtcủaôngtrênTED,Doschoolskillcreativity?(tạmdịch:Trườnghọccógiếtchếtsựsángtạo?)đãthuhútgần35triệulượtxem.4.Nguyênvăn:technology,entertainment,design,viếttắtlàTED.5.CarnegieHalllàhộitrườngnhàhátlớntạiManhattan,thànhphốNewYork,dokiếntrúcsưWilliamBurnetTuthillxâydựngnăm1891vàđượcđặttheotên“ôngvuangànhthép”AndrewCarnegie.Đâylàmộttrongnhữngđiểmbiểudiễnâmnhạccổđiểnvàđươngđạidanhtiếngnhấtthếgiới.6.CácnhucầutácgiảliệtkêthuộcThápNhucầuMaslow(nguyênvăn:Maslow’shierarchyofneeds),donhàtâmlýhọcMaslowđềxướngvàonăm1934.Cácnhucầunàythuộcnhómcácnhucầubậccao,khácvớinhucầucơbản(vậtchất,sựantoàn…)củaconngười.7.Nguyênvăn:Ecclesiastes.8.TEDxlàcácsựkiệnTEDquymônhỏđượctổchứctạiđịaphươngvàbànvềcácvấnđềtrongcộngđồng,ngoạitrừchủđềchínhtrị,kinhdoanhvàtôngiáo.9.Aristoteles(384–322TCN)lànhàtriếthọcvàbáchọcthờiHyLạpcổđại,họctròcủaPlatovàlàthầydạycủaAlexanderĐạiđế.Ôngđượcxemlàngườiđặtnềnmóngchomônlýluậnhọc.10.TEDGloballàhộinghịTEDđượctổchức6thángmộtlầntạinhiềuthànhphốtrênthếgiới(khácvớihộinghịTEDthườngniêntạiLongBeach,California).Hiệnnay,TEDGlobalđượctổchứcthườngxuyêntạiEdinburgh,VươngquốcAnhmỗimùahè.

11.Nguyênvăn:MeetthePress.12.Nguyênvăn:GoldenCircle.13.MộtthểthơtràophúngcổcủaNhậtBản,còngọilàbàicú.Điểmđộcđáocủathểthơnàylàcácbàithơcựcngắnvới17âmtiết,chiathànhbacâutheonhịp5-7-5.14.Nguyênvăn:stand-upcomic–chỉnhữngdiễnviênhàibiểudiễnmộtmìnhtrướcmicrotrênsânkhấu,khôngcóbạndiễnhayphốicảnh.Họchỉsửdụngtàihoạtngônvàđiệubộcủamìnhđểchọccườikhángiả.15.Nguyênvăn:ToastmastersWorldChampionofPublicSpeaking.16.Tácgiảsáchkỹnănglừngdanh,nổitiếngvớicuốnsáchBảykỹnăngdànhchongườithànhđạt(7HabitsofHighlyEffectivePeople).17.JohnFrancis“Jack”Welch,Jr.(1935)làgiámđốcdoanhnghiệpđãnghỉhưukiêmtácgiảvàkỹsưhóasinh.ÔngtừnglàchủtịchkiêmCEOcủaGeneralElectric(GE)từnăm1981đến2001.Trongnhiệmkỳcủaông,giátrịcủaGEđãtănggấp40lần.Khithôinhiệm,khoảntiềnđềnbùôngnhậnđượctừGElà417triệuđô-la,consốcaonhấttừngđượcghinhậntronglịchsử.18.DilbertlàloạttranhbiếmhọadohọasĩngườiMỹScottAdamssángtác,gồmnhữngcâuchuyệntràophúngvềgiớivănphòngvớinhânvậttrungtâmlàchàngkỹsưDilbert(doAndrewsMcMeelPublishingxuấtbảnlầnđầunăm1989).