27/02/2013 1

ĐẠI CƯƠNG VỀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU KHOA HỌC

TRONG Y HỌC

Ths Lê Minh Hữu

27/02/2013 2

MMMMục tiêu hc tiêu hc tiêu hc tiêu học tc tc tc tậpppp

1. Trình bày các khái niệm về NCKH

2. Trình bày các đặc điểm của hoạt động NCKH

3. Trình bày các loại NCKH trong nghiên cứu y học

4. Xác định một vấn đề nghiên cứu trong một lĩnh vực công tác cụ thể để thực hiện phát triển đề cương nghiên cứu

5. Phân tích một vấn đề và các yếu tố ảnh hưởng đến nó

27/02/2013 3

Nghiên cứu là gì?

• Là tìm kiếm một cách có hệ thống các kiến thức

mới .

• 2 pp tìm kiếm KT:

– xem xét các tài liệu, KT sẵn có

– dựa vào thực tế khách quan để tìm tòi các KT mới. Quá

trình này gọI là NCKH

27/02/2013 4

Nghiên cứu khoa học là gì?

• Dựa vào thực tế khách quan để tìm ra KT mới

• Thu thập, phân tích và lí giải số liệu để giải quyết một vấn đề hay trả lời một câu hỏi (Theo Varkevisser và

cộng sự, 1991).

• Điểm xuất phát NCKH trong y học– Hiểu rõ một hiện tượng SK: NCNCNCNC ứng dng dng dng dụngngngng

– Hiểu rõ một hiện tượng bình thường trong cơ thể: NCNCNCNC cơ

bbbbảnnnn

27/02/2013 5

Phân biệt các khái niệm sau đây:

• Số liệu: Kết quả của việc thu thập có hệ thống

các đại lượng và đặc tính của các đối tượng

• Thông tin: Số liệu đã được phân tích

• Kiến thức: thông tin được lí giải và được sửdụng để trả lời câu hỏi hay giải quyết một vấn

đề nào đó

27/02/2013 6

Mục đích của nghiên cứu khoa học

trong y khoa

N

C

K

H

Kiến thức

mới

Kỹ năng Cải thiện

tay nghề

Sức

khoẻtốt

hơn

Kỹ thuật

mới

Công cụ Cung cấp

dịch vụ

27/02/2013 7

Các nội dung cơ bản của hoạt động

nghiên cứu khoa học

• Xác định vấn đề nghiên cứu

• Thiết kế nghiên cứu

• Thu thập số liệu

• Phân tích và lý giải kết quả

• Báo cáo nghiên cứu

27/02/2013 8

Các đặc điểm của hoạt động NCKH

Tính mới

• Tìm ra cái mới, qui luật mới, quan hệ mới là

đặc tính cơ bản nhất của nghiên cứu khoa học.

• Tính mới có tính kế thừa cái đã có, nhưng

không lập lại cái đã có; luôn luôn xem xét lại

những kết luận đã hình thành trước đó, nếu như

kết luận đó đã được thực tế chỉ ra những khuyết

điểm hoặc những sai lệch.

27/02/2013 9

Các đặc điểm của hoạt động NCKH

Tính mạo hiểm

• Một nghiên cứu có thể thành công và cũng có

thể thất bại.

• Thất bại có thể do nhiều nguyên nhân nhưng

trong khoa học thất bại cũng được xem là một

kết quả cũng được lưu trữ tránh cho người đi

sau không dẫm chân lên lối mòn, tránh lãng phí

các nguồn lực nghiên cứu.

27/02/2013 10

Các đặc điểm của hoạt động NCKH

Tính phi kinh tế• Nghiên cứu khoa học mang lại hiệu quả rất to

lớn, quyết định sự phát triển của đất nước, sựgiàu có và văn minh của xã hội nhưng rất khótính toán kinh tế của sản phẩm khoa học vàcông nghệ.

• Thành công của nghiên cứu khoa học và công nghệ đem lại hiệu quả kinh tế hoặc tạo ra một hiệu ứng xã hội không thể tính bằng tiền được.

27/02/2013 11

Các đặc điểm của hoạt động NCKH

Tính đặc thù• Nghiên cứu khoa học trong mọi lĩnh vực điều có tính đặc thù riêng của nó. Nghiên cứu Y học có đặc điểm riêng là gắn liền với sự sống của con người. Nên nghiên cứu Y học cần hết sức thận trọng trong quátrình tác nghiệp.

