ی یا غذ مای یرا زول( رات ده ما ش با ور کا (

م ول سا ید و ه با ت جا ال س ن

:نگارندگان

دمجید بصیرت و رحیم مطلبی فر بترتیب عضو هیات علمی موسسه تحقیقات خاك وآب و -1

بیعی استان همدانمرکز تحقیقات کشاورزي و منابع طعضو هیات علمی -2

1395مهرماه

مدیریت کود در زراعت / 2

فهرست مطالب صفحه عنوان

1 .................................................................................................................................................................... مقدمه

1 ............................................................................................................. زمینیخاك و اسیدیته مناسب سیب 2 .............................................................................................................................. زمینی مراحل رشدي سیب

3 .................................................................................................... زمینیتوصیه کودي براي سیب -1- 5 3 .................................................................................................................. توصیه نیتروژن -1 - 5-1 4 ......................................................................وضعیت نیترات در محصول سیب زمینی - 2- 5-1 11 ........................................... زمینی در اقالیم مختلف یزیولوژي و نیاز غذایی سیبف - 3- 5-1 15 ....................................................................................... زمینی نیتروژن و کیفیت سیب - 4- 5-1 19 ....................................................................................... زمینی نیتروژن و کیفیت سیب - 5- 5-1 20 ....................................................................... محاسبه نیتروژن مورد نیاز سیب زمینی -6- 5-1 22 ............................................... زمینی زمان مصرف کودهاي نیتروژنه در زراعت سیب - 7- 5-1 23 ...................................................................... زمینی نوع کود نیتروژنه در زراعت سیب - 8- 5-1 24 ......................................زمینی یتروژنه در زراعت سیبروش هاي کاربرد کودهاي ن - 9- 5-1 26 ........................................................................................... توصیه فسفر در سیب زمینی - 2- 5-1 31 ......................................................................................... زمینی سیب توصیه پتاسیم در - 3- 5-1 36 .................................................................................. زمینی نیاز سیب رمنیزیم دتوصیه - 4- 5-1 37 ............................................................................................زمینی گوگرد مورد نیاز سیب - 5- 5-1 38 ......................................... سیب زمینی در) ها ریز مغذي(عناصر کم مصرف توصیه -6- 5-1 42 ....................................................................... زمینی توصیه کود آلی در زراعت سیب - 7- 5-1

43 ............................................................................................................................................ منابع مورد استفاده

گفتارپیش می باشد و سهم آن در سبد غذایی کشور خانوار ایرانی جزء مهمی از رژیم غذایی ، ها ي سبز

سـالم ، تولیـد محصـول سـالم غذایی کی از اهداف اصلی براي داشتن سبد ی . درصد است 20 حدود ت جهـاد کشـاورزي بـراي استانداردسـازي عرضـه ر وزا ریـزي شـده باشد کـه از اهـداف برنامـه می

سالم از آن جهت بیشتر است که مصـارف ضرورت تولید و عرضه سبزي . محصوالت کشاورزي است جنبـه تـامین مینی و پیاز ز ی روزانه مانند سیب ی غذا وعده خوري بوده و هم به عنوان تازه آن بیشتر

تواند خطـري جـدي بـراي سـالمت جامعـه می بنابراین هر نوع آالینده انباشته در آنها . کالري دارد . ها بسیار بیشتر از سایر گیاهـان زراعـی و بـاغی اسـت مصرف کودها براي تولید سبزي . ایجاد نماید میم و سـرب در محصـوالت شـده و نظیـر کـاد ها انباشت نیترات و سایر آالینده احتمال این مسئله

بـه خصـوص سـیب تجمع نیترات در سبزي ها ت موضوع ی به دلیل اهم . گردد موجب مخاطراتی می بـه ویـژه در مـوردي ، موسسه تحقیقات خاك وآب در سالیان گذشته طرح هاي تحقیقـاتی زمینی

محصـوالت اجـرا تجمع نیترات در این سري از مدیریت مصرف نیتروژن براي جلوگیري از ارتباط با به طوري که با افزایش عملکـرد در واحـد باشد گزارش حاضر جمع بندي این نتایج می . نموده است

بـه گزارش این در آن عالوه بر . حداقل باقیمانده نیترات حاصل شود زمینی سیب سطح در محصول گردیـده تشـریح در کشور براساس نتایج دو طرح پایش میدانی وضعیت تجمع نیترات طور مختصر

و نگرانـی برنامـه ریـزان تا چه حد این مسئله بایسـتی دغدغـه این اطالعات نشان می دهد . است و همچنین اطالعات الزم بـراي میـزان و مـدیریت مصـرف کودهـا بـه ویـژه کشاورزي کشور باشد

ه بر عالو کودهاي نیتروژنه براي کشاورزان و تولیدکنندگان این محصوالت ارائه شده است تا بتوانند زمینی مقدار نیتروژن مـورد اسـتفاده را بـراورد نماینـد و در استفاده از کودهاي آلی در تولید سیب

نبایسـتی میـزان آن چه مسلم اسـت . با حداقل نیترات ممکن عرضه نمایند سیب زمینی عین حال ذایی تعادل در مصرف سایر عناصـر غـ . تجاوز نماید خاك گرم در کیلوگرم میلی 20 نیترات خاك از

و روي و بـور از که در انتقال مواد در گیاه نقش دارد و پتاسیم که در تولید انرژي به خصوص فسفر و در تشـکیل و نمـو غـده در سـیب که در تقسیم سلولی بسیار حائز اهمیت هسـتند عناصر فرعی

بهم عدم رعایت نسبت کودي موجب . باشند در افزایش تولید می مهم زمینی دخالت دارند از عناصر خوردن متابولیسم هاي گیاه شده و نیتروژن جذب شده وارد پروتیین سازي نمی شود و بـه شـکل

در این گذر تقسیط کودهاي در مراحل مختلف رشد بـه خصـوص . یابد ها تجمع می نیترات در غده کودهاي نیتروژنه، فسفره و پتاسیمی نقش مهمی داشته و به دلیل افزایش کارایی نیـاز بـه مصـرف

. دهد ها را در صورتی که کمبود در خاك وجود نداشته باشد به میزان قابل توجهی کاهش می آن

کامبیز بازرگان رئیس موسسه تحقیقات خاك و آب

1/ی نیزمبیدرس یاهیگ هیتغذ يراهنما

:مقدمه و جـنس Solanacaea از خـانواده ).Solanum tuberosum L ( زمینـی سـیب گیـاه

Solanum هـاي گونـه . باشـد مـی ) ور اکـواد و بولیـوي شـیلی، پرو، ( جنوبی آمریکاي و بومی در کـه هسـتند گونـه 2000 حـدود سـوالنوم جنس به متعلق زمینی سیب زراعی و وحشی

و S. tuberosum از تالقی گونـه توبروزم سوالنوم گونه زراعی . اند سراسر نقاط جهان پراکنده ). 1978 هـاویکس، ( حاصل شده است که هر دو دیپلوئید هسـتند S. sparsipilum گونه وحشی

و راسـته پیوسـته هـا اي دولپـه رده از گلـدار، عـالی گیاهان از ساله یک است گیاهی زمینی سیب . باشـد آذین، میـوه و گـل مـی غده، ریشه، برگ، گل ، ساقه، استولون هاي اندام گلبرگان که شامل

هـاي جوانـه محل از و زمین زیر در افقی صورت به که است یافته شکل تغییر هاي ساقه استولون مواد غـذایی و تولیـد ذخیره براي که است ساقه از بخشی غده . کند می رشد ساقه زیرین ت قسم

و است روزکوتاه دهی غده نظر از و روزبلند گیاهی گلدهی نظر از گیاه این . یافته است مثل سازش ). 1386 پور خواجه ( است کشت قابل دریا سطح از متر 3500 ارتفاع در

میلیـون تـن بعـد از بـرنج، 321 باشد که با اعی مهم دنیا می زمینی یکی از محصوالت زر سیب درصـد از 3 در ایـران ایـن محصـول بـا حـدود ). 2007 فائو ( باشد گندم و ذرت رتبه چهارم را دارا می

5 / 57 میـزان کشـور را بـه ) دیـم و آبـی ( درصد از کل تولیدات زراعی 7 / 2 سطح زیر کشت آبی کشور، اي، یونجـه و نیشـکر رتبـه پـنجم را است و بعد از گندم، ذرت علوفه میلیون تن به خود اختصاص داده

زمینـی در کشـور، اسـتان همـدان بـا هزار هکتار سـطح زیـر کشـت سـیب 185 از . از نظر تولید دارد هکتـار 16733 هکتار مقام دوم و اسـتان فـارس بـا 24132 هکتار مقام اول، استان اردبیل با 26015

تـرین میـزان عملکـرد در واحـد سـطح در کشـور بـا بیش . باشند ا می مقام سوم سطح زیرکشت را دار باشـد و اسـتانهاي لرسـتان، اردبیـل، چهارمحـال تن در هکتار مربـوط بـه اسـتان همـدان مـی 40 / 4

). 1390 نام، بی ( هاي بعدي قرار دارند شرقی در رتبه بختیاري و آذربایجان

زمینیخاك و اسیدیته مناسب سیب .را می پسـندد کند ولی خاکهاي با بافت سبکتر خاکها رشد می زمینی در اکثرسیب

-گیرد تا از مشکالت در زمان برداشـت بـه شود که برداشت با دستگاه صورت میتوصیه میالبته باید توجه داشت تراکم کشت بـا دسـتگاه دلیل شرایط بد آب و هوایی جلوگیري شود

به طور مثال دستگاه هـاي مجهـز . استدرصد بیشتر از با دستگاه هاي متداول 30بیش از هزار بوتـه در هکتـار بـذر غـده اي را 75تا 70امروزي کشت سیب زمینی با ترکمی حدود

2/محصول سالم دیسالمت جامعه با تول نیمأت

-درصد افـزایش مـی 35تا 30صورت نیاز غذایی در واحد سطح حدود کارند که در اینمیام نشـود در صورتی که تراکم در واحد سطح افزایش یابد امـا تغذیـه بـه درسـتی انجـ .یابد

خاکهـاي .شـود مـی هـا کیفیت شدن غـده ها موجب ریز شدن و بیرقابت شدیدي بین بوتهحجم خاك در دسترس گیاه شوندهاي محدودکننده، فشرده و سطحی باعث میداراي الیه

هـاي سـبک تـا متوسـط خـاك .تر شده و در نتیجه نیاز به عناصر غـذایی افـزایش یابـد کم . تر اسـت شوند و برداشت محصول در آنها آسان اما بهتر گرم می ظرفیت آبگیري کمی دارند،

آل زمینـی ایـده درصـد بـراي سـیب 5 تـا 2 لوم شنی بـا مـاده آلـی هاي شن لومی و بافت شوند، زیرا این خاکها فاقد مشکالت آب ایستادگی بـوده و توسـعه بیماریهـا در محسوب می

درصد اسـت، 1 ده آلی خاکها غالبا کمتراز در شرایط ایران که ما . این گونه خاکها کمتر است خاکهـاي . رسـند شنی مناسب بنظـر مـی رسی سیلتی و لوم بافتهاي متوسط مانند لومی، لوم

و بروز بیماریهاي قارچی و باکتریـایی سنگین و سنگین ظرفیت آبگیري بیشتري دارند نیمه و مشکالت برداشـت چسبند شوند، به غدد می اي می به سهولت کلوخه دهند و را افزایش می

کلی، با ریزترشدن بافت خاك، ممکـن بطور . و تمیز کردن غدد از خاك در آنها بیشتر است خاکهاي سنگین ماننـد رس شـنی، رس . هاي قطورتري براي کاشت نیاز باشد است به پشته

اي شـدن مطلـوب کلوخـه سیلتی و رس به دلیل فراوانی رس، تشـکیل سـله، چسـبندگی و متري فاقد الیه غیرقابل نفـوذ بـوده و سانتی 90 اید عمیق و تا عمق حداقل خاك ب . نیستند نیاز سیب زمینی به نیتروژن زیاد اسـت، امـا . متري بخوبی نفوذپذیر باشد سانتی 35 تا عمق

ها، انباشت ، سبز شدن غده خاك موجب تحریک رشد هوائی، تأخیر در رسیدگی فراوانی نیتروژن خـاك pHزیادي به زمینی حساسیت سیب . شود شاخص برداشت می کاهش ها و نیترات در غده

8/4هـاي کمتـر از pHدر . باشـد می 7تا 5/5در محدوده مناسب براي رشد آن pHولی . نداردرا زمینیهاي قلیایی باال کیفیت ظاهري سیباسیدیته. بیندزمینی به شدت آسیب میرشد سیب

.شوندمصرف می ی مخصوصا عناصر غذایی کمکم کرده و باعث بروز کمبود عناصر غذای

زمینی مراحل رشدي سیب :شودبندي میمرحله رشد مشخص تقسیم 5زمینی به رشد سیب

هاي غده شروع شده و تا سبز ها در چشماین مرحله از رشد جوانه: مرحله توسعه جوانه - 1 .یابندیمتوسعه ها از محل جوانه رشد کرده و در این مرحله ریشه. یابدشدن ادامه ي

3/ی نیزمبیدرس یاهیگ هیتغذ يراهنما

هاي باالي خاك رشد کـرده و در زیـر ها از محل گرهها و شاخهبرگ: مرحله شد رویشی - 2 .کندکنند و فتوسنتز آغاز شده و توسعه پیدا میها توسعه پیدا میها و استولونخاك ریشه

گ اندازه کافی بـزر ها تشکیل شده ولی هنوز بهها در انتهاي استولونغده: هاتشکیل غده - 3 .باشدها انتهاي این مرحله مصادف با شروع گلدهی میدر اکثر رقم. نیستند

هـا و رسـیدن انـدازه این مرحله خود شامل دو مرحله پرشدن اولیه غـده : هاپرشدن غده - 4ها به محـل اصـلی تجمـع در این مرحله غده. باشدمیآنها درصد اندازه نهایی 60ها به غده

.شوندی متحرك در داخل گیاه تبدیل میها و عناصر غذایکربوهیدراتفتوسـنتز کـاهش . دهنـد ها در این مرحله زرد شده و رنگ خود را از دست مـی شاخه: هابلوغ غده - 5

. شودها حداکثر میها و پوست آنبا مرگ اندام هوایی ماده خشک غده. شودها کم مییافته و رشد غده زمینیتوصیه کودي براي سیب -1- 5 وصیه نیتروژنت -1 -5-1

در ) 1351 ( توسـط نعمتـی و همکـاران 1347 تا 1342 آزمایشات کودي در طی سالیان بـوئین ( ، مالیر، قزوین ) دماوند ( ، تبریز، جیرفت، کرمانشاه، تهران ) فریدن ( مناطق همدان، اصفهان

ر ه نقش به سزایی در ازدیاد غده سیب زمینی داشته ولـی اثـ نیتروژن نشان داد که کودهاي ) زهرا نتایج آزمـایش بـر . باشد کودهاي فسفره بسته به نوع خاك و میزان فسفر قابل استفاده متغیر می

روي کودهاي پتاسه نشان داد که به دلیل غنـی بـودن خـاك مـزارع آزمایشـی از پتاسـیم قابـل . پاسخ گیاهی دریافت نشدو عملکرد پایین ارقام مورد کشت جذب

ترتیـب بـا مصـرف ه اهرود و دامغان نشان داد که ب در ش ) 1384 ( فائزنیا تحقیق نتایج ) تـن در هکتـار 17 و 26 میانگین ( بیشترین عملکرد نیتروژن کیلوگرم در هکتار 90 و 160

میلـی گـرم در کیلـوگرم بـر حسـب وزن 200 و کمترین باقیمانده نیترات در سیب زمینی در هکتـار یتـروژن ن کیلوگرم 120 و 210 مصرف ترتیب با به حال آن که . خشک حاصل شد

تن در هکتار و افـزایش غلظـت نیتـرات 18 و 27 میزان موجب عملکرد به همان مناطق در نتـایج متفـاوت در دو . میلی گرم در کیلوگرم وزن خشـک غـده شـد 375 و 370 به میزان

موجب تجمـع نیتروژن آبیاري وجود داشته باشد یت منطقه ثابت کرد در صورتی که محدود بنابراین در شـرایط تـنش خطـر . شود و کاهش عملکرد در سیب زمینی می نیترات در غده

. است اري ال آبی تجمع نیترات در غده هاي سیب زمینی بیشتر از حاالت معمول و ایده

4/محصول سالم دیسالمت جامعه با تول نیمأت

وضعیت نیترات در محصول سیب زمینی -5-1-2 مدت یـک سـال غلظـت نیتـرات به ) 1390 ( در تحقیقی توسط بازرگان و همکاران

- اصـفهان ( زمینی کاري کشـور منطقه عمده سیب 9 تولیدي از سطح مزارع در زمینی سیب - فـارس - خوزسـتان - تهـران - اردبیـل - آذربایجان شرقی - همدان - بختیاري چهارمحال و

بـار و همچنین هر هفته یک نمونه از میدان اصـلی میـوه و تـره ) جیرفت و کهنوج ( کرمان هـاي زمینـی شان داد محتـواي نیتـرات در سـیب نتایج ن . شهر تهران مورد پایش قرار گرفت

گرم در هـر کیلـوگرم وزن تـر غـده میلی 163 / 5 تولیدي کشور در محدوده میانگین جهانی زمینـی یـا سـایر در ایران تاکنون عدد معینی بـه عنـوان حـد مجـاز نیتـرات در سـیب . بود

اسـت، امـا محصوالت سبزي صیفی با توجه سبد غذائی شهروندان ایرانـی تعیـین نگردیـده - میلی گرم نیترات در کیلـوگرم وزن تـازه غـده سـیب 200 المللی مقدار براساس منابع بین

زمینی در نظر گرفته شد که البته بر مبناي سبد زمینی به عنوان حد مجاز نیترات در سیب کیلـوگرم 45 توجه بـه سـرانه مصـرف رسد با نظر می ولی به باشد غذائی شهروند اروپائی می

نتـایج نشـان . نی در سال در ایران این عدد براي شرایط کشور ما نیز مناسب باشد زمی سیب زمینـی تأثیرگـذار هـاي سـیب تواند در محتواي نیترات غـده داد که عامل فصل برداشت می

میـدان هـاي برداشـت شـده از به نحوي که میانگین غلظت نیترات در سیب زمینـی . باشد گـرم میلـی 131 / 53 زمستان - و پائیز 216 / 55 ستان تاب- میوه و تره بار در دوره بهار

این تفاوت احتماال به این دلیل است که در فصل پـاییز . دست آمد ه تر ب درکیلوگرم وزن زمینـی در طـی دوره و زمستان طـول دوره انبـاري بسـیار طـوالنی اسـت و نیتـرات سـیب

نور زیادتر بایـد نیتـرات زمینی تابستانه به دلیل انبارداري کاهش یافته است وگرنه در سیب . کمتري تجمع یابد

توزیع تعداد نمونه هاي برداشت شده از مزارع استانهاي مختلف - 1جدول

سطح کل زیر کشت استان تعداد نمونه )هکتار(مساحت مناطق عمده )هکتار(سیب زمینی

77 7950 فریدن 22599 اصفهان 2619 چادگان

2000 فریدون شهر 2200 سمیرم

7830 مناطق اطراف شهر اصفهان

5/ی نیزمبیدرس یاهیگ هیتغذ يراهنما

-1جدول ادامه

گیـري شـده از نمونـه انـدازه 341 بررسی آماري نتایج نشان داد که غلظت نیترات در کل شـکل زیـر تـوان بـه هاي این جامعه نرمـال را مـی ویژگی ). 1 شکل ( کند توزیع نرمال تبعیت می

. ) باشند می میلی گرم در کیلو گرم وزن تازه ها بر حسب غلظت : ( خالصه کرد 146/89: انحراف استاندارد 5/163: میانگین غلظت نیترات

