1

I. ÜNİTE: 1881’DEN 1919’A MUSTAFA

KEMAL

A) MUSTAFA KEMAL’İN HAYATI

* Mustafa Kemal 1881’de ..................................................’te

doğmuştur. Babası ................ …..................... Efendi, annesi

................................................... Hanım’dır. Soyu baba tarafı

Kocacık yörüklerine dayanır, anne tarafı ise Konyar

yörüklerine dayanır.

M. Kemal’in Selanik’te doğduğu ev

* Mustafa Kemal’in Fatma, Ahmet, Ömer, Makbule adlı

kardeşleri vardır. Fatma, Ahmet, Ömer ve Naciye küçük

yaşta vefat etmişlerdir.

Yorum: Mustafa Kemal’in kardeşleri;

-- Makbule ( Matematik Öğretmeni

-- Ömer Naciye Fatma Ağzıaçık )

-- Naciye

-- Fatma

-- Ahmet

* Mustafa Kemal ilk önce .......................................................

Mektebine sonra ................................... ..................................

Okuluna geçmiştir.

Not: Mustafa bu okulda iken babası ölmüştür. Bunun

üzerine annesi çocukları da alarak Selanik yakınlarında bir

çiftlik işleten ağabeyinin yanına gitti. Eğitimi yarıda

kalmasın diye Mustafa’yı Selanik’teki teyzesinin yanına

yolladılar.

* Daha sonra ise Selanik Mülkiye Rüştiyesi gitti. ( Burada

bir öğretmenin kendisine haksızlık yaptığını düşündü. ) Kısa

süre sonra ayrılarak ..................................................... Askeri

Rüştiyesine gitti. Burada Matematik Öğretmeni “ Kemal ”

ismini eklemiştir. Buradan .......................................... Askeri

İdadisine gitmiştir.

Not: Manastır Askeri İdadisinde M. Kemal’i etkileyen ilk

kişi, tarih öğretmeni Topçu Kolağası .....................................

............................. ……..................’dir. Daha sonra İstanbul

Harp Okuluna, daha sonra ise Harp Akademisine gitmiştir.

11 Ocak 1905’te Harp Akademisini Kurmay Yüzbaşı

rütbesiyle bitirdi.

Not: Bu okulda iken padişahı ve yönetimi eleştirdiği için

ceza aldı.

Uyarı: M. Kemal’in ilk görev yeri Şam’daki 5. Ordu’dur.

( SURİYE ) Burada Dr. Mustafa ve Müfit ile birlikte

“........................................... ......... .......................................”

Cemiyetini kurdu. Yönetim bozukluğunu ve yolsuzlukları

burada gördü.

Namık Kemal

Uyarı: M. Kemal’e göre ............................ ……................., “

Türk Milletinin Yıllardan Beri Beklediği Ses’tir.”

Uyarı: M. Kemal 1910’da Fransa’da düzenlenen Picardie

(Pikardi) Manevralarına katıldı. Trablusgarp Savaşı

sırasında binbaşı olacaktır. ( 1911 ) 1913’te

.................................................. Ataşemiliterliğine atandı. Bu

görevde iken Yarbay oldu. (1914 ) Çanakkale’de ise Albay

olacaktır. (1915 ) Çanakkale’den sonra Diyarbakır’a gitti,

Bitlis ve Muş’u Ruslardan kurtardı ve General oldu.

B) MUSTAFA KEMAL’İN ASKERLİK HAYATI

TRABLUSGARP SAVAŞI

Savaşın Sebepleri

* Sanayileşmesini geç tamamlayan İtalya’nın ham madde ve

pazar arayışında geç kalması. Cezayir ve Tunus’u

Fransızların; Mısır’ı, İngilizlerin işgal etmiş olması.

* İtalya’nın eski Roma İmparatorluğunu yeniden

canlandırmak istemesi.

* Trablusgarp ( bugünkü Libya)’ın İtalya’ya yakın olması.

* Osmanlı Devleti’nin iç karışıklıklar içinde yer alması.

* Trablusgarp'taki Türk savunmasının yetersiz olması.

2

Osmanlı Devleti ne yapabilir?

* Karadan yardım gönderebilir. Gönderemedi ! Çünkü,

* Denizden yardım gönderebilir. Gönderemedi ! Çünkü,

* Havadan yardım gönderebilir. Gönderemedi ! Çünkü,

Osmanlı Devleti ne yaptı?

Osmanlı Devletinde Afrika'daki son toprak parçasını

korumak için gönüllülerden başka kimsenin oraya gitmesi

mümkün değildi. Kılık değiştirerek Yüzbaşı M.Kemal,

Binbaşı Enver Bey, Fethi Okyar, Nuri Conker ve Ali

Çetinkaya gibi vatanseverler yerli halkı teşkilatlandırarak

direnişe geçtiler. Derne ve Tobruk’ta M.Kemal; Bingazi’de

de Enver Paşa başarılı savunma savaşları yaptılar. Ancak

başarılı olamayacağını anlayan İtalya’nın; Çanakkale

boğazındaki istihkâmları topa tutması, Oniki Ada’yı işgal

etmesi; diğer yandan Rusya’nın kışkırtmasıyla savaş

hazırlığına başlayan Balkan devletleri yüzünden Osmanlı

Devleti İtalya ile barış antlaşması imzalamak zorunda kaldı.

10 Ekim 1912 Ouchy (Uşi)

Not: M. Kemal Tanin gazetesi muhabiri ................................

...................... olarak bölgeye gitmiştir. 1911 yılında binbaşı

oldu.

Uşi Antlaşmasına göre;

*Trablusgarp ve Bingazi İtalya'ya bırakılacak.

Yorum: ....................................................................................

.................................................................................................

*Trablusgarp dini bakımdan halifeye bağlı kalacak.

Yorum: Osmanlı Devleti Trablusgarp halkıyla olan dini-

kültürel bağını sürdürmeyi hedeflemiştir.

*Balkan Savaşlarının başlaması sonucu .................

…............... ................ geçici olarak İtalyanlara bırakıldı.

Ancak Osmanlıların oldukça güçsüz durumda savaştan

çıktığını gören İtalya, I. Dünya savaşı başlayınca adaları

topraklarına kattığını açıkladı. Lozan Antlaşması ile

İtalya’ya bırakılan adalar, II.Dünya Savaşı’ndan İtalya’nın

yenik çıkması üzerine Yunanistan tarafından işgal edilmiş ve

onların eline geçmiştir. (Gökçeada ve Bozcaada

Türkiye’nindir. )

Soru: İtalya, Trablusgarp'ta Mustafa Kemal ve

arkadaşlarının örgütlediği yerli halkın direnişiyle

karşılaşınca Ege Denizi'ndeki adalara asker çıkarıp Rodos ve

On İki Ada'yı işgal etti. Bu sırada Osmanlı Devleti'ne karşı

Balkan ittifakı kuruldu ve Balkan Savaşları başladı.

Bu durumla ilgili olarak,

I. İtalya Akdeniz'e egemen olmak istemektedir.

II. Balkan Devletleri, Osmanlı Devleti'nin zor durumunu

fırsat olarak değerlendirmiştir.

III. Trablusgarp Savaşı ve Balkan Savaşları aynı tarihte

başlamıştır.

yargılarından hangilerine ulaşılabilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve II E) I, II ve III

( 11.04.2010 – YGS )

BALKAN SAVAŞLARI

Soru: Milliyetçilik nedir?

Her ulusun kendi devletini kurup, kendi kendisini

yönetmesidir.

Savaşın Sebepleri

* Fransız İhtilalıyla yayılan milliyetçilik fikirleri.

* Rusya’nın, Balkan topluluklarını kışkırtması ve bir araya

getirip ittifak kurdurması.

* İngiltere ve Fransa başta olmak üzere Avrupa devletlerinin

kışkırtmaları.

* Osmanlı yöneticilerinin, Balkanlardaki bu gelişmelerden

yoksun olmaları. Bölgedeki askerin büyük kısmının terhis

edilmiş olması, komutanların bir kısmının siyasi çekişmeler

içinde bulunması.

3

* Osmanlıların İtalya ile savaş halinde olması.

Not: Rusya’nın geniş toprakları olmasına rağmen dünyaya

açılacak limanları yoktur. Bunun için bir yandan Baltık

Denizine, bir yandan da Akdeniz’e ulaşmak istiyordu.

Rusya’nın amacı Osmanlıyı parçalamak, Boğazları ele

geçirmek ve Akdeniz’e ulaşmak.

Birinci Balkan Savaşı

* Balkan Devletleri; Yunanistan, Bulgaristan, Sırbistan,

Karadağ Rusya’ya güvenerek saldırıya geçtiler. İlk saldırıyı

............................................ başlattı. Osmanlı Devletinin

Balkanlardaki ordusu ikiye ayrılmıştı. Bulgarlarla çarpışan

doğu ordusu yenilerek Çatalca’ya geriledi. Yunan, Sırp ve

Karadağ'la çarpışan Batı ordusu da başarılı

olamadı.Yunanlılar Gökçeada ve Bozcaada’yı işgal etti.

Not: ........................................................................., Osmanlı

Devletinden ayrılan son Balkan Devletidir.

* I. Balkan Savaşı sonrası Londra’da bir konferans toplandı.

(Bu konferans devam ederken toplantı halindeki Bakanlar

Kurulunu İttihat ve Terakki partisi basarak yönetime el

koydular. (Babı Ali Baskını)

* Londra Antlaşmasına göre;

-- Osmanlı Devleti Midye-Enez hattının (Karadeniz Ege

arası bir hat) batısında kalan Balkan topraklarını terk

edecek.(Edirne ve Kırklareli dâhil)

-- Arnavutluğun bağımsızlığı tanınacak, sınırlarının tespiti

büyük devletler bırakılacak.

-- Ege adalarının geleceğine büyük devletler karara

verecek(Fiilen Ege adaları elden çıkmış oldu) .

Yorum: Bu savaşın kaybedilmesine; komutanlar arasındaki

particilik ( İttihatçı – İtilafçı ve alaylı – mektepli mücadelesi

), asker ve cephane sayısının yetersizliği, istihbarat eksikliği,

askerlerin erken terhisi, ordunun eğitimsiz olması gibi

sebepler neden olmuştur. Arnavutluk bağımsız olmuştur.

( Bağımsız olan son Balkan Devleti ) İmzalanan Londra

Antlaşmasıyla (1912)’da ...................................-....................

Hattı’nın batısındaki bütün toprakları kaybettik.

İkinci Balkan Savaşı

* Balkan Devletlerinin, ele geçirdikleri Balkan topraklarını

aralarında paylaşamamaları üzerine (özellikle Makedonya)

başlamıştır. (Bulgaristan çok toprak almıştı) Durumdan

yararlanan Osmanlı Devleti, Edirne ve Kırklareli’yi işgalden

kurtardı. Romanya da Bulgaristan’ın zor durumundan

yararlanarak savaşa girdi.

Not: I. Balkan Savaşına katılmadığı halde II. Balkan

Savaşına katılan devlet ....................................................’dır.

* Zor durumda kalan Bulgaristan, Balkan Devletleriyle

Bükreş Antlaşması imzaladı. (1913) ve bazı topraklarını

onlara bıraktı.

* Osmanlı Devleti de Bulgaristan’la .......................................

Antlaşmasını(29 Eylül 1913) imzaladı. Buna göre;

-- Edirne, Kırklareli ve Dimetoka Osmanlı Devletinde

kalacak, Meriç ırmağı iki ülke arasında sınır olacak.

-- Bulgaristan’da kalan Türkler dini inançlarını serbestçe

yaşayabilecekler, müftülerini seçebilecekler, kültürlerini

geliştirebilecekler.

* Yunanistan’la da ..................................................................

Antlaşması imzalandı. (14 Kasım 1913) Buna göre,

-- Yunanistan’da kalan Türkler de Bulgaristan’dakiler gibi

haklara sahip olacaklar, Türk varlığı korunacak, Girit’in

Yunanistan’a ait olduğu kabul edilecek.

-- İmroz (Gökçeada), Bozcaada ve Meis adası Osmanlılara

kalacak.

4

BALKAN SAVAŞLARININ GENEL SONUÇLARI

* Osmanlı Devleti’nin Balkanlardaki hâkimiyeti sona erdi,

Ege Adaları ve Makedonya elden çıktı.

* Birinci Meşrutiyetten beri geçerli olan Osmanlıcılık

görüşü önemini yitirdiğinden Türkçülük politikası etkili

olmaya başlamıştır.

* İttihat ve Terakki Cemiyeti yönetimi ele geçirdi.Londra

Konferansı devam ederken toplantı halindeki Bakanlar

Kurulunu basarak hükümeti ele geçirdiler. ( ……...................

.................................................................................. Baskını )

* Bugünkü Türk-Bulgar sınırı büyük ölçüde tespit edildi.

* Yüz binlerce Türk, asırlardır yaşadıkları toprakları terk

ederek Doğu Trakya ve Anadolu’ya göç ettiler. Yerlerinde

kalanlar ise büyük baskı ve zulüm gördü (Batı Trakya

Türkleri Sorunu-Yunanistan ile olan sorunumuz)

* Savaş sonrası, İttihat ve Terakki Partisi yöneticileri,

orduda ıslahat yapılması gerektiğini anladılar. Kara

ordusunu ıslah etmek için Almanya’dan subaylar getirildi.

(Birinci Dünya savaşında bazı Alman subayları cephelerde

görev yapmıştır) Bu durum Osmanlı-Almanya

yakınlaşmasını sağlamıştır.

C) MUSTAFA KEMAL’İN KİŞİSEL ÖZELLİKLERİ

……………………………………………………………………

* Vatan sevgisi Atatürk’ün en önemli özelliğidir. Vatanın

savunulması için hiçbir fedakârlıktan kaçınmamıştır.

* Vatan savunmasını her şeyden önemli ve her şeyden üstün

gören Atatürk’ün İstiklâl Savaşının kazanılmasında vatan

sevgisi ve Türk milletine olan güveni önemli bir yer tutar.

İDEALİSTLİĞİ

* Atatürk’ün en büyük ideali, Türk Milletinin En medeni ve

refah seviyesi yüksek bir millet olarak varlığını

yükseltmekti. Bir idealist olarak, en kısa zamanda bu hedefe

ulaşmak istiyordu.

HAKİKATİ ARAMA GÜCÜ

* Hakikati aramak ve hakikati konuşmak Atatürk’ün

yöntemiydi. O, akıl ve bilime değer verirdi. Olaylara bir

bilim adamı gözüyle bakarak hakikati bulmaya çalışırdı. “

Akıl ve mantığın halledemeyeceği mesele yoktur. ” derdi.

SABIR VE DİSİPLİN ANLAYIŞI

* Atatürk önemli düşünceler karşısında önce düşünür,

inceler, araştırır ve tartışırdı. Sonra kesin kararını verirdi.

Verdiği kararın uygulanma zamanını ise sabırla beklerdi.

………………………………………………………………

* Atatürk olayların gidişini değerlendirerek sonucunu tespit

ederdi. Çanakkale Muharebeleri sırasında, düşman

donanmasının nerden çıkarma yapabileceğini önceden

sezerek gerekli tedbiri alması savaşın sonucunu

değiştirmiştir.

AÇIK SÖZLÜLÜĞÜ

* Atatürk, doğruyu söylemekten asla çekinmezdi. “Ben

düşündüklerimi, daima halkın huzurunda söylemeliyim,

yanlışım varsa halk beni tekzip eder.’’ derdi.

MANTIKLILIĞI

* Keskin bir mantık ve zekâ gücüne sahip olan Atatürk,

hayatı boyunca akıl ve mantığa büyük önem vermiştir. Bu

özellik onun evrensel devlet adamı olarak tanınmasında

büyük bir rol oynamıştır.

ÇOK CEPHELİLİĞİ

* Atatürk çok cepheli bir liderdi. O hem fikir hem de hareket

adamıdır. Yani bir taraftan Türk inkılabının hazırlayıcısı

diğer taraftan da uygulayıcısı olmuştur. Hem düşünen hem

de eserler veren Atatürk, çok yönlü bir lider olduğunu

göstermiştir.

EĞİTİMCİLİĞİ

* Atatürk toplumu çağdaş uygarlık düzeyinin üstüne

çıkarmayı amaçladığı için milli eğitim ile yakından

ilgilenmiştir. O, “ Eğitimdir ki bir milleti ya hür, bağımsız,

şanlı, yüce bir toplum olarak yaşatır; ya da bir milleti esaret

ve sefalete terk eder.”

YÖNETİCİLİĞİ – LİDER OLMA

* Mustafa Kemal iyi bir yönetici için gerekli bütün

özelliklere sahipti. Kibar davranışları, dürüstlüğü, emir veriş

tarzıyla örnek olmuştur. Atatürk “Büyük kararlar vermek

kâfi değildir. Bu kararları cesaret ve kesinlikle tatbik etmek

lâzımdır.’’ diyerek verdiği kararlarda ısrarcı olmuştur.

5

1881’DEN 1919’A MUSTAFA KEMAL TESTİ

1. Garip Hoca tahtaya; "Mustafa Kemal Paşa, Çanakkale

Savaşı'nda ordu komutanından savaş bölgesindeki bütün

kuvvetlerin kendi emrine verilmesini, Sakarya Savaşı'nda da

TBMM'den Başkomutanlıkla birlikte Meclisin yetkilerini

istemiştir.” yazmıştır.

Bu istekler onun kişiliğinin hangi yönüne örnek

gösterilebilir?

A) Açık sözlülüğüne B) Titizlik ve güç tutkusuna

C) İnandırma gücüne D) Tez canlılığına

E) Kendine olan güvenine

2. "Mustafa Kemal Atatürk,

l. Birinci Dünya Savaşı'na Osmanlı Devleti'nin de girdiği

günlerde bu savaşta Almanların yenileceğini,

II. Çanakkale Savaşı'nın sonlarına doğru, düşmanın bir kaç

gün içinde çekilebileceğini,

III. 1937 yılında, İtalya’nın Habeşistan'a saldırmasıyla

ikinci Dünya Savaşı'nın başlamış olduğunu

söylemiştir."

Bunlar, Mustafa Kemal Atatürk'ün kişiliğinin hangi

yönünü örneklendirmektedir?

A) Yurtta ve dünyada barışa önem verme

B) Topluma yön verebilecek yollar bulabilme

C) Olayların gidişinden sonucun ne olacağını görebilme

D) Savaşın amaç değil, bir araç olduğuna inanma

E) Türk Ulusunun gücüne güvenme

3. Mustafa Kemal Atatürk, önemli kararlar verirken ilgili

heyet ya da meclis üyelerinin görüş ve onaylarını da almaya

özen göstermiştir.

Bu durum Mustafa Kemal Atatürk'ün nasıl bir lider

olduğunu gösterir?

A) Kötü sonuçlardan sorumlu tutulmak istenmeyen

B) Kolay ve çabuk karar alma yollarını arayan

C) Yurtseverliğini kanıtlamaya çalışan

D) Meclis üyelerinin görüşlerini üstün gören

E) Ulusal iradeyle birlikte hareket etmeye çalışan

4. Hasan Hoca tahtaya; “Atatürk'ün doğumunun 100. yılı

kutlamalarına çeşitli ülkeler ve bazı uluslararası kuruluşlar

da katılmışlardır.” yazmıştır.

Hasan Hoca’nın yazdığı bu cümle, Atatürk'ün hangi

yönü ile en az ilişkili olabilir?

A) Ülkesinin bağımsızlık savaşını başarıyla sonuçlandırmış

olması

B) Ulusal iradeyi her şeyin üstünde tutması

C) Ülkesini çağdaşlaştırmada büyük başarılar sağlaması

D) "Yurtta sulh, cihanda sulh" ilkesini ortaya koyması

E) Kapitülasyonları kaldırmış olması

5. 8 Mart 1928 tarihli Hâkimiyet-i Milliye gazetesinde

yayımlanan demecinde Mustafa Kemal şunları söylemiştir:

“Türk demokrasisi Fransa İhtilalı’nın açtığı yolu izlemiş,

ancak kendine özgü niteliklere sahip bir hareket olarak

gelişmiştir. Çünkü her ulus, inkılâbını toplumdaki baskıların

ve gereksinimlerin yarattığı hale, duruma ve ihtilal ya da

inkılâbın gerçekleşeceği zamana göre yapar.”

Mustafa Kemal bu sözlerinde, Türk İnkılâbı’nın

aşağıdaki yönlerinden hangisine değinmemiştir?

A) Ortam ve koşulların dikkate alınarak gerçekleştirildiğine

B) Oluşumunda dış gelişmelerden yararlanıldığına

C) Demokrasi hareketinin bir sonucu olduğuna

D) Türk toplumunun gereksinimlerinden doğduğuna

E) Bağımsızlığını kazanan uluslara örnek olduğuna

6. Atatürk "Dünyanın her türlü ilminden, buluşlarından,

ilerlemelerinden yararlanılacaktır; ancak temel, kendi

içimizden çıkarılmalıdır." demiştir.

Atatürk, bu sözleriyle eğitimin nasıl olmasını

istemiştir?

A) Zorunlu B) Mesleğe hazırlayıcı C) Demokratik

D) Çağdaş ve milli E) Eşitlik sağlayıcı

7. Atatürk "Dünya milletlerinin saadetine çalışmak, diğer bir

yoldan kendi huzur ve saadetini temine çalışmak demektir.

En uzakta zannettiğimiz bir hadisenin bize birgün temas

etmeyeceğini bilemeyiz." demiştir.

Atatürk'ün bu sözleri aşağıdakilerden hangisinin

değerini ortaya koymaktadır?

A) Bağımsız bir devlet olmanın

B) Ekonomide devletçiliği uygulamanın

C)Cumhuriyet rejimini benimsemenin

D) Uluslararası barışı korumanın

E) Laik bir devlet kurmanın

8. Atatürk, Türk milletine gideceği yolu gösterirken,

"Dünyanın her türlü ilminden, buluşlarından,

ilerlemelerinden yararlanılacaktır; ancak temel, kendi

içimizden çıkarılmalıdır." demiştir.

Atatürk bu sözüyle, milli eğitimde çağdaşlığın,

aşağıdakilerden hangisi üzerine temellendirilmesi

gerektiğini vurgulamıştır?

A) Birlik ve bütünlük B) Ulusallık C) Eşitlik

D) Laiklik E) Sevgi ve sorumluluk

9. Anlaşma Devletleri'nin, Mondros Ateşkes Anlaşması'na

dayanarak Anadolu'yu işgal etmesi öncelikle aşağıdaki

ilkelerden hangisinin önemini ortaya çıkarmıştır?

A) Devletçilik B) Bağımsızlık C) İnkılapçılık

D) Laiklik E) Cumhuriyetçilik

6

II. ÜNİTE: MİLLİ MÜCADELENİN

HAZIRLIK DÖNEMİ

A. OSMANLI DEVLETİ VE I. DÜNYA SAVAŞI

I. DÜNYA SAVAŞI

SAVAŞIN GENEL NEDENLERİ

* Fransız İhtilalı sonucunda ortaya çıkan düşüncelerin hızla

yayılması

* Sanayi İnkılâbı sonucunda gelişen sanayi, beraberinde

hammadde ve pazar ihtiyacını da ortaya çıkarmıştı.

Hammadde ve Pazar ihtiyacı ise sömürgeci devletleri karşı

karşıya getirdi.

* Almanya ve İtalya’nın siyasi birliklerini kurmaları

sonucunda Avrupa’nın siyasi dengesinin bozulması

* Bloklar arası silahlanma yarışının hızlanması

Yorum: Almanya, Fransa’dan Alses Loren bölgesini al-

dıktan sonra kendisini Fransa karşısında güvensiz

hissetmeye başladı ve kendini güvende hissetmek için

ittifaklar ve bloklaşmalar dönemini başlattı. Devletlerarası

bu çıkar çatışmaları sonucunda Avrupa bloklara ayrılmıştır.

1883’te Almanya, Avusturya-Macaristan ve İtalya arasında

üçlü ittifak ( Bağlaşma Devletleri ) kurulmuştur. Savaş

başladıktan sonra kendine Anadolu’dan pay verilen İtalya

bu gruptan ayrılmış; ancak bu boşluk Osmanlı Devleti ve

Bulgaristan’ın ittifak bloğuna katılmasıyla doldurulmaya

çalışılmıştır. 1907’de ise İngiltere, Fransa ve Rusya

arasında Üçlü İtilaf (Anlaşma Devletleri) kurulmuş bu

gruba daha sonra Japonya, Sırbistan, Romanya, Belçika,

Portekiz, Brezilya, ABD ve Yunanistan gibi devletler de

katılmıştır.

Soru: Bloklaşmanın önemini yazınız?

* Devletlerarası gerilim arttı.

* Fransa ile Almanya arasında XIX. yüzyıl sonlarında

başlaması muhtemel olan ikili savaş ertelendi.

* Silahlı ve bloklu tehdide dayalı zoraki barış dönemi oluştu.

* Avusturya ile Sırbistan arasında 28 Temmuz 1914’de

başlayan özel savaş dünya savaşına dönüştü.

SAVAŞIN ÖZEL NEDENLERİ

* Almanya ile İngiltere arasında ortaya çıkan siyasi ve

ekonomik rekabet

Yorum: Özel sebepler arasında en etkili sebep bu sebeptir.

Sömürgeleri kendi topraklarının 104 katına çıkan İngiltere,

Almanya’yı sömürgeleri için bir tehdit unsuru olarak

görüyordu. Almanya’nın İngiltere aleyhine büyümek

istemesine rağmen; İngiltere mevcut durumunu korumak

istiyordu.

* Fransa’nın Sedan Savaşı sonucunda Almanya’ya kaptırdığı

Alses Loren bölgesini geri almak istemesi

Yorum: Almanya 1871 yılında, taş kömürü yö-nünden

zengin olan Alses Loren’i Sedan Savaşı ile Fransa’dan

almıştı.

* Boğazları ele geçirip sıcak denizlere inmek isteyen

Rusya’nın Almanya ve Avusturya–Macaristan’ı etkisiz hale

getirme düşüncesi.

* Rusların Slavları birleştirme (Panslavizm) politikasının

Avusturya-Macaristan’ı etkilemesi (Slav-Germen çatışması)

* Rusya’nın Balkanlara yönelik politikasının Balkanlar

üzerinden Orta Doğuya açılmak isteyen Almanya’yı tedirgin

etmesi.

* Siyasi birliğini geç tamamlayan İtalya’nın yeni sömürgeler

ele geçirmek ve Akdeniz’de etkili olmak istemesi.

Yorum: İtalya Akdeniz’e yönelik emelleri için Avusturya ile

karşı karşıya geliyordu ki bu durum İtalya’nın I. Dünya

Savaşı başladıktan sonra İttifak Grubunu terk ederek İngil-

tere’nin yanına geçmesinde de etkili oldu.

7-Dini ve kültürel yayılma yarışı

Yorum: Sömürgeci devletler sömürmek istedikleri bölge-

lerde öncelikle dinlerini ve kültürlerini yaymaya çalışıyordu.

8-Hanedanlar arası mücadeleler

* I. Dünya Savaşının temel sebebi ekonomiktir.

(Ham madde ve Pazar arayışı, sömürgecilik)

Örnek Soru: Bazı büyük devletlerin, Osmanlı Devleti'ni

Birinci Dünya Savaşı'na sokmaya çalışmalarında Osmanlı

Devleti'nin hangi özelliği önemli bir etken olmuştur?

A) Askeri gücü B) Jeopolitik konumu

C) Savaş tecrübesi D) Ekonomik gücü

E) Siyasal yapısı

7

* Bahane: Savaşın başlamasını sağlayan olay Avusturya

Macaristan veliahtının bir Sırp milliyetçisi tarafından

öldürülmesi (Gavrilo Prinsip)

İtilaf Devletleri İttifak Devletleri

a) …………………….. a) ……………………..

b) …………………….. b) ……………………..

c) …………………… c) ……………………..

Not: İtalya 1915 yılında taraf değiştirmiştir.

Soru: Osmanlı Devleti niçin Almanya yanında savaşa

girmiştir?

a)..............................................................................................

.................................................................................................

b)..............................................................................................

.................................................................................................

c)..............................................................................................

.................................................................................................

d)..............................................................................................

.................................................................................................

e)..............................................................................................

.................................................................................................

Soru: Almanya niçin Osmanlının kendi yanında savaşa

girmesini istemiştir?

a)..............................................................................................

.................................................................................................

b)..............................................................................................

.................................................................................................

c)..............................................................................................

.................................................................................................

d)..............................................................................................

.................................................................................................

e)..............................................................................................

.................................................................................................

Soru: Osmanlı I. Dünya Savaşına fiilen nasıl girmiştir?

* İki Alman gemisi ........................................ donanması

tarafından Akdenizde takip edilmektedir.İki gemi Çanakkale

Boğazına gelir ve Osmanlı satın aldığını açıklar. Goben

...................., Breslav ............................................... adını

alır.

Gemilerin isimleri, bayrağı ve denizcilerin kıyafetleri

değişir. Yavuz ve Midilli Karadenize açılır, Rusyanın

................................ ve ................... kentlerini bombalaması

ile fiilen savaşa girdik.

Not: Bombalama emrini Enver Paşa ya da Alman

genelkurmayı Suşan’a vermiş olabilir.

Not: I. Dünya Savaşı öncesi Osmanlının İngiltere’den

parasını peşin olarak ödedikleri iki gemiyi ( Sultan Osman

ve Reşadiye ) teslim etmemelerine tepki niteliğindedir.

Osmanlının Cepheleri

Sınırları Dışında Sınırları İçinde

a)Galiçya

b).......................

c)Romanya Savunma Taarruz

a) .................. a) Kafkasya

b) Sina-Filistin-Suriye b) ........................

c) ...............................

d) Hicaz-Yemen

e)......................................

!!!!!Dikkat!!!!! Osmanlının savaşa girmesi ile;

*Savaş alanı genişledi.

*Savaş daha uzun sürdü.

*Yeni cepheler açıldı.

*Almanya rahatladı.

*Rusya’nın İtilaf Devletleri ile bağlantısı koptu.

Not: M. Kemal Çanakkale Savaşındaki başarısı ile Türk

Milletince tanınacaktır.

Burada söylediği; “ Ben size taarruz emretmiyorum,

ölmeyi emrediyorum. Biz ölünceye kadar geçecek zaman

içinde yerimizi başka kuvvetler ve başka kumandanlar

alabilir. ” emriyle Çanakkale Savaşı’nın bir varoluş savaşı

olduğunu anlatmıştı.

8

Çanakkale Savaşı’ndan sonra Edirne’de bulunan 16.

Kolordu Komutanlığına atandı. Daha sonra Kafkas

Cephesine gönderildi. Muş ve Bitlis’i Ruslardan geri aldı.

Bundan sonra 7. Ordu Komutanı oldu. Veliaht Vahdettin ile

Almanya’ya giderek cephede incelemelerde bulundu.

Almanya’dan geldikten sonra 7. Ordu Komutanlığına atandı

ve Suriye’ye gitti. 31 Ekim 1918’te Yıldırım Orduları Grup

Komutanlığına getirildi. Bu ordu kaldırılınca İstanbul’a

gelip Harbiye Nezaretinde göreve başladı.

Not: Osmanlıların I. Dünya Savaşı’nda kazandığı tek toprak

Kars, Ardahan ve Batum’dur.

Wilson İlkeleri (8 Ocak 1918)

* ABD Başkanı Wilson I. Dünya Savaşı’ndan sonra

yapılacak antlaşmaların esaslarını belirlemek ve dünya

barışını korumak için 14 maddelik bir program belirledi.

Wilson’un Osmanlı İle İlgili Maddeleri

* Osmanlı Devleti’nin Türk bölgelerine Türklere egemenlik

hakkı tanınacak

* Türklerin egemenliğinde bulunan uluslara bağımsız devlet

kurmaları sağlanacak

* Boğazlar ticarete açık olacak

Soru: Amerika Birleşik Devletleri Başkanı Wilson, dünya

barışını sağlamak amacıyla bazı ilkeler belirlemiştir.

Bu ilkelere göre,

I. bütün milletleri içine alan bir kurul oluşturulması,

II. savaşta yenilmiş devletlerden savaş tazminatı

alınmaması,

III. her milletin kendi kaderini kendisinin kararlaştırması

önerilerinden hangilerinin, Fransa ve İngiltere gibi

büyük devletlerin, sömürü düzenlerini kaybedecekleri

endişesiyle topraklarında uygulanmasına karşı çıktıkları

savunulabilir?

A) I ve II B) II ve III C) Yalnız III

D) Yalnız II E) Yalnız I

( 27.03.2011 – YGS )

I. Dünya Savaşını Bitiren Antlaşmalar

* Versay Antlaşması- ..............................................................

* Nöyyi Antlaşması- ................................................................

* Trianon Antlaşması-.............................................................

* Sen Jermen Antlaşması- .............Avusturya.........................

* Sevr Antlaşması-...................................................................

Soru: I. Dünya Savaşının genel sonuçlarını yazınız?

* Milli devletler kuruldu.

* Osmanlı ve Avusturya Macaristan İmparatorluğu yıkıldı.

* Polonya, Litvanya, Ukrayna, Türkiye gibi yeni devletler

kuruldu.

* Milletler Cemiyeti (Cemiyeti Akvam) kuruldu.

* Manda ve himayecilik başlamış.

* İngiltere en güçlü devlet olarak ortaya çıkmıştır.

* Sivil savunma önem kazandı.

* Yeni rejimler(Komünizm, Faşizm, Nazizm) ortaya çıktı.

* On milyona yakın insan ölmüştür.

* İlk kez kimyasal silahlar, tanklar ve denizaltılar kullanıldı.

Notlar:

* I. Dünya Savaşında ilk defa tank ve kimyasal silah

kullanıldı.

* Savaştan sonra sınırlar çizilirken milliyetlerin dağılımı

dikkate alınmadığından dolayı savaştan sonra da milliyet

olayları devam etti.

* İtalya savaş başlamadan önce Fransa ile gizli antlaşma

yaptı.

* Paris Konferansında Doğu Trakya Yunanistan’a verildi.

* ABD I. ve II. Dünya Savaşının bitmesinde etkili oldu.

* ABD savaşa girerken uluslararası dengede yerini almak

istedi.

* ABD savaşa 2 Şubat 1918’de fiilen girdi.

* Savaştan sonra; Almanya’nın güçlenmemesi İngiltere ve

Fransa için temel politika oldu.

* Versay, Nöyyi, Sen Jermen ve Trianon Antlaşmaları II.

Dünya Savaşının çıkması ile yürürlükten kalktı.

9

* ABD ve Osmanlı savaşın başlamasında etkili olmamıştır.

* Rusya’da Bolşevik ihtilali çıkınca; Ermenistan, Gürcistan

ve Azerbaycan bağımsız oldu.

* Boğazların Osmanlı’nın elinde olması; Mustafa Kemal’e

göre Osmanlı’yı savaşa sokabilecek stratejik bir etkendi.

* Ukrayna 22 Ocak 1918’de bağımsız oldu.

* Savaştan önce İngiliz sömürgeleri kendisinin 104 katı;

Fransız sömürgeleri ise kendisinin 20 katıdır.

* Osmanlı’yı paylaşmak savaşın başlangıç sebeplerinden

değildir.

* Mağlup devletlerin bir daha savaşmaya cesaret edememesi

için antlaşmalara ağır maddeler kondu.

* I.Dünya Savaşı’nda Danimarka, Norveç, İsveç, İsviçre ve

İspanya tarafsız kalmıştır.

* Osmanlı, ABD, Yunanistan, Bulgaristan, Japonya ve

Romanya savaşın başlangıcında etkili olmamıştır.

Soru: Birinci Dünya Savaşı sonrasında Anlaşma

Devletlerinin baskısıyla Ermeni tehcirinde görevli Osmanlı

memurlarının yargılanması için divanıharp oluşturulmuştur.

Osmanlı Devleti bu olağanüstü mahkemelerde bağımsız

yargıçların görev alması için İsveç, Hollanda, İspanya ve

Danimarka hükümetlerinden bir komisyon kurulması

isteğinde bulunmuş, ancak İngiltere ve Fransa’nın baskısıyla

bu komisyon oluşturulamamıştır.

İngiltere ve Fransa’nın bu tutumunun

aşağıdakilerden hangisine dayandığı savunulamaz?

A) Osmanlı hukuk sistemini düzenleme

B) Osmanlı Devleti üzerinde baskı kurma

C) Osmanlı Devleti’ndeki Ermenilerin haklarını koruma

D) Mahkemelerden kendi istekleri doğrultusunda karar

aldırtma

E) Diğer Avrupa devletlerinin soruna müdahalesini

engelleme

( 27. 03. 2011 – YGS )

B. MONDROS ATEŞKES ANTLAŞMASI

(30 Ekim 1918)

Soru: Osmanlı Devleti niçin mütarekeyi imzalamıştır?

* Osmanlı’nın savaşacak gücünün kalmaması

* Bulgaristan’ın savaştan çekilmesi sonucunda Osmanlı ile

Almanya’nın kara bağlantısının kesilmesi

* Wilson Prensiplerinden cesaret alınması

* Güney cephelerinin çökmesi

* Savaş taraftarı olan İttihat ve Terakki Partisinin ülkeyi terk

etmesi sonucunda başa barış isteyen Hürriyet ve İtilaf

Fırkasının gelmesi.

Not: Mondros Mütarekesi; 30 Ekim 1918’de Osmanlı adına

Bahriye Nazırı .................... ……............................. ile; İtilaf

Devletleri adına İngiliz Amirali ..............................................

arasında Limni Adasının Mondros Limanında Agamemnon

Zırhlısında imzalanmıştır.