• Nghiên cứu Y học cần có sự tham gia, phối hợp của nhiều ngành khoa học mới có thể đạt được hiệu quảcao. Khoa học Y học có sự đan xen, tác động của rất nhiều ngành khoa học do vậy trong quá trình hoạt động các nhà nghiên cứu cần lưu ý để giải quyết những vấn đề có liên quan.

27/02/2013 12

Các đặc điểm của hoạt động NCKH

Tính khoa học

• Tính khái quát hóa: là khả năng suy diễn những kết quả có được từ mẫu nghiên cứu lên dân số chung màtừ đó mẫu được chọn.

• Tính giá trị: Tính giá trị của nghiên cứu nghĩa là kết luận của nghiên cứu là đúng giá trị thực tế của quần thể.

• Tính tin cậy: Kết quả nghiên cứu phải có khả năng kiểm chứng lại nhiều lần do nhiều người khác nhau trong điều kiện giống nhau.

27/02/2013 13

TÝnh gi¸ trÞ

Cao ThÊp

§é tin cËy

Cao

ThÊp

Gi¸ trÞ ®o

Gi¸ trÞ thùc

Gi¸ trÞ thùc

Gi¸ trÞ thùc

Gi¸ trÞ thùc

Gi¸ trÞ ®o

Gi¸ trÞ ®o Gi¸ trÞ ®o

27/02/2013 14

CCCCáááác loc loc loc loạI I I I NC trongtrongtrongtrong y y y y hhhhọcccc

Nghiên cNghiên cNghiên cNghiên c�u cu cu cu c� b b b b�nnnn::::

– Nhằm phát hiện về bản chất và qui luật của các

hiện tượng bình thuờng trong cơ thể.

– Đối tượng nghiên cứu: người khoẻ hoặc vật thí

nghiệm.

Nghiên cNghiên cNghiên cNghiên c�u u u u �ng dng dng dng d�ngngngng:

– Ứng dụng những KT cơ bản để giảI quyết vấn

đề.

– 2 lĩnh vực NC ứng dụng trong y học:

• Phòng bệnh: Nghiên cNghiên cNghiên cNghiên c�u du du du d�ch tch tch tch t�

• Điều trị bệnh: Nghiên cNghiên cNghiên cNghiên c�u Lâm su Lâm su Lâm su Lâm sààààngngngng

27/02/2013 15

Xác định vấn đề nghiên cứu

• Bệnh

• Tử vong

• Đặc điểm lâm sàng (shock , Xuất huyết,..)

• Diễn biến điều trị (thờI gian cắt sốt, …)

• Những yếu tố liên quan sức khoẻ: hút thuốc lá,

Kiến thức, thực hành, sử dụng một dịch vụCSSK (chăm sóc tiền sản, chủng ngừa,... )

NhNhNhNhắc lc lc lc lạI khI khI khI kháááái nii nii nii niệm m m m ““““HiHiHiHiện n n n ttttượng sng sng sng sức khoc khoc khoc khoẻ””””:

27/02/2013 16

VVVVấn đn đn đn đề nghiên cnghiên cnghiên cnghiên cứu lu lu lu làààà ggggìììì????

• Vấn đề nghiên cứu là một thiếu sót hay khoảng cách giữa hiện tại và điều mong đợi của một hiện tượng sức khoẻ.

VD:

• tỉ lệ tiêm chủng thấp

• tỉ lệ nhiễm trùng hậu phẫu cao

• tử vong do bệnh tim mạch gia tăng

• Bệnh nhân than phiền về thái độ phục vụ của nhân viên y tế

27/02/2013 17

Ba điBa điBa điBa điều kiu kiu kiu kiện cn cn cn của ma ma ma một vt vt vt vấn đn đn đn đềnghiên cnghiên cnghiên cnghiên cứuuuu

1. Phải có khoảng cách giữa điều đang tồn tại và

điều chúng ta mong muốn

2. Lí do của vấn đề đó (khoảng cách đó) là chưa

rõ.

3. Phải có nhiều hơn một câu trả lời cho vấn đềnghiên cứu đó.

27/02/2013 18

VVVVấn đn đn đn đề nghiên cnghiên cnghiên cnghiên cứu đu đu đu đến tn tn tn từ đâu đâu đâu đâu????

