1 l-G. l L/L

HZ. MUHAMMED. VE

EVRENSEL MESAJI SEMP02YUMU'

20-'22 NİSAN 2007

)'ayına Hazırlayari

Doç. Dr. Mahfuz Söylemez

·ruı' ·ı~e t11Vatıet vmm hılüm AN\~mm!\lim Maı·k@:ııi

Küt!.i!'lhi!Mfll

2-C)J. . 5 2_ Tas. No: \,..-\ A :t_ . 'tl\

· İslami İlimler Dergisi Yayınlan Aralık 2007 .

İsliimi İlimler Dergisi Yayınlan: 2

İslfuni İlimler Dergisi Yayınlan Dizgi Kapak: İslfuni İlimler Dergisi Baskı, kapak baskı, cilt: Özkan Matbaacılık Birinci Basım: Aralık 2007

ISBN: 978-975-98073-3-7

İsliimi illm.ıer Dergisi Yayınlan Yeniyol Mahallesi l.Gazi Sok. No:9/2 ÇORUM Web: islamillimlerdergisi.com Tif: o 364 224 81 18 ' e-posta: islami_ilimlerdergisi®yahoo.com

Her yazının dil ve bilimsel sorumluluğu yazarına aittir.

Babya ait degerlerin hayatmma h&kim olmasl sonucu giiniimiizde Hz. Peygamber'in evliliklerine yonelik ban elegtiriler ortaya qllun~g ve bu elegtirile- re cevap niteliginde qegitli makaleler ve lcitaplar yanlrmg&.' Hz. Peygamber'e yoneltilen elegtirileri i r d e l e d i m d e bunlann, ~ogunlulda ideolojik sebeplerle ortaya qktI@ goriiliir.

Ya~a&@ donemde Hz. Peygamber'in evlililr;leriyle ilgili en onemli tartsgma, evlath& Zeyd b. HWse'den boganan, halasl Omeyme bt. Abdulputtalib'in Inn Zeyneb bt. Cahg ile yaptI@ evN& etrafinda meydana gelmigtir. Giiniimiizde ise Hz. Peygamberbi e v W e r i baganmda' en qok giindeme getirilen konulardan biri, onun birden fazla lradinla evlenmesi, digeri ise Iriiqiik y a g W Hz. &?e ile evlilik yapmasidn. Hz. kge'nin yagl sebebiyle ileri suriilen ele&irilerin, Hz. Peygamber'in yagadi& donemde giindeme gelmemig olmasi, buna benzer evUk- lerin Araplar araslnda makul goriildugiinii gostermektedir. 0te yandan hiige'nin yay olarak zikredilen rakamlann kesin olrnadgm, bununla birlikte onun, -do- nernin orfiine gore- evlenebilecek yagta oldugunu soy1eyebik-k. Hz. &ge ile ev- Mi& etrafinda ortaya @kan ban olumsuz degerlendirmelerin esas sebebi; olayln giinumiiz degerleriyle yorurnlanmasmdan lrayn&anrnalsrtad~r. Bugiin, insarm hayata hanrlanmas~ iqin alrnasl gereken eiitirn ve kendisini evlilige ham his- setmesi, dah5 uzun bir zaman gerelrtirmektedir. Oysa Hz. Peygamber donemin- de insanlar, kendilerini evlilige daha erken h a m hissediyorlardl.

* Prof. Dr., H m a n Oniversitesi ilahiyat Fakiiltesi Ogrettm ijyesi. 1 Bu hususta tespit ettiglmiz bazi kttaplar g u n l a r ~ : Hogafq. Tahir, Hz. Peygamberimiz NQin

Colc Evlendi. 2. B., Nizam Yaymevi, istanbul 1982 (3. B., Nizam Yayme~, istanbul 1983): Ko- rok. Dan@ Remi. Hazreti Muhammed N @ h Colc Eulendi istanbul 1946; Oral, Fuat Siireyya. Hz. M u l m e d Nein Cok Eulendt Sebep ve Hilanetlei Kannca Mat.. Ankara 1957; Sabuni. M. 41. Peygamberimiz N ~ @ I Cotc Evlendi Pctek Yaymlan, istanbul 1983: Sawaf, M. Mahmud, R e s u l W m Pdc Zevceleri ve Birr= O ~ u n u n Hilaneti (Cev.: AU Arslan). Nur Yaymlan, A n k q 1966: Ulvan, Abdullah Naslh, islam'da Ddrt Eulililc ue Rasulullah'm Cok Evlenmesindeli'Hilc- metler. (Cev.: ismatl Hakk~ Sezer). Uysal Kitabevi, Konya 1985: Vicdani. Ebu Rdvan Mustafa Sad&, Hz. MuhnmmedNicin ColcEulendi7, (Sad.: Ahmet Karadut). Orhanlye Mat.. istanbul 1928 (Diyanet igleri BagkanhB Y a m a n . Ankara 1982: Dfyanet Igleri Ba$kanlr@ Yaymlan. Ankara 1992). Ban makaleler ise gunlardr: Akgirl. Muhittin. "Hz. Peygarnbef in Evlilikleri Ozerine Bir inceleme", Elcev Alcaderni Dergisi 1/4. Ankara 1999; Hamidullah. Muhammed. "Hz. Muham- med (s.a.s.1 Niqin Cok Kadmla Evlendi?". (Cev.: hrablm Cinan). i s W m fic Emri Olu. 7/79. Konya 1968; Hufi. +med. 'Peygamber Efendlmtz'in Cok Evlenmesinin Sebep ve Htkmetleri", Cev.: Mehmet Ciftci, Islam'mfUcEinri Olac 14/164, Konya 1976: Sevencan, Kadtr, "Peygamber EfendimWin Cok Evlenmesinin Sebep ve Hikmetleri". islam'm ficEmri Olu. 6/69. Konya 1967.

Hz. Peygamber'in Hayatmdan Kesitler 239

Tevrat'ta Hz. Siileyman'm 700'u Irral lon, 300'u cariye olmak iizere, 1000 ~radlrba evlendigi anlam. ' Soylenenin do@wlugu bir yana, bunun Kutsal Kitap'ta yer almasl, ~ o k kadmla evlililr uygulamasim Yahudilige gore megru- iyeti acismdan onemlidir.

6. Unutulmamasi gereken bir husus da Hz. Peygamber'in evlilik hayatunn cogunu tek egli olarak ge~irmig olmasidlr. Bilindigi gibi Hz. Hadice ile yapt@ iLk evlililr, onun vefatma kadar devam etmig; Hz. Hadice'nin vefatmdan son- ra coculdanmn balnrm ile ilgilenmesi icin yagi epey ilerlemig olan Sevde bt. Zem'a ile evlenmig; bir sure onunla da tek egli olarak yagarmg; diger evlilille- rini ise daha sonra yaprmgtw.