05/524: حداکثر غلظت 2/10: حداقل غلظت

سطح کل زیر کشت استان تعداد نمونه )هکتار(مساحت مناطق عمده )هکتار(سیب زمینی

چهار محال و بختیاري

10 18 فارسان 2894 2408 بروجن 1425 شهرکرد 41 لردگان

12 همدان 24000 همدان12 3 8 13

48 بهار

اسدآباد کبودر آهنگ

رزنآذبایجان

شرقی 5 4000 بستان آباد 12000

6000 سراب 2000 عجب شیر

48 20000 دشت اردبیل 24000 اردبیلمناطق اطراف دشت

اردبیل4000

11 دماوند 3831 تهران فیروز آباد

38 دزفول خوزستان 12 ساردویه فارس 28 1067 اسفندقه و ساردون 13186 کرمان

12119 جیرفت و کهنوج 277 جمع کل تعداد نمونه از استانها

6/محصول سالم دیسالمت جامعه با تول نیمأت

زمینیهاي سیبمنحنی بررسی وضعیت توزیع غلظت نیترات در کل نمونه -1شکل

)1390بازرگان و همکاران، ( ـ ها می مطابق این منحنی، با توجه به وضعیت داده کلـی احتمـال اینکـه طـور ه تـوان گفـت ب

م باشـد، کیلـوگر گـرم در میلـی 200 زمینی تهیه شده زیر حد بحرانی غلظت نیترات در هر نمونه سیب . درصد است 35 حدود درصد و احتمال تجاوز غلظت نیترات ازحد مجاز فرضی مذکور 65 حدود

نمونه سیب زمینی میدان اصلی میوه و تره بار شهر تهران 63توزیع وضعیت نیترات در -2شکل

)1390بازرگان و همکاران، (

Average: 162.396StDev: 89.1456N: 302

Anderson-Darling Normality TestA-Squared: 2.780P-Value: 0.000

0 100 200 300 400 500

.001

.01

.05

.20

.50

.80

.95

.99

.999Pr

obab

ility

NO3(mg/kgFW)

Normal Probability Plot

7/ی نیزمبیدرس یاهیگ هیتغذ يراهنما

66%

17%

17%کمتر از 200200-300بیشتر از 300

ی میوه و تره بار شهر تهراننمونه سیب زمینی میدان اصل 63توزیع وضعیت نیترات در -3 شکل

تهیه شده از زمینی هاي سیب ، توزیع فراوانی وضعیت نیترات در نمونه 3 شکل

). 1390 بازرگان و همکاران، ( دهد را نشان می بار شهر تهران میدان اصلی میوه و تره هاي برداشت شـده از مـزارع اسـتانهاي در بین نمونه این پژوهش نشان داد که نتایج

گـرم نیتـرات در کیلـوگرم غـده، میلی 200 هاي باالي نمونه % 50 زارع جیرفت با مختلف، م پس از آن در مزارع همدان با وجود گسـتردگی . هاي آلوده را دارا بودند بیشترین درصد غده از نمونـه هـا از % 44 ، غلظت نیتـرات در ) نمونه 48 ( هاي برداشت شده و تعداد بیشتر نمونه

هاي سیب زمینی برداشت شده از مـزارع اردبیـل در نمونه . رفت فراتر 200 حد مجاز فرضی هـاي و در نمونـه % 26 نمونـه 38 هـاي مـزارع دزفـول از ، در نمونه % 35 نمونه، 48 به تعداد

ها محتواي نیترات بـیش از حـد مجـاز فرضـی از نمونه % 22 نمونه تنها 77 مزارع اصفهان با آن مزارع استان چهارمحـال و بختیـاري در پس از . گرم در کیلوگرم غده داشتند میلی 200

نمونه برداشت شده هیچکدام نیترات باالي حد مجاز 38 رتبه بعدي قرار داشتند که از بین این مقـدار البتـه در . نداشتند زمینی گرم نیترات در کیلوگرم وزن تر سیب میلی 200 فرضی

نمونـه برداشـت 11 و 12 بـا هاي برداشت شده از مزارع فارس و تهران نیز به ترتیـب نمونه 5 ( هـا در مزارع استان آذربایجان شرقی با وجـود تعـداد کـم نمونـه . درصد بود 9 و 8 شده، گـرم در کیلـوگرم میلی 300 ها داراي نیترات بیش از از نمونه % 20 ، یک نمونه یعنی ) نمونه

). 1390 بازرگان و همکاران، ( غده تازه بود

8/محصول سالم دیسالمت جامعه با تول نیمأت

ـ دهد مصرف سرانه سـیب می با توجه به اینکه آمارها نشان طـور ه زمینـی در ایـران ب- گرم در روز است و با داشـتن میـانگین محتـواي نیتـرات در سـیب 123 / 3 متوسط حدود

توان میزان دریافـت روزانـه نیتـرات یـک فـرد را از زمینی تولیدي مناطق مختلف فوق، می ن غلظـت نیتـرات ضرب میانگی ها با حاصل هریک از این استان زمینی در طریق مصرف سیب

زمینـی در طـی فراینـدهاي با این پیش فرض که میزان نیترات سیب ( زمینی تولیدي سیب . به دست آورد 123 / 3 در عدد ) شستشو و طبخ تغییر ننماید

طریق میانگین میزان ورود روزانه نیترات به بدن شهروندان استانهاي مختلف از -2جدول

گرم در روز و اتالف نیترات در طول 3/123انه مصرف سر(گرم زمینی بر حسب میلیمصرف سیب )سازي و طبخ صفر فرض شده استآماده

کرمان اصفهان استان خوزستان چهارمحال )جیرفت(

فارس تهران اردبیل )دزفول(میدان

میوه و تره بار تهران

همدان

NO3 (mg/person/day)

97/16 44/27 8/11 55/18 67/20 37/17 48/17 62/21 18/23

1390 بازرگان و همکاران، : منبع

زمینی مصرفی مناطق مختلف در دریافت روزانه نیترات شهروندان نسبت سهم سیب -17جدول میلی گرم نیترات در روز 219روزانه به حد مجاز دریافت

کرمان اصفهان استانخوزستان چهارمحال )جیرفت(

فارس تهران اردبیل )دزفول(میدان

میوه و تره تهران بار

همدان

سهم نیترات ورودي روزانه از طریق

سیب زمینی

7/7% 8/12% 4/5% 5/8% 4/9% 9/7% 0/8% 9/9% 6/10%

دهد سیب زمینی تولیدي در مزارع استانهاي مختلـف کشـور از اعداد جدول فوق نشان می

بخشی از مقـدار نظر محتواي نیترات متغیر بوده و بر اساس میانگین غلظت نیترات، سهم آن در تأمین هاي تولیدي اسـتان زمینی درصد براي سیب 7 / 7 مجاز ورودي نیترات روزانه به بدن یک فرد از حداقل

. متغیر است ) جیرفت ( هاي استان کرمان زمینی درصد براي سیب 12 / 8 اصفهان تا حداکثر زمینـی زمینی بحث تجمع نیترات در غده سیب در تولید سیب مهم مسائل از یکی

بـه نیـل جهـت بایستی که بوده گیاه غذایی ضروري عناصر مهمترین از یکی نیتروژن . است

منطقه در . گردد مناسب مصرف منبع از و میزان به آن کیفی سطح ارتقاء و محصول حداکثر

9/ی نیزمبیدرس یاهیگ هیتغذ يراهنما

رویه کودهاي بی مصرف کم، آلی ماده و سبک بافت با خاکهایی عموما داشتن بدلیل جیرفت

از ها هزینه کردن کم بر عالوه تا شود هدایت صحیح مسیر در ستی بای که بوده رایج ه نیتروژن

کـه داشـت توجـه بایسـت . یابد بهبود نیز محصول کیفیت و نموده جلوگیري آلودگی خاك

و است ساز مسئله آن در نیترات نظیر هایی آالینده تجمع است که محصوالتی از زمینی سیب نـوع و میزان و اندازد می بخطر را اطفال بخصوص انسان سالمت آن مجاز حد از بیش مقدار

بـه دستیابی منظور به . دارد زیادي تاثیر زمینی سیب غده در نیترات غلظت بر ه نیتروژن کود

غلظت نیترات در اپتیمم و عملکرد باالترین آن توسط که ه نیتروژن کود منبع و سطح بهترین

ر در طـی سـالیان اخیـر تحقیقاتی در مناطق مختلـف کشـو آید دست ه ب زمینی سیب غده در خـالص نیتـروژن کیلـوگرم 180 با مصرف نیتروژن نشان داده است که و نتایج گرفته انجام

اردبیـل در ). 1373 رکنـی و همکـاران، ( است شده حاصل زمینی سیب عملکرد بیشترین هکتار

صـیه تو از کمتـر نیتـروژن درصد 30 مصرف از ) تن در هکتار 34 ( زمینی سیب عملکرد بیشترین

کـود میزان مناسبترین تعیین براي تحقیقاتی طرح اجراي حاصل نتایج این که آمد بدست کودي

). 1377 ساعدنیا و فائزنیا، ( بود زمینی سیب در نیترات حداقل رساندن غلظت ه ب در ه نیتروژن عملکرد بر ه نیتروژن کود منابع و مقادیر اثر بررسی براي ) 1385 ( صباح و همکاران

ـ کود از سه نوع منطقه جیرفت در زمینی سیب غده ترات نی غلظت و سـولفات ه اوره، نیتروژن

کـه داد نشان طرح دوساله نتایج . استفاده کردند (SCU) گوگردي پوشش با اوره و آمونیم

و هـا غده در کمتر نیتراته نیتروژن تجمع میزان و باال با عملکرد آمونیم سولفات کودي منبع خشـک نیمـه و خشـک مناطق آهکی خاکهاي در خصوصا باالتر تروژن نی از استفاده کارایی

نتایج نشـان داد کـه مصـرف . دارد گوگردي ارجحیت پوشش با اوره و اوره کود دو به نسبت اد نـد اوره با پوشش گوگردي و اوره تاثیري در تجمع نیترات در غـده سـیب زمینـی نشـان

تـر و بـاالتر و قیمـت مناسـب نیتروژن د دلیل درص به اوره کود اما ) 1385 صباح و همکاران، ( باال، دلیل عملکرد به نیتروژن . باشد توصیه می تولید عملکردي مشابه سولفات آمونیم نیز قابل

در خـالص نیتـروژن کیلـوگرم 180 مصرف بیشتر، کارایی و ها غده کمتر در نیترات میزان

و ملکـوتی . بود منطقه ی زمین سیب کشت در توصیه قابل نسبت به بقیه سطوح برتر و هکتار کودهـاي زیـاد مصـرف بـا کـه رسـیدند نتیجه این به خود مطالعات در ) 1377 ( طباطبایی

مصـرفی انـدامهاي در عمـدتا نیترات تجمع ) هکتار در اوره کیلوگرم 400 از بیش ( ه نیتروژن

60 یا خشک وزن مبناي بر نیترات کیلوگرم در گرم میلی 290 ( مجاز حد از بیش به زمینی سیب

طـور بـه را عملکرد تنها نه نیتروژن بیشتر مقادیر . افزایش یافت ) تازه وزن گرم کیلو در گرم میلی

10/محصول سالم دیسالمت جامعه با تول نیمأت

خطـر به ضمن و شده مجاز حد از به بیش ها نیترات غده باعث افزایش بلکه برد نمی باال دار معنی

کـاربرد کـارایی همچنـین و دارد دنبـال به نیز را محیط زیست آلودگی و جامعه سالمت انداختن مناسـب حـد ) 1375 ( براساس مطالعات ملکوتی و فـالح . دهد نیز کاهش می ر را ا د نیتروژن کود

باشد که در بـاالتر از ایـن غلظـت از مصـرف وگرم خاك می ل گرم در کی میلی 20 نیترات پاي بوته مطالعـات . نگـردد خودداري شود تا تجمع نیترات در غده سیب زمینی حـادث باید ه نیتروژن کود

گـرم در میلـی 20 ها نشان داد که بیشترین عملکرد سیب زمینی در منطقه سلماس با غلظـت آن میـزان ) 1374 ( اجـوي و همکـاران و خ . تـن حاصـل شـد 39 کیلوگرم نیترات پاي بوته به میزان

هـاي سـبک زمینی در منطقه آذربایجـان را در خـاك براي سیب خالص نیتروژن مصرف مناسب کیلـوگرم در هکتـار و در خـاك هـاي 0 19 هـاي متوسـط براي خاك و کیلوگرم در هکتار 180

112 نتـایج در شـاهرود نشـان داد بـا مصـرف . کیلوگرم در هکتار توصیه نمودند 190 سنگین تا تـن در 28 به شکل اوره در دو تقسیط بیشترین عملکـرد بـه میـزان نیتروژن کیلوگرم در هکتار

). 1377 ملکوتی و همکاران، ( حد مجاز شد هکتار بدست آمد و غلظت نیترات آن کمتر از ازدیاد مقدار نیترات در محصوالت کشاورزي تنها بـه اسـتفاده وسـیع از کودهـاي

نیتروژنه مربوط نبوده، بلکه تعادل در مصرف کود نیتروژن توام با کودهـاي فسـفره و پتاسـه تاثیر مقادیر وهشی پژ در ) 1377 ( طباطبایی و ملکوتی . باشد نیز در آلودگی نیترات موثر می

بر عملکـرد و تجمـع نیتـرات در را ، فسفر و پتاسیم و اثر متقابل این عناصر نیتروژن مختلف 600 ، 400 ، 200 ، 0 ( نیتـروژن پنج سـطح در این پژوهش از . ارزیابی کردند زمینی هاي سیب غده

از ) ر هکتـار کیلـوگرم د 200 و 0 ( از منبع کود اوره، دو سطح پتاسیم ) کیلوگرم در هکتار 800 و از نـوع سـوپر فسـفات تریپـل ) کیلوگرم در هکتار 25 و 0 ( فسفر نوع سولفات پتاسیم و دو سطح

کیلـوگرم در هکتـار 600 به این نتیجه رسیدند که بـا افـزایش مصـرف اوره تـا سـطح استفاده و - وزن خشـک سـیب در کیلـوگرم نیتـرات گرم میلی 1000 ها تا حد مقدار تجمع نیترات در غده

ها کاسـته کیلوگرم در هکتار از مقدار نیترات غده 800 افزایش یافت ولی در سطح کودي نی زمی که بر خالف نتـایج درحالی . ها خیلی محسوس بود تاثیر پتاسیم در کاهش مقدار نیترات غده . شد

و هانـدیت و همکــاران در ) 1986 ( ، مـانی ) 1982 ( ، کـارتن ) 1983 ( فـوق یرمـاکوف و همکـاران نی مدت معین کردند که افزایش مصرف کود نیتروژن توام بـا کودهـاي فسـفره و آزمایشات طوال

). درصد 150 ( شود می سیب زمینی پتاسه موجب افزایش غلظت نیترات در در بهبود خصوصیات کودهاي نیتروژنی مصرف کاهش ی عالوه بر ومیک ی ترکیبات ه

سـال الگر و سـماوات در در پژوهشی که توسط بـا . د ن باش مؤثر می فیزیکی و شیمیایی خاك

11/ی نیزمبیدرس یاهیگ هیتغذ يراهنما

عـرف ( 300 سـطح 2 نیتـروژن در از انجـام شـد سـیب زمینـی بر روي در شهرکرد 1388 ، ارقام سیب زمینی اگریـا و آرینـدا فاکتور اصلی عنوان به کیلوگرم در هکتار 225 و ) منطقه

فـاکتور عنوان به ppm 200 و 100 ، 0 وح در سه سط ومیک ی و اسید ه فاکتور فرعی عنوان به رقـم هاي اثر متقابل فاکتورها نشان داد که نتایج مقایسه میانگین . استفاده شد فر عی عی فر

هاي بیشتر و کوچکتر نسبت به آگریا تحت ایـن شـرایط آزمـایش آریندا با تولید تعداد غده و افـزودن ) مصـرف عـرف منطقـه % 75 ( کیلوگرم در هکتار کود نیتروژنه 225 و برتري دارد

100 ppm و کـاهش تجمـع ) نسـبت بـه شـاهد ( ک باعث افزایش عملکرد غـده اسید هومی

در هیچکـدام تـرات نی . باشد توصیه می در غده گردید که در شرایط این تحقیق قابل نیترات . تجاوز نکرد گرم در کیلوگرم وزن خشک میلی 300 از تیمارهاي آزمایشی از مقدار مجاز

اقالیم مختلف زمینی در فیزیولوژي و نیاز غذایی سیب - 5-1-3

هـاي خیلـی رقـم . شوند زمینی از نظر دوره رشد به سه گروه تقسیم می ارقام سیب تـا 70 هاي بهاره، که دوره کامل براي رشد و تولید غده آن زمینی زودرس و زودرس یا سیب

هـاي رقـم . باشد و باید تازه مصـرف شـود باشد و قابل ذخیره بصورت انباري نمی روز می 90 روز اسـت و 120 تـا 100 رس که زمان الزم براي رسیدن و تولید غده یا میان متوسط رس

هاي دیررس که زمـان الزم رقم . به ارقام تابستانه معروف هستند و بایستی تازه مصرف شوند روز اسـت و بـه ارقـام پـاییزه معـروف 150 تـا 130 براي رشد کامل و تولید غـده در آنهـا

هاي دیررس بـیش از سـایر ارقـام اسـت و شاسته در رقم عملکرد محصول و مقدار ن . هستند ارقـام اخیـر در . مانند رقم آگریـا خاصیت انبارداري آنها براي نگهداري در انبار بیشتر است

مناطق سردسیر مانند اردبیـل، تبریـز، شـاهرود، فریـدن، دماونـد، همـدان و مشـهد تولیـد درصـد 15 . گـردد مین مـی درصد محصول کشـور از ایـن منـاطق تـأ 80 شود که حدود می

زمینی کشور مربوط بـه منـاطق گرمسـیر ماننـد گرگـان و حومـه شهرسـتان محصول سیب زمینی کشـور درصد سیب 5 اصفهان، هرمزگان، خوزستان و جیرفت است و در سایر مناطق

معموال عملکرد در مناطق جنوبی کشور به دلیـل کشـت در زمسـتان و دوره . شود تولید می . است ر کمتر از کشت در مناطق سردسیر با دوره طوالنی کوتاه آن بسیا

هر دوي این فرآیندها تحت . زمینی نتیجۀ فتوسنتز و تنفس است تولید محصول سیبهایی از براي کشاورز فقط بخش. تأثیر عوامل اکولوژیکی و عوامل فیزیولوژیکی گیاه هستند

زمینی بخش مورد توجه در مورد سیب. تواند مورد استفاده قرار گیرد اهمیت دارد محصول که می

12/محصول سالم دیسالمت جامعه با تول نیمأت

تولید نیش و ریشه زمینی سیبغده بذري ،بعد از کاشت یا حتی قبل از کاشت. غده استاگر غده بذري قبل از کاشت تولید نیش کرده باشد، بالفاصله بعد از کاشت پیدایش ریشه . کند می

و نمو اولیه گیاه به رطوبت ها براي تشکیل ریشه. شود و سبز شدن تسریع خواهد شد شروع می. اندازد رطوبت اندك خاك و دماي پایین خاك سبز شدن را به تأخیر می. مناسب خاك نیاز است

در خاکهاي خشک معموال جذب . یابند بعد از سبز شدن، شاخ و برگ بصورت همزمان توسعه می. ا پتاسه نمی دهدشود و گیاه پاسخ مناسبی به کودهاي فسفره یفسفر و پتاسیم دچار مشکل می

حساسیت به کمبود فسفر در دو مرحله از رشد سیب زمینی زیاد است یکی در مرحله توسعه در .ریشه و استقرار گیاه و دیگري در مرحله غده ریزي است که گیاه نیاز زیادي به فسفر دارد

اي ابطهرود که نشانگر ر طول بخشی از فصل رشد، رشد شاخ و برگ و غده بطور همزمان جلو مید این مرحله پاسخ گیاه به مصرف پتاسیم و نیتروژن زیاد است و گیاه سرشاخه میان آنهاست

فصل با رشد آخرفصل با توسعه گسترده شاخ و برگ و در اولرشد غده در . زیادي تولید می کنده در مرحله درشت شدن غده ها موجب کاهش انداز کمبود پتاسیم .کمتر شاخ و برگ ارتباط دارد