• Sự tình cờ

• Sự ham học hỏi

• Phân tích chuyên nghiệp

• Phân tích có hệ thống

27/02/2013 19

CCCCáááác khc khc khc khíííía ca ca ca cạnh cnh cnh cnh cần xem xn xem xn xem xn xem xéééét sau khi t sau khi t sau khi t sau khi

xxxxáááác đc đc đc định vnh vnh vnh vấn đn đn đn đề nghiên cnghiên cnghiên cnghiên cứuuuu

1. Tính xác hợp

2. Tránh trùng lắp

3. Tính khả thi: phương pháp, kỹ thuật, cỡ mẫu, thu

thập dữ kiện, mặt thời gian và kinh phí.

4. Tính được chấp nhận từ các nhà quản lí

5. Tính ứng dụng

6. Tính cấp thiết của đề tài

7. Y đức

27/02/2013 20

Thang điểm đánh giá các vấn đềnghiên cứu

Tổng số

7. Y đức

6. Tính cấp thiết

5. Tính ứng dụng

4. Được lãnh đạo chấp nhận

3. Khả thi

2. Tránh trùng lắp

1. Tính xác hợp

Vấn đề 4Vấn đề 3Vấn đề 2Vấn đề 1

27/02/2013 21

PhânPhânPhânPhân ttttíííích vch vch vch vấn đn đn đn đề nghiên cnghiên cnghiên cnghiên cứuuuu

LLLLàààà llllààààm gm gm gm gìììì????

– Tách vấn đề lớn thành những vấn đề nhỏ

– Xác định vấn đề cốt lõi và các yếu tố ảnh hưởng

TTTTại saoi saoi saoi sao????

– Giúp hiểu rõ

– Xác định phạm vi và trọng tâm nghiên cứu

– Xác định mục tiêu thực tế và dễ đạt được hơn

– Xác định rõ những chỉ tố và biến số cần nghiên cứu.

27/02/2013 22

CCCCáááác bc bc bc bước phân tc phân tc phân tc phân tíííích vch vch vch vấn đn đn đn đề

BBBBước 1:c 1:c 1:c 1: Tham khảo tài liệu

BBBBước 2:c 2:c 2:c 2: Làm rõ những quan điểm có liên quan vấn đềnghiên cứu (tách thành các vấn đề nhỏ liên quan).

BBBBước 3 :c 3 :c 3 :c 3 : Xác định vấn đề cốt lõi và mô tả một cách

đặc thù: bản chất, sự phân bố, độ trầm trọng

BBBBước 4:c 4:c 4:c 4: Phân tích vấn đề: – 4.1: Viết vấn đề cốt lõi ở giữa

– 4.2: Xác định các yếu tố góp phần vào vấn đề.

– 4.3: Xác định các yếu tố bổ sung

– 4.4: Sắp xếp các yếu tố có liên quan lại với nhau

27/02/2013 23

VVVVíííí ddddụVVVVấn đn đn đn đề nghiên cnghiên cnghiên cnghiên cứu u u u :::: Sơ sinh nhẹ cân cao

CCCCáááác c c c bbbbước phân tc phân tc phân tc phân tííííchchchch::::

BBBBướcccc 1 & 1 & 1 & 1 & BBBBướcccc 2:2:2:2:

- Tần suất và sự phân bố của sơ sinh nhẹ cân

- Tăng cân của thai phụ

- Mắc bệnh trong thời gian mang thai

- Thực hành ăn uống trong thời gian mang thai

- Hiểu biết về ăn uống trong thời gian có thai

- Đặc điểm thuộc về đứa trẻ (tuổI thai, giớI)

- Tử vong chu sinh

BBBBướcccc 3: 3: 3: 3: Khẳng định vấn đề cốt lõi: tỉ lệ sơ sinh nhẹ cân

cao

27/02/2013 24

BBBBướcccc 4.1: 4.1: 4.1: 4.1: ViViViViết vt vt vt vấn đn đn đn đề ccccốt lõi t lõi t lõi t lõi

4.2: 4.2: 4.2: 4.2: xxxxáááác đc đc đc định ynh ynh ynh yếu tu tu tu tố ggggóóóóp php php php phần n n n

Beänh cuûa meï

ÑÖÙ A T REÛ-Tuoåi thai- Giôùi tính

Taêng caân cuûa thai

phuï

Sô sinhnheï caân

Kieán thöùc-Thaùi ñoä-Thöïc haønh aên uoáng

khi coù thai

Tửvongchu sinh

27/02/2013 25

Di nh döôõ ng

tröôùc coù thaiSÖÛ DUÏNG

DÒCH VUÏ Y TEÁ-Soá laàn khaùm thai

-Tuoåi thai- Giôùi

DS-KT-XH-Thu nhaäp-Ngheà nghieäp-Hoïc vaán-Toân giaùo-Kieåu gia ñình

QUAÙ T RÌNHSINH ÑEÛ

-Tuoåi meï- Laàn ma ng thai

Bước 4.3:Xaùc ñònh yeáu toá boå sung4.4: Saép xeáp caùc yeáu toá lieân quan laïi vôùi nhau

