Diat

i ,.,",YILDIRIM ELEKTRONıK~ TıC. VE SAN. LTD. STı

sü~'~kiiStok Bulunur t

i Thristör t

.. \

i

I·iıı.

Entegre II Transistörll Kandansatörl [D~~~;~ÇiRöle i

Finder II Weidmüller

ÖlçümCihazları

HavyaSetleri

Fluke i[PhiliPS Chang

Konya Sokak No 18 ULUS/ANKARA TeL. 312-324 40 49/324 30 34/311 3845 FaX 312- 324 30 35 L

iSTiKBAL GÖKLERDEDiR

M. Kemal ATATÜRK

L _

ı

i

i

i

i~

IIAVACllIK HEKHONIGI 3

4 HAVACI,IK ElEKBON:GI

-iı

A••• ıkır1Elecı,on.e1'&ehn.e&I""IIOI'Ir>e1A~l00n·l993

AETPA Adına SahibiFual BÖLÜK

Yazı işle,I Müdü,üEmine ERIK

Yayın KuruluBaki UZUN,

M. Haluk UÇAR,Mehmet MUSLU,

Ali ÜNSAL,Nurhan GÜZEL

GrafikCavit SIVRIHiSAR

Çeviri:Nusrel YILMAZ

Reklam SorumlulanH. Necdet ÜNAL

YapımMAVIELMA

(212) 433 90 16

BaskıÖzyurt Matbaacılık

/212) 230 76 31

Basım TarihiEkim 1994

Yazışma Adresi

Esenboğa HV.Um. Yeni TeknıkBlok No: 44 ANKARA

Tel39800 00/1232/1380·1152

Faks3980410

Dergıde yer alan yazılardaki görüşleryazarlanna aıttir. Yazılar, dergı

kaynakgösterilmeksuretiylekullanılabilir.

BAŞLARKEN)'a:lliferiMüdıırıj'ncleıı

7 YAZllARIYlA:

Ahmet KIRATUOGLU / DHMI GENEL MÜDÜRÜ

Metin GÖNEN / DHMi GENEL MÜDÜR MUAVINi 8

Yıldırım SALDıRAN ER / DHMI GENEL MUDÜR MUAViNi 9

Aydın MÜFTÜOGLU f DtlMI GENEL MÜDÜR MUAVINI 10

Cezml ORKUN f OHMi ELEKTRONiK DAIRE BAŞKANı 11

12 -1 4 DHMi Genel Müdürlüğü tarihçesi ve faaliyet alanları

AETPA 15-16

BiR UÇUŞUN ÖYKÜSÜ: 17-18-19

Hava seyrinde güvendemisiniz?

HAVACılıK SiSTEMLERi

koousunda ODTÜ Havacılık Mühendisliği öğrelim üyesi Prof. Dr. Cahiı

ÇIRAY'ln yazısı 21

IFATSEA;

Hava Trafiği Guvenliği Elektroniği konusunda uluslararası bir kuruluş olan

federasyonu tanıyacağız. 22

ALETLE iNiş SiSTEMI: Havacılık Elektroniği Sistemlerinden lLS 'in

lanıiımı 23-24

HAVALiMAN VE MEYDANLARıMIZ: Her sayıda Havalıman ya da

Meydanlarımızdan birisini ıanılacağımız yazı dizimizde ESENBoGA

HAVALiMANl'nınltanııacağız. 24-25-26

BiLGiSAYARA GiRiş:

Teknik konularda sürekli yayın yazı dizilerinden biri olan BILGiSAYAR VE

BILGiSAYARA GIRiş konulu yazılarımızda amacımız sizlerden gelecek

sorulan yanıtlamak ve bilgisayar konusunda

soo gelişmelerle birlikte lemel konuları sizlere aktarmaktır. 27·28

HABERLER: 29

Havacılık Elektroniğl konusundaki son gelişmeleri ve Türkiye çapındaki

değişiklikleri bu sayfadan izleyebilirsiniz.'-----------'-- -- ------ ---HAVACılıK ~.H·Hr)NlGI 5

BAŞLARKEN

(ifüm başlangıçlar, yeniliğin ve değişimin habercisi 01-:.y malarından dolayı beraberinde biraz tedirginlik, biraz te-

reddüt taşırlar. Birikimlerin ve deneyimlerin sonuçlandırdığı

oluşımılarm başlangıçları iseler tedirginliğin ve tereddütiin yerini

zamanla büyük bir heyecan ve onur alacaktır. Bizde bir başlangıcın

eşiğindeyiz. Dergimiz, Havacılık Elektroniği Dergisi yaym hayatına

başlıyor. iletişim araçlarının inanılmaz ölçülerde güç kazandığı gü-

nümüzde iletişim ağları arasında yitip gitmemeyi aktif olarak bu ağı

yakalamakla başarabileceğimize inanıyorum. Teknolojik ge-

lişmelerin ve otomasyanun sonucu olarak, insanın kendine ve çev-

resine yabancılaşmasını önleyebilmenin sanırım tek çıkar yolu bu.

Teknolojiyi doğm yerine oturtabilmek, üretici ve insan yaşamını çe-

şitlendirici yanlarını geliştirerek bunu tüm insanların 'kullanımına

sunabilmek bizim, teknik elemanların sommluluğunda. Bu so-

rumluluğun bilinci ile yayın hayatına başlıyor, yaşadığımız çağı ya-

kalayabilmemizde bir adım oluşturmayı umuyoruz. Derginin ha-

zırlanmasında emeği geçen tüm arkadaşlara teşekkür ediya mm.

Yazı Işleri Müdürü

Emine ERiK

6 HAVACIl;K IlErı~ONtG;

--"HAVACitıK ElEKnO'~IGI 7

DHMi GENEL MÜDÜRUlAhmet KIRATLlOGlU i

iiiiiiiıiiiii1

iiiiiiiiiı

DEGERLI ÇALIŞMA ARKADAŞLARıM

DHMJGenel Miidürlügü'1Iünasli görev/erinden biri, Dünya Sivil Havacılık Teşkilatları'1IJIJöngördüğü şekilde Ha[IQCllık Elektroniği Sistemlerini temin ve tesis ederek Türk Hava Sabasinm

Hava Trafik Güvenliğini süraıli, kontrollü ve giive,11i bir şekilde sağlamaktır.

Baş döndürücü teknolojik gelişmelerin yaşandığı giiniimiizde DHMI Genel Müdürlüğü tarafındanyapılan yüksek teknoloji içeren çalışma/ar Türkiye Cumhuriyeti'nin uluslararrl$! boyutta

prestijini ve güvenirliliğin! artırma yoJımdadır.

Hava veyer muhaberesinden, seyrüsefer sistem/erine, uçuş bilgi ve terminal sistemlerinden radarsistemlerine kadar hizmet yelpazesi geniş olan Havacılık Elektroniğinin ulaşım sektöründeki yeri

tartışılmazdır.Devlet Hava Meydanları işletmemizin evrenselplatfoNlıdaki mümtaz seviyesine gelmesinde sO'ı

derece değerli katkılanmz olmuştur. Bu konudaki çalışmalartlıız öviinç kaynağımızdtr.Sizleri konularında bakim, deneyim veperfonnansmı ispat/am ış kişiler olarak yetiştirmekonusundaki kurumıımuz idealinin bugüll gerçekleşmiş oldugwm görmekten soil derece

mutluyum. Tüm işletme olarak yeni başanlara beraberce koşacagımıza yiirekten infllımakdayım.AE1PA olarak hedeflediğiniz birlik ve beraberlik içinde maddi/manevi özverillizle, özlediğimizsosyal dayanıpnayı ve bavacılık elektraniği konusunda yurt içi!dışı programları, taktikleri,

gelişmeleri takip ederek DHM/camiasma büyiik katkılarıntzm olacağı inancındayımDerginizin yayınlanmasıyla Havacılık Elektroniği konuswıdaki eksikliğill giderilmesi, yeni

teknoloji/erin duyurulması ve havacılık konusunda bilinmel'eıı pek çok aynntmm tartlŞ111a)'aaçılması saglanmış olacaktır.

Yayın hayatınızda başarı dileklerimle birlikte bu konudaki bizmelerillizin aksamadan yıllarcadevamını di/er saygılarımı sımarım.

r-i

DHMi GENEL MÜDÜR MUAViNiIMetin GÖNEN

DEGERLI ELEKTRONIKÇiLER,

DiiI7;ıCl standartlarında Hava Seyrüsefer ve meydan işletme hizmeti veren kuruluşıwlııZllllyakalamış olduğu setJiyede hizmet ve başarısı, tartışılmaz olan idari ve teknik

kadromılZl1111 önemli bir ImsılrlWlt teşkil eden Elektronikçiler olarak sürdürmekıeolduğwıııı birlik ve beraberliği dergi yaymlayarak geliştirme ve kamılOyıma duyurma

düşiinceıılz; kutlartm.

Smıa)" ve teknoloji çağwı tamamlayıp bilgi ve iletişim çağına geçen dünyadakigelişmelerin takipçisi olarak kuruluşlimıız hizmetlerinin iistün teknoloji ürünleri Ue en üst

seviyede yüriifiifmesi için göstermiş olduğımıız yiiksek perfonnama yayıncılık ba)'a/ındada ulaşacagt1l1za inancım tanıdır. Adım atma cesareti gösterdiginiz)'ayl1l hayatmda

alacağımı övgüler gibi ıığrayacagıtıız tenkit ııe eleştirilerinde sizlerde olumlu etkı yapacağıve sizleri daha iyiJ'e J'ölılelldirecegi düşüncesindeyim.

Yiinıteceğlniz çalışmalarda kendi mesleginiz olan Havacılık ElektroTligl'ni ta",tıptartışırken, Kuruluşımııızıltı hızmet veren diğer teknik ve Idari meslek gruplarmada J'er

ayırarak Kurulıışımmı çalışanları arasında Iletişim ve harmonlzasyonıı sağlamaksuretiyle birlik ve beraberligimize katkıda bulımacağlfllza inamyorum.

Yüce Aratilrk'ün hedefgösterdiği istikbale Illaşma gayreti içerisinde hizmet elliğineimmdığmı biitii" DHAJ! çalışanlarına ve Elektronik camiasma iş ve sos)'al yaşamlarında

başarı ve mutluıııklar dilerim.

Saygılarımla,

8 HAVACılıK ElfnmNIGI

OH Mi GENEL MÜOÜR MUAViNiYıldırım SALDIRANER

Türk Mil/eti asırlar boyunca ilim ııe tekllOloji a{anlam/da başarılı eser/er ortaya koymuştur. 1632yılında kendi yaptıgı kmıatla Istanbııl Galata Kıılesi'ııde" Üsküdar Doğaneılar Me)'dam'na kadar3200 m, mesafeyi ııçan Hezar/en Ahmeı Çelebi düııyada "çmay' başaran ilk i/lsmı olma payesine

lı/aş11Iış/ır.

/903 yılmda; Orville ve lVi/bur \Vright Kardeşleriıı, ABD Kıızey Carolitıa't/a "Flyer" adwı verdikleriuçakları ile yaptıkla,ı ilk uçuş, ilk motor/u uçak uçuşu olarak dünya tari1Jine geçmiştir.

Ulu Öllder Atatürk 1925 yılında "Islikbal Göklerdedir" buyruğuyla adeta geleceğin eti önemligelişimini işaret ettiğinde, havacılık dünyada benüz emek/erne aşamasıııdaydı.

Tiirkiye 1940'Iı yıllarda Avrupa'fIIll üçüncü biiyiik bava endüslrisine sabip bir konuma yiıkselmiş,uçak ve motor imalatmı başarıyla gerçekleştimıiş!ir. Inişli-çıkışlı bir bavacılık eııdiistrisi

gelişiminin yaşlUltiığı uzun yıllar sonrasmda, bugünün Türkiye'si bel' türlü mode", teknolojiyikapsayım faaliyetler ile gl/rtlr verici bir tablo çizmektedir

Türk Sivil Havacılık Faaliyetleri içinde en önemli kuruluşlamı başında geleu DHMİ GenelMiidiirliiğü de, son yıllarda, özellikle elektronik alanında )'aptıgı büyük atılımlar, yatırımlar ve

getirdiği teknoloji ile ülkemiz bavacılığ",a büyük katkılar sağlamıştır. Bıı yıltam olarakkullamma verilen MRadar Kaplama Projestnin gerçekleştirilmesi bml/m çok güzel bir ört/eğidir.