7. Hz. Peygamber'in evWerinden soz ederken evliligin diger tarafi olan kaclmlardan da birkal: cumleyle soz etmek gereldr. Hz. Peygamber'in evli- lilrlerine yonelik eleqtiri yapanlar, evlendigi hharumlann durumunu diWcate almadan sanlri cinsel tatmin amaci dlgmda herhangi bir sebep olmalislnn e v W e r yapt@ t w d a degerlendirmeler yapabilmektedirler. Bilindigi gibi ResQldah dijnemi d m olmak iizere 1 s l h tarihi boyunca Hz. Peygamber'in h h a r u m I w Miislumanlann nazannda se~ltin bir konumlan olmugtur. Zira onlar, mumblerin an~~eleridir .~ Bu imtiyazm, Allah'a ve Resclune samimiyetle iman etmig mumin bir kadm icin ne kadar onemli oldugu tahmin edilebilir. Hz. Peygamber'in hammlan, Resiilullahla evli iken tahyir ayetiyle4 istedilderi talrdirde ondan aynlmalda muhayyer blraluldlldan halde Allah ve Resiilunu secmiglerdir. Hz. 0mer doneminde ahyye dagitmu slrasmda Hz. Peygamber'in harvmlanna diger Muslumanlardan daha fazla pay aynlmasr, onlara verilen -

degerin bir tezahuriidiir.

B. Hz. Peygamber'in Yagadxsl Donemde Cok Kadxnla Evlilik

Hz. Peygamber'in evlilillerinin W- baglarrrrm dogru anlayabilmek icin Araplardalri cok kadmla evlililc muessesesi iizerinde birkac cumleyle durmali gereldr:

Araplarda qok kadlnla evlilik, genellilrle orta ve iizeri yaglardaki erkekler arasmda goriilmektedir. Cok kadlnla evliligin en onemli s'ebepleri araslnda dul lcalan lcadlnlar icin sosyal himaye saglamak, kabileler arasmdalri iligkileri geligtirmek, cok erkek qocuk sahibi olmali gibi gerekyeler zilsredilebilir. Cok kadlnla evliligin sebepleri irdelendiginde cinselligin ilk slrada olrnadia goiirii- lecektir. Cinsellik icin evlilik yapmak isteyen birisinin daha az masrafla cari- yeler edinmesi pekdii mumkiindu. Dolayls~yla colr lradmla evliligin bir sosyal

4 'Ey Peygamber! Hand- de ici. J@er diinya hayahn~ ue onun siisiinii i s f i y o r s m , gelin size bosanma bedeuerinizi vereyim ve sizi giizelce bualrayun Ejler Allah'l. Resriliinii ue ahiret yurdu- nu istigorsantz. bilin Ici AUah mizden iyailc yapanlara b@iik bir rniilcafaf hazulam~hr." [Ahzlb 33/28-29).

240 Hz. Muhammed ve Evrensel Mesajı Sempozywnu

itibar, sorumluluk ve maddi imkan meselesi oldugu gözden uzak tutulmama­Iıdıi-. öte yandan çok kadınla evliliğin Arap toplumunun sosyal yapısının ve Arap yaşantısının gerekli kıldığı bir uygulama olduğu söylenebilir.

Arap toplumunda çok kadınla evlilik yapmak için maddi açıdan güçlü ol­mak gerektigi gibi bu tür evlilikleri, özellikle lider konumundaki insanların yaptığı bilinmektedir. Zira çok kadınla evlilik, sosyal, siyasi ve ekonomik ko­numun gerektirdigi bir yükümlülüktü. Hz. Peygamber'in evlilik hayatının bü­yük bir kısmını tek eşli olarak geçirmesi ve çok kadınla evlililderini Mediiıe'de, lider olduğu dönemde yapmış olınası bundan dolayıdır.

Araplarda evlilik, kadınlar için e,konomik ve sosyal güvencedir. Erkelderin bile bir kabileye bağlı olınadan yaşayamadıldarı bir toplumda kadınlar için evlilik, bir himaye imkiinıdır. Bir kadın ya evlilik sayesinde ya da ailesinin hiınayesi altında sosyal korumaya sahip oluyordu. Kocası ölen veya boşanan . bir kadının, kısa süre sonra bir başka erkelde evlenmesi kadının çoculdarı ya da yakınları tarafından yadırganmazdı. Evlilik, çoğunlulda kabile içinden (en­dogamy), zaman zaman da ka,bile dışından kişilerle (exogamy) yapılıyordu.5

Araplarda kadına sağlanan korumarım ona duyulan saygının bir geregi olduğu düşünülınemelicİir. Bunun temel nedeni, kabilenin şerefini korumak­tır. Dönemin koşullarına göre sosyal güvenceye kavuşabilmek için evlenmek zorunda olan dul bir kadının ikinci eş olına dışında evlilik yapma şansı zayıftı. Böyle bir kadının bekar bir erkekle evlenmesi, özel koşullar dışında zordu. Başka bir ifadeyle söylemek gerekirse evlenme imkfuuna sahip bekar bir erke-· ğin, genç bir kız yerine dul bir. kadınla evlenmesi olağan bir durum degildi.6

Kocası vefat eden çoculdu bir kadın, -öz babalarııun yerini tutınasa da- ço­culdarııun baba şefkati ve egitiıni ile. büyümeleri için evliligi gerekli görebili­yordu. Bu durumdaki kadınlar, çogu zaman evlatlıınna babalık yapabilecek bir kişiyi tercih ediyorlardı. Öte yandan Arap örfüne göre çoculdar, babaya ait kabul edildiideri için ölen kişinin çoculdan, kabilesinden yakın akrabalarııun koruması altında olurdu. Ekonomik imkanıarın kısitlı oldugu ve yetimlerin ba­balarından kalan mallarııun yeterli olınadığı durumlarda kadın, çoculdarııun koruma altına girmesi için evlenmeyi gerekli görür; ya da çoculdarı, müteveffa kocarım akrabaları tarafından korunan bir kadın, evlenmeyi sosyal güvence olarale degerlendirirdi. Dul kalan kadının, çocuklarını koruma altına alabilecek bir kişiyle evlenmesi, onlardan ayrılınası ihtimalini de ortadan kaldırırdı.7

C. Hz. Peygamber'in Evlilikleri

Bazı farklı rivayetlere ragmen Hz. Peygamber'in yaptıgı evlilikler kısaca şöyledir:

5 · Dernircan, s. 28. 6 Dernircan. s. 28~29. 7 Dernircan, s. 29.

1

·Hz. Peygamber'in Hayatından Kesitler 241

ı. Resülullah (s), ilk evliliğin:i Hadice bt. Huveylid ile 25 yaşında yapmıştır. İbrahiı:ri dışındaki bütün çocukları Hz. Hadice'den olmuştur. Hz. Peygamber, Hz. Hadice'yle evli bulunduğu _sürece tek eşli kalmıştır.