.نشان داده شده است 4 شکلزمینی زودرس و دیررس در نوع سیبالگوي رشد دو غده شده و

رشد شاخ و برگ و غده محصول زودرس و دیررس سیب زمینی در طول دوره رشد - 4شکل

رقم زودرس - 1ـــ خطوط پر رشد شاخ و برگ رقم دیررس - 2غده خطوط مقطع ، رشد - - -

13/ی نیزمبیدرس یاهیگ هیتغذ يراهنما

رشد متوسـط شـاخ و بـرگ، رشـد زودتـر : هاي محصول زودرس عبارتند از ویژگی ایـن محصـول در دوره زمـانی نسـبتا کوتـاه، . و عملکرد نسـبتا کمتـر رسیدگی زودتر ، غده

رشد زیاد شـاخ : بارتند از هاي محصول دیررس ع ویژگی . کند عملکرد نسبتا باالیی تولید می عملکـرد غـده ایـن . و برگ، رشد غده آن دیرتر شروع شده و رسیدگی آن نیز دیرتـر اسـت

. دلیل طوالنی بودن زمان رشد نسبت به محصول زودرس، معموال بیشـتر اسـت ه محصول ب اگر فصل رشد کوتاه باشـد برداشـت محصـول بایـد . نوع محصول بستگی به فصل رشد دارد

برعکس اگر فصل رشد موجود طوالنی است، انتخاب گیـاه دیـررس بـراي . جام شود زودتر ان منظور دستیابی به باالترین عملکرد ممکن، نحوه رشد محصول باید بـا به . کاشت بهتر است

اما استفاده از محصـول دیـررس ممکـن اسـت . رشد هماهنگ باشد طول زمان موجود براي دیـررس نتوانـد از بخـش انتهـایی دوره رشـد موجـود مثال اگر محصول . آمیز باشد مخاطره

و غیره اسـتفاده کنـد، عملکـرد ممکـن (late blight) بیماري قارچی بواسطه وقوع خشکی، هاي آسیمیالسیون را که بـراي ازدیـاد است به مقدار زیادي کاهش یافته و محصول فرآورده

ر رشد شاخ و برگ به هدر د عملکرد غده در اواخر فصل رشد مورد استفاده واقع نشده است یابد احتمال دارد میـزان نیتـرات و طور فیزیولوژیک پایان نمی چون پر شدن غده به و دهد

کود مصرفی براي محصول زودرس نسـبت . قندهاي احیایی در چنین شرایطی افزایش یابند در محصول زودرس میزان کود نیتروژنـه بـه نصـف، کـود . به محصول دیررس متفاوت است

. یابد کاهش می دو سوم ره و کود پتاسیمی به فسفــأثیر رقــم، آب و هــوا، وضــعیت عملکــرد و کیفیــت غــده ســیب زمینــی تحــت ت

عملکرد کمی و کیفی . مقدار مصرف کودهاي آلی و شیمیایی است و حاصلخیزي خاك، نوع بـیش از حـد ) نیتـروژن بـویژه ( اگـر کـود . زمینی بستگی به تغذیه متعادل کـود دارد سیب تـأخیر . افتد ف شود، رشد شاخ و برگ زیاد شده و تشکیل و رسیدگی غده به تأخیر می مصر

گردیـده و یی در تشکیل و رسیدگی غده سـبب کـاهش نشاسـته و افـزایش قنـدهاي احیـا دانند زمینی می کشاورزان خبره سیب . شود کیفیت غده براي فرآیندهاي بعدي نامناسب می

زمینـی، طـول دوره ر نظر گرفتن منطقـه کشـت سـیب که مقدار کود و زمان مصرف آن با د زمینی در اراضی با از آنجایی که معموال سیب . اي بازار تا چه اندازه حیاتی است رشد و تقاض

بطـور ) شن لـومی یـا لـوم شـنی ( هاي سبک گردد و خاك سبک و مواد آلی کم کشت می بافت مقادیر زیادي کـود بـراي تـأمین نیـاز طبیعی از نظر مواد غذایی فقیر هستند بنابراین الزم است

هاي متمادي باعث تغییر قابل مالحظه در مصرف کود طی سال . زمینی مصرف شود غذایی سیب

14/محصول سالم دیسالمت جامعه با تول نیمأت

شـود و بـه ایـن دلیـل اسـت کـه برنامـه کـوددهی صر غذایی در خـاك مـی ا میزان بعضی از عن یـزان برداشـت ، م زمینی بایستی بر اساس آزمون خاك، تجزیه بافت، عملکرد مـورد انتظـار سیب

حدود مقدار مواد غذایی که . استوار باشد ) ـ دیررس زودرس ( و نوع محصول عناصر غذایی از خاك معموال با . نشان داده شده است 3 گردد در جدول زمینی از خاك جذب می بوسیله محصول سیب

اد غذایی شاخ و برگ قسمتی از مو . شود دو برابر شدن محصول، جذب مواد غذایی نیز دو برابر می . گردد کنند و بقیه به هنگام برداشت، بوسیله غده از زمین خارج می مورد نیاز تولید را جذب می

بعنوان تابعی از محصول زمینی میزان نسبی جذب عناصر غذایی بوسیله شاخ و برگ و غده سیب - 3جدول

شاخ و برگ عنصر غذایی )کیلوگرم در هکتار(

)هکتارتن در (زمینی تولید غده سیب4/22 6/33 8/44 0/56 2/67

101 96 143 192 240 282 (N) نیتروژن 3/12 13 19 26 31 39 (P) فسفر

84 108 161 215 269 323 (K) پتاسیم 48 4/3 9/4 6/6 3/8 10 (Ca) کلسیم 28 6/6 10 13 17 20 (Mg) منیزیم 30 25 20 15 9/9 ــ (S) گوگرد 12/0 08/0 12/0 16/0 20/0 25/0 (Zn) روي 19/0 03/0 04/0 07/0 08/0 09/0 (Mn) منگنز 5/2 60/0 9/0 2/1 5/1 8/1 (Fe) آهن 03/0 04/0 07/0 09/0 11/0 13/0 (Cu) مسـ ر 16/0 03/0 04/0 06/0 07/0 08/0 (B) ب

) Extension Service (1991) ، University of Minnesota ) 5 : اقتباس از

نشان دادن جذب نسبی عناصر ضروري براي رشـد و تولیـد 3 هدف از ارائه جدول ولـی ایـن جـدول هاي کودي را بر مبناي آن انجـام داد توان توصیه زمینی است و نمی سیب

. زمینی استفاده شود اي براي توصیه کودي سیب تواند پایه می العمـل تجزیه خاك قبل از کشت، بهترین اطالعات مورد نیاز براي تشخیص عکس

در طول فصل براي تعیین وضعیت عناصر غـذایی . کند اه به کود مصرف شده را فراهم می گی ایـن . شـود زمینی، از تجزیه گیاه استفاده مـی اي در سیب هاي تغذیه و یا هر گونه ناهنجاري

. رود نیز بکار می نیتروژن روش براي تعیین سطح

15/ی نیزمبیدرس یاهیگ هیتغذ يراهنما

معموال چهـارمین ( ته از باال تهیه نمونه گیاه از دمبرگ اولین برگ کامال توسعه یاف دمبرگ براي هر نمونه گیـاه و سـه نمونـه از هـر 40 گیرد و حداقل صورت می ) برگ از باال

بـرداري، رقـم واقعی دمبرگ بستگی به زمان نمونه نیتروژن میزان . باشد مزرعه مورد نیاز می چهـارمین ( ، غلظت مطلوب عناصر غذایی در برگ بـالغ جـوان 19 در جدول . و منطقه دارد

. روز پس از جوانه زدن نشان داده شده است 45- 55 ، ) برگ از باال

هاي بالغ غلظت مطلوب عناصر غذایی در برگ -4جدول ـ ر منگنز مس روي آهن گوگرد منیزیم کلسیم پتاسیم فسفر نیتروژن مولیبدن ب

% ppm 0/5 3/0 5/4 6/0 39/0 2/0 51 25 6 50 21 1

University of Minnesota و Extension Service (1991) : اقتباس از

هاي کم عمق بوده و بیشترین آنهـا در الیـه زمینی داراي ریشه از آنجایی که سیب 5- 7 / 5 متـري زیـر و سـانتی 5 متري قرار دارند بنابراین مصرف کـود در عمـق سانتی 0- 0 3

کاربرد میزان کود مـؤثر بایسـتی براي . ها کارآیی خوبی خواهد داشت متري کنار غده سانتی 15- 20 معموال عملکرد مورد انتظار مزرعه، حـداقل . عملکرد مورد انتظار نهایی تعیین گردد

. باشد سال گذشته آن مزرعه می 5 درصد بیشتر از متوسط عملکرد نیتروژن مورد نیاز سیب زمینی -4 - 5-1

تولیـدات کشـاورزي، تحقیقات نشان داده است که آب و نیتـروژن گلوگـاه اصـلی در ایـن منـاطق نیتـروژن نخسـیتن . بخصوص در مناطق خشـک و نیمـه خشـک، هسـتند

عنصري است که کمبود آن مطرح است زیرا در این مناطق مقدار مواد آلی خاك که عمـده ترین منبع تامین کننده نیتروژن هستند، به دالئل مختلف از جملـه بارنـدگی کـم، تنـاوب

. گیاهی ناچیز و عدم مصرف کودهاي حیوانی و کود سبز کـم اسـت زراعی نامناسب، پوشش . زمینـی بسـتگی بـه هـدف از تولیـد و شـرایط خـاك دارد مقدار نیتروژن الزم بـراي سـیب

بـه ) شـیر در شهرهاي گرگـان و عجـب ( شوند هایی که براي زودرسی کاشته می زمینی سیب و ، همـدان شـهرهاي اردبیـل در ( زمینـی دیـررس کمتري نیاز دارند و براي سـیب نیتروژن مقدار مصرف کـود نیتروژنـه در هلنـد بـراي محصـول . بیشتري الزم است نیتروژن ) فریدن

16/محصول سالم دیسالمت جامعه با تول نیمأت

براي تهیه غده بذري مقدار نیتروژن کمتـري . باشد زودرس تقریبا نصف محصول دیررس می زمینی ضروري اسـت ابتـدا شود براي توصیه مصرف کود نیتروژنه در کشت سیب مصرف می

که توصیه کـود نیتروژنـه در جاهایی . نیتروژن موجود در خاك در بهار مشخص گردد میزان . گیرد بهتر است توصیه با توجه بـه محصـول قبلـی باشـد از طریق آزمون خاك صورت نمی

گیاهـان خـانواده لگومیناسـه ماننـد ( هایی که قبال لگـوم تواند در زمین مصرف نیتروژن میـ میـزان . کشت شده اسـت کمتـر باشـد ) یونجه، شبدر، اسپرس، باقال ی کـه بوسـیله نیتروژن اگـر . گردد بستگی به میزان یونجه برگردانده شده به خاك دارد مزرعه یونجه به زمین برمی

به خاك نیتروژن کیلوگرم 110- 150 درصد یونجه به خاك برگردانده شود حدود 80- 100 کیلـوگرم 65- 110 ه شود حـدود درصد یونجه به خاك برگرداند 60- 80 اگر شود، اضافه می

0- 65 درصد یونجـه بـه خـاك برگردانـده شـود 0- 60 اگر . کند نیتروژن به خاك اضافه می کیلـوگرم نیتـروژن 33 باقال و انواع لوبیاها حـدود . شود کیلوگرم نیتروژن به خاك اضافه می

. اول اسـت پیشنهاد شده است که اعداد و ارقام یاد شده براي سال . نماید به خاك اضافه می توان یـک دوم سـال اول منظـور میزان نیتروژن تامین شده بوسیله لگوم در سال دوم را می

افـزوده ) گـاوي و گوسـفندي ( از طرف دیگر توصیه شده است بازاء هر تن کود دامـی . نمود کـود . کیلوگرم از نیتروژن خالص مورد نیاز گیاه کاسته شـود 1 / 5- 2 / 5 شده به خاك، مقدار

بطـور کلـی بهتـرین راه تعیـین . برابر کود گاوي و گوسفندي نیتـروژن دارد 2 ا مرغی تقریب . زمینی، آزمون خاك با در نظر گرفتن عملکـرد مـورد انتظـار اسـت نیتروژن مورد نیاز سیب

شـود نیـازي بـه منظـور نمـودن وقتی برآورد کود نیتروژنه بر مبناي آزمون خاك انجام می گـاوي، ( یزان نیتروژن اضافه شده از طریق کودهاي دامی کشت قبلی نخواهد بود و لیکن م

شـود و یا دیگر مواد آلی که پس از تهیه نمونه خاك به زمین اضافه می ) گوسفندي و مرغی هـاي امریکـا توصـیه کـود نیتروژنـه بـر اسـاس در بعضی ایالت . بایستی در نظر گرفته شود

ها عمدتا شـنی بـوده و میـزان اك گیرد زیرا خ عملکرد مورد انتظار و کشت قبلی صورت می . ) 1378 منتظري و علیزاده، ( نیتروژن آنها بسیار کم است

اصوال مدیریت مصرف کـود نیتروژنـه از نظـر تولیـد و آلـودگی محـیط زیسـت از نیتـروژن یـک عنصـر مهـم در ). 1378 منتظري و علیـزاده، ( است اهمیت زیادي برخوردار

هـا ایـن بافـت . شـود مریستم را موجب مـی هاي فت ترکیب پروتئین است که موجب رشد با بـر اسـاس . نمایـد ها نقش مهمی ایفا مـی ها بوده و در رشد شاخه داراي بسیاري از پروتئین

زمینی در منـاطق معتدلـه نیتـروژن دست آمده از مشاهدات مکرر بر روي سیب ه اطالعات ب

17/ی نیزمبیدرس یاهیگ هیتغذ يراهنما

رشـد نیـز تـاثیر چنـین در تیـپ تأثیر خیلی مشخصی بـر روي رشـد محصـول دارد و هـم چنین شـرایط آب و هـوایی گذارد و مقدار مورد نیاز آن بستگی به نوع و تیپ خاك و هم می

رشد براي افزایش شاخه و برگ و دستیابی بـه زمینی در اوایل سیب . و فصل رشد گیاه دارد د حداکثر فتوسنتز نیاز به نیتروژن زیاد دارد ولی مصرف کود نیتروژنه به ویژه در اواخـر رشـ

هـا و همچنـین اي بیشتر و توسـعه کمتـر غـده موجب تشکیل شاخه و برگ و رشد سبزینه باال یا پایین، خاکهاي شـنی pH کمبود نیتروژن در خاکهاي با . گردد کاهش کیفیت آن می

و سبک، خاکهاي با مواد آلی کم، شرایط خشـکی، بارنـدگی زیـاد یـا آبیـاري سـنگین و در . شـده اسـت، دیـده مـی شـود واد آلی نپوسیده به آنهـا اضـافه خاکهائی که مقادیر زیادي م

این سبزي کـه کلروفیـل یـا سـبزینه . نیتروژن به تشکیل رنگ سبز در گیاه کمک می کند بنابر ایـن نیتـروژن رشـد سـریع و . عهده دارد ه شود، عمل کربن گیري نبات را ب نامیده می

د رنگ سبز طبیعی، نمو سریع نبـات سالمت بوته را تأمین می نماید و موجب شادابی، ایجا کمبود نیتروژن باعث تولید گیاهانی . گردد گها، افزایش مقدار محصول می و ازدیاد ساقه و بر

هـاي هـوایی کوچـک و سـیخ و سـفت با رنگ سبز روشن یا رنگ پریده مایل به زرد با اندام نجائی که نیتـروژن از از آ . شود هاي نامناسب و بلوغ زودرس و عملکرد پایین می شده با برگ

هاي مسن پائینی شـروع کـه بـا عناصر متحرك در گیاه است، عالئم کمبود آن ابتدا از برگ رنـگ پریـدگی . افزایش شدت کمبود این عالئم در برگ هاي جـوانتر نیـز دیـده مـی شـود

هاي پـایینی شود و گاهی سوختگی در برگ ها شروع می هاي پیر از نوك و حاشیه برگ برگ ها سبز باقی مانده شوند و رگبرگ هاي جوان به رنگ سبز و زرد دیده می برگ . شود ی دیده م

در کمبود شدید نیتروژن، رشد کـم و یـا توقـف رشـد حـادث . شود ها زرد می و بقیه قسمت بندي تحت تاثیر کمبـود نیتـروژن قـرار نگرفتـه رسد غده در وحله اول به نظر می . گردد می

در ایـن . باشـد هاي بسـیار ریـز از عالئـم کمبـود آن مـی با غده است و لیکن عملکرد پایین زمینی از نظر فرآیندهاي تبـدیلی بـه شوند و سیب تر می ها حساس ها به بیماري شرایط غده

ها نیز بعضی وقت . دلیل قند زیاد و ماده خشک کم، در موقعیت نامناسب قرار خواهد داشت بنابراین پیشنهاد شده است . شود زا اشتباه می ي هاي عوامل بیمار هاي عینی با نشانه مشاهده

. گیري شود هاي گیاه اندازه که کمبود و یا زیادي نیتروژن در بافت

18/محصول سالم دیسالمت جامعه با تول نیمأت

عالیم کمبود نیتروژن در برگ سیب زمینی - 5شکل

. شـوند هـا لولـه مـی مصرف زیاده از حد نیتروژن باعث رشد کم ریشه شده و بـرگ

بنـدي و رشـد آنهـا را بـه تـاخیر کن است شروع غده بندي مم مصرف زیادي آن بهنگام غده هـا، سـبب مصرف زیاده از حد نیتروژن در اواسط یا اواخر مرحله متـورم شـدن غـده . اندازد

هـا در ایـن حالـت غـده . شود هاي هوایی می ها و پیري زودرس اندام تاخیر در رسیدگی غده هـا بهنگـام غده . گردد ه می هاي طبیعی بوده و افت عملکرد محصول مشاهد تر از غده کوچک

برداشت نارس بوده و تمایل به ابتالء به بیماري لکه سیاه یا لهیدگی و کبود شدن داخلـی و هنگـام نیتـروژن با مصرف زیاده از حـد . شود ها بیشتر می حساسیت به سایر آفات و بیماري

تـرات ها ماده خشک کاهش و میـزان قنـدهاي احیـاء شـده، پـروتئین ونی متورم شدن غده به طور کلی بدلیل تأثیر منفی مصرف زیـاده از حـد نیتـروژن در تشـکیل . یابند افزایش می

پس از گلدهی بایستی با مالحظه کامـل انجـام نیتروژن آن مصرف نیترات ها و افزایش غده تـا زمینـی صـورت نگیـرد چهارم رشد سیب مرحله و اواسط مرحله سوم و مخصوصا در شود

و شاخ و برگ براي تحصیل عملکرد زیـاد بـا کیفیـت مناسـب حاصـل تعادل بین رشد غده زمینی به شود حداکثر نیاز سیب همانطور که مالحظه می ). 1378 منتظري و علیزاده، ( شود

زمینی است و کوددهی باید تا آن مرحلـه انجـام و نیتروژن تا اواسط مرحله سوم رشد سیب . به پایان برسد

19/ی نیزمبیدرس یاهیگ هیتغذ يراهنما

زمینی در مراحل مختلف رشد سفر، پتاسیم و گوگرد توسط سیبجذب کل نیتروژن، ف -6شکل

زمینیسیب

نیتروژن مصرف شده در قبل از کشت ممکن اسـت بـا بـاران شـدید یـا آب آبیـاري هـاي زیرزمینـی از یـک طـرف و اضافی از منطقه رشد ریشه خارج شده و سبب آلودگی آب

ست کـه کـود نیتروژنـه قبـل از بهتر این ا محصول کم به دلیل کمبود نیتروژن خاك گردد کاشت مصرف نگردد و مصرف آن از طریق سیستم آبیاري و از آبیاري دوم بـه بعـد صـورت

زمینی نیازي به نیتـروژن نـدارد و بـه دلیـل گیرد چرا که تا خارج شدن غده از خاك سیب پـس . حاللیت کامل کودهاي نیتروژنه به راحتی از طریق سیستم آبیاري قابل مصرف اسـت