Mondros’un Bazı Maddeleri:

( Tamamı 25 maddedir )

1. Anlaşma devletleri güvenliklerini tehdit edecek bir durum

ortaya çıktığında istedikleri stratejik bir bölgeyi işgal

edebilecektir. ( .......................................................... Madde )

Yorum:

*Anadolu işgale açık hale gelmiştir.

* Mütarekenin en önemli maddesi ........................ maddedir.

* Bu madde itilaf devletlerinin Anadolu’da yaptıkları

işgallerin hukuki dayanağı olmuştur.

* İtilaf Devletleri bu maddeyi ateşkese koyarak Wilson

ilkelerine ters düşmekten kurtulmuşlardır.

2. Doğu Anadolu’da altı ilde (Vilayet-i Sitte: Erzurum, Van,

Elazığ, Sivas, Bitlis, Diyarbakır ) bir karışıklık çıktığında

itilaf devletleri bu illerin herhangi birini işgal edebilecektir.

( ................................................................................. Madde )

Yorum:

Bu madde anlaşma devletlerinin Doğu Anadolu’da

bağımsız bir Ermeni Devleti kurma projelerinin en önemli

göstergesidir.

3. Sınırların korunması ve iç güvenliğin sağlanması

dışındaki Osmanlı orduları terhis edilecek; ayrıca orduya ait

cephane, taşıtlar ve donanma anlaşma devletlerine

bırakılacaktır.

Yorum:

Böylece Osmanlı Devleti yapılacak işgaller karşısında

savunmasız hale getirilmeye çalışılmıştır. Bu madde

Anadolu’nun işgal edileceğini gösterir.

4. İran ve Kafkasya’daki Osmanlı birlikleri geri çekilecek.

Kuzey Afrika ve Orta Doğu da bulunan Osmanlı askerî

birlikleri en yakın itilaf devletine teslim olacaktır.

10

5. Ermenilerle itilaf devletlerinden alınan esirler serbest

bırakılacak; Türk esirler itilaf devletlerinin denetiminde

kalacaktır.

Yorum:

Bu durum devletlerin eşitliği ilkesine aykırıdır.

6. Haberleşme ve ulaşıma ait bütün araç-gereçler anlaşma

devletinin denetiminde bırakılacaktır.

Yorum:

* Böylece, işgalci devletlere karşı topyekûn bir mücadelenin

Türkler tarafından başlatılması engellenmeye çalışılmıştır.

* Bu durum bölgesel direniş hareketlerinin vatanın bütününe

yönelik hale getirilmesini kısa bir için de olsa geciktirmiştir.

* Bu madde işgallerin başlayacağını gösterir.

7. Limanlar, toros tünelleri, tersaneler ve demir yolları

anlaşma devletlerine bırakılacak

8. Anlaşma devletleri akaryakıt ve kömür ihtiyaçlarını

Osmanlı Devletinden karşılayacak ve bu maddeler ihraç

edilmeyecektir.

Yorum: Anlaşma devletleri bu tür maddelerle Osmanlı Devleti’nin

ekonomik bağımsızlığını ortadan kaldırmış ve Osmanlı’yı

ekonomik bakımdan kendilerine bağımlı hale getirmeye

çalışmışlardır.

9. Boğazlar İtilaf devletlerinin işgalinde olacaktır.

Yorum:

Bu madde Osmanlı’nın boğazlar üzerindeki egemenliğini

sona erdirdiği gibi; İstanbul’u güvenliksiz hale getirdi ve

Anadolu ile Rumeli’nin bağlantısını kesti.

10. Batum işgal edilecektir.

Yorum:

İngiltere bu madde ile Kafkasya’yı işgal ederek Osmanlı

ile Rusya’nın bağlantılarını kesmek istemiştir.

11. Osmanlı ittifak grubu ile ilişkilerini kesecektir.

Soru: Mondros Mütarekesinin Önemini Yazınız?

* Osmanlı Devleti İtilaf devletlerine teslim olmuştur.

* Osmanlı Devleti fiilen sona ermiştir.

* Gizli antlaşmaların uygulama safhası başlamıştır.

* Milli cemiyetler kurulmuştur.

* Mütarekeyi imzalayan Rauf Orbay gözden düşmüştür.

Yorum:

* Mütarekenin imzalandığı tarihte Mustafa Kemal

Suriye’dedir.

* Gizli antlaşmaların var olması mütarekenin ağır şartlar

taşımasında etkili oldu.

Soru: Mondros Ateşkes Anlaşması metninde Kilikya,

Mezopotamya gibi sınırları belli olmayan bölge adları

kullanılmıştır.

Anlaşma Devletlerinin yukarıdaki uygulamayla

amaçlarının aşağıdakilerden hangisi olduğu

savunulabilir?

A) Mebuslar Meclisini kapatmak

B) İşgal edecekleri alanı genişletmek ve tepkiyi azaltmak

C) İstanbul Hükümetiyle iş birliği yaptıklarını göstermek

D) Kendi aralarındaki sorunları gidermek

E) İşgaller karşısında halkın desteğini almak

( 27.03.2011 – YGS )

Örnek Soru: Birinci Dünya Savaşı sırasında, gizli

anlaşmalarda Boğazlar ve Doğu Anadolu Bölgesi'nin

Rusya'ya verilmesi kararlaştırılmışken, Mondros Ateşkes

Anlaşması'nda böyle bir hüküm yer almamıştır.

Bu durumun nedeni aşağıdakilerden hangisidir?

A) Rusya'nın Birinci Dünya Savaşı'ndan çekilmesi

B) Rusya'da iç karışıklıkların devam etmesi

C) Türklerin Çanakkale Cephesi'nde başarılı olması

D) İngiltere’nin İtalya’nın dostluğuna önem vermesi

E) Türklerin Muş ve Bitlis'i Ruslardan geri alması

İŞGALLER

* Mondros’tan sonra ilk işgal edilen yer

..........................................................................................’dur.

* İngilizler; Musul, İzmit, Eskişehir, Afyon, Samsun,

Merzifon, Batum, Urfa, Antep ve Maraş ( Urfa, Antep ve

Maraş Fransızlara verildi. )

* Fransızlar; Adana, İskenderun, Antakya ve sonradan

Antep, Maraş ve Urfa.

* İtalyanlar; Antalya, Kuşadası, Bodrum, Fethiye, Marmaris

ve Konya

* İtilaf Devletleri; 13 Kasım 1918’te donanmaları ile

İstanbul’u fiilen işgal ettiler.

Not:

* İşgallere karşı ilk tepki, 19 Aralık 1918’de Hatay’a bağlı

.............................................’un Karakese Köyü’nde Mehmet

Kara’nın Fransızlara attığı kurşundur.

11

* Batı cephesinde ilk Kuva-yı Milliye direnişi ise Ali

Çetinkaya komutasında .....................................................’ta,

Yunanlılara karşı gerçekleştirildi.

Not: 18 Ocak 1919 yılında toplanan Paris Barış

Konferansında daha önce İtalya’ya verilen İzmir ve çevresi

Yunanlılara verildi.

Önemi:.....................................................................................

……………………………………………………………………….

Verilme Sebebi:.......................................................................

……………………………………………………………………….

İZMİR’İN İŞGALİ ( 15 MAYIS 1919 )

* Yunanlılar Paris Konferansına verdirttikleri karar

doğrultusunda İzmir’i işgal etmişlerdir.

Not: İşgallerde Yunanlılara ilk kurşunu Hukuk-u Beşer

( İnsan Hakları ) gazetesinin başyazarı ..................................

........................................................ ( Osman Recep Nevres )

atmıştır.

* Bu olay üzerine Yunanlılar İzmir’de katliam, yağma ve

tecavüzlere başladılar. Türk subaylarını Zito Venizelos

( Yaşasın Venizelos ) diye bağırmaya zorladılar.

Bağırmayan Kurmay Albay Süleyman Fethi Bey’i şehit

ettiler.

Soru: İzmir’in İşgalinin Önemini Yazınız?

a) Kuva-yı Milliye ortaya çıkmaya başladı.

b) Milli bilinç uyandı.

c) Halkı milli mücadele için örgütlemek kolaylaştı.

d) Mitingler düzenlendi.

e) Redd-i İlhak Cemiyeti kuruldu.

f) Halk işgalcilere güvenilemeyeceğini anladı.

AMİRAL BRİSTOL RAPORU

* İzmir’in işgali dünya kamuoyunda büyük bir yankı ve

kınamaya sebep olunca; olayın sorumlusu durumunda olan

İtilaf devletleri kamuoyunu yatıştırmak ve İzmir

bölgesindeki durumu öğrenebilmek için bölgeye Amerikalı

Amiral Bristol önderliğinde bir İngiliz, bir Fransız ve bir

İtalyan generalden oluşan bir rapor heyeti göndermişlerdir.

Bristol Raporuna Göre;

* Bölgedeki olayların sorumlusu Türkler değil; Rumlardır.

* Bölgede Türkler çoğunluktadır.

* Yunanlıların bölgeyi işgali ilhaka yöneliktir. Bölgenin

güvenliğini sağlamaya yönelik değildir.

* Bölgeden Yunanlılar çekilerek; bölgeye İtilaf devletlerinin

güvenlik birlikleri yerleşmelidir.

Soru: Amiral Bristol Raporunun Önemini Yazınız?

* Milli Mücadelemizin haklılığını onaylayan ilk uluslararası

belgedir.

* Yunanlıların Paris Konferansına sahte rapor verdiği ortaya

çıkmıştır.

* Yunan işgalinin niteliği dünyaya duyurulmuştur.

* İşgalin gereksiz ve haksız olduğu belirtilmiştir.

Not: Aynı dönemde Ermeniler için Doğu Anadolu’ya

General .................................................. liderliğinde bir

heyet gönderilmiştir. Ermenilerin iddialarının asılsız olduğu

ortaya çıktı.

C. KUVAYI MİLLİYE HAREKETİ

Kuvayı Milliye Nedir? Kuva-yı milliye, işgaller karşısında,

halkın harekete geçerek kendi bölgelerini korumaya

çalışması hareketidir.

Soru: Kuvayı Milliye’nin Özelliklerini Yazınız?

* İşgallere tepki olarak ortaya çıktılar.

* Bölgesel olarak hareket ettiler.

* Düzenli ordu kurulana kadar düşmanı oyaladılar.

12

* Düzenli ordunun temelini oluşturdular.

* TBMM’ye karşı oluşan isyanları bastırdılar.

* Desteğini halktan aldılar.

* Tutarsız davranışları halk ile Kuva-yı Milliyenin vurucu

gücü olan milislerin arasını açtı.

* Ortaya çıkışında işgaller ve işgaller karşısında Osmanlı

Devletinin tepkisizliği etkili oldu.

* Milli cemiyetlerin silahlı koludurlar.

* Disiplin ve birlikten yoksun oluşları en büyük

eksiklikleridir.

AZINLIKLAR TARAFINDAN KURULAN

CEMİYETLER

-- Rumlar Tarafından Kurulanlar:

1-Mavri Mira Cemiyeti:

* Fener Rum patrikhanesi tarafından kuruldu.

* Bizans İmparatorluğunu yeniden canlandırmayı ve Ege’de

ilerleyen Yunanlılara yardım ederek Batı Anadolu ve

Trakya’yı Yunanistan’a katmayı amaçlıyordu.

(......................................... ................................................... )

* Yunan Kızılhaçı, Göçmenler Komisyonu ve Rum İzcilik

Kuruluşları bu cemiyetin alt kollarıydı

2-Pontus Rum Cemiyeti:

* 1904’de Merzifon’da Amerikan kolejinde kuruldu.

* Batum’dan Sinop’a kadar uzanan ve merkezi Samsun veya

Trabzon olabilecek bir Rum devleti kurmayı amaçlıyordu.

Not: MÖ. 281’de kurulan Pontus Devleti’ni MS. 63’de

Romalılar yıktı. 1204’de tekrar kurulan Pontus Devleti’ni

1461’de Fatih yıktı.

3-Kardos Cemiyeti:

* Bu cemiyet Rum göçmenlerine yardımcı olmak görüntüsü

altında Pontus Cemiyetine yardımcı oluyordu.

4-Etnik-i Eterya Cemiyeti:

* Bu cemiyet bağımsız Yunanistan’ı oluşturmak için 1814

yılında Filiki Eterya adıyla kurulmuştur.

* I. Dünya Savaşından sonra ise Yunanistan’ı büyütmek ve

Bizans Devletini kurmak için çalıştı.

-- Ermeniler Tarafından Kurulanlar:

Hınçak ve Taşnak Sütyun Cemiyetleri:

* Doğu Anadolu toprakları, Çukurova toprakları ve

Karadeniz bölgesinin bir kısmını Ermenistan’a katmak için

çalıştılar.

-- Yahudiler Tarafından Kurulanlar:

Makabi-Alyans İsrailit Cemiyetleri:

* Yahudi devleti kurmak için çalışmışlardır.

* Ekonomik çıkarlarının korunması ön planda olmuştur.

Yorum:

* Azınlıklar Türkleri Hıristiyan katliamı yapıyor olarak

göstererek Anadolu’nun işgalini başlatmak istediler.

* Azınlıklar giriştikleri yıldırma faaliyetleri ile he-

defledikleri bölgelerden Türkleri kaçırarak ilgili bölgelerde

çoğunluk olmak istediler.

Soru: Azınlık cemiyetlerinin özelliklerini yazınız?

* Wilson İlkelerinden ilham aldılar.

* Mondros Mütarekesi, azınlıkların çalışmaları için uygun

zemin oluşturdu.

* Azınlıklar Osmanlı ülkesini sömürmek isteyen işgalciler

tarafından kullanıldılar.

* Kiliseleri ve yabancı okullarını üs edindiler.

* İşgal devletlerinden yardım gördüler.

* Çıkardıkları olaylar ile TBMM’yi meşgul ettiler.

13

MİLLİ VARLIĞA DÜŞMAN CEMİYETLER

1-Sulh ve Selamet-i Osmaniye Cemiyeti:

* Kurtuluşun padişahın emirlerine bağlı kalmakla mümkün

olacağını savunmuştur. Damat Ferit Paşa hükümetini

desteklemişlerdir.

2-Teali İslam Cemiyeti:

* Kurtuluşun halifenin emirlerine ve İslam’ın prensiplerine

uymakla mümkün olacağını savunmuştur. İstanbul’da

medrese müderrisleri tarafından kurulmuşlardır.

3-İngiliz Muhipleri Cemiyeti:

* Kurtuluşun ....................................................... himayesi ile

mümkün olacağına inanıyordu. Kurucusu Sait Molla’dır.

* Bu cemiyet hükümet tarafından da desteklenmiştir.

4-Wilson Prensipleri Cemiyeti:

* Bu cemiyetin taraftarları Wilson ilkelerinden ilham

almıştır. Halide Edip Adıvar, Refik Halit Karay, Rauf

Orbay, Bekir Sami Bey gibi aydınlar desteklemişler ancak

daha sonra bu aydınlar Milli Mücadeleye katılmışlardır.

* Kurtuluşun .......................................... mandasına girmekle

mümkün olacağına inanmışlardır.

5-Hürriyet ve İtilaf Fırkası:

* 1911 yılında İttihat ve Terakki Partisine karşı kuruldu.

Damat Ferit Paşayı desteklediler.

* 1918’den itibaren yönetimde etkili olmaya başladı.

* Anadolu hareketini İttihatçıların hareketi olarak gören

parti Kurtuluş Savaşına karşı gelişin liderliğini üstlendi.

AYRILIKÇILAR

1- Kürt Teali Cemiyeti:

* Bu cemiyetin taraftarları Wilson Prensiplerine dayanarak;

halifeye bağlı olarak bir Kürt devleti kurmayı

planlamışlardır. Kurucusu Seyyit Abdülkadir’dir.

MİLLİ CEMİYETLER

1-Trakya Paşaeli Cemiyeti:

* Mavri Mira Cemiyetinin Trakya’ya yönelik olarak

yürüttüğü bölücü faaliyetlere karşı kurulmuştur.

* İstanbul ve boğazların işgal edilmesi bu cemiyetle

Anadolu’nun bağlantısını kesmiştir.

* Bu cemiyet Osmanlı Devleti’nin yıkılması halin-de

Trakya’da bir cumhuriyet kurmayı planlamaktadır.

* Edirne Kongresini düzenlemiştir.

Not: İşgaller sonrasında kurulan ilk yararlı cemiyettir.

2-İzmir Müdafa-i Hukuk Cemiyeti:

* Ege Bölgesinde Yunanlıların bölücü faaliyetlerine karşı

çalıştı.

* 2 - 9 Mart 1919 tarihinde İzmir’de Müdafa-i Hukuk

Kongresini düzenledi.

3-Kilikyalılar Cemiyeti:

* ...................................... ve civarının Ermeni ve Fransızlara

karşı bütünlüğünü korumak için kuruldu.

4-Redd-i İlhak Cemiyeti:

* İzmir’in işgaline tepki olarak kuruldu.

* Balıkesir ve Alaşehir kongrelerini düzenleyerek Ege

Bölgesini örgütledi.

* Kuvay-ı Milliyeyi harekete geçirerek silahlı direniş

başlattı.

5-Trabzon Muhafaza-i Hukuk-ı Milliye Cemiyeti:

* Orta ve Doğu Karadeniz’deki Rum ve Ermeni

faaliyetlerine karşı kuruldu.

* Erzurum Kongresinin toplanmasına yardımcı ol-du.

* Erzurum Kongresinde Doğu Anadolu Müdafa-i Hukuk

Cemiyeti ile birleşti.

6-Milli Kongre Cemiyeti:

* İstanbul’da kuruldu.

* İlk defa kuvay-ı milliye tabirini kullandı.

* Milli mücadele için birleşmeyi savundu.

* 16 Mart 1920’de İstanbul’un işgaliyle bu cemiyet dağıldı.

Not: Milli mücadelemizin haklılığını basın yayın yoluyla

dünya kamuoyuna anlatmıştır.

7-Doğu Anadolu Müdafa-i Hukuk Cemiyeti:

* Doğu Anadolu’nun Ermenilere karşı bütünlüğünü

korumak için kuruldu.

14

* XV. kolordunun Erzurum’da dağılmamış halde olması bu

cemiyeti daha da etkin hale getirdi.

* Erzurum Kongresini düzenledi.

* Le Pays gazetesini çıkardı.

* Cemiyet; Türkleri azınlıklara göre daha güçlü tutmak için

şu kararları aldı:

a- İşgallere karşı direnilecektir.

b- Basın yayın yoluyla propaganda yapılacaktır.

c- Bölge dışına göç edilmeyecektir.

d- Bilim, iktisat ve din teşkilatları kurulacaktır.

8-Anadolu Kadınları Müdafaaivatan Cemiyeti:

* 5 Kasım 1919’da Sivas’ta ülkenin işgalini protesto etmek

ve orduya yardım toplamak için kuruldu.

* İtilaf Devletleri temsilcilerine telgraf çektiler.

Soru: Milli Cemiyetlerin Genel Özelliklerini Yazınız?

* Türk halkının Mondros Mütarekesine ilk tepkisidir.

* Basın yayın faaliyetlerinin elverişli olmasından,

elçiliklerin varlığından ve merkez durumunda olmasından

dolayı İstanbul’u merkez edindiler.

* Milli mücadeleye örgütsel zemin hazırladılar.

* Halk arasında milli bilinci uyandırdılar.

* İşgalleri ve azınlıkların bölücü faaliyetlerini önlemeye

çalıştılar.

* Bölgesel niteliklidirler.

* Mustafa Kemal gibi birleştirici bir liderden yoksun oluşları

en büyük eksiklikleridir.

* İstanbul hükümetine, bağlı olmadıkları gibi; karşı da

değillerdir.

* Sivas kongresinden önceki en büyük eksiklikleri tek elden

idare edilmemeleridir.

* Türkçülük duyguları ile kurulmuşlardır.

* Genellikle ittihatçılar tarafından kurulmuşlardır.

* Programları bölgesel kurtuluşa yöneliktir. Bütünü

kapsayan plan ve programları yoktur.

* Önce basın yayın yoluyla propagandayı ilke edindiyseler

de; kanlı işgallerin başlamasıyla silahlı mücadeleyi

başlattılar.

Not: Sivas Kongresinde Anadolu ve Rumeli Cemiyeti adı

altında birleştiler.

Not: M. Kemal 13 Kasım 1918’de İstanbul’a geldi. Boğazda

düşman gemilerini görünce yaverine; “ Geldikleri gibi

giderler ! ” diyecektir. Arkadaşı Rafet Ferit’e ise “ Hata

ettim, İstanbul’a gelmemeliydim. Ne yapıp edip

Anadolu’ya dönmenin çaresini bulmalı. ” diyecektir.

Ç. MİLLİ MÜCADELE HAZIRLIKLARI

1. Mustafa Kemal’in Samsun’a Çıkışı

* Orta ve Doğu Karadeniz Bölgesinde .........................

........................................ Cemiyetinin çalışmaları sonucunda

bölgedeki Rum halkı karışıklıklar çıkarıyor ve olayın

sorumlusu olarak da Türk halkı gösteriliyordu. Bu durum

karşısında İngilizler, Osmanlı hükümetine bölgede

güvenliğin sağlanmasını; aksi takdirde, bölgeyi işgal

edeceklerini bildirdiler. Rumların da zaten beklentisi,

bölgenin İngilizler tarafından işgal edilerek Rumların

işlerinin kolaylaştırılmasıydı.

* Bölgede güvenliğin sağlanması için İstanbul yönetimi

..................... Ordu Müfettişliğine getirerek Mustafa Kemal’i

görevlendirdi. Mustafa Kemal bölgede hareket edebilmek

için IX. Ordu Bölgesindeki sivil makamlara da emir verme

yetkisini aldı.

Soru: Mustafa Kemal’in Görevini Yazınız?

* Görev bölgesindeki orduları terhis etmek

* Asayiş ve güvenliği sağlamak

* Halkın elindeki silah ve cephaneyi toplamak

* Halka silah ve cephane dağıtan kuruluşları ortadan

kaldırmak

Not: 16 Mayıs 1919’da Bandırma vapuru ile yola çıkan M.

Kemal 19 Mayıs 1919’da Samsun’a ulaştı.

15

Soru: M. Kemal’in Samsun’a Çıkmasının Önemini

Yazınız?

* Mustafa Kemal milli mücadeleyi başlattı.

* Mustafa Kemal “ Ya İstiklal! Ya Ölüm! ” parolasını

benimsedi.

* Kurtuluşun ulusal olacağı vurgulandı.

Soru: M. Kemal ile Samsun’a kimler çıkmıştır?

a) Kazım Dirik – Kurmay Başkanı

b) Hüsrev Gerede – Kurmay Albay

c) Arif ( Ayıcı Arif ) - Albay

d) İbrahim Tali Öngören - Doktor

e) Refik Saydam – Doktor

f) Cevat Abbas – Yaver

g) Muzaffer - Yaver

h) Refet Bele - Sivas Kolordu Komutanı

Not: 19 Mayıs Ruhunun Anlamı;

a) Kayıtsız şartsız bağımsızlık

b) Milli egemenlik

c) Batı uygarlığını yakalama

Not: Yeni Türk Devletinin kurulmasında izlenecek yol;

a) Osmanlıya ve padişaha başkaldırarak Kurtuluş

Savaşı yapma

b) Kurtuluş savaşında ise Ya bağımsızlık, Ya Ölüm

2. Havza Genelgesi ( 28 Mayıs 1919 )

* Samsun bölgesini, İngiliz ve Rumların varlığından dolayı,

milli mücadele çalışmalarının başlaması için uygun

görmeyen Mustafa Kemal; Samsun’dan Havza’ya hareket

etti.

* M. Kemal;

a) İşgallere karşı protesto ve mitingler düzenlenmesini

b) Yapılan mitinglerde düzenin korunması ve azınlıklara

kötü davranılmaması

Yorum: İtilaf Devletleri tarafından Mondros’un 7.

maddesinin yürürlüğe konmasını engellemek amacı ile M.

Kemal bu maddeyi söylemiştir.

c) İtilaf devletlerine ve Osmanlı hükümetine telgraflar

çekilmesini istemiştir.

Yorum: Mustafa Kemal yurdun çeşitli yerlerinde başlayan

halk heyecanını ortak bir çizgi üzerinde birleştirmek

istiyordu. Ferdi bilinçten ulusal bilince ulaşılmasını

istiyordu.

Yorum:

Mustafa Kemal İzmir’in işgalini halkın uyarılması ve

birleştirilmesi için kullanmak istemiştir.

* Mustafa Kemal’in isteği üzerine bundan sonra mitingler

düzenlenmesi, Mustafa Kemal’in lider olarak

benimseneceğini göstermektedir.

Not: Mustafa Kemal’e Havza’daki faaliyetlerinin sonucu

olarak; İngilizlerin baskısıyla, 8 Haziran 1919’da İstanbul

hükümetinden, kendisini İstanbul’a geri çağıran bir telgraf

geldi.

Yorum : M. Kemal’in ilk kişisel bildirisidir.

3. Amasya Genelgesi ( 22 Haziran 1919 )

Sebep:

* Ülkenin içinde bulunduğu durumu millete duyurarak

milleti bağımsızlık ve egemenlik için mücadeleye çağırmak.

Genelgenin Hazırlayıcıları:

* Mustafa Kemal, Refet Bele, Ali Fuat Cebesoy, Rauf

Orbay, Kazım Karabekir ( Erzurum’da ) ve Cemal Paşa

( Konya’da )

16

Genelgenin Maddeleri:

* Vatanın bütünlüğü ve milletin bağımsızlığı tehlikededir.

Yorum:

a) Milli Mücadelenin ............................. ortaya koymaktadır.

b) Kurtuluş Savaşının bölgesel değil; bütünsel olduğu

vurgulanmıştır.

c) Bölücülere ve bölgesel kurtuluşu amaçlayanlara bir

tepkidir.

* İstanbul’daki hükümet baskı altında olduğundan dolayı,

üzerine almış olduğu sorumluluğun gereklerini yerine

getirememektedir. Bu durum milletimizi yok olmuş gibi

gösteriyor.

Yorum:

a) İlk defa İstanbul hükümetine tepki gösterilmiştir.

b) Milli Mücadelenin gerekçesini ortaya koymaktadır.

Uyarı: Mustafa Kemal milli mücadele esnasında milli güçte

bölünme yaşanmaması için padişaha karşı doğrudan tepki

göstermeyip; tepkilerinde İstanbul hükümetini hedef

almıştır.

* Milletin bağımsızlığını yine milletin azim ve kararı

kurtaracaktır.

Yorum:

a) Milli egemenlik fikri ilk defa üstü kapalı bir şekilde

vurgulandı.

b) Kurtarıcı olarak, padişah, mandacı ve himayeci

devletlerin yerini milletin kendisi aldı.

c) Kaderine razı olmaya bir karşı çıkış vardır.

d) İleride milli egemenliğe dayalı devletin kurulacağına dair

ilk işaretler verilmiştir.

e) Mustafa Kemal’in Türk milletine güvendiği ve mücadeleyi

millete mal etmek istediği anlaşılmaktadır.

f) Milli Mücadelenin .............................. ortaya koymaktadır.

* Milletin durum ve davranışını göz önünde tutmak ve

haklarını dile getirip bütün dünyaya duyurmak için her

türlü etki ve denetimden kurtulmuş milli bir kurulun

varlığı gereklidir.

Yorum:

a) İlk defa heyet-i temsiliyenin kurulması istenmektedir.

b) Kurtuluş savaşına, kişisellikten çıkarılarak, ulusal

karakter kazandırılmaya çalışılmaktadır.

c) Genelgenin ihtilalcı yönü görülmektedir.

d) Milli Mücadelenin ............................. ortaya koymaktadır.

* Anadolu’nun her yönden güvenli yeri olan Sivas’ta milli

bir kongre toplanmalıdır.

Yorum:

a) Ulusal bir kongrenin toplanması istenmiştir.

b) Milli birlik ve beraberliğin sağlanması amaçlanmıştır.

* Kongreye her sancaktan milletin güvenini kazanmış üç

delege katılmalıdır. Delegeleri müdafaa-i hukuk

cemiyetleri ve belediyeler seçmelidir. Delegelerin kongreye

geliş güzergâhları ve zamanları milli bir sır olarak

saklanmalıdır.

Yorum:

a) Kararların ulusal olması amaçlanmıştır.

b) Delegelerin milletin güvenini kazanmış kişilerden

olmasının istenmesi kongrede alınacak kararların bütün

millet tarafından kabul edilebilmesi içindir.

c) Delegelerin milli mücadele taraftarı olması için

delegelerin müdafaa-i hukuk cemiyetleri tarafından

belirlenmesi istenmiştir.

d) Delegelerin seçimle belirlenmek istenmesi ileride seçime

dayalı bir sistemin olabileceğini de göstermektedir.

* Doğu ileri adına 10 Temmuz 1919’da Erzurum’da bir

kongre toplanacaktır. Bu tarihe kadar diğer illerin

temsilcileri de Sivas’a gelebilirlerse; Erzurum kongresine

katılmış olan delegeler Sivas’a hareket edecektir.

Soru: Amasya Genelgesinin Önemini Yazınız?

a) Milli Mücadelenin gerekçesi (Vatanın bütünlüğü ve

milletin bağımsızlığı tehlikededir); amacı (her türlü etki

ve denetimden kurtulmuş milli bir kurulun varlığı gereklidir)

ve yöntemi (Milletin bağımsızlığını yine milletin azim ve

kararı kurtaracaktır.) ortaya konmuştur.

b) İşgalciler ve İstanbul hükümetine bir tepkidir.

c) Milli mücadelenin programıdır.

d) Mustafa Kemal’in millete ilk çağrısıdır.

e) Türk inkılâbının ihtilal safhası başlamıştır.

f) Kurtuluşun tek elden yürütülmesi için ortam hazırlanmaya

çalışılmıştır.

g) Milli bağımsızlık hukuki yönden belgelere bağlanmıştır.

h) Evrensel haklar dile getirilmiştir.

ı) Mustafa Kemal bu genelgeyi yayınlayarak ilk defa

İstanbul’un verdiği yetkileri aşmıştır.

17

Yorum:

a) Amasya Genelgesinin yayınlanmasından sonra İçişleri

Bakanı Ali Kemal, Mustafa Kemal’e görevinden alındığını

ve İstanbul’a geri dönmesi gerektiğini bildirdi. ( Gerekçe

olarak ise yetkilerini aştığı bildirildi. )

b) Vakit kazanmak isteyen Mustafa Kemal ise “ Ben

sadece padişahtan emir alırım ” diyerek karşılık vermiştir.

7-8 Temmuz 1919 günü İstanbul’dan Mustafa Kemal’in

görevden alındığına dair telgraf geldi. Mustafa Kemal ise 8-

9 Temmuz 1919 günü askerlik mesleğinden ayrılarak sine-i

millete döndüğünü bildirdi.

c) Amasya Genelgesinin esasları ilk defa Erzurum

Kongresinde karara dönüştü.

d) Genelgeden sonra, İstanbul’un Anadolu’ya egemen değil

tabi olması gerektiği bildirildi.

e) Genelgenin uygulanması ile ordu mensuplarının

görevlendirilmesi Türk ordusunu da ihtilalın içine çekmiştir.

Soru: Amasya Genelgesi’nin 6. maddesi “Askerî ve millî

örgütlerin hiçbir biçimde dağıtılmaması, komutanlıkların

başkalarına bırakılmaması, silah ve cephanenin elden

çıkarılmaması, vatanın herhangi bir yerinde yeniden

başlayacak bir düşman işgali bütün orduyu

ilgilendirdiğinden vatanın hep birlikte savunulması”

şeklindedir.

Bu maddeye göre aşağıdakilerden hangisine ulaşılamaz?

A) İş başındaki komutanların görevlerini terk etmemesine

B) Askerî ve sivil örgütlerin birlikte hareket etmesi

gerektiğine

C) Temsilciler Kurulunun hükümet gibi hareket ettiğine

D) Anlaşma Devletlerine cephe alındığına

E) İşgallere karşı direnileceğine

( 24.03.2013 – YGS )

4. Erzurum Kongresi

(23 Temmuz – 7 Ağustos 1919 )

* Erzurum Kongresi, Doğu Anadolu Müdafaa-i Hukuk

Cemiyeti ile Trabzon Muhafaza-i Hukuk-ı Milliye Cemiyeti

tarafından Rum ve Ermenilere karşı Doğu Anadolu ve

Karadeniz Bölgesinin bütünlüğünün korunması için

toplanmıştır.

Alınan Kararlar:

* Milli sınırlar içinde vatan bir bütündür, bölünemez.

Yorum:

a) Bu madde Sivas Kongresi ve Misak-ı Milli kararlarının

da ilk maddesidir. İlk kez milli sınırdan bahsedilmiştir.

b) Bölgesel amaçlı olarak toplanan kongre bütünü

ilgilendiren karar almıştır.

c) Bütün bölücülere tepki gösterilmiştir.

* Her türlü yabancı müdahalesine karşı millet, birlik

olarak kendisini müdafaa edecektir.

* Vatanın ve istiklalin muhafaza ve teminine İstanbul

Hükümeti muktedir olamadığı takdirde; gayeyi temin için

Anadolu’da geçici bir hükümet kurulacaktır. Hükümeti

milli kongre seçecektir. Kongre toplantı halinde değilse; bu

işi temsil heyeti yapacaktır.

Yorum:

a) İlk defa geçici hükümetten bahsedildi.

b) İlk defa açıkça yeni bir devletten bahsedildi.

* Kuva-yı Milliyeyi etkin, milli iradeyi hâkim kılmak

esastır.

Yorum:

a) İlk defa millet iradesinden açıkça bahsedildi.

* Hıristiyan azınlığa siyasi hâkimiyetimizi zedeleyici ve

sosyal dengemizi bozucu ayrıcalıklar verilemez.

* Manda ve himaye kabul edilemez.

Yorum:

a) Bağımsızlığın koşulsuz olarak sağlanacağı

vurgulanmıştır.

b) İlk kez manda ve himaye reddedilmiştir.

* Milli meclisin derhal toplanmasına ve hükümet işlerinin

meclisin denetimi altında yürütülmesine çalışılacaktır.

Yorum:

a) İlk defa meclis-i mebusanın toplanması istenmiştir.

b) Tutarsız davranışlar içinde olan Damat Ferit Paşa

hükümeti kontrol altına alınmaya çalışılmıştır.

18

* Ulusal irade padişah ve halifeyi de kurtaracaktır.

Yorum:

Mustafa Kemal birlik ve beraberliğin devamı için böyle

bir kararı da kongrede almıştır.

* Milletimiz insani ve asri gayeleri tebcil; sınaî ve iktisadi

hal ve ihtiyacımızı takdir eder.

Yorum:

Dışarıdan gelebilecek yardımların insani amaçlarla

olması durumunda kabul edilebileceği vurgulanmıştır.

( Bağımsızlığımıza saygı duyulduğu takdirde )

Soru: Erzurum Kongresinin Önemini Yazınız?

* Erzurum Kongresi toplanış amacı ve katılımı yönüyle

bölgeseldir. Fakat Mustafa Kemal kongreye katıldığı için

kongrede ulusal kararlar da alınmıştır.

* İstanbul’un muhalefetine karşı toplandığından ve aldığı

karalardan dolayı ihtilalcı bir kongredir.

* Tam bağımsızlık ve milli egemenlik fikirleri açıkça

vurgulandı.

* Mustafa Kemal başkanlığında, dokuz kişiden oluşan ve

Doğu illerini temsil eden temsil heyeti kuruldu.

* İlk defa ulusal sınırlardan bahsedildi.

* Doğu Anadolu’daki cemiyetler ve Trabzon Muhafaza-i

Hukuk-ı Milliye Cemiyeti, Doğu Anadolu Müdafaa-i Hukuk-ı

Milliye Cemiyetinin çatısı altında birleştirildi.

* Azınlık haklarına ilk defa tepki gösterildi.

* Sivil bir vatandaş olan Mustafa Kemal’in, kongreye ve

temsil heyetine başkan seçilmesi, Mustafa Kemal’in yetki

problemini ortadan kaldırdı.

* İstanbul hükümeti Mustafa Kemal, Rauf Orbay ve Refet

Bele için tutuklama kararı çıkardı. (30 Temmuz 1919). 9

Ağustos 1919’da ise Mustafa Kemal askerlikten ihraç edildi.

* Ulusal güçlerin birleştirilmesi için ilk adım atıldı.

Yorumlar:

a) Gücün tüm yurttan alınması için Sivas Kongresinin

toplanmasına da gerek duyuldu.

b) Mustafa Kemal ilk defa sivil bir vatandaş olarak Erzurum

Kongresinde görev almıştır.

c) Erzurum Kongresinde dış işlerle de ilgili kararlar

alınması, kongrenin meclis gibi hareket ettiğini gösterir.

d) Askeri yetkileri alınan Mustafa Kemal’in emrine Kazım

Karabekir’in gönüllü olarak girmesi Mustafa Kemal’in

liderlik sorunun çözülmesinde etkili olduğu gibi örgütlenme

döneminde Mustafa Kemal’in işini de kolaylaştırmıştır.

e) Mustafa Kemal bölge dışından olduğu için ilk anda

Erzurum Kongresine alınmak istenmedi. Kongreden Kazım

Bey ve Cevat Dursun’un istifa etmesi sonucunda Mustafa

Kemal ve Rauf Orbay kongreye alındı.

f) Kongreye 56 delege katıldı. İstanbul’un baskıları

sonucunda Elazığ valisi Ali Galip Elazığ, Mardin ve

Diyarbakır delegelerinin kongreye katılmasını engelledi.