2. Hz. Hadice'nin vefatından sonra Hz. Peygamber, Meklre'de Sevde bt. Zem'a ile evlenıniştir. Evlendiklerinqe Sevde, yaşı ilerlemiş bir hanımdı. Hz. Peygamber üç Yıl kadar sadece Sevde ile evli kalmıştır. Medine'de Bedir sava­şından sonra Sevde'yi rtc'i talaklp. boşamış; ancak Hz. Peygamber'e onu bain talakla boşamaması için çok ısrar edip yalvarınası üzerine evliliği devam et- ·

. fumiŞtir.8

3. Bundan sonra Hz. Peygamber, daha önce başka bir evlilik yapmamış olan Hz. Aişe ile evlenıniştir. Hz. Aişe, yakın arkadaşı Ebü Bekr'in kızı olup İslam tarihinde iz bırakmış kadınlardan biridir. Hz. Peygamber'in hadislerinin önemli bir kısmı ondan nakledilmiştir.

4. Hz. Peygamber, Hz. Aişe'den sonra, Hz. Ömer'in dul kalan ·kızı Hafsa ile evlilik yapmıştır.

5. Hafsa'dan sonra evlendiği Zeyneb bt. Huzeyıne el-Hiliiliyye iltl ya da üç ay sonra vefat etmiştir ..

· 6. Hz. Peygamber, Hafsa ile evliliğinden yaklaşık bir yıl sonra Üınınü Se­leme ile evlenmiştir. Ümmü Seleme, Habeşistaıı'a hicret eden, İslam uğrunda pek çok sıkıntılara katianan dul bir haııımdı. Kocası vefat ettiğinde birçok . çocuğu olan Üınınü Selerne aynı zamanda hamileydi. Çocuğunu doğurduktan sorira Hz. Peygamber, sıkıntı içinde olanÜınınü Selerne'ye evlenıne teklif etti. Ümmü Seleme, başta çocuklarının çokluğunu, yaşlılığını ve kıskançlığını ileri sürerele teklifi kabul etmek istememişse de Hz. Peygamber evlilik teklifini ye­nileyince onunla evlenmeyi kabul etmiştir.

7. Hz. Peygamber'in, Mustalık oğullarından Cüveyrtye bt. el.,.Hfuis ile evlili­ği M ustalık oğulları gazvesinden sonra meydana gelmiştir. Cüveyrtye, savaşta ele geçirileri c;:sirler arasındaydı. Hz. Peygamber'in evlilik teklifini kabul edince onu azat ederek kendisiyle evlendi. Bunun üzerine bütün Müslümanlar, elle­rinde bulunan Cüveyrtye'nin alrrabalarını serbest bıralrtılcir.

8. Zeyneb bt. Cahş, Hz. Peygamber'in halasının kızı olup Hz. Peygamber'in isteğiyle evlatlığı ·Zeyd b. Hartse ile evlenınişti; ancak aralarında geçimsizlik meydana gelince ayrıldılar. Ayrılınalarından sonra Hz. Peygamber, -Arap ör­füne uygun olmadığı halde- Zeyneb ile evlendi. Allah'ın emriyle gerçekleşen9

bu evlililr, -örfe aykırı olduğu için-· o dönemde İslam düşmanları tarafindan eleştirilmiştir.

8 İbn Habib, s. 80. g Bk. Ahzab 33/37.

242 Hz. Muhammed ve Evrensel Mesajı Sempozywnu

9. Reyhane bt. Zeyd b. Amr, 1° Kurayza ogullan kuşatmasından sonra ele geçirilen esirler arasındaydı. Nadir ogullarından olmakla birlikte Kurayza ogullarından bir kişiyle evli olması sebebiyle Kurayza ogullarına nispet edilir. Hz. Peygamber, payına düşen Reyhane'ye, .Aiıah'ı ve Resiliünü seçmesi ha­linde evlenme teklif etti. Kabul edince de kendisini azat ederek milırini verip nikahladı. Hz. Peygamber'in veda haccı dönüşü vefat etti ve Baki'. mezarlıgına defnedildi. Hz. Peygamber'in onu bir defa ric'i talakla boşadığ;ı, çok ağ;lama­sı üzerine onunla banştıgı nakledilir. Ayrıca Resülullah'ın (s) onu, azat edip evlenmek ve cariyesi olarak kalmak hususunda muhayyer bıraktığ;ı, cariye kalınayı seçtigi de rivayet edilir. 11

10. Hz. Peygamber'in hanıınlanndan biri olan Safiyye, Hayher savaşında ele geçirilen esirlerdendir. Babası, Hendek savaşı sırasında Medine'ye saldı­ran kabileleri orgarıize edenlerden biri olan Nadir ogullanrıın lideri Huyey b. el-Ahtab'tır. Savaştan sonra Hz. Peygamber'in evlilik teklifini kabul edince ev­lilikleri gerçeldeşnıiştir.

ll. Hz. Peygamber'in evlendigi hanıınlardan biri de Ebü Süfyan'ın kızı Ümnıü Habibe'dir. Habeşistan'da kocası Ubeydullah b. Cahş'ın irtidat etme­sinden sonra dul kalınası üzerine Hz. Peygamber, Necaşi'ye haber göndererek onu kendisiyle evlendirnıesini istenıiştirP

12: Mariye, Hz. Peygamber'in çevre devletlerin hükümdarlarını İslfun'a da­vet etmek ~ere gönderdigi elçi ile birlikte Mısır Mukavkısı tarafindaİı gön­derilen hediyeler arasında bulunan Kıpti asıllı bir cariyedir. Hz. Peygamber; Mariye'yi kendisine almış; kız kardeşi Sirin'i ise Hassan b. Sabit'e hediye et­nıiştir.ı:ı Müslüman olan Mariye, Hz. Peygamber'in oglu İbrahim'in annesidir.

13. Hz. Peygamber'in bundan sonra evlendigi kadınlardan biri, Zeyneb bt. Huzeyme'nin anne bir kardeşi Meymüne bt. el-Hiiris el-Hiliiliyye'dir.

14. Hz. Peygamber'in boşadığ;ı iki hanımdan birisi Fatıma bt. ed-Dahhiik b. Süfyan el-Kilabiyye'dir.

15. Boşadıgı bir diger hanım da 91630 yılında evlendigi rivayet edilen Esma bt. en-Nu'man el-Cevniyye olup, zifaf olmadan onu boşimııştır. 14

Yukanda zikredilen hanımlardan başka Hz. Peygamber'in evlendigi, ancak boşadığ;ı ya da zifafa engel başka bir durumun ortaya çıktığ;ı birçok kadının adı zikreciilir (Bk. Tablo 3). Ancak yukanda zikrettiklertnıizin dışında kalan-

10 İbn Habib. onun Amr b. Kurayza oguJlanndan Reyhii.ne bt. Şem'ün b. Zeyd b. Hunıi.fe oldugunu söyler (İbn Habib, s. 93-94). · ·

ll İbn Sa'd, VIII, 129-131; İbn Habib, s. 94. 12 Ümmü Halıibe'nin nilmhı daha önce !ayılmış olmakla birlikte Medine'ye gelişi Hz. Peygamber·ın

Hayber'den dönüşüne rastlamaktadır (Bk. Uraler. Ümmü Habibe, s. 52). İzd!vaçlan Hayber'den­sonraya denk geldlg! !çin onu Safiyye'den sonra zikrettik.