ÑÖÙ A T REÛ-Tuoåi thai -Giôùi tính

Taêng caân cuûa thai

phuï

Sô sinhnheï caân

Kieán thöùc-Thaùi ñoä-Thöïc haønh aên uoáng

khi coù thai

Tửvongchu sinh

Beänh cuûa meï

Di nh döôõ ng

tröôùc coù thaiNGÖÔØI MEÏ

- Di nh döôõ ng tröôùc coù thai- Beänh taät

SÔ ÑOÀ VAÁN ÑEÀ NGHIEÂN CÖÙU

27/02/2013 26

XXXXáááác đc đc đc định phnh phnh phnh phạmmmm vivivivi nghiên cnghiên cnghiên cnghiên cứuuuu

1.1.1.1. TTTTíííính hnh hnh hnh hữu du du du dụng thông tin ng thông tin ng thông tin ng thông tin

- Có cải thiện chăm sóc y tế?

- Thông tin này cần thiết cho ai?

- Thông tin sẽ giải quyết đến các yếu tố nào của vấn

đề?

2.2.2.2.TTTTíííính khnh khnh khnh khả thi: Cthi: Cthi: Cthi: Cóóóó ththththể thu ththu ththu ththu thập đp đp đp được nhc nhc nhc những thông tin ng thông tin ng thông tin ng thông tin

nnnnàààào trong tho trong tho trong tho trong thời gian di gian di gian di gian dự đ đ đ định dnh dnh dnh dàààành đnh đnh đnh để ththththực hic hic hic hiện nghiên n nghiên n nghiên n nghiên

ccccứu?u?u?u?

3.3.3.3. TTTTíííính lnh lnh lnh lập lp lp lp lại: i: i: i:

- Thông tin nào đã có rồi?

- Thêm thông tin nào?

27/02/2013 27

Kieán thöùc-Thaùi ñoä-Thöïc haønh aên uoáng

khi coù thai

Tửvongchu sinh

NGÖÔØI MEÏ

QUAÙ T RÌNHSINH ÑEÛ

ÑÖÙ A T REÛDSKTXH

SÖÛ DUÏNG DÒCH VUÏ Y TEÁ

-Soá laàn khaùm thai

-Thu nhaäp-Ngheà nghieäp-Hoïc vaán-Toân giaùo-Kieåu gia ñình

-Tuoåi thai- Giôùi

-Tuoåi meï- Laàn ma ng thai

- Di nh döôõ ng tröôùc coù thai- Beänh taät

Taêng caân cuûa thai

phuï

Sô sinhnheï caân

SÔ ÑOÀ VAÁN ÑEÀ NGHIEÂN CÖÙUSÔ ÑOÀ BIEÁN SOÁ NGHIEÂN CÖÙU

27/02/2013 28

XXXXáááác đc đc đc định nh nh nh ccccâu hâu hâu hâu hỏi nghiên ci nghiên ci nghiên ci nghiên cứuuuu

• LLLLàààà bước đc đc đc đầu tiên cho u tiên cho u tiên cho u tiên cho mmmmọiiii thithithithiết kt kt kt kế nghiên cnghiên cnghiên cnghiên cứuuuu

• GiGiGiGiúúúúp đp đp đp định hnh hnh hnh hướng rõ rng rõ rng rõ rng rõ rààààng mng mng mng mục tiêu nghiên cc tiêu nghiên cc tiêu nghiên cc tiêu nghiên cứuuuu ((((câu trcâu trcâu trcâu trả llllờiiii

cho câu cho câu cho câu cho câu hhhhỏiiii nghiên cnghiên cnghiên cnghiên cứu chu chu chu chíííính lnh lnh lnh làààà mmmmục tiêu nghiên cc tiêu nghiên cc tiêu nghiên cc tiêu nghiên cứuuuu) ) ) )

VD:VD:VD:VD: TTTTỉ llllệ ((((hohohohoặc trung bc trung bc trung bc trung bììììnhnhnhnh) SSNC ) SSNC ) SSNC ) SSNC llllàààà bao nhiêubao nhiêubao nhiêubao nhiêu????