Gerek uçaklarda, gerekse baf'a seyrüsefer sistemlerinde bilgisayar teknolojisine geçiş ile birlikte,elektronigin reri ayrı bir önem kazanmış bıılımmaktadır. Bu önemli sahada, Havacılık

ElektrOtıiği Teknik Elemanlar Dernegi'ııin kuruluşu ile dayaııışma ve sektöre katkı faaliyetleriiıdebulunmaları memnuııiyet verici bir gelişmedir.

Demeğin ve Derginin bay"/ı ve başarılı olmasını diliyorum.

IIAVACoLII ELE(nm,IGI 9

IDHMi GENEL ~ÜDÜR MUAViNiAydın MUFTUOGLU

DECERLI ARKADAŞlARıM,

Devlet Hava Meydanları lş/etmesin;,ı etl ö"emli "zııvformdan bir; o/an ElektronikCamiamızı, iilkemizde "Havacılık Elektrotııgi" sahasmda büyük bir boş/uğu

dofd!ıracağwıza inmıdıgım, Derginizitıyayııı baya/ma ilk adım/m atması miitıasebetiylesevgiyle selamhyomm.

Kış-kıyamet, dağ-bayır demede" sabip o/makla öviindügünüz, çağdaş gelişmiş iilkeferdüzeyindeki elektronik sistem!erimizi kuran, idamesini sağ/ayan fedekar

arkadaş/arımızm kurdukları derneğin yayın organı olan Havacılık E/ektranığl Dergisininilk sayısınm, yine bu kitleflin sonsuz emek/eri sonucunda tamam/anan ve Iş/etmemizin bu

güne kadar gerçekleşfinniş bulunduğu en pahalı, en kapsamlı entegre projesi olan"liırkiye Hava Trafik Radar Kaplama Projesi"nin tümüyle hizmete veri/diği baftaya

rastlamasın, çok boş bir rastlantı olarak göriiyorımı.

Bizi bıı sahada seviyelerine çıkma çabasında olduğumuz birçok ülkenin daha da üstüneçıkaran bıı projenin realizes;,ıde emegi geçen değerli arkadaşlarımıza ne kadar teşekkür

etsek azdır.

Bıı düşüncelerin ,şıgında, bizlere hizmet sahalanndaki kıvoııCl yaşama olanağı sağlayandeğerli Elektronik meflsııplanmızın dernek faaliyetlerinde ve bıı derneğin sözcüsü olacak

dergide başarılı olacaklarma, memuptanna ve Devlet Hava Meydanlanna seviyeli,özverili görevanlayışı içerisinde yararlı çalışmalar ortaya koyacaklarına kani olarak iş

ve ev yaşamlarında başarılar ve esenlikler diliyorum.

10 HA.VAcın: ElfKHONIG!

-----1DHMi GENEL MÜDÜRLÜGÜELEKTRONiK DAiRE BAŞKANı

Cezmi ORKUN

r-ı

\

ı

ı

ıDECERLI ARKADAŞI.ARIM

Sizlerle olatı birlikteligünlzde herzaman en yakın desteginiz ve )'ardım(amıızlaçalışmalarımızdaki sevgi ve saygı ölçiileri içerisinde, karşıltklı eıkileşim/erle Elektronik Daire

Başkanlığındaki (jim arkadaş/arım m çalışma isteği ve huzurunun etl yiiksek düzeye u/aşmasınm

Imut/uluğ/lIlu yaşıyorum.

M.Kemal Ataliirk'ün "Gözlerimizi kapayıp tek başımıza Jaşadıgımızı düşünemeyiz. Memleketimiz;bir çember içine alıp dlüı)'a ile afdkasJzyaşlI)'amayız ... Aksltle yükselmiş, ilerlemiş, medeni bir

millet olarak medeniyet düzeyinin üzerinde yaşayacağız. Bıı hayat ancak ilim ve le,de olıır. ilimve fen nerede ise aradmı alacağız ve her millet ferdirıin kafamla kayacağız. ilim ve fen için kayıt

ve şart yokıur"." söz/eri doğrultusunda fiim elektronik camiası ile birlikte çalışmalamnıza ibugüne kadar olduğu gibi bundan sonra da devam edeceğiz.

Havacılık Elektr01liğiııilı gelişiminde, lambalı cihazlardmı micro - processor koııirol/u solid· statekompenentlerle donatılmış sistemlere geldiğimizi diişiiniirsek kısa zamanda gelişe,ı teknoloji)'e

ayak u)'durnıanın zorluğu ortaya çıkacaktır. SUlırll sayıdaki personel kapasitesi ile hızlıteknolojik değişime uyum sağlamak, ilke ve bedefierdeıı sapmadan boşgöriilü çalışmalarla ve

ufuklarm ötesini görerek DHMI için geliştirilen projelerin başarısı, Elektronik PersOfıelininödünsiiz ve fedakarca çalışmalarz sayesinde miimkiin olmuştur.

AETPA üyelerinin hedeflediği "Havacılık Elektroniğini yüksek okullarda branş haline getirtmek,gelişen teknolojiyi anında izleyerek konferanslar - paneller yoluyla havacılık işletmelerinde

çalışarıları bilgilendinnek, birlik ve beraberlik içinde sos)'al dayatllşma)'ı sağlamakufikirler;,ıigönülden destekliyorum.

Havacılık Elektroniği Dergisiniıı DHMI mensuplamıa yararlı olacağını ümit ediyor, tümarkadaşlanma başarılar diliyorum.

HAVACılıK ElEKIWNIGı11

DHMi Genel Müdürlüğü Tarih~esive Faaliyet Alanları

D evlet Hava Meydanlanişletmesi Genel

~a~~~~I~~I~~~~~~~~i:iliğe

dzerk, sorumluluğusermayesi ile sınırlı Kamu

Iktisadi Kuruluşudur.

Kuruluşun nüvesini 20.5.1953tarihinde kurulan, HavaMeydanları Işletmeciliği ile HavaYolu Taşımacılığını müşlerekenyürüten "HAVAYOLLARIDEVLET iŞLETME iDARESi"teşkil etmektedir. Ancak sivil

havacılık alanındaki gelişmeler,havaalanı ve uçakişletmeciliğinin bir kuruluştarafından yürütülmesininrasyonelolmayacağını ortayaçıkarmıştır. Bu nedenle ikihizmetin ayrı ayrı kuruluşlartarafından yerine getirilmesinisağlamak amacıyla uçakişletmeciliği görevi 21 Mayıs1955 tarihinde 6623 SayılıKanunla THY A,O.'na, havaalanıişletmeciliği ve yer hizmetlerigörevi ise, 28 Şubat 1956tarihinde 6686 Sayılı Kanunla

kurulan tüzel kişiliğe sahip,Katma Bütçeli Devlet HavaMeydanları işletmesi GenelMüdürlüğüne devredilmiştir.

Devlet Hava Meydanları

~Ş~~~~.~~8~~~~~ ~~d2ü~~Ü~~'aylll iKanunun yürürlüğe girmesiyle i

Devlet Havacılık ve HavaMeydanları işletmesi (DHMi)adı altında yeni bir tüzel kişiliğedönüştürülmüş; ayrıca, bukuruluşa bağlı bir "Meydanişletmesi Müessesesi"

kurulması kabul edilmiştir.

12 HAVACıLıK ElEKTRONIGI

Bilahare, Kamu iktisadi'_~ Teşebbüslerini yeniden .

düzenleyen 8.6.1984 Tarıhve 233 Sayılı KanunHükmünde Kararname ileDevlet Hava Meydanlarıişletmesi Genel Müdürlüğü(DHMi) adıyla KamuIktisadi Kuruluşustatüsünde yeni bir tüzelkişilik oluşturulmuş, AnaStatüsünün 8.11.1984 Tarihve 18569 Sayılı ResmiGazetede yayınlanarakyürürlüğe girmesindensonra da faaliyete

~. geçmiştir.

Kuruluşun amaç ve faaliyetkonuları, Ana Statüsündeyeraldığı şekilde, Türk

HavaSahasındakiuçuş güvenliğiiçin Sivil HavacılıkFaaliyetleriningereği olanhavataşımacılığı, havaalanıarınınişletilmesi, Hava Trafik KontrolHizmellerinin ilası SeyruselerSistem ve kolaytıklarınınkurulması ve işletilmesi, bufaaliyetler ile ilgili diğer tesis vesistemlerin kurulması, işletilmesive modern havacılık düzeyineçıkarılmasıdır.

Devlet Hava MeydanlarıIşletmesi Genel Müdürlüğü,Merkez ve Taşra Teşkilatıolmak üzere iki ana bölümdenmeydana gelmektedir. MerkezTeşkilatında 16 Ünite, TaşraTeşkilatında ise 22 adetHavaliman Başmüdürlüğü ileMeydan Müdürlüğübulunmaktadır. DHMi GenelMüdürlüğünce, uluslararasıtarifeli seferler ile içhatseferferine açık Atatürk,Esenboğa, Adnan Menderes,Antalya, Dalaman Havalimanlarıile uluslararası tarilesiz seferlerile içhat seferlerine açık Adana,Trabzon, G.Antep, Kars,Erzurum ve Van Havaalanıarı;hac dönemi süresinceuluslararası tarifesiz seferlerede açık olan DiyarbakırHavaalanı ile yalnızca içhatseferlerine açık Bursa, Elazığ,Erzincan, Malatya, Samsun,

I

Sivas, Şanlıurfa, Çardak, Sinopve Muş olmak üzere toplam 22adet Havalimanı ve Havaalanıişletilmektedir.

Ayrıca, Türkiye Hava Sahasındahava seyrüseler hizmetlerinyürütülmesinden sorumlu tekKuruluş oluşu nedeniyle; HavaTrafik Kontrol hizmetleri,Enformasyon hizmetleri ve HavaMuhabere hizmetleri de DHMiGenel Müdürlüğüncesağlanmaktadır.

Bu amaçla; sivil havacılıktrafiğinin uluslararası standartlaruyarınca güven, sürat ve özenleyapılabilmesi için, Türkiye HavaSahamızda hava araçlarınınuçuşları sırasında referansaldıkları seyrüsefer yardımcıcihazlarıyla techiz edilmiş vegenişliği 10 milolan 16.064km'lik koridoru GenelMüdürlüğümüz kontrolü altındabulunmaktadır.

Her !ürlü hava şartlarındauçakların mevkii veistikametlerini tayın edebilmelerive bu suretle seyrüseferyapabilmeleri, Havaliman veMeydanlarımıza inipkalkabilmeleri ve Hava TrafikKontrolünün sağlanabilmesimaksadıyla DHMl GenelMüdürlüğünce bütün Türkiyesathında yayılmış ve günün 24saatinde kesintisiz faaliyetgösteren toplam 64 seyrüseferyardımcı istasyonu,eradaristasyonu ve 134 cihaz ElektronıkDaire Başkanlığınca kurulmuş ve

-ı

işletilmektedir.