13 Bk. Ural er, "Mfuiye" .. DİA, Vlll. 63-64. 14 Hz. Peygamber'In evlilikleri ıçın ayrıca bk. Tablo ı.

... ,_;i;· •"JJf>CI':~~ ...

Hz. Peygamber'in Hayatından Kesitler 243

lann doğru olmaması gerekir. İbn Şa'd, bazı isimlerin bir kısmının el-Kilabiy­ye denen hamının adı olarak rivayet edildiğini nakleder (Bk. Tablo 4). 15 Hz. Peygamber'in evlendiği rivayet edi:len ve isimleri etrafında tartışma olmayan hanımlarının dışında zifafa girmediği, kendisini ona Jıi.be eden ya da evlenme teşebbüsünde bulunduğu kadınlann sayisını 30'a kadar çıkaran müellifler de bulunmaktadır. 16 Hz. Peygamber'le evlilik yapıldığına dair ortaya çıkan iddi­alann, bazı kabile mensuplarının, onunla evlilik yoluyla yakınlık tesis etmeyi iftihar vesilesi yapmalanndan kaynaklanmış olması muhtemeldir.

Enes b. Malik'ten naklen İbn Kesir'in ifadesiyle söylemek gerekirse Hz. Pey­gamber 15 hanımla evlenmiş; bunlardan 13'üyle zifafa girmiş; ll hanımı ·bir arada nikahında tutmuş; vefat ettiğinde ise dokuz hanımı hayattadırY Başka bir ifadeyle söylemek gerekirse, Hz. Peygamber 14 ıianımla nikahlanmış; bir cariyeyle evlilik hayatı yaşamış ve evlendiği hanımlardan ikisini boşamıştır. Hz. Peygamber'in nikahladığı 14 kadının altısı Kureyş'ten; biri Ümeyye oğul­larının müttefiki Esed b. Huzeyme'den; biri Musta!İk'tan; ikisi Hilal'den ve biri Kilab'tan olmak ÜZere üçü Amir b. Sa'sa'a'dan; ikisi Yahudi olan Nadir oğullanndan ve biri Kinde'dendir. Killde kabilesinden olan hanımı boşadığını hatırlarsak, evli kaldığı hanımlann lO'u Mudar'dan, ikisi ise Yahudi Nadir ka­,bilesindendir. Bu tercihin, kültürel denklikle ilişkili olduğu düşünülebilir.

Hz. Peygamber'in Ensardan evlenmemiş olması, dikkat çekmektedir. Bu hususta farklı bazı yorumlar yapılmakla birlikte18 Re~illullah'ın (s) yapacağı evlilikler sebebiyle Ensar kabilelerine karşı koruduğu dengenin bozulmasını arzu etmemiş olması muhtemeldir. Öte yandan Hz. Peygamber'in Haşim oğul­lanndan evlenınediği de hatırlanmalıdır (Bk. Tablo 2).

D. Hz. Peygamber'in Evliliklerinin Sebepleri

Hz. Peygamber'in yaptığı evliliklerin. farklı sebepleri olduğu muhakkaktır. Bunları birkaç ana başlık altında şöyle sıralayabiliriz.

1. Zamretten kaynaklanan evlilikler

Hz. Peygamber, Hz. Hadice'nin vefatından sonra çopuklarının bakımını bir kadına emanet etmek ve yalnızlığını paylaşmak için Sevde bt. Zem'a ile evlen­

. miştir.

2. Dostluklan pekiştirmelc için yaptığı evlilikler

Hz. Peygamber'in, yakın arkadaşı Hz. Ebu Bekr'in kızı Aişe ile evlenme nedenlerinden biri, dostluklarını pekiştirmektir. Yine Hz. Peygamber, Hz.

15 İbn Sa'd, Vlll, 141. 16 Bk. İbn Seyyidinnas, 'Uyunu'l-eser, II, 392. 17 İbn Kesir (2), II, 209. 18 Ensar harumlarının daha laskanç olduklan Için onlarla evlenmek ısternediği rtvayet edildiği

gibi Hz. Peygamber'in onlan kendisine çok bağlı olduğu için dlğeı- kabileleı-den evlenmeyi tercih ettiği yorumu yapılır (Bk. Yeniçeri, s. 115).

244 Hz. Muhammed ve Evrensel Mesajı Sempozyumu

Ömer'in kızı Hafsa ile benzer sebeplerle evlenmiştir.19 O dönemde dostlugu pekiştirrnek için bu tip evlilikler önemsenirdi. Nitekim Hz. Peygamber de iki kızını Hz. Osman ile evlendirmiştir.

3. Siyasi iliş/cileri geliştirmek içüı yapıları evlilikler

Hz. Peygamber'in Medine'de yaptı@. evliliklerin önemli bir kısmı, sosyal ilişkileri geliştirme ve bazı kabilelerle akrabalık tesis ederek siyasi ilişkileri ilerietme amacına matufttir.

Evliliklerin, kabileler arası ilişkiler açısından önemli bir fonksiyonu vardı. Bazen ilişkileri geliştirmek, bazen de gerginlikleri azaltmak amacıyla kabile liderinin kızını almak ya da ona kız veİmek, sık sık başvurulan yöntemlerden biriydt2° Hem Hz. Peygamber, hem de Ashabından bazıları, Müslümanlarla diger kabileler arasındaki ilişkileri geliştirmek amacıyla ya da bireysel ilişkile­re katkısı düşünülerek bazı evlilikler yapmışlardır. Zira evlilik, kadınla erkek arasında bir ü!fet meydana getirdigi gibi aileler ve kabileler arasında da ülfete vesile olurdu.2ı

70 kadar sahabinin şehit düştügü Bi'r ma'üne olayından (4/625) bir süre sonra Hz. Peygamber'in, Arabistan'ın güçlü kabilelerinden Amir b. Sa'sa'a ile akrabalık kurmak istedigi için Meyınüne ile evlendigi belirtilmektedir. Bu evli­likteri sonra Amir b. Sa'sa'a·kabilesine mensup heyetler Medine'ye gelerek Hz. Peygamber'le görüşmüş ve Müslüman olmuşlardır.22

Hz. Peygamber, görev için gönderdigi bazı sahabilerine de kabile liderinin kızıyla evlenmeyi tavsiye etıniştir. Nitekim Abdurrahman b. 'Avfı Dümet'l­cendel'de yaşayan Kelb kabilesini İslı'im'a davet etmek üzere gönderdiginde itaat etmeleri halinde liderlerinin kızıyla evlenınesini tavsiye etmiş; Hıristiyan olan liderleri Müslüman olunca Abdurrahman, onun kızıyla evlenmiştir.23