هتر است مقداري از کود نیتروژنه قبل از شروع فصل و همزمان با کاشت مصرف گردد ولی ب . مصرف گردد بقیه آن به صورت سرك و ترجیحا از طریق آب آبیاري

زمینی نیتروژن و کیفیت سیب -5- 5-1 زمینـی شـامل شـکل و انـدازه غـده، عیـب و ترین ویژگیهاي کیفی غده سیب مهم

هاي وارده به غده، درصد ماده خشک، مقدار قندهاي احیایی، بد رت هاي ظاهري، خسا نقص رنگ شدن پس از پوست کندن، حساسیت به لکـه سـیاه و بـد رنـگ شـدن پـس از پخـت

و بـراي 20 زمینـی خـوراکی بهترین تعـداد بـراي سـیب ( تعداد ساقه در مترمربع . باشد می

20/محصول سالم دیسالمت جامعه با تول نیمأت

در شـکل و نیتـروژن از حد و مصرف بیش ) باشد عدد در مترمربع می 30 زمینی بذري سیب درصد ماده خشک تحت تاثیر عوامل متعـددي از جملـه مـواد . گذارند ها تأثیر می اندازه غده

کننـد درصـد مـاده عموما عواملی که رشد شاخ و برگ را تحریک مـی . گیرد معدنی قرار می کنند درصد مـاده خشـک را دهند و عواملی که رشد غده را تحریک می خشک را کاهش می

تواند می نیتروژن نابجا و مناسب اند که استفاده بسیاري از محققین دریافته . دهند افزایش می مخصوصا نیتروژن که مقادیر زیاد میزان ماده خشک موجود در غده را افزایش دهد در حالی

هـا غـده دلیل افزایش دوره سبزماندن و کـاهش انتقـال مـواد بـه در مراحل انتهایی رشد به هاي هوایی بصورت انبوه یا ضعیف معنی که اگر اندام بدین . گذارد د تاثیر منفی بجا می توان می

هاي هـوایی بـراي باشند مواد خشک موجود غده ندرتا باال خواهد رفت و رشد مطلوب اندام مقدار قندهاي احیایی با . گیرد ساختن باالترین میزان ماده خشک در بین این دو حد قرار می

زمینـی سـرخ کـرده عامـل رود که براي تولید چیپس، سیب نیتروژن باال می افزایش مصرف هایی که داراي مقدار کم قندهاي احیایی باشند، براي دستیابی به غده . رود منفی بشمار می

تالش در جهت حصول رشد منظم و یکنواخت ولی نه خیلی زیاد شـاخ و بـرگ و رسـیدگی دهد ولی یم مقدار قندهاي احیایی را کاهش می پتاس . طبیعی شاخ و برگ حایز اهمیت است

زارعین بایستی در ترکیب معقـولی از عوامـل . گذارد مقدار ماده خشک نیز رو به کاهش میترجیح دلیل باعث افزایش قندهاي احیایی میگردد که این موضوع به فسفر . فوق تالش کنند

تـرین یکـی از مهـم .دانستندذخیره گلوکز در شرایط مصرف فسفر در مقایسه با سایر قندها . باشـد زمینی می عوامل در افزایش قندهاي احیایی عدم بلوغ غده و برداشت زودهنگام سیب

در شرایط برداشت زودتر فرصت کافی براي تبدیل قندهاي انتقال یافته در غده به نشاسـته واملی که مقدار تمام ع . یابد شود و در نتیجه میزان قندهاي احیایی غده افزایش می فراهم نمی

یـا برداشـت نیتـروژن دهند مثل مصرف مقـدار زیـادي پتاسـیم و ماده خشک را کاهش می زمینی بد رنگ شدن سیب . هاي نارس، حساسیت به لکه سیاه را نیز کاهش خواهند داد غده

. یابد افزایش و با مصرف پتاسیم بیشتر کاهش می نیتروژن پس از پخت با مصرف زیاده از حد

حاسبه نیتروژن مورد نیاز سیب زمینیم-6- 5-1به روزانه ) مرحله سوم و چهارم رشد(زمینی در مرحله پر شدن غده محصول سیب

- سـیب کیلوگرم ازت خالص در هکتار نیاز دارد چرا که در این مرحله میزان تولید غده 5/4ژن به خصوصیات رسد البته زمان نیاز به حداکثر نیتروکیلوگرم نیز می 1500تا 1000زمینی به

21/ی نیزمبیدرس یاهیگ هیتغذ يراهنما

بنـابراین الزم اسـت در ایـن .تراکم ریشه و زمان الزم براي رسیدن غـده بسـتگی دارد رقم مانند از طرفـی نیتـروژن . زمینی نیتروژن کافی در دسترس گیاه قرار داشته باشـد مرحله از رشد سیب

گردد یکی میشدن آن و افزایش صدمات مکان، سیاهاضافی در این مرحله باعث افزایش اندازه غدهگیري مناسب و در نتیجه خاصیت انباري محصول ها را به تأخیر انداخته و پوستو رسیدگی غده

زمینـی بسـیار پس مدیریت صحیح نیتـروژن در کیفیـت سـیب . اندازدتولید شده را به تأخیر می به براي محاسـ . برآورد شده است 20 نیتروژن مورد نیاز سیب زمینی در جدول .باشدضروري می

درصد کربن آلی پس از برآورد عملکرد مورد انتظار مزرعه، میزان نیتروژن مورد نیاز سیب زمینی، موجود در خاك را در ستون اول عمودي از پیدا نموده و عملکرد مورد انتظار را در سطر اول افقی

در . گـردد د مـی از تقاطع این دو ستون نیاز سیب زمینی به کود نیتروژنه برآور . نماییم انتخاب می بایستی از مقدار موجود در کود دامی می نیتروژن حالتی که از کود دامی استفاده شده باشد مقدار

گرم کیلـو 2 ر تن کود گـاوي یـا گوسـفندي طور تقریبی، ه ه ب ( نیتروژن برآورده شده کسر گردد ). خالص دارد نیتروژن کود گرم کیلو 5 خالص و هر تن کود مرغی نیتروژن

رآورد اوره مورد نیاز سیب زمینی بر حسب کیلوگرم در هکتار ب -4جدول کربن آلی

(%)خاك )تن در هکتار( غدهعملکرد 50> 45 40 35 30 25 20 15 10

1/0=< 400 360 355 355 340 310 280 250 220 2/0 400 360 355 345 325 295 265 235 205 3/0 400 360 350 340 310 280 250 220 190 4/0 400 355 355 325 295 265 235 205 175 5/0 395 350 340 310 280 250 220 190 160 6/0 385 345 325 295 265 235 205 175 145 7/0 380 340 310 280 250 220 190 160 130 8/0 370 325 295 265 235 205 175 145 120 9/0 355 310 280 250 220 190 160 130 120 0/1 340 295 265 235 205 175 145 120 120 1/1 320 280 250 220 190 160 130 120 120 2/1 265 235 205 175 145 120 120 120 3/1 250 220 190 160 130 120 120 120 4/1 235 205 175 145 120 120 120 120 5/1 220 190 160 130 120 120 120 120 6/1 205 175 145 120 120 120 120 120 7/1 190 160 130 120 120 120 120 120 8/1 175 145 120 120 120 120 120 120 9/1 160 130 120 120 120 120 120 120 0/2=> 145 120 120 120 120 120 120 120

22/محصول سالم دیسالمت جامعه با تول نیمأت

براي سهولت کار، به جاي نیتروژن خالص، براي کود اوره تنظیم شده است که .به سایر کودهاي نیتروژنه تبدیل نمود هاي ذیل توان به کمک فرمول می

مقدار کود اوره به دست آمده از جدول× 2/2= مقدار کود بر حسب سولفات آمونیوم مقدار کود اوره به دست آمده از جدول× 5/1= آمونیوم نیترات مقدار کود بر حسب

ر براي مصرف کود نیتروژنه بهتر است از روش نیترات پاي بوته استفاده شود د .توان براي توصیه کودي نیتروژن استفاده کردچنین شرایطی از جدول زیر می

زمینی بر اساس نیترات خاك در کلرادو آمریکا نیتروژن توصیه شده براي سیب - 5جدول

)تن در هکتار عملکرد 45براي (

گرم در میلی(غلظت نیترات خاك کیلوگرم ازت خالص بر هکتار )کیلوگرم خاك خشک

160 18-0 150 24-19 140 30-25 130 36 -31 120 36>

زمینی زمان مصرف کودهاي نیتروژنه در زراعت سیب -5-1-7

گیـرد امـا جـذب آن مصرف نیتروژن توسط گیاه در تمـام طـول رشـد انجـام مـی شود و این زمانی است که ارتفـاع تر می که گیاه شاخ و برگ مناسب تولید نمود، سریع زمانی بـا توجـه ). روز پس از کشـت 0 4 تقریبا ( متري رسیده است سانتی 15- 20 ه و برگ به شاخ ) هاي سبک، در شرایط آبیاري سنگین یا وقوع باران سنگین مثال در خاك ( خطر آبشویی به ، مصـرف نیتـروژن دلیل رشد سریع بخش هوایی به احتمال تخلیه رطوبت و خشکیدگی و یا

هـاي تحـت سیسـتم آبیـاري بـارانی، در زراعـت . پذیرد بهتر است به صورت تقسیط صورت هفتـه 4 رسد، این عمـل تـا حـدود نیتروژن به مقدار کم و با هر دفعه آبیاري به مصرف می

توان با کودهـاي قبـل مقداري از نیتروژن را می . یابد قبل از بین رفتن شاخ و برگ ادامه می آمونیوم فسفات استفاده از اوره یا دي در این حالت اگر . از کاشت بصورت نواري مصرف نمود

در ایالت اورگـان . کیلوگرم در هکتار تجاوز نماید 45 شود مقدار نیتروژن خالص نبایستی از کیلوگرم نیتروژن خالص بصورت نواري، قبل از کشت توصـیه شـده 65- 110 امریکا مصرف

23/ی نیزمبیدرس یاهیگ هیتغذ يراهنما

اي بـذري توصـیه هـ مصرف کود اوره در این مرحله به دلیل امکان صدمه زدن به غده . است مصـرف گـردد و کـود نیتروژنـه قبـل از کاشـت چهارم یک بهتر است در ایران . نشده است

، ) روز بعـد از کشـت 30 ( درصد در مراحل رشد رویشـی 20 و 45 ، 35 هاي مابقی به نسبت در ) روز بعد از کشـت 89 ( و مرحله بلوغ غده ) روز بعد از کشت 50 ( تشکیل و پر شدن غده

در ارقـام زودرس بـا . روز دوره رشد مصـرف گـردد 120 زمینی با حدود ب ارقام دیررس سی مصرف . ها در مراحل فوق فقط تعداد روز بعد از کاشت متفاوت خواهد بود رعایت این نسبت

با راندمان خوب بـراي نیتروژن هاي تقسیط ترین روش به همراه آب آبیاري از آسان نیتروژن توان از تجزیه دمبـرگ یـا خـاك می . باشد مناسب می زمینی با کمیت و کیفیت تولید سیب

اگـر میـزان نیتـروژن . براي تعیین وضعیت نیتروژن مزرعه در طی فصل رشد استفاده نمـود تـوان در آبیـاري بعـدي دمبرگ کم باشد و یا مقدار آن بـاالي متوسـط را نشـان دهـد مـی

22 یـاري نبایسـتی از حداکثر مقدار نیتروژن مصرفی در هـر نوبـت آب . نیتروژن مصرف نمود . کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار بیشتر باشد

زمینی در سه تـا چهـار هفتـه پـس از کشـت نیـاز بطور خالصه، از آنجائیکه سیب هـاي سـبک، شدیدي به نیتروژن ندارد، براي جلوگیري از آبشویی به ویژه در شرایط خـاك

کیلـوگرم نیتـروژن 45 کثر مصـرف آبیاري سنگین و یا وقوع باران سنگین در این فصل حدا باشـد ) یـا اوره ( خالص بصورت نواري از منبع کودي که تمام یا بیشـتر آن حـاوي آمونیـوم

هفته بعداز سبز شدن بهنگام 5 الی 3 بقیه کود نیتروژنه بین . گردد بهنگام کشت توصیه می ي تحت ها در زراعت . ها بصورت جایگذاري یا پخش سطحی مصرف شود دهی پاي بوته خاك

کیلوگرم در هکتار 20 سیستم آبیاري بارانی مصرف نیتروژن به همراه آب آبیاري حداکثر تا مرحله یل تا پایان گلدهی و اوا شدن کامل از زمان سبز نیتروژن خالص در هر نوبت آبیاري و

گردد بعد از ایـن مرحلـه از مصـرف کـود توصیه می . شود توصیه می زمینی رشد سیب پنجم گیـري خودداري شود چرا که مصرف نیتروژن بیشتر منجر به تأخیر بلـوغ و پوسـت نیتروژنه

. گردد غده و افت کیفیت و خاصیت انباري آن می

زمینی نوع کود نیتروژنه در زراعت سیب -5-1-8

زمینی به انواع کودهاي نیتروژنه تقریبـا مشـابه العمل سیب با توجه به اینکه عکس توانـد عامـل شود قیمت نسبی منبـع کـودي مـی اندکی مشاهده می بوده و بین آنها تفاوت

ترین آنها اسـت مگـر آنکـه بنابراین بهترین منبع کودي معموال اقتصادي . کننده باشد تعیین

24/محصول سالم دیسالمت جامعه با تول نیمأت

براي مثال اگر کمبود نیتروژن در مزرعه مشاهده شود بهتر . حالت خاصی وجود داشته باشد رات پتاسیم اسـتفاده شـود ت آمونیوم و یا نی یترات ن رات مانند ت است از کود نیتروژنه حاوي نی

نوع کود نیتروژنه قبـل از کشـت یـا هنگـام . تا نیتروژن به سرعت در اختیار گیاه قرار گیرد . اسـت ) یـا اوره ( کشت، بهتر است از منبع کودي باشد که تمام یا بیشتر آن حاوي آمونیوم

نـه بـه همـراه کـود فسـفره ماننـد بیشتر مطالعات انجام شده مصرف قسمتی از کود نیتروژ . نمایند آمونیوم فسفات یا کود کامل را توصیه می منوآمونیوم فسفات یا ديزمینی رعایت نسبت مناسب آمونیم به نیترات در دوره رشد بسیار در زراعت سیب

غلظت باالتر آمونیم در زمان رشد باعث کاهش اسیدیته خاك و افزایش بیماري . مهم استدر زمان رشد منجر به جذب بیشتر عناصري غلظت باالتر نیترات . گرددا میرایزوکتونی

. شودها ضروري هستند میمانند کلسیم، پتاسیم و منیزیم که براي افزایش وزن مخصوص غده 12 علت آزاد کردن آمونیاك براي گیاه بسیار سمی است و در غلظتغلظت باالتر آمونیم به

.کنددرصد کاهش پیدا می 70میزان زمینی بهرشد سیبآمونیم عملکرد و موالر میلی

زمینیتأثیر نسبت آمونیم به نیترات بر عملکرد نسبی سیب - 7شکل

زمینی روش هاي کاربرد کودهاي نیتروژنه در زراعت سیب -5-1-9

متـري بـه سـانتی 15 دهد که وقتی سولفات آمونیـوم در عمـق مطالعات نشان می از بذر بصورت نواري مصرف شود در مقایسه بـا پخـش سـطحی آن بـا متر سانتی 15 فاصله

25/ی نیزمبیدرس یاهیگ هیتغذ يراهنما

از نظـر اقتصـادي نیـز پخـش ). 7 ( تـري داشـت متري، اثرات نامناسب سانتی 15- 20 خاك در کالیفرنیا تفاوتی بـین پخـش سـطحی و پخـش نـواري . سطحی بهتر از پخش نواري بود

قتی اوره به طریـق نـواري در تحقیقات انجام شده در نیویورك نشان داد که و . مشاهده نشد زنـی و رشـد زود هنگـام را بـه ها جایگذاري نمودند جوانه فاروها در مجاورت و تماس با غده

مطالعات . آمونیوم با بذر تماس داشت مشکلی بوجود نیامد نیترات تأخیر انداخت ولی وقتی آزاد شـدن مقـادیر انجام شده در کانادا تاثیر منفی مصرف کود اوره در زیر بذر را بـه دلیـل

زیادي گاز آمونیاك در یک مدت زمان کوتاه در اثر فعالیت بیولوژیکی تبـدیل نیتـروژن اوره . هـاي تـازه جوانـه زده عنـوان نمـوده اسـت به نیتروژن آمونیومی و تاثیر سوء آن بـر ریشـه

- سـانتی 7 و متـري کنـار سـانتی 7 بنابراین جایگذاري کود فسفره حاوي نیتروژن در فاصله آن را بصورت نواري و مصرف بقیه کـود نیتروژنـه قبـل از کشـت، بصـورت پخـش تري زیر م

. گردد متري بالفاصله قبل از کشت توصیه می سانتی 15- 20 سطحی با خاك عمق پخش نیتروژن در سطح خاك و در معرض نور خورشید براي مدت طـوالنی موجـب

توصیه کلی براي . رفی می گردد تصعید و در نتیجه اتالف بخش قابل توجهی از نیتروژن مص مصـرف مصرف کلیه کودهائی که در خاك مصرف می شوند، از جملـه کودهـاي نیتروژنـه،

با این روش عالوه بر این که مقدار کمتري کود مصرف می شـود . آنها به صورت نواري است بـذرکارهاي – کودهـا را مـی تـوان توسـط کودکـار . ، از تصعید آن نیز جلوگیري می گردد

سـانتیمتر کنـار و 7 فاصله تقریبی کودها . مناسب در عمق و فاصلۀ مناسبی از بذر قرار داد بـا سـله در مورد سرك نیتـروژن نیـز مـی تـوان آن را همزمـان . سانتیمتر زیر بذر است 7

دلیل آن اینست که اوال گیاهان از جملـه سـیب زمینـی . انجام داد ) کولتیواتور زدن ( شکنی روژن را به فـرم آمونیـومی آن تـرجیح مـی دهنـد و بـراي تبـدیل نیتـروژن فرم نیتراتی نیت

سـله شـکنی راهـی مفیـد بـراي تـأمین . آمونیومی به نیتروژن نیتراتی اکسـیژن الزم اسـت ثانیا با انجام این عمل کودهـا در کنـار ریشـه هـا قـرار گرفتـه ودر نتیجـه . اکسیژن است

. رود قابلیت استفاده آن ها باال می صـورت جایگـذاري ه هفته بعد از سبز شدن ب 5 الی 3 زمینی حدود سرك سیب کود

هـاي تحـت در زراعـت . باشـد تر می ها مناسب یا پخش سطحی به هنگام خاکدهی پاي بوته کیلـوگرم در 20 حـداکثر ( سیستم آبیاري بارانی در هر نوبت آبیاري مقداري کود نیتروژنـه

. شود توصیه می ) هکتار نیتروژن خالص

26/محصول سالم دیسالمت جامعه با تول نیمأت

توصیه فسفر در سیب زمینی -5-1-2 فسفر براي توسعه اولیه ریشه و اندام هوایی ضـروري اسـت و انـرژي الزم را بـراي

واکـنش عملکـرد غـده . نمایـد فرایندهاي جـذب و انتقـال سـایر عنصـر غـذایی فـراهم مـی اگـر . زمینی به این عنصر مخصوصا اگر خاك از نظر فسفر فقیر باشد، قابل توجه اسـت سیب فسفر در نمو اولیـه . یابد مصرف فسفر نیز افزایش می . و پتاسیم افزایش یابد نیتروژن ف مصر

هاي تولید شده بـه غده د گزارش شده است که فسفر تعدا . بندي زود هنگام نقش دارد و غده چون ممکن است فسفر میزان آلـودگی ویروسـی را کـاهش . دهد ازاي هر بوته را افزایش می

فقط فسفر حل شده در . شود زمینی داده می یادي فسفر به زراعت سیب دهد، میزان نسبتا ز شود بنابراین حتی در شرایط فسفر کافی خاك عواملی ماننـد تـنش محلول خاك جذب می