Soru: Erzurum Kongresi'ni, İstanbul'da bulunan İngiliz

ve Fransız temsilcileri ihtilal olarak nitelendirmiş ve

Osmanlı saltanatı aleyhine sonuçlar verebilecek gelişme

olarak değerlendirmiştir.

Bu değerlendirmenin Erzurum Kongresi'nin,

I. ulusal istencin egemen kılınması,

II. yabancı bir devletten teknik ve ekonomik yardım

alınabilmesi,

III. Mebuslar Meclisi (Meclis-i Millî)'nin hemen toplanması

ve merkezî hükümetin aldığı kararları Meclisin denetimine

sunması

kararlarının hangilerinden kaynaklandığı savunulabilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) I ve III E) I, II ve III

( 11.04.2010 – YGS )

Soru:

Ahmet: Erzurum Kongresi kararlarının birinci maddesi

“Doğu vilayetleri ile Trabzon ve Canik (Samsun) sancağı

birbirinden ayrılmaz ve Osmanlı topluluğunun bir parçası

olmak üzere bir bütün teşkil eder.” şeklindedir, demiştir.

Onur da bu maddenin,

I. Arap,

II. Ermeni,

III. Rum

azınlıklarının bölgedeki yıkıcı faaliyetlerini önlemek

amacıyla konduğunu söylemiştir.

Onur, yukarıdaki azınlıklardan hangilerini

söyleseydi Ahmet’e doğru bilgi vermiş olurdu?

A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve III

D) Yalnız I E) II ve III

( 27.03.2011 – YGS )

19

5. Balıkesir Kongresi (26 - 31 Temmuz 1919 )

* Balıkesir Kongresi Yunanlılara karşı Batı Anadolu’nun

bütünlüğü için; Redd-i İlhak Cemiyetinin çalışmaları

sonucunda toplanmıştır.

Alınan Kararlar:

* Yunanlılara karşı Kuva-yı Milliye’nin güçlendirileceği

kararlaştırıldı.

* Batı Anadolu’daki güçlerin birleştirileceği

kararlaştırıldı.

* Seferberlik ilan edildi.

* Padişaha bağlılık bildirildi.

Not: Balıkesir Kongresi, Amasya Genelgesinin bağımsızlık

yönünü kabul etmiştir. Batı Anadolu’yu işgalcilere karşı

örgütlenmeye çalışılmıştır.

6. Alaşehir Kongresi (16 – 25 Ağustos 1919 )

* Batı Anadolu’nun Yunanlılara karşı bütünlüğünün

korunması için Redd-i İlhak Cemiyetinin çalışmaları

sonucunda toplanmıştır.

Alınan Kararlar:

* Erzurum ve Balıkesir Kongresinin kararları görüşüldü.

* Milli mücadeleyi destekleme kararı alındı.

* Yunanlılarla savaşma kararı alındı.

* Gerektiğinde büyük devletlerin yardımının alınabileceği

vurgulandı.

7. Sivas Kongresi (4 – 11 Eylül 1919)

* Bütünlük ve bağımsızlığı korumak için nasıl bir politika

izleneceğinin saptanması; saptanan politikanın bütünü

kapsayacak şekilde tüm milletçe uygulanması

amaçlanmıştır.

Soru: Kongrenin Karşılaştığı Sorunları Yazınız?

* İstanbul hükümeti ve işgal güçlerinin engellemesi

sonucunda kongreye beklenildiği kadar üye katılamadı. ( 38

kişi katıldı. )

* Elazığ valisi ................ ......................’in kongreyi basacağı

söylentisi yayıldı. ( Ali Galip Sivas’taki askeri birlikten

çekindiği için kongreyi basamadı. )

* Fransızların Sivas’ı işgal edeceği haberleri yayıldı.

( Mustafa Kemal böyle bir şeyin mümkün olmayacağını

belirtti.)

* İlk anda Mustafa Kemal kongreye başkan seçilmek

istenmediyse de; uzun tartışmalar sonucunda Mustafa

Kemal kongreye başkan seçildi.

* Delegelerin büyük bir çoğunluğu ABD mandasını savundu.

Fakat Mustafa Kemal, ABD mandasının Türk milleti için

uygun olmadığını delegelere anlatıp kabul ettirince; ABD

mandası da kesin olarak reddedildi.( ABD Doğu Anadolu’da

bir Ermeni devletinin kurulmasını istiyor; Osmanlı ülkesinin

parçalanmasını öngörüyor; Türkiye’nin mandaterliğini ise

istemiyordu.)

* İstanbul Hükümeti, Mustafa Kemal ve kongreye katılanlar

için tutuklama kararı çıkardı.

Not: Erzurum Kongresinin kararları Sivas Kongresinin

birinci maddesi olarak kabul edildiği için Sivas Kongresi

Erzurum Kongresine göre daha kısa sürmüştür.

Alınan Kararlar:

* Osmanlı hükümeti bir dış baskı karşısında vatanın her

hangi parçasını terk ve ihmal etmek zorunda kalırsa;

halife ve saltanatın, vatan ve milletin korunmasını

sağlayacak her türlü tedbir alınmıştır.

* İtilaf devletlerinden haklarımıza saygı gösteren haklı ve

adaletli bir karara varmalarını bekleriz. * Milli cemiyetler Anadolu ve Rumeli Müdafa-i Hukuk

Cemiyeti altında toplanmıştır.

Yorum:

a) Birlik sağlanmıştır.

b) Cemiyetler bölgesel olmaktan çıkarak ulusallaşmıştır.

c) Kuva-yı milliye için komuta birliği sağlanmıştır.

d) Kurtuluş Savaşının tek elden yönetilmesi kolaylaşmıştır.

* Mustafa Kemal başkanlığında tüm yurdu temsil edecek

şekilde 15 kişiden oluşan temsil heyeti kuruldu.

* ..................... ....................... ......................................... batı

cephesi kuva-yı milliye komutanlığına tayin edildi.

20

Yorum:

a) Heyet-i Temsiliye ilk defa hükümet gibi yürütme yetkisi

kullandı.

b) Batı cephesinin oluşturulması için ilk adım atıldı.

* İrade-i Milliye Gazetesinin çıkarılmasına karar verildi.

Yorum:

a) Milli Mücadelemizin haklılığını basın yayın yolu

işgalcilere anlatmak için.

b) İşgalcilere karşı milli bir direniş oluşturmak için.

* Damat Ferit Paşa hükümetinin iş başından

uzaklaştırılmasına kadar İstanbul ile ilişkilerin kesildiği

bildirildi.

Yorum:

Bu karardan yaklaşık yirmi gün sonra Damat Ferit Paşa

hükümeti istifa ederek yerine Ali Rıza Paşa hükümeti geldi.

Bu durum Sivas Kongresinin olumlu bir sonucudur ve Milli

Mücadelecilerin İstanbul karşısında güçlendiğini gösterir.

Soru: Sivas Kongresinin Önemini Yazınız?

* Kongreler dönemi kapandı.

* Misak-ı Milli esasları belirlendi.

* Heyet-i Temsiliye bütün vatanı temsil eder hale geldi.

* Milli birlik ve beraberlik büyük oranda sağlandı.

* Ulusal örgütlenme tüm vatanı kapsadı.

* Gücünü halktan alan yeni bir otorite ortaya çıktı.

* Mustafa Kemal lider olarak benimsendi.

* Erzurum Kongresi kararları ulusallaştı.

* Mondros Mütarekesi reddedildi.

* Sivas Kongresi milleti temsil eden tek kurul oldu.

* Tam bağımsızlık ve milli egemenlik ilkeleri temel prensip

olarak kabul edildi.

* Mandacılık kesin olarak reddedildi.

* Kuva-yı Milliye cepheleri arasında kumanda birliği

sağlandı.

Yorum:

a) Erzurum Kongresi; Doğu Bölgesinin, Osmanlı tarafından

terk edilmek istenen yerinde geçici bir yönetim

kurulacağından bahsederken; Sivas Kongresi bu kararı

bütün yurdu kapsayacak şekilde aldı.

b) Mustafa Kemal ve arkadaşları 1 Mayıs 1919’da idama

mahkûm edildi.

c) İzinsiz toplanmasından; hakkında tutuklama kararı olan

Mustafa Kemal’in başkan seçilmesinden ve aldığı karar-

lardan dolayı Sivas Kongresi de ihtilalcıdır.

Soru: 30 Aralık 1919’da İtalyan Epoka Gazetesi’nin,

Mebuslar Meclisi açılır açılmaz Kuvayı milliye’nin dağılıp

dağılmayacağı sorusuna Mustafa Kemal “Milletin bu

konudaki istekleri Sivas Kongresi’nin resmî bildirgesinde

açıkça belirtilmiştir. Teşkilat, bu istek gerçekleşene kadar

görevini yerine getirecektir.” demiştir.

Mustafa Kemal'in, bu sözüyle aşağıdakilerden

hangisini vurguladığı savunulabilir?

A) Mebuslar Meclisinin barışı sağlayacağına inanıldığını

B) Millî cemiyetlerin birleştirilmesinin gerektiğini

C) Düzenli ordu kurulmasının gerekliliğini

D) İstanbul Hükümetinin desteğinin amaçlandığını

E) Vatanın bölünmez bütünlüğüne yönelik tehlikenin

bütünüyle yok edilmesinin hedeflendiğini

( 1 NİSAN 2012 – YGS )

8. Amasya Görüşmeleri (20 – 22 Ekim 1919)

* Damat Ferit Paşa 2 Ekim 1919’da istifa edince, hükümeti

....................... ...................... Paşa kurumuştur. Ali Rıza Paşa

Anadolu hareketini milli mücadelecilerle iyi geçinerek

kontrol altına almaya çalışan bir kişiydi.

* Bundan dolayı da Mustafa Kemal ile iyi geçinmeyi ilke

edindi. Mustafa Kemal, Ali Rıza Paşa hükümetini Damat

Ferit Paşa hükümetine nazaran daha ılıman olduğundan

dolayı desteklediği gibi; birliğin sağlanıp korunması için

İstanbul hükümeti ile iyi geçinmeye de çalışmıştır. Mustafa

Kemal ile Ali Rıza Paşanın karşılıklı görüşmeleri sonucunda

Amasya’da, her iki tarafın uzlaşması amacıyla bir mülakat

yapılmasına karar verildi.

Not: Amasya Görüşmelerine İstanbul Hükümeti adına

Bahriye Nazırı .......................... Paşa katıldı. Milli Mücadele

adına .................................. ........................................ katıldı.

Alınan Kararlar:

* Hiçbir vilayet terk edilmeyecek, himaye kabul

edilmeyecektir. Bütünlük ve istiklal korunacaktır.

* Azınlıklara siyasi hâkimiyetimizi zedeleyici ve sosyal

dengemizi bozucu ayrıcalıklar verilmeyecektir.

* Anadolu ve Rumeli Müdafa-i Hukuk Cemiyeti İstanbul

hükümeti tarafından tanınacaktır.

21

* Meclis-i Mebusan toplanmalıdır. Ancak İstanbul

dışında toplanmalıdır.

Yorum:

Meclisin, İstanbul’da toplanması halinde, mili mü-

cadele ruhunu yansıtamayacağı ve rahat çalışamayacağı

düşünülmüştür.

* Sivas Kongresi kararları meclis tarafından onay-

lanmalıdır.

* Yapılacak antlaşmalar için heyet-i temsiliyenin onayı

alınmalıdır.

* Seçimlerin serbest yapılmalıdır.

Soru: Amasya Görüşmelerinin Önemini Yazınız?

* Milli Mücadele, Heyet-i Temsiliye ve Anadolu ve Rumeli

Müdafa-i Hukuk Cemiyeti İstanbul hükümeti tarafından

hukuken tanındı.

* Temsil Heyeti ile İstanbul arasındaki ilişkiler yumuşadı.

* İstanbul Anadolu’ya bağlı olmaya başladı.

* İtilaf devletleri Anadolu hareketini İstanbul vasıtasıyla

kontrol altına alamayacaklarını anlamıştır.

* Meclis-i Mebusan’ın toplanması kararlaştırılmıştır.

Yorum:

a) Görüşmelerde egemenlikten değil; bağımsızlıktan

bahsedilmiştir.

b) Meclisin İstanbul dışında toplanması meselesinde

anlaşmaya varılamadı.

c) Salih Paşa kararların tamamını kendisinin kabul

etmesinin bir anlam ifade etmediğini; kararların hükümet

tarafından kabul edilmesinin önemli olduğunu; kararların

hükümet tarafından kabul edilmesi için elinden geleni

yapacağını; bu konuda başarılı olamadığı takdirde istifa

edeceğini açıkladı. Hükümet sadece Meclis-i Mebusan’ın

açılması kararını tam olarak onayladı. Salih Paşa ise istifa

etmedi.

Soru: Daha önce Millî Mücadele’ye cephe olan İstanbul

Hükümeti, Ali Rıza Paşa’nın sadrazam olmasıyla Millî

Mücadele taraftarlarıyla yakın ilişki içine girerek Amasya

Görüşmelerinde bulunmuştur.

İstanbul Hükümetinin tutum değişikliğine

aşağıdakilerden hangisinin neden olduğu savunulabilir?

A) Millî Mücadele taraftarlarının giderek güçlenmesinin

B) Batı Cephesi’nde düzenli ordunun kurulmasının

C) Doğu Cephesi’nin kapanmasının

D) Londra Konferansı’na TBMM Hükümetinin de

çağrılmasının

E) Anlaşma Devletlerinin baskısından kurtulmak istemesinin

( 24.03.2013 – YGS )

TEMSİL HEYETİNİN ANKARA’YA GELMESİ

( 27 ARALIK 1919 )

Sebepleri:

* Ankara’nın güvenli olması

* Meclis-i Mebusan çalışmalarının yakından izlenmek

istenmesi

* Ankara’nın batı cephesine yakın olması

* Ankara’nın iletişim ve ulaşım yönünden uygun olması.

Meclis-i Mebusan İçin Seçimlerin Yapılması

* İşgal güçleri seçimlerden saltanat yanlılarının çoğunluk

olarak çıkacağını zannettiğinden dolayı seçimlere pek

müdahale etmediler.

* Fakat Kasım 1919’da yapılan seçimlerden milli mücadele

taraftarlarının çoğunluk olarak çıkması işgalcilerin Anadolu

hareketini hâlâ anlayamadığını gösterdi.

* İşgalciler padişahın kontrolünde toplanacak olan bir

meclisten kendi aleyhlerine bir kararın çıkmayacağını

zannettiklerinden dolayı meclisin açılmasın da karışmadılar.

Meclisin Misak-ı Milli kararlarını alması ise işgalcilerin

Anadolu hareketini anlayamadığını bir defa daha gösterdi.

MECLİS-İ MEBUSANIN AÇILMASI

( 12 OCAK 1920 )

* Padişah meclisin İstanbul dışında toplanmasını, meclisin

kendi kontrolünden çıkmasından dolayı, uygun görmüyordu.

Meclisin İstanbul dışında toplanmasını anayasaya uygun

olmayışı ise padişaha bu konuda dayanak oluyordu.

* Mustafa Kemal ise işgal altındaki İstanbul’da, padişah

başkanlığında toplanacak olan bir mecliste milli mücadele

adına sağlıklı kararların çıkmayacağını tahmin ediyor ve

meclisin Anadolu’da toplanmasını istiyordu.

* Mustafa Kemal meclisten sağlıklı kararlar çıktığı takdirde

milli mücadelenin yasallaşacağına inanıyordu. Fakat her

şeye rağmen Mustafa Kemal bu meclisin kurtuluşu

gerçekleştiremeyeceğini biliyor ve bu durumu milletin de

görmesini istiyordu. Bu açıdan meclisin İstanbul’da

toplanması ve Misak-ı Milli kararlarından dolayı İstanbul’un

işgal edilerek meclisin dağıtılması olumlu oldu.

* Erzurum mebusu seçilen Mustafa Kemal güvenlik

meselesinden dolayı İstanbul’da toplanan meclise katılmadı.

Meclis Anadolu’da toplanacak olsaydı; Mustafa Kemal

meclise katılabilirdi.

Soru: Mustafa Kemal’in İstanbul’a gönderdiği Mebus

Arkadaşlarından İsteklerini Yazınız?

1- Mecliste milli mücadelecilerin birlikte hareket etmesini

sağlayacak olan bir .................................................................

.............................................. grubu oluşsun.

22

Yorum:

Mecliste müdafaa-i hukuk grubu bazı mebusların

çekimser davranmasından dolayı kurulamayıp; bu grubun

yerine içinde saltanat yanlılarının da olduğu ve Misak-ı

Milliyi ilan edecek olan “........................................................

......................................................................” grubu kuruldu.

2-........................................... ve .............................. Kongresi

kararları mecliste onaylansın.

Yorum:

Meclis Sivas Kongresinin bağımsızlıkla ilgili kararlarını

onayladı.( Misak-ı Milli) Fakat padişah kontrolündeki

mecliste Sivas Kongresinin milli egemenlikle ilgili maddeleri

tartışma konusu dahi yapılamadı.

3-..............................................................................................

……………………………………………………………………….

Yorum:

a) Mustafa Kemal işgalcilere ve İstanbul otoritesine milli

eylemin gücünü göstermek istiyordu.

b) Meclis dağıtıldığı takdirde, meclis başkanı sıfatıyla,

meclisi Anadolu’da toplamayı amaçlıyordu.

c) Mustafa Kemal meclis başkan seçilmemiştir. ( Bu durum

mebusların padişaha ve saltanata bağlı olduklarını gösterir.

İstanbul’a gittikten sonra mebusların fikir değiştirdiklerini

görmekteyiz. )

MİSAK-I MİLLİ KARARLARI

( 28 OCAK 1920 )

* Milli sınırlar içinde vatan bir bütündür bölünemez.

Yorum:

a) Bu madde Erzurum ve Sivas Kongresinin de ilk

maddesidir.

b) Ülkeyi bölmek isteyenlere karşı bir tepkidir.

c) Kurtarılacak vatanın sınırları belli olmuştur.

* İşgal altındaki Arap topraklarının geleceği bölge

halkının vereceği oylara göre belirlenecektir.

* Kars, Ardahan ve Batum’un geleceğinin belirlenmesi

için halk oylaması yapılacaktır.

* Batı Trakya’nın geleceğinin belirlenmesi için halk

oylaması yapılacaktır.

* İstanbul ve Marmara Denizi her türlü tehlikeden uzak

tutulursa; boğazların dünya ticaret ve ulaşımına açılması

mümkündür.

* Azınlık hakları komşu ülkelerde Müslüman azınlığa

verilen haklar kadar olacaktır.

* Siyasi, iktisadi ve hukuki gelişmemizi engelleyen

sınırlamalar ( kapitülasyonlar ) kabul edilemez.

Soru: Misak-ı Millinin Önemini Yazınız?

* Milli mücadelenin hedefi kesin olarak belli oldu.

* Milli sınırlar meclis onayından geçti.

* Milliyetçilik anlayışının yerleştiği görüldü.

* Meclis kapitülasyonlara ilk ciddi tepkiyi gösterdi.

* Milli mücadele için meclisin desteği alındı.

* Kurtarılacak vatan belli oldu.

* Türk halkının temel hakları dile getirildi.

* Ulusal devlet anlayışı kabul edildi.

* Alınan kararlar turancılığın benimsenmediğini gösterdi.

* Ümmetçiliğin yerini ulusçuluk aldı.

* Mustafa Kemal’in askerlik hakları iade edildi.

* Misak-ı Milliyi öfkeyle karşılayan İtilaf Devletleri

İstanbul’u resmen işgal etti.

* Tam bağımsızlık ilkesi benimsendi.

Yorum:

* Misak-ı Millide hedefler belirlendiği halde; hedeflere

gidilecek yolun belirtilmemesi Mustafa Kemal’e hareket

serbestliği verdi.

* Misak-ı Milli kararları Wilson Prensipleri ile çelişmez.

* Misak-ı Millide Osmanlı borçlarının ödenmesine de

değinilmiştir.

* Ulusal egemenlikten bahsedilmedi.

* Misak-ı Milli Lozan Konferansında bütün dünyaca kabul

edildi.

* Sınırların belirlenmesinde Mondros Mütarekesinin

imzalandığı anda işgal edilmeyen yerler ve Türklerin

çoğunlukta olduğu bölgeler ölçü alındı.

* Misak-ı Milli ilk defa Londra Konferansında dünyaya

duyuruldu.

23

Soru: Misakımillî sınırları içinde TBMM Hükümetinden

başka bir hükümet olamayacağının aşağıdakilerden

hangisine temel gerekçe olduğu söylenebilir?

A) Şeriye ve Evkaf Vekâletinin kaldırılmasına

B) Hıyânet-i Vataniye Kanunu’nun çıkarılmasına

C) Tevhid-i Tedrisat Kanunu’nun çıkarılmasına

D) Halifeliğin kaldırılmasına

E) Saltanatın kaldırılmasına

( 1 NİSAN 2012 – YGS )

İSTANBUL’UN RESMEN İŞGALİ

( 16 MART 1920 )

Sebepleri:

* Meclis-i Mebusanın Misak-ı Milliyi ilan etmesi

* Mustafa Kemal’in otoritesini kırmak

* Milli mücadeleyi Türk halkının gözünde kötü göstermek

* Panislamist eğilimlerin ve giderek güçlenen Bolşevik

yayılmacılığın İngiltere’nin bölgesel çıkarlarını tehdit

edecek duruma gelmesi

Sonuçları:

* Osmanlı Meclisi dağıtıldı.

* Damat Ferit Paşa tekrar hükümet başkanı oldu.

* İstanbul’daki Türkler de kurtuluş adına İstanbul’da ümit

kalmadığını görünce Anadolu’ya geçti.

* Damat Ferit Paşanın tekrar yönetime getirilmesi halkı

İstanbul hükümetinden soğuttu.

* TBMM’nin açılışına zemin hazırlandı.

* Padişah tutuklu duruma düştüğünden dolayı; Mustafa

Kemal’e padişah adına söz söyleme imkânı doğdu.

* Türk halkı, güvendikleri İngilizlerin, çirkin yüzünü gördü.

* İngilizler Osmanlı meclisine saldırmakla milli iradeye ve

demokrasiye karşı olan saygısızlıklarını gösterdiler.

* Bazı mebuslar sürgün edildi, bazı mebuslar tutuklandı;

bazıları ise Anadolu’ya kaçtı.

* İstanbul’dan Anadolu’ya göç başladı.

Not: Mustafa Kemal’in meclisin İstanbul’da toplan-

mamasını isteme haklılığı ortaya çıktı.

Not: İşgalciler halkın kendilerine karşı tepkisini önlemek

ve işgalden milli mücadelecileri sorumlu tutmak için şu

genelgeyi yayınladılar:

a) İşgal geçicidir.

b) Saltanatın devamını ve güçlenmesini istemekteyiz.

c) Anadolu’da işgal devletlerinin isteklerine muhalefet

edildiği takdirde; İstanbul da Türklerin elinden alınacaktır.

d) İstanbul’dan verilecek emirlere uyulmalıdır.

Soru: Mustafa Kemal’in İşgale Tepkisi ne olmuştur?

a) İşgalciler kınandı.

b) İstanbul ile ilişkiler kesildi.

c) Anadolu’daki bazı işgalci subaylar, Malta’ya sürgün

edilen Türk mebuslarına karşılık tutuklandı.

d) Osmanlı’nın Anadolu’daki gelir kaynaklarına el kondu.

e) İşgalcilerin sevkiyat yaptıkları Ulukışla-Geyve Demiryolu

işlemez hale getirildi.

Not: İstanbul’un işgal edildiğini Anadolu’ya telgrafçı

Hamdi Bey haber vermiştir.

TBMM’NİN AÇILMASI ( 23 NİSAN 1920 )

Soru: TBMM’nin Açılış Amaçlarını Yazınız?

* Milli iradeyi egemen kılmak

* Ulusal güçleri bir arada tutmak

* Bağımsızlığı sağlamak

* Bağımsızlığı ve egemenliği sağlayacak otorite ve gücü

oluşturmak

Not: TBMM’ye öncelikle, işgal dolayısıyla İstanbul’dan

kaçıp gelen mebuslar kabul edilerek; meclis Meclis-i

Mebusanın devamı gibi gösterilmiştir. M. Kemal’in

demokratik olduğunu gösterir.

24

İlk TBMM

Mustafa Kemal’in Meclisin Çalışma Şartlarını Belirlemek

İçin Meclise Sunduğu Öneri

* TBMM’nin üzerinde hiç bir güç yoktur.

Yorum:

a) TBMM bütün güçlerin üzerinde kabul edilmiştir.

b) İstanbul’daki otorite meclis otoritesinin altında kabul

edilmiştir.

* Hükümet kurmak gereklidir.

Yorum:

Bu madde meclisin kuruculuk yönünü gösterir

* Geçici olduğu bildirilerek bir hükümet başkanı tanımak;

ya da padişah vekili çıkarmak doğru değildir.

Yorum:

Bu madde açılan meclisin daimi - sürekli olduğunu

vurgulamaktadır.

* Mecliste yoğunlaşan ulusal iradenin yurdun alın yazısına

doğrudan doğruya el koymasını kabul etmek temel ilkedir.

* Yasama ve yürütme TBMM’ye aittir.

Yorum:

a) 18 Eylül 1920’de kurulan İstiklal Mahkemelerinin üyeleri

de milletvekillerinden oluştuğundan dolayı yargı da meclisin

eline geçmiştir.

b) Yasama, yürütme ve yargının mecliste toplanmasına

güçler birliği ilkesi denilir.

c) Güçler birliği ilkesi olağan üstü durumdan dolayı kabul

edilmiştir. Hızlı karar alınıp; alınan kararların hızlı

uygulanması amaçlanmıştır.

d) Güçler birliği ilkesi demokrasiye uygun değildir.

Demokrasiye uygun olan kuvvetler ayrılığı ilkesi 1961

Anayasası ile kabul edilmiştir.

* Meclisten seçilecek bir kurul meclis adına hükümet

işlerine bakar. Oluşturulan bu İcra Vekilleri Heyetinin

başkanı meclisin de başkanıdır.

Yorum:

a) Kurulan bu sisteme meclis hükümeti sistemi denilir. Bu

sistemde bakanlar meclisten tek tek seçilir.

b) Meclis hükümeti sisteminde hükümet üyeleri meclisten

tek tek seçildiğinden dolayı hükümetin kurulması gecikir;

dolayısıyla da yürütme olumsuz etkilenirdi.

c) Meclis hükümeti sistemi cumhuriyet ilan edilene kadar

devam etmiştir.

d) Saltanat devam ettiğinden dolayı devlet başkanlığı

kurumu oluşturulamamıştır. Meclis başkanlığı ile hükümet

başkanlığı aynı kişide toplanmıştır.

* Padişah ve halife baskı ve zordan kurtulduğu zaman,

meclisin düzenleyeceği yasal ilkeler doğrultusunda yerini

alır.

Yorum:

a) Birliğe ihtiyaç duyulan bu dönemde padişahlık ve

halifelik kurumunun açıkça karşısına geçilmemiştir.

b) Bu madde ileride saltanat ve halifeliğin kaldırılabileceğini

göstermektedir. Çünkü padişah ve halifenin durumunu

meclisin belirleyeceği dile getirilmiştir.

Not: Bu önerge Teşkilat-ı Esasiye Kanunu kabul edilene

kadar meclisin çalışma şartlarını belirlemiştir.

Soru: TBMM’ni Açılmasının Önemini Yazınız?

* Milli egemenlik ilkesi kurumlaştı.

* Halkçı, ulusçu ve demokratik bir Türk devleti oluştu.

* Temsil heyetinin görevi sona erdi.

* Ulusal örgütlenme tamamlandı.

Soru: TBMM’nin Genel Özelliklerini Yazınız?

a) İhtilalcıdır: İstanbul’daki otoriteye rağmen meclis

açılmış, yeni bir devlet oluşturulup; Hıyanet-i Vataniye gibi

kanunlar çıkarılmıştır.

b) Kurucudur: Yeni bir hükümet ve yeni bir devlet ortaya

çıkarılmış; bir devlet için gerekli olan kanunlar ve anayasa

hazırlanmıştır.

c) Halkçı, demokratik ve ulusçudur.

d) Milli egemenlik ilkesi temel ilkedir.

e) Güçler birliği ilkesi kabul edilmiştir.

f) İstiklal mahkemelerini kurmakla yargı gücünü ortaya

koymuştur.

g) Kurtarıcı bir meclistir.

25

h) Meclis Hükümeti Sistemi kabul edilmiştir.

ı) İlk meclisteki vekiller arasında fikir birliği yoktur. Misak-ı

Milli ( bağımsızlık ) birleştikleri tek fikirdir. Meclisin bu

özelliğinden dolayı da bu meclis inkılâpları yapmaya uygun

değildir. Saltanatı kaldırması, bu meclisin inkılâpçı

olduğunu göstermez. Çünkü saltanatın kaldırılması Lozan

öncesinin olağan üstü durumundan kaynaklanmıştır.

f) İlk ilişkilerini Rusya ile kurdu ve ilk elçisini Rusya’ya

gönderdi.

g) 30 Nisan 1920’de varlığını dünya devletlerine duyurdu.

Soru: Bir tarih araştırmacısı, 1. Dönem TBMM için

“Milletin ta kendisidir.” demiştir.

Araştırmacının bu nitelemeyi aşağıdakilerden

hangisine dayandırdığı savunulabilir?

A) Olağanüstü şartlarda kurulmasına

B) Meclis Hükûmeti sistemini benimsemesine

C) Farklı görüşteki üyelerden ve gruplardan

oluşmasına

D) Seçimlerin iki yılda bir yapılmasına

E) İstanbul’un işgal altında olmasına

( 23.03.2014 – YGS )

Soru: TBMM’ni Otoritesini Artırma Çalışmalarını

Yazınız?

* İstanbul hükümetinin çalışmaları yok sayıldı.

* Otoriteyi artırıcı tedbirler alındı.

* Hıyanet-i Vataniye Kanunu çıkarıldı.

* İstiklal mahkemeleri kuruldu.

* İsyanlar bastırıldı.

* Anayasa ilan edildi.

Soru: TBMM’nin birliğini sağlama ve devam ettirme

çalışmaları nelerdir?

* Devrimler savaş sonrasına bırakıldı.

* Meclis-i Mebusanın üyeleri TBMM’ye kabul edildi.

* Kurulan devletin yeni bir cumhuriyet olduğu açıkça ifade

edilmedi.

* Güçler birliği ilkesi kabul edildi.

* Padişah ve halifeye karşı, savaş bitene kadar açıkça tavır

takınılmadı.

Not: I. Meclis; 23 Nisan 1920 ile 1 Nisan 1923 tarihleri

arasında çalışmıştır. 11 Ağustos 1923’de ise II. Meclis

çalışmalarına başlamıştır.

Soru: I. Meclisin Yenilenme Nedenlerini Yazınız?

* Devlet sisteminin geliştirilmesi ve barıştan sonra izlenecek

olan politikaların belirlenmesi konusunda milletvekillerinin

anlaşmazlığa düşmesi.

* İtilaf devletlerinin Lozan görüşmelerini keserek

Türkiye’deki tartışmalı ortamdan yararlanmak istemesi

* Meclisin savaş döneminde yıpranmış olması

* Meclisin inkılâpları yapmaya uygun olmayışı

TBMM’YE KARŞI ÇIKAN İÇ İSYANLAR

Sebepleri:

* İşgal devletlerinin işgallerini yerleştirmek istemesi

* Osmanlı yönetiminin Mustafa Kemal ve arkadaşlarını

etkisiz duruma getirmek istemesi

* TBMM’nin halktan yeni fedakârlıklar istemesi

* İtilaf devletlerinin milli mücadeleyi iç karışıklıklarla

yıpratmak istemesi

* Osmanlı ordusunun terhis edilmiş olmasından dolayı

asayişsizlik olması

* Bazı Kuva-yı Milliyecilerin tutarsız davranışları

* Bazı milli mücadelecilerin tutarsız davranışları

* Milli mücadele politikasının bazı çıkar çevrelerini

rahatsız etmesi

* Kürtçülük düşüncesi ve Kürtlerin kışkırtılması

* Azınlıkların emelleri

* Bazı Kuva-yı Milliyecilerin düzenli ordunun emrine

girmek istemeyişi

Soru: Aşağıdakilerden hangisi, 1921 yılı sonuna kadar

TBMM Hükümetine karşı çıkarılan ayaklanmaların

nedenlerinden biri değildir?

A) Saltanatın kaldırılmasının bazı çevrelerde tepkiyle

karşılanması

B) Kimi kesimlerin ulusal mücadeleyi dinsizlik olarak

tanıtması

C) Azınlıkların bağımsız devlet kurmak için çalışması

D) Bazı bölgelerde Kuvayı Milliyecilerin disiplinsiz

davranması

E) Anlaşma Devletlerinin ulusal mücadeleyi engellemek

istemesi ( 27.03.2011 – YGS )

A) DOĞRUDAN İSTANBUL HÜKÜMETİNİN

ÇIKARDIĞI İSYANLAR

1-............................................... ................................. İsyanı:

Sebep:

* İngilizlerin, milli mücadelecileri Çanakkale Boğazı

çevresine yanaştırmak istemeyişi

26

* İstanbul yönetiminin milli mücadeleden duyduğu

tedirginlik

Özellikleri:

* İsyan Marmara’nın güneyinde Susurluk civarında

çıkmıştır.

* Milli mücadelecilere karşı bölgedeki Çerkezler kışkırtıldı.

* İsyan TBMM açılmadan önce başladı.

* Saltanat yanlısı bir isyandır.

* İsyan önce Çerkez Ethem tarafından bastırıldıysa da;

Ahmet Anzavur tekrar isyan çıkardı. Bu isyanı ise Ali Fuat

Cebesoy 20 Mayıs 1920’de kesin olarak bastırdı.

2-................................... ......................... (Halifelik Ordusu)

Sebepleri:

* İngilizlerin, milli mücadelecileri Boğazlar çevresine

yanaştırmak istememesi

* İstanbul yönetiminin duyduğu tedirginlikler

Not: Halifelik ordusu denilen isyancı birliğini Süleyman

Şefik İngilizlerin istek ve desteği ile hazırladı. Birliğin

oluşturulmasında genellikle Enver Paşa’nın ordudan tasfiye

ettiği eski subaylar kullanıldı.

Özellikleri:

* İsyan Adapazarı civarında başladı

* Çerkez Ethem ve Refet Bele tarafından bastırıldı

* İsyanın bastırılması sonucunda Kuva-yı İnzibatiye

birliğinin çoğu milli mücadele saflarına geçti.

Yorum:

Ahmet Anzavur ve Kuva-yı İnzibatiye İsyanlarının

başarısız olması; İngilizlere, İstanbul hükümetinin isyan

düzenleme konusunda başarısız olduğunu gösterdi ki bundan

sonra İngilizler kendileri isyan düzenlettirmeye başladılar.

B) İSTANBUL HÜKÜMETİ İLE İTİLAF

DEVLETLERİNİN ÇIKARDIĞI İSYANLAR

1-Bozkır-Zeynelabidin İsyanı ( 27 Eylül-4 Ekim 1919 )

Özellikleri:

* Milli mücadeleye karşı çıkan ilk isyandır.

* Padişah taraftarı bir isyandır.

* Konya havalisinde çıkmıştır.

2-Bolu-Düzce Ayaklanması:

Özellikleri:

* 12 Nisan 1920’de başladı.

* Çerkez Ethem tarafından bastırıldı.

3-Çapanoğulları İsyanı ( 15 Mayıs-27 Ağustos 1920 )

Özellikleri:

* Yozgat, Çorum ve Tokat havalisinde etkili oldu.

* Bölgedeki Aleviler de kullanılmak istendi.

* Çerkez Ethem tarafından bastırıldı.

4-Delibaş Mehmet-Konya İsyanı ( 2 Ekim-15 Kasım 1920 )

Özellikleri:

* Halifelik taraftarı bir isyandır.

* Konya ve Isparta’da etkili oldu.

* İsyanın çıkarılmasında İngiliz, Fransız, İtalyan ve

Yunanlılar etkili oldu.

* Milli kuvvetler karşısında tutunamayan Delibaş Mehmet

önce Fransızlara sonra Yunanlılara sığınmıştır.

5-Cemil Çeto İsyanı (17 Haziran 1920)

Özellikleri:

* Kürtçü bir isyandır.

6-Milli Aşireti İsyanı (8 Haziran 1920)

Özellikleri:

* Kürtçü bir isyandır. Fransızlardan destek almıştır.

7-Koçgiri İsyanı

Özellikleri:

* Kürtçü bir isyandır

* Kemah ve Divriği’de etkili oldu.

* Bu isyanı II. İnönü Savaşı döneminde kurulmuş olan

merkez ordusu bastırdı.

8-Ali Batı İsyanı (11 Mayıs-18 Ağustos 1919)

Özelikleri:

* Kürtçü bir isyandır.

* Diyarbakır’da etkili oldu.

* Ali Batı çatışma esnasında öldürüldü.

9-Çopur Musa İsyanı

Özellikleri:

* İsyan Afyon’da çıktı

27

* İsyanın çıkmasında Yunanlıların kışkırtmaları da etkili

oldu

* İsyan Refet Bele tarafından bastırıldı.