4. Düşmanlığı azaltmak amacıyla yapıları evlilikler

Hz. Peygamber'in Benü Mustalık'ın lideri Harts'in kızı Cüveyrtye ile evliligi, . kabileler arasındaki düşmanlı@. azaltınak amacıyla yaptı@. evliliklerindendir. Yukarıda da deginildigi g(bi Müslümanlar ile Benü M ustalık arasında meydana gelen çarpışmadan sonra Cüveyrtye ile kavmi esir edilmiş; Hz. Peygamber'in onunla evliligi, akrabalarını esaretten kurtarmiştır. 24

19 Hz. Ömer, dul kalan kızıyla evlenmeyi, Peygamberiınizin kızı olan eşi Rulayye'nln vefatından sonra Hz. Osman'a teklif etti. Hz. Osman'ın bu teklifi redç!etmesi üzerine, aynı teklifi Hz. Ebü Bekr'e yaptı; ancak Ebü Bekr, Hz. Peygamber'In Hafsa'yı istemeye niyeti olduğunu bildiği için ona cevap vermedi. Kısa bir süre sonra Hz. Peygamber Hafsa ile evlendi; Hz. Osman'ı da kızı Ümmü Kilisüro'le evlendirdi {İbn Sa'd, VIII. 81-83).

20 Halen Şanlıurfa'daki Araplar arasında kan davalarını sona erdirdikten ya da barış tesis ettikten sonra evlenın e yoluyla llişkllerl.geliştırme yoluna gldllmektedir.

21 Demircan, s. 2E3. · 22 Kandemir, "Meymüne", DİA, XIX. 506. 23 Bk. İbn Sa'd, III, 129, VIII, 298; BeHizuri, I, 378; Demircan, s. 27. 24 İbn Hlşilın, III, 339~340; Viikıdi, I, 411; Beliizuri, I. 441-442; Demircan, s. 26-27; Savaş, "Cü­

veyrtye bint Harts", DİA, VIII, 146.

·Hz. Peygamber'in Hayatından Kesitler 245

Hz. Peygamber'in Hayber'den sonra -Kurayza ogullan muhasarasında öl­dürülen Nadir ogullanrun lideri- Huyey b. el-Ahtab'ın kızı Safiyye ile yaptıgı evlililr ise Yahudilerin düşmanlıgrm azaltınaya matuf olmalıdır.25 Yine Nadir ogullarından olmakla birlikte Kurayza ogullanndan bir kişiyle evli olup muha­saradan sonra dul kalan Reyhane ile yaptı@ evlilik de düşmanlıgı azaltınaya matuf evlilikler arasında sayılabilir.

Müslümanlarla mücadelede ön saflarda yer alan Kureyş'in liderlerinden Ebü SüfYan'ın kızı Ümmü Rabibe ile evliligin26 en önemli sebeplerinden biri, Ümeyye ogullanyla aralarındaki düşmanlıgı azaltmaktı.27

5, Kadınıann sosyal güvencesi olaraJc yapılan evlili/der

Hz. Peyganiber'in evliliklerinin bazılan, dul kalan bazı Müslüman hanım­ların himaye ve taltif edilmeleridir.28 Ümmü Selerne ile yapılan evlilik, büyük sıkıntılara katıanan fedakar bir hanımı taltif etınek amacıyla yapılmış olınalıdır. Yine Ümmü Rabibe'yle yapılan evlilikte de böyle bir boyut oldugu söylenebilir.

6. Teşri amacıyla yapılan evlil.ilc

Hz. Peygamber'in Zeyneb bt. Cahş ile yaptıgı evlilikle Araplar arasında yay­gın olan evlatlıkla ilgili bazı uygulamaların ortadan kaldırılmak istendigi anla­şılmaktadır. Bilindigi gibi Araplar arasında evlatlık, evlat gibi mütalaa edilir; ona varts olunur ve evlatlık olan kişi de kendisini evlatlık alan şahsa varts olurdu. Evlatlıgın eşi ile evlenememek de bu alandaki yasiıklardandı.

7. Kadınlara dini bilgileri naJcledecelc hanımlara ihtiyaç duyması

Hz. Peygambe,r'in, özellikle kadınlan ilgilendiren bazı özel bilgileri hanımla­ri vasıtasıyla diger Müslüman hanınılara ögretme imkanı buldugu unutulma­malıdır.29 Hz. Peygamber'in hanımlarından nakledilen hadisleri dikkate aldı­gımızda İslfuni tebligdeki önemleri daha iyi anlaşılır. Özellikİe Hz. Aişe'nin bu husustaki rolü bilinmektedir.

E. Hz. Peygamber'in Dörtten Fazla Kadınla Evlenmesi

Hz. Peygamber'in çok kadınla evlilikleri baglamında deginmek istedigirniz konulardan biri de dörtten fazla kadınla evl~nmesidir. Bilindigi gibi Hz. Pey­gamber dışındaki Müslüman erkekler için çok kadınla evliligin dört kadınla sınırlandırıldıgı hususunda icma mevcuttur.

İslam kültüründe Hz. Peygamber dışındaki Müslüman erkekler için ev­lenilebilecek kadın sayısındaki dört sınırlamasının Kur'fuı'a dayandıgı kabul

25 Krş. Canan, II. 446. Safl.yye, Hz. Peygamber'le evlenmeden önce tki evlilik yapmıştı (Bk. İbn Sa'd. VIII, 120).

26 Bk. İbnHişfun. III, 417. 27 Dem!rcan, s. 27. 28 Kandem!r. -Muhamıned", DİA, XXX. 428. 29 Gümüş, s. 217: Kandem!r. "Muhammed", DİA, XXX. 428.

246 Hz. Muhammed ve Evrensel Mesajı Sempozywnu

edilmektedir. Evliliği dörtle sınırlandırdığı kabul edilen ayetler şunlardır: "Ye­timlere mallanİlı verin, temizi pis ·olanla değişmeyin, onların mallarını leendi .

mallarınıza katarale yemeyin; çünkü bu, büyük bir günahtır. Yetimlerin haklan­na riayet edememeleten korkarsanız beğendiğiniz kadınlardan ikişer, üçer, dör­

der alın. Halesızlıle yapmalctan korkarsanız bir tane alın yahut sahip olduğunuz . ile yetinin. Bu, adaletten aynlmamanız için en uygun olanıdır."30

Ayetin açıkça sını.i:lama anlamına gelip gelmediği ve dört sınırlamasının ayetin literal anianundan çıkarılıp çıkarılamayacağı hususu ayrı bir tartış­ma konusudur. Ancak evlilikle ilgili birçok hüküm ihtiva ettiği halde Kur'an-ı Kerinı'in, bir erkeğin birden çok kadınla evliliğine ilişkin sınırlama niteliğinde açıleve Icesin bir ifade içermediğini31 ·söyleyenlerin olduğunu hatırlatınakla ye­tinelim. Ayrıca ayette geçen "tnesnii ve süliise ve rubii'a" ifadesi, "Gökleri ve

yeri yaratan, melekleri ikişer, üçer, dörder Jeanatlı elçiler yapan Allah'a hamd

olsun."32 ayetinde de geçtiği halde burada sınırlama anlamında kabul edilıne­mekte; ayet, meleklerin en çok dört kanatlı olduklan anlamında değil, birçok kanatlarının olabileceği şeklinde anlaşılınaktadır. 33