کمبود آب، دماي پایین خاك و بیماریها با مانع شدن از انتقال فسفر به ریشـه از جـذب ان در زمـان . کننـد مطلـوب آن جلـوگیري مـی کنند و از توسعه ریشه و کـارکرد جلوگیري می

زمینی بسیار ضروري است و بعـد از آن ودر تعداد غده سیب تشکیل غده فسفر براي افزایش میـزان . زمینی براي تشکیل انتقال و ذخیره نیتروژن ضـروري اسـت مرحله چهار رشد سیب

تثبیـت بـا قـدرت در هکتار است ولی در خاکهـاي P2O5 کیلوگرم 100 مصرف فسفر اغلب . باشد فسفر به مقدار بیشتري مورد نیاز می ، ) هاي آهکی مانند خاك ( باال فسفر

شود ولی درست مثل نیتروژن، وقتی که می فسفر در سراسر طول رشد جذب گیاه فسـفر در گیـاه . ) 2 شـکل ( شاخه و برگ رشد سریعی دارند سرعت جذب آن بیشـتر اسـت

ن همه اطمینان از این جهت که ایـن مـاده در شود ولی با ای زمینی بسرعت جذب نمی سیب هاي آهکی قسمت اعظم کودهـاي فسـفره در خاك . باشد دسترس گیاه است بسیار مهم می

هاي کلسیم رسوب نمـوده و بـه شـکل غیـر محلـول در اضافه شده به خاك بصورت فسفات لول در آمـده و توانند مجددا به حالت مح ها می آیند که به تدریج مقادیري از این فسفات می

. قسمتی از نیاز گیاه را برآورده سازند

27/ی نیزمبیدرس یاهیگ هیتغذ يراهنما

زمینیسرعت جذب روزانه ناصر نیتروژن، فسفر و پتاسیم در محصول سیب - 8شکل

شـود فقـط مقـدار زمینی اختصـاص داده مـی هایی که به کشت سیب بیشتر خاك

یـادي بـر قابلیـت واکنش خاك تاثیر ز . کنند زمینی را آزاد می کمی از فسفر مورد نیاز سیب هـاش بیشـتر از . در پ . حداکثر است 6 / 5- 7 / 0 هاش . قابلیت جذب فسفر در پ . فسفر دارد جذب

قابلیـت 6 / 0 هـاش . شـود و در پ هاي کلسیم حادث می تثبیت فسفر بصورت فسفات 8 / 5 تا 7 / 2 فسـفر براي کاهش تثبیت . یابد هاي آهن و آلومینیم کاهش می جذب فسفر بدلیل وجود فسفات

ـ فسفر را در مقادیر کم و در چند نوبـت مصـرف 1 : توان ایش قابلیت جذب آن براي گیاه می و افز فسـفر را در - 3 . بایستی سعی کرد تماس کـود و خـاك کـم شـود - 2 . نمود تا مصرف یکباره آن

. هاي اسیدي آهک اضافه نمود به خاك - 4 . هاي فعال وجود دارند جایگذاري نمود جائیکه ریشه

28/محصول سالم دیسالمت جامعه با تول نیمأت

هـا ظـاهر و سـبزه تیـره یـا ارغـوانی شـدن بـرگ فر بصورت توقف رشد آثار کمبود فس زمینی ممکن است این آثار را در اوایل بهار زمانیکه حرارت خاك کم است نمایان سیب . گردد می

هاي آهکی به دلیل تثبیت آن به سهولت کمبود فسفر در خاك ). 1378 منتظري و علیزاده، ( سازد ها بقدر کافی بزرگ نشده و بصورت مجعد و فنجانی شکل در برگ شود در این حالت مشاهده می

ها بطرف باال لوله شده و زاویه اتصال برگ به ساقه بـا تشـدید کمبـود افـزایش لبه برگ . آیند می . افتند هاي پایینی می اي در آمده و برگ هاي احتماال قهوه ها به رنگ سبز تیره با لبه برگ . یابد می

مقـدار ریشـه کـم شـده و . گـردد رشد و الغـر بـودن سـاقه مشـخص مـی کمبود شدید با توقف . آیند اي در داخل آن پدید می هایی با حلقه قهوه غده . آیند تر پدید می هاي کمتر و کوچک استولن

آن کـم، و نشاسـته هاي داراي کمبود فسفر، بسیار کوچک بوده و قند آن زیاد و ماده خشک غده زیادي فسفر نیـز عمـدتا بـه شـکل . ها حساس هستند به بیماري باشند و بیش از حد رسیده می

تحت تـأثیر زیـادي آهن و روي اولین عناصري هستند که . کند کمبود عناصر کم مصرف بروز می مصرف بیش از حد آن مخصوصا اگر با شخم پاییزه به خاك داده شده باشـد نـه . فسفر قرار دارند

قسمت اعظم آن بصورت غیرقابل استفاده درخواهد آمد تنها اثري در افزایش محصول ندارد بلکه میزان فسـفر . به عبارت دیگر دقیقا مشابه شرایطی خواهد بود که کود فسفاته مصرف نشده است

هـاي یابد ولی در خـاك هاي شنی با مصرف کودهاي فسفاته به آسانی افزایش می خاك در خاك سـاختمان . به مقدار بیشـتري کـود فسـفره دارد داراي بافت ریز باال بردن میزان فسفر خاك نیاز

. مطلوب خاك در افزایش سرعت قابلیت جذب فسفر تأثیر زیادي دارد

.کمبود فسفر در سیب زمینی موجب کم رشدي و عدم غده ریزي کافی در بوته می شود – 9شکل

محاسبه فسفر مورد نیاز سیب زمینی - 5-1-2-1

صـباح و ( دهد کاربرد صحیح فسفر را تشکیل می اساس تعیین تجزیه خاك پایه و ، 1378 ، علیـزاده، 1355 ، مهدوي و خراعـی نـزاد، 1353 و 1351 ، نعمتی، 1385 همکاران،

29/ی نیزمبیدرس یاهیگ هیتغذ يراهنما

. بهترین روش براي تعیین فسفر مـورد نیـاز گیـاه آزمـون خـاك اسـت ). 1359 رئیسی راد ، ش اقتصـادي همچنین براي تصمیم گیري در مورد اینکه زراعت سیب زمینی در کجا واکـن

عالوه بر ایـن تجزیـه . به مصرف کود فسفره نخواهد داشت، تجزیه خاك وسیله مفیدي است تواند به عنوان راهنمایی براي نیـاز بافتهاي گیاهی که قبال در آن خاك کشت شده باشد می

چنانچـه تجزیـه گیـاه . به مصرف کود فسفره در زراعت بعدي نیز مورد استفاده قـرار گیـرد ول فصل رشد مقدار فسفر را در سطح کافی و یا باال نشان دهد نیـاز بـه مصـرف قبلی در ط

در مدل توصیه کودي براي محاسبه فسـفر مـورد نیـاز سـیب زمینـی پـس از . فسفر نیست برآورد عملکرد مورد انتظار در مزرعه و با داشتن میزان فسفر قابل جذب در خـاك، از مـتن

یان گردید میزان فسفر مورد نیـاز سـیب زمینـی بـرآورد مطابق آنچه در مورد نیتروژن ب 6 جدول تـوان براي سهولت کار بجاي فسفر، براي سوپر فسفات تریپل تنظیم شده است که مـی . گردد می

. با استفاده از فرمول هاي مندرج در صفحه بعد به سایر کودهاي فسفاته تبدیل نمودیتروژن خالص است، در صورتی که از کود درصد ن 18نظر به اینکه دي آمونیوم فسفات حاوي : تذکر

.شود دي آمونیوم فسفات استفاده شود طبق فرمول زیر مقدار کود نیتروژنه مورد نیاز تعدیل می 5 مقدار کود اوره از جدول – ) مقدار دي آمونیوم فسفات مصرفی × 0 / 39 = ( توصیه نهایی اوره

)1382خادمی و همکاران، (نی بر حسب کیلوگرم در هکتار برآورد سوپر فسفات تریپل مورد نیاز سیب زمی – 6جدول فسفر قابل جذب خاك

)mg.kg-1 ( )تن در هکتار( غدهعملکرد

50> 40 35 30 25 20 15 10 1=< 360 340 320 285 250 215 180 160

2 360 340 305 270 235 200 170 150 3 360 325 290 255 220 185 160 140 4 350 315 280 245 210 175 150 130 5 340 305 270 235 200 165 140 120 6 330 295 260 225 190 155 130 110 7 320 285 250 215 180 145 120 100 8 300 265 240 205 170 135 110 90 9 280 245 225 195 160 125 100 80 10 260 225 210 185 150 115 90 70 11 240 205 195 175 140 105 80 60 12 220 185 170 160 125 95 70 50 13 200 170 155 140 110 85 60 40 14 180 160 140 120 95 75 50 40 15 160 140 120 100 80 60 40 50 16 140 120 100 80 60 50 50 0 17 120 100 80 60 50 0 0 0 18 100 80 60 50 0 0 0 0 19 80 60 50 0 0 0 0 0 20 60 50 0 0 0 0 0 0 21 50 0 0 0 0 0 0 0 22=> 0 0 0 0 0 0 0 0

30/محصول سالم دیسالمت جامعه با تول نیمأت

زمان و روش مصرف کود فسفره -5-1-2-2 که قبال بیان گردید براي تماس کمتر کود فسفره با خاك و در مجاورت همانطوري

نتـایج . ریشه گذاشتن آن بهتر است کـود فسـفره بصـورت نـواري در مزرعـه توزیـع گـردد ه است که مصرف کود فسفره بصـورت نـواري در زمـان کشـت اي نشان داد تحقیقات مزرعه

بیشترین فایده مصرف نواري زمانی است که خاك آهکی یا اسیدي و داراي . باشد موثرتر می ش هاي خنثی بـا میـزان فسـفر متوسـط تفـاوتی بـین دو رو در خاك . مقدار فسفر کم باشد

است کـه پخـش سـطحی نتایج تحقیقات نشان داده . شود نواري و پخش سطحی دیده نمی توانـد شود یا کشت انجام شـده اسـت مـی براي حالتی که از کشت بدون شخم استفاده می

ها و محل تماس بقایاي گیاهی تأثیر پخش سطحی بستگی به فعالیت زیاد ریشه . مؤثر باشد هدف از قراردادن کود در ردیف عالوه بر دو منظور فوق، تحریک نمودن رشـد . با خاك دارد

مصـرف . این تحریک نمودن ممکن است بر روي عملکرد تاثیر بگذارد یا نگـذارد . است اولیه وقتی بصـورت نـواري مصـرف ( فسفر براي گیاهان یکساله، قبل از کشت و یا در زمان کشت

ولـی کود سرك پس از کاشت براي گیاهان یکساله معموال مـؤثر نیسـت . باشد می ) شود می موجود در بازار در صورت ضرورت براي مصـرف سـرك در توان از کودهاي کامل محلول می

پخش سطحی فسفر قبل از شخم و مصـرف نـواري آن بهنگـام . شروع گلدهی استفاده نمود کاشت نیز توصیه شده اسـت در پخـش سـطحی امکـان برخـورد کـود بـا ریشـه بـویژه در

باشـد د مـی هایی که داراي فسفر کمی هستند زیاد بوده و امکان جذب کود فسفره زیا خاك . هاي آهکی با قدرت تثبیـت زیـاد امکـان غیرفعـال شـدن آن وجـود دارد هر چند در خاك

توصـیه کـه مصـرف کـود فسـفره اسـت مصرف نواري فسفر بعنوان استارتر موثرترین روش ده شـ متري زیر و کنار بذر قـرار داده سانتی 7 شود کود فسفره آمونیوم فسفات در فاصله می

خـالص در هکتـار نیتـروژن کیلوگرم 45 طوري تنظیم شود که بیش از و مقدار آن بایستی ). 1355 و 1351 نعمتی ، ( مصرف نشود

در خاکهایی که داراي مقدار فسفر کم و قدرت تثبیت بـاال هسـتند، مصـرف کـود . سانتیمتر کنار بذر مفیـد خواهـد بـود 7 سانتیمتر زیر بذر و 7 فسفره به روش نواري حدود

راي واکنش خنثی هستند و مقدار فسفر قابل جذب در آنهـا در حـد کـم در خاکهایی که دا توان کود فسفره را به روش پخش سطحی استفاده و سپس با خاك مخلـوط و باشد می نمی

زمینی و پر شـدن آن بسـیار از آنجایی که فسفر در افزایش تعداد غده سیب . زیر خاك نمود مقدار کـافی در اختیـار زمینی باید فسفر به باشد در مرحله سوم و چهارم رشد سیب مؤثر می

31/ی نیزمبیدرس یاهیگ هیتغذ يراهنما

. مقدار کـافی درشـت گردنـد ها به گیاه باشد تا هم تعداد کافی غده تشکیل گردد و هم غده صورت نواري مصرف گردد و مـابقی گردد دوسوم کود فسفره قبل از کاشت و به پیشنهاد می

ستفاده از کودهاي محلـول با ا ) روز بعد از کشت 80 تا 40 ( در مرحله تشکیل و پرشدن غده . ها و حتی اسیدفسفریک مصرف گردد فسفات مانند مونوآمونیم فسفات، پلی

نوع کود فسفره - 5-1-2-3

آمونیوم فسـفات و بین مصرف انواع کودهاي فسفره مانند سوپر فسفات تریپل، دي ـ ) 1378 علیزاده، ( شود زمینی تفاوتی دیده نمی مونوآمونیوم فسفات براي سیب ی مصـرف ول

و تحت تأثیر قرار دادن حجم بیشـتري 2 دلیل اسیدیته اولیه نزدیک مونوآمونیوم فسفات به درصد متغیر 46- 48 هر چند میزان فسفر موجود در آنها بین . باشد از خاك قابل توصیه می

34 و نیتـروژن درصـد 10 مصرف یک نوع کود مایع با نام پلـی فسـفات آمونیـوم بـا . است حمـل و نقـل ایـن کـود آسـان بـوده و بـه . باشـد ایاالت متحده متداول می درصد فسفر در

شـود و مقـدار کمتـري از ایـن کـود در مخلـوط مـی نیتـروژن درصد محلول 28 سهولت با از معایب آن عدم اختالط با بعضـی از عناصـر . مقایسه با کودهاي جامد فوق مورد نیاز است . کم مصرف معدنی مانند سولفات منگنز است

اي بین کودهاي فسفره متداول در کشور که سـوپر فسـفات تریپـل و وت عمده تفا درصد فسـفر و حـدود 46 دي آمونیوم فسفات حاوي . دي آمونیوم فسفات است وجود ندارد

اند که تغییر کودهـاي فسـفره بـه مطالعات اخیر نشان داده . درصد نیتروژن خالص است 18 تواند به جـذب بیشـتر و افـزایش دار می پوشش حالت پلیمري، ترکیب با اسید هیومیک و یا

. کارایی کودهاي فسفره کمک کند زمینی سیب توصیه پتاسیم در -3 -5-1

باشد پتاسـیم در می نیتروژن زمینی شبیه بر کیفیت سیب گذار پتاسیم از نظر تاثیر تنظـیم آبی گیاه و پتاسیم براي بهبود روابط . شود زمینی جذب می مقادیر زیاد بوسیله سیب

اگـر . گـردد ها ضـروري اسـت مـی غلظت عناصر غذایی در داخل گیاه که براي تنظیم روزنه قابل جذب خاك کم باشد گیاه زودتر از معمول از بین خواهـد رفـت و موجـب وارد یم پتاس

در محصولی که خـوب رشـد کـرده باشـد میـزان آن . آمدن خسارت به محصول خواهد شد مقـدار پتاسـیم مـورد نیـاز . دهد ماده خشک گیاه را تشکیل می درصد 7 الی 3 احتماال بین

32/محصول سالم دیسالمت جامعه با تول نیمأت

هم در حد طبیعی اسـت، نیتروژن هاي هوایی، که مقدار گیاه به هنگام ماکزیمم اندازه اندام درصد ماده خشک گیاه باشد و ترجیحا باید تا حـدودي بـاالتر از ایـن رقـم 4 نباید کمتر از

350 بی رشد کرده باشد محصول ممکـن اسـت بـیش از ترتیب اگر گیاه به طور مناس بدین . باشد- 2 / 5 هاي رسیده محتوي غده در موقع برداشت، . کیلوگرم پتاسیم در هر هکتار جذب کرده باشد

د، بنابراین اگر محصول خوب رشد کـرده باشـد ن باش درصد پتاسیم بر اساس وزن خشک می 1 / 5 شود که این رقم به ها از زمین خارج می بوسیله غده ز ی ن کیلوگرم پتاسیم در هر هکتار 200 حدود

. طور قابل توجهی کمتر از میزانی است که گیاه در حین رشد جذب کرده است زمینـی معمـوال چنـد هفتـه بعـد از جذب مقادیر زیادي پتاسیم توسط گیاه سیب

هاي هـوایی بـه حـداکثر شود و تا زمانی که رشد اندام اینکه سر از خاك در آورده شروع می و در انتهاي مرحله چهارم رشـد خـود جـذب سد و یا کمی قبل از آن ادامه خواهد داشت بر

آزمون خاك یکی از بهتـرین . یابد سپس جذب پتاسیم سریعا کاهش می . شود آن متوقف می زمینی اغلـب در با توجه به اینکه سیب . هاي تعیین میزان پتاسیم قابل جذب خاك است راه

بود پتاسیم بـراي ایـن محصـول محتمـل اسـت و نیـاز بـه گردد کم اراضی سبک کشت می هـاي کشـور و زیـادي از طرف دیگر آهکی بودن خـاك . مصرف کود پتاسیمی بیشتري است

. نماید زمینی را دچار اشکال می ها، جذب آن توسط سیب کلسیم در این گونه خاك شـدن هـا و کوتـاه زمینی با الغر شدن ساقه و شـاخه در سیب م عالئم کمبود پتاس

. ممکن است بوته قبل از حالت رشد کامل از پـا بیفتـد . گردد ها مشخص می فاصله بین گره هاي مسـن پـایینی بوتـه زرد برگ . شوند اي دیده می ها سبز تیره با حاشیه زرد یا قهوه برگ هایی که کمبـود پتاسـیم دارنـد بـه غده . شود شوند و در حاشیه آنها سوختگی ظاهر می می

زیر پوست غده به رنگ خاکستري مایـل بـه آبـی رنـگ پریـده ( شوند نگ می آسانی کبود ر دیدگی و کاهش کیفیت انبارداري از دیگر عالئم ابتال به بیماري لکه سیاه، آسیب . ) آید درمی

پتاسیم براي . یابد در اثر کمبود پتاسیم مقاومت به تنش آبی کاهش می . باشد کمبود آن می سیدها و نیز براي تحلیل این مـواد و تجمـع آن در بعضـی از هاي کربن و گلو تولید هیدرات زمینـی الزم اسـت، بـه همـین دلیـل گیاهـانی کـه مـواد قنـدي و اي سـیب اعضاي ذخیره

کنند احتیاج بیشتري به کودهاي پتاسیمی دارند که در ازیاد محصـول اي تولید می نشاسته وي یـا روي و منگنـز باعـث مصرف پتاسیم کافی به همراه عناصر کـم مصـرف ر . موثر باشد

سال از مصرف پتاسیم در مزارع 2- 3 هرگاه . زمینی شده است هاي سیب غده نیترات کاهش هـاي شـنی کـه زمینی خودداري گردد مقدار پتاسیم قابل جذب خاك بویژه در خاك سیب

33/ی نیزمبیدرس یاهیگ هیتغذ يراهنما

. یابد امکان شسته شدن آنها وجود دارد شدیدا کاهش می

ز سیب زمینی محاسبه پتاسیم مورد نیا 1- 5-1-3 زمینی آزمون خاك است کننده میزان کود پتاسیمی مورد نیاز سیب بهترین روش تعیین

، 1378 ، علیزاده، 1355 خراعی نزاد، ، مهدوي و 1353 و 1351 ، نعمتی، 1385 صباح و همکاران، ( زمینی، پـس از بـرآورد عملکـرد براي محاسبه میزان پتاسیم مورد نیاز سیب . ) 1359 رئیسی راد،