Ayrıca, bu cihaz ve sistemlerinyanısıra DHMI Genel

MüdürlüğüElektronik Daire

Başkanlığı'nca kesintisizçalışması sağlanan sistemlerve bulunduğu yerler aşağıdakişekilde sıralanabilir;

•• Iki Saha KontrolMerkezinde (Esenboğa veAtatürk) bulunan sistemler

-- Yedi Yaklaşma KontrolMerkezinde (Atatürk,Esenboğa, AdnanMenderes, Antalya,Dalaman, Trabzon,Samsun) bulunan sistemler

-- Yirmi Meydan Kulesindebulunan sistemler

•• iki Uçuş MalumatMerkezinde (Esenboğa veAtatürk) bulunan sistemler

"- Altı Uçuş MalumatServisinde bulunansistemler

.- Bir adet UluslararasıHaberleşme Merkezinde(Atatürk Havalimanı)bulunan sistemler

.- Iki adet Haberleşme HaleMerkezinde (EsenboğaHavalimanı) bulunansistemler

-- Yirmi adet haberleşmeistasyonu, dokuz adetperipheral istasyonundabulunan sistemler

Ayrıca, Seyrüsefer yardımcıistasyonlarının ve meydan

!-lA,VACIl••..[lrnKON'C! 13

amaçlı 2 adet AFTN, Hardwareve software maintenancebirimlen, Hava TrafikKontrollerinin eğilimı ıçin 2 adetsimülatör merkezi, Türkiye HavaSahasındaki herhangi birdeğişimini radar displaylerindekiMap'lere uyumunu sağlamakamacıyla Map generatıanmerkezı çalışmaları DHMiElektronik Daire Başkanlığıncayürütülmektedir.

alındığı veTürkiye'nin"DÜNYAYA AÇiLANKAPıLARı"konumunda olanhavaliman vemeydanlarımızınişletilmesi ve hava

trafiğinın güven içinde isağlanmasındansorumlu bulunanDHMI GenelMüdürlOğü;çağımızda büyük

önem taşıyan hava ulaştırmasektöründe aralıksız yürütmüşolduğu mevcuthavaalanıarındaki elektronık veişletme aıtyapıs,"ın en ileri

teknolojiye uygun imodernizasyon çalışmaları,hava ulaşım ağının yurt çapınayaygınlaştırılması kapsamındahizmete soktuğu yenihavaalanları ve ileriye dönük

pıan.ıadlğl b.üyük projeleri ıle bu isektörde sürekli atılımlar

Ülkemiz hakkında ilk izlenimlerin içensindedır.

ıSıTMA, SOGUTMA, KliMA VEOTOMATiK KONTROL iŞLERi

•• ••GOKCUKTiCARET

i elek1roniksistemlerinın

I

periyodik bakımı vetest edilmesi, arıza veonarım sonukontrollerininyapılması amacıylaelektronik testsistemleriyle

Idonatılmış dört adetkontrol uçağı devamlıhizmet vermektedir.Ayrıca, zor tabial vehava koşullarında

ISeyruseler yardımcıcihazlardaki elektronik bakım veonarımın en kısa zamandayapılabilmesi için ıstasyonlaraulaşım amacıyla iki adethelikopter hizmetle

I

bulundurulmaktadır.

Hava Trafık Kontrol amaçlıTürkiye Aadar Kaplama Projesikapsamında 5 adel PSR, 13adet SSR radar, Hava Trafikamaçlı 2 adet ATC, 3 adet APPıve 2 adet FDP, muhabere

i çiçek showI

sepetbuketaranjmançelenki gelin arabası

tOm çiçek

IbOibOideresicaddesi 58/a ihtiyaçlarınız içinküçükesat _ankara ber telefon etmenizTel: 418 04 65 yeterlidir

14 HAVACillK ELEKTRCI\:IGI

,ı4·tij,p,ııkl"fii,p@j1mW'i

AETPAAviation Electronics Technical Personnel Associaıion

Havacılık Elektronığı Teknık Elemanlar Derneğı!

IFuat Soluk~ETPA Yönetım Kurulu Başkanı

Havacılık Elek/mııiği;

HAVACılıK ELEKTRONiGiHAKKINDA

O109_1993 tarihinde Tür-kiy~ _c.umhuriyeti AnkaraValiliğı Emniyet Mü-dürluğü tarafından B05,1. EGM .4. 06. 00. 2 D.k.06 - 43 -187/171527 sa-yılı ve 06-43-187 kod

numarası ile kurulmasına izinverilen ve faaliyetlerini dernekmerkezi DHMi Esenboğa Ha-valimanı Teknik Blok'ta sürdürenAETPA; Fuat BÖLÜK, BakiUZUN, H,.Selçuk ÇOKER, Sa-adeitin GLJLBAY, Sami ORUÇ,Mehmet SELEN, Cavit Siv-

IRiHisAR, A. Çetin KINALI ta-, rafından kurulmuştu~.

huriyeti Hava Trafik Güvenliğinin

belkemiğini oluşturan HavacılıkElektroniği çalışanlarını bir arayagetirmek ve bu birliktelik ile ha-vacılık elektroniği güvenliğini et-

kileyen programları, taktikleri, ge-

lişmeleri inceleyip destekleyerek

havacılık elektroniği camiasına

hizmet etmeyi amaçlamaktadır,

YÖNTEMLERiMiz;

a. Havacılık Elektroniği TeknikElemanlar Derneğini herhangibir siyasi parti, kişi ya da züm-renin yararını veya zararını he-def tutacak davranışlardan uzaktutmak,

b, Hava Trafik Güvenliği elekt-ronik çalışanları olarak Sivil Ha-

Türkiye çapında. sadece DHMİ'de çalışan havacılık elekıroniği per-sonclinin sorumlu bulunduğu sistemlerin sayısı yaklaşık 273 i adettir(1993 istatistiklerine göre). Bu sistemlerin tesisi, kalibrasyonu, uçu~ testi,bakım ve onarımı konularından sorumlu personel sayısı ise yönetimkadrosu dahil 300 kişidir

Hava muhabercsi (hava-ycr, yer-yer) ve seyrüsefer cihazlarının tesisi.Onlırımı, bakımı, idamesi, yeni hava yollarının açılması. hava trafikkontrol hizmetlerindeki haberleşme, radar sistemlerinin devamlı gö-zetimi, meteorolojik ~artların saptanması havaliman ve meydanlarınıngüvenliği, arama-kurtarma hizmetleri, terminal ve uçuş bilgi hizmetleri,yer ve itfaiye hizmeıleri, ilgili enformasyon bilgilerinin dünyaya du-yurumu hizıııeti. emergeney olaylarında acil haberle~me, malzeme stokolaylarında stok takibi. tüm clektronik sistemlerin uçu~ konIrolünün ya-pılması ve kalibrasyonu, uçuş planlarının ilgili birimlere dağıtımı ve ta-kibi gibi pek çok konuda eiddi sorumlulukları bulunan, yüksek teknolojiiçerenbirbranştır,

i AETPA'NIN KURULMA AMACıi

i ~::ıan~~~~k~~eyk~~~~~s~~~~~u;ıı~~alan, özverili çalışmaları so-nucunda uzmanlık alanlarındakendilerini yetiştiren, Seyrüsefersistemlerinin kurulması, ku-rulmuş olan sistemlerin ka-librasyonu, bakımı, uçuş testi,bütün yer elektronik sistemlerininkontrolu gibi konulardan sorumluolan ve Türkiye Cumhuriyeti SivilHavacılığı için çalışan, az sa-yıdaki mühendis, teknik öğ-retmen, tekniker, ve tek-

i niyenlerden oluşan derneğimizin ~~~~.~~~~d~~~ı~:lııış~~I~~z~~~e~lü~~f~~~d~7~~~n~(~~:~I:ı~lır::;~ ~~~~~~~~:~

i amacı; dek sistemlerin devreye verilmesi ile ivedi arızaların giderilmesi için nü-

i Barışta ve savaşta Türkiye_C_u_m_--.L_b_oI_,"_,"_"_v_q_'_"i_v_iv_te,_n_,,_IIll_"_"'_'i_çi_"_~a_"_m_,,n_,_h,,_-'_"_la}_'a_"__Y_,"_i_pr_oJ_-'_''' _

HAVACılıK ELEKTRONIGı15

----,ii

~;:I~:ik~:va~~~~~~~as~~a t~~: iyuran Havacılık ve DHMi hak-ıkında kamu'yu bilgilendiren HA-VAcılıK ELEKTAONiOi DEA~GiSi'ni yayınlamayı sürdürmek. iAETPA'yl kurarken pek çok ikaygılar içindeydik. Ancak, ku-rulm~ fikrinin oluşmasınd~n gü-Inümilze kadar geçen silreçdetüm DHMI Havacılık Elektroniği iÇalışanlarının, Esenboğa Ha-valimanı Yönetimi ve ElekPJ:ınik iDaire Başkanlığı'nın destekleribizleri cesaretlendirdi.

iAETPA'nın kurulmasında, YU-ırütülmesinde, Havacılık Elekt-roniğ; Dergısi'nin hazırlan-

:~~~:ı:e~:ı~~i g~b~;kl:~d~~es~ i~~~r, =~~ı~:rş~a~~~~m. teşekkür i

Eleklroniği çahşanlarını, Üniver-siteleri ve Havacılık Camiasınıbilgilendirmek,

L. Sosyal etkinliklerle, çalışanlarıkaynaştırmak, maddi/manevi yar-dımlaşmayı sağlamak,

g. Dernek olarak, Türkiye ça-pında, sivil ve askeri hava trafikgüvenligine elktronik sistemlerkonusunda uzmanlar yetiştirmek,

h. lFATSEA (The IntemationalFederation of Air Trafice SafetyEleetranics Asociations)'a üye oL-mak.

L. AETPA'y1 Türkiye çapında yay-gınlaştırmak için diğer Liman veMeydanlarda şubeler açmak.

j. Havacılık Elektroniği bJlgileriniiçeren, yeni üretilen teknolojileriduyuran, JCAO ve EURO CONT-ROL gibi organizasyonların ge-

vaeılığın diğer dalları ile ortak

Isoru~ları tartışmak ve çözümönerileri üretmek,

i c. Derneğimiz, amaçlarını ger·i çekleştırmek için ulusal ve ulus-lararası düzeylerde organizas-

I yonlarla, otoritelerle ve ens-titülerle ilişkiler kurarak, Türk Ha-

L

vaeılık Eleklroniğini tanıtmakTürkıye Cumhuriyeti'nin bu ko-

Inudaki menfaatlerini yurtdışındakorumak,

Id. Havacılık Elektroniğini ta-nıtmak, Üniversite ve diğer okul-i lardaki Elektronık Mühendisliği,

,teknikeriigi ve teknisyenfiği bö-

L

lümlerinde Havacılık Eleklrani-ğinin branşlaşmasını sağlamak,

i e. Günlın ıeknOI?jiSıni izleyerek.üniversiteler ıle bırlikte ortak kon-

I !eranslar paneller, seminerler vekurslar yardımı ile Havacılık

için araştırma yapan personel ilc yönetim kadro~unuıoplam ~yıdan düşersek) sistemlerin tesisi. kalibras-yonu. bakım \·e onarımı için yaklaşık 200 personel kaL-maktadır.

Bu demektir ki, bir pcr!>onelin bakımı, onarıını. tesisi ilei1gilenet'eği cn az 15 adet cihaz.ı bulunmaktadır. Bun ••rağmen, cihaz notamlanna bakıldığında elektronik si.'>-ıemlerinin durumları oldukça iyidir, l'mza nedenli no-tamlar en kısa zamanda kaldırılmaktadır.

bir yıllık ma:ı~ tutarını karşılayacak kadar işletme-mize karsağlamakıadır.

Havacılık Elekıronik Sistemleri, DHMt'nin ge-lirlerinin yakla~ık 1/3'ünü karşılamakta. kendilerinikısa zamanda amorıi etmekte ve Devlet Hazinesinede oldukça büyiik gelir geıirmekredir. HavacılıkElekıroniği çalışanları olarak, bu çorbada bizim detuzumuzun bulunması bizleri onurlandırnıaktadır.

Ililindiği iizere. ha\'acılıkta kullanılan dekıronik sis-ıemlerin çoğunluğu yurdışı kaynaklı olup. oldukça pa-halı si"temlerdir. Bu sistemlerin arızalanması halinde.onarımıarda yabancı üretici firmaların genelde önerisi"arız.al ••nan rnodulün devreden çıkarılarak, kendi iire-ıirnleri olan yedek modülün yerine ıakılması" doğ-rııltusundadır. Bu önerinin yerine getirilmesi halinde iil-kc ekünonıisine vc DI-IMi bütç~ine yüklenecck faıuraoldukça biiyük olacaktır. Bu yöntemin yerine. sistemonanmlarında: uretici firmanın ureııiği modülller kul-lanılınamakt:ı, yurtiçi ya da yurıJı~lndan temin edilencomponeni bazında ınalLcmeler ile tarafıınızdan ıamir vekalibre yoluna gidilmektcdir.