Soru:

I. GRUP II. GRUP

I. İstanbul Hükümetinin halkın Anzavur Ayaklanması

dinî duygularını kötüye kullanması

II. Anadolu'da bazı ailelerin gücü ve

otoriteyi ellerine geçirip TBMM'nin Millî Kongre

emirlerine karşı gelmesi Cemiyeti

III. Azınlıkların, bulundukları bölgelerde Delibaş

bağımsız devlet kurmak istemesi Mehmet

IV. Bazı Kuvayı milliye birliklerinin

Milli Mücadelede yeni orduya Demirci Mehmet

katılmak istememesi Efe

V. Yapılan devrimlere karşı çıkılması Ali Galip Olayı

Yukarıda I. grupta verilenlerden hangileri II. grupta

verilenlerle doğru olarak eşleştirilmiştir?

A) I ve II B) I ve IV C) II ve III

D) III ve V E) IV ve V

( 11.04.2010 – YGS )

KUVAYI MİLLİYE YANLISI İKEN SONRADA İSYAN

EDENLER

1. ...................................... ......................................... İsyanı:

Çerkez Ethem

Özellikleri:

* Yunanlılara karşı başarılı mücadeleler veren ve isyanların

bastırılmasında büyük katkıları olan Çerkez Ethem düzenli

ordunun emrine girmeyerek isyan etmiştir.

* Çerkez Ethem düzenli orduya karşı girdiği mücadelede

başarılı olamayınca; 5 Ocak 1921’de Yunanlılara sığınmış;

Çerkez Ethem’e bağlı birlikler ise 20 Ocak 1921’de düzenli

ordunun emrine girmiştir.

2. ............................ ............................ ....................... İsyanı:

Özellikleri:

* Yunanlılara karşı başarılı mücadeleler vermiş olan

Mehmet Efe, düzenli ordu kurulurken ilk günlerde düzenli

ordunun emrine girmek istemedi.

* Demirci Mehmet Efe ikna edildi ve efeleriyle birlikte

düzenli ordunun emrine alındı.

AZINLIKLARIN ÇIKARDIĞI İSYANLAR

Sebepleri:

* Osmanlı’dan toprak koparma düşüncesi

* Emellerinin olduğu bölgelerde çoğunluk olma düşüncesi

ile Türk milletini yıldırarak, bölgeden kaçırma

* İşlerini kolaylaştırma düşüncesi ile işgallere zemin

hazırlama

* İşgal devletlerinin kışkırtmaları

Not: Ermeni isyanları Gümrü ve Ankara Antlaşmaları ile

bitirilirken; Karadeniz’deki Rum isyanları Şubat 1923’e

kadar devam etti.

Soru: TBMM’nin İsyanlara Karşı Aldığı Önlemleri

Yazınız?

* İstanbul ile ilişkiler kesildi.

* İstanbul hükümetinin icraatları yok sayıldı.

* İstanbul’un halkı milli mücadelecilere karşı kışkırtmak

için yayınladığı fetvalara karşı; Ankara müftüsü ....................

....................................................................... fetva yayınladı.

* Damat Ferit Paşa vatan haini kabul edildi.

* 29 Nisan 1920’de Hıyanet-i Vataniye Kanunu çıkarıldı.

* 18 Eylül 1920’de İstiklal Mahkemeleri kuruldu.

* İsyanlara karşı Kuva-yı Milliye, merkez ordusu ve düzenli

ordu kullanıldı.

28

Soru: TBMM’ye karşı çıkan isyanların sonuçlarını

yazınız?

* Anadolu daha fazla işgal altında kaldı.

* Milli mücadelenin başarıya ulaşması gecikti.

* Yunanlılar Anadolu’da daha fazla ilerledi.

* Kardeş kanı akıtıldı.

* Anadolu birliği zedelendi.

* Ekonomik zayiatlar oldu.

* İsyanları bastıran TBMM’nin otoritesi arttı.

Yorum:

* İsyanları kışkırtanlar ve çıkaranlar kutsal değerleri

kullandılar.

* Padişaha bağlılık, milli mücadeleyi halka kötü gösterdi.

* Asker kaçaklarının bir kısmı isyanların insan gücünü

oluşturdu.

* Yunan ordusu dahî bazı dönemlerde halifelik ordusu

olarak tanıtıldı.

* İsyanların bastırılmasında TBMM’nin güçler birliği ilkesi

etkili oldu.

* TBMM’ye karşı çıkarılan isyanlarda İstanbul yönetimi

Milli Egemenliği; İşgalciler Milli Bağımsızlığı hedef

almıştır.

* Milli Aşireti TBMM açılana kadar milli mücadele

taraftarıydı

* Mayıs 1919’da başlayan isyanlar 1921 yılı sonlarına kadar

devam etti.

SEVR BARIŞ ANTLAŞMASI

(10 AĞUSTOS 1920)

Soru: Sevr Barış Antlaşması Niçin Geç İmzalanmıştır?

* Mondros mütarekesinin kalıcı hükümler içermesi.

* Osmanlı’yı paylaşmak isteyen devletlerin çıkar

çatışmasına girmesi

* İşgalcilerin iç isyanlar ve yunan işgalinin sonucunu

beklemesi

* Kurtuluş Savaşının başlamış olması

* Yunanlıların İzmir’i işgal etmesinin paylaşım planlarını

değiştirmesi

Not: İtilaf devletlerine göre Osmanlı ile imzalanacak olan

antlaşma Türk halkını kısmen rahatlatır ve Mustafa

Kemal’den koparırdı.

* Yunan güçleri 22 Haziran 1920’de, imzalanacak olan

antlaşmanın kabulüne zemin hazırlamak için, Milne Hattını

aşarak; Bursa-Uşak çizgisinde harekete geçti.

* Yunanlılar 20 Temmuz 1920’de Doğu Trakya’yı işgal

ettiler. ( 3 Kasım 1919’da İngilizler tarafından Yunanlıların

güvenliğinin sağlanması ve Yunan işgalinin yerleşmesi için,

İzmir, Aydın, Manisa’nın bir kısmı, Soma ve Ayvalık’ın bir

kısmını Yunan işgali altında bırakacak şekilde çizilen ve

Yunanlıların ve Kuva-yı Milliyenin karşılıklı olarak geçmesi

yasaklanan hatta Milne Hattı denilir. )

* Bu gelişmeler üzerine Saltanat Şura’sı meseleyi görüşmek

üzere 22 Temmuz 1920’de toplandı. Ya-pılan Şura’da Rıza

Paşa hariç tüm üyeler Sevr Antlaşmasının imzalanması

yönünde kararını bildirdi. Saltanat Şura’sının Sevr

Antlaşmasını imzalamak istemesinde Bursa ve Doğu

Trakya’nın işgal edilmesi etkili oldu.

* Antlaşmanın maddelerini hafifletmek için Damat Ferit

Paşa Fransa’daki Sevr kasabasına gittiyse de etkili olamadı.

* Sevr Antlaşmasını imzalamak için Rıza Tevfik, Reşat

Halis ve Hadi Paşa’dan oluşan grup Fransa’ya gönderildi.

İşgalci devletler Sevr Antlaşmasının imzalanması ile Şark

Meselesinin hallolacağına inanıyordu.

* TBMM, Sevr Antlaşmasını tanımadığı gibi; 19 Ağustos

1920’de aldığı kararla, antlaşmayı imzalayanları vatan haini

kabul etti. Türk milletinin bu antlaşmaya cevabı ise kurtuluş

savaşı oldu. Halk bu durum karşısında milli mücadelenin

gereğini daha iyi anladı.

Yorum:

Padişah Sevr Antlaşmasının imzalanmasını kabul etmekle

hukuka ve milli iradeye aykırı davranmıştır. Çünkü Kanun-ı

Esasiye göre bir antlaşmanın imzalanabilmesi için Meclis-i

Mebusanın onayının alınması gerekir. Sevr Antlaşması bu

yönüyle hukuka aykırı olduğu gibi; Meclis-i Mebusanın

aldığı Misak-ı Milli kararları ile çeliştiği için milli iradeye

de aykırıdır. Türklerin çoğunlukta olduğu Anadolu’yu

böldüğü için evrensel beyannamelere de aykırıdır. (Fransız

İhtilalının yaydığı fikirler ve Wilson Prensipleri)

Sevr Antlaşması;

a) Fiilen geçersizdir; çünkü, ........................................

……………………………………………………………………….

……………………………………………………………………….

b) Hukuken geçersizdir; çünkü, ..................................

………………………………………………………………………

……………………………………………………………………….

Sevr Antlaşmasının Maddeleri

* Osmanlı ülkesi; Giresun, Ordu, Samsun, Tokat, Çorum,

Amasya, Sinop, Kastamonu, Çankırı, Ankara, Eskişehir,

29

Bolu, Zonguldak, Bilecik, İstanbul ve Kayseri’nin doğusu

ile sınırlı kalıyordu.

* Boğazlar her zaman bütün devletlerin gemilerine açık

tutulacak; Türklerin hiç bir etkisinin bulunmadığı,

kendine has polis gücü, bütçesi ve bayrağı olan bir

komisyon tarafından yönetilecek. (İlk defa Boğazların

yönetimi için komisyon kurulması kararı verilmiştir. Bu

madde İstanbul’u güvenliksiz hale getirmiştir.)

* Midye-Büyük Çekmece hattının batısı ve İzmir dahil Batı

Anadolu Yunanistan’a verilecek.

* Doğu Anadolu’da sınırları Wilson tarafından çizilecek ve

Karadeniz ile Akdeniz’e çıkışı olan bir Ermeni devleti

kurulacaktır.

* Doğu Anadolu’da bir Kürt devleti kurulacaktır.

* Antalya ve Konya havalisi İç Batı Anadolu’nun içlerine

kadar İtalyanlara verilecektir.

* Mardin, Urfa, Antep, Adana, Malatya ve Sivas

dolaylarını birleştiren bölge ve Suriye Fransa’ya

verilecektir.

* Hicaz hariç olmak üzere Arabistan ve Musul İngiltere’ye

verilecektir.

* Rodos ve On İki Ada İtalya’ya; Ege Adaları Yu-

nanistan’a verilecektir.

* Brest Litovsk Antlaşması tanınmayacaktır.

* Osmanlı ordusunun mevcudu 50.700’ü geçmeyecek;

askerlik mecburi olmaktan çıkarılacak, deniz gücü 13 ufak

gemiyi geçmeyecek, orduda tank, ağır makineli tüfek, top

ve uçak bulunmayacaktır.

* Osmanlı maliyesini işgalcilerin oluşturacağı bir

komisyon düzenleyecektir.

* Kapitülasyonlar genişletilerek bütün devletlere

verilecektir.

* Azınlık hakları artırılacak; azınlık haklarının garantisi

için bir komisyon kurulacaktır.

* Osmanlı savaş tazminatı ödeyecektir.

Soru: Sevr Antlaşmasının Önemini Yazınız?

* Osmanlı Devleti sömürge durumuna getirildi.

* İşgalciler şark meselesini hallettiklerine inandı.

* Halkın direnme gücü kamçılandı.

* Türk milleti İstanbul yönetimine ve İngilizlerle

güvenilemeyeceğini bir defa daha anladı.

* Azınlıklar emellerine ulaştığını zannetti.

Yorum:

* Osmanlı yönetimine göre Sevr Antlaşması tamamen yok

olmaktan daha iyiydi.

* Bu antlaşma Ayastefanos Antlaşması gibi geçersiz ve

uygulanmayan bir antlaşmadır.

Sevr Antlaşmasını imzalayan Osmanlı heyeti (soldan sağa, Rıza Tevfik,

Damat Ferid Paşa, Bağdatlı Mehmed Hadi Paşa ve Reşad Halis).

30

SINAV ÇALIŞMA ETKİNLİĞİ

1. Aşağıda verilen cümlelerin “DOĞRU” ya da “YANLIŞ”

olduğunu belirtiniz? ( Her şık 2 puan )

Cümle---İfade D Y

a) I. Dünya Savaşı sonucunda Wilson İlkeleri

yayınlanmıştır.

b) Amasya Genelgesinde, Sivas’ta bir ulusal

kongrenin toplanması gerektiği belirtilmiştir.

c) Sivas Kongresinde Batı Cephesi

komutanlığına İsmet İnönü atanmıştır.

d) Amasya Görüşmelerine İstanbul Hükümeti

adına M. Kemal katılmıştır.

e) TBMM’de Misak-ı Milli kararları kabul

edilmiştir ve bu olay sonucunda İstanbul işgal

edilmiştir.

2. “Bu memleketin topraklarında kanlarını döken İngiliz,

Fransız, Avustralyalı, Yeni Zelandalı, Hintli kahramanlar!

Burada, dost bir vatanın toprağındasınız. Huzur ve sükûn

içinde uyuyunuz. Sizler, Mehmetçiklerle yan yana koyun

koyunasınız. Uzak diyarlardan evlatlarını harbe gönderen

analar! Gözyaşlarınızı dindiriniz. Evlatlarınız bizim

bağrımızdadır.

Huzur içindedirler ve rahat uyuyacaklardır.

Onlar bu topraklarda canlarını verdikten sonra, artık bizim

evlatlarımız olmuşlardır.”

Mustafa Kemal Atatürk

Aşağıda verilen soruları yukarıda verilen metne göre

cevaplayınız?

a) Mustafa Kemal’in sözlerini dikkatle okuduktan sonra

metne uygun bir başlık koyarak, niçin bu başlığı

seçtiğinizi açıklayınız? ( 2 puan )

b) Okuduğunuz sözleri Mustafa Kemal hangi savaş

sonrasında söylemiş olabilir? Gerekçesiyle yazınız? (

3 puan )

3. Mondros Ateşkes Antlaşmasının 7. maddesinin önemini

yazınız? ( 5 puan )

4. Aşağıda verilen cümlelerde eksik kalmış kelimeleri

tamamlayınız? ( Her şık 2 puan )

A) Mustafa Kemal’in babasının adı ……………...….………

……………….…………………………….……. Efendidir.

B) Mustafa Kemal ilk askeri başarısını ………..……………

…………………………………………………...’ta kazandı.

C) İzmir’in işgali sırasında Yunanlılara ilk kurşun gazeteci

…………………..……………. ………………..….………

tarafından atılmıştır.

D) Manda ve himaye ilk kez ………………...………………

Kongresinde reddedildi.

E) Anadolu işgaline karşı çıkan ve bu işgallere karşı basın

yayın yolu ile mücadele eden ………………………….……

…………………………………………..…… Cemiyeti’dir.

5.

Yukarıda verilen haritada Osmanlı Devletinin I. Dünya

Savaşında savaştığı cepheler gösterilmektedir. Soru işareti

ile belirtilen cephenin adını yazınız? ( a 3; b 2 puan )

a)

b)

6. I. Dünya Savaşı’nda ilk kurulduğu sırada İtilaf

Devletlerinde hangi devletler yer almıştır? ( a 4; b, c 3’er

puan)

a)

b)

c)

7. I. Dünya Savaşı’nda Osmanlı Devleti niçin Almanya’nın

yanında savaşa girmiştir? (Her şık 2 puan )

a)

b)

31

c)

d)

e)

8. Erzurum Kongresinin önemini yazınız? ( 5 puan)

9. Paris Barış Konferansının önemini yazınız? ( 5

puan)

10. Manda ve himayeyi savunan cemiyetleri yazınız?( a 3; b

2 puan )

a)

b)

11. Ermenilerin kurduğu zararlı cemiyetleri yazınız? ( a 3;

b 2 puan )

a)

b)

12. Doğrudan İstanbul Hükümeti tarafından TBMM’ye

karşı yapılan ayaklanmaların isimlerini yazınız? ( a 3; b 2

puan )

a)

b)

13. Garip Hoca, TC. İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük

dersinde Sevr Antlaşmasını anlatırken; “Sevr Antlaşması

ölü doğmuş bir antlaşmadır. Geçersizdir, yürürlüğe

girmemiştir. Hukuken geçersizdir, çünkü …………”

demiştir.

Garip Hoca; cümlesini nasıl tamamlarsa, söylediğini

kanıtlamış olur?(10 puan)

14. Ben Kimim/Neyim?

Ben Kurtuluş Savaşı’nın merkeziyim. Benim merkez

seçilmemin nedenleri arasında ulaşımın elverişliliği, batı

cephesine yakın olması, haberleşme olanaklarının iyi olması

ve işgal edilmemiş güvenli bir kent olması gösterilebilir. ( 5

puan)

A) Ben İstanbul’um

B) Ben Erzurum’um

C) Ben Sivas’ım

D) Ben Ankara’yım

E) Ben Amasya’yım

15. I. Dünya Savaşı’nın sonlarına doğru İngiliz Başbakanı

verdiği bir söylevde; “Türkleri başkentinden ve nüfusunun

çoğunluğu Türk olan Anadolu ve Trakya’daki zengin ve

şanlı ülkelerinden yoksun bırakmak için savaşmıyoruz…

Türk soyunun yaşamakta olduğu ülkede, Türk

İmparatorluğunun başkenti İstanbul olmak üzere devamına

engel olacak değiliz…” demiştir.

İngiltere Başbakanı’nın böyle bir açıklama yapmakla;

I. İtilaf Devletlerine karşı olabilecek tepkileri önleme,

II. Osmanlı Devleti’nin toprak bütünlüğünü koruma,

III. Osmanlı Devleti’nin I. Dünya Savaşı’ndan çekilmesini

sağlama

amaçlarından hangilerine ulaşmak istediği söylenebilir? (

5 puan )

A. Yalnız I B. Yalnız II C. I ve III

D. II ve II E. I, II ve III

MİLLİ MÜCADELENİN HAZIRLIK DÖNEMİ TESTİ –1

1. Birinci Dünya Savaşı'nda yenilen Almanya, Versay

Antlaşmasıyla Polonya'ya bırakmış olduğu yerleri geri

almak için daha sonra Polonya'nın batı bölgesini işgal

etmiştir. Almanya'nın bu tutumu karşısında İngiltere ve

Fransa barışı korumaya çalışmışlarsa da ikinci Dünya

Savaşı'nın çıkmasını engelleyememişlerdir.

Bu durum Birinci ve İkinci Dünya Savaşları arasında

nasıl bir ilişki olduğunu gösterir?

A) İki savaşta da çok sayıda cephe açılmıştır.

B) Birinci Dünya Savaşı öncesindeki bloklaşmalar

günümüze kadar devam etmiştir.

C) Savaşların ikisi de aynı hükümleri içeren antlaşmalarla

sonuçlanmıştır.

D) Birinci savaşın sonucu ikinci savaşın başlamasına ortam

hazırlamıştır.

E) İki savaşın sonunda da Avrupa'nın siyasi yapısı

korunmuştur.

32

2. Atatürk, Birinci Dünya Savaşı'nda Suriye ve Hicaz'da

bulunan Türk ordusunun sevk ve idaresinde Almanların söz

sahibi olmalarından rahatsızlık duymuş ve bunu Savaş

Bakanı Enver Paşa'ya gönderdiği bir raporda dile getirmiştir.

Bu durum Atatürk'ün aşağıdakilerden hangisini

önemsediğinin bir göstergesidir?

A) Bağımsız devlet anlayışı

B) Ordudaki disiplini

C) Türk - Alman dostluğunu

D) Arap topraklarında başlayan ulusçuluk hareketlerini

E) Ordunun birden fazla cephede savaşmakta olduğunu

3. Sovyet Rusya, Çarlık Rusyası'nın Berlin Antlaşması'yla

Osmanlı Devleti'nden aldığı yerleri, l. Dünya Savaşı'ndan

çekildiğini belirten Brest - Litovsk Antlaşması'yla Osmanlı

Devleti'ne iade etmiş; ancak Anlaşma Devletleri bu kararı

geçersiz saymıştır.

Bu durum aşağıdakilerden hangisinin göstergesidir?

A) Bağımsız devlet sayısının arttığının

B) Sovyet Rusya'nın diğer devletlerle ilişkilerinin Çarlık

Rusyası'nınkinden farklı olduğunun

C) Anlaşma Devletleri arasında görüş ayrılığı olduğunun

D) Osmanlı Devleti'nin Avrupa devletler hukukundan

yararlandığının

E) l. Dünya Savaşı öncesinde kurulan ittifakların aynen

devam ettiğinin

4. Mondros Ateşkes Antlaşmasının aşağıdaki

maddelerinden hangisi, Türklerin denetiminde kalan

Anadolu topraklarının da elden çıkabileceği anlamına

gelmektedir?

A) Osmanlı Devleti diğer devletlerle bütün ilişkilerini

kesecektir.

B) Sınırların korunması ve güvenliğin sağlanması ile görevli

olanlar dışındaki bütün Osmanlı ordusu terhis edilecektir.

C) İtilaf Devletleri, güvenliklerini tehdit edici durumlarda

stratejik noktaları işgal edebilecektir.

D) Hükümet haberleşmesi dışında, telsiz ve telefonlar İtilaf

Devletleri'nce denetlenecektir.

E) Bütün demiryolları, İtilaf Devletleri'nin denetimi altına

alınacaktır.

5. 1919 yılında İtilaf Devletleri'nin, "Türklerin Batı

Anadolu'daki Hıristiyanları katletmek üzere olduğu"

şeklinde asılsız bir haberi dünya kamuoyuna

yaymalarının amacı neydi?

A) Anadolu'daki iç isyanları desteklemek

B) Sevr Antlaşması’nın imzalanmasını çabuklaştırmak

C) İzmir’in işgalini haklı göstermek

D) İstanbul’un işgalini haklı göstermek

E) Anadolu'da zararlı dernekler kurulmasını hızlandırmak

6. Birinci Dünya Savaşından sonra, Doğu Anadolu

Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti şu kararları almıştır:

l. Hiçbir şekilde göç edilmeyecek.

II. Bilim, iktisat ve din alanında örgütlenilecek.

III. Doğu vilayetleri gerektiğinde savunulacak.

Bu kararların başlıca amacı aşağıdakilerden

hangisidir?

A) Bölgedeki Türkleri, azınlıklara oranla her yönden daha

güçlü tutma

B) Benzer amaçlı milli cemiyetleri birleştirme

C) Diğer Müdafaa-i Hukuk Cemiyetlerine kendi gücünü

gösterme

D) Erzurum'da milli bir kongre yapılmasını sağlama

E) Cemiyetin bölgedeki şube sayısını artırma

7. Kurtuluş Savaşı'nın devam ettiği yıllarda Mustafa Kemal,

"Artık İstanbul Anadolu'ya hâkim değil tâbi olmak

mecburiyetindedir." görüşünü savunuyordu.

Aşağıdakilerden hangisi bu görüşü destekleyen bir

gerekçe olamaz?

A) İstanbul’un işgal edilmesi

B) Milli Mücadele hareketinin güç kazanması

C) Mustafa Kemal'in Yıldırım Orduları Grubu

Komutanlığından ayrılması

D) Anadolu'da düzenli ordunun kurulması

E) Osmanlı Devleti'nin işgaller karşısında etkisiz kalması

8. Aşağıdakilerden hangisi Kuvay-ı Milliye'nin

kurulmasında doğrudan etkili olmuştur?

A) İtilaf Devletleri askerlerinin İstanbul'a gelmesi

B) Osmanlı İmparatorluğu’nun Birinci Dünya Savaşı'nda

yenilmesi

C) Anadolu'nun yer yer işgal edilmesi

D) Anadolu'da iç isyanlar çıkması

E) Rusya'da ihtilal olması

9. Mondros Ateşkes Antlaşması'ndan sonra İstanbul

Hükümeti galip devletlerin etkisi altına girmiş ve millete

karşı sorumluluklarını yerine getiremez olmuştur.

Aşağıdakilerden hangisi bu durumun bir sonucu

değildir?

A) Erzurum ve Sivas Kongrelerinin yapılması

B) Yöresel direnişlerin başlaması

C) Anadolu halkının İstanbul Hükümeti'ne olan güvenini

yitirmesi

D) Anadolu halkının Mustafa Kemal’in çevresinde

toplanması

E) Gizli anlaşmaların yapılması

33

10. Mondros Ateşkes Antlaşması'ndan sonra Osmanlı

Hükümeti'nin süregelen işgaller karşısında yetersiz kalması

Türk ulusunun tepkilerine yol açmıştır.

Aşağıdakilerden hangisi bu tepkilerin biridir?

A) İstiklal Mahkemelerinin kurulması

B) Hıyanet-i Vataniye Kanunu'nun çıkarılması

C) Takrir-i Sükûn Kanunu'nun kabul edilmesi

D) Tekâlif-i Milliye Emirleri'nin kabul edilmesi

E) Kuvay-ı Milliye'nin oluşması

11. Milli Mücadele döneminde Türk milleti kadını ve erkeği

ile birlikte çeşitli savunma dernekleri kurmuş, siyasal

mitingler ve gösteriler düzenlemiş, işgal kuvvetlerine karşı

harekete geçmiştir.

Bu durum Milli Mücadele dönemiyle ilgili olarak

aşağıdakilerden hangisinin bir göstergesidir?

A) Laiklik anlayışının benimsendiğinin

B) Seçim sisteminin değiştirildiğinin

C) Direnişçilerin eğitim düzeyinin yüksek olduğunun

D) Direnmenin etkili hale getirilmeye çalışıldığının

E) İletişimde güçlüklerle karşılaşıldığının

12. Anlaşma Devletleri'nin, Mondros Ateşkes

Anlaşmasına dayanarak Anadolu'yu işgal etmesi

öncelikle aşağıdaki ilkelerden hangisinin önemini ortaya

çıkarmıştır?

A) Devletçilik B) Bağımsızlık C) İnkılâpçılık

D) Laiklik E) Cumhuriyetçilik

13. Kurtuluş Savaşı'nın başlangıcına değin Türk ulusu,

hanedancı ve ümmetçi bir tarih anlayışının etkisinde

kalmıştır.

Aşağıdakilerden hangisi, bu anlayıştan farklı olarak

ulusal tarih anlayışı yolunda atılan bir adımdır?

A) İstanbul Hükümeti’nin Sevr Barış Antlaşması’nı

imzalaması

B) ''Direniş derneklerinin kuruldukları bölgelerin

Türklüğünü kanıtlamaya çalışmaları

C) Anlaşma Devletleri'nin Türkiye'yi aralarında

paylaşmaları

D) İstanbul Hükümeti'nin Anadolu direnişine karşı çıkması

E) Sivas Kongresi’nde bazı delegelerin ABD’nin

mandaterliğini istemesi

14. Mondros Ateşkes Anlaşması'na göre Osmanlı Devleti'nin

Hicaz, Yemen, Suriye ve Irak'taki kuvvetleri en yakın

Anlaşma Devletleri Kumandanlığına teslim olacaktı.

Bu madde, Mondros Ateşkes Anlaşması'nın hangi

özelliğine bir örnektir?

A) Osmanlı Devleti'ni güçsüz duruma düşürme

B) Sınırları belli olmayan yörelerin, eski coğrafya adlarını

kullanma

C) Osmanlı Devleti'nin hukuki varlığını tanıma

D) Osmanlı Devleti'nin müttefikleriyle bağlantısını kesme

E) Yerel direnişleri başlatma

MİLLİ MÜCADELENİN HAZIRLIK DÖNEMİ TESTİ - 2

1. l. Dünya Savaşı'nda yaklaşık 325.000 can kaybedilmiş,

ateşkesin imzalanması ile askerî güç tamamen ortadan

kalkmıştı. Düşmana karşı kuvvet kullanılamayacağı fikri;

saraya, yönetici kadroya ve bazı aydın çevrelere hâkimdi. Bu

teslimiyetçi tutum müttefiklere güçlük çıkarılmadığı

takdirde, Türkiye'nin lehine anlayış gösterileceği umuduna

dayanmaktaydı.

Bu düşüncelere sahip kişilerin aşağıdakilerden

hangisini savunacağı söylenebilir?

A) Manda yönetimini

B) Halifeliğin kaldırılmasını

C) Saltanatın kaldırılmasını

D) Kuvay-ı Milliye'nin oluşturulmasını

E) TBMM'nin kurulmasını

2. "Mustafa Kemal Paşa, Mondros Ateşkes Antlaşması'ndan

sonra Türk ulusunu tehlikelere karşı uyarmak ve harekete

geçirmek amacıyla Havza ve Amasya'da genelgeler

(tamimler) yayınlamıştır."

Bu genelgelerin Türk ulusu üzerinde etkili olduğunu

gösteren ilk belirti ne olmuştur?

A) Anadolu'da, İtilaf Devletleri'ne karşı protesto ve

mitingler yapılması

B) Osmanlı Mebuslar Meclisi kararlarının itilaf

Devletleri'nin isteklerine uymaması

C) Amasya'da Mustafa Kemal'in İstanbul Hükümeti

temsilcisi Salih Paşa ile görülmesi

D) Erzurum ve Sivas'ta kongreler yapılması

E) İlk TBMM'ye, Osmanlı Mebuslar Meclisi üyelerinin de

alınması

3. Milli Mücadeleye en fazla karşı çıkan devlet İngiltere’dir.

İngiltere aşağıdaki faaliyetlerden hangisi ile milli

iradeyi yok etmeye çalışmıştır?

A) Yunanistan'ın işgallerini desteklemekle

B) Anadolu'da isyanlar çıkarmakla

C) Şeyh Sait isyanını çıkarmakla

D) Mebuslar Meclisi'ni dağıtmakla

E) Musul'u işgal etmekle

4. Mustafa Kemal'in Son Osmanlı Mebuslar Meclisi'nde

Müdafaa-i Hukuk Grubu oluşturulmasını istemesinin

amacı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Vatanın bütünlüğünün korunması yolunda kararlar almak

B) Padişahın yetkilerini artırmak

C) Hükümette değişiklik yapılmasını sağlamak

D) Meclisin toplanabilmesi için gerekli çoğunluğu sağlamak

E) Yasama organı arasında uyum sağlamak

34

5. İtilaf Devletleri Anadolu'nun çeşitli bölgelerinde

azınlıkların faaliyetlerini desteklemişler ve isyanlar

çıkarmalarını sağlamışlardır.

İtilaf Devletleri’nin böyle davranarak Mondros

Ateşkesi’nin,

l. Anadolu dışındaki Osmanlı askerlerinin itilaf Devletleri'ne

teslim olması

ll. İtilaf Devletleri'nin güvenliklerini tehlikede gördükleri

yerleri işgal edebilmesi

III. Alman subaylarının ülkelerine gönderilmesi

hükümlerinden hangilerinin yürürlüğe girmesine uygun

ortam hazırlamayı amaçladıkları savunulabilir?

A) Yalnız l B) Yalnız II C) Yalnız III

D) l ve II E) II ve III

6. Mustafa Kemal Paşa direniş cemiyetlerini tek çatı altında

birleştirmeye özel önem vermiş, bunu da Sivas Kongresi'nde

Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti'ni kurarak

başarmıştır.

Mustafa Kemal Paşa'nın bununla aşağıdakilerden

hangisini amaçladığı savunulabilir?

A) Örgütlenmeyi tabana yaymayı ve ulusal güçleri tek elde

toplamayı

B) Halka liderliğini kabul ettirmeyi

C) Otoritesini artırmayı

D) Padişahın isteklerine direnmeyi

E) Düzenli ordunun kurulmasını sağlamayı

7. Amasya Genelgesi'nin Kurtuluş Savaşımızdaki önemi

en çok hangi özelliğinden kaynaklanmaktadır?

A) Anadolu ve Trakya'nın her yanına duyurulmuş

olmasından

B) Kurtuluş Savaşı'nın gerekçesi ve yöntemini

belirtmesinden

C) İşgallerin başlamasını izleyen günlerde hazırlanmış

olmasından

D) Halkı, düşmana karşı silahlı direnişe çağırmış olmasından

E) İstanbul Hükümeti'ne karşı bir hareket niteliği

taşımasından

8. Erzurum Kongresi kararları arasında, "ulusal iradenin ve

toplanan ulusal güçlerin padişahlık ve halifelik makamını

kurtaracağı" hükmü de yer almıştır.

Ulusal egemenlik anlayışına ters düşen böyle bir

karar alınmasının temel nedeni aşağıdakilerden

hangisidir?

A) Ortamın böyle bir değişikliğe hazır olmaması

B) İtilaf Devletlerinden çekinilmesi

C) İmparatorluğun çökmesinin önlenmek istenmesi

D) Osmanlı Hükümeti'nin desteğine ihtiyaç duyulması

E) Halifeliğin gücünden yararlanmak istenmesi

9. Amasya Genelgesi'nde, Sivas'ta toplanacak kongre için

gelecek temsilcilerin seçimini Müdafaa-i Hukuk-u Milliye,

Redd-i ilhak Cemiyeti ve belediyelerin yapması istenmiştir.

Bu yolla ulaşılmak istenen temel amaç aşağıdakilerden

hangisidir?

A) Müdafaa-i Hukuk derneklerinin kurulmasını teşvik etmek

B) Müdafaa-i Hukuk derneklerinin gücünü Türk halkına

duyurmak

C) İşgal kuvvetlerinin dikkatini Sivas’ta yapılacak kongreye

çekmek

D) Milletin güvenini kazanmış, Milli Mücadele taraftarı

kişilerin seçilmesini sağlamak

E) Temsilcilerin can ve mal güvenliklerini sağlamak

10. Misâk-ı Millî belgesinde Batum, Ardahan, Kars ve Batı

Trakya için gerekirse serbest oylama yapılabileceği görüşü

yer almıştır.

Bu yörelerin hangi özelliğinden dolayı serbest

oylamanın çıkarlarımıza uygun olacağı düşünülmüştür?

A) Stratejik bakımdan önemli bölgelerde olmaları

B) Uzun süreden beri Osmanlı yönetiminde bulunmaları

C) Halkın çoğunluğunun Türk ve Müslüman olması

D) Verimli tarım topraklarına sahip olmaları

E) Temsilcilerinin Meclis-i Mebusan'da etkili olmaları

11. Osmanlı İmparatorluğu'nda, İtilaf Devletleri'nin aşa-

ğıdaki girişimlerinden hangisi doğrudan "milli iradeyi"

yok etmeyi amaçlamıştır?

A) Boğazların yönetimine el koymaları

B) Mebusan Meclisi'ni dağıtmaları

C) Osmanlı Ordusu'nun büyük bir kısmını terhis ettirmeleri

D) Karadeniz kıyısındaki bazı önemli noktaları kontrol

altına almaları

E) Ulaşım ve haberleşme sistemlerinin işletilmesine el

koymaları

12. Sivas Kongresi'nde "manda" sorunu tartışmalara yol

açmış, bazı yurtseverler Amerikan mandasını savunmuş,

fakat sonuçta bu görüş reddedilmiştir.

Manda yönetiminin reddedilmesinin nedeni

aşağıdakilerden hangisidir?

A) İstanbul Hükümeti'nin manda isteğine tepkisiz kalması

B) İstanbul Hükümeti'nin kongreye açıkça cephe alması

C) Manda yönetiminin iyi bilinmemesi

D) İngiliz ve Amerikan mandası isteyenler arasında görüş

birliği sağlanmaması

E) Manda yönetiminin ulusal bağımsızlığa ters düşmesi

35

13. Mustafa Kemal, anayurdun parçalanması tehlikesi

karşısında ülke çapında bir kongre yaparak Müdafaa-i

Hukuk ve Redd-i ilhak Cemiyetlerini birleştirmiştir.

Mustafa Kemal'in bu yolla ulaşmak istediği ilk amaç

aşağıdakilerden hangisidir?

A) Saltanatı kaldırmak

B) Yeni bir anayasa hazırlamak

C) Kurtuluş Savaşı'nı tek elden yönetmek

D) Cumhuriyeti ilan etmek

E) Halifeliği kaldırmak

14. İstanbul Hükümeti Amasya Protokolü'nde yer alan

"Temsil Kurulu'nun rızası olmadan düşmanlarla barış

görüşmelerine gidilmemesi" kararını reddetmiş, "Mebusan

Meclisi'nin toplanması" kararını ise kabul etmiştir.

İstanbul Hükümeti'nin Temsil Kurulu'na verilmek

istenen yetkiyi kabul etmemekle ulaşmak istediği amaç

aşağıdakilerden hangisidir?

A) İstanbul’un işgal edilmesini engellemek

B) Temsil Kurulu'nu Osmanlı Meclisi'nde etkili hale

getirmek

C) İtilaf Devletleri'yle ilişkileri geliştirmek

D) Merkezi otoriteyi kurmak

E) Milli birliği sağlamak

15. Erzurum Kongresi'nde yalnızca iç politikayı ilgilendiren

ilkeler değil, bazı dış politika ilkeleri de belirlenerek ilan

edilmiştir.

Erzurum Kongresi'nin bu tutumu aşağıdakilerden

hangisini gösterir?

A) Meclis gibi hareket edildiğini

B) İstanbul Hükümeti'ne yardımcı olunmak istendiğini

C) Ekonomik sorunlara siyasi sorunlardan daha çok önem

verildiğini

D) Yabancı ülkelerle ilişkilerin arttığını

E) İtilaf Devletleri'nin Anadolu harekatına bakış açısının

değiştiğini

16. Amasya Genelgesi'nin aşağıdaki hükümlerinden

hangisi, Türk İnkılâbı’nın evrensel nitelik taşıdığının bir

göstergesidir?

A) Vatanın bütünlüğü tehlikededir.

B) İstanbul Hükümeti, üzerine aldığı görevi yerine

getirememektedir.

C) Ulusun bağımsızlığını, ulusun azim ve kararı

kurtaracaktır.

D) Delegelerin seçimi ulusal bir sır olarak gizlenmelidir.

E) Sivas'ta ulusal bir kongrenin tez elden toplanması

kararlaştırılmıştır.

17. Çanakkale Savaşında Boğazlardan geçemeyen

düşman donanması aşağıdaki antlaşmalardan

hangisinden sonra İstanbul’ a serbestçe girmiştir?