7 مورد انتظار در مزرعه و با در دست داشتن میزان پتاسیم قابل جـذب خـاك، از مـتن جـدول . گـردد طابق آنچه در مورد نیتروژن بیان گردید، میزان پتاسیم مورد نیاز سیب زمینی برآورد می م

. براي کود سولفات پتاسیم تنظیم شده است به جاي پتاسیم، براي سهولت کار، سولفات پتاسیم مورد نیاز سیب زمینی بر حسب کیلوگرم در هکتاربرآورد -7جدول

)1382خادمی و همکاران، ( پتاسیم قابل جذب خاك

)mg.kg-1 ( )تن در هکتار( غدهعملکرد

45 40 35 30 25 20 15 10 100=< 360 340 300 280 220 180 140 110

120 340 320 280 260 200 160 120 100 140 320 300 260 240 180 140 100 90 160 300 280 240 220 160 120 90 80 180 280 260 220 200 140 100 80 70 200 260 240 200 180 120 80 70 60 220 240 220 180 160 100 70 60 50 240 220 200 160 140 80 60 50 40 260 200 180 140 120 60 50 40 40 280 180 160 120 100 50 40 40 0 300 160 140 100 80 40 40 0 0 320 140 120 80 60 40 0 0 0 340 120 100 60 40 0 0 0 0 360 100 80 40 0 0 0 0 0 380 80 60 0 0 0 0 0 0 400 60 0 0 0 0 0 0 0 410=> 0 0 0 0 0 0 0 0

. به نزدیکترین عدد سمت راست همان سطر مراجعه گردد: ـ

دیر کود سولفات پتاسیم محاسبه شده در جداول فوق را با استفاده از توان مقا می :فرمول زیر به کود کلرید پتاسیم تبدیل نمود

34/محصول سالم دیسالمت جامعه با تول نیمأت

7مقدار کود سولفات پتاسیم به دست آمده از جدول÷ 2/1= مقدار کود بر حسب کلرید پتاسیم

نوع، زمان و روش مصرف کود پتاسیمی -1 - 5-1-3 زمینی در پـاییز، قبـل مصرف کودهاي پتاسیمی براي سیب تقریبا اکثر محققین با

از کاشت و زمان کاشت موافـق هسـتند ولـیکن مصـرف آن بصـورت سـرك توسـط برخـی ، مهـدوي و خراعـی نـزاد، 1353 و 1351 ، نعمتـی، 1385 صباح و همکاران، ( محققین تأیید

. ده اسـت اي دیگـر ممنـوع شـ و توسـط عـده ) 1359 ، رئیسی راد ، 1378 ، علیزاده، 1355 هاي با بافت متوسـط و ریـز و بـویژه بـراي مصرف کودهاي پتاسیمی در پاییز فقط در خاك

تر مصرف کلرور پتاسیم توصیه شده است زیرا کلرور پتاسیم نسبت به سولفات پتاسیم ارزان زمینـی در باشد و کلر حاصل از مصرف کود کلرور پتاسیم در پاییز، بهنگـام رشـد سـیب می

مصرف کودهاي پتاسـیمی قبـل از کاشـت معمـوال بصـورت پخـش . فته است بهار کاهش یا مصـرف کودهـاي . گیـرد سطحی و مخلوط شـدن آن بـا خـاك بوسـیله شـخم صـورت مـی

در شرایطی کـه مقـدار پتاسـیم قابـل . شود پتاسیمی بهنگام کاشت بصورت نواري انجام می روي زمـین جذب خاك در حد کم تا متوسط باشد مصرف آن بصـورت پخـش سـطحی در

هاي خیلی فقیر از نظر پتاسیم قسمتی از آن بایسـتی قبـل از کاشـت بـر در خاك . باشد می روي زمین پخش گردد و قسمتی نیز بصورت جایگـذاري عمقـی در زمـان کاشـت مصـرف

کیلـوگرم در 45 با توجه به اینکه مصرف نواري کودهاي پتاسیمی به میزان بـیش از . گردد مانـده آن دلیل افزایش شوري خاك مجاور بذر، منع شده است لـذا بـاقی ب (K2O) هکتار پتاسیم

البته با توجه به نقـش غیـر قابـل انکـار بایستی قبل از شخم بصورت پخش سطحی مصرف شود سازي نشاسته بهتر است قسمتی از کـود پتاسـه مصـرفی پتاسیم در تولید، نقل و انتقال و ذخیره ) روز بعـد از کشـت 80 تـا 40 ( باال در مرحله پرشدن دانه مخصوصا در خاکهاي با ظرفیت تثبیت

پژوهشگران حامی مصرف کودهاي پتاسیمی بصورت سرك، مصرف آن را بصـورت . مصرف گردد کیلـوگرم در هکتـار 40- 60 تکمیلی در صورت مشاهده کمبود در طـول دوره رشـد، بـه میـزان

K2O و یـا نیتـرات پتاسـیم اسـیدي سـولفات پتاسـیم ، منابع محلول در آب مانند سولوپتاس از پاشـی توصـیه نشـده مصرف پتاسیم در طول دوره رشد گیـاه بصـورت محلـول . اند توصیه نموده

500 ( بـوده دلیل عملکرد باال و افزایش نیاز گیاه بـاال به پتاسه مصرف کود باالي اگر میزان . استباشـد بهتـر اسـت زیـاد و دمـاي هـوا هـم ) تن در هکتـار 80در شرایط عملکرد K2O کیلوگرم

.صورت سرك مصرف گرددشدن بههفته بعد از سبز 8تا 6مقداري از آن حتما

35/ی نیزمبیدرس یاهیگ هیتغذ يراهنما

زمینی نوع کود پتاسیمی براي سیب - 2- 5-1-3 توان از دو منبع سولفات پتاسیم و کلرید پتاسیم مصرف نمـود و هـر پتاسیم را می

50 فات پتاسـیم حـاوي سـول . زمینـی دارنـد قابلیت جذب مشابه براي سـیب دو کود تقریبا 94 بـیش از . است ) ( K2O درصد پتاسیم 60 و کلرید پتاسیم حاوي (K2O) درصد پتاسیم

تر آن کلرید پتاسـیم اسـت دلیل قیمت ارزان ه درصد کل کودهاي پتاسه مصرفی در جهان ب . کودهاي پتاسیمی متداول در کشور شامل سولفات پتاسـیم و کلـرور پتاسـیم اسـت ). 20 (

مطالعـات انجـام . درصد پتاسیم نیز تولید شده است 24 منیزیم با ـ لفات پتاسیم اخیرا سو زمینی نشان داده است که مصرف کلرور پتاسیم بجاي سـولفات پتاسـیم، شده بر روي سیب

کند و مصرف آن فقط در شرایط شور و خـاك عملکردي مشابه با سولفات پتاسیم تولید می هاي غیر شـور و آب داراي کلـر کـم هـیچ در خاك . شود نمی و آب آبیاري با کلر باال توصیه

تـر از کلرور پتاسیم، کلري کم کیلوگرم 300 منعی براي کلرور پتاسیم وجود ندارد و مصرف عالوه بر آن مصرف کلـرور پتاسـیم . کند وارد خاك می واالن کلر اکی آب آبیاري با یک میلی

طرف دیگر مصرف کلرور پتاسـیم در پـاییز در از . دهد در پاییز تأثیر منفی کلر را کاهش می مصرف زیاد کودهاي پتاسیمی ممکن است باعـث . هاي سبک بافت توصیه نشده است خاك

توان از کود سولفات پتاسـیم و منیـزیم بـراي کمبود منیزیم در گیاه شود در این حالت می- ده تفـاوت معنـی طور کلی در اکثر مطالعات انجـام شـ به . رفع کمبود پتاسیم استفاده نمود

داري بین منابع کلره و سولفاته پتاسیم از نظر تأثیر بر عملکرد، درصـد مـاده خشـک و وزن ها وجود ندارد ولی ممکن است منبع کلـرور پتاسـیم باعـث کـاهش کیفیـت مخصوص غده

. مقدار جزئی افزایش دهد ها در اثر انبارداري را به چیپس و رنگ آن گردد و کاهش وزن غده

کمبود شدید پتاسیم بر روي بوته سیب زمینی – 10ل شک

36/محصول سالم دیسالمت جامعه با تول نیمأت

زمینی نیاز سیب رمنیزیم دتوصیه - 5-1-4 شود ولی گرچه منیزیم به مقدار زیاد مورد نیاز نبوده و به مقدار کم جذب گیاه می

خـاك تحـت شـرایطی . کمبود آن ممکن است به طور بارز دوره رشد گیـاه را کوتـاه نمایـد میـزان بـاالي اسـیدیته خـاك بـراي . ها جلوگیري کنـد منیزیم به ریشه تواند از رسیدن می

باشد و خاك با بافت سبک نیـز معمـوال جـذب آن را جذب منیزیم توسط گیاه مناسب نمی عالئـم کمبـود ) آن نیتـرات مخصوصـا ( معموال مصرف کودهـاي نیتروژنـه . سازد محدود می

کلسـیم بـه خـاك ) و ( قدار زیادي پتاسیم یا گاهی اوقات افزایش م . برد منیزیم را از بین می گـرم بـر کیلـوگرم و میلی 50 اگر مقدار منیزیم خاك کمتر از . شود باعث کمبود منیزیم می

(MgO) هکتار منیـزیم کیلوگرم در 22 درصد باشد مصرف 0 / 22 منیزیم بافت گیاه کمتر از ی از منبع سـولفات کیلوگرم در هکتار از آن را بصورت پخش سطح 110 بصورت نواري و یا

منتظـري و علیـزاده، ( شـود درصد منیزیم اسـت توصـیه مـی 11 پتاسیم منیزیم که حاوي هاي هاي برگ زمینی بصورت پریدگی رنگ بین رگبرگ منیزیم در سیب آثار کمبود ). 1378

در . شـود در حالت شدت کمبود سوختگی بر روي بافت برگ دیده می . شود پیر مشاهده میهـاي مـا کمبـود منیـزیم با توجه به شرایط خـاك . ماند ها سبز باقی می برگ که کناره حالی

-افتد و در مناطقی مانند استان همدان کمبود آن تاکنون در سـیب ندرت اتفاق میخیلی بهدرصد عملکرد نیز در اثـر 10هرچند در برخی منابع افزایش تا .مشاهده نشده است زمینی

.است دار مشاهده شدهمصرف کود منیزیم

عالیم کمبود منیزیم بر روي برگ سیب زمینی -11شکل

37/ی نیزمبیدرس یاهیگ هیتغذ يراهنما

زمینی گوگرد مورد نیاز سیب -5 -5-1 گوگرد از عناصر اصلی ضروري براي رشد گیاه است که در سنتز پـروتئین دخالـت

. دارد و قسمتی از برخی اسیدهاي آمینه از جمله میتونین و سیستئین را تشکیل مـی دهـد به بیماري در گیاهان را کاهش می دهد و در تنظیم و ساخت قند، نشاسـته این عنصر ابتال

باشـند و معمـوال در تجزیـه ها داراي گوگرد کافی مـی بیشتر خاك . و همی سلولز مؤثر است هاي شنی با مواد آلـی کـم شود هر چند بعضی از خاك گیري نمی خاك روتین گوگرد اندازه

هـاي هـاي سـطحی و بعضـی از آب آب . ته باشـند ممکن است نیاز به مصـرف گـوگرد داشـ شـوند معمـوال داراي مقـادیر قابـل تـوجهی گـوگرد زیرزمینی که براي آبیاري استفاده مـی

مصرف گوگرد عنصري ممکن . باشند هاي زیرزمینی فاقد آن می هستند و بعضی دیگر از آب سب در خاك بـراي شرطی که شرایط منا است بتواند در کنترل بیماري اسکب مؤثر باشد به

. اکسیداسیون گوگرد و اثرگذاري آن بر اسیدیته خاك فراهم گردد هایی که داراي گوگرد بسـیار کـم باشـند بـه مصـرف گـوگرد زمینی فقط در زمین سیب گرم بر کیلوگرم یا گوگرد بافت خـاك میلی 7 اگر مقدار گوگرد خاك کمتر از . دهد پاسخ می مصـرف . شـود کیلوگرم در هکتار گـوگرد توصـیه مـی 2 2 درصد باشد مصرف 0 / 18 کمتر از

گوگرد آسیابی، گوگرد کشاورزي و گوگرد آلی براي رفع کمبـود آن مناسـب و در دسـترس هـاي منـاطق با توجه به غنی بودن خـاك . زیادي مصرف گوگرد تاثیر سویی ندارد . باشد می

باشـد ولـی ظر نمـی اي گوگرد خیلی مدن خشک و نیمه خشک از آنیون سولفات جنبه تغذیهدر اطـراف دانـه خاك pH بر روي آن، با مصرف گوگرد عنصري و انجام فرایند اکسیداسیون

یابد و همین کاهش به اصالح خاك، افزایش جذب عناصـر طور موضعی کاهش میگوگرد به .گرددمیمصرف و فسفر و باالبردن کارایی کودهاي مصرفی غذایی کم

سیب زمینیغده عالیم کمبود کلسیم در - 13شکل گرد در سیب زمینیعالیم کمبود گو - 12شکل

38/محصول سالم دیسالمت جامعه با تول نیمأت

سیب زمینی در) ها ریز مغذي(عناصر کم مصرف توصیه -5-1-6 عناصر کم مصرف که شامل بر، کلر، مس، آهن، منگنـز، مولیبـدن و روي اسـت در

مصـرف هـا داراي عناصـر کـم بیشتر خاك . مقادیر بسیار کم براي تغذیه گیاه ضروري است در بعضی مناطق تجمع و تراکم عناصـر کـم مصـرف وجـود . کافی براي رفع نیاز نبات دارند کمبود روي و بر در و کمبود روي و آهـن در و کمبـود . شود دارد که باعث افت عملکرد می

ر بـر روي هـاي آهکـی و خـاك روي در خاك هـاي تسـطیح شـده و تـا حـدودي کمبـود بـ . زمینی دیده شده است سیب

(Zn)زمینی روي مورد نیاز سیب -1 -5-1-6 زمینی نسبت به مصرف کود سولفات روي بـه هاي به عمل آمده سیب طبق بررسی

زمینـی کشـور، در مـزارع سـیب . دهـد العل نشان می آهکی از خود عکس هاي ویژه در خاك همتی، ( شود اغلب بدلیل مصرف بیش از حد فسفر جذب روي بوسیله گیاه دچار اشکال می

و 0 / 8 حـد بحرانـی روي . بطوري که نیاز به مصرف آن در بیشتر مزارع الزامی است ) 1383 و حد کفایت آن ) 184 و 1378 ، منتظري و علیزاده، 112 ( گرم بر کیلوگرم میلی 1 / 0 و 0 / 9 0 / 9 به طـور کلـی وقتـی روي قابـل جـذب خـاك تـا ). 1383 همتی، ( ذکر شده است 1 / 5

- 1 / 5 کیلوگرم در هکتار روي خالص و وقتی مقدار روي بـین 11 گرم بر کیلوگرم است میلی کیلوگرم در هکتار روي خالص و وقتـی مقـدار روي 5 / 5 گرم بر کیلوگرم است مقدار میلی 1

مقـدار . گرم بر کیلوگرم تجـاوز نمایـد نبایسـتی کـود روي مصـرف شـود میلی 1 / 5 خاك از مقـدار 130 جـدول . نـد ک مصرف با توجه به غلظت روي قابـل جـذب در خـاك تغییـر مـی

دهد سـولفات روي سولفات روي آبدار توصیه شده را با توجه به غلظت روي خاك نشان می . باشـد درصـد روي مـی 35 درصد روي خالص و سولفات روي خشک حاوي 23 آبدار حاوي

در . توان به صورت پخش سطحی و هم به صـورت نـواري مصـرف نمـود سولفات روي را می ه مصرف شود رانـدمان جـذب روي افـزایش نیتروژن اري به همراه کود صورتی که بصورت نو

هـم چنـین کمبـود . یابد یافته و مقدار کود مصرفی به یک سوم مقادیر ارائه شده کاهش می 20 دهی بـه فاصـله پاشی شروع قبل از مرحله گل توان بوسیله چند نوبت محلول روي را می

3 ( کیلـوگرم سـولفات روي آبـدار 3 تـار روز کنترل نمـود و مقـدار مصـرف روي در هـر هک

39/ی نیزمبیدرس یاهیگ هیتغذ يراهنما

ــار ــک هکت ــود ) کیلــوگرم در هــزار لیتــر آب در ی ــر اســت ). 1383 همتــی، ( خواهــد ب بهت . آب انجام شود لیتر 1000 در ) مویان ( گرم مواد چسبنده 200 پاشی به همراه محلول

هـاي یکی از اثرهاي مهم روي حفـظ گیـاه در شـرایط تـنش کمبـود آب و تـنش هـاي تـنش کمبـود آب افـزایش نشـت یکی از آسـیب . باشدستی دیگر میزیستی و غیر زی

- هاي ریشه است که این افزایش در شرایط کمبود روي تشـدید مـی غشاي پالسمایی سلول هـاي در حیوانات و گیاهان، روي نقش فیزیولوژیکی مهمی در ساختار و کـارکرد غشـا . شود

گـزارش کردنـد کـه نقـش ) 1998 ( نر چاخماق و مارش ). 2000 چاخماق، ( کند زنده ایفا می هـا و هاي سلولی به توانایی آن در محافظت از پـروتئین اصلی روي در حفظ یکپارچگی غشا

- ها در واکنش هاي سوپراکسید و منبع تولید آن هاي غشاء از اثرهاي تخریبی رادیکال چربی ). 2008 آلووي، ( هاي احیایی درون سلول بستگی دارد

سـطح تغذیـه . گـذارد ود آب بر روابط آبی گیاه تأثیر می روي در شرایط تنش کمب شـرما و . اي را تغییـر دهـد تواند روابط آبی گیـاه را متـأثر نمـوده و هـدایت روزنـه روي می

هـا از طریـق حفـظ غلظـت بـاالي نقش روي را در تنظیم باز شدن روزنه ) 1995 ( همکاران هـاي فعـال چنین در روبش گونه روي هم . هاي محافظ روزنه گزارش کردند پتاسیم در سلول

هــاي سوپراکســید دیســموتاز، آســکوربات اکســیژن در گیــاه از طریــق فعــال کــردن آنــزیم هـاي هاي سوپراکسید و سایر گونـه تولید رادیکال . ردوکتاز نقش دارد پراکسیداز و گلوتاتیون

ق، چاخمـا ( توانـد افـزایش یابـد هاي زیسـتی و غیرزیسـتی مـی احیایی اکسیژن بر اثر تنش هـاي سوپراکسـید در طـی مشاهده شده اسـت کـه تولیـد رادیکـال ). 2002 ؛ میتلر، 2000

هـایی ماننـد تواند در شرایط شدت نور بـاال همـراه بـا تـنش فتوسنتز می انتقال الکترون در هـاي تنش کمبود آب تولید رادیکـال . شود سرما، کمبود آب و کمبود عناصر معدنی تشدید

- را افزایش مـی ) .OH ( هاي هیدروکسیل و رادیکال ) H2O2 ( دروژن سوپراکسید، پراکسید هیO2 هاي فعال اکسیژن شامل روي براي روبش گونه . دهد

و پراکسـید ) رادیکال سوپراکسید ( -. هـا، روي شـاید در سـازي و بیـان ژن علت نقش اصلی آن در فعال به . ضروري است هیدروژن اکسـیدانت ماننـد سوپراکسـید هاي آنتی نزیم هاي ناشی از تنش اکسیداتیو و تولید آ بیان ژن

نقش ردوکتاز مؤثر در روبش پراکسید هیدروژن دیسموتاز، آسکوربات پراکسیداز و گلوتاتیون روي در شـرایط تـنش شـود کـه تمام این شرایط باعث مـی ). 2000 چاخماق، ( داشته باشد