Bu yöntemle dekırdnik sistemlerin tesisi, taşınması veonarımı konusunda DHMI'de çalışan bir clektrımik per-suneli. ıek bir elektronik kartı onarıldığı, kalibre.'>in;yapıığı vc ilgili sistemi faal hale geıirdiği :ında, ort:ılama

GiiniJmiizde dünyaya açılan kapılar olarak değer-lendirilen Havaliman ve Meydanlarınıızin çağda~-laşması, dünya üzerindeki prestijimizin arttırılmasıiçin Türk Hava Sahasındaki Sivil Hava Trafiğininkontrolu ve yöneıiminde Elektronik Personeli, üze-rine diJşen görevin bilincindedir. Havacılık Elekt-roniği Personeli pek çok ortak çalışmalarda yabancımeslekdaşlarından hiç de geride olmadığını gös-termiş yeterli bilgi. deneyim ve performansını is-paılamıştır. Teknik personelin bu bilgi seviyesinidaha da yükseltmck, gelişen ıeknolojiye uyum sağ-latmak derneğimiz asli görevlerindendir.

Tlirkiye Cumhuriycti'nin Türk Hava Sahasındaki cv-rcnsel havacılık hizmctlerinde hayali önem taşıy:ınkontrol, sür:ıt ve güvenlik konularındaki teminauTürkiye Havacılık Elekımniği Personelidir.

16 HA"'ACIlı.~ lı[~aONIGI

1----

ii BiR UÇUŞUN ÖYKÜSÜ

Lrtuğruı GÜNA Y~leKıronik Mühendısi

Kavşak noktası olaraktanımlayabileceğimiz birinci noktaVAN SEYRÜSEFERISTASYONU'muzdur. Buistasyonda bulunan VORcihazının yayınladığıetektromanyetik datgalar uçağaaçı bilgisi verir. Tıpkı bir yöntabelası gibi işlev gören VORcihazından ahnan açı bilgisiylepilot uçağı yönlendireceğidoğrultuyu bulur. Difjer yandanmesafe tabelasınabenzetebileceğimiz OME'denuzaklık bilgisi alır. AynıIstasyonda bulunan NDB cihazıda "ben buradayım" diyen vepusulanın manyetik kuzeyi gibiçalışan bir cihazdır ve uçağatanıtma bilgisi verir. Karayollarıbölge ya da şube sınırlarınabenzetebileceğimiz BiRINCICHANGE OVER noktasına kadaryönlmesafe/tanıtma bilgileri VanSeyrüsefer istasyonundan alınır.

ve sonraki sayılarındaıanıtacağımız gelişmiş elektroniksistemlerdir.

hakkında size bilgi vermeyeçalışalım. Daha anlaşılır olabilmekiçin bir de kıiçük sözlük hazırladık.

Bizimle ilk karşılaşmanız Van'daterminal binasında olur. Uçağınhareket saaLi geldiğinde ANONSaracıllğıyta uçağa daveL edilirsiniz.Uçuş kanlarınızı atıp bagajınızıteslim ettikten sonra uçakıakiyerinize oturduğunuzda piloL uçuşiçin gerekli bilgileri almış, uçuşplanını hazırlayıp AFTN üzerindenTElEX'le ilgili yerlere göndermişIir.Bu bilgiler Ankara ATC merkezindeişlenerek FDP' ye YÜklenmişLir.

Sizler hızlı, guvenli ve rahat birYOlculuk için koltuğunuza yaslanıpkemerlerinizi bağladığınız sıradapilotlar da uçuş kabinindeki yerlerialmışlardır. KULEFREKANSıNDAN gerekli bilgileri veizinleri Hava Trafik Kontrolünitesinden alan pilot uçağıharekete geçirir. Uçağ9 ilk kezbinen bir çocuğun heyecanı datarife sığmaz bir noktaya ulaşmıştırartık.

Öykümüzün girişi sizde küçük birmerak uyandırdıysa devamedelim: Birlikte Van'dan Ankara'yabir uçak yolculuğu yapalım.Uçağımızın Van'dan Ankara'yanasıl ulaştığını öğrenirken,fırsatlan istifade öykümüzünana-fikri olan Havacılık ElektroniğiTeknik Elemanlannın çalışmaları

Uçağımız kalklı. Kalktı kalkmasına Uçağımız Van Seyrüseferama nereye gidecek? Öykümüzün istasyonumuzdan aldığı bilgilerle ıbaşında yol yok iz yok dedik ama VG81 yoluna girmiştir ve Elazığ'aaslında tabii ki yol da var iz de. doğru yönelmiştir. SesliUçağımız VG81 havayolunu takip haberleşme sislemi VCSederek Elazığ'a ulaşacaktır. Tüm aracılığıyla hava trafikyollarda olduğu gibi VG81 yolunda konlrolörunün tahsis etliğida karayolu~a benzetilebilecek yön yüksekliğe tırmanmıştırtabelalan, kilometre taşlan ve uçağımız. Sıcacık kahvenizikavşak noktaları vardır. Ancak yudumlarken Balman (SS~)bunlar dergimizin diğer sayfalarında '

- -- -- -- -- --- --- --- --- ---HAVACılıK tlEKTRONIGı17

I ocukların en çokç seVind. iklen oıav. ıardan.birisi kuşkusuz

Igökyuzünde bir uçakgörmektir. Önce uçağınsesi duyulur, sonra bütünküçük gözler gök mavisininarasında radar litiıliğinde

bir şeyler arar. Ilk gören kahraman

ıçığlığı basar; "Gördlim, gördüm,uça.aak!" Belki yalnı~ca bir dakikasurecek olan bu büylik mutlulukgunün konusu olur. Hayreııe,şaşarak ve hayranlık duyarak

Iöylece bakanar uçağın nasıluçıuğuna,

ilk bakışta sıradan bir çocukşaşkınltğı gıbi görünen bir uçağınnasıl uçtuğu sorusu hemen hemen

Iherkesin kafasında olan birsorudur. Öyle ya havada neçizilmiş bir yol, ne bir trafik işareti,ne bir kavşak, ne de bir labela var.

IÜstelik hemşerim şuraya nasılgidilir diye sorabi.ıeceğimiz kimsede yok. Nasıloluyor da uçaklarkoskoca gökyuzı.lnde yolunukaybetmeden bir yerden bir yereulaşabiliyor?

Alev-Haluk ÖZER çiftineömür boyu mutluluklar dileriz.

AETPA

!. . u

I ratlarıni~ sizi Izıe-diğiriin farkındtlbile değilsiniz, Ama Batman SSR'1uçağ1rmzın -TRANSPONOER'lndan aklığıMQD'larla uçagınızı RADAR

IDISPLAY'inde gpriıntwemektedirSiz bulutlann üs'ünde 31.000 Feelyüksekli~ıe. 43(} Knol hızlaElazığ'a doğru uçarl<en beikt

IK1RGAPAZAR RADARl$lASYONU'muzda bir ).eknikekIbimiz ıamir '1e-Nıkım ıçınça!ışmakıadır. ""

IBi~nci Change Over noktasınıge~li~ten sonra uçağmıız ~rzurumSetı'r~sefer IstasyonununeI1~I~om~nyetıkdalgalarının

;~~=n~I:~~%~l~:~a~~~~i:ndalgalli( 15irırfclchan e overnoklasıııda uçağa islasyona göre090 derece yaklaşma açısı ve 104NM mesafe bilgisi verir. NDB'den

Ialdığı bilgi de .pilola Elazığ havasahasına girdığini söyler.

Bu arada öykümuz uçak hızına

Iulaşamadığı için biz sizden geridekaldık. Size yetişebilmek için ikichange over noktasını veGemerek seyrüseferisıasyonumuzu biz de uçak hızıylageçelim. Bizimle birlikte MerzifonSSR'da uça~ınızı yakalar.

IŞimdi VGB yolunda uçan uçal}ımızÇubuk Seyrüsefer Istasyonundanyön ve mesafe bilgisi almayabaşlar.

Esenboğa Havalimanına 200 NMkala Başpınar SSR'da sizigörmeye başlar. Havalimanına 60NM kala yakla§ma kontrol radanolan ESENBOGA (PSR), radardisplayine uça~ımız hakkında bilgigöndermeye başlar. Seslihaberleşme sistemi (VCS)aracılığı ile yaklaşma frekansınageçen pilot, radar displayinini karşısında sizi takıp eden hava

18 HAVACltl.;: E1tı::TıO,",IGI

trafik kontrolarl.tnden yaklaşmanoklası ve planını alır, Artık üçradar bu kez bir çocuk göZTItitiZliğiyle sizi izlamekte~ir.

Türkıye'nın bir ucundanortasınayaptığımız bu ktsa yolculukta sizdaha bulmacanızı bitırmeden pilotyaktaşma ualiğı gereklerini yerine

~~~~~:n?:j~~~~~~sen~sisteminden Havalimsnının a..an kihava durumunu ayrınlıla..rıylalihr.ANKARA SEYRÜSEFERiSTASYONU'muzdaki NDB'den

~~~RM~t~7~:~~r~~~~ aidıgıyön/mesafe bilgilerine bakarakANKARA üzerine gelir.

Sizler kemerlerinizi bağlarkenn1nirrlnlş Tçın LLS devreye

gırer. Uçağımız pıst başına 12 NMyaklaştığı andan itibaren GIP 'danalınan 3 derecelik süzülme açısı veLOCAlIZER'den ahnan CENTERLlNE hüzmesi yardımıyla pisıeyaklaşır. Uçağın küçükpenceresinden yer yüzüayrıntılanmaya başlarken pistden4.1 NM uzaklıkta 4448 feelyükseklikte DIŞ MARKERtanılmasını alan pilolumuz, 3348feet yükseklikte ORTA MARKERtanıtmasını alarak LLS yardımıylaEsenboğa Havalimanının seçilenpistine uçağın teker koymasınısağlar.

Artık ANKARA'dasınız. EsenboğaHavalimanına hoşgeldiniz.Sevdikleriniz de UÇUŞ BilGiBORDLARI'1 ve ANONS'lan sizingeldiğinizi öğrendi ve sabırsızlıklasizi bekliyorlar zaten.

, iUmuyoruz ki sıkılmada.nöYkOmüzCın sonuna dagelrnişsinizdir" OykümüzOn

~nda yine anafiknmizedönmefı;. ve iki soruyls size vedaeımekistıyoruz: VAN-ANKARAarası yaklaşık 1 saat lQdakikalrkbır uçuştyı Bu uçuşugerçekleştiren 2 pilot, 1 uçuşteknisyen!, 1 biriting oliS!meTTi\Iru. 1 Van hava lrafik

- kontrolörü, 1 Ankara saha trafikkontrolörü, 1 Esenboğa havatrafik yaklaşma kontrolörü olarak~O~:~:ı:~~~~~nm~~N~~OP,lAWQS, VCS, UÇUŞ BiLGi, )LS,HABERLEŞME, NDB. VOA~ OMEVE RADAR SiSTEMLERI;JE1.EXJ.EB..F.REJ<AbıSl.Afl ,(HFNHFIUHF) ELEKTRONIKBOROLAR, KANTARLAR,VIDEO VE ODYO TEYPLERi,lOCAUOiREKT TELEFONHATLARı, LOCALIZERMARKERLER, GLlDEPATH'LER, METEOROLOJiKSENSORlEA, SSR VE PSRISTASYONLARı, MODEMLER,RADYOLINKLER, RADAR DATAPROCESS. COMPUTURlER vebunun gibi daha pek çok cihazkullanılmışlır. 24 saallümkoşullara (havalene~i vegece-gundüz) rağmen, faaltutulması can ve mal guvenliğiaçısından şan olan bu cihazların,uçuş kontrollerinı, peryodikbakımlannı ve lesıslerini yapanbiz HAVACılıK ElEKTRONiGiTEKNIK ELEMANLARINI'dauçuşu gerçekleştirenler arasınakoymak gerekmez mi?