����M M M M tiêutiêutiêutiêu: : : : XXXXáááác đc đc đc định tnh tnh tnh tỉ llllệ ((((hohohohoặc trung bc trung bc trung bc trung bììììnhnhnhnh) SSNC) SSNC) SSNC) SSNC

27/02/2013 29

• ThThThThàààành phnh phnh phnh phần cn cn cn củaaaa 1111 câu hcâu hcâu hcâu hỏi nghiên ci nghiên ci nghiên ci nghiên cứuuuu::::

– SSSSố nhnhnhnhóóóómmmm đ đ đ đốIIII tượng nghng nghng nghng ngh/c/c/c/c

– CCCCóóóó cancancancan thithithithiệpppp hayhayhayhay không ckhông ckhông ckhông cóóóó cancancancan thithithithiệp p p p

VD: HTSK VD: HTSK VD: HTSK VD: HTSK llllàààà ““““ththththờI gian cI gian cI gian cI gian cắt st st st sốtttt””””

1)Th1)Th1)Th1)Thờiiii gian cgian cgian cgian cắt st st st sốt t t t ở nhnhnhnhững ng ng ng BN BN BN BN SSSSốt rt rt rt réééét tt tt tt tạI Khoa NhiI Khoa NhiI Khoa NhiI Khoa Nhiễm lm lm lm làààà bao nhiêubao nhiêubao nhiêubao nhiêu????

HoHoHoHoặcccc:::: TTTTỉ llllệ BN BN BN BN ccccắt st st st sốt nhanh t nhanh t nhanh t nhanh ở nhnhnhnhững ng ng ng BN SRBN SRBN SRBN SR ttttạI Khoa nhiI Khoa nhiI Khoa nhiI Khoa nhiễm lm lm lm làààà bao nhiêubao nhiêubao nhiêubao nhiêu????

2)2)2)2)ThThThThờI gian cI gian cI gian cI gian cắt st st st sốt trung bt trung bt trung bt trung bììììnhnhnhnh ((((hohohohoặc tc tc tc tỉ llllệ) ) ) ) ở nhnhnhnhững ng ng ng BN BN BN BN đđđđã ã ã ã đđđđược đic đic đic điều tru tru tru trịthuthuthuthuốc c c c AAAA ccccóóóó ngngngngắn hn hn hn hơn thn thn thn thờI gian cI gian cI gian cI gian cắt st st st sốt trung bt trung bt trung bt trung bìììình nh nh nh ở BN BN BN BN đđđđược đic đic đic điều tru tru tru trịthuthuthuthuốcccc khkhkhkháááácccc hayhayhayhay khôngkhôngkhôngkhông????

3)3)3)3)ThThThThờI gianI gianI gianI gian ccccắt st st st sốt trung bt trung bt trung bt trung bìììình nh nh nh ở nhnhnhnhững ng ng ng BN BN BN BN nhnhnhnhận đin đin đin điều tru tru tru trị bbbbằng thung thung thung thuốc c c c AAAA ccccóóóó

ngngngngắn hn hn hn hơn thn thn thn thờI gian cI gian cI gian cI gian cắt st st st sốt trung bt trung bt trung bt trung bììììnhnhnhnh ở nhnhnhnhữngngngng BNBNBNBN không nhkhông nhkhông nhkhông nhận đin đin đin điều tru tru tru trịthuthuthuthuốcccc A A A A khôngkhôngkhôngkhông? ? ? ?

• MMMMỗI I I I đđđđề ttttàààài chi chi chi chỉ nên cnên cnên cnên cóóóó 1 1 1 1 câu hcâu hcâu hcâu hỏI nghiên cI nghiên cI nghiên cI nghiên cứu chu chu chu chíííínhnhnhnh

27/02/2013 30

Giả thuyết nghiên cứu

• Giả thuyết nghiên cứu là một mệnh đề khẳng định

quan hệ giữa một hay nhiều yếu tố với vấn đề nghiên

cứu. Trong giả thuyết nghiên cứu, người nghiên cứu

thể hiện rất cụ thể kết quả mà mình mong đợi sẽ xảy

• Việc kiểm định giả thuyết nghiên cứu có thể được xem

là một mục tiêu nghiên cứu bởi vì nó sẽ giúp cho giải

quyết vấn đề nghiên cứu.

• Giả thuyết nghiên cứu không bắt buộc trong đề cương

nghiên cứu.

27/02/2013 31

Bài tập

• Sinh viên lựa chọn và phân tích chủ đề nghiên

cứu của nhóm

• lmhuu@ctump.edu.vn