. اه را تداوم بخشد کمبود آب به گیاه در غلبه بر شرایط دشوار کمک نموده و عملکرد گی

40/محصول سالم دیسالمت جامعه با تول نیمأت

)ریز برگی، پیچیدگی و کور شدن رخ بوته( عالیم کمبود روي در برگ سیب زمینی - 14شکل

ـ ر مورد نیاز سیب -5-1-6-2 (B)زمینی ب

گرم بر کیلـوگرم ذکـر شـده میلی 5 / 0 هاي بعمل آمده حد بحرانی بر طبق بررسی ر 2 / 2 ر کیلـوگرم باشـد مقـدار گرم ب است اگر میزان بر خاك کمتر از یک میلی کیلـوگرم بـ

). 1378 منتظـري و علیـزاده، ( شـود خالص در هر هکتار بصورت پخش سطحی مصرف مـی ر سـمی خواهـد بـود و . مصرف بر بصورت پخش نواري توصیه نشده است مصـرف زیـادي بـ

ر وقتـی انجـا محلول . بهیچ وجه نبایستی بیشتر از مقدار توصیه شده مصرف گردد پاشی بـ م ر 0 / 2 پاشـی بـا محلول . شود که بصورت خاکی مصرف نشده باشد می کیلـوگرم در هکتـار بـ

- در مـورد محلـول . شـود خالص در سه نوبت به فاصله یک ماه شروع از اواخر تیر انجام مـی در هـزار فراتـر رود چـرا کـه 2 پاشی با بور باید دقت کافی مبذول گردد و غلظـت نبایـد از

اسـید بوریـک . دهـد گردد و عملکرد گیاه را کاهش می سوزي می برگ غلظت باالتر منجر به کیلـوگرم در 20 - 15 مصـرف خـاکی اسـید بوریـک بـین . معمول ترین منبع بور می باشد

. هکتار در صورتی که کمبود بور در خاك وجود داشته باشد توصیه می گردد

عالیم کمبود بور در بوته و غده سیب زمینی -15شکل

41/ی نیزمبیدرس یاهیگ هیتغذ يراهنما

(Fe)زمینی آهن مورد نیاز سیب -5-1-6-3 هایی کـه دارند و یا خاك 7 / 8 هاش باالتر از . هاي آهکی که پ کمبود آهن در خاك

بطـور کلـی . االرض آنها در اثر عملیات تسطیح براي آبیاري، ظاهر شده محتمل اسـت تحت ولی مصرف خاکی کودهاي بـا بنیـان گردد آهن توصیه نمی کودهاي سولفات مصرف خاکی

زمینـی را کیلوگرم در هکتـار مشـکل کمبـود آهـن در سـیب 5- 4 به میزان EDDHA لی آ شـود چـرا کـه یـک هیچ وجـه توصـیه نمـی به EDDHA پاشی آهن محلول . سازد مرتفع می

پاشـی آن تـأثیري کند و محلول ها عبور نمی باشد و به هیچ وجه از روزنه مولکول درشت می در چندین نوبت صـورت گیـرد و مقـداري نیتـروژن و پاشی باید محلول . بر رشد گیاه ندارد

. براي افزایش تاثیر آن اضـافه شـود ) مانند آنچه براي روي گفته شد ) ( مویان ( مایع چسبنده گـرم بـر میلـی 8 کیلوگرم و حد کفایـت آن گرم بر میلی 5 حد بحرانی غلظت آهن در خاك

2 ولفات آهـن و بـه همـراه کیلـوگرم سـ 3 پاشی در چند نوبت بـا محلول . باشد کیلوگرم می لیتر آب براي یک هکتـار شـروع قبـل از 1000 گرم مایع چسبنده در 200 کیلوگرم اوره و

. روز انجام شود 20 دهی به فاصله مرحله گل

عالیم کمبود آهن در برگ سیب زمینی -16شکل

)Mn ،Cu(زمینی منگنز و مس مورد نیاز سیب -5-1-6-4

کمبود منگنز و . حساس به کمبود منگنز گزارش شده است زمینی از گیاهان سیب در صورت کمبود مس و منگنـز بـه ترتیـب مصـرف . ها کمتر دیده شده است مس در خاك

کیلوگرم مس و منگنز خالص به ترتیب از منابع سولفات مس و سولفات منگنز 5- 10 یک و و بـراي مـس 6 زمینی حد بحرانی منگنز در خاك براي سیب . شود بصورت نواري توصیه می

کودهاي منگنز و مس دار نبایـد باشد و در بیشتر از آن گرم در کیلوگرم خاك می میلی 0 / 5

42/محصول سالم دیسالمت جامعه با تول نیمأت

کیلوگرم در هکتار مس خالص که معادل یـک کیلـوگرم در 0 / 25 پاشی محلول . مصرف شود . شود نوبت به فاصله یک ماه و شروع از اواخر تیر ماه انجام می 2 هکتار سولفات مس در

توصیه کود آلی در زراعت سیب زمینی -5-1-7

کودهاي آلی اساسا براي حفظ شرایط مطلـوب خـاك بخصـوص از نظـر فیزیکـی، در بسیاري از اراضی زراعی کـه دامپـروري وجـود . باشند شیمیایی و بیولوژیکی ضروري می

ت سـبز ندارد و کود دامی به اندازه کافی موجود نیست، کودهاي آلی با برگرداندن محصـوال مصرف کـود زمینی براي افزایش تولید، در زراعت سیب . گردد مانند شبدر و علوفه تامین می

تـن در 35 در فرانسـه معمـوال . شـود دامی پوسیده همراه با کودهاي شیمیایی توصـیه مـی در آزمایشی با مصرف کود مرغی . شود هکتار کود دامی همراه کودهاي شیمیایی مصرف می

تن کـود 30 در ایران با مصرف . تن در هکتار افزایش یافت 36 / 6 به 27 / 7 ی از زمین عملکرد سیب تـاثیر تـوام . زمینـی برداشـت گردیـد تن غده سیب 31 کیلو نیتروژن خالص 160 دامی به همراه

زمینی توسط فائزنیا و محمدي بررسـی و کودهاي شیمیایی و آلی بر عملکرد کمی و کیفی سیب . یتروژنه مورد نیاز مرحله کاشت از طریق کودهاي آلی تامین گردد درصد کود ن 50 توصیه شد که

نشـان حیـوانی زمینـی بهتـرین واکـنش را بـه کـود در میان گیاهان زراعی سیب شـوند در تـأمین مـی آلـی اگر چه عناصر پرمصرف و کم مصرف که از طریـق کـود . دهد می

ایـن . اهمیت بیشتري دارد اغلب اثر اصالح کنندگی مواد آلی حاصلخیزي خاك نقش دارند، هـاي سـبک و افـزایش رانـدمان کـود اثر بخصوص با افزایش قدرت نگهداري آب در خـاك

کود دامی باید کامال پوسیده باشد زیرا کود دامـی کـه تـازه بـوده و از . نیتروژنه همراه است زمینی فعال شده و ممکن است موجب نظر پوسیدگی ناقص باشد در اواخر فصل رشد سیب

زمینـی، تـاخیر در رسـیدگی غـده و اهش ماده خشک غده، از دسـت رفـتن طعـم سـیب ک از طرف دیگر کود تـازه ممکـن اسـت . شود هاي گیاهی و بروز بیماري انبارداري دشواریهاي

به طور متوسط هر تـن کـود دامـی . باعث خشک شدن سریع بستر بذر در اوایل رشد گردد K2O ، 5 کیلــوگرم P2O5 ، 4 کیلــوگرم 0 / 6 ، ) 5 و 15 ( کیلــوگرم نیتــروژن 1 / 5- 2 / 5 پوســیده به خـاك ) ) 15 گرم بر 5 گرم مس و 4 گرم منگنز، MgO ، 30 کیلوگرم CaO ، 7 / 1 کیلوگرم کیلـوگرم 5 ( برابر کود گاوي یا گوسفندي نیتـروژن 2 هر تن کود مرغی حدود . کند وارد می

. کند به خاك وارد می ) نیتروژن خالص

43/ی نیزمبیدرس یاهیگ هیتغذ يراهنما

یـا گوسـفندي کـامال پوسـیده و یـا د دامی گـاوي تن کو 20 بطور متوسط مصرف مقـدار نیتـروژن حاصـل از مصـرف . شود تن کود مرغی در هر هکتار توصیه می 10 حداکثر

بایست از سـرجمع کـود نیتروژنـه مصـرفی کسـر می ) طبق برآورد فوق ( کود دامی یا مرغی ه بـه کـربن آلـی زمینی بـا توجـ مرغی مورد نیاز سیب ) یا ( کود دامی و 23 در جدول . گردد

. خاك نشان داده شده است زمینی برآورد کود دامی یا کود مرغی مورد نیاز سیب -23جدول

کربن آلی خاك )درصد(

کود گاوي یا گوسفندي

)تن در هکتار(

کود مرغی )تن در هکتار(

)کیلوگرم در هکتار( مقدار نیتروژن تامین شده

کود مرغی کودگاوي یا گوسفندي

0/2>= 10 5 15 20 8/1 12 6 18 24 6/1 14 7 21 28 4/1 16 8 24 32 2/1 18 9 27 36 0/1 20 10 30 40 8/0 22 10 33 40 6/0 24 10 36 40 5/0 26 10 39 40 4/0 28 10 42 40 3/0<= 30 11 45 44

منابع مورد استفاده ه خاك وکود شیمیایی روشهاي آزمایشگاهی تجزی . 1375 . بهبهانی زاده . ا . و ع . امامی ع . 1

. مؤسسه تحقیقات خاك و آب تهران . 707 نشریه . مطابق با روشهاي استاندارد بین المللی میزان باقیمانده نیترات در سیب زمینی مناطق عمـده بررسی . 1390 . بازرگان، کامبیز . 2

موسسـه . 1834شـماره گـزارش نهـایی . تولید کشور و میدان مرکزي میوه و تره بار تهران . قیقات خاك وآب، کرج ، ایران تح بررسـی اثـرات مصـرف اسـید هومیـک و . 1389 سماوات، . خدادي و س . و م . باالگر، ا . 3

نامـه پایـان . کاهش مصرف کودهاي نیتروژنه روي عملکرد و نیترات در ارقـام سـیب زمینـی . اصفهان ، ایران . کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسالمی واحد خوراسگان اصفهان

44/محصول سالم دیسالمت جامعه با تول نیمأت

تولیـد و مصـرف بهینـه . 1379 . نفیسی . امیر مکري و م . ملکوتی، ه . ج . ، م . ي م باي بور . 4 نشـرآموزش کشـاورزي، معاونـت - کود شـیمیایی در راسـتاي اهـداف کشـاورزي پایـدار

. آموزش و تجهیز نیروي انسانی وزارت جهاد کشاورزي، کرج . معـدنچی . یو ن سـبط روضـان . موسـوي، م . آراسـته، ج . صـانعی، م . ، ف . بختیاري، گ . 5

نتایج آزمایشات کودهاي شیمیایی بر روي گندم، برنج، چغندر قنـد، پنبـه، خربـزه، . 1354 ، موسسـه تحقیقـات خـاك وآب، سـازمان 418 گزارش نهایی به شـماره . سیب زمینی و پیاز

. تحقیقات و آموزش کشاوزي، تهران، ایران اداره کـل آمـار و اطالعـات . آمار تولید ومصرف انواع کود ها در کشور . 1382 . بی نام . 6

. معاونت برنامه ریزي و بودجه، وزارت جهاد کشاورزي، تهران ویژگیهـاي - ، تجدید نظر پنجم، آب آشـامیدنی 1053 ، استاندارد شماره 1388 ، بی نام . 7

فیزیکی و شیمیائی ، مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران مقـدار نیتـرات و نیتریـت در . 1380 . نفرپور غض . عزیز زاده، ن . فرزان، ا . ، ع . جعفري، ر . 8

بهداشـت، دانشـگاه گروه تغذیه، دانشکده . برخی از سبزي هاي تولید شده در شهر اصفهان . علوم پزشکی و خدمات بهداشتیو درمانی استان اصفهان

بهینـه بهینـه . 1382 . ملکـوتی . ج . درودي، و م . باللـی ، س . ر . مهـاجرمیالنی، م . ، پ . خادمی، ز . 9 . ود براي تعدادي از محصوالت استراتژیک بـا اسـتفاده از مـدل کـامپیوتري توصیه ک سازي سازي

موسسـه . شـوراي پژوهشـهاي علمـی کشـور ) 1259 ( گزارش نهایی طـرح ملـی تحقیقـات . تهران، ایران . تحقیقات خاك و آب

نتایج تاثیر کودهاي شـیمیایی و حیـوانی بـر روي محصـول سـیب . 1359 . خطیبی، م . 10 ، موسسـه تحقیقـات خـاك وآب، 576 گـزارش نهـایی بـه شـماره . زمینی آذربایجان شرقی

. سازمان تحقیقات و آموزش کشاوزي، کرج، ایران انتشـارات . اول جلـد . تغذیه معدنی گیاهان عالی . 1380 . اسالم زاده . و ط . ، ب لدبرین خ . 11

. دانشگاه شیراز جایگـذاري صـحیح کــود روشـی مـؤثر در افــزایش . 1382 . ملکـوتی . ج . و م . داوري م . 12

دفتر برنامه ریزي رسـانه هـاي ترویجـی ، مؤسسـه تحقیقـات خـاك و آب ، . کارایی کودها . ، تهران 29 معاونت ترویج و نظام بهره برداري جهاد کشاورزي ، نشریه فنی شماره

مجلـه . هـا و رابطـه آن بـا کیفیـت آن تجمع نیتـرات در سـبزي . 1372 . رازقی فرد، م . 13 . ، تهران، ایران 29 و 28 صفحات . 11 کشاورزي و دام، شماره

45/ی نیزمبیدرس یاهیگ هیتغذ يراهنما

بررسی وضعیت آلودگی نیترات و نیتریت در برخی محصوالت کشـاورزي . 1390 . رجایی، م . 14 مرکـز تحقیقـات . 2- 55- 10- 8805 گزارش سـالیانه طـرح پژوهشـی بـه شـماره . استان فارس

. تهران ایران . سازمان تحقیقات و آموزش کشاورزي . کشاورزي و منابع طبیعی فارس هــاي خــوراکی، بررســی تجمــع نیتــرات در تعــدادي از ســبزي . 1383 . زاده، ف رجــب . 15

نامه کارشناسی ارشد خاکشناسی، دانشگاه پایان . زمینی و پیاز در میادین تره بار تهران سیب . آزاد اسالمی، واحد علوم و تحقیقات

راههاي افزایش کـارآیی نیتـروژن و جلـوگیري از هـدر . 1382 . ملکوتی . و م . رضایی ح . 16 چـاپ اول، نگـارش محمـد ). مجموعـه مقـاالت ( از کتاب اصـول تغذیـه ذرت . رفتن آن

. جعفرملکوتی و محمد نبی غیبی، انتشارات سنا، تهران . صفحه 428 . انتشارات دانشگاه تهران . حاصلخیزي خاك . 1382 . ا . ساالردینی ع . 17ــوژي گیاهــان زارعــی . 1368 . کــوچکی . و ع . ســرمد نیــا ع . 18 انتشــارت جهــاد . فیزیول

. دانشگاهی مشهد گیري غلظت نیتـرات اندازه . 1389 . شهبازي . مجد و ب هاشمی . ك ، . شهباززادگان، س . 19

علـوم دانشـگاه پژوهشـی علمـی مجله . هاي عرضه شده در شهر اردبیل ها و میوه در سبزي

. 38- 47 صفحات اول، شماره دهم، دوره . اردبیل پزشکی آالینـده نیتـرات در آب، خـاك و اسـتاندارد حـد مجـاز . 1387 . صادقی پور مـروي، م . 20

. دومین همایش تخصصی مهندسی محیط زیست . محصول هاي صیفی و سبزي سیب غده هاي غلظت نیترات و عملکرد بر نیتروژن منابع و سطوح اثر . 1385 . صباح، آ . 21

، موسسـه تحقیقـات خـاك وآب، 1212 گزارش نهـایی بـه شـمار . منطقه جیرفت در زمینی . ش کشاوزي، کرج، ایران سازمان تحقیقات و آموز

اثر مقادیر مختلف اوره وتاثیر متقابل آن بـا فسـفر . 1376 . ملکوتی . ج . و م . طباطبائی ج . 22 مجلـه علمـی پژوهشـی خـاك و آب، . و پتاسیم بر عملکرد و تجمع نیترات در سیب زمینی

. ، مؤسسه تحقیقات خاك وآب، تهران 1 ، شماره 11 جلد 38 صـفحات . مجله زیتـون . نیترات در گیاهان عوامل موثر در تجمع . 1372 . عزیزي، م . 23 . وزارت کشاورزي، تهران، ایران . 39 و

استفاده از حد بحرانی نیترات پاي بوتـه سـیب زمینـی بـه منظـور . 1378 . علیزاده، ن . 24 ، موسسـه تحقیقـات خـاك 78 / 55 گزارش نهایی به شماره . کاهش مصرف کودهاي نیتروژنه

. ، کرج، ایران وآب، سازمان تحقیقات و آموزش کشاوزي

46/محصول سالم دیسالمت جامعه با تول نیمأت

نشریه فنـی شـماره . زمینی به نیتروژن، فسفر و پتاسیم بررسی نیاز سیب . 1375 . فائزنیا، ف . 25 ). شاهرود ( مرکز تحقیقات کشاورزي سمنان . 76 / 13 ترین مقدار کود نیتروژنه به منظور به حداقل رساندن بررسی مناسب . 1384 . فائزنیا، ف . 26

مرکز تحقیقـات . گزارش نهایی طرح تحقیقاتی . 1224 نشریه . زمینی غلظت نیترات در سیب . خاك و آب سمنان

. انتشارات دانشگاه تهران . کاري عمومی و خصوصی سبزي . 1363 . کاشی، ع . 27 انتشـارات . فیزیولـوژي عملکـرد گیاهـان زراعـی . 1373 . بنایـان اول . و م . کوچکی ع . 28

. جهاد دانشگاهی مشهد افزایش کارآیی نیتروژن اسـتفاده از اوره . 383 1 . صفاري . ملکوتی و ح . ، م . لطف اللهی م . 29

از کتـاب روش هـاي نـوین تغذیـه گنـدم . با پوشش گوگردي در خاکهایی با بافت سـبک انتشـارات سـنا، . خـادمی . خوگر و ز . ملکوتی، ز . ج . م : تدوین . چاپ اول ) مجموعه مقاالت (

. 759 تا 751 تهران، صفحات بررسی خطرات تـراکم نیتـروژن . 1378 . ملکوتی . م صالح راستین و . ، ن . لطف اللهی م . 30

کنفرانس محیط زیست و پیامـدهاي آلـودگی آن، . آمونیومی و نیتراتی در خاکهاي شور . دانشگاه آزاد اسالمی واحد اردبیل

روشهاي نیل به افزایش عملکـرد، بهبـود کیفیـت . 1382 . باي بوردي . و ا . ج . ملکوتی م . 31 یترات و کادمیم غده هـاي سـیب زمینـی و پیـاز در راسـتاي ارتقـاء وکاهش آالینده هاي ن

، مرکزنشـر آمـوزش کشـاورزي، 242 نشریه فنـی شـماره . سالمت جامعه وهشدار بهداشتی . سازمان تات وزارت کشاورزي، کرج

حاصلخیزي خاکهاي مناطق خشـک و نیمـه خشـک . 1383 . همایی . و م . ج . ملکوتی م . 32 . صفحه 490 ا بازنگري کامل، نشر دانشگاه تربیت مدرس، چاپ دوم ب . مشکالت و راه حلها

مصرف بهینـه کـود گـامی مـؤثر در . 1383 . طباطبائی . باي بوردي و ج . ، ا . ج . ملکوتی م . 33 افزایش عملکرد، بهبود کیفیت و کاهش آالینده ها در محصوالت سـبزي و صـیفی و ارتقـاء

. صفحه 338 . نشر علوم کشاورزي کاربرد . سطح سالمت جامعه استفاده از کودهاي آلـی و شـیمیایی بـراي . 1377 . طباطبایی . ج . و س . ج . کوتی، م مل . 34