KÜÇÜK SÖZlÜK

AnN: AERONAUTlCAl FIXED TELECOMMUNlC4ll0N NETWORK (HAVACılıK SABiT HABERLEŞME ŞEBEKESi)

Mesajların, loca! ve uluslararası havacılık sabit istasyonları arasında alınıp verilmesı ve mesaj aktarmalarının otomatik

yapılması ;çin, havacılık sabit servisinin bir parçası olan, havacılık sabit devreleri ile sağlanan dünya çapında: bir sistemdir.Türkiye Haııa Sahası ile ilgili dahili ve uluslararası mesaj alış verişi iki AFTN merkezine (Ankara ve istanbul) bağlı bil-

gisayar ağııle yapılmaktadır.

FDPS: FLlGHT DATA PROCESSING SYSTEM: AFTN kanalıyla dünyanın dOrt bir yanından gelen uçuş planlarının bilgisayar

tarafından işlendiği ve yine bilgisayar ağlanyle ilgili birimlere gönderildiğı sistemlerdir. FDP adresine gelen liım ATS me-

sajlar sınıflandıntır 118 ışlanir. uçuş planları aktif olma zamanına gOre saklanır. Uçu~ gerçekleşmesıne beL" süreler kala,uçuş planlan renkli monilOrlelle konlrolör{ın hizmetine sunulur. Gerçek zamandaki RDPS (Radar Data Processing System)ile bağlantı kurularak, uçuş planındaki uçağın hız ve pozisyon gibi gerçek verilerinin otomatik olarak bilgisayar tarafından

hesaplamaları gerçekleştirilir. Türkıye FDP sistemi dünyada RDP ile baglantısı olan uçuş planlarının otomatik olarak iş-

lendiği birKaç sistemden blridir.

AWOS: AUTOMATIC WEATHER OeSERVATION SYSTEM: Otomatik meteorolojik gOzlemleryaparak, Ilgili limana ail havadurumunu kompleks hesaplar sonucunda işitsel ve görselolarak sunan bir sistemdir. Umartdaki; ruzgar yönünü ve şid-

detıni, sıcaklık, basınç, bulut tavanı VOksakliği, yagış mıktarı, ç;ğleme yoğunlugunu seyir halindeki uçakları ve ~gili mer-kezlereanındailetir.

lLS: INSTRUMENT LANDING SYSTEM; Bu sistem, meteorolojik şartların müsait olmadığı zamanlarda, (sis, yağmur, kar,

duman ve bulut lavanının düşOk olması vs ... ) uçakların pist merKez hattrnda ve uygun 50zülüş açısında meydana em-

niye~e yaklaşmalarını sağlayan bir seyrOseler yardımcı cihazıdır. üç ana gruptan meydana gelir.

a· LOCAUZER: Pitota, iniş anında pist merKez hattının sağında yada solunda yahut tam Ozerinde bulunup bulunmadığınıbildiren bir sistemdir.

b· GUDE PATH: Uçaklann uygun sOzülliş açısında meydana yaklaşmasını sağlayan sistemdır.

c· MARKERLER: Üzerinden geçııği zaman, pilol kabininde bulunan marker alıcısındaki renkli lambaları yakarak ve ayrıca

sesli olarak pilotun hangi marKer uzerinden geçtiğini ve dolayısıyta uçağın piste olan uzaklığı hakkında bilgi veren s;s-

temdir. Bu sıstemde üç mat1c.er bulunur.(Dış-orta-lç)

UÇUŞ BiLGi BOROLARı: Hava limanından kalkan ve inen uçakların zaman sıralamasına gOre sergilendiği bilgisayar de-

nelimlipanolardır.

HABERLEŞME SiSTEMLERi: Ilgili otOritenin hava-yer, yer-yer gÖrUşmesi amacıyla TOrKiye'nın belli noktalarında ko·

nuşlandırılmış VHF-UHF-SS8 cihazları, radyo-linkleri ve röleleri kapsayan hava muhabere istasyonları ve Aıe mer-

kezlerindeki local ve uluslararası direkı haUarın tamamından oluşan sistemdir.

VCS; VOICE COMM1NICATION SYSTEM: ilgili frekanslan ve dırect hatlan radar display bardıanna taşıyan, bunları ortakkullanıma sunan, bardlar arası iletişimi ve diğer santraller ile bağlantıları sağlayan, tüm telefon ve telsiz konuşmalarının

kayda alınmasına yardımcı olan bilgısayar donanımlı bir sistemdir

NDB; NON-DiRECTioNAl RADYO BEACON: Her islikarnelte yayın yapan uçaklara yön (Baş) bilgisını sağlayan bir sey-

rOsefersistemidir

VOR;VHF OMNi DiRECTioNAl RANGE: Her yöne yayın yaparak uçaklara yön ve radyal bilgisi veren bir seyrüsefer sis-

temidir. Uçakta bulunan alıcı, VOR yayımnı hem oç harflı kodlu tanılma olarak alır, hem de derece olarak uçak 9Os-

tergelerinde istıkamet olarak gOstem.

OME; DisTANCE MEASURiNG EQUipMENT: OME, radar prens,bıne göre çalışır ve islasyooun bulunduğu yere gOre

uçaklara otomatik olarak mesafe bllglsi veren blr sıstemdir.

RADAR; RADIO DETECnON AND RANGING: Yüksek frekanslı radyo dalgalarını kullanarak uçakları, gemilerin ve kara

kitlelerinin istikamet, menzil irtilasını tesbıt eden bir sistemdir_

PSR; PRIMARY SURVEUANCE RADAR: Kısa darbe pulslanna bindirilmış yOksek Irekansll radyo dalgalannın uzaya gCKl-

derilmesı ve cısımlere çarparak yansıması sonucunda oluşan ekolarin değer1endirilmesiyle uzaydaki eisimlerin konumunu

ve hızını saptamaya yarayan blr radar sistemidir.

SSR; SECONDARY SURVElIANCE RADAR: Kodlandırılmış sinyallelle sorgu-eevap esasına dayanan blr radar ~i~temiCır.Uçaklann yerini, tanılmasını, irtifaslnl ve diger bazı Ozel durumlarını (dosVdüşman ayırımı, emergeney, muhabere arı-

zası ve uçak kaçırma) bellrlır

RDPS; RADAR DATA PROCESSING SYSTEM: Türkıye'nin dört blr ıarafına konuşlandırılmış SSR ve PSA radarlarındengelen, uçakların kod·konum-hız-irlifa ve YOıı bilgilerini işleyen, radar displayferinde sergıleyen büyOk bir bilgisayar ağından

_ ~şmuşsistemlerbOt~"_üd_', _

HA.VACIlIK ElEKTRONlGi 19

ALPER MÜHENDisLiK: TAAHHÜT VE TicARET LiMiTED ŞiRKETi

ELEKTRIK TESISLERI PROJELENDIRILMESI VE YAPIMI·

ENERJI NAKIL HATLARı· TRANSFORMATÖR TESISLERI

YAPIMI • AG VE OG ELEKTRIK MALZEMELERI • EN-

DÜSTRIYEL TESIsLERIN ELEKTRIFlKASYONU • DıZEL

ELEKROJEN GRUPLARı· HASTA E TESISATLARı • TE-

LEFON SANTRALLARı • KAPALI DEV~E TV SISTEMLERI •

KAMERA KONTROL SISTEMLERI • KOLLEKTIF ANTEN sıs-

TEMLERI • MERKEZI ANONS VE MüzIK YAYıN SISTEMLERi

• GÖRÜNTÜLÜ-GÖRÜNTÜSÜZ INTERCOM ve DIAFON SiS-

TEMLERI • MERKEZI GÜVENLIK SISTEMLERI

Fevzi çakmak Sokak 1"0: 35/9 Kızılay', ANKARATEL: (3 ı2) 23 i 89 83 . 84 • Faks: (.312) 230 77 90

,------ı

Havacılık Tekniği KonusundaAkademik Yaklaşımlar

Prof. Dr. Cahit ÇIRAYODTÜ Havacılık Mü-he-nd-;s-liğ-' --

HAVACılıK SiSTEMLERi

990 yılında T.H.K'nun Eti·

t mesgut Türkkuşu tesıs-Iennde amatör pilot lisans

'. almak ıçın ilk uçuşlarımı

Iyaparken, yürümesıni Ô~·

renen küçük bır çocu{ıunhis ve endişeleri ile hareket

ettiQilrnı gördüm. Bunun sebebi.yerde yanı düz bır yUzey üze-

L

rinde hareket etmek alışkanhğıolan bır canımın. birden düşeyyönde hareket serbestisi ka-zanmasının getirdiği yabancılıkidi. Ilaveten yerde hareket eder-ken normalolarak yalnız sağa·sola yani düşey bır eksen et-rafında dönme imkanı varken.

Ihavadaki uça{ıın ağırlık mer-kezinden geçen her üç eksen et-rafında dönmesi mümkündür.Dolayısıyla yer üzerinde hareketeden bir insan veya vasıtanın 3

I

hareket serbestliği varken ve bu-na alışmış iken, havada veyasuyun içinde 6 türlü hareket ser-besııi{ıi olmakta (mühendislikte

1

6 serbestlik derecesi de de-nilmektedir.) ve bunların her bi-rinın ayrı ayrı kontrol edılmesi,şüphesiz bir çocu{ıun emekIe-masi ve yürüme denemelerin-

Ideki şartları, insanın yaşı neolursa olsun geri getirmektedir.

Uçak veya hava aracının.havada muntazam hareket ede-bilmesi ve öngörülen hareketlerii yapabılmesi ıçin vasıtanın mo-torunu ve bazı hareketli yü-zeylerini -kontrol- edebilmesi ge-rekmektedir. Pilotun kafasındangeçen kontrol hareketlenni, mo-tor ve kontrol yüzeY'enne ak-

taran bir hareket kontrol sistemımevcuttur. Bu sistem yedek veyayedekleri ne beraber mekanik.hidrolik (veya pnömatık) veyaelektnkli olabilir. Bu sistem yar·dımıyla hava vasıtası yuk-sekliğini. yönünü, hızını, tır-mamşım veya inişini, her tür1üdönme hareketını, vasıtanın vesıstemin müsade enı{ıl sınırtariçinde gerçekleştirebilır.

Genelolarak hava vasıtasın-da ve özellikle uçaklarda vasıta-nın hareketi hakkında. yani yönü,yatay ve düşeydeki hızları. uça-ğın durumu yani uçağın yatay vedüşeyeksenleri ile yaptığı açılarıölçüp pilota aktaran; benzer şe-kilde, vasıtanm etrafında veyailerisindeki hava ile ilgili, sıcaklık,basınç, türbülans gibi bilgileri te-min edip, gene pilota aktaran sis-temler mevcuttur. Uçağın mo-torlarının muntazam çalışmasınıtemin eden sistemler, yakıt, so-ğutma, ısıtma, basınçlandırma,buz çözme ve motor(lar) ile ilgilibilgileri tesbit edip aktaran sis-temleri de yukarıdakilere ilave et-mek gerekir. Bunların dışında,uçak içi veya uçak dışı temas vekonuşmaları temin eden "ko-minikasyon" sistemlerini unut-mamak gerekir. Savaş veya özelamaçlı hava vasıtalannın bu özelhızmetler için taşımaları icapeden yukarıda sayılanlann dı-şında ayrıca özel sistemler var-dır. Yukarıda sayıtabilen sis-temler bile hava vasıtalarınınsıhhatli bir şekilde seyir edip,kendilerine verilen gOrevi yerinegetinnek için ne kadar çok ve de-ğişik kontrol, 0Içme ve ko-

münikasyon sıstemlerine sahipolduOunu göstermeye yeter.ŞÜphesu: iş bu kadana da brt-memekotedir. Özellikle uçak-

ların iniş, kalkış ve seyir es-ınasında emniyetli ve düzeniçinde uçuşlarını yapabilmeleriIÇin uçak dışındakı hava şart-ları. hava koridor1arı. iniş-kaıkışdüzeni ve meydan şartlan hak-kında bilgı toplayıp bunlan pi-lotlara aktaran sistemleri de ha-tır1amak gerekır.