A) Mondros Antlaşması B) Mudanya Antlaşması

C) Sevr Antlaşması D) Lozan Antlaşması

E) Montrö Antlaşması

3. ÜNİTE: KURTULUŞ SAVAŞINDA

CEPHELER

A. KURTULUŞ SAVAŞININ BAŞLAMASI VE

CEPHELER

DÜZENLİ ORDUNUN KURULMASI

* İzmir’in işgalinden sonra Kuva-yı Milliye birlikleri

Ayvalık, Bergama, Soma, Akhisar, Salihli, Nazilli ve

Aydın’da Yunanlılara karşı başarılı mücadeleler vermiştir.

* Kuva-yı Milliye düşmanı oylayabiliyor fakat düşmanı

yurttan atacak şekilde karşı taarruza geçemiyordu. Bu

durumu bilen Mustafa Kemal, düzenli ordunun kurulmasının

şart olduğuna inanıyor; fakat bu düşüncesini meclise kabul

ettiremiyordu.

* 22 Haziran 1920’de başlayan Yunan taarruzu Gediz

Muharebelerinde Kuva-yı Milliyenin mağlubiyetine sebep

oldu. Kuva-yı Milliyenin komutanı olan Ali Fuat Cebesoy

mağlubiyete Kuva-yı Milliyenin disiplinsizlik ve

düzensizliğini sebep gösterirken; Kuva-yı Milliyeciler

mağlubiyetin sebebi olarak Ali Fuat Cebesoy’un

başarısızlığını ileri sürüyorlardı. Gediz Muharebeleri

Mustafa Kemal’in düzenli ordu konusundaki düşüncelerini

haklı çıkarmış ve bunun üzerine 8 Kasım 1920’de yapılan

meclis toplantısı sonucunda Ali Fuat Cebesoy’un Moskova

büyük elçiliğine tayin edilmesine ve düzenli ordunun

kurulmasına karar verilmiştir.

* Batı Cephesinde düzenli orduyu kurmakla İsmet İnönü

görevlendirildi. Cephenin güneyi ise Refet Bele’nin

komutasına verildi.

Not: 27 Aralık 1920’de Kuva-yı Seyyarenin, kaldırılarak

düzenli orduya katılması kararlaştırıldı

Soru: Düzenli Ordu Niçin Kurulmuştur?

* Halk ile Kuvayı Milliye birliklerinin karşı karşıya gelmeye

başlaması

* Yunan ilerleyişinin durdurulamayışı

* Kuvayı Milliyenin merkezi otoriteden yoksun oluşu

36

* Kuvayı Milliyenin bölgesel amaçlı olması

* Disiplinin olmaması, ast-üst ilişkisinin olmaması

Soru: Düzenli Ordunun Genel Özelliklerini Yazınız?

* Kurtuluş Savaşında sadece Yunanlılara karşı savaştı.

* TBMM’ye karşı oluşan bazı isyanları bastırdı.

* Tekâlif-i Milliye Emirlerinin uygulanması sonucunda

taarruz gücüne ulaştı.

* I. İnönü Muharebesi ilk savaşı ve ilk başarısıdır.

* Eskişehir-Kütahya Muharebeleri tek başarısızlığıdır.

Yorum:

* Halk kongreler yolu ile örgütlenip birleştirilmiştir.

* Güneyde Fransız ve Ermenilere karşı Kuva-yı Milliye;

Doğu Anadolu’da Ermenilere karşı, Osmanlı’dan kalan XV.

Kolordu; Batı Anadolu’da Yunanlılara karşı, TBMM’nin

kurduğu, düzenli ordu kullanılmıştır.

* Ordu taarruz gücüne ulaşana kadar Yunanlılara karşı batı

cephesinde savunmada kalınmıştır.

* Kurtuluş Savaşında bağımsızlık ve egemenlik birlikte

yürütülmüştür.

* Kurtuluş Savaşı, Türk Milletinin I. Dünya savaşının

sonuçlarına bir tepkisidir.

* Mondros Mütarekesinin Osmanlı Devletini etkisiz duruma

getirmesi, kurtuluş mücadelesini halkın yapmasına sebep

olmuştur.

* Kurtuluş Savaşı için ilk adımları milli cemiyetler atmış,

kurtuluşu TBMM tamamlamıştır.

* İtalyan ve İngilizlerle askeri mücadele olmamasına

rağmen; en fazla diplomatik mücadele İngilizlerle olmuştur.

* TBMM’de ilk bunalım ordu, ikinci bunalım ise hükümet

meselesinden dolayı çıkmıştır.

B. DOĞU CEPHESİ

Ermeni Sorunu Nasıl Ortaya Çıktı?

* Ermeniler Osmanlı ülkesinde rahat bir şekilde yaşıyordu.

Osmanlı Devletinde bakanlık ve yargıçlık yapan Ermeniler

dahi vardı. Van, Bitlis, Diyarbakır, Tokat ve İstanbul yoğun

olarak yerleştikleri yerlerdi. Osmanlı ülkesinin her yerine

istedikleri gibi yayılmışlardı.

* Osmanlı, Ermenilere, devlete bağlılıklarından dolayı

“............................. .........................” diyordu.

* Rusya ve İngiltere’nin kışkırtmaları sonucunda XIX.

yüzyılın sonlarında Ermeniler arasında da milliyetçilik

çalışmaları görülmeye başladı. Ermeniler teşkilatlanmak için

Hınçak (1887) ve Taşnak-sütyun (1890) cemiyetlerini

kurdular.

* Ermeniler XX. yüzyılın başlarında Osmanlı Bankasını

bastılar, 1904’de Sason İsyanını; 1914’de Zeytun İsyanını

çıkardılar. II. Abdülhamit’e suikast düzenlediler.

* I. Dünya Savaşı esnasında Ruslar tarafından kullanılan

Ermeniler yıllarca birlikte yaşadıkları Türklere saldırmaktan

çekinmediler. Osmanlı Devleti Doğu Anadolu’da Türklerle

Ermeniler arasında olayların çıkmaması için Ermenileri 14

Mayıs 1915’de çıkardığı “........................ ........................”

ile Suriye bölgesine göç ettirdi.

* Brest Litovsk Antlaşması ile Rusya I. Dünya Savaşından

çekilince; İngilizler Batum petrol bölgesinde etkili olabilmek

ve Osmanlı ile Rusya arasında tampon bölge oluşturmak için

Gümrü civarında Ermenilere devlet kurdurdu. (28 Mayıs

1918)

* Paris Konferansında, Doğu Anadolu’da, Ermeni devletinin

kurulması kabul edildi. Mondros Mütarekesinin İngilizce

metninde Doğu illerine Ermeni vilayetleri denmesi de

İngilizlerin Ermenilerle ilgili düşüncesini, daha Paris

Konferansından önce ortaya koyuyordu.

* Doğu Anadolu’da kurulacak olan Ermeni devletinin

mandaterliği Paris Konferansı esnasında ABD’ye verilmiştir.

ABD Ermeni mandaterliğinden Aralık 1919’da oluşturulan

Harbord Raporu sonucunda vazgeçmiştir. Bu rapor

Ermenilerin Doğu Anadolu’da azınlıkta olduğunu, Türklerin

mücadeleye hazır olduğunu ve ABD için Doğu Anadolu’ya

yönelik olarak alınacak bir mandaterliğin zararlı olacağı

belirtiyordu.

* Doğu Anadolu’daki Ermeni olaylarından dolayı Kazım

Karabekir komutanı olduğu XV. Kolorduyu dağıtmamıştı.

Bu kolordunun varlığı Ermeniler için kısmen de olsa

caydırıcı bir unsurdu. Bölge Doğu Anadolu Müdafaa-i

Hukuk Cemiyetinin çalışmaları sonucu örgütlenmişti.

Kazım Karabekir

37

Doğu Cephesi ve Ermenilerle Savaş

* 9 Haziran 1920’de ......................... ……........................’in,

TBMM tarafından, doğu cephesi komutanlığına atanması

sonucunda devletin ilk cephesi oluşmuş oldu.

* 28 Ekim 1920’de harekete geçen Türk ordusu karşısında

tutunamayacağını anlayan Ermeniler barış isteyince, 3

Aralık 1920’de Kazım Karabekir TBMM adına Ermenilerle

Gümrü Antlaşmasını imzaladı.

Not: 5 Aralık 1920’de Ermenistan, Sovyet Rusya yönetimine

girdiği için Gümrü Antlaşması Ermeni meclisinden

geçememiştir.

Gümrü Antlaşması ( 3 ARALIK 1920 )

* Ermeniler Kars, Gümrü ve Sarıkamış’ı terk edecek.

* Aras Nehri ile Çıldır Gölü arası Türk-Ermeni sınırı olacak.

* Ermeniler TBMM aleyhine olan antlaşmaları

tanımayacaktır.

* Göç ettirilmiş olan Ermeniler altı ay içinde Türkiye’ye geri

dönebilecektir.

Not: Ermeniler Kars civarından çekilince; Türkiye Devleti

Gürcüler ile sınır komşusu oldu. Ardahan’ın bir kısmı,

Artvin ve Batum Gürcülerin elindeydi. TBMM’nin verdiği

ültimatom sonucunda 23 Şubat 1921’de Gürcüler Artvin,

Ardahan ve Batum’u terk etti. (Batum Antlaşması)

Soru: Gümrü Antlaşmasının Önemini Yazınız?

* Mondros Mütarekesi ile belirlenen sınırlar ilk defa

aşılmıştır.

* TBMM’nin ilk askeri ve siyasi başarısıdır.

* Ermenistan TBMM’yi antlaşma imzalayarak tanıyan ilk

devlet oldu.

* Misak-ı Milli yönünde ilk adım atıldı.

* Sevr Antlaşmasına ilk darbe vuruldu.

* Doğu sınırının belirlenmesi yönünde ilk adım atıldı.

* Doğudaki güçleri batıya kaydırma imkânı oluştu.

B. GÜNEY CEPHESİ

* Mondros Mütarekesinden sonra İngilizler 9 Kasım

1918’de İskenderun’u, 17 Aralık 1918’de Antep’i, 22 Şubat

1919’da Maraş’ı ve 24 Mart 1919’da Urfa’yı işgal ettiler.

Fransızlar ise Mersin, Adana, Hatay ve Osmaniye’yi işgal

ettiler. İngilizler petrol bölgelerine karşılık Maraş (30 Ekim

1919), Urfa (30 Ekim 1919) ve Antep’i (5 Kasım 1919)

Fransızlara devrettiler.

* Fransızlar Suriye ve Mısır’dan getirdikleri Ermenilere

intikam alayları kurdurarak, Ermenileri bölgedeki Türklere

karşı kullandılar. Ermeniler Çukurova’da devlet kurmak

istediklerinden dolayı Türklere karşı saldırıya geçtiler.

* Batı Anadolu’da düşmana karşı seçilmiş gerilla güçleri

savaş verirken; güney cephesinde kadın, çocuk, ihtiyar

olmak üzere halk düşmana karşı top-yekun bir mücadeleye

girmiştir.

* Sivas Kongresinde, güney cephesinin, gönderilecek

subaylarca düzenlenip halkın düşmana karşı harekete

geçirilmesi planlanmıştır.

* Fransızlar ile Türk halkı arasında ilk ciddi çarpışmalar

Sütçü İmam’ın harekete geçmesi ile Maraş’ta başlamıştır.

Maraş halkı Fransızları 10 Şubat 1920’de Maraş’tan atmayı

başardı.

* 11 Nisan 1920’de ise Urfa halkı Fransızları

memleketlerinden atmayı başardı.

* Şahin Bey mücadelesi ile ünlenen Antep ise bütün

gayretlerine rağmen Fransızlara teslim olmak zorunda

kaldı.(Şubat 1921)

Not: TBMM daha sonradan …………...............’a

kahraman(1973); ......................’ya şanlı(1984);

............................(1921)’ e ise gazi unvanını vermiştir.

* Adana’da ise mücadeleler 20 Ekim 1921’de imzalanan

Ankara Antlaşmasına kadar devam etti.

Not: Güney Cephesi Ankara Antlaşması ile kapanmış ve

Adana ile Antep savaş yapılmadan Fransızlardan geri

alınmıştır.

B. BATI CEPHESİ

Soru: Yunanlıların Anadolu’da İlerleme Sebeplerini

Yazınız?

* Osmanlı ordusunun terhis edilmiş olması

* Cephede ilk dönemde disiplin olmaması

* İsyanlardan dolayı Anadolu’da birliğin geç sağlanması

* İngilizlerin Yunanlılara yardım etmesi

* Mondros Mütarekesinin taşıdığı ağır maddelerden dolayı

Osmanlı Devletinin üzerine düşen sorumluluğu yerine

getirememesi

Soru: Yunanlıların Anadolu'ya asker çıkarması ve

Anlaşma Devletlerinin İstanbul'u resmen işgal etmesi

gelişmelerinin aşağıdakilerden hangisine neden olduğu

savunulamaz?

A) Anlaşma Devletleriyle Mondros Ateşkes Anlaşması'nın

imzalanmasına

B) İstanbul Hükümetine halkın desteğinin azalmasına

C) Anadolu'da ulusal hareketin güçlenmesine

D) Anlaşma Devletlerinin İstanbul Hükümetine baskısının

artmasına

E) Anadolu'da işgal edilen yerlerin genişlemesine

( 11.04.2010 – YGS )

38

Not: Paris Konferansında, Türkiye’nin mandaterliğinin hiç

bir devlet tarafından alınmamasını savunan Fransa;

Yunanistan’ın İzmir’i terk etmesini de istiyordu.

Not: Dünya Müslümanlarından çekinen İngilizler İstanbul’u

paylaşım planları içine almamıştır. Paris Konferansında

Kürtlerin mandaterliğini İngilizler kabul etmiştir.

Not: Batı Anadolu’da Yunanlılara karşı ilk mücadeleyi

kuva-yı milliye birlikleri verdi.

Not: 8-9 Temmuz 1920’de Bursa işgal edilince meclis

kürsüsüne siyah bir örtü çekildi. Bu örtü 6 Eylül 1922’de

kaldırılmıştır.

I. İNÖNÜ SAVAŞI ( 6 – 10 OCAK 1921 )

Soru: I. İnönü Savaşı’nın Sebeplerini Yazınız?

* Demir yolu hattından dolayı Yunanlılar Eskişehir’i ele

geçirmek istiyordu.

* Yunanlılar, yardım alabilmek için, batılı devletlere

güçlerini ispatlamak istiyordu.

* Yunanlılar Çerkez Ethem’in isyanından faydalanmak

istiyordu.

* Yunanlılar TBMM’ye Sevr Antlaşmasını kabul ettirmek

istiyordu.

Not: İsmet İnönü komutasındaki düzenli ordu Yunanlıları

durdurmayı başarmıştır.

İsmet İnönü

Soru: I. İnönü Zaferinin Önemini Yazınız?

* Düzenli ordu ilk zaferini kazandı.

* İtilaf devletleri arasında anlaşmazlık yaşandı.

* İsmet İnönü tuğgeneral rütbesi aldı.

* TBMM’nin içte ve dışta saygınlığı arttı.

* Çerkez Ethem isyanı bastırıldı.

* Afganistan ve SSCB ile dostluk anlaşması imzalandı.

* İstiklal marşı kabul edildi.(12 Mart 1921)

* Teşkilat-ı Esasiye Kanunu kabul adildi.

* Halkın orduya ve TBMM’ye karşı güveni arttı.

* Asker toplama işi kolaylaştı.

İstanbul hükümeti ve TBMM Londra Konferansına davet

edildi.

LONDRA KONFERANSI

( 23 ŞUBAT – 12 MART 1921 )

Soru: Londra Konferansının Sebeplerini Yazınız?

* Düzenli ordunun I. İnönü başarısı

* İtilaflar arasındaki anlaşmazlıklara çözüm aramak

* Rusya ile TBMM’nin yaklaşmaya başlaması

* TBMM’ye Sevr Antlaşmasının kabul ettirilmek istenmesi

* Yunan ordusuna zaman kazandırma düşüncesi

* TBMM’nin Gümrü başarısı

* Güneyde Fransızlara karşı başarılı mücadeleler verilmesi

Not: Konferansa İngiltere, Fransa, İtalya, Yunanistan,

Osmanlı Devleti ve TBMM katıldı.

Not: TBMM’yi hukuken tanımak istemeyen İngilizler

TBMM’yi konferansa direkt olarak davet etmeyip Londra

Konferansına Türkiye’den öncelikle İstanbul hükümetini

çağırmıştır. İngilizler, konferansta ikilik çıkarmak amacıyla

ve TBMM’ye Sevr Antlaşmasını kabul ettirmek için İstanbul

hükümetinden TBMM adına Mustafa Kemal’in uygun göre-

ceği bir temsilci getirmesini istemiştir.

Not: Mustafa Kemal konferansa direkt olarak davet

edilmedikçe TBMM’nin katılamayacağını bildirince; TBMM

de İtalya aracılığı ile konferansa direkt olarak davet edildi.

Not: Konferansa TBMM adına Bekir Sami Bey; İstanbul

hükümeti adına ise Tevfik Paşa katıldı. Konferansta Türk

delegeleri arasında ikilik çıkarmak isteyen İtilaf Devletleri

ilk konuşma hakkını Tevfik Paşaya verdiler. İtilaf

devletlerinin oyununu bozmak isteyen Tevfik Paşa “ Söz

milletimin asıl temsilcilerinindir, sözün Anadolu kuruluna

verilmesin rica ederim” der.

Uyarı: Mustafa Kemal Türkler Adına Konferanstan

Olumlu Bir Sonuç Çıkmayacağını Biliyor; Fakat Şu

Sebeplerden Dolayı Konferansa Katılımı Kabul Ediyordu:

* Türklerin haklı davasını ve misak-ı millisini dünyaya

duyurmak

* İşgalcilerin “Türk milleti barışa yanaşmıyor” tezini

çürütmek

* Yeni kurulan orduya zaman kazandırmak

39

* TBMM’yi hukuken tanıtmak

Not: Konferansta işgalciler Türklere sürekli olarak Sevr

Antlaşmasını kabul ettirmeye çalışmıştır. Sadece Sevr

Antlaşmasında belirlenen asker sayısının bir miktar

artırılabileceği söylenmiştir.

* Bekir Sami Bey Fransa, İngiltere ve İtalya ile esir

mübadelesine ve ekonomiye yönelik antlaşmalar

imzalamıştır. Bekir Sami Bey bu antlaşmalarda eşitlik

ilkesini gözetmemiştir. İtalya ve Fransa’ya ekonomik

tavizler verirken; İngilizlerle yaptığı esir mübadelesi

antlaşmasına göre İngilizlerin sadece Malta’daki esirleri

serbest bırakmasını; diğerlerini ise değişim dışı tutmasını

kabul etmiştir. Bekir Sami Bey’in yaptığı bu antlaşmaları

TBMM eşitlik ilkesine uymadığı için kabul etmediği gibi;

Bekir Sami Bey’i de dışişleri bakanlığından almıştır. Bu

antlaşmalar TBMM’nin antlaşma imzalanabilecek

diplomatik saygınlığa ulaştığını göstermiştir.

Soru: Londra Konferansının Önemini Yazınız?

* TBMM hukuken tanındı.

* Sevr Antlaşmasından işgalcilerin taviz verebileceği

görüldü.

* İşgalciler arasındaki görüş ayrılıkları büyüdü.

* Konferanstan sonuç çıkmaması Türk milletine tam zafer

kazanılması gerektiğini gösterdi.

TÜRK – AFGAN ANTLAŞMASI

( 1 MART 1921 )

* TBMM ve ................................... karşılıklı olarak

birbirinin meşruluğunu tanımayı ve yardımlaşmayı kabul

ettiler.

Önemi: TBMM’yi ve Misak-ı Milliyi tanıyan ilk Müslüman

Devlettir. ( İlk doğulu İslam Devleti )

Not: Afganistan 1919’a kadar İngiliz sömürgesi altındaydı.

MOSKOVA ANTLAŞMASI ( 16 MART 1921 )

Soru: Türk-Rus Yakınlaşmasının Sebeplerini Yazınız?

* TBMM’nin Gümrü başarısı

* I. İnönü Zaferi

* TBMM’nin güvenilir dost imajı vermesi

* SSCB’nin dost arayışı

* TBMM’nin İtilaf devletleri ile yaklaşıyor olması

* Boğazların açık halde oluşunun SSCB’yi kendi adına

endişelendirmesi

* Güneyde Fransızlara karşı başarılar kazanılması

* Mustafa Kemal’in diplomatik çabaları

* Her iki ülkenin de ortak düşmanının olması

* Rusya’nın Anadolu Mücadelesini kendi rejimine

dönüştürmek istemesi

Antlaşmanın Maddeleri:

* Liman hizmetlerinden Türkiye’nin faydalanması şartıyla,

Batum Gürcistan’a bırakılacaktır.

* Ermeni ve Gürcüler ile yapılan antlaşmalar kabul

edilecektir.

* Boğazların rejimi Türkiye’nin egemenlik hakları

korunmak şartıyla Kara Deniz’e sahildar devletlerce

düzenlenecektir.

* Birinin tanımadığı uluslararası antlaşmayı diğeri de

tanımayacaktır.

* Osmanlı Devleti ile Rus Çarlığı’nın yaptığı antlaşmalar

geçersiz sayılacaktır.

* Artvin ve Ardahan TBMM’de kalacaktır.

* Gerekli durumlarda karşılıklı yardımlaşılacaktır.

Soru: Moskova Antlaşmasının Önemini Yazınız?

* İlk defa Avrupalı bir devlet antlaşma imzalayarak

TBMM’yi ve Misak-ı Milliyi tanıdı.

* Rusya Sevr Antlaşmasını geçersiz saydı.

* Batum’un Gürcistan’a bırakılması ile Misak-ı Milliden ilk

taviz verildi.

* Rusya kapitülasyonları kaldıran ilk devlet oldu.

* TBMM ile SSCB arasında ilk antlaşma imzalandı.

* Doğu cephesinin güvenliği pekiştirildi.

* TBMM diplomatik bir zafer elde etti.

* İşgalci devletlere karşı denge politikası izlenebilmesi için

önemli bir koz elde edildi.

* İki devlet karşılıklı olarak birbirinin rejimini tanıdı.

Not: Rusya ile ilişkiler Mayıs 1920’de başlamıştır. Haziran

1920’de ise Rusya Misak-ı Milliyi tanımıştır.

Soru: Sovyet Rusya, Kurtuluş Savaşı sırasında TBMM

Hükümetine sağladığı askerî ve ekonomik yardımlarla Millî

Mücadele’ye destek vermiştir.

Aşağıdakilerden hangisinin, Sovyet Rusya’nın bu

politikasının nedenlerinden biri olduğu savunulamaz?

A) Anlaşma Devletlerinin Sovyet Rusya ile Türkiye’nin

ortak düşmanı olmaları

B) Türk ve Rus halkları arasında tarihten gelen dostluk

bağları

C) Türkiye’ye sosyalist rejim ihraç etme düşüncesi

D) Sovyet Rusya’nın uluslararası alandaki yalnızlığı

E) Anlaşma Devletlerinin Boğazları kontrol etmesini önleme

isteği

( 24.03.2013 –YGS )

40

II. İNÖNÜ SAVAŞI

( 23 MART – 31 MART 1921 )

Soru:II. İnönü Savaşının Sebeplerini Yazınız?

* Londra Konferansında TBMM’nin Sevr Antlaşmasını

kabul etmemesi.

* Yunanlıların Eskişehir’i ele geçirmek istemesi

* Yunanlıların güçlerini Avrupalı devletlere göstererek,

onlardan yardım almak istemesi.

Not: İsmet Paşa komutasındaki Türk ordusu Yunanlıları

ikinci defa durdurmayı başarmıştır.

Not: Mustafa Kemal İsmet Paşa’ya çektiği telgrafta

“...............................................................................................

………………………………………………………………………

………………………………………………………..” demiştir.

Soru: II. İnönü Zaferinin Önemini Yazınız?

* I. İnönü Zaferinin rastlantı olmadığı görüldü.

* Ordunun taarruza hazır olmadığı görüldü.

Not: 8 Nisan 1921’de Türk ordusu Aslıhanlarda karşı

taarruza geçtiyse de başarılı olamadı.

* Cephenin güneyi de Refet Bele’den alınarak İsmet

Paşa’nın komutasına verildi.

* İtilaf bloğundaki ayrılık düşüncesi güçlendi.

ESKİŞEHİR – KÜTAHYA MUHAREBELERİ

( 10 – 24 TEMMUZ 1921 )

* Türk ordusunun daha fazla güçlenmeden imha edilmesi

gerektiğine inanan Yunanlılar 10 Temmuzda tekrar harekete

geçmiştir. Zaferden emin olan Yunan kralı bu savaş

öncesinde İzmir’e gelmiştir.

* Yunanlılar karşısında Türk ordusu tutunamayınca; Türk

ordusunun telef olmasını önlemek isteyen Mustafa Kemal,

İsmet Paşadan Türk ordusunu Sakarya’nın doğusuna

çekmesini istedi. Yunanlılar Sakarya’nın doğusunu hem tam

olarak bilmiyorlar; hem de Yunanlıların bu bölgeye ait savaş

planları yoktu.

Soru: Kütahya – Eskişehir Savaşının Önemini Yazınız?

* Türk ordusu Kurtuluş Savaşı esnasında ilk ve tek

mağlubiyetini almıştır.

* Afyon, Kütahya ve Eskişehir Yunanlıların eline geçmiştir.

* Mecliste tartışmalar başlamıştır.

* Meclisteki bazı milletvekilleri başkentin Kayseri’ye

taşınmasını teklif etmiştir.

* Fransızlar barış yapmaktan vazgeçti.

* Kuvayı Milliyeye geri dönme tartışmaları başladı.

Soru: Temmuz 1921’de düzenlenmesi planlanan Eğitim

Kongresi’nin, Eskişehir-Kütahya Savaşlarının şiddetlenmesi

nedeniyle ertelenmesi önerisi üzerine Mustafa Kemal “Hayır

ertelemeyin… Cahillikle, ilkellikle savaş, düşmanla savaştan

daha az önemli değildir.” demiştir.

Mustafa Kemal'in savaş ortamında söylediği bu

sözün, aşağıdakilerden hangisine bir kanıt olduğu

savunulabilir?

A)Mustafa Kemal’in bir komutan olarak başarısına

B)Uluslararası ilişkilerde barışın ilke edinildiğine

C)Ülkedeki etkinliklerin tamamen savaşların durumuna göre

belirlendiğine

D)Mustafa Kemal’in eğitim ve öğretime verdiği önemin

büyüklüğüne

E)Ülke savunmasında ekonomik koşulların önemine

( 1 NİSAN 2012 – YGS )

BAŞKOMUTANLIK KANUNU ( 5 AĞUSTOS 1921 )

Başkomutanlık Kanunu Niçin Çıkarıldı?

Olağan üstü durumdan dolayı kararların hızlı alınmasını ve

uygulanmasını sağlamak.

* Mustafa Kemal milli iradeye olan saygısından dolayı

başkomutanlık yetkisini meclisten sadece üç aylık kısa bir

süre için istemiştir. Başkomutanlık yetkisi daha sonradan,

Büyük Taarruz öncesinde süresiz olmak üzere (20 Temmuz

1922), iki defa uzatıldıysa da Cumhuriyetin ilanı ile sona

ermiştir.

Soru: Başkomutanlık Kanununun Çıkarılmasının

Önemini Yazınız?

* Meclis ilk defa bütün yetkilerini bir kişiye vermiştir.

* Mustafa Kemal tekrar askerlik mesleğine dönmüştür.

* Mustafa Kemal Kurtuluş Savaşını daha rahat idare etme

imkânına kavuşmuştur.

Soru: Başkomutanın yetki ve sorumlulukları nelerdir?

* Meclisin tüm yetkilerini taşır.

* Meclis kararı ile yetki süresi uzatılır.

* Kararları kanun niteliğindedir.

* Görev süresi dolmadan yargılanamaz.

Yorum: Başkomutanlık süresinin uzatılması ve süresiz hale

getirilmesi; meclisin Mustafa Kemal’e güvendiğini ve

Mustafa Kemal’in başkomutanlık yetkisini iyi kullandığını

gösterir.

41

Soru: Kurtuluş Savaşı’nın, zamanla Batı Cephesi’nde bir

Türk-Yunan Savaşı’na dönüşmesinde aşağıdakilerden

hangisinin etkili olduğu savunulabilir?

A)Diğer cephelerin kapatılmasıyla tüm kuvvetlerin Batı’da

toplanmasının

B)Rusya’nın Osmanlı Devleti’ne yönelik gizli paylaşım

anlaşmalarını açıklamasının

C)Batı bölgesinde bazı Kuvayı milliye yanlılarının

TBMM’ye karşı ayaklanmasının

D)İşgal bölgelerinde azınlıkların yeni devlet kurmak

istemesinin

E)Yunanistan’la Birinci Dünya Savaşı’nda fiilen mücadele

edilmemesinin

( 1 NİSAN 2012 – YGS )

TEKÂLİF-İ MİLLİYE EMİRLERİ

( 7 – 8 AĞUSTOS 1921 )

Soru: Tekâlif-i Milliye Kanunun Çıkarılış Sebebini

Yazınız?

Türk ordusunun taarruz gücüne ulaşabilmesi için Türk

milleti topyekün seferber edilmek istenmiştir.

Maddeleri:

* Her ilçede bir tekâlif-i milliye komisyonu kurulacaktır.

* Kanunun uygulanması için İstiklal Mahkemeleri

çalışacaktır

* Her aile bir giyimlik elbise; bir çift çorap; bir çift çarık

verecektir.

* Bedeli sonradan ödenmek üzere; halk ve esnafın elinde

bulunan yiyecek, giyecek gibi her türlü temel gereksinim

maddeleri ve teknik araç gereçlerle ulaşım araç gereçlerinin

%40’ına el konulacaktır.

* Halk elinde bulunan ulaşım araçları ile her ay Milli

Mücadele adına 100 kilometre taşıma yapacaktır.

* Gerekirse sahipsiz mallara el konulacaktır.

* Halk elinde bulunan silah ve cephanenin tümünü teslim

edecektir.

* Gerektiğinde, zanaat erbabı orduya katılacaktır.

Yorum:

a) Halktan yardımlar toplanamadan Sakarya Savaşı

başlamıştır.

b) Bu vergiler Osmanlı zamanında toplanan avarız

vergisi ( Olağanüstü durumlarda alınan vergi ) ile

benzerlik gösterir.

SAKARYA MEYDAN SAVAŞI

( 23 AĞUSTOS – 12 EYLÜL 1921 )

* Yunanlılar Ankara’ya kadar ilerleyerek savaşı kesin olarak

sonuçlandırmak için harekete geçmiştir.

* Yüz kilometrelik bir alana yayılmış olan Türk ordusu

düşman karşısında dağılma emareleri gösterdiyse de;

Mustafa Kemal’in “Hattı müdafa yoktur. Sathı müdafaa

vardır. O satıh tüm vatandır. Vatanın her karış toprağı

yurttaşın kanı ile ıslanmadıkça terk olunamaz. ” sözü Türk

askerinin savunma azmini artırmıştır. 10 Eylülden itibaren

kendisini toparlayan Türk ordusu, Yunanlıları, durdurduğu

gibi; Sakarya Nehri’nin batısına atmayı da başarmıştır.

Ordunun taarruz gücü olmadığı için savaşa devam

etmemiştir.

Not: İngilizler Yunanlılara Zaman Kazandırmak İçin

Ateşkes Teklifinde Bulundular. Ateşkese göre;

a) Savaş durdurulacak.

b) İki tarafın kuvvetleri denetlenecek.

c) Kuvvetler artırılmayacak.

d) Askersiz ara bölge oluşturulacak.

e) İtilaflar her iki tarafın askeri gücünü denetleyebi-

lecek.

* Bağımsızlık olgusu ile bağdaşmayan bu ateşkes önerisi

ilke olarak kabul edildiyse de; TBMM bu ateşkesin şartlarını

bütün olarak kabul etmedi.

* TBMM ateşkesin tam olarak kabul edilebilmesi için

Yunanlıların Anadolu’yu terk etmesini istemiştir. Fakat asıl

amaçları Yunanlılara zaman kazandırmak olan işgal

devletleri bu öneriyi kabul etmemiştir.

Not:

a) Türk ordusu, Kurtuluş Savaşında, en fazla Sakarya

Savaşında şehit vermiştir.

b) Türkler ve Yunanlılar Sakarya Savaşında uçak

kullanmıştır.

Soru: Sakarya Zaferinin önemini yazınız?

* Türk ordusunun II. Viyana Bozgunundan beri de-vam

eden geri çekilişi ve savunması sona erip; taarruz dönemi

başladı.

* İtilaf bloğu dağıldı.

* İtalyanlar Anadolu’yu terk etti.

* Fransa ile TBMM arasında Ankara Antlaşması imzalandı

* İngiltere ile 22 Ekim 1921’de TBMM esir mübadelesi

antlaşması imzaladı

* Azerbaycan, Gürcistan, Ermenistan ile TBMM arasında

Kars Antlaşması imzalandı.

* 2 Ocak 1922’de TBMM ile ................................... arasında

dostluk antlaşması imzalandı

* İngilizler TBMM’ye ateşkes teklifinde bulundu.

* Yunanlıların taarruz gücü kırıldı.

* Mustafa Kemal’e ................................................. unvanı ve

............................................... rütbesi verildi. (19 Eylül 1921)

42

* Yunanlılar Doğu Trakya üzerinden İstanbul’a yapmak

istedikleri saldırıdan vazgeçtiler.

Not: Türk ordusunun en fazla insan kaybı Sakarya

Savaşında oldu.

Not: Sakarya Zaferinden sonra İtilaf Devletleri Sevr

Antlaşmasını silah zoru ile kabul ettiremeyeceklerini

anlayınca 22 Mart 1922 tarihinde Türk-Yunan kuvvetleri

arasında ateşkes ilan ettiler.( Paris Mukarreratı )

KARS ANTLAŞMASI ( 13 EKİM 1921 )

* Sakarya Zaferi; Ermenistan, Azerbaycan ve Gürcistan’ı

Rusya’nın da teşviki ile TBMM ile antlaşma imzalamaya

yönlendirdi.

* TBMM ile üç Sovyet Cumhuriyeti arasındaki antlaşma

Türkiye’nin doğu sınırına son halini verdi. (Türkiye’nin

Batum’un liman hizmetlerinden faydalanma hakkı da sona

erdi.)

ANKARA ANTLAŞMASI ( 20 EKİM 1921 )

Soru: Ankara Antlaşmasının Sebeplerini Yazınız?

* TBMM’nin Sakarya Zaferini kazanması

* Fransızların Yunan zaferinden ümidini kesmesi

* İngiltere’nin Almanya’ya yaklaşmaya başlaması

* Türklerin her türlü bölücü harekete karşı olması ve bu tür

pürüzleri gidermek için mücadeleyi göze alması

Yorum: Fransa ile TBMM arasında Eskişehir-Kütahya

Savaşlarından önce barış görüşmeleri başlamış; fakat Türk

ordusunun bu savaştaki başarısızlığı Fransızları

ümitlendirmiş ve Fransızlar Yunanistan ile Türkler

arasındaki mücadelenin kesin sonucunu beklemeye

başlamıştır.

Ankara Antlaşmasına Göre;

* Fransa işgali altında bulunan Adana ve Antep’i terk

edecektir.

* Hatay ve İskenderun Fransa’nın mandaterliği altında

bulunan Suriye’de kalacaktır.

* Fransa Hatay’ın nüfusuna ve kültürüne müdahale

etmeyecektir.

* Fransa bölgeden çekilmek zorunda kalırsa; Hatay ve

civarını Suriye’ye bırakmayacaktır.

Yorum: Bu madde Mustafa Kemal’in ....................................

.............................................. gösterir. Çünkü Fransa

1936’da bölgeyi terk edecek ve bölgedeki statünün yeniden

belirlenmesi gerekecektir.

Soru: Ankara Antlaşmasının Önemini Yazınız?

* Güney cephesi kapanmıştır.

* Misak-ı Milliden taviz verilmiştir.

* Dış politikada başarılı ve sözü geçer olmanın şar-tının iç

politikada da başarılı olmaktan geçtiği görülmüştür.

* Güney sınırı ilk haliyle çizilmiştir.

* İtilaf bloğu parçalanmıştır.

* Adana ve Antep kurtarıldı.

* Hatay misak-ı milli sınırlarının dışında kaldı.

* Güneydeki Ermeni sorunu kapandı.

Soru: Sakarya Savaşı kazanılmasına karşın Yunan

ordusunu kesin yenilgiye uğratan Başkomutan Meydan

Savaşı’nın yaklaşık bir yıl sonra yapılmasına

aşağıdakilerden hangisinin neden olduğu savunulabilir?

A) İtalyanların birliklerini Anadolu’dan çekmeye başlaması

B) Doğu Cephesi’nde fiili mücadelenin sona ermesinin

beklenmesi

C) Ordunun ihtiyaçlarını karşılamak için Tekâlif-i Milliye

Emirlerinin çıkarılması

D) Türk ordusunun eksiklerinin tamamlanması

E) Ayaklanan Çerkez Ethem birliklerinin dağıtılması

( 27.03.2011 – YGS )

BÜYÜK TAARRUZ ( 26 AĞUSTOS 1922 )

Büyük Taaruzda Görev Alan Komutanlar:

M. Kemal : Başkomutan

İsmet İnönü : Batı Cephesi Komutanı

Fevzi Çakmak: Genelkurmay Başkanı

Kazım Karabekir: Milli Savunma Bakanı

Nurettin Paşa: 1. Ordu Komutanı

Yakup Şevki Subaşı : 2. Ordu Komutanı

Fahrettin Altay : Süvari Ordu Komutanı

43

Soru: Taarruz için yapılan hazırlıkları yazınız?