Dört sınırlamasının yukarıda zikrettiğimiz ayete dayandığı kabi.ıl edildiği takdirde Hz. Peygamber'in bu hükmün dışında kalmasının dayanağı merak ko­nusu olur. Hamidullah, Resülullah'ın (s) kendisini toplumda yürürlüğe koydu­ğu dini hükümlerin dışında tutınadığını ve Kur'an'ın ona mahsus bir istisnaya değinmediğini ve -bildiği kadanyla, Resülullah'ın kendi ağzından nakledilen hadislerde de böyle aç~ bir ifade olmadığını söyledikten sonra, "Geriye bir ih­timal kalıyor. Zevcelerin sayısım sınırlayan ilahi hüküm, kendisinin sonuncu IIikahı kıyınasından sonraki bir dönemderiazil olmuş olabilir." demektedir. Ha­midullah ardından, sınırlamadan sonra Hz. Peygamber'in aynlına ile ilgili ka­rari ven:nelerini h~arına brraktığını, ancak onlardan hiçbirinin bunu kabul etmediğini; Kıir'an'ın, "Onlardan dilediğini geriye bıralcır, dilediğini de yanma

alırsm. Boşanığın hanımlarından arzu ettiğini telcrar yanma almanda, senin üze­

rine günah yoktur. Böyle yapman onların mutlu olmaZaJ:ına, üzülmemelerine ve

hepsinin, senin verdiJelerine razı olmalarına uygundıır. Allah, .lcalplertnizde olanı bilir. Allah halelay la bilendir, halimdir:·:ı4 ayetiyle meseleyi bir çırpıda hallettiğini, Resülullah'ın (s) bundan böyle dokuz hamiDindan ancak dördü ile kan-koca ilişkilerini sürdürdüğünü söylemektedir.35 Ancak şunu ifade etmek gerekir ki, ayette Hz. Peygamber'in dört sınırlamasının dışında tutulduğuna dair açık bir ifade yoktur. Bundan sonraki ayette ise artık Hz. Peygaıiıber'in nikaJn altındaki kadınların dışında başka kadınlarla evlenmes~ helal olmadığı buyurulmak­tadır: "Bıırıdan sonra artıle başica kadınlarla evlenmen, elinin altinda bulunan ca-

30 Nlsa 4/2-3. 31 Krş. Deıveze, s. 135. 32 Fdtır35/l.

33 Bk. İbn Kestr (1). I. 460; III. 554. 34 Abzab 33/51. 35 Hamldullah, s. 571 [paragraf no: ll 13].

Hz. Peyg<>mber'in Hayatmdan Kesitler 247

riyeler hariç, güzellikleri hoşuna gitse bile bunlann yerine başica hanımlar a1man

sana heİal değildir. Allah her·şeyigözetler."36

Bazılarına göre37 Hz. Peygamber'i dört sınırlamasının dışında tuttuğu ka­bul edilen ayet şudur: "Ey Peygamber! Mehirlerini verdiğin hanımlarını, AUah'ın sana ganimet olarale verdiJelerinden elinin a1tında bulunan lcadınlaıı:; seninle

beraber hicret eden. amcanın lazlaruıı, halalannın lazlaruıı, dayının lazlarını ve

teyzelerinin lazlannı sana hela11aldılc. Ayrıcadiğer mürninZere değil de, sana has

olmale üzere, mehirsiz olarale lcendiniPeygamber'e bağışlayan. Peygamber'in de leendisini nileô.hlamalc istediği herhangi bir mümin lı;adını da (sana helallaldılc.)

o ' MürninZere eşleri ve sahip oldukları cariyeleri haleleında farz lcıldığımız şeyleri el-

bette bilmelcteyiz. Bütün bunlar, sana herhangi bir zorluk olmciması içindir. Allah

çok bağışlayıcıdır, çolc merhamet edicidir."38 Ancak ayette, Hz. Peygamber'e has kılınan şey, kadınların mehir almaksızın kendilerini ona bağışlamalandır.:ıH

Hz. Peygamber'in dörtten fazla kadınla evlenmesinin açık bir nassa da­yanmadığı görülmektedir. Bu durumda ya dört sınırlamasının ayete değil, Müslümanların uygulamasına dayandığı kabul edilecek, ya da bizatihi Hz. Peygamber'in uygulaması, onu sınırlamanın dışında tutan bir delil olarak de­ğerlendirilecektir. Kanaatimizce dört sınırlamasının Kur'an'a dayandınlma­dan, Medine örfünden de beslenen Müslümanların icmaı ile ortaya çıktığının kabul edilmesi palinde mesele daha kolay çözülecektir.

Sonuç

Hz. Peygariıber'in çok kadınla evliliklerini yaşadığı dönemin koşullan dik­kate alınmadan ve onun hayatını bir bütün olarale göz önüne almadan değer- · lendlrmenin doğru olmayacağı muhalckaktır. Onun yaşadığı dönemde Arapİar arasında çok kadınla evlilikler yapıldığı gibi diğer milletlerde ve dirllerde de çok kadınla eviiliider mevcuttu. Dolayısıyla çok kadınla evlilik, İslam'ın ihdas ettiği bir uygulama değildir. ·

Araplarda çok kadınla evliliğin pratik bazı sebepleri olduğu muhaldcalrtır. Bunlar arasında evliiiiderin kadınlar için bir sosyal ve ekonomik güvence olma­sı, kabileler arasındald. ilişkileri geliştirmeye kailiılan gibi nedenler sayılabilir.

Hz. Peygamber, evlilik hayatının çoğunu tek eşli olarale geçirmiş; ancak Medine'de sahip olduğu sosyal ve siyasi konum sebebiyle birçok evlilikler yap­mıştı::. Bu evlililderde, bazı arkadaşlanyla dostluklarını peld.ştirmek, kabileler arasındald. siyasi ilişkileri geliştirmek, düşmanlıldan azaltmak, bazı kadınlara sosyal güvence sağlamak, Arap örfünde mevcut olan bazı uygulamalan ka.J.­dırmale ve kadınlara dini bilgileri nakledecek hanımıara duyulan ihtiyaç gibi sebepler zilcredilebilir.

:;16 Ahzab 33/52. 37 Bu görüşü savunan aliınleıin islınleri için bk. k. İbn Kesir [2). VI. 445. 38 Ahzab 33/50. 39 Bk. İbn Kesir [2), VI. 445.

248 Hz. Muhammed ve Evrensel Mesajı Sempozyiımu

Hz. Peygamber'in dörtten fazla kadınla evlenmesi, ona mahsus bir izin ola­rak değerlendirilmişse de Kur'an ve sünnette bu anlama gelen açık bir ifade mevcut değildir.