Görülece{ıi üzere hava va-sıtasının emniyetıi ve düzenlibir şekilde uçuş görevini yap-ması vasıtamn ıçinde ve dı-

şındaki bu sislemlere ve bunları ıkullananlann bilgi, dikkat, be-ceri ve özverisine bağlıdır. Gi-derek önemi artan HavacılıkSistemleri Mühendisliği bugün

bazı ülkelerde ve Türkıye'de ihavacılık mühendislığinden ayrıbir disiplin olarak üniversite öğ-retim prowamlanna girmiştir.

Diğer taraftan bu sistemleri ikullanan ve kullanabilir se-viyede tutan yer personeli ha-vada hareket eden bu vasıtala-rın görünmeyen rejiSÖr1eridir.1Yeni kurulan Havacılık Elekt-roniği Derneği havacılığın buçok önemli hizmetini yerine ge-tirenlenni bir araya toplamak,gerek sosyal gerek ieknik iler-lemelerini temin etmek içinoluşturulan bir demektır. Der-neğin -Havacılık EleklraniğiDergisi"nın bu hizmeti görmedebir aracı olacağı ümidi ile gerekDerneoe gerekse Dergiye ba-şanlar dilerim.

HAVACılıKHu:nON1GI21

IFATSEAThe International fed.ration of Air Traffie Safety Electronics Associations

i~

dartlaştırılması, donanımın ge- ıreksinimieri, sivıl havacılık elekt-roniği alanında gelişmeler ve havatrafiğinin güvenliği için eletronik imesleğinin insan ve çevre fak-lörlennin incelenmesi gibi konularsayılabilir.

IFATSEA'nın temel amaçlarında ibıri de bilgi alışverişi olduğu için,IFATSEA, NAVAIRE adı alllndabir dergi çıkarmaktadır. Dergi,teknik faaliyetler hakkında bilgi ıvermekten başka sivil havacılıkelektroniği personelln;n sosyal fa-aliyetlerini anınnak ve dunya ça-pında üye dernekler arasında ha· ıyati bir bağlantı kurmak gibi biröneme sahiptir. Tüm üyeler, kendiçalışma alanlarında ilgili meslekiyazılarını sunmak üzere davetedilirler. Bu şekilde elde edilen ibilgi ve tecrübeler tüm üyelere veüye derneklere ulaşır.

IFATSEA gibi bir federasyona ka- i

tılmak, hem çeşitli alanlarda ulus· ilararası standartları yakalamakaçısından, hem de hava trafiğigüvenliği alanındaki gelişmeleritakip etmek açısından oldukça iyararlı olacakhr.

Üyelerimizden Sadettin GÜLBAY'ınoğlu Salih GÜLBAYdünyaya gelmiştir.

AETPA

1- Yönetim2- Teknik3· Mesleki4- insan ve Çevre komiteleridır.

Komitenın araştırma yaptığı konulararasında, ICAD dökümanları ve fa-aliyeııeri çalışma şartlarının slan-

f. Yukarıdaki amaçlara ulaşmak içinIFATSEA'nın politik olmayan, dünyaçapında bir federasyon olması içinçalışmak.

Çok uluslu bir federasyon olanIFATSEA'nın yönelimi, seçimle ba·şa gelen bir başkan , Oç başkanyardımcısı, bir sekreter ve bir mu-hasipten oluşur.

Yönetim kurulu her baharda kongreyapar. Her üye ülkeden gelen tem-silciler yılda bir kez bu kongredetoplanır. Kongrede federasyonu il-gilendiren tüm konular, yeni ka-tılımlar ve geleceğe yönelik stra-tejiler ıartışılır. Kongre kararlarındaher üye derneğinin bir oy hakkı var-dır.

IFATSEA'nın çeşiııi alanlarda araş-tırma yapan ve faaliyet gösteren altkomiteleri vardır. Bunlar:

b. Hava trafiğinin düzenli ve güvenlibir şekilde akışını sağlamak içinelektronik sistemlerin geliştirilmes-ine yardımcı olmak,

c. Hava trafiği elektronık per-sonelinin yeterliliğini sağlamak vebilgi standar1lnı yüksellmek,

d. Hava Trafik Güvenliği ile Elekt-ronik Personelinin ortak mesleki il-gilerini korumak ve garanti altınaalmak,

e. Diğer mesleki organizasyonlarlaortak, yararlı bağlanlılarda bukJnmak,

FATSEA (The InternationalFederation ol Air Traffic SafetyEleclronics Associations),1972 yılında Hava Trafik Gü-venli~i Elektroniği alanındafaaliyet gösıermek amacıylakurulmuş uluslararası bir fe-derasyandur. Merkezi Ka-

nada'da olan bu federasyon, Hava

ıTrafik Güvenliği Elektronıği ala-nında, ihtiyaçların ve karşılaşılanproblemlerin tüm dünyada aşağıyukarı aynı olduğu gerçe{ıindenhareket ederek, problemleri aşmakve istenilen sonuçlara ulaşmak içinuluslararası işbir1iği ile karşılıklıbilgi, tecrübe ve görüş alışverişininyararına inanmaktadır.

IFATSEA'oın amaçları:

s. Uluslararası havacılık siste-minde gOvenliği ve verimliliği sağ-lamak,

22 HAVACılıK ElEKTRONlGI

I-----::Li iNişSiSTEMiInstrument Landing System

Oktay KAYGıSıZElektronik Mühendisi

lelli iniş sistemi, uçağın

Apiste güvenli yaklaşımı veiniş için oluşturulmuş birhava seyrüsefer cihazıdır.Standartları 1947 yılındaICAD (Uluslararası SivilHavacılık Organizasyonu)tarafından belirlenmiş ve

1995 yılına kadar servis vermesiöngörülmüştür. ICAO performansspesifikasyonlarının yaygın olarakkabul edilmesinden dolayı, lLS do-nanımına sahip hertıangi bir uçak,lLS sisteminin bulunduğu herhangibir havalimanından, yeterti lLS ser-visi bekler.

lLS, genelolarak, uçağın pist değ-rultusuna oturtulmasını sağlayanbir VHF "Iakalizer", uçağa açı reh-berliği yapan bir UHF "Glide Path"ve yaklaşma süresince uçağa tesl

noktaları bilgisi sağlayan "MarkerBeaeon" dan oluşur. Bazı ha-valimanlanoda "malker beacon·lannyerine "OME" adı verilen uzaklıkölçme cihazlan kullanılır. Bir lLSsisteminin genel yerleştiriliş planıaşağıdaki şekilde gösterilmektedir.

Uçağa, yanal rehberlik yapan Lo-calizer (LU), eşit genlikteki iki antenradyasyon paıeminin kesişimindenoluşan ve ·course· adı verilen birrota sağlar. Bu paternlerden biri 90Hz, diğeride 150 Hz ile modüle edil-miştir. Bu rota, 90 Hz ve 150 Hz'likmodOlasyonlann eşit olduğu dikeyyüzeydir. Uçak, 90 Hz'lik mo·dülasyonlu sinyalin patemindeyken.eğer rotanın solundaysa, uçak alı-cısının aldığı sinyal göstergede bir"sağa uçuş· (fly righl) mesajı oluş-turur. Aynı şekilde uçak, 150 Hz'lik

modülasyanlu sinyalin paternin-deyken rolanın sağındaysa, g6s-tergede 'sola uçuş" (fty left) me-sajı oluşur.

Glide Path, alçalma açısını dikeykesen düzlem üzerinde, iki genlikmOdülasyonlu radyasyon paternioluşturur. Bu alçalma açısınaglide path açısı adı verilir. Uçak,Glide Path açısının ah_nda biraçıyla yaklaşıyorsa, uçak gös-tergelerinde bir "yukarı uçuş" (flyup) mesajı belirir. 8u mesaj 150Hz'lik modOlasyona sahip sinyaltarafından üretilir. Eğer uçak yak·laşmasını Glide Path açısınınstünde bir açıyla yapıyorsa 90Hz'lik modüleli sinyal, uçak gös-tergelerinde "aşağı uçuş· (flydown) mesajını üretir. GHde Pathpistin yaklaşma ucundan 300 m.

HAVACılıK ElEKHONIGı23

Üyelerimizden Ayfer EROGLU'nunannesi ölmüştür. Allah'tan rahmet

dileriz.AETPA

gerisine yerleştinlit. Bu yerleştınne,15-18 m. arasında bir pist geçişyüksekliği sağlar.

Marker Beacon sistemi, laoşekilliradyasyon paternlerine sahip ikiyada üç beacon'dan oluşur. Pistyaklaşma ucundan 4 ile 7 naurat-ical mil uzağa yerleştirilen dış mar-ket'ın (outet marker) görevi, uçağayaklaşmanın başladığını bildir-mektir.

Radyasyon paterni, saniyede ikıçizgiye anahtarlanmış 400 Hz'lik birtonla modüle edilerek oluşturulmuşve genlik modülasyonu ıekniği kul-lanılmıştır. Bu sinyal, uçak gös-tergelerinde mor bir ışığın flaş yap-masına neden olur.

"Orta marker" (middle marker) pistyaklaşma ucundan 1050 m uzağayerleştirilir ve pilota CAT i yükseklikbilgisini sağlar. Orta market'de1300 Hz'lik bir modülasyon tonukullanılır ve saniyede altı çizgi üre-tilecek şekilde tasarımlanmış sinyaluçak göstergelerinde amber ren-ginde bir ışığın flaş yapmasınısağlar.

Bazı konfigürasyonlarda, CAT ııyükseklik bilgisi sağlayan "iç mar-ker" (inner marker) de bulunur vebu markerdede saniyede altı çizgiüreten, 3000 Hz, modülasyon to-nundaki sinyal uçak göstergeleri·

I

nide beyaz bit ışığın flaş yap-masına neden olur.

lLS sisteminin görevi, uçak sonyaklaşmaya geçtiğinde başlar. Pi-lot, uçağın, lokalizer hattını, ken-disini Glide Path'in aJlında tutacakbir yükseklikte ve mesafede kes-mesınl sağlar. (Bu yOkseklik pilotunuçuş manuelinde belirtilmiştir.) Busayede inişe geçmeden önce uçak

'------ --- ---24 HAVACılıK ElEKTRONlGI

lokalizer hattı uzerinde sabitlenir.Uçakta, glide path göstergesindefullscale Ilyup okunmasına rağmenpiloı seviye uçuşuna devam eder.Uçak glide path sektörunü kesmeyebaşladığı andan itibaren, göster-gede merkeze doğru kaymaya baş-lar ve pilot gerekli ayarlamaları ya-parak glide path sektörünü kesmeyebaşladığı andan itibaren, göstergemerkeze doğru kaymaya başlar vepilot gerekli ayarlamaları yaparakglide path açısına uygun alçalmaoranını verir. Glide Path'in mer-kezine ulaşıldığında pilot görsel veişitsel uyarılarla uyarılır. Yaklaşmaplate'j glide pathin dış markeri kes-tiği uygun seviyeyi gösterir. Eğerpilot, yayınlanmış değerden önemliölçüde sapma tespit ederse, inişegeçmeden önce, bu halanın al-Iımelre parametrelerinın ayarındanmı yoksa sistemin bazı kısımlannıniyi çalışmamasından mı kaynaklan-dığını araştırır. Bu aşamada hattadaha öncesinde, yayınlanan mor-se-code'unun dinlenerek Locali-zerin kontrol edilmesi uygun olur.

Dış Market'den iniş, Lokalizer veGlide Path göstergelerinin, baş vealçalma oranlarında gerekli küçükdeğişiklikleri yaparak merkezlerindetututrnaları gerekir. Rüzgar ve Wr-bülans düzeltılmesi gereken bazısapmalara sebep olabilir.