نشریه فنـی شـماره . زمینی در ایران هاي سیب افزایش تولید و کنترل غلظت نیترات در غده . مرکز نشر آموزش کشاورزي، معاونت تات، وزارت کشاورزي، کرج، ایران- 15

47/ی نیزمبیدرس یاهیگ هیتغذ يراهنما

یش عملکرد با بهینـه سـازي مصـرف کـود در کشاورزي پایدار و افزا . 1384 . ملکوتی م . 35 . ایران، چاپ سوم، انتشارات سنا، تهران

ضـرورت افـزایش کـارآیی کودهـاي نیتروژنـه در . 1384 . بابا اکبري . و م . ملکوتی م . 36 ، بـه سـفارش 425 تعاریف و مثال هاي کاربردي، نشریه فنی شـماره : کشور، قسمت اول

. سنا، تهران مؤسسه تحقیقات خاك و آب انتشارات گیـاه تعیین حد بحرانی عناصر غذایی موثر در خاك، . 1379 . غیبی . ن . و م . ملکوتی م . 37

نشـر . و میوه در راستاي افزایش عملکرد کمی و کیفـی محصـوالت اسـتراتژیک کشـور . آموزش کشاوزي

یی ضرورت افـزایش کـارآ . 1384 . لطف اللهی . طهرانی و م . نفیسی ، م . ، م . ملکوتی م . 38 نشـریه . انتخاب مناسب ترین کـود نیتروژنـه : کودهاي نیتروژنه در کشور، قسمت دوم

. انتشارات سنا، تهران . ، به سفارش مؤسسه تحقیقات خاك و آب 426 فنی شماره شناسـایی و ( نگرشی برحاصلخیزي خاکهاي ایران . 1384 . کشاورز . و پ . ج . ملکوتی م . 39

. سنا، تهران نشر انتشارات ) برداري بهره تولید محصوالت کشـاورزي غـاري از نیتـرات و کـادمیم گـامی . 1382 ، . ج . ملکوتی، م . 40

مؤسسـه تحقیقـات خـاك و 328 نشریه فنی شـماره . ارزنده در تأمین امنیت غذائی جامعه . ایران . تهران . انتشارات خانیران . آب اصر غـذائی در حد مطلوب غلظت عن . 1384 غیبی، . ن . مشیري و م . ، ف . ج . ملکوتی، م . 41

نشـریه ). محصوالت سبزي و صـیفی : بخش سوم ( خاك و برخی از محصوالت زراعی و باغی . تهران، ایران . انتشارات سنا . مؤسسه تحقیقات خاك و آب 407 فنی شماره

مقایسـه اثـرات کودهـاي شـیمیایی و آلـی در . 1355 . ، س، خزاعـی نـژاد . مهدوي، ف . 42 ، موسسه تحقیقـات خـاك وآب، 482 ی به شماره گزارش نهای . افزایش محصول سیب زمینی

. سازمان تحقیقات و آموزش کشاوزي، کرج، ایران نقش پتاسـیم در افـزایش مقاومـت گیاهـان بـه . 1379 . ملکوتی . ج . پور، ف و م نورقلی . 43

. تهران . وزارت جهاد کشاورزي . انتشارات فنی معاونت ترویج . هاي محیطی تنش اصر کم مصرف در زراعـت سـیب زمینـی، گـزارش بررسی تاثیر عن . 1383 . ا . همتی، ع . 44

، موسسه تحقیقات خاك وآب، سازمان تحقیقات و آموزش کشـاوزي، 1161 نهایی به شماره . کرج، ایران

45. Ahrens, E., S. Elsaidy, L. Samaras, F. Samaras and E.V. Wistinghausen. 1983. Significance of fertilization for the post-harvest condition of vegetables,

48/محصول سالم دیسالمت جامعه با تول نیمأت

especially spinach. Paper presented at the fourth international conference of the federation of organic agriculture movements, Cambridge, Massachusetts. 46. Altissmol, L., M. Malagoli, A. Marcomini and S. Stelluto. 1994. Inorganic Contaminants in groundwater/aquifers. In Groundwater Contamination and Control, ed. U. Zoller, p. 221, Madison WI: Marcel Dekker Inc. 47. Amr, A. and H., Hadid. 2001. Effect of cultivar and harvest date on nitrate and nitrite content of selected vegetables grown under open field and greenhouse conditions in Jordan. J. Food Compos. Anal. 14: 59-67. 48. Anderson l. and N.E. Nielsen. 1992. A new cultivation method for the production of vegetables with low content of nitrate. Sci. Hort., 49:167-171. 49. Antoun, E.A.1982.Organic material and soil productivity in the Near East,FAO.Soil Bulletin ,No.45:279p. 50. Ardakani, S., E. Sobhan, K. Shayesteh, M. Afiuni and N. Mahbobi Sofiani. 2005. Nitrate concentration in some of plants products. J. Envir. Studies 31(37):69-76. 51. Bachmat,Y. 1994. Groundwater as a part of the water system. In Groundwater Contamination and Control, ed. U. Zoller, pp 5-20. New York: Marcel Dekker, Inc. 52. Baloch M.A.A.F., G. Baloch and A.H.A. Naseri. 1991. Growth and Potassium fertilizer combination levels. Sarhad J. Agr., 7:63-66 . 53. Barker, A. S. and R. Smith. 1969. Exracting solution for potentiometric deterimenation of nitrate in plant tissue. J. Agric. Food Chem., 17: 1284-1287. 54. Barker, A. V. et al. 1971. Nitrate accumulation in vegetables: Spinach grown in upland soils. Agron. J., 63: 126-129. 55. Block, G and L, Langseth, 1994. Antioxidant vitamins and disease prevention. Food Technology, 7: 80–84. 56. Broadbent, F.E. 1980. Residual effects of labelled N in field trials. Agron. J. 72: 325-329. 57. Caballero, J.M, C.R. Armendarize and A.H. Torre. 2003. Nitrate intake from drinking water on Tenerife Island (Spain). Sci. Total Environ. 302: 85-92. 58. Carpenter, S.R., N.F. Caraco, D.L. Correl, R.W. Howarth, A.N. Sharpley, and V.H. Smith. 1998. Non point pollution of surface waters with phosphorus and nitrogen. J. Ecological Appl., 8:559-568. 59. Carter, J.N. and S.M. Bosma. 1974. Effect of fertilizer and irrigation on nitrate – nitrogen and total nitrogen of potato tuber. Agron. J., 66: 263-266. 60. Carter, N. J , S. M. Bosma. 1974. Effect of fertilizer and irrigation on Nitrate – Nitrogen and total nitrogen in potato tubers. Agron. J. 66: 263-266. 61. Casey, F.X.M. and J. Simunek. 2001. Inverse analyses of transport of chlorinated hydrocarbons subject to sequential transformation reactions. J. Environ. Qual. 30:1354-1360.

49/ی نیزمبیدرس یاهیگ هیتغذ يراهنما

62. Cataldo, D.A., M. Haroon, L.E. Schrader and V.L. Youngs. 1975. Rapid colorimetric determination of nitrate in plant tissues by nitration of salicylic acid. Commun. Soil Sci. and Plant Anal. 6(1): 71- 80. 63. Chung , S.Y., J.S. Kim, M. Kim, M.K. Hong, J.O. Lee, C.M. Kim, and I.S. Song. 2003. Survey of nitrate and nitrite contents of vegetables grown in Korea. Food Additives and Contaminants, 20(7): 621–628. 64. Commission of the European Communications Scientific Committee for food, Report of the Scientific Committee for Food on Nitrate and Nitrite, 26th series, EC. Brussels, 1992. 65. Conan, C., F. Bouraoui, N. Turpin, G. DeMarsily, and G. Bidoglio. 2003.Modeling flow and nitrate fate at catchment scale in Brittany (France). J. Environ. Qual. 32:2026-2032. 66. Duenas, G., H. Irigoyen, M. Birat, and M. Hernandez. 2006. Influence of the irrigation system on the nitrate content in potato tubers. In proceeding of the 18th world congress of soil science. July 9- 15, 2006. Philadelphia, Pensylvania, USA. 1- 12. 67. EU (1991b) Council Directive 91/676/EEC of 12 December 1991. Concerning the protection of waters against pollution caused by nitrates from agricultural sources. Official Journal L375, 31/12/1991, 1-8. 68. FAO, Committee for Food. 1992. Report of the scientific committee for food on nitrate and nitrite, XXXVI Series. Opinion of 19 October 1990. EUR. 13913. 69. Fauci, M.F. , and P. Dick. 1994. Plant response to organic amendments and decreasing inorganic nitrogen rates in soils from a long-term experiment. Soil Sci. Soc. Am. J. 58: 134-138. 70. Flite, O.P., R.D. Shannon, R.R. Schnabel and R.R. Parizek. 2001. Nitrate removal in a riparian wetland of the Appalachian Valley and Ridge Physiographic Province. J. Environ. Qual. 30: 254-261. 71. Frydecka, Mazarczurczyk, A. and K. Zegorska. 1996. Factors affecting the content of nitrates in potato tubers. Biuletyn Instytutu Ziemniaka, 47:111-125. 72. Gangolli, S.D, P.A , Van den Brandt, V.J , Feron, C , Janzowsky., Koeman, J.H, Speijers, G.J.A., B , Spiegelhalder, R ,Walker and J.S, Wishnok. 1994, Assessment of nitrate, nitrite and N-nitroso compounds. European Journal of Pharmacology: Environmental Toxicology and Pharmacology Section, 292: 1–38. 73. Gulser F. 2005. Effects of ammonium sulphate and urea on NO3

- NO2 –

accumulation , nutrient contents and yield criteria in spinach. Sci. Hort., 106:330-340 . 74. Haynes, R.J. 1986. Origion, distribution, and cycling of nitrogen in terrestrial ecosystems. In Mineral nitrogen in the plant-soil system, ed. T.T. Kozlowski, pp 1-51. London: Academic Press, Inc. 75. Hochmuth, G. 1994. Plant petiole sap-testing guide for vegetable crops. Fla. Coop. Ext. Serv. Circ., 1144.

50/محصول سالم دیسالمت جامعه با تول نیمأت

76. Hochmuth, G., and K. Cordasco. 1998. A summary of N, P, and K research with celery in Florida. Fla. Coop. Ext. Serv. Fact Sheet HS-751 (11 pp.). 77. Hochmuth, G., and K. Cordasco. 1998. A summary of N, P, and K research with pepper in Florida. Fla. Coop. Ext. Serv. Fact Sheet HS-753 (16 pp.). 78. Hochmuth, G., and K. Cordasco. 1998. A summary of N, P, and K research with caret in Florida. Fla. Coop. Ext. Serv. Fact Sheet HS-757 (15 pp.). 79. Hochmuth, G.J., and A.G. Smajstrla. 1997. Fertilizer application and management for micro (or drip) irrigated vegetables in Florida. Fla. Coop. Ext. Serv. Circ., 1181. 80. Hochmuth, G.J., and E.A. Hanlon. 1995. IFAS standardized fertilization recommendations for vegetable crops. Fla. Coop. Ext. Serv. Circ. 1152. Hochmuth, G. 1996. Commercial vegetable fertilization guide. Fla. Coop. Ext. Serv. Circ., 225D. 81. Honisch, M., C. Hellmeier and K. Weiss. 2002. Response of surface and subsurface water quality to land use changes. Geoderma,105: 277-298. 82. Jacques, F. 1992. Nitrate Management program. Soil Plant Anul., 23-28. 83. Jakse, M. and R. Mihelic. 1997. The influence of organic and mineral fertilization on vegetables growth and N availability in soil. International workshop on Ecological Aspects of Vegetables Fertilization in Integrated crop Production. Cayro. Egypt. 84. Jarbo, J.D., W.L. Stout, S.L. Fales and R.H. Fox. 2000. SOIL-SOILN Simulation of water drainage and nitrate nitrogen transport from soil core lysimeters. J. Environ. Qual. 30:584-589. 85. Kafkafi, U. 1982.K-power potassium nitrate (KNO3)for vegetable crops.J. Plant Nutrition, 5(12): 1369-1383. 86. Kamprath, E. 2000. Relevance of soil testing to agriculture and envronment. Council for Agriculture Science and Tecnology, No: 15. 87. Karaman M.R., G. Brohi, A. Inal and M. Alpaslan. 2000. Effects of regional nitrogen fertilization on nitrate accumulation of some vegetable crops. Johnwiely publications. 88. Kelly, W.R. 1997. Heterogeneities in ground-water geochemistry in a sand aquifer beneath an irrigated field. Hydrology: 198:154-176. 89. Killorn R., M. Gonzalez and J. Moore. 2003. Effect of controlled – release N fertilizer on corn grain yield . 90. Klute A. 1986. Method of soil analysis, part I, physical and mineralogical methods, 2nd edition, soil sci. Am. J., Madision, Ws, USA, pp.1189 91. Kono, S and T, Hirohata, 1996. Nutrition and stomach cancer.Cancer Causes and Control, 7: 41–55.

51/ی نیزمبیدرس یاهیگ هیتغذ يراهنما

92. Leagreid, M., O.C. Bookman and O. Kaarstad. 1999. Agriculture fertilizer and the environment. CABI. Publishing in association with Norsk Hydro. ASA. 93. Lorenz, O. A. 1978. Potential nitrate levels in edible plant parts. In: nitrate in the environment. Edited by Nielsen, D. R. and J. G. Mc Donald. 201-219: Academic Press. 94. Maynard, D.N. and A.V, Barker. 1979. Regulation of nitrate accumulation in vegetables. Acta Hort., 93: 153-162. 95. Maynard, D.N. and A.V. Barker. 1979. Regulation of nitrate accumulation in vegetables. Acta Hort., 93: 123-159. 96. Miller M.H. and A.J. Ohlrogge. 1985. Principles of nutrient uptake from fertilizer bands :I. Effect of placement of nitrogen fertilizer on the uptake of bands placed phosphorus at different soil phosphorus levels. Agron. J., 50: 95-97 . 97. Mirvish, S.S, L ,Wallcave, M, Eagen and P, Schbic. 1972. Ascorbate-nitrate reaction: Possible means of blocking the formation of N-nitroso compounds. Sci. 177: 65-68. 98. Ondes A.O. and S. Zabunoglu. 1991. The effect of various nitrogenous fertilizers on Nitrate accumulation in vegetable . Doga . Turktarim ve ormanilik pergisi ,15: 445-460. 99. Page A.L., R.H. Miller and D.R. Keeney. 1982. Method of soil analysis, part 2: chemical and biological properties, 2nd edition, Soil Sci. Soc. Am, pp.1159. 100. Pavlou, G.C. and C. Ehaliotis. 2007. Effect of organic and inorganic fertilizers applied during successive crop season on growth and nitrite accumulation in lettuce. Sci. Hort., 111(4):319-325. 101. Peterson, A., and S. Stoltze. 1999. Nitrate and nitrite in vegetables on Danish market: content and intake. Food Additives and contaminants, 19(7): 291-299. 102. Pobel, D., E. Ribol, J. Corne, B. Hemon and M. Guyader. 1995. Nitrosamine, nitrate and nitrite in relation to gastric cancer: a case-control study in Marseilles, France. Eur. J. Epidemiology, 11: 67–73. 103. Rosen, M.R., R.R. Reeves, S. Green, B. Clothier, and N. Ironside. 2004. Prediction of groundwater nitrate contamination after closure of an unlined sheep feedlot. Soil Sci. Soc. Am. J. 30:990-1006. 104. Royer, T.V., J.L. Tank and M.B. David. 2004. Transport and fate on nitrate in headwater agricultural streams in Illinois. J. Environ. Qual. 32:1296-1304. 105. Ruppel, S. and E. Makswitat. (1996). Effect of black plastic mulch on nitrogen balance in cultivation of pickle. Gartenbawissenschafl, 61(5):230-237. 106. Sadej, W., A. C. Zolnowski, K. Przekwas. 2007. Effects of various fertilization systems on the dynamics of nitrate (v) concentrations in potato tubers after harvest and during storage. Polish J. Natural Sci. 22(1), 15- 22.

52/محصول سالم دیسالمت جامعه با تول نیمأت

107. Santamaria, P., A. Elia, F. Serio and E. Todaro. 1999. A survey of nitrate and oxalate content in fresh vegetables. J. sci. Food Agr. 79: 1882- 1888. 108. Santamaria, P., A., Elia, F., Serio and E., Todaro. 1999. A survey of nitrate and Oxalate content in fresh vegetables. J. Sci. Food Agric. 79: 1882-1888. 109. Shahlaei, A., N., Ansari., F., Sedighi Dehkordi, 2007.Evaluation of nitrate and nitrite content of Iran Southern (Ahwaz) vegetables during winter and spring of 2006. Asian J plant sci. 6(8):1197- 1203. 110. Sharma, B.R. 1997. Environmental and Pollution Awareness. New Delhi: Tech India Publications. 111. Simonne, E.H. and G.I. Hochmuth. 2003. Soil and fertilizer management for vegetable production in florida. Horticulture Science Dept UF/IFAS.Fla.Coop.Ext.Serv.Sept. 112. Starr, J.L., A.M., Sadeghi, T.B., Parkin and J.J., Meisinger, 1996. A tracer test to determine the fate of nitrate in shallow groundwater. J. Environ.Qual. 25:917-923. 113. Stevenson, F.J. 1985. Origin and Distribution of Soil. In Nitrogen in griculture, ed.F.J. Stevenson, 1-39. Modison, WI: ASA. 114. Strathouse, S.M., G. Sposito, P.G. Sullivan and L.G. Lund.1980. Geological nitrogen: A potential geochemical hazard in San Joaquin Vally, California. Environ.Qual. 9:54-60. 115. Susin, J., Kmecl, and A., Gregrocic. 2006. A survey of nitrate and nitrite content of fruit and vegetables grown in Slovenia during 1996-2002. Food Additives and Contaminants. 23: 385-390. 116. Tamme, T., M. Reinik, M. Roasto, K. Juhkam, T. Tenno, and A. Kiis. 2006. 'Nitrates and nitrites in vegetables and vegetable-based products and their intakes by the Estonian population', Food Additives & Contaminants 23:4, 355 – 361. 117. Tamson, B. and K. Parswell. 2003. Symptoms of potassium deficiency in vegetables crops. Fertilization Knowledge. No: 3. 118. Tanaka D. L., J. S. Jacobesn and J.W. Bauder. 1990. Nutrient content and water use efficiency of spring wheat as affected by fertilizer and placement . Great planins soil fertility conference , Denever , Colorado , U.S.A. . 119. Tesoriero, A.J, H. Liebscher and S.E. Cox. 2000. Mechanism and rate of denitrification in an agricultural watershed: Electron and mass balance along groundwater flow paths. Water Resour. Res. 36:1545-1559. 120. Thomas, S. and C. Li. 2008. Vegetables and fruits nutritional and therapeutc values. Taylor & Francis Group, LLC CRC Press. 121. Tisdal S.L., W.L. Nelson, J.D. Beathon and J.l. Halvlin. 1993. Soil fertility and fertilizers . New York : Studeition Macmillan, pub .co.. 122. Walker, R. 1990. Nitrates, nitrites and N-nitroso compounds: A review of the occurrence in food and diet and the toxicological implications. Food Addit. Contam. 7:717-768.

53/ی نیزمبیدرس یاهیگ هیتغذ يراهنما

123. Walvoored, M.A, F.M. Phillips, D.A. Stonestorm, R.D. Evans, P.C. Hartsough, B.D. Newman and R.G. Striegl. 2003. A reservoir of nitrate beneath desert soils. Science 302:1021-1024. 124. Wang, Z. and S. Li. 2004. Effect of nitrogen and phosphorous fertilization on plant growth and nitrate accumulation in vegetables. J. Plant Nutr. 27: 539-556. 125. Yinging -Hua D., Z. Ya Li, S. Qi- Rong and W. Song – Wei. 2006. Nitrate effect on rice growth and nitrogen absorption and assimilation at different growth stages . Pedosphere, 16(6):707-717. 126. Zhong, W., C. Hu. and M. Wang. 2002. Nitrate and nitrite in vegetables from north china: content and intake. Food Additives and contaminants, 19(12): 1125-1129.