* Mustafa Kemal’in başkomutanlık süresi uzatıldı.

* Rusya’dan ve bazı doğulu ülkelerden yardım sağlandı.

* Doğu ve güney cephede tam güvenlik sağlandı.

* İstanbul’dan silah ve cephane kaçırıldı.

* Kamuoyu oluşturmak için Avrupa’ya diplomatlar

gönderildi.

* Fransa ve İtalya’nın bıraktığı silahlar toplandı.

* Fransa ve İtalya’dan silah satın alındı.

* Tekâlif-i milliye emirleri uygulandı.

* Ordu yoğun bir eğitime tabi tutuldu.

* Türk ordusu 26 Ağustos 1922’de taarruza geçti. 30

Ağustos 1922’de ise Dumlupınar’da Yunan ordusu ile Türk

ordusu arasında Başkomutan Meydan Muharebesi oldu.

Başkomutan Meydan Muharebesinde Türk ordusu karşısında

mağlup olan Yunan ordusu batı yönünde kaçmaya başladı.

Mustafa Kemal Türk ordusunun bu zaferi üzerine

Yunanlıların ülkeden tamamen atılması için orduya “

Ordular ilk hedefiniz Akdenizdir. İleri! ” emrini verdi.

* 9 Eylülde Yunanlılar İzmir’den atılırken son Yunan

kalıntıları ise 18 Eylülde Kapıdağ Yarımadası’ndan atıldı.

* Türk ordusu, 18 Eylülden itibaren Marmara’ya yönelince;

İngilizler ile karşı karşıya geldi. İngilizler bu durum

karşısında TBMM’ye ateşkes teklifinde bulundular.

İngilizler Türk ordusu Marmara’ya girdiği takdirde Türk

ordusuna karşı savaşabileceklerini bildirdiler. SSCB kozunu

İngilizlere karşı çok iyi kullanan Mustafa Kemal ise Doğu

Rumeli Yunanlılar tarafından boşaltılmadığı takdirde Türk

ordusunun savaşa devam edeceğini bildirdi. İngilizler

Yunanlıların Doğu Rumeli’yi boşaltması şartını kabul

ederek mütareke yapılmasını istediler.

Soru: Büyük Taarruzun önemini yazınız?

* Yunanlılar Anadolu’dan atıldı.

* TBMM eşit devletler konumuna geldi.

* İngilizler ile Türk ordusunun savaşma ihtimali oluştu.

* Mudanya Mütarekesine zemin oluştu.

* Yunan başkomutanı esir alındı.

MUDANYA ATEŞKES ANTLAŞMASI ( 11 EKİM 1922 )

Mudanya’nın İmzalandığı Ev

Antlaşmayı İmzalayanlar:

Türk Delegesi: General İsmet İnönü

Fransız Delegesi: General Şarpi

İngiliz Delegesi: General Harrington

İtalyan Delegesi: General Monbelli

Yunan Delegesi: General Mazarakis ( Yunan delegesi

Mudanyaya geldiği halde görüşmelere katılmadı.

İngilterenin kendilerini savunacaklarını düşünmüşlerdir.)

“ İzlenen askeri siyaset nedir? Sakarya Zaferinden

sonra aylar geçtiği halde ordu neden taarruz

etmiyor?” şeklinde eleştirilere M. Kemal şu yanıtı

vermiştir: “ Ordumuzun taarruz etmesi isteniyor.

Zaten kararımız taarruzdur. Fakat taarruzu

geciktiriyoruz. Çünkü hazırlıklarımızı bitirmek için

zamana gerek vardır. Yarım tedbirle yapılan

taarruz, hiç taarruz etmemekten kötüdür.”

44

Soru: Mudanya Ateşkes Antlaşması niçin imzalanmıştır?

a) Yunanlıların kesin olarak mağlup olması

b) İngiltere’nin politik yalnızlığa düşmesi.

c) İngiliz dominyonlarının ( sömürgeleri ) bıkkınlık

göstermesi.

d) Lloyd George hükümetinin sert eleştirilere maruz

kalması

e) Mustafa Kemal’in SSCB ile yardımlaşma manev-

ralarına girmesi.

* TBMM, İngiltere, Fransa, İtalya‘nın doğrudan katıldığı ve

Yunanlıların Mudanya açıklarından bir gemiden dolaylı

olarak takip ettiği Mudanya Mütarekesi görüşmeleri 3 Ekim

1922’de başladı.

Mudanya Ateşkes Antlaşmasının Maddeleri:

* Yunanlılar Doğu Trakya’yı 15 gün içinde Meriç’e kadar

boşaltacak; bölgede Türk yönetimi 30 gün sonra

başlayacaktır.

* İstanbul ve çevresinin yönetimi TBMM’ye bırakılacaktır.

* Türk ordusu barış imzalanana kadar; Çanakkale ve

Kocaeli Yarımadası’nda belirlenen çizgide duracaktır.

* Türkiye barış imzalanana kadar Doğu Trakya’da 8000

jandarmadan daha fazla güç bulundurmayacaktır.

* Boğazların durumu yapılacak olan antlaşma ile

belirlenecektir.

Soru: Mudanya Ateşkes Antlaşmasının önemini yazınız?

a) Savaşın silahlı mücadele dönemi sona erip; diplomatik

mücadele dönemi başladı.

b) Lloyd George hükümeti istifa etti. ( İngiltere )

c) İsmet Paşa diplomatik başarısını ispat etti.

d) Doğu Trakya savaş yapılmadan kurtarıldı.

e) Osmanlı yönetimi mütarekeye çağrılmamakla ve İstanbul

ve çevresinin yönetimi TBMM’ye bırakılmakla Osmanlı

Devletinin hukuken sona erdiği kabul edildi.

f) İngiltere TBMM’nin meşruluğunu tanıdı.

MİLLİ MÜCADELE’NİN SANAT VE EDEBİYATA

YANSIMALARI

* Mustafa Kemal Milli Mücadelenin daha başında milli bir

basının oluşmasına büyük önem vermiştir. Dönemin şair ve

yazarları Türk Milletinin bağımsızlık ve vatan sevgisi

uğruna sergiledikleri büyük fedakârlıkları anlatan yazıları

tarihe kayıt düşmüştür. Halide Edip Adıvar, Falih Rıfkı Atay

ve Yakup Kadri Karaosmanoğlu bu konuda özel bir yere

sahiptir.

* Halide Edip Adıvar, Kurtuluş Savaşı üzerine yazılan

romanların ilki olan “..............................................................

............................................” adlı eserini 1922’de kaleme

almıştır. İzmir’in işgali sırasında eşini ve çocuğunu

kaybeden Ayşe’nin önce İstanbul’a gelişini, ardında

Anadolu’ya geçerek Kuvayı Milliyeye katılışını

anlatmaktadır.

* “ ........................ ....................... ................................... ”

adlı anı kitabında ise Kurtuluş Savaşı yıllarında onbaşı,

çavuş ve başçavuş rütbelerinde ordu hizmetinde çalıştığı

yılları anlatır.

* Yakup Kadri Karaosmanoğlu; 1932’de yayımladığı

“...............................................” adlı romanda Anadolu köyü

üzerinden Milli Mücadele yıllarını anlatmıştır. Yunanlıların

mezalimlerini ise “Düşmanın Yaktığı Köyler Ahalisine” adlı

hikâye ve makaleler ile anlattı.

* Falih Rıfkı Atay ise Cumhuriyetle ilgili anılarını 1961

yılında çıkardığı “Çankaya” eserinde anlattı.

45

* Ayrıca bu döneme ait Kemal Arıburnu’nun “Atatürk’ten

Anılar”, Kazım Karabekir’in “İstiklal Harbimiz” ve Ali

Fuat Cebesoy’un “Milli Mücadele Hatıraları” kitapları da

bulunmaktadır.

* Kurtuluş Savaşını yaptığı tuvallere yansıtan önemli

ressamlarımızda bulunmaktadır. Bunlar; Ruhi Arel,

Üsküdarlı Cevat, Ali Sami Boyar, Arif Kaptan, Hikmet

Onat, Nejat Çelik, Ercüment Kalmık, Halil Dikmen, Cemal

Tollu, Ali Çelebi, Zeki Kocamemi, İbrahim Çallı ve Sami

Yetik’tir.

* Zühtü Müridoğlu, Nusret Suman,Hüseyin Özkan ve İlhan

Koman Anıtkabir kabartma ve rölyeflerinde Kurtuluş

Savaşını işlemişlerdir.

Not: Milli Mücadeleyi anlatan hem tarihi hem de edebi

değeri en yüksek olan en önemli eserler, bizzat M. Kemal’in

yazdığı “ Nutuk ve Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri ” adlı

eserleridir.

46

SINAV ÇALIŞMA ETKİNLİĞİ

1. M. Kemal’in; “Yolunda yürüyen bir yolcunun yalnız

ufku görmesi yetmez. Muhakkak ufkun ötesini de görmesi

ve bilmesi gereklidir.” sözü bu özelliğini gösterir. Çanakkale

Savaşlarında düşmanın nereden çıkarma yapacağını tahmin

etmesi, II. Dünya Savaşı’nın çıkacağını, 1932′de bir yurt

gezisinde “Kırk asırlık Türk yurdu, düşman elinde

bırakılamaz.” diyerek ilerde Hatay’ın ana vatana katılacağını

belirtmesi onun bu özeliğini en iyi şekilde ortaya

koymaktadır.

Yukarıda verilen paragrafta M. Kemal Atatürk’ün

hangi kişisel özelliğinden bahsedilmektedir?(10 Puan)

2. Aşağıda verilen cümlelerde eksik kalmış kelime ya da

kelime gruplarını tamamlayınız?(Her şık 2 Puan)

a. Güney Cephesi’ndeki mücadele …………………...…….

……………………………. birlikleri tarafından yapılmıştır.

b. Milli Mücadelede Batı Cephesinde İngilizlerin

desteklediği …………………….………………………... ile

savaştık.

c. M. Kemal’i Manastır Askeri İdadisinde etkileyen ilk kişi,

tarih öğretmeni Topçu Kolağası ……………………...……..

…………………………………………………..... Bilge’dir.

d. M. Kemal veliaht Vahdettin ile ……………...………’ya

giderek cephede incelemelerde bulundu.

e. Milli Mücadelede ilk kurşun …………………...…..…’da

Fransızlara karşı atılmıştır.

3. M. Kemal “Ben size taarruz emretmiyorum, ölmeyi

emrediyorum…” sözünü hangi savaş esnasında söylemiştir?

Yazınız.( 5 Puan)

4. TBMM’yi tanıyan ilk Müslüman Devleti yazınız? ( 5

Puan)

5. Aşağıdaki cümlelerin (ifadelerin) “YANLIŞ” ya da

“DOĞRU” olduğunu belirtiniz?(Her şık 1 Puan)

Cümle---İfade

D

Y

a. I. Dünya Savaşından sonra dünya barışını

sağlamak amacı ile Birleşmiş Milletler

kuruldu.

b. Son Osmanlı Mebusan Meclisi, M.

Kemal’in istediği bir şehirde toplanmamıştır.

c. Milli Mücadelede düzenli ordunun

Yunanlılara karşı tek kaybettiği savaş

Eskişehir-Kütahya Savaşıdır.

d. TBMM, M. Kemal’e Başkomutanlık

yetkisini Kütahya-Eskişehir yenilgisi üzerine

vermiştir.

e. M. Kemal’in ilk savaştığı cephe Şam’dır.

6. Yeni Türk Devletinin bağımsızlık marşı olan İstiklal

Marşı hangi savaş sonrasında kabul edildi? ( 5 Puan)

7. 18 Ocak 1919 yılında toplanan Paris Barış Konferansının

toplanma amacını yazınız?( 5 Puan)

8. Ermenistan Doğu Anadolu’nun Türklere ait olduğunu ve

Sevr Antlaşmasını tanımadığını hangi antlaşma ile kabul

etmiştir? ( 5 Puan)

9. I. İnönü Savaşı sonrasında toplanan Londra

Konferansının önemini yazınız? ( 5 Puan)

10. Aşağıdakilerden hangisi Milli Mücadele ile ulaşılmak

istenen hedeflerden değildir? ( 5 Puan)

A) Yurdu düşman işgalinden kurtarmak

B) Bağımsız bir devlet kurmak

C) Padişahın yetkilerini genişletmek

D) Millet egemenliğinde yönetime geçmek

E) Azınlıkların yıkıcı faaliyetlerine son verme

47

11. Milli Mücadele Döneminde Batı Cephesinde

İngilizlerin desteklediği Yunanlılarla mücadele ettik.

Aşağıdaki verilenlerden hangisi Batı Cephesinde

Anadolu’yu işgal eden Yunanlıların amaçlarından birisi

değildir? ( 5 Puan)

A) Ankara’yı ele geçirme

B) Mondros Antlaşmasını uygulamak

C) Düzenli ordu güçlenmeden yenmek

D) TBMM’yi dağıtmak

E) Eskişehir-Kütahya-Afyon’u ele geçirme

12. M. Kemal, aşağıda verilen cephelerden ve savaşlardan

hangisinde bulunmamıştır? ( 5 Puan)

A)Çanakkale Cephesi B) Suriye Cephesi

C) Kafkas Cephesi D) Trablusgarp Cephesi

E) Irak Cephesi

13. Çanakkale Cephesi’nde, Osmanlı ordusunda bulunan

çok sayıda subay ve yedek subayın şehit düşmüş olmasının

aşağıdakilerden hangisine neden olduğu savunulabilir? ( 5

Puan)

A) Osmanlı Devleti’nin toprak kaybetmesine

B) Rusya’da Bolşevik İhtilalı’nın çıkmasına

C) Bulgaristan’ın savaşa katılmasına

D) Cumhuriyetin ilk yıllarında eğitilmiş insan açığının

doğmasına

E) M. Kemal’in başarılı olmasına

14. Son Osmanlı Mebusan Meclisi tarafından alınan hangi

kararlar sonucu işgal güçleri Meclisi basmış ve İstanbul’u

resmen işgal etmiştir? ( 5 Puan)

A) Tekalif-ı Milliye B) Misak-ı İktisadi C) İkdam

C) İrade-i Milliye E) Misak-ı Milli

15. Aşağıdakilerden hangisi Kuvay-ı Milliye'nin

kurulmasında doğrudan etkili olmuştur? ( 5 Puan)

A) Rusya’nın güneyden saldırması üzerine

B) Osmanlı İmparatorluğu’nun Birinci Dünya Savaşı'nda

yenilmesi

C) İtilaf Devletleri askerlerinin İstanbul'a gelmesi

D) Anadolu'da iç isyanlar çıkması

E) Anadolu’nun işgale uğraması

16. Aşağıda verilen kavramları eşleştiriniz? ( 5 Puan)

( ) 1. Maraş A. Reddi İlhak

( ) 2. İzmir B. Ermeni

( ) 3. General Hourbord C. Şanlı unvanı

( ) 4. İlk batılı devlet D. Sütçü İmam

( ) 5. Urfa E. SSCB

17. İnönü Savaşları'nı kazanan TBMM Ordusu, Batı

Anadolu'yu düşmandan temizleme hareketine girişmemiş,

bu amaç, daha sonra Başkomutanlık Meydan Savaşı'yla

gerçekleştirilmiştir.

İnönü Savaşları’nın, Kurtuluş Savaşımız içindeki

başlıca rolü ne olmuştur? ( 5 Puan)

A) İstanbul Hükümeti'nin desteğini sağlama

B) TBMM kuvvetlerinin savaş gücünü sınama

C) Düşmanın gücü hakkında bilgi edinme

D) İtilaf Devletleri’ni, Yunanistan’ı desteklemekten

caydırma

E) Düşmanı oyalayarak zaman kazanma

18. Erzurum Kongresi'nde yalnızca iç politikayı ilgilendiren

ilkeler değil, bazı dış politika ilkeleri de belirlenerek ilan

edilmiştir.

Erzurum Kongresi'nin bu tutumu aşağıdakilerden

hangisini gösterir? ( 5 Puan)

A) Meclis gibi hareket edildiğini

B) İstanbul Hükümeti'ne yardımcı olunmak istendiğini

C) Ekonomik sorunlara siyasi sorunlardan daha çok önem

verildiğini

D) Yabancı ülkelerle ilişkilerin arttığını

E) İtilaf Devletleri'nin Anadolu harekâtına bakış açısının

değiştiğini

KURTULUŞ SAVAŞINDA CEPHELER TESTİ 1

1.Ulusal Kurtuluş Savaşımızın devam ettiği yıllarda

Sovyet Rusya: l. Anadolu'daki ulusal bağımsızlık çabalarını desteklemiştir.

II. Dışişleri Bakanı'nın 16 Mart 1921'de TBMM Hükümeti

adına İtalya, İngiltere ve Fransa ile görüşmeler yapmasını

protesto etmiştir.

III. TBMM Hükümeti'nin 20 Ekim 1921'de Fransa ile

yaptığı Ankara Antlaşması'nı protesto etmiştir.

Sovyet Rusya'nın bu davranışlarından nasıl bir

sonuç çıkarılabilir?

A) TBMM Hükümeti'nin Batı ile sıkı ilişki kurmasını

istemediği

B) Türkiye'deki ulusçuluk akımlarından çekindiği

C) TBMM Hükümeti'ni dışarıda ve içeride güçsüz bırakmak

istediği

D) Bağımsız bir Türk devletinin kurulmasını istemediği

E) TBMM Hükümeti'ni bu devletlere karşı korumaya

çalıştığı

2. Mudanya Ateşkes Antlaşması’nın, "İstanbul ve

Boğazlar, TBMM Hükümeti yönetimine bırakılacaktır."

hükmü, Osmanlı Devleti'nin ne olacağını gösteriyordu?

A) Hukuken sona ereceğini

B) Küçük bir devlet olarak kalacağını

C) TBMM Hükümeti'ne bağımlı olacağını

D) TBMM Hükümeti ile birlikte hareket edeceğini

E) Anlaşma Devletleri'ne bağımlı kalacağını

48

3. İlk TBMM Hükümeti;

l. l, ve II, İnönü Savaşlarını kazanması üzerine Sovyetler

Birliği ile Moskova Antlaşması'nı

II. Sakarya Meydan Savaşı'nı kazanması üzerine Fransa ile

Ankara Antlaşması'nı

III. Başkomutanlık Meydan Savaşı'nı kazanması üzerine de

itilaf Devletleri'yle Mudanya Ateşkes Antlaşması'nı

yapmıştır.

Bu bilgilere dayanarak aşağıdaki yargılardan

hangisine ulaşılabilir?

A) TBMM Hükümeti, haklarını savaşarak alma yanlısıdır.

B) Sovyetler Birliği ile Fransa, Yunanlılara karşıdır.

C) Sovyetler Birliği ile Fransa, Türklerle savaşı göze

alamamışlardır.

D) TBMM Hükümeti, varlığını askeri alandaki başarılarıyla

kabul ettirmiştir.

E) Sovyetler Birliği, İtilaf Devletleri'ni TBMM

Hükümeti'yle antlaşmaya zorlamıştır.

4. Mudanya Ateşkes Antlaşması'nın aşağıdaki

maddelerinden hangisi Osmanlı Devleti'nin hukuken

sona erdiğini gösterir?

A) Doğu Trakya'da Meriç ırmağının sol sahiline kadar olan

bölge on beş gün içinde Yunanlılar tarafından terk

edilecektir

B) Doğu Trakya'nın devir teslim işi itilaf Devletleri'nin

memurları aracılığıyla otuz gün içinde yapılacaktır.

C) Lozan Konferansı'nın bitimine kadar Türkler Doğu

Trakya'da sekiz bin asker bulunduracaktır.

D) İstanbul ve Boğazlar, Büyük Millet Meclisi Hükümeti

yönetimine bırakılacaktır.

E)İtilaf Devletleri'nin kuvvetleri Lozan Antlaşması'na kadar

İstanbul’da kalacaktır.

5. I. İlk TBMM'nin kurulması

II. Saltanatın kaldırılması

III. Cumhuriyetin kurulması

Türkiye'deki bu gelişmeler aşağıdakilerden

hangisini gerçekleştirme amacı taşımamıştır?

A) Ulusal iradeyi hâkim kılma

B) Yeni bir devlet kurma

C) Anayasal düzeni kurmak

D) Demokratik yönetimi gerçekleştirmek

E) Seçim sistemini değiştirmek

6. Kurtuluş Savaşımızın sonunda, milli çıkarlarımızı dost

ve düşman devletlere onaylatmak amacıyla Lozan'a

İsmet Paşa'nın (İnönü) gönderilmesinde O'nun hangi

başarısı daha etkili olmuştur?

A) l. ve II. İnönü Savaşlarını kazanması

B) Türkiye'de düzenli ordunun kurulmasına katkısı

C) Mudanya Ateşkes Antlaşması'nda milli çıkarlarımızı

korumuş olması

D) Mustafa Kemal Paşa'nın güvenini ve arkadaşlığını

kazanması

E) Çerkez Ethem isyanını bastırması

7. İnönü Savaşları'nı kazanan TBMM Ordusu, Batı

Anadolu'yu düşmandan temizleme hareketine girişmemiş,

bu amaç, daha sonra Başkomutanlık Meydan Savaşı'yla

gerçekleştirilmiştir.

İnönü Savaşları’nın, Kurtuluş Savaşımız içindeki

başlıca rolü ne olmuştur?

A) İstanbul Hükümeti'nin desteğini sağlama

B) TBMM kuvvetlerinin savaş gücünü sınama

C) Düşmanın gücü hakkında bilgi edinme

D) İtilaf Devletleri’ni, Yunanistan’ı desteklemekten

caydırma

E) Düşmanı oyalayarak zaman kazanma

8. TBMM Hükümeti ile Sovyet Rusya arasında 1921'de

imzalanan Moskova Antlaşması'nın başlangıç kısmında

"milletlerin kendi geleceğine serbestçe karar verebilmesi"

ilkesine yer verilmiştir.

Antlaşmaya bu ilkeyi koymakla, TBMM ve Sovyet

Rusya aşağıdakilerden hangisi yönünde karşılıklı

birbirlerine güvence vermişlerdir?

A) Bağımsızlıklarına saygı duyma

B) Dünyadaki bloklaşmaların dışında kalma

C) Avrupa diplomasisini izleme

D) Milletler Cemiyeti'ne üye olma

E) Ekonomik ilişkilerde bulunma

9. Mustafa Kemal, Başkomutanlık Yasası'nın yürürlük

süresinin 20 Temmuz 1922'de tekrar uzatılması gündeme

geldiğinde sürenin uzatılmasını istememiştir. Buna rağmen

Meclis, başkomutanlığın süresiz olarak Mustafa Kemal'de

kalmasına karar vermiştir.

Meclis'in bu kararı almasında aşağıdakilerden

hangisi etkili olmuştur?

A) Halkın orduyu desteklemesi

B) Başkomutanın aynı zamanda Meclis Başkanı olması

C) Mecliste bazı grupların oluşması

D) Mecliste yeni bir anayasa için çalışmaların başlaması

E) Başkomutana duyulan güvenin artması

10. Mudanya görüşmelerinde Fransız temsilcisi Trakya’nın

TBMM Hükümeti’ne teslim edilmesini kabul ederken,

İngiliz temsilcisi buna şiddetle karşı çıkmış, İtalyan

temsilcisi ise, bu konuda hükümetinden bilgi alması

gerektiğini bildirmiştir.

Anlaşma devletlerinin bu tutumlarına dayanarak

aşağıdaki yargılardan hangisine varılabilir?

A) Fransa TBMM Hükümeti'nin yanında yer almıştır.

B) İngiltere İtalya’nın politikasını desteklemiştir.

C) İtalya temsilcisi, görüşmelere hükümetinden izin almadan

katılmıştır.

D) Fransa, İngiltere ve İtalya İstanbul Hükümeti’ni

desteklemiştir.

E) İngiltere TBMM'nin varlığını tanımamıştır.

49

11. Aşağıdaki devletlerden hangisi Kurtuluş Savaşı

sırasında işgal ettiği yerlerden kendi isteğiyle çekilip

Kurtuluş Savaşında fiili mücadeleye girmemiştir?

A) Fransa B) İngiltere C) İtalya

D) Rusya E) Yunanistan

12. Anlaşma Devletleri,

I. 1921 yılında Londra'da toplanacak konferansa Osmanlı

Devleti'nin göndereceği delegeler arasında Mustafa Kemal'in

veya O'nun yetkili kılacağı bir delegenin de bulunmasını

istemişler;

II.1922 yılında Lozan'da toplanacak olan barış konferansına,

TBMM Hükümeti ile Osmanlı Hükümeti'ni birlikte

çağırmışlardır.

Bu iki durum, 1921'den 1922 yılına kadar geçen süre

içinde Anlaşma Devletleri'nin aşağıdakilerin hangisi ile

ilgili görüsünde bir değişme olduğunu göstermektedir?

A) Sevr Antlaşması'nın geçerliği

B) Osmanlı Devleti'nin temsil edilme hakkı

C) Anadolu Hareketi - Osmanlı Devleti ikiliğinin

sürdürülmesi

D)TBMM'nin gücü

E) Konferansa katılacak taraflar

13. Anlaşma Devletleri'nin 22 Mart 1922 tarihinde Türkiye

ile Yunanistan'a verdikleri ateşkes önerisinde şu hükümler

yer almıştır:

l. Tarafların ordularını araç ve gereç bakımından

güçlendirmesinin engellenmesi

II. İki taraf birlikleri arasında 10 km'lik, askerden

arındırılmış bir alan bırakılması III. Müttefikler arası bir

komisyonun Türk ordusunu ve askeri durumunu denetlemesi

Bu hükümlerden hangileri, öneride Yunanistan'ın

gözetilmiş olduğunu gösterir?

A) Yalnız l B) Yalnız II C) Yalnız III

D) l ve II E) II ve III

14. I. Yöre halkının ve milis güçlerinin Urfa'yı Fransızlara

karşı başarıyla savunması

II. İstanbul’un resmen işgal edilmesi ve Mebuslar

Meclisi'nin dağıtılması

III. İstanbul Hükümeti'nin Amasya Protokolleriyle Kuvayi

Milliye'yi tanıması

gelişmelerinden hangilerinin ülkede birlik ve beraberliği

güçlendirip Ulusal Kurtuluş Savaşı'na katılımı artırdığı

savunulabilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) II ve III E) I, II ve III

KURTULUŞ SAVAŞINDA CEPHELER TESTİ 2

1. Sovyet Rusya, Kurtuluş Savaşı'nda Afganistan ve Kafkas

Cumhuriyetleri ile Türkiye arasında paktlar oluşturma

yönünde girişimlerde bulunmuştur. Bu girişimler sonucunda

bazı antlaşmalar imzalanmıştır.

Sovyet Rusya'nın bu tutumu, aşağıdakilerden

hangisinin bir göstergesidir?

A) Uluslararası ilişkilerde etkili olmak istediğinin

B) Rus halkının tam desteğini aldığının

C) Türkiye'yi tanıyan devlet sayısını sınırlamaya çalıştığının

D) Müslüman ülkeler üzerinde nüfuzunun azaldığının

E) Anlaşma Devletleri ile yakınlaşmak istediğinin

2. İsmet İnönü Lozan Konferansı'nın açılışında söz alarak,

"Çok ıstırap çektik, çok kan akıttık. Bütün medeni milletler

gibi hürriyet ve istiklal istiyoruz." demiştir.

İsmet İnönü'nün bu sözü,

l. Öteki milletlerle eşit olmayı isteme

II. Düşüncelerini açıklamaktan çekinme

III. Milletini yüceltme

yönündeki tutumlardan hangilerini benimsediğinin

göstergesi olabilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve II

3. Osmanlı Devleti’nin hukuken sona erdiği, Mudanya

Ateşkes antlaşmasının hangi maddesi gösterir?

A) Yunan kuvvetlerinin Meriç’ in batısına çekilmesi

B) Doğu Trakya’ da Türklerin jandarma bulundurması

C) İstanbul ve boğazlar çevresinin yönetimini TBMM

hükümetine terk etmesi

D) Yunan ordusunun Doğu Trakya ‘ yı terk etmesi

E) Türk – Yunan savaşının sona ermesi

4. Aşağıdakilerden hangisi I. İnönü Savaşı sonrası

gerçekleşen olaylardan biri değildir?

A) İlk anayasanın kabul edilmesi

B) TBMM’ nin İstiklal Marşı’ nı kabul etmesi

C) TBMM’ nin Londra Konferansına çağrılması

D) Sovyet Rusya ile Moskova Antlaşmasının imzalanması

E) Fransa ile Ankara Antlaşmasının imzalanması

5. Kurtuluş Savaşında Güneydoğu Anadolu’ da meydana

gelen çatışmalar aşağıdaki olaylardan hangisiyle son

bulmuştur?

A) Gümrü Antlaşmasının imzalanması

B) Ankara antlaşmasının imzalanması

C) Moskova antlaşmasıyla

D) Londra Konferansı’ nın toplanmasıyla

E) İtalyanların işgallerden vazgeçmesiyle

50

IV. ÜNİTE: TÜRK İNKILÂBI

A. Türk İnkılâbının Genel Özellikleri

Atatürk’ün inkılâpçı kişiliği öncülüğünde gerçekleşen

Türk inkılâbıyla, devlet ve millet hayatı yeniden inşa

edilmiştir.

Soru: Türk İnkılâbının Amaçlarını Yazınız?

*Milli egemenliği gerçekleştirme

*Milli bağımsızlığı sağlama

*Türk halkını çağdaş uygarlık seviyesine çıkarma

*Milli kimliği koruma

*Yönetim, yazı, hukuk, eğitim, giyim, sağlık ve ekonomik

alanlarında yeniden yapılanmanın sağlanması

Soru: Aşağıdakilerden hangisi Atatürk önderliğinde

yapılan Kurtuluş Savaşı ve inkılâplarla sağlanan

değişimlerden biri değildir?

A) Teokratik düzenden laik sisteme geçilmesi

B) Ülke idaresinde Divanı hümayundan Bakanlıklar

sistemine geçilmesi

C) Ümmet anlayışından sonra ulus anlayışının

benimsenmesi

D) Toplumun geleneksel yapısının çağdaşlaştırılması

E) Mutlakıyet yönetiminden cumhuriyete geçilmesi

( 27.03.2011 – YGS )

B. Siyasi Alanda Yapılan İnkılâplar

1) Saltanatın Kaldırılması

Soru: Saltanat niçin kaldırılmıştır?

* İstanbul hükümeti de İtilaf devletleri tarafından Lozan

Görüşmelerine çağrıldı. Bu durum, TBMM ile İstanbul

hükümeti arasında ikilik oluşturabilirdi.

* Saltanatın milli egemenlik ilkesine aykırı olması.

* Bazı çevrelerin hâlâ saltanat yönetimini istemesi

Soru: Saltanatın kaldırılmasının önemini yazınız?

* Lozan’da ikilik çıkması önlendi.

* Milli egemenlik ilkesi güçlendirildi.

* Osmanlıların siyasi varlığı sona erdi.

* Devlet başkanı sorunu ortaya çıktı.

* Siyasi yetki ile dini yetkinin birbirinden ayrılması ile

laiklik yönünde ilk adım atılmış oldu.

Yorum:

a) Vahdettin saltanatın kaldırılmasından sonra güvenliğini

tehlikede gördüğünden dolayı İngiltere’ye sığındı.

( ................................................. adlı İngiliz gemisine atlayıp

yurdu ter etti. )

b) Vahdettin’in, İngilizlerden sığınma talebinde bulunduğu

mektupta “Müslümanların halifesi” imzasını kullanması,

saltanatın kaldırılmasını kabul ettiğini gösterir.

c) Vahdettin’in halifeliği yurt dışında istismar edebileceğini

düşünen TBMM 18 Kasım 1922’de .......................................

Efendi’yi halife olarak belirledi.

d) Padişahın milli mücadeledeki tutumu saltanatın

kadırılmasını halk nazarında kolaylaştırdı.

Dikkat ? Mustafa Kemal birleştirici yönünden dolayı Milli

Mücadelenin ilk yıllarından saltanata açıkça karşı çıkmadı.

e) Teşkilat-ı Esasiye Kanunu padişah ve halifeyi sembolik

hale getirmiştir.

LOZAN BARIŞ ANTLAŞMASI

( 24 TEMMUZ 1923 )

51

* Mustafa Kemal; Yunanlıların İzmir’de yaptığı tahribatın

görülerek, Yunanistan’dan daha fazla savaş tazminatı

alınması ve görüşmeleri daha yakından takip edebilmek için

barış görüşmelerinin İzmir’de olmasını istemiştir.

Görüşmelerin tarafsız bir ülkede olmasını isteyen Avrupalı

devletler ise görüşmelerin İsviçre’nin Lozan kentinde

olmasına karar vermiştir.

* .................... .................................. bakanlar kurulu başkanı

olduğu için görüşmelere katılmak istemiş; fakat görüşmelere

Mondros Mütarekesini imzalayan bir kişinin gidemeyeceğini

savunan Mustafa Kemal; barış görüşmelerine İsmet Paşa’nın

gitmesini uygun bulmuştur.

* Görüşmelere TBMM adına baş delege olarak İsmet İnönü,

Rıza Nur ve Hasan Saka katılmıştır.

* Mustafa Kemal TBMM delegelerinden; barış görüşmeleri

esnasında kapitülasyonlar ve Ermeni meselesi hakkında

taviz verilmemesini istemiştir.

* Lozan’da barış görüşmeleri 20 Kasım 1922’de başladı.

Borçlar, Irak sınırı, kapitülasyonlar, Boğazlar ve İstanbul’un

boşaltılması meselesinden dolayı görüşmeler 4 Şubat

1923’de kesildi.

* Yahudi cemaati lideri Haim Naim Efendi’nin ara-

buluculuğu sonucunda görüşmeler 23 Nisan 1923-de tekrar

başlayıp, 24 Temmuz 1923’de sonuçlandı.

Lozan Antlaşmasına Göre;

a-Sınırlar:

Doğu Sınırı: Kars Antlaşması ile belirlenen sınır ölçü alındı.

Irak Sınırı: Musul petrol bölgesini Türkiye’ye bırakmak

istemeyen İngiltere Irak sınırının çizilmesinde sorun çıkardı.

Görüşmelerde vakit kaybedilmek istenmediğinden dolayı,

Irak sınırı meselesinin, Lozan Görüşmelerinden sonra

Türkiye ile İngiltere arasındaki ikili görüşmelerle

halledilmesi kararlaştırıldı.

Yorum: Irak sınırının çizilmesi, Lozan’da çözüme ka-

vuşturulamamıştır.

Suriye Sınırı: Ankara Antlaşması ile belirlenen sınır ölçü

alındı.

b-On İki Ada: İtalya’ya bırakıldı.

c-Ege Adaları: Bozcaada ve Gökçeada dışındaki diğer

adaların Yunanistan’a, silahlandırmamak şartıyla

bırakılmasına karar verildi.

d-Boğazlar: Boğazlar başkanlığını Türk delegenin yapacağı

şekilde bir komisyon tarafından yönetilecektir. Bu komisyon

milletler cemiyeti tarafından denetlenecek ve statü milletler

cemiyetinin garantisinde olacaktır. Boğazlardan serbest

geçiş olacaktır. Ticaret gemilerinin geçişi serbest olacak;

fakat savaş gemileri tonaja tabi tutulacaktır. Türk askeri

olağanüstü durumlar hariç boğazlar bölgesinin 20 km

gerisinde duracaktır.

Yorum: Türkiye açısından Lozan antlaşmasının en kritik

maddesi boğazlarla ilgili maddesi olmuştur. Bu madde adeta

Türkiye’yi mağlup durumuna düşürerek, Türkiye’nin

egemenlik haklarını kısıtlamıştır.

e-İstanbul’un Boşaltılması: Antlaşmanın imzalanmasından

6 hafta sonra İstanbul boşaltılacaktır.

Not: İşgalciler 2 Ekim 1923’de İstanbul’u terk etti.

f-Kapitülasyonlar ve Düyun-ı Umumiye:

Kapitülasyonlar ve Düyun-ı Umumiye kaldırıldı.

g-Borçlar: Osmanlı’nın en fazla Fransa’ya borcu

olduğundan dolayı, borçlar en fazla Fransa ile tartışıldı.

Borçların I. Dünya Savaşı sonucunda Osmanlı’dan ayrılan

devletlerle TBMM arasında paylaştırılarak ödenmesine ve

TBMM’nin üzerine düşen borcu taksitler halinde ödemesine

karar verildi.

h-Ermeni Meselesi: Kapandı.

ı-Azınlıklar: TBMM, azınlıklar bahane edilerek iç işlerine

karışılmaması için bütün azınlıkları Türk vatandaşı kabul

etti. İstanbul’daki Rumlar ile Batı Trakya’daki Türkler hariç;

diğer azınlıkların ve dışarıdaki Türklerin ülkelerine

dönebileceği kabul edildi.

i-Yabancı Okullar: Yabancı okulları iç meselesi sayan

TBMM Lozan Görüşmelerinde yabancı okulları tartışma

konusu yaptırmadı.

k-Savaş Tazminatı: Yunanistan, Karaağaç bölgesini savaş

tazminatı olarak Türkiye’ye verecektir.