Yaklaşma eğer Cat I'e yapılırsa (buişlem tam teçhizatlı bir havalima-nında 260a'lık bir pist için 200 fe-et'lik bir yüksekliktir) pilot yaklaşma

ışıklarını, pist ışıklarını veya işa-retlerini minimum alçalma se-viyesinden önce gormelidir. Kararverme seviyesine inmesine rağ-men görsel hiç bır referansı yok~sa, yaklaşma işleminin keserekmlssedap·proach işlemini uy-gulamalıdır. Bu işlem genelliklehava Iralik kanlrol hizmetlenninverilebileceği bir lix'e yükselmek-ten ibarettir.

Piiol, pist yüksekJıgının 60 teet üs-ılünde bir yüksekliğe erişene kadaralçalma hızını korur. Bu yüksek-liğe erişlikten sonra alçalma hızınıyavaşlatır ve piste eğrisel bir rotaizleyerek ulaşır.

Tekerlek de{ıme noktası, glidepalh'in pisli kestiği noktanın öte-sinde uygun bir nokta ve pist mer~kezinin yakınında olmalıdır. Bumesale uçağın perlormans özel-liklerine göre değişir.

Uçağın piste teker1ek değdirdiğian inişin son kısmı başlar ve uça-ğın pist üstünde hareket ederkenkullandığı hıza yavaşlamasıylainiş son bulur

Dergimizin bu sayısında sızlere ibir seyrusefer cihazı olan lLS sis-temi ve uçağın piste yaklaşmasıve inişi hakkında bilgiler vermeyeçalıştık. Daha sonraki sayıları-mızda lLS sistemini oluşturan bi-rimler hakkında teknik bilgiler ver-meyi planlıyoruz.

HAVAALANı VE liMANLARıMIZ

1989-1993 yıllanna ııit Esenboğa yolcu vekartıO tl1lfigı istali.lik bilgileri:

1988 198' 1990 1991 199' 1993

a)lçhaıyolcuırafi{j 1145486 12086831374338 1027991 1351025 1802960

b)Oışhalyolcu ırafıği 526282 479122 598280 640482 812655 991063

Toplam (lçhat-+oı,hat) 1631768 168n85 197261 1668473 2163680 2793823

.1 Ikemizın uluslar-

U araSt alanda dı-şa açılan resmikapısı olan An-kara, sivil havaulaşımına 1955yılında hizmete

verilen Esenboğa Ha-valimanı ile kavuşmuş-tur. Esenboğa Havali-manı şehir merkezine28 km. uzaklıkla 933m.rakım ve 40072BK.3239350. kordinatla-rında kurulmuş olup,meydana ulaşım oto-büs ve taksi işletmeci-liği ile sağlanmaktadır.

Esenboğa Havalima-nı, Uluslararası Hava'Ci lık Teşkilatının yap-tığı sınıllandırmayagöre CAT ii (Kategoriii) niteliklerine sahipolup, meteorolojik ko-şulların zor1uğuna rağ-men AWO$ (Au-tomatic Weather Db-servision System) sis-temi otomatik olarak

lı~~I:~~O-IO~~PIPg~~~

I

saplayarak hava tah·minierini hem görselhemde işitsel olarakuçak iniş-kalkışına im-

c) Yolcu trafik kapasite ve kullanımı

Yil yolcu Yolcukapasitesi trafiği

1992 4 mliyon 21636801993 5 milyon 2793823

d) UçakkapasiII ve kullınımı

Uçak kapasile 236520H!~2:.}~!1i.ıç!Klril.!~l !!4877

19!13yıhuçaklraliı)i

e) Kargotrafiği

1989 1~OH,1,905217\1991 25881

1992. 37fil7

1993 45153

HAVACılıK ElEKHONlGı25

ESENBOGAHAVALiMANıiLEILGi"LiEKBiLGiLE;=ıToplam 7842542 melrekarelik kurulu alanı bulunan meydanda 7060 mel-tekarelik içhallar terminali, 7944 metrekarelik dışhatlar terminali bu-lunmaktadır.

Altı adet free-shop, iJ(j adet PTT bankosu, bir adet banka şubesi, bir cale-bar,onatt.ı adet elektronik kanlar mevcuttur. Ayrıca yüza-Imışsekiı kÜÇÜkaraç, 0n-beş büyük araç olmak Cızem toplam yDzseksenüç kapasiteM otopark bu-lunmaktadır.

Kompozit belon kaplamalı 3750' BOml. ve 3750' BOml. boyutlarında iki adelpist, 440' 130, 379' 130, 430' 140 ve 310' 113mt. boyutlarında 27 uçak ka-pasiteli 4 adet apron ve 4700' 23mt. boyutlarında bir taksirut bulunmaktadır.Esenboğa Havalimanının taksirul uzunluğu, ülkemiz meydanlarının en uzu-"unu teşkil elmektedir. Kule yüksekliği 35.5mt. dir.

Ankara Esenboğa Havalimanında 1 adet VIP ve 1 adet eıp salonu bu-lunmaktadır. Ayrıca. ·Yabancı Konuklar KOşkü· de devlet protokol hizmetinesunulmaktadır.

A Tenninali (dıŞhat), B Terminali (içhat) C Terminali alanlarında yoJcuIarın ge-lişte bagaj hizmetinde kunanllan bantlı konveyörler A.T.A.'si mühendis ve teknikelemanlarınca gerçek1eşti~tir. Esenboğa Havalimanı kontrol sahası KontrolSaha dahilinde 1992 yılı içinde hizmet verilen lFA (aletli uçuş kuralları) trafiksayısı 150.000 adet olup, bunun 86.700 adedi transit uçuşlarıdır.

THY A.O.Genel Müdürlüğünün işlettiği 40 ton kargo kapaSitesine, sahip olanEsenboğa Havalimanı, [çanadolunun ihracal ve ithalatının büyük bir giriş-çıkışkapısı niteliğindedir.

blı Coddnl ıo2/c J:üçükescıt 06660 AnkaTO IITel:(312)436S21304361407 Fo.U(312) 4379023 ~

832 kişidir. Bu per-sonelin Eleklronik Mü-dür!Cığündeki oranı %t5.9'dur. Müdür!üğü-müz çalışan persone-line meslek açısındanbakacak olursak. 1müdür, 10 mühendis,6 teknik öğretmen, 11tekniker, 50 teknis-yen, 3 büro memuruve istasyonlardaki ba-kıcıkorucularla birlik-te, toplam elektronikmevcudunun 132 kişiolduğunu görürüz.

YoIcuya açık alanlar:

A Tenninali (Dışhat): 2930 metrekare

B Tenninali (içhat): 3460 metrekare .;.

liman içindeki otopark 8612 metrekare aslatı, araç kapasitesi 300, dışhallargeliş .katı, dışhaftar gldif katı ve tçhallar birinci katı olmak üzereloplam üç adetPTI bankosu. iki adet Iş Bankası. bir adet Zıraat Balikes., iki adet re51auranl,beş adel cafe-bar toplam on adet duty-free shop ve beş adet araba kiralamafirması, üçyaz araç kapasiteli otopark. yolculanmıza hizmetle bulunmaktadır.

C Terminali he hgtH Bılgıler

kan verebilecek düzeydir.

Esenboğa Havalimanındameydan kontrol ve yak-laşma kontrolü olarak sağ-lanan Hava Trafik Kontrolhizmetlerini 8 SSR ve 1PSR radar sistemleri sağ-lamaktadır. Ankara -Ter-minal Kontrol- hizmetlerininsağlanması amacıyla daEsenboğa Havalimanı için-de 60 Nm. menzilü duat, ikitxıyutlu Primary radar sis-temi hizmet vermektedir.Her türlü hava şartlarındauçakların mevki ve iştika·metlerini tayin edebilmekM'ive seyrüsefer yapabilmeferiiçin SSY cihazları bUyükkolaylıklar sağlamaktadır.Türkiye sathında yayılmışve günün 24 saatinde fa-aliyet gösteren 9 adet lLS,34 adet VOR 28 adet OME,56 adet NDB olmak üzere127 adet hava SSY cihazı1994 yılı itibarıyla hizmetvermektedir. Bunların 33adedi Esenboğa Havalima-nında yer almaktadır. Ay-rıca bu tür kolaylıkların yanısıraSSY ve SSR radar istasyonlarıbölgenin en yüksek noktalarındakurulmuş olup ulaşım ve çalışmazor koşullar içerisinde ya-pılmaktadır. Sadece EsenboğaHavalimanın-da faaliyet gösterentoplam 40 SSY istasyonu ve 56cihaz mevcuttur. istasyonlardakielektrik kesintilerinde emergencyoiarak devreye giren toplam 34adet 25 ve 36 KVA'lıkjeneratörleryardımıyla sağlanmaktadır.

Esenboğa Havalimanında ça-I hşan sözleşmeli personel sayısı

26 HAVACılıK IlEKTRONICI

BilGiSAYARA GiRiş

Hasan YAŞARElektronik Mühendisi

nsanoğlunun yaşamının en cari hesap takibinde bir program

Iince ayrıntlsln.a kadar girerek dahilinde tamamen bilgisayarayaşamını değıştiren akıllı mi· bağlanmış durumdayız. Bu ne-n:kler; 1940 yılından bugüne denle hemen hemen herkesin bil-kadar (yarım yüzyıl) hayallere gisayar kullanmayı bilmesi isteğesığmayacak ölçüde gelişme bağlı olmaktan çıkıp zorunlu halegöstermişlerdir. Evet ger- gelmiştir.

tlğım~:~~e~ilgiSÇaeY:~S~Z~iro~:~ Bilgisayarın, insanlık tarihinde çokgörmek mümkun değiL. Artık bu. eski bir yeri olmayıp yaklaşık sek·gün faturalarımızın ödenmesinde, sen yıllık bir geçmişi vardır. Çokbanka hesaplarımızda, senel ve değil birkaç yıl öncesine kadar in-

sanıarın küçük bir kısmı bil-gisayardan ve kullanım alan-larından haberdardı. 1970'lerinortalarında katı hal (solid state)elektroniğinin gelişmesi ile elekt-ronik bilgisayarlarında bUyük-IOklerinde ve fiyatlarında düş-meler olmaya başlamıştır. Bugünbir mikroişlemci içinde 3.100.000tane transistör bulunmaktadır.

Bilgisayarın tanımını Mhesapla-mak ve saymak için bir ahaz"olarak ele alırsak ilk bilgisayarABACUS olarak düşünebiliriz. ilkelektronik dijital bilgisayar1930'ların sonunda Dr.John Ata-nasoff tarafından lowa Sta1e Uni-versitesinde tasarlanmıştır. Ata-nasoff bilgisayarını öğrencilerininmatematiksel hesaplamalarınıyapmaları amacıyla tasarlamışt-

".ilk büyük ölçüde, genel amaçlıelektronik dijital bilgisayar ENI-ACı adıyla 1941 yılında Penns·ylvania Universitesinde yapılmış-tır. Parası Amerikan Ordusu ta-rafından karşılanan ENIAC bil-gisayarı balistik tablo he-saplamasrnda, hava tahminindeve atom ene~isi hesaplamaların-da kullanmak amacıyla tasarlan-mış olup 60 lO" ağırlığında ve30'a 80 ayak genişliğindediLIENIAC'a yazılan program isemühendislerce yüzlerce kablo vebinlerce anahtarın değişik şe-

HAVACılıK ElEKHONIGı27

1890

1-killerde bağ-tanmasındanoluşturulmuşıur. 1946 yı-lında Dr. Johnvon Neumanntarafından ilkdefa bilgisayarhafızasında

1------' saklanabilenprogramlama

tekniği geliştirilmiştir.

Bilgisayarın günümüze kadar kigelişimini aşağıdaki kronolojik

Itabloda özetleyebiliriz:

Mö 2000 Hesaplamalar için ilkkez abacus kullanıldı.

IMÖ 1642 Blaise Pascal vergi

hesaplamaları içinmekanikselolarak

toplama aleti yapıı.

1670 Gonfried von Leibniz da-ha kullanışlı olan ve top-lama, çıkarma, çarpmabölme ve karekök almaişlemlerini ger-çekleştirebilen mekanikaleti yaptı.

ı1842 CharlesBabbage,genelolan matematiksel iş-lemleri otamatik olarakgeliştiren analitik bir aletyaptı. Ada Agusta ise bualeti programladı.