BİBLİYOGRAFYA el-Belazuri, Ahmed b. Yahya b. Cabir (279/892), Erısdbu'l-eşrdf, Thk.: Muhammed Ha­

midullah, 3. Basım, Kahire [1987]. Canan, İbniliim, "Aile Reisi ve Baba Olarak Hz. Peygamber (s.a.v.)", Aile Yazıları, 2.

Basım, Ankara 1991.

Demircan, Adnan, "Cahiliye ve· Hz. Peygamber Döneminde Çok Kadınla Evlilik", İstem, 2, 2003.

Derveze, Muhammed İzzet, ed-Düstüru'l-Kur'dni ve's-sünnetü'n-nebeviyye fi şu'üni'l­hayat, Kahire 1386/1966.

Gümüş, Sadreddin, "Rasülullah(s.a)'ın Aile Hayatı ile İlgili Ayetlertn Toplu Degerlendir­mesi", Hz. Peygamber ve Aile Hayatı (İSAV'ın Tartışmalı İlmi Toplantılar Dizisi), İstanbul 1988.

Harnidullah, Muhammed, İslam Peygamberi, Çev.: Mehmet Yazgan, Beyan Yayınlan, İstanbul 2004.

İbn Habib, Ebü Ca'fer Muhammed (245/859), Kitdbu'l-muhabber, Nşr.: llse Lichtens­tadter, el-Mektebü'-t-tican li't-tıba'a ve'n-neşr ve't-tevzi', Beyrut (t.y.) (H. 1361

Haydarabad basımından ofset). İbn fiişam, Ebü Muhammed. Abdilimelik (218/833), Sıretu'n-nebi, Tiık.: Muhammed

Muhyiddin Abdulhamid, Kahire (t.y.). İbn Kesir, Ebu'l-Fida İsmiül b. Kesir ed-Dımeşki (774/1372), Tefsiru'l-Kur'dni'l-'azim,

Takdim: Yusuf Abdurrahman el-Mar'aşli, 2. Basım, Beyrut 1408/1988 (1).

- Tefsiru'l-Kur'dni'l-azim (el-Melctebetü'ş-şdmile, el-isddru's-sdni) (2). İbn Sa'd, Muhammed (230/844), et-Tabalcdtu'l-lcübra, Beyrut 1405/1985. İbn Seyyidinnas, 'Uyunu'l-eser (el-Melctebetii'ş-şdmile, el-isddru's-sdni).

Kandeı:nir. M. Yaşar, "Meymüne", Türldye Diyanet Valçft İslam Arısilclopedisi, XIX. An­kara 2004.

-"Muhammed", Türkiye DiY,anet Valcfi İsldm Arısilclopedisi, XXX, İstanbul 2005. Savaş, Rıza, "Cüveyriye bint Hfuis", 1Ylrldye Diyanet Valçft İsldmArısilclopedisi, VIll, İs­

tanbul 1993.

et-Taberi, Ebü Ca'fer Muhammed b. Cerir (310/922), Tdıihu'r-rusül ve'l-mülülc, Thk. Muhammed Ebu'l-Fadl İbrahim, 5. Basım, Kahire [1986].

Tug, Salih, "Resülullah Muhammed(as)'ın Evliliklerinde Kronolojik Yapı", Hz. Peygam­

ber ve Aile Hayatı (İSAV'ın Tartışmalı İlmi Toplantılar Dizisi). İstanbul 1988. Uraler, Aynur, Peygamberimizin Hanımı Ummü Habibe ve Rivayetler, Beyan Yayınlan,

İstanbul 1995.

-"Mfuiye", Türldye Diyanet Valçft İsldm Arısilclopedisi, XXVIII, Ankara 2003. Vacca, V., "Zeyneb bint Huzayma", İsldmArısilclopedisi, İstanbul 1986. el-Vakıdi, Muhammed b. Ömer (207 /822), Kitdbu'l-meğdzi, Thk.: Marsden Jones, 3.

Basım, Beyrut 1404/1984 [Londnı 1966 basımından ofset]. Yeniçeri, Celal, Devlet Başicanı ve Aile Reisi Hz. Muhammed ve Yaşadığı Hayat, İstanbul

2000.

l ı ı

Hz. Peygamber'in Hayatından Kesitler 249

TABLO l:Hz.PEYGMIDER'JN II'IKAHLADIGI HANIJ\ILAR, KABIL ELER!, EVLENME TARIHLERI\'E YAŞLARI

= :;;; 'E 8

c c 2 = o i "t

ı;; ;; = .c :. ~ V C s ·a !lE :;:

"" ı: l-< d o E 2 ·ı: ~ fi .!! " o:- = = ı:. ~ ~ E = ..,._ .!!Cl :;;; ;; tii 'C ~

ı. B uı. "' "" ~ >= ~= .§ =· ~ s. 8. :,: E ı:! E: o

il :-:r > ~ nı o :ii jUl

;; ~ ;; a tıl ~ ~ 5 w :::: "

Hadice Esed 596? 40 25 Dul-iki 19Nııan620 Kasım, Zeyneb, bllluveylid evlilik Rukıyye, ümmü

ı b. Esed KOlsfim, F:iımı:ı. Tayyib (Abdullah). lah ir

2 Sevde .bt Amir b. Lney 620 50 49 Dul 22164.3 Zem'a

3 Aişe bt Ebi Tey m Şevval VNisan lO 53 Belli 17Ram:ının58i14

Bekr 624 Temmuz678

4 Hafsa bt Adi Şaban 3/ Ocak 20 54 Dul 451665? 1 Ömer 625

Zeyııeb bt Amir b. Sa'sa'a 31625 30 54 Dul. iki 31625 ı 5 Hozcymi! cvlilik42 el-Hililliyyc

6 ÜmmöSeleme Mahıılm Şevvai4/Nisan ·30 55 Dul 591679 626

7 Cüveyri}'e Mu~alık Şaban5/0ı:ak 20 55 nur3 561616 btlfuis 627

8 Zcyncb br. E.o;cdb. Zilkadc 5/ Mart 36 56 Dul 2.0/641 Cahş Huzcymc 62? Reyhiine bl Nadir Mubamm 56 Dul 11!632

9 Zcydb.Ami (l{umyı:ı'daıı 6/Mayıs627

evli)

lO Safine Nadir CeınaziyeWiir71 17 58 Dul-iki 501670 bi.Huyey Ekim628 evlilik

ll ÜinmfiHabibe Ümcyyc 7i628 37 58 Dul 591679 bı. Ebi Süfyan Mariye bt Kıpti 7i628 58 161637 İhr.ılıim

12 Şcm'fincl-

Kıbtiyyc ' ( Cariyel

Meyıııünebı. Amir b. Sa'sa'a Zilk:ıde 7/Marı 36 58 Dul-iki 511671

!3 ct~H:iris b. 629 evlilik Hazn el-Hililliyye Fiiıımabt Zilkade 8i Şubat 59 601680 (Resülullah

14 ed-Dahhiik b. 630 tarafindan boşuımıj!ır) Süfv:in ei~KiliibiV\'C Esma bı. 1 R'biilleml9/ 60 Hı. Osman döneminde

'"'Nu·mön b. ı Haıimn6JO vefat etti (Zifaf olmadan Ebi'I-Cem Rcsülullah tnmfından

15 boj:!nmıştır)

40 Hz. Peygamber'In hanımlannın yaşlan kaynaklarda verilen bllgllere dayanılarak hicri takviıne göre hesap edilmiştir.

41 Hz. Peygamber'In yaşı, miladi takvlnıe göre hesap edilmiştir. Hicri takviıne göre hesap edlldiğln­de her 33 yıliçin bir yıl eklemek gerekir.