Yorum: Bu madde Trakya’nın I. Dünya Savaşı öncesindeki

sınırı değişmiştir.

l-Patrikhane: Patrikhane İstanbul’da kalacaktır. Patrik

seçimini, başka devletleri iç işlerine karıştırmak istemeyen

Türkiye yapacaktır. Türkiye Ortodoks din adamlarının

belirlediği üç adaydan birini patrik olarak tayin edecektir.

Patriğin siyasal yetkileri olmayacaktır.

m-Kıbrıs: İngiltere kendi toprağı saydığı Kıbrıs’ı görüşmeler

esnasında tartışma konusu yaptırmadı.

Örnek Soru: Aşağıdakilerden hangisi, Lozan Barış

Antlaşması'na, önemli bir uluslararası antlaşma niteliği

kazandırmaktadır?

A) Bu antlaşmayı bütün dünya devletlerinin onaylamış

olması

B) Bu antlaşmanın, geçerliliğini uzun süre koruyabilmesi

C) Bu antlaşmanın, uzun süren görüşmeler sonunda yapılmış

olması

D) Bu antlaşmanın birçok antlaşmaya örnek teşkil etmesi

E) Bu antlaşmayla ilgili tarafların tüm isteklerinin

gerçekleşmiş olması

52

Soru: Lozan Antlaşmasının önemini yazınız?

* Türkiye Devleti tanındı.

* Osmanlı devletinin sona erdiği kabul edildi.

* Türk devletinin tam bağımsızlığı kabul edildi.

* Osmanlı’nın bıraktığı asırlık sorunlar kapandı.

* Devrimler için ortam hazırlandı.

* Sevr Antlaşması yürürlükten kalktı.

* Sömürge altında yaşayan milletlere örnek oldu.

Soru: Lozan Antlaşmasının eleştirilen yönleri nedir?

Yazınız.

* Batı Trakya ve Ege Adaları’nın geri alınamaması

* Patrikhanenin İstanbul’da kalması

* Musul’un alınamaması

* Boğazların statüsü

Yorum: Lozan’ı eleştirenlerin; günün şartlarını, bilmediği

veya düşünmediği anlaşılmaktadır. Tarihçi araştırdığı

olayın geçtiği dönemin şartlarını bilmek zorundadır.

Soru: Lozan Antlaşmasının genel özelliklerini yazınız?

* I. Dünya Savaşı sonrasında imzalanan antlaşmalar arasında

günümüze kadar geçerliliğini koruyan tek antlaşmadır.

* I. Dünya Savaşı sonucunda imzalanan en son antlaşmadır.

* Yeni bir devletin kurulduğunu belgelemiştir.

* 23 Ağustos 1923’de II. Meclis tarafından onaylandı.

* Rusya ve Bulgaristan sadece Boğazlar rejimi için katıldı.

* 143 maddedir.

Soru: Lozan’ı I. Dünya Savaşından Sonra İmzalanan

Antlaşmalardan Ayıran Farklar Nelerdir?

* Askeri kısıtlamalar yoktur.

* Türkiye savaş tazminatı vermemiştir

* Türkiye’ye ekonomik yaptırımlar uygulanmamıştır.

* Zaferi simgelemektedir.

* Türkiye eşit devletler statüsündedir.

Soru: Millî Mücadele Dönemi’nde bir İngiliz tarihçinin

“Yenilmiş, parçalanmış bir ulusun, bu harabe içinden

ayağa kalkması ve dünyanın en büyük ulusları ile tam

eşit şartlar içinde karşı karşıya gelmesi ve Büyük

Savaş’ın bu galiplerini dize getirerek her istediğini kabul

ettirmesi şaşılacak şeydir.” diyerek tanımladığı antlaşma

aşağıdakilerden hangisidir?

A) Gümrü B) Lozan C) Moskova

D) Ankara E) Kars

( 1 NİSAN 2012 – YGS )

2. Cumhuriyetin İlanı ( 29 Ekim 1923 )

* TBMM’nin açılması ile cumhuriyete dayalı bir devlet

kurulmuş fakat; ortamın müsait olmamasından dolayı

kurulan sistemin adı açıkça söylenememiştir.

* İtilaf devletlerinin İstanbul’u boşaltması ile devlet

merkezinin neresi olacağı sorunu ortaya çıkmış; 13 Ekim

1923’de ..........................................’nın başkent ilan edilmesi

ile bu sorun ortadan kalkmıştır.

* Ekim 1923’de meclis başkanı yardımcısı ve içişleri bakanı

seçilmesi gerekiyor, fakat meclis bu seçim işinde anlaşma

sağlayamıyordu. Meclisin çalışamaz hale gelmesi ise

hükümet bunalımını oluşturdu. Bunun üzerine Ali Fethi

Okyar hükümeti istifa etti (27 Ekim). Yeni hükümetin

kurulması konusunda da problemler çıktı. Bu aksaklıklar

meclis hükümeti sisteminden kaynaklanıyordu. Bu sisteme

göre bakanlar meclisten tek tek seçiliyordu. Mustafa Kemal

mecliste oluşan bunalımın rejimden kaynaklandığını ve bu

bunalımın kabine sistemi ile aşılacağını belirterek

cumhuriyetin ilan edilmesine karar verdi. Kabine sistemine

göre meclis cumhurbaşkanını seçecek, cumhurbaşkanı

başbakanı tayin edecek; başbakan da meclisten uyumlu

çalışabileceği kişileri bakan olarak belirleyerek kabineyi

kuracaktır.

* ........................... ................................... ilk cumhurbaşkanı,

.................................. ....................... ilk başbakan, ................

............................. ............................ ilk meclis başkanı oldu.

Soru: Cumhuriyetin ilanının önemini yazınız?

* Rejimin (...........................................................) ve devletin

adı (...................................... ..................................................)

belli oldu.

* Devlet başkanlığı sorunu çözüldü.

( Cumhurbaşkanı: ..................................... ............................)

* Kabine sistemine geçildi.

* 1921 Anayasasında ilk önemli değişiklik yapıldı.

* Daha uyumlu ve yürütmeyi aksatmayacak hükümetlerin

oluşması için zemin hazırlandı.

* Meclis başkanlığı ile hükümet başkanlığı birbirinden

ayrıldı.

Not: Yasama ve yürütme görevlerinin TBMM’nin açıldığı

zaman TBMM’ye verilmesi cumhuriyet sis-teminin

oluşacağının habercisiydi.

3. Halifeliğin Kaldırılması ( 3 Mart 1924 )

Soru: Halifeliğin kaldırılmasının sebeplerini yazınız?

* Halife Abdülmecit’in TBMM’nin belirlediği kurallara

uymaması.

* Halifeliğin laiklikle bağdaşmaması.

* Halifeliğin cumhuriyet rejimi ile çelişki içinde olması

* Halifelik makamının cumhuriyet karşıtları için sığınak

haline gelmesi.

53

* Halifelik makamının yapılacak inkılâplar için engel

görülmesi.

* İslam ülkelerinde sömürgeleri olan Avrupalı devletlerin

halifeliği temsil eden Türkiye’yi kendileri için potansiyel

tehlike olarak görmesinin Türkiye’nin dışişlerini olumsuz

etkilemesi.

Dikkat ? ? ?

Halifeliğin Kaldırıldığı Gün;

* ................................ ........................... Kanunu kabul edildi.

* Şer’iyye ve Evkaf Vekâleti kaldırılarak yerine Vakıflar

Genel Müdürlüğü ve Diyanet İşleri Başkanlığı kuruldu.

* Genel Kurmay Başkanlığı ve Milli Savunma Bakanlığının

yetkilerini bünyesinde bulunduran Erkan-ı Harbiye Vekaleti

kaldırılarak; yerine Genel Kurmay Başkanlığı ve Milli

Savunma Bakanlığı oluşturuldu. Böylece askeri yetki ile

siyasi yetki birbirinden ayrılmış oldu.

Yorum:19 Aralık 1924’de komutanlık ile milletvekilliği

birbirinden ayrıldı. Olağanüstü durumdan dolayı Kurtuluş

Savaşı yıllarında komutanlardan bir kısmı aynı zamanda

milletvekiliydi.

* Osmanlı hanedanı mensuplarının yurt dışına çıkarılmasına

karar verildi.

Yorum: 1921 Anayasası şer’î hükümlerin yürürlüğünü

TBMM’ye vermekle halifeliği yetkisiz ve sembolik duruma

getirmiştir.

Soru: Halifeliğin kaldırılmasının önemini yazınız?

* Laikliğe geçişin en önemli aşması oldu.

* Cumhuriyetin karakteri tam olarak belli oldu.

* Ümmetçilik en önemli dayanağını kaybetti.

* Ulusal egemenlik pekiştirildi.

* İnkılâp süreci hızlandı

* Dış ilişkilere yönelik soğukluk ortadan kalktı.

* Ümmetçilikten milliyetçiliğe geçişte önemli bir adım daha

atıldı.

Soru: Hindistan’daki bir tarikatın lideri olan Ağa Han ile

İngiltere Kralı’nın özel danışmanı Hintli Emir Ali, Başbakan

İsmet Paşa’ya bir mektup yollayarak halifelik kurumuna

dokunulmamasını rica etmişlerdir.

Bu durumun, halifelikle ilgili olarak,

I. bu kurumun, tüm Müslümanlar üzerinde siyasal gücünün

olduğu,

II. yabancıların, bu kurumu Türkiye’nin içişlerine müdahale

amacıyla kullanmak istedikleri,

III. bu kurumun varlığının ülkede tartışma konusu olduğu,

durumlarından hangilerine kanıt olduğu

savunulabilir?

A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve III

D) Yalnız I E) II ve III

( 27.03.2011 – YGS )

Çok Partili Hayata Geçiş Denemeleri

* 23 Nisan 1920’de açılan ilk TBMM’de siyasi par-tiler

yoktur. Bütün vekiller misak-ı milliyi gerçekleştirme fikri

etrafında birleşmişti.

* İlk anayasa hazırlanırken; mecliste Tesanüt, İstiklal,

Islahat ve Halk Zümresi gibi gruplar oluştu. Mustafa Kemal

bu zor durumun aşılabilmesi için meclis de I. Grup da

denilen Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Grubunu

kurdu. Mustafa Kemal yapacağı işleri bu grupla beraber

yapmaya çalıştı. Bu grubun karşısında olanların tümüne

birden II. Grup, ya da Muhafaza-i Mukaddesat Grubu dendi.

* Lozan görüşmelerinin olduğu dönemde, devletin yönetim

şekli ve barıştan sonra izlenecek iç siyaset konusunda

mecliste görüş ayrılıkları ortaya çıktı. Bu durum karşısında

meclis 1 Nisan 1923’de seçimlerin yeniden yapılarak

meclisin yenilenmesi kararını alarak dağıldı.

* Mustafa Kemal yeni meclis için yapılan seçimlere

inkılâpçı kişilerin aday olmasını sağladı. Seçimler 23 Nisan

1923’de yapıldı ve II. Meclis 11 Ağustos 1923’de çalışmaya

başladı. Lozan Antlaşmasının onaylanması, Ankara’nın

başkent ilan edilmesi ve cumhuriyetin ilan edilmesi gibi

birçok iş II. Meclis tarafından yapıldı. 1923-1927 arasındaki

büyük inkılâpları yaptığından dolayı II. Meclise inkılâpçı

meclis de denilir.

1- Cumhuriyet Halk Partisi:

* Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Grubu 9 Eylül

1923’de Halk Fırkasına dönüştü. Mustafa Kemal,

gerçekleştirmeyi düşündüğü inkılâpları par-ti programına

koymuş ve bu partiyi her hangi bir toplumsal sınıfın değil;

bütün halkın partisi yapmaya çalışmıştır.

Yorum: Mustafa Kemal’in amacı inkılâpları halka mal

etmektir.

* Halk Fırkası 1924’de Cumhuriyet Halk Fırkası; 1935’de

ise Cumhuriyet Halk Partisi adını almıştır. Bu partinin

başkanlığını ve cumhurbaşkanlığını 1938’e kadar Mustafa

Kemal yürüttü.

* 1938 ile 1950 arasında İsmet İnönü CHP’nin başkanlığını

yürüttü.

* Parti 1980’de kapatıldı.

Not: CHP devletçilik ilkesini benimsemiş olmasından dolayı

kendisinden sonra kurulan partilerden ayrılır.

54

Yorum:

a) Halkın istek ve şikâyetlerinin meclise daha iyi yansıması

için çok partili hayat denendi. Fakat gerek halk buna hazır

olmadığından gerekse inkılâplar tam olarak oturmadığından

dolayı çok partili hayatın uygulanması sonraya bırakıldı.

b) 18 Ekim 1920’de Türk Komünist Partisi kuruldu. Bu

partinin kuruluşunda SSCB’nin yardımını devam

ettirebilmek, gizli komünist çalışmalarını kontrol altına

almak, Rusya’nın baskı ve gizli girişimlerinden kurtulmak

düşüncesi etkili oldu.

c) Tek parti sistemi hükümetin denetlenmesini

güçlendirmekteydi.

2-Terakki Perver Cumhuriyet Fırkası:

* Milletvekilleri arasında saltanatın kaldırılması, halifeliğin

kaldırılması ve cumhuriyetin ilanı sonucunda görüş

ayrılıkları ortaya çıktı. Halk Fırkası içinde en fazla karşı

çıkılan konular devletçilik ve inkılâpçılık oldu.

* Görüş ayrılıklarının giderek artması sonucunda CHP’den

ayrılan milletvekilleri ile ordudaki görevlerinden ayrılan

milletvekilleri 17 Kasım 1924’de Terakki Perver

Cumhuriyet Fırkasını kurdular.

* Kazım Karabekir, Rauf Orbay, Ali Fuat Cebesoy ve

Adnan Adıvar partinin ileri gelenleridir.

* TCF, devletçilik ile inkılâpların hızlı ve köktenci olmasına

karşıydı. Ekonomide liberalizmi benimsiyordu.

* Partinin dini inançlara saygılı olduğunu slogan haline

getirmesi, eski düzeni isteyenleri bu partide topladı.

* Şeyh Sait İsyanı sonucunda bakanlar kurulu kararıyla

kapatıldı.

Yorum:

a) TCF ilk muhalefet partisidir.

b) Rejimin yeniliğinden dolayı bu partinin kurulması

aceleciliktir.

Şeyh Sait İsyanı

Soru: Şeyh Sait İsyanının sebeplerini yazınız?

* Yenilik hareketlerinin istenmemesi.

* Gericilerin din elden gidiyor parolasını kullanması

* Musul’u Türkiye’ye vermek istemeyen İngiltere’nin Irak

ile Türkiye arasına tampon vazifesi görecek olan Kürt

Devleti kurdurmak istemesi.

* Doğu Anadolu’nun yıllarca ihmal edilmiş olması.

* TCF’ nin gericilere ümit verici tutumu

* Toprak ağalarının yeni devleti çıkarlarına uygun

bulmaması.

* 13 Şubat 1925’de Diyarbakır’da başlayan isyan Genç,

Erzurum, Elazığ, Muş ve Bitlis’te etkili oldu.

* Bu bunalımlı dönemde Ali Fethi Okyar hükümeti istifa

etti. Yeni hükümeti oluşturan İsmet İnönü isyana karşı bazı

önlemler almıştır. Bu önlemler;

* Bölgede sıkıyönetim ilan edildi.

* Bölgeye ordu sevk edildi.

* Hıyanet-i Vataniye Kanununu tamamlar nitelikte olan ve

rejimin tartışılmasını yasaklayan ............................................

......................................... ..................................... ilan edildi.

Yorum: 4 Mart 1925’den 2 Mart 1927’ye kadar yürürlükte

kalan bu kanun inkılâpların kabul edilmesini kolaylaştırdı.

* İstiklal Mahkemeleri yeniden kuruldu.

Not: İsyan 15 Nisan 1925’de tamamen bastırıldı ve suçlular

cezalandırıldı.

Şeyh Sait İsyanının Sonuçları:

* İstiklal Mahkemeleri tekrar kuruldu.

* Takrir-i Sükûn Kanunu çıkarıldı.

* TCF kapatıldı.

* İlk çok partili hayat denemesi başarısız sonuçlandı.

* Musul meselesi İngiltere lehine sonuçlandı.

* Devrimler konusunda dikkatli olunması gerektiği görüldü.

Not: Bu isyan laikliğe ve devrimlere karşı oluşan ilk ciddi

isyandır.

Mustafa Kemal’e Suikast Girişimi

(16 Haziran 1926)

Sebepleri:

* Bazı grupların Mustafa Kemal’i ortadan kaldırarak

amacına ulaşmak istemesi.

* Rejimi değiştirmek isteyen çevrelerin düşünceleri.

Not: Bu girişimden ............................... .................................

denilen kayıkçı sayesinde devletin haberi oldu.

Önemi:

* İttihatçılar tamamen tasfiye edildi.

Suikastı Hazırlayanlar:

Şükrü Bey: Terakkiperver Cumhuriyet Fırkasından

Kara Kemal : İttihat ve Terakkicilerden

Ziya Hurşit, Ayıcı Arif, Sarı Edip, Cavit Bey…

55

* Muhalifler sindirildi.

* TCF’ nin kapatılması haklılığı daha iyi anlaşıldı.

* Mustafa Kemal “Benim naçiz vücudum elbet bir gün

toprak olacaktır. Fakat Türkiye Cumhuriyeti ilelebet

yaşayacaktır” diyerek Türkiye Cumhuriyetinin varlığının

devamının kendi sağlığına bağlı olmadığını; bu devletin

sağlam temeller üzerine bina edildiğini vurgulamıştır.

3-Serbest Cumhuriyet Fırkası ( 12 Ağustos 1930 )

Soru: Serbest Cumhuriyet Fırkasının kurulma sebeplerini

yazınız?

* 1929’da meydana gelen dünya ekonomik bunalımının

Türkiye’yi de olumsuz etkilemesinden dolayı mecliste

bunalımlar meydana gelmiştir. Mustafa Kemal bu bunalımın

yeni bir partinin kurulması ile aşılacağına inanmaktadır.

* Meclise demokrasinin gereği olan çok sesliliği getirmek.

* Ülkenin çok partili hayata hazır hale geldiğinin tahmin

edilmesi.

* Mustafa Kemal arkadaşı olan ………………….................

................................. ...............................................’a Serbest

Cumhuriyet Fırkasını kurdurmuştur.

* Serbest Cumhuriyet Fırkası ekonomide devletçilik yerine

liberal ekonomiyi savunmuştur. Parti inkılâplar ve Mustafa

Kemal’e saygılıydı.

* Mustafa Kemal başkanı olduğu CHP ile SCF arasında

tarafsız olacağına dair, Ali Fethi Okyar’a söz vermiştir.

* Bir kaç ay sonra eski sistemi savunanların SCF’de

toplanması Ali Fethi Okyar’ı kuşkulandırdığı için; Ali Fethi

Okyar, 17 Kasım 1930’da SCF’yi kapattı.

Menemen Olayı (23 Aralık 1930)

* Nakşibendi tarikati üyesi Derviş Mehmet ve yandaşları

halkı kışkırtmışlardır.

“ Ey Müslümanlar ne duruyorsunuz. Halife Abdülmecit

sınıra geldi Sancak-ı şerif çıktı. Din elden gidiyor, şeriat

isteyelim.”

* İsyanı önlemeye çalışan asteğmen Mustafa Fehmi Kubilay

gericiler tarafından öldürüldü. Bölgeye gelen askeri birlikler

isyanı bastırdı.

Soru: Menemen Olayınının önemini yazınız?

* Çok partili hayat için ortam oluşmadığı görüldü.

* Rejimin yerleşmesi için daha dikkatli olunması gerektiği

görüldü.

* SCF’ nin kendi kendini kapatmasının haklılığı anlaşıldı.

Not: İnkılâpların yerleşmesi için 1945 yılına kadar bir daha

çok partili hayat denenmedi.

4-Demokrat Parti (1946)

Soru: Demokrat Partinin kuruluş sebeplerini yazınız?

a) CHP’de parti içi muhalefetin artması.

b) II. Dünya Savaşını demokrat devletlerin kazanması.

c) Türkiye’nin çok partili hayata hazır hale gelmesi.

* Demokrat Parti CHP’den ayrılan Celal Bayar, Adnan

Menderes, Fuat Köprülü ve Refik Koraltan öncülüğünde

kuruldu.

* 1946 yılında yapılan seçimleri, açık oy gizli tasnif esasına

göre olduğundan dolayı, CHP kazandı.

* 1950 seçimlerini, gizli oy açık tasnif esasına göre, DP ezici

bir çoğunlukla kazandı ve ilk defa Türkiye’de CHP dışında

başka bir parti yönetime geldi.

* DP iktidarı 27 Mayıs 1960 askeri darbesine kadar devam

etti.

Not: 17 Eylül 1961’de devrin başbakanı ................................

............................................................................. idam edildi.

Kadınlara Verilen Siyasi Haklar

56

* Kadınlara;

a) 3 Nisan .......................’da belediye seçimlerinde seçme ve

seçilme hakkı;

b) 29 Ekim ........................’de muhtar seçimlerinde seçme

ve seçilme hakkı;

c) 5 Aralık ............................’de ise milletvekili seçimlerinde

seçme ve seçilme hakkı verildi.

Soru: Kadınlara siyasal hakların verilmesinin önemini

yazınız?

* Kadın, siyasal alanda erkeğe eşit hale geldi.

* Ulusal irade meclise tam olarak yansıdı.

* Milli Egemenlik ve halkçılık pekişti.

* Türk kadını Avrupa ülkelerinde kadınlara verilmiş olan

haklardan daha fazla hakka sahip oldu.

Not: 1935 seçimlerinde 18 kadın milletvekili meclise

girmiştir. ( Günümüzde mecliste 78 kadın milletvekili

bulunmaktadır. 2013 )

C. Hukuk Alanında Yapılan İnkılâplar

Osmanlı Hukukunun Özellikleri

* Şer’i ve örfî olmak üzere ikiye ayrılır.

* Din, mezhep farkları ve kapitülasyonlar mezhep birliğini

engellemiştir.

* Tanzimat döneminden itibaren batı hukuku taklit edilmeye

başladı.

* Kadın hakları kısıtlıdır.

* Mahkemelerde tek yargıç vardır.

* Avukatlık kurumu son döneme kadar yoktur.

* Laik değildir.

Anayasal Hareketler

1-1921 Anayasası ( Teşkilat-ı Esasiye Kanunu )

( 20 Ocak 1921)

Anayasa nedir? Devletin niteliğini, kurumların işleyişini,

vatandaşların temel hak ve sorumluluklarını belirleyen temel

yasaya anayasa denir.

Teşkilat-ı Esasiye’nin Yapısı:

* Gerekli görüldüğünde Kanun-ı Esasinin uygulanması

uygun görülmüştür.

* Yasama, yürütme ve yargı meclise aittir.

* Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir.

* TBMM süre dolmadan seçimleri yenileyebilir.

* Savaşa ve barışa TBMM karar verir.

* Şer’i hükümlerin yürürlüğünü TBMM yapar.

* Bakanlar meclis tarafından seçilir.

* Vekiller iki yılda bir seçilir.

* TBMM başkanı icra vekilleri heyetinin de başkanıdır.

Teşkilat-ı Esasiyenin Özellikleri:

* Olağan üstü durum için hazırlandığından dolayı geniş

kapsamlı değildir.

* Milli Egemenliği yansıtan ilk siyasi belgedir.

* Temel hak ve hürriyetlere yer verilmemiştir.

* 23 madde bir ek bölümden oluşur.

* Yeni devlete işlerlik kazandırdı.

* Laik bir anayasa değildir.

* Kuvvet ve yetkinin kaynağı millettir.

* Meclisin üstünde güç yoktur.

* En önemli değişikliğini cumhuriyetin ilanı ile gördü.

* Yeni devletin kurulduğunu belgeledi.

* TBMM’nin meşruluğunu tanıttı.

* Amasya Genelgesinden itibaren oluşan ruh resmi hüviyet

kazandı.

* Meclis hükümeti sistemi benimsendi.

* Milli egemenlik ilkesi yasallaştı.

Teşkilat-ı Esasiyenin Geç İlan Edilme Sebepleri:

* Kanun-ı Esasinin varlığı.

* TBMM’nin kendisini tam olarak ispatlayamaması.

Yorum: Yeni bir anayasanın kabulü yeni bir devletin

oluştuğunu gösterir. Bu da birliği zedeleyebilirdi.

2-1924 Anayasası ( 20 Nisan 1924 ):

Kapsamı:

57

* Egemenlik milletindir. Devletin şekli cumhuriyettir.

* Devletin dini İslam, Başkenti Ankara, dili Türk-çedir.

* Yasama, yürütme ve yargı meclise aittir.

* Kişi hürriyeti başkasının hürriyetinin başladığı yerde biter.

* Vekiller 4 yılda bir seçilir.

* Seçme yaşı 22; seçilme yaşı 30’dur.

* Cumhurbaşkanı 4 yılda bir seçilir. Tekrar seçilebilir.

* Seçme ve seçilme erkekler aittir.

* Vatandaşlar kanun önünde eşittir.

* Kabine sistemi geçerlidir.

* Cumhuriyet sistemi değiştirilemez.

Özellikleri:

* Meclis hükümeti sistemi ile parlamenter sistem arasında

bir geçiştir.

* Türk İnkılâbının hukuki temelleri atıldı.

* Yargı kısmen meclisin dışına alındı.

* Kanun-ı Esasi kesin olarak yürürlükten kalktı.

* En uzun ömürlü anayasamızdır.

* İnkılâplar dönemi anayasası olduğundan dolayı, en fazla

değişikliğe uğrayan anayasamızdır.

* 1934’de kadınların seçme ve seçilme hakkı anayasaya

alındı.

* 1937’de Atatürk ilkeleri anayasaya alındı.

* 1945’de anayasanın dili sadeleştirildi.

* 1952’de anayasanın eski dili tekrar kabul edildi.

3-1961 Anayasası:

Kapsamı:

* Kuvvetler ayrılığı prensibi benimsendi.

* Cumhuriyet senatosu kuruldu.

* Nispi temsil sistemi benimsendi.

* Anayasa mahkemesi kuruldu.

* Kişisel hak ve hürriyetler genişletildi.

* Cumhuriyetin nitelikleri değişmez kabul edildi.

* Sosyal hukuk devleti anlayışı benimsendi.

* Yürütme sınırlandırıldı.

* Cumhurbaşkanlığı sembolikleştirildi.

* Üniversiteler, TRT, DPT ve MGK anayasaya a-lındı.

* Anayasa Mahkemesi, Kanun Hükmünde kararname

çıkarma, Yüksek Savcılar Kurulu, Yüksek Hakimler Kurulu

ve Askeri Yüksek İdare Mahkemesi benimsendi.

* Meclis 450 üyeden, cumhuriyet senatosu 150 üyeden

oluştu.

* Vekiller 4 yılda bir; senatörler 6 yılda bir seçilecektir.

* Siyasi parti hakları anayasaya alındı.

Özellikleri:

* 27 Mayıs 1961 askeri darbesi sonucunda hazırlandı.

* Yapılan darbeyi haklı gösterme eğilimindedir.

* Siyasi iktidarın uygulamalarına karşı olduğu için bir tepki

anayasasıdır.

4-1982 Anayasası:

Özellikleri:

*12 Eylül 1980 askeri darbesi sonucunda hazırlanmıştır.

*1982’de yapılan referandum sonucunda hem anayasa hem

de cumhurbaşkanı belirlendi.

*Kişisel hak ve hürriyetler kısıtlandı.

*Cumhuriyet senatosu kaldırıldı.

* Milletvekili sayısı 400 olarak belirlendi. (1987’de 400’den

450’ye; 1995 yılında da 450’den 550’ye çıkarıldı.)

*Milletvekili seçimlerinin 5; cumhurbaşkanlığı se-çiminin 7

yılda bir yapılması kabul edildi.

*Bir tepki anayasasıdır.

*Yapılan darbeyi haklı gösterme eğilimindedir.

*Yürütmeyi güçlendirmeye çalışmıştır.

*Değişmeyecek hükümleri çoktur.

*Cumhurbaşkanlığı sembolik olmaktan çıkarıldı.

TBMM’nin Yetkileri:

*Kanun koymak ve değiştirmek

*Bakanlar kurulunu denetlemek

*Bütçeyi görüşmek

*Para basılmasına karar vermek

58

*Savaş ve barışa karar vermek

*Uluslararası antlaşmaları görüşmek

*Genel ve özel af çıkarmak

*Ölüm cezalarının uygulanmasını onaylamak

Dikkat ??? Türkiye'de idam cezası ilk önce 2002'de savaş,

çok yakın savaş tehdidi ve terör suçları halleri dışındaki

suçlar, 2006'da ise tüm suçlar için kaldırılmıştır.

*Süre dolmadan seçimlerin yenilenmesine karar vermek

Medeni Kanunun Kabulü ( 17 Şubat 1926 )

Sebepleri:

* Osmanlı’nın son döneminde hazırlanmış olan Mecellenin

halkın medeni hukuka dair ihtiyaçlarını tam

karşılayamaması.

* Mecellenin sadece Hanefi mezhebini ölçü alması.

* Bütün vatandaşlarını eşit kabul eden Türkiye

Cumhuriyetinin yapısına Osmanlı zamanından kalan

hukukun uymaması.

* Hazırlayanlar; Mecellenin, değişen şartlara göre

değişebileceğini belirttiyse de; değişen şartlara göre

değiştirilmemesi.

Soru: İsviçre Medeni Kanununun Türk Medeni Kanunu

Olarak Kabul Edilmesinin Sebeplerini yazınız?

* Mevcut kanunların en yenisi olması

* Demokratik olması.

* Akılcı ve pratik olması.

* Kadın ve erkek eşitliğine uygun olması.

Medeni Kanunun Getirdiği Yenilikler

* Hukuk birliği ve düzeni sağlandı.

* Vatandaşlar arasında hak ve ödevler bakımından eşitlik

sağlandı.

* Mirasta kadın erkek eşitliği sağlandı.

* Toplumsal alanda kadın erkek eşitliği sağlandı.

* Hukukta din ve mezhep farkı kaldırıldı.

* Patrikhanenin din işleri dışındaki yetkileri kaldırıldı.

* Boşanma hakkı kadına da erildi.

* Boşanma durumunda kadın ve çocukların hakları güvence

altına alındı.

* Patrikhane ve konsoloslukların mahkeme kurma hakkı

ellerinden alındı.

* Hukuk düzeni laikleşti.

* Modern Türk ailesi oluştu.

* Aile hayatında eşitlik sağlandı.

* Kadına meslek seçme özgürlüğü verildi.

* Lozan Antlaşmasının 48’nci maddesine göre azınlıklar

kendi medeni meselelerini kendi mahkemelerinde

halledecekti. Medeni kanunun kabulü ile azınlıkların bu

hakkı kaldırıldı.

* Azınlıkların hukuk özerkliği kesin olarak bitti.

* Millet bilincinin oluşması için önemli bir adım atıldı.

* Kadın ve erkek için tek eşle evlilik benimsendi.

* Evlenme devlet kontrolüne alındı.

Yorum:

* Kapitülasyonlar, yabancı uyruklu kişilerin Osmanlı

hukukuna uymasını engelliyordu.

* Medeni Kanun kadınlara siyasal haklar ( seçme –

seçilme) vermemiştir.

!!!!!!!!!!!Lütfen Dikkat !!!!!!!!!! Sınavlarda en çok

cevap olacak maddedir.

* Devlet yapısının laikleşmesi 1928’de tamamlandı.

* 1922-1928 arası laikleşmenin hızlı olduğu dönemdir.

* 1923-1933 çağdaşlaşmanın hızlı olduğu dönemdir.

Soru: Laikliğin Aşamalarını yazınız?

* Saltanatın kaldırılması

* Halifeliğin kaldırılması

* Şer’iyye ve Evkaf Vekâletinin kaldırılması.

* Tevhid-i Tedrisat Kanununun çıkarılması.

* Tekke, zaviye, dergâh ve türbelerin kapatılması.

* Kılık kıyafet devrimi

* Medeni Hukukun kabulü

* Anayasadan devletin dini İslam’dır maddesi atılması.

* 1937’de Laikliğin anayasaya alınması.

59

Not: Hukukta laikliğin benimsenmesi; Avrupalıların,

ülkemizde yaşayan Hıristiyanların haklarını bahane ederek,

iç işlerimize karışmasını önledi.

Soru: Hukuk alanında meydana gelen değişim sürecini

sırası ile yazınız?

* 1924 Şeriye ve Evkaf Vekâleti kaldırıldı.

* 1924 Şeriye Mahkemeleri kaldırıldı.

*1924 anayasası yürürlüğe girdi.

*1925 Ankara Hukuk Mektebi açıldı.

*1926 Medeni Kanun kabul edildi.(İsviçre)

*1926 Ceza Kanunu kabul edildi.(İtalya)

*1926 Borçlar Kanunu kabul edildi.(Almanya)

*1928 Devletin dini İslam’dır, maddesi anayasadan

çıkarıldı.

*1929 İdare Hukuku kabul edildi.(Fransa)

*1930 – 1934 Kadınlara siyasal haklar tanındı.

*1937 Atatürk ilkeleri anayasaya konuldu.

Ç. Eğitim ve Kültürel Alanında Yapılan İnkılâplar

Sebepleri:

* Eğitimi çağdaşlaştırmak

* Milli demokratik ve laik bir toplum oluşturmak

* Eğitimi birleştirmek

* Eğitimdeki ikilik ve karışıklığı önlemek

* Cumhuriyet rejimini güçlendirecek eğitim sistemini

oluşturmak.

* Kültür ikiliği ve çatışmasını önlemek.

A) Tevhid-i Tedrisat Kanunu ( 3 Mart 1924 )

* Eğitim ve öğretimde birlik sağlandı.

* Bütün okullar Milli Eğitim Bakanlığına bağlandı.

* Eğitim devletçi, milliyetçi ve laik bir karakter kazandı.

* Azınlık okullarının zararlı faaliyetleri durduruldu.

* Yabancı okullara Türkçe dersleri kondu.

* Medreseler kapatıldı.

* İlköğretim zorunlu ve parasız duruma getirildi.

* Eğitimde eşitlik sağlandı.

B) Medreselerin Kapatılması

Sebepleri:

* Yeni rejim karşıtlarının yetişmesini önlemek

* Kültür ikiliğini önemek

* Din bilginine pek ihtiyaç olmaması

* Medreselerin çağa ayak uyduramaması

* Tutucuların kendi fikirleri doğrultusunda adam

yetiştirmesini önlemek.

Not: Din adamı ihtiyacını karşılamak için İmam Hatip

Liseleri ve İlahiyat Fakülteleri açılmıştır.

C) Maarif Teşkilatı Kanunu (2 Mart 1926)

Bu kanun ile eğitim sistemi milli olacak şekilde, ilk ve

orta öğretim programları belirlendi. Eğitim çağdaş hale

geldi. Müfredat programları halkın ihtiyaçlarına cevap

verecek şekilde düzenlendi. Hızlı bir şekilde ilkokul,

ortaokul, lise ve yüksekokullar açılma yoluna gidildi.

D) Yeni Türk Harflerinin Kabulü ( 1 Kasım 1928 )

Sebepleri:

*Arap harflerinin okuma ve yazmayı zorlaştırması.

*Avrupa ile ilişkilerin kolaylaştırılmak istenmesi

*Halkı çağdaşlaştırmak

*Öz Türkçeyi yeniden canlandırmak

* Okuma yazma oranını artırmak

*Arap alfabesinin Türkçenin yapısına uymaması.

Soru: Harf inkılâbı sırasında, Latin alfabesinde bulunan bazı

harfler alınmadığı gibi Türkçeye özgü bazı harfler de

üretilmiştir.

Bu uygulamalara dayanarak harf inkılâbıyla ilgili

aşağıdakilerden hangisine ulaşılabilir?

A) Arap alfabesinin bir süre daha kullanıldığına

B) Latin alfabesinin alınmasının tepkiyle karşılandığına

C) Eski Türk alfabelerinden de yararlanıldığına

D) Latin alfabesinin Türkçeye uyarlandığına

E) Arap alfabesinin bazı harflerinin yeni alfabede yer

aldığına

( 24.03.2013 – YGS )

60

E) Millet Mektepleri (1928)

* 1928 yılında Millet Mektepleri açılarak eğitim seferberliği

başlatılmıştır. Mustafa Kemal bu mekteplerde 24 Kasım

1928’de ders verdiği için, kendisine başöğretmen

denilmiştir.

* 1 Kasım 1928’de ayrıca milletlerarası rakamlar kabul

edildi.

F) Üniversite Reformu (1933)

* 1933 yılında Darülfünunun yerine İstanbul Üniversitesi

kuruldu.

*1943 yılında İstanbul’daki Mülkiye Mektebi, Siyasal

Bilgiler Fakültesine dönüştürülerek Ankara’ya taşındı.

Ankara Hukuk Mektebi, Hukuk Fakültesi adını aldı.

G) Türk Tarih Kurumu’nun Açılması

( 15 Nisan 1931 )

Soru : TTK’ nın kurulmasının sebeplerini yazınız?

* Türk vatanının bütünlüğüne karşı girişilecek tertipleri

tarihi kanıtlarla etkisiz hale getirmek.

* Türklerin üstün medeni kabiliyetini ve dünya mede-

niyetine yaptığı hizmetleri gözler önüne sermek.

* Türk milletine atılan iftiraları cevaplandırmak.

* Türk Tarihinin derinliklerini araştırmak.

* Ortak tarih bilinci oluşturmak

* Anadolu’nun eski halkını araştırmak.

Notlar:

* Türk Tarih Kurumunun kurulması ulusçulukla

( Milliyetçilik ) ilgilidir.