Harman Hallerith datasayısı kaydeden sistemgeliştirdi. Kartlar üze·rinde delik olarak kay-dedilen bilgiler elektroniksensörler yardımıyla ay-nı zamanda bu sistemtarafından işleme alındı.Ileride adı IBM olacak ilkbilgisayar şirketini kur-du.

1939 John AtaasoH, öğrencısiClifford Berry ile ilkelektronik dijital bil-gisayarı yaptılar.

11946 J.Proper Eckert ve John

28 HAVACılıK ElEKTWNIGI

Mauchy ENIAC adındakive 18.000 vakum tü-pünden oluşan bilgisayarıtasarladıfar. Aynı za-manda John von Ne-umann, bilgisayar ha-fızasında saklanabilenprogramlama tekniğinigeliştirdi.

1951 Eckert ve Mauchy, UNI-AC adında çok amaçlıkuııanım için bir bilgisayaryaptırar.

1957 John Backus ve kendigrubu IBM şirketinde ilkFORTRAN derleyicisiniyaptılar.

1958 Saymour Crey, datakontrol işlemleri için ilkkez transistörlerden oluş·muş bilgisayarı yaptı.

1964 iC (integrated circuit) kul-lanılarak oluşturulan IBM360 adında bilgisayarüretildi.

1975 A1teir adında ilk mik·robilgisayar üretildi.

1975 Cray·1 adında ilk süperbilgisayar üretildi.

1976 Digital Equipment Cor-poration firması ta·

. rafından VAX 11/780adında çok kullanıcılı mi-nibilgisayar üretildi.

1977 Steve Wozniak ve SteveWubs APPLE bil·glsayarını geliştirdi.

1978 Dan Broclin ve BobFrankstan, visicalc adın-da ilk elektronik top·layıcısını dizayn ettiler.

1981 IBM firması, ilk kişisel bil·gisayarı üretti.

1982 Sun Microsystem firmasıSUN 100 adında ilkworkstation bilgisayarınıüretti.

BiLGiSAYAR GRUPLARı

G~n,ümu~. bilgisayarları hızı ve ibuyuklüğüne göre üç ana gruptaincelenebilir: Mikrobilgisayarlar,

m~nibiıgis.aya.rlar, mainframe'ler iMIKROBILGlSAYARLAR: Kişiselbilgisayarlar yada dizüstü ve def'lter bilgisayarları örnek gös-terebiliriz. Aynı anda ancak bir ki·şi tarafından kullanılabilen, bir imasanın üzerine sığabilen bil-gisayarlardır. Mikrobilgisayarlarınbiraz büyüğüne WORK-ISTATION' adı verilir ve geneldemühendislik çizimlerinde ve yeniürünlerin tasarlanmasında kul· ilanılırlar.

MiNi BiLGiSAYARLAR: Mikro ibilgisayarlardan daha h,zf1 ve bil-gi depolama açısından daha bü·yuk olan bilgisayarlardır. Aynı ıanda birden fazla kişi tarafındankullanılabilir. Endüstriyel alanda,üretim aşamasında veya kontrol ıbilgisayarı olarak kullanılırlar.

MAINFRAMES: En büyük biL·gisayarlara denir. Her iki gruptaki 1bilgisayarlardan daha hızlı ve da·ha büyüktürler. Kendisine bağlı ıçok sayıda terminali yönetirler.Genelde büyük şirkeUer ve kamukuruluşlarında, bilimsel işıemıer-Ide ve veri tabanı işlemlerindekullanılırlar.

1980'lerin sonunda bilgisayarlar ısani,yede 50 işlem yapma.kta iken, ıgünümüzde küçük bilgısayarlarbile saniyede 20.000.000 işlemyapmaktadırlar. Görüldüğü gibi ikısa bir zaman içerisinde bil-gisayar1.arın kapasitesinde ve hı· izında büyük gelişmeler olmuştur.

Gelecek sayıda bilgisayar1arın ibirimlerini tek tek incelemeyebaşlayarak, yazı dizimiı.e devamedeceğiz. Aynı zamanda bil· igisayar veya herhangi bir prog·ram hakkında sorularınrz varsa ıbize yazın, bilgisayar köşemizdecevaplıyalım.

i DHMi'de Bilgi işlem Kapasitesi Artırııd.

i

1- HAVACılıK ElEKTRONiGiNDE GELi$MElERVE HABERLER ı

i

i

ıevlel Hava Meydanları iş-

D lelmesi, ülkemizdeki 22 ha-valimanı ve meydanının iş-letmeciliğinin yanısıra sivilhava trafiğinin denetimini,yönetimini, seYnJsefer sis-

Itemleri ve kolaylıklarının le-sisini ve bakımını ger-

çekleştirerek, ülkemizin en kar11ka-mu kuruluşlarından biri olma özel-liğini koruyor. DHMl'deki bilgi işlemuygulamaları, geleceğe yönelik ola-rak verimliliğin artırılmasında ve her

Igeçen gün artan işlerin hızlan-dınlmasında büyük destek oluyor ...

OHMI'nın bilgisayar ile tanışması1985 yılından önce PC ile personeVmuhasebe işlerinin yürütülmesi ile

ıbaşlamıştır. Yavaş yavaş personelUY9u.ıamaıarı, SI?k takibi, uçu~ bilgiplanlarının takibı ile PC'lerm onemiye sağladığı kolaylıklar anlaşılmış,işlenn gelışmesi ve yoğunıaşmasısonucunda PC'lerin kapasitelyeıe-

Inek ve hız olarak yetmediği görül-muş ve çazumler aranmıştır.

1989 yılında salın ahnan IBM 9375Model 50 sisleminin 1991 yılındadevreye girmesı ile Işletmenin tum

personel ve muhasebe bilgilerinin lu-tulmasında, raporların alınmasındabüyük kolaylıklar sağlanmıştır. Bugeçiş anmda, yeni kurulan ve elemansayısı kısıtlı olan DHMi Bilgi IşlemMudürlüğü'nün, PC'ler üzerinde yü-rütülen bütün program ve verilerinyenı sisteme aktarılması işini 2 yıl gibikısa bir zamanda başarıyla tamam-lanması Bilgi Işlem MüdürlOğü ele-manlarınm gece!i-gündüzlü yoğunçalışmaları sayesinde gerçekleştiril-miştir.

DHMI'nin gelirlerinin kontrolünün Bilgiişlem kanalıyla yapılması gerekliliğiHasılat Projesini gündeme getirmiştir.Hasılat PrOJesi, uçağm havada ge-lişinden. kullandığı seyroseler sis-temlerınin tanımlanmasına, pıste te-kerlek koyduğu andan, park alanmaçekilip parkta geçirdiği zamana, parsahasında aydınlatılmasına, kullan-dığı yakıta kadar ücretiımdirilmesigereken bütün sureçleri anında iz-leyerek bilgisayara geçiren ve sonuçraporlarının günlük olarak alı-nabileceği kapsamlı bir prOJedir.

DHMI'de Hasılal Projesinden öncekiçalışmalarda bilgi işlem uygulamaları

DevletHavaMeydanlarıIşletmesi'ninçalışanları. HasılatProjeSi'nin

yürürlüğe

girmesiyleoerin

nefesaldılar

genelde idari uygulamalardı. Ha- ısılat PrOje~i gibi bu~uk bir projeninhazırlık surecinde Işletmenin tümbirimlerini projeye dahil eden ana- ılizler sonrasında programlar ya·ıllmaya başlanmıştır. IBM Türkltd. tarafından hazırlanan proje,Nisan 1994'00 uygulamaya s0-kuldu. Yeni projenin kapsamı.DHMi'nin biıgi işlem kapasitesininartırılması sonucunu da getirdLI1992 yılmda IBM 9375'in IBM 9221Model 130'a upgrade işlemleri ta-mamlandı. Ardından Hasılat Pro-jesi'nin operasyona sokulması sü-reci yaklaşırken yeni bir IBM sis-temi, IBM 9121 Model 190 alındı.

Atatürk Havalimanı'na nakledilen ive ıstanbul'da yerel, Ankara'da Ge-nel Müdürlük ile on-line bağlı olansistem Ankara-Istanbul arasındakikoordinasyonu ve hızını artırdı.Adnan Menderes, Dalaman ve An-talya Havalimanları için iletişimhatlarının bağlantıları tamamlan-mış durumdadır. Artık bu Havalı-manlarının bilgiıeri, anında yenisisteme aktarılabilecektir. iHangi Havalimanına kaç uçağın(t.ipi, ağırlığı, teknik veriler gibi bil-gılerle birlıkte) indiğini. firmalarınkargo sayısı, yolcu sayısı. akar-yakıt durumları. hava yolu kullanımsOreçleri, uçaklardaki gecikme veiptal sayılan. park yerinde park-Ilama zamanı. i1f~iye rela~ati. ay-dınlatma süresi gıbi OH MI 'nin ge-lirlerini doğrudan etkileyen birçokistatis.liki bilgi günlOk olarak iz- ılenebılir durumdadır.

~~- -~~-"'AVA' 111' ~tEn ~IG129

POTANSiYELPOTANSiYEL iNŞAAT VE ELEKTRiK TAAHHÜTVE DIŞ TicERET LiMiTED ŞiRKETi

TEKNOLOJiNiN KAıiTE ilE YOGRUlDUGU YER

ANAHTAR TESLİMİ İNŞAATLAR.,*

DİzEL VE ELEKTRİK TAHRİKLİ TAM OTOMATİKPOMPA İSTASYONLARı

'*ULUSLARARASI NORMLARA UYGUN YANGıNGÜVENLİGİ

'*PETROL BORU HATLARı

'*BİNA İçİ GÖZETİMLİ ACİL AYDıNLATMA SİSTEMİ

'*OTOMA TİK KONTROL SİSTEMLERİ

'*HITEC LOKANTA KAFETERYA VE FAST FOODSİSTEMLERİ

TEL: (0.312) 425 41 54·4181285·4256554 MENEKŞE SOK. NO:28/12

FAX (0.312) 425 65 53 TU.06440 KıZıLAY/ANKARA.

30 HAVACılıK ElEKTRONıel

URMET - çİLİNGİRELEKTRONiK TIcARET LiMiTED ŞiRKETi

İtalyan URMET firmasıyla ortak bir şirketkurmaktaki amanınız, cihazlarda hem kalite

kontrolu hem de mali kontrolugerçekleştirerek müşterilerimize uzun yıllar

rahatça vegüvenle

kullanabileceklerisİstemlerİ

beğenilerinesunmak.

Cihazların ünlü tasanıncı Ciugana'nun dizaynıdır.Kullanımı çok kolay ve rahattır. Konuşma ve

Görüntü!ü konuşma olarak isteğe göre modellerimizmevcuttur. Geniş açılı Jamesalar sayesinde kapıya

gelen kişiyi rahatlıkla görebilirsiniz.

REŞIT GALIp CADDESi NO: 13/3 GAzioSMANPAŞA· ANKARA 06700

TEL:4471707-4471708 FAX:4471709

ET PA

önemlirgilerinden

iridir.

DERGİMİZDYAYıNLANAN

REKLAMINIDOGRUDANHE

KİTLESİNEULAŞACAKTı~i:~I~~::"

Ç~GD~$MEK~NL~RiçiN,Ç~GD~$Y~PISiSTEMLERi

TEPE PREFABRiK: Ön üretırnli çelikkonstrüksıyon yapı sistemleri ıle:• MARKETLER,ALlŞVERiŞ MERKEZLERi• HAVAALANı TERMiNALLERi'OTOGARLAR• SPOR MERKEZLERi• ÇOK AMAÇLI SALONLARJibı bUyük hacimli bınalar için,. Hızlı• KALITELI• EKONOMIK;:özümler getirır.

TEPE PAEFABRIK INŞAAT SANAYi VE TlcARET .•..Ş.a. eni KampUSıl Ar*araVazlJlTlll adrllSl PK 226 06580 BaIIanlıklar ""kara

~~.:I~fJ)~·:3~O' ~:a.102682G6~~1T_P ••••••• bo<T~GtIAıu!wNlll4UO••

...ıııııTEPEPREFABRiK