42 V. Vacca, "Zeyneb bt. Huzayma-. İ.A., XITI, 554. 43 Cüveyriye'nln bıikire olduğu ifade edilmekte ise de f!'uğ. s. 206) onun kocasının Mustalık oğul­

lan (Müreys!") gazveslnde öldüğü rivayet edilmektedir (İbn Sa' d, VIII. 116).

250 Hz. Muhammed ve Evrensel Mesajı Sempozyumu

TABLO 2: HZ. PE\'GAMBElPiN EVLENDI(;! llANJ)tL,UUN I{ADİLELERE GÜRE DAGlLlMl

KADİLE.LER BOYlARI IL\N'U.IL'l .ADI

.Kurcy~ Hudice bı. Huvcvlid

Amir b. Uiev 17.c.,·[ıhir) Sevıle hr. 7..em':ı

Tcı-·m (Dit:ib) }\.i:;c bı. Ebi GcJ.r.

Atli(llltalı llaf..a"bt.Önı~:r

Mnhzfım (ftiıfih) CmınU!iclcm.::

Onıcvve (Biıfıh} Ümınll Hnblbc br. F.bi Sııfvfın

Amir b. Sa·ım·u lıtlıil 7..c.yııc:b ht. lhır.cymc d·llilo"ıliyye

~--------__ ~=:-~~~!~~!:.H~l!-~~!l~!:.l.:l!il!,ı!in_o:::. _________ . ____ _

---------+-""''il"'oh•c__ _______ ~------ J~~l!Jıh~.:P_u!!hfi1.: h. S~ı.fY~!l.E!~H:'\!Jh·y~J~ş~ı!ı) _ - .. - ___ _ Hıır.fı:ı Mustnlık Ciwcvrh-ve br. cl- Hiiri~

Kim!c H ..... m:1 bt. en-Nu'm:in h. E.bi•t-C.:vn (Ho :.ıı.Jıl

Y.abuı.Ji N nd it Rcvhfııı.e bt. Zc'<d b. Aııır

J--"""'"be!il"'~"'-"i--1--------------------------. ŞE-1'!>):~ ~!!.I.!Y~-- ·······- ... _. -----------~ '--""~' "''''--...l------·-·---- -----------·---'-"~,;lu!!C<i!-'ve,_,be;co-'.,'-"e"-'m-'•ü"-'n-"<1'-"-K"''"'"'"-'iv:ı;~ce:.:<'-'.C"'un,_,.·,_,e,_ı --· ---·--- _

-------·--------------------------------- --·- --·--··--· -··---------·--··- ----

T ABl.O .3: İBN HABİR"İN ZİKRETTİÇo1 DiGER fiAN1MJ..AR44

~--r~G~-.. -,.-w-c~h~c~D~Q~d,~n~b-.7A,~-f~b~.o~.,~h~i,-.. ~.b~_~A-m0;,·~b~.L~ı~ı~·-v-------- ~~~~-.~-~ı."Ho-,c,d~,_------------------1

llııvlc ht. el-I IIbeyi h. 1 lnbeyrc .•. h-. C'i:ııım h. ·rur,lih (Dihyc cl· Yııl•lıı vc:f:ıı ctnıi~·tir. Kclbi'nin kn: ~nlc)i)

~o=·--~="~--,-~~--------J-~~o--------------- -·-· - -------- --- ---··--.5irif (Oihye el-Kdbi'nin kı1 k:ın:le}i) Vcf:ır elli.

ci-Aiiy~ bt. Zıby5.ıı b. Amr •.. b. Ebi U..:kr b. Kilri.b IJu~udı.

Sinli lıLe..,·Snlt b. Hliriı;ı: .•. b.ı'-vfus.-Sülemi 7.ifufulmuı.lt~n vcfnt cui.

Knylc (E~'t< b. Kayı<.'uı ~ı:.:. k:ınleşi) Yulllııykcn t-17. t>cyı:ıı.ınıN:ır vcf;ıl cıti.

i Kinı.Jcli bir kuı.lm (E .. mil bt. Nu"m:ln dışında)

l-----l-,.,---------------------1--------·-- ·----------------1 Si nil

ı o

ll

Sina ht. Silf)-:in b. Avfh. K:ı."b b. Ebi Bckr h. Kil:ih

.\mrc bt. Zcyı.J b. Ubcyd •.. b. Kilüb

Kendisiıli llt .. i'ı::yt::ı.nılıı::r'.: hibe euıı4: l..alıul ı:llil.ıı:u .... ııır.ı L;ı.tıilı:.,i

Lar.ıfmUan y:ıpU~'l d'-.~tiritUı. H:r. ~Yf':.ı.mh'"-r"l.: b.:r..UX.,- ulmuUı.

TABLO 4: İllN SA"D'IN ZİKRE'ITİGİ Hz. PE\'GAMilER'İI' NİKAHLA YIP ZİFAF A GiRMEDlGi IIANIML\R45 el~Kilübiyy~ Bu lıaınmm :uhnın Ffilınıa bı. c<l~D-.ıhhük, 'Anım bL Yczi<l. ui~Aliye bL Zıby5n '<t! &ba

hı. ~ilfyiln h. Avf olchı~una cl:ıir f.ırldı riv.ıy.::tlcr ıml::lctmi51ir. Niknh, Zilk:trlc K/ Şııh:ıt 630'd.a gen·el.leşti; 60/6&0'da vefat eni.

ı &m:i bı. en~Nu'min ~1-Cevnivve Evlilikleri RebiUle\'\-"e19i Haı:ir.ın 6JO'da me\·d:ı.na c~lmic-tir. 3 Kute ·lt: bt. Ku vs Mücllir. E!>'a.-. b. K:ı ·:.'mkııkunlı.ii tılan bu lıamıııl<ı cvlilii!jn n.·tklı:t.lil<.liiiııi .'ıüylı:r. 4 cl~Kinfıni ;ı.·c MOclüf. htı h:ınımLı cvlililloin dı! rcddı:dildi ini ifndc .::der.

44 İbn Habib, s. 81-97. Burada, ı. Tabloda zlkredllıneyen hanınılam yer veıilmiştlr. 45 İbn Sa"d, VIII. 141. 218-220.