* Osmanlı Devleti’nde Tanzimat Dönemine kadar İslam

Tarihi; Tanzimat Döneminde Osmanlı Tarihi; II. Meşrutiyet

Döneminde ise Türk Tarihi ağırlıklı olarak okutuldu.

* 1932’de Türk Tarih Tezi ortaya atıldı.

* Ankara’da kurulan Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi

çalışmalara katılmıştır.

H) Türk Dil Kurumu’nun Açılması

( 12 Temmuz 1932 )

Soru: TDK’ nın kurulma sebeplerini yazınız?

* Türkçe’yi yabancı dillerin etkisinden kurtarmak.

* Türkçe’nin kökenlerini araştırmak.

* Türkçe’yi zenginleştirmek.

* Türkçe’yi bilim dili haline getirmek.

* Türkçe’yi halkın anlayacağı şekle getirmek.

* Dil çalışmalarını planlı hale getirmek

* Türkçe’nin zenginliğini ortaya koymak

* Türk dilini öz benliğine kavuşturmak.

* Konuşma dili, yazı dili ve bilim dili arasındaki farkları

gidermek.

* Dildeki Osmanlıcılığı bitirmek

* Halk ile aydınlar arasında dil uzlaşması sağlamak

* Resmi dil ile halk dili arasındaki farkları gidermek.

Notlar:

* TDK’ nın kurulması ulusçuluk (Milliyetçilik) ile ilgilidir.

* 1932’de Halk Evleri açıldı.

* Kurumun ilk başkanı Samih Rifat’tır.

!!!!! Dikkat!!!! TTK ve TDK sınavlarda Milliyetçilik ilkesi

ile ilgili soru olarak karşımıza çıkmaktadır.

I) Atatürk ve Sanat

* Osmanlıdan kalma Sanayiinefise, Güzel Sanatlar

Akademisine dönüştü.

* Avrupa’ya öğrenci gönderildi. Cemal Reşit Rey, Ulvi

Cemal Erkin, Adnan Saygun gibi kompozitörler ve Çallı

İbrahim, Namık İsmail gibi ressamlar bunlardan bazılarıdır.

Not: İlk Türk operasının hazırlanması için ünlü müzisyen

Adnan Saygun’u görevlendiren Atatürk, Cemal Reşit Rey’e

de ilk konservatuarı kurdurdu.

* Musiki Muallim Mektebi açıldı. Ünlü besteci Prof. Paul

Hindemith’ten yardım alındı.

Not: 1933 Ekiminde Ankara’da inkılâp sergisi

düzenlenmiştir.

“Türk çocuğu atalarını tanıdıkça daha büyük

işler yapmak için kendisinde kuvvet bulacaktır."

sözü ile M. Kemal Atatürk tarih öğretimine

verdiği önemi açıklar.

61

İ) Atatürk ve Spor

* Atatürk, Türk gençlerinin modern beden eğitimi, spor ve

jimnastik konularında yetişmesi için Selim Sırrı Tarcan’ın

çalışmalarını destekledi.

Notlar:

* 8 Ağustos 1928 yılında İstanbul’da Taksim Cumhuriyet

Anıtı törenle açıldı.

* 7 Şubat 1929’da Hilaliahmer ( Kızılay ) Günü ilk kez

kutlandı.

* 23 Nisan 1929 yılında 23 Nisan ilk defa çocuk bayramı

olarak kutlandı.

* 1 Temmuz 1929 ‘da Ankara ile İstanbul arasında telefon

görüşmeleri başladı.

* 26 Eylül 1933 Dil Bayramı ilk kez kutlandı.

D. Toplum ve Sağlık Alanında Yapılan İnkılâplar

Uyarı: Toplumsal alanda yapılan inkılâpların ortak amacı,

toplumsal hayatı çağdaşlaştırma ve millileştirmedir.

A) Tekke, Zaviye ve Türbelerin Kapatılması

( 30 Kasım 1925 )

Önemi:

* Türk halkının bilime, akılcılığa ve laik düşünceye

yönelmesi açısından önemli bir adım atıldı.

* Birlik beraberliğin sağlanması yönünde önemli bir adım

atıldı.

* Türkiye’nin falcılar, şeyhler, dervişler ve büyücüler ülkesi

olamayacağı ispatlandı.

Yorum:

* Aynı gün şeyh, derviş, mürit gibi unvanların kullanılması

ve kurumlarla ilgili elbiselerin giyilmesi ve muskacılık

yasaklandı.

* Türbeler kapatılırken Yavuz ve Fatih gibi Türk

büyüklerinin türbelerinin kapatılmaması; Türk İnkılâbının

tarihi kökleri koparmaya yönelik olmadığını göstermiştir.

B) Kılık-Kıyafet Kanunu

(25 Kasım 1925)

İlan Edilme Sebepleri;

* Türk halkının görünümünü çağdaşlaştırmak

* Ayrılık ifade eden giysilerin giyimini durdurmak.

* Çağdaşlaşmayı ve birliği sağlamak.

!!!!!Dikkat!!!!!

* Şapka devrimi ..............................................................’dan

başlatılmıştır.

* Fes geri kalmışlığın sebebi değil; anısıydı.

* Kadınların giyimi konusunda kanun çıkarılmayıp; bu

durum doğal haline bırakıldı.

* 3 Arlık 1934’de çıkarılan bir kanunla din adamlarının

ibadet yerlerinin dışında dini kıyafet giymeleri yasaklandı.

(Diyanet İşleri Başkanı, Patrik ve Haham Başı bu kuralın

dışında tutuldu.)

C) Miladi Takvimin Kabulü

(26 Aralık 1925)

Avrupa ile Türkiye arasındaki ilişkileri kolaylaştırmak ve

batıya uyum sağlamak için ilan edildi.

!!!!!Dikkat!!!!!!

1-Aynı gün Avrupa’nın saat ölçüsü kabul edildi.

2-........................’de Avrupaî tarz ağırlık ve uzunluk ölçüleri

kabul edildi. 1 Nisan 1931 yılında okka yerine kilogram,

arşın yerine metre kabul edildi.

3-..........................’de hafta tatil günü cumadan pazara alındı.

4-.................................’de uluslararası rakamlar kabul edildi.

5-Uzunluk ve ağırlık alanındaki değişiklikler ve hafta

tatilinin değiştirilmesi Avrupa ile ticari ilişkileri

kolaylaştırmaya yöneliktir.

D) Soyadı Kanununun Kabulü

( 21 Haziran 1934 )

Sebepleri:

* Medeni Kanunun uygulanmasından doğan aksaklıkları

gidermek.

* Toplumda ayrılık ifade eden lakapları kaldırarak birliği

güçlendirmek.

* Eşitlik ilkesini güçlendirmek.

Osmanlılarda kullanılan ölçüler;

Ağırlık Ölçüleri: Habbe, arpa, buğday, kıtmir, miskal,

okka, çeki, dirhem, kantar

Uzunluk Ölçüleri: Arşın, endaze, adım, kulaç

Hacim Ölçüleri: Kile, dolu, urup, şinik, harhar

62

Yorum:

* Aynı gün ağa, hoca, molla, paşa ve bey gibi unvanların

kullanımı yasaklandı.

* Osmanlı’dan kalan madalyaların taşınması yasaklandı.

* Meclis, Mustafa Kemal’e “Atatürk” soyadını verdi ve bu

soyadı başkalarının kullanmasını yasakladı.

E) Kadınlara Verilen Siyasi Haklar

* Kadınlara;

a) 3 Nisan .......................’da belediye seçimlerinde seçme ve

seçilme hakkı;

b) 29 Ekim ........................’de muhtar seçimlerinde seçme

ve seçilme hakkı;

c) 5 Aralık .................’de ise milletvekili seçimlerinde seçme

ve seçilme hakkı verildi.

Not: 22 Nisan 1935 yılında İstanbul’da Uluslararası Kadın

Kongresi toplandı.

!!!!!Dikkat!!!!!! Kadınlara siyasal haklar; Fransa’da

1944, İtalya’da 1945, Japonya’da 1950, Yunanistan’da

1952, Belçika’da 1960 ve İsviçre’de 1971 yılında verilmiştir.

Ekonomik Alanda Yapılan Düzenlemeler

TBMM, 1 Mart 1922 tarihinde ekonomi çalışmalarını

aşağıdaki şekilde belirlemiştir;

* Sanayii canlandırmak ve modern araçlara sahip olmak

* Ormanları iyi hale getirmek

* Toplum menfaatini doğrudan ilgilendiren kuruluşları ve

iktisadi girişimleri gücümüz oranında devletleştirmek.

* Madenlerimizi işletmek ve bu alana yönelen sermayeyi

himaye etmek

* Ekonomik bağımsızlığın korunabilmesi için bütçeyi

ekonomik yapı ile uygun tutmak

İzmir İktisat Kongresi( 17 Şubat – 4 Mart 1923 )

Lozan Barış görüşmeleri kesildiği sırada çiftçi, işçi,

sanayici ve tüccar kesiminden 1135 kişinin katılımı ile

İzmir’de toplandı.

Kongrenin Toplanma Sebepleri:

* Milli ekonominin amaçlarını ve amaçlara ulaşmak için

izlenecek yöntemi belirlemek

* Ekonomik bağımsızlığın yöntemini belirlemek

* Milli ekonominin temellerini atmak

Kongrede Alınan Bazı Kararlar:

* Anonim şirketlerin kuruluşunu kolaylaştırmak

* Milli bankalar kurmak

* Demir yolları inşaatının hükümetçe bir programa

bağlanması

* Sanayii teşvik etmek

* Yerli malının kullanımına önem vermek

* Teknik eleman yetiştirecek okullar açmak

* Sanayi mallarının gümrük vergileri ile korunması

* Ulaşım sorunlarının çözülmesi

* Tüketim mallarının üretimine öncelik vermek

* Yabancı kurumları millileştirmek

Yorum:

* Bağımsız ekonomi için ilk adım Lozan’da

kapitülasyonların kaldırılması ile atıldı.

* İzmir İktisat Kongresi bağımsız, liberal ve milli ekonomiyi

benimsedi.

* 1930’da Merkez Bankasının kurulması Türk parasını

yabancı sermayenin elinden kurtardı.

* İzmir İktisat Kongresinde ...................................................

............................................................................ kabul edildi.

Cumhuriyetin İlk Yıllarında Özel Girişimin,

Desteklenmesine Rağmen, Beklenen Verimi Gös-

terememesinin Sebepleri:

* Özel sermayenin yetersizliği

* Yetişmiş iş gücünün yetersizliği

* Deneyim ve bilgi eksikliği

* 1929’da dünya ekonomik bunalımının çıkması

Devletçi Ekonomiye Geçişin Sebepleri:

1-Özel girişimin üzerine düşen görevi yerine getirememesi

( Özel teşebbüsün desteklenmesi için 1924’de İş Bankası

kuruldu. 1927’de Teşvik-i Sanayi Kanunu çıkarıldı.)

“ Siyasal ve askeri zaferler ne kadar büyük olursa olsun,

ekonomik başarılarla taçlandırılmazlarsa kısa ömürlü

olurlar. Yeni Türkiye Devleti bir ekonomi devleti olacaktır.”

M. Kemal Atatürk, İktisat Kongresi Açılışında…

63

2-Devletin gelişebilmesi için vakit kaybetmeden büyük

sanayi atılımlarının yapılmasının gerekmesi.

Not: 1933 yılında I. Beş Yıllık Kalkınma Planı hazırlandı.

Kalkınma Planlarının Hazırlanmasının Önemi:

* İlk defa planlı ekonomi dönemi başladı.

* Ekonomi devletçi ( Karma Ekonomi: Büyük atılımları

devlet yapsa da; özel teşebbüse de iş imkânı tanınır ) bir

özellik kazandı.

* İlk büyük atılımlar bu dönemde yapıldı.

* Toprak reformu tam olarak gerçekleştirilemedi.

Not: 1937’de II. Beş Yıllık Sanayi Planı hazırlandıysa da; II.

Dünya Savaşının başlamasından dolayı uygulanamadı.

Tarımsal Alanda Yapılan Düzenlemeler

* Aşar ( Öşür ) vergisi kaldırıldı. (17 Şubat 1925)

Yorum: Vergi gelirlerinin %40’ını oluşturan aşarın kaldı-

rılması ilk bütçe açığını oluşturdu. TBMM’nin bu kararı

tarıma verilen önemi gösterir. TBMM’nin halkçı olduğunu

gösterir.

* Atatürk Orman Çiftliği kuruldu.

* Kooperatifler kuruldu. (1929)

* Yüksek Ziraat Enstitüsü kuruldu.

* Tohum ıslah istasyonları ve numune çiftlikleri kuruldu.

* Toprak reformu için 1926’dan itibaren teşebbüsler

yapıldı.

Ticaret Alanında Yapılan Düzenlemeler

* Lozan antlaşması ile kapitülasyonlar kaldırıldı.

* Ticareti koruyan kanunlar çıkarıldı.

* ..................................................... Bankası kuruldu. (1924)

Not: Türkiye’nin ilk özel bankasıdır.

* 1926’da çıkarılan Kabotaj Kanunu ile Türk denizlerinde

yük ve yolcu taşıma işleri Türk gemicilerine verildi.

Sanayi ve Madencilik Alanında Yapılan Düzenlemeler

* Milli sanayinin korunması ve gelişmesi için

kapitülasyonlar kaldırıldı.

* Büyük yatırımlar devlet tarafından yapıldı.

* Özel teşebbüs desteklendi.

* 1925’de Sanayi ve Maden Bankası kuruldu.

* 28 Mayıs 1927’de Teşvik-i Sanayi Kanunu çıkarıldı.

* Planlı Ekonomi uygulanarak ilk büyük fabrikalar kuruldu.

* 1933’de Sümer Bank kuruldu.

* ......................’de Etibank ve Maden Tetkik Arama (MTA)

kuruldu. ( Madenciliği geliştirmek için kuruldular.)

* Kayseri, Ereğli, Nazilli, Malatya ve Bursa merinos

dokuma fabrikaları; İzmit selüloz ve kâğıt; Beykoz deri ve

kundura; Paşabahçe cam; Karabük demir-çelik fabrikaları

açıldı.

Not: Uşak Şeker Fabrikası; Teşvik-i Sanayi Kanunu

sonucunda kurulmuştur.

Bayındırlık ve Ulaştırma Alanında Yapılan Düzenlemeler

* 1927’de Devlet Demir Yolları Genel Müdürlüğü kuruldu.

* 16 Şubat 1925 yılında Türk Tayyare Cemiyeti kuruldu.

1926 yılında Tayyare Makinist Mektebi ve Kayseri’de

Tomtaş Uçak ve Motor Fabrikası açıldı. 3 Mayıs 1935

yılında Türkkuşu kuruldu. Kurum dünyanın ilk kadın savaş

pilotunun da yetiştiği Sabiha Gökçen’in de bulunduğu,

birçok değerli insanı yetiştirmiştir.

* 1923’de Türkiye Seyrisefain İdaresi kuruldu.

Sağlık Alanında Yapılan Düzenlemeler

* 1920 yılında Sağlık Bakanlığı kuruldu.

* 1924 yılında Ankara, İstanbul, Sivas, Trabzon, Erzurum

ve Diyarbakır’da Numune Hastaneleri açıldı.

* 1930 yılında Umum Hıfzısıhha Kanunu ile verem, sıtma,

kolera, veba, tifo, çiçek, menenjit, kızamık gibi bulaşıcı

hastalıklara karşı mücadele başlatıldı.

BÜYÜK NUTUK

* Atatürk, Cumhuriyet Halk Partisinin 15 – 20 Ekim 1927

tarihleri arasında gerçekleştirdiği ikinci büyük kongresinde

Milli Mücadeleyi ve Cumhuriyetin kuruluşunu anlatan uzun

bir konuşma yaptı. Bu konuşma “NUTUK” adı altında

kitaplaştı.

* Nutuk 1919 ile 1927 yılları arasında olayları anlatır.

Nutuk “ 19 Mayıs 1919’da Samsun’a çıktım.” cümlesi ile

başlar.

Devletin üretimde öncelik verdiği ürünler;

Üç Beyaz: Un, Şeker, Pamuk

Üç Siyah: Kömür, Demir, Akaryakıt

“Türkiye’nin gerçek sahibi, efendisi köylüsüdür.”

M. Kemal Atatürk

64

SINAV ÇALIŞMA ETKİNLİĞİ

1. Aşağıdaki cümlelerin (ifadelerin) “YANLIŞ” ya da

“DOĞRU” olduğunu belirtiniz?( Her şık 2 puan)

Cümle---İfade

D

Y

a) Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası Şükrü

Saraçoğlu tarafından kurulmuştur.

b) Son Osmanlı halifesi Abdülmecit

Efendi’dir.

c) TBMM’yi tanıyan ilk Müslüman devlet

Afganistan’dır.

d) Vahdettin Malaya adlı İngiliz gemisi ile yurt

dışına geçti.

e) Mudanya Ateşkes Antlaşması SSCB ile

Türkler arasında imzalandı.

2. “ 1934, İstiklal Mahkemeleri, 3 Mart 1924, 29 Ekim

1923, Şahin Bey”

Aşağıda verilen cümlelerde eksik kalmış kelime ya da kelime

gruplarını yukarıda verilen kelimelerle tamamlayınız? ( Her

şık 2 puan)

a) Halifelik ………………………………..…………………

tarihinde kaldırılmıştır.

b) Cumhuriyet ……………………………...………………..

tarihinde ilan edildi.

c) Tekalifi Milliye Emirlerinin uygulanmasında çıkabilecek

sorunlara karşı …………………………..…………………...

…………………………………………….…. yetkili kılındı.

d) Milli Mücadelede Antep’te ………………..……………..

……………………………………...… direnişe öncülük etti.

e) Kadınlara ………………….………….yılında milletvekili

seçme-seçilme hakkı verildi.

3. Aşağıdaki ifadeleri uygun olan açıklamalarla eşleştiriniz?

(Parantez içine yazınız) ( Her şık 2 puan)

( ) 1. Lozan Antlaşması A) Urfa

( ) 2. Terakkiperver Fırkası B)Kazım Karabekir

( ) 3. M. Kemal Atatürk C) Şanlı

( ) 4. Fethi Okyar D)İlk Cumhurbaşkanı

( ) 5. İlk Meclis Başkanı E)İsmet İnönü

4.

“Ordular! İlk hedefiniz

Akdeniz’dir. İleri! ”

sözünü M. Kemal hangi

savaşta söylemiştir? (5

puan)

A) Sakarya Meydan Savaşı B) I. İnönü

C) Kütahya-Eskişehir Savaşı D) II. İnönü

E) Büyük Taarruz

5.

Yazar İzmir’in işgali

sırasında eşini ve

çocuğunu kaybeden

Ayşe’nin önce,

İstanbul’a gelişini,

ardından da Anadolu’ya

geçerek Kuvay-ı

Milliye’ye katılışını

anlatır.

Yukarıda eseri anlatılan yazar aşağıdakilerden

hangisidir? (5 puan)

A) Falih Rıfkı Atay B) Kemal Arıburnu

C) Fakir Baykurt D) Halide Edip Adıvar

E) Yakup Kadri Karaosmanoğlu

6.Bir gemi yanaştı Samsun’a sabaha karşı

Selam durdu kayığı, çaparası, takası

Selam durdu tayfası

Bir duman tüterdi bu geminin bacasından

Bir duman

Duman değildi bu

Memleketin uçup giden kaygılarıydı.

Yukarıda verilen şiir hangi olayı anlatmaktadır? (10 puan)

7. 1930 yılında Serbest Cumhuriyet Fırkasının kendini

feshetmesi üzerine Derviş Mehmet öncülüğünde Asteğmen

Kubilay’ın şehit edilmesine yol açan gericilik

ayaklanmasının adını yazınız? (5 puan)

8. Büyük Risk adlı yarışmada Selçuk YÖNTEM Ölüm konu

başlığında “ Benim naçiz vücudum elbet bir gün toprak

olacaktır. Fakat Türkiye Cumhuriyeti ilelebet yaşayacaktır.”

cümlesini ipucu olarak vermiştir.

Yarışmacılar aşağıdaki cevaplardan hangisini verirse bu

sözü söyleyen kişiyi doğru olarak söylerler? ( 5 puan )

A) İsmet İnönü kimdir? B) Fethi Okyar nedir?

C) Şeyh Sait kimdir? D) Giritli Şevki kimdir?

E) M. Kemal Atatürk kimdir?

65

9. I. Türk Tarih Kurumunun Açılması

II. Türk Dil Kurumunun Açılması

III. TBMM’nin Açılması

Yukarıda verilen öncüllerden hangileri eğitim alanında

yapılan inkılâplar arasında yer alır? (5 puan)

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) I ve III E) I, II ve III

10.

Yazar 1932 yılında

“Yaban” adlı romanında bir

Anadolu köyü üzerinden

Milli Mücadele yıllarını

anlatmıştır.

Yukarıda eseri

anlatılan yazar

aşağıdakilerden

hangisidir? (5 puan)

A) Falih Rıfkı Atay B) Halide Edip Adıvar

C) Kemal Arıburnu D) Fakir Baykurt

E) Yakup Kadri Karaosmanoğlu

11. Ben Kurtuluş Savaşı’nın merkeziyim. Benim merkez

seçilmemin nedenler arasında ulaşımın elverişliliği, batı

cephesine yakın olması, işgal edilmemiş olması gibi

nedenler gösterilebilir.

BEN KİMİM / NEYİM? (5 puan)

A) Ben İstanbul’um. B) Ben Sivas’ım.

C) Ben Amasya’yım. D) Ben Ankara’yım.

E) Ben Samsun’um

12. Kurtuluş Savaş’ının askeri safhasını bitiren savaşın

ismini yazınız? (5 puan)

13. İsmet İnönü Lozan Konferansı'nın açılışında söz alarak,

"Çok ıstırap çektik, çok kan akıttık. Bütün medeni milletler

gibi hürriyet ve istiklal istiyoruz." demiştir.

İsmet İnönü'nün bu sözü,

l. Öteki milletlerle eşit olmayı isteme

II. Düşüncelerini açıklamaktan çekinme

III. Milletini yüceltme

yönündeki tutumlardan hangilerini

benimsenmediğinin göstergesidir? (5 puan)

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III

D) II ve III E) I, II ve III

14. Mudanya Ateşkes Antlaşması’nın, "İstanbul ve

Boğazlar, TBMM Hükümeti yönetimine bırakılacaktır."

hükmü, Osmanlı Devleti'nin ne olacağını gösteriyordu? (5

puan)

A) Hukuken sona ereceğini

B) Küçük bir devlet olarak kalacağını

C) TBMM Hükümeti'ne bağımlı olacağını

D) TBMM Hükümeti ile birlikte hareket edeceğini

E) Anlaşma Devletleri'ne bağımlı kalacağını

15.

“Hattı müdafaa yoktur,

sathı müdafaa vardır. O

satıh bütün vatandır.

Vatanın her karış

toprağı vatandaş kanı

ile ıslanmadıkça terk

olunamaz” sözünü M.

Kemal hangi savaşta

söylemiştir? (5 puan)

A) Sakarya Meydan Savaşı B) I. İnönü

C) Büyük Taarruz D) II. İnönü

E) Kütahya-Eskişehir Savaşı

16. İlk TBMM'nin, yeni bir devlet düzenine geçilmesini

sağlayıcı yönleri de bulunmasına rağmen bu yönleri ön plana

çıkarılmamıştır.

Böyle bir tutumun amacı aşağıdakilerden hangisidir?

(5 puan)

A) İşgalcilerin düşmanca davranmalarını önlemek

B) Vatanın kurtarılmasına öncelik vermek

C) Azınlıkların devlet kurma girişimlerini önlemek

D) Komşu devletlerin güvenini kazanmak

E) Kanun-u Esasi'den yararlanmayı sürdürmek

TÜRK İNKILÂBI TESTİ 1

1. Osmanlı imparatorluğu döneminde, mezhep ve tarikat

ayrılığı yüzünden, bölünmelere kadar giden kardeş kavgaları

olmuştur.

Cumhuriyet Dönemi'nde getirilen yeniliklerin

hangisi, bu tür olayları önleyici niteliktedir?

A) Halifeliğin kaldırılması

B) Tevhid-i Tedrisat Kanunu'nun kabul edilmesi

C) Laiklik ilkesinin benimsenmesi

D) Medeni Kanun'un kabul edilmesi

E) Çok partili hayata geçilmesi

2. Türkiye Cumhuriyeti kurulduktan sonra bir süre tek

partili yönetimin sürdürülmüş olmasında

aşağıdakilerden hangisinin etkili olduğu savunulamaz?

A) İnkılâpların yerleşmesini sağlama

B) Halkın belli bir siyasal olgunluğuna erişmesini bekleme

C) Kalkınma yolundaki gelişmeleri hızlandırma

D) Tek elden yönetimi, en iyi yönetim biçimi kabul etme

E) Ulusal birlik ve bütünleşmeyi çabuklaştırma

66

3. Cumhuriyet döneminde görülen gelişmelerden bazıları

şunlardır:

I. Laikliğin kabul edilmesi

II. Saltanatın kaldırılması

III. Halifeliğin kaldırılması

IV. Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin kurulması

V. Yeni Türk Alfabesinin kabul edilmesi

VI. Medeni Kanun'un kabul edilmesi

Bu gelişmelerin hangileri "Egemenlik kayıtsız şartsız

ulusundur“ ilkesi ile doğrudan ilişkilidir?

A) l., III. B) l., V. C) II., IV.

D)V., VI. E) III.,IV

4. 3 Mart 1924'te halifelik kaldırılmış, 2 Eylül 1925'te tekke

ve zaviyeler kapatılmış, 17 Şubat 1926'da da Türk Medeni

Kanunu kabul edilmiştir.

Bu üç değişiklik aşağıdakilerden özellikle hangisini

gerçekleştirmek için yapılmıştır?

A) Laik devlet düzenini B) Cumhuriyet yönetimini

C) Yurttaşlar arasında eşitliği D) Ekonomik kalkınmayı

E) Ulusal birliği

5. Türk kadınları, aşağıdaki hakların hangisinde uzun

süre Avrupa ülkelerinin kadınlarından daha önde

olmuşlardır?

A)Evlenme ve boşanma B) Mal mülk edinme

C) Meslek seçme D) Eğitim ve öğretimi sürdürme

E) Seçme ve seçilme

6. "Osmanlı imparatorluğu döneminde Türkiye'deki patrik-

haneler din işleri dışında azınlıkların haklarını izleme gibi

bazı günlük işlerde de yetki sahibiydiler.”

Patrikhanelerin bu durumuna aşağıdaki

yeniliklerin hangisiyle son verilmiştir?

A) Laikliğin kabul edilmesi

B) Öğretim birleştirilmesi

C) Yeni Türk alfabesinin kabul edilmesi

D) Medeni Kanun'un kabul edilmesi

E) Türk kadınlarına siyasal hakların tanınması

7. "Osmanlı İmparatorluğu’nun Meşrutiyet Dönemi'nde 31

Mart ayaklanması, Cumhuriyet Dönemi'nde ise Şeyh Sait

isyanı ve Menemen Olayı olmuştur."

Aşağıdakilerden hangisi, bu olayların ortak

özelliklerinden biridir?

A) Mevcut yönetime karşı olmaları

B) Kişilere yönelik olmaları

C) Dış güçler tarafından desteklenmeleri

D) Toplumun her kesiminden insanların katılması

E) Kırsal yörelerden başlamalar

8. Eğitim ve kültür alanındaki gelişmelerle ilişkisi en az

olan inkılâp aşağıdakilerden hangisidir?

A) Öğretimin birleştirilmesi

B) Yeni Türk Alfabesinin kabul edilmesi

C) Medreselerin kapatılması

D) Türk Tarih Kurumu'nun kurulması

E) Soyadı Kanunu'nun kabul edilmesi

9. "Türkiye Cumhuriyeti şeyhler, dervişler, müritler

memleketi olamaz. Türkiye Cumhuriyeti her alanda doğru

yolu gösterecek, uyaracak güçtedir.”

Atatürk'ün bu sözleri, öncelikle aşağıdakilerden

hangisinin gerçekleşmesinde yol gösterici olmuştur?

A) Takvim, saat ve ölçülerin değiştirilmesi

B) Tekke, zaviye ve türbelerin kapatılması

C) Kadınlara siyasal haklar tanınması

D) Milli ekonominin kurulması

E) Şapka Kanunu'nun kabul edilmesi

10. Atatürk döneminde Türkiye'de tarım, ticaret,

endüstri ve bayındırlık işlerinin bir bütün olarak ele

alınmasının nedeni aşağıdakilerden hangisidir?

A) Bu alanlardaki gelişmelerin birbirine bağlı olması

B) Halktan alınan ağır vergilerin kaldırılmak istenmesi

C) Dış kaynaklardan kredi almanın kolaylaşmış olması

D) Halkçılık ilkesinin yaygın olarak uygulamaya konması

E) Türkiye'nin bir tarım ülkesi haline getirilmek istenmesi

11. Atatürk, Cumhuriyeti Türk gençliğine emanet ederken

onun, "en son bilimsel ve teknik ilerlemelere dayanan, ulusal

ve çağdaş bir devlet" olarak yaşatılması gerektiğini

vurgulamıştır.

Atatürk'ün Cumhuriyeti Türk gençliğine emanet

etmesinin temel amacı nedir?

A) Gençleri siyasal hayata katmak

B) Yenileşmeyi sürekli kılmak

C) Yurt savunmasını gençlere bırakmak

D) Ekonomik gelişmede gençlere yetki vermek

E) Türk gençliğini korumak

12. Uluslararası ekonomik ilişkilerde, aşağıdaki

inkılâplardan hangisi Türkiye'ye önemli kolaylıklar

sağlamıştır?

A) Kadınlara siyasi haklar tanınması

B) Soyadı Kanunu'nun kabul edilmesi

C) Ölçü birimlerinin değiştirilmesi

D) Medeni kıyafetlerin kabul edilmesi

E) Tekke, zaviye ve türbelerin kapatılması

67

TÜRK İNKILÂBI TESTİ 2

1. Atatürk ilke ve inkılâplarında, aşağıdaki

düşüncelerden hangisinin yeri yoktur?

A) Devletin bağımsızlığını koruma

B) Yönetimde millet egemenliğini sürdürme

C) Türk kültürünü çağdaş uygarlık düzeyine çıkarma

D) Kalkınmada aklın, bilimin rehberliğini esas alma

E) Amaca ulaşmak için her yolu deneme

2. Türkiye'de Şeyh Sait Ayaklanması ve Menemen Olayı

aşağıdakilerden hangisinin bir süre için ertelenmesine

neden olmuştur?

A) Devletçilik politikasının

B) Milletler Cemiyeti ile ilişki kurulmasının

C) Dış ticarete ağırlık verilmesinin

D) Kadınlara siyasal haklar tanınmasının

E) Çok partili demokrasiye geçilmesinin

3. Aşağıdaki yeniliklerden hangisi, Türkiye' de

kadınlarla erkekler arasında toplumsal ve ekonomik

haklar alanında eşitlik sağlama amacını gütmektedir?

A) Öğretimin birleştirilmesi

B) Halifeliğin kaldırılması

C) Cumhuriyetin ilan edilmesi

D) Medeni Kanun'un kabul edilmesi

E) Saltanatın kaldırılması

4. En büyük gerçekler ve ilerleyişler, düşüncelerin serbestçe

ortaya konması, karşılıklı aktarılması ile meydana çıkar ve

yükselir.

Bu sözler, aşağıdakilerden hangisinin önemini

vurgulamaktadır?

A) Egemenliğin B) Halkçılığın C) İnkılâpçılığın

D) Devletçiliğin E) Demokrasinin

5. Türk kadınlarına 1930 yılında belediye seçimlerine

katılma, 1934 yılında da milletvekili seçme ve seçilme hakkı

tanınmıştır.

Bu gelişmelerin amacı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Kadının yönetime katılmasını sağlama

B) Aile yapısında değişiklik yapma

C) Kadınlar arasında okur - yazar oranını artırma

D) Çok partili hayata geçme

E) Seçime katılmayı zorunlu hale getirme

6. Ulusal egemenlik, demokrasinin vazgeçilmez temel

öğelerinden biridir.

Aşağıdakilerden hangisi, bu ilkeye uygun bir

uygulama olabilir?

A) Milletvekilliği süresinin sınırsız olması

B) Yasama, yürütme ve yargı yetkilerinin tek kişide

toplanması

C) Milletvekili sayısının 450'den 150'ye indirilmesi

D) Hükümet yetkilerinin, Meclis yetkilerinden üstün olması

E) Reşit olan her vatandaşın oyunu serbestçe kullanması

7. Türkiye'de 1924 yılında hilafetin kaldırılması ve

öğretimin birleştirilmesi, 1925 yılında ise kıyafette

değişiklik ile tekke ve türbelerin kapatılmasına ilişkin

yasalar TBMM'de kabul edilmiştir.

Bu durum aşağıdakilerden hangisinin bir kanıtıdır?

A) Devletçilik ilkesinin yaygın olarak uygulamaya

konulduğunun

B) Hızlı bir çağdaşlaşmaya gidildiğinin

C) Sosyal sorunların ortadan kalktığının

D) Yönetimde yeni arayışlara gidildiğinin

E) Siyasal bağımsızlığın tamamlanmak istendiğinin

8. Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk yıllarında, eski saat sistemi

bırakılarak günümüz saat sisteminin esas alınmasına ve

medreselerin kapatılarak çağdaş okulların varlığını

sürdürmesine ilişkin yasalar kabul edilmiştir.

Bu yasaların ortak yönü aşağıdakilerden hangisidir?

A) İkilikleri ortadan kaldırma

B) Ticari ilişkileri kolaylaştırma

C) Eğitimi yaygınlaştırma

D) İlköğretimi yaygınlaştırma

E) Tarih olaylarının karşılaştırılmasında kolaylık sağlama

9. 1925 - 1930 yılları arasında TBMM'de yalnız Cumhuriyet

Halk Fırkası'nın milletvekilleri vardır.

Bu durum, Türkiye'de aşağıdakilerden

hangisini güçleştirmiştir?

A) Seçimlerin yenilenmesini

B) Hükümetin denetlenmesini

C) İnkılâpların yapılmasını

D) Cumhurbaşkanının seçilmesini

E) Hükümetin kurulmasını

68

10. Türk Dil Kurumu 1932 yılında kurulduğu zaman,

yapılacak dil çalışmalarına temel olmak üzere saptanan

ilkelerden biri "Türk dilinin öz güzelliğini ve zenginliğini

ortaya çıkarmak" olmuştur.

Bu ilkelerin gerçekleştirilmesi öncelikle

aşağıdakilerden hangisine bağlıdır?

A) Türk dilinin dünyada yaygınlaştırılmasına

B) Sözlük çalışmalarının çeşitli alanlara yayılmasına

C) Dil öğretiminde birlik sağlanmasına

D) Yazı dili ile konuşma dili arasındaki kopuklukların

giderilmesine

E) Dile ilişkin kaynakların araştırılmasına ve

yayınlanmasına

11. Türk Medeni Kanunu ile vatandaşlara çoğu konularda

önemli haklar tanınmış, bu hakların kavranıp

uygulanmasında daha sonra çıkarılan kadınlara seçme ve

seçilme hakkı veren kanun, soyadı kanunu gibi konularda

etkili olmuştur.

Bu durum Türk İnkılâbı'nın aşağıdaki

özelliklerinden hangisinin bir göstergesidir?

A) Yapılan yeniliklerin birbirini tamamlamasının

B) Dünyaya örnek olmasının

C) Ulusal egemenliğe dayanmasının

D) Kültürel özellikleri korumasının

E) Dünya barışma katkıda bulunmasının

12. Atatürk, ülkemize yardım yapacak devlet, ülkemizi ele

geçirme amacını gütmemeli ve devletimizin ulusçuluk

ilkesine saygılı olmalıdır demiştir.

"Atatürk, bu sözüyle aşağıdakilerden hangisine

karşı olmadığını belirtmektedir?

A) Sömürgeciliğin dünyada yaygınlaşmasına

B) Yabancı sermayenin ülkenin çıkarları için kullanılmasına

C) Yabancıların devletlerin iç sorunlarına karışmasına

D) Devletlere ekonomik ayrıcalıklar tanınmasına

E) Ekonomik kalkınmada yalnız sanayileşmeye öncelik

verilmesine

13. Cumhuriyetin ilanından sonra yapılan aşağıdaki

değişikliklerden hangisi, toplumsal hayattaki

uygulamalarda, aynı konuda var olan farklılıkları orta-

dan kaldırma amacına yönelik değildir?

A) Medreselerin kapatılması

B) Şer'i mahkemelerin kaldırılması

C) Tek dereceli seçim sistemine geçilmesi

D) Milâdi takvimin kabul edilmesi

E) Ölçülerde metrik sisteme geçilmesi

14.

- Lozan Barış Antlaşması’nın 48. maddesi, Türkiye'de

azınlıkların şahsi hükümlere ve aile hukukuna ait işlerinin

kendi gelenek ve göreneklerine göre çözülmesine

uygundu. Ancak azınlıklar, Lozan Antlaşması'ndaki

haklarından vazgeçtiklerini, kendilerinin de Türk Medeni

Kanunu hükümlerine uymak istediklerini

bildirmişlerdir.

- Öğretimin birleştirilmesi yasası ile, okullar yanında

varlıklarını sürdüren medreseler kapatılmış, azınlık

okulları ve yabancı okullar Milli Eğitim Bakanlığı'na

bağlanmıştır.

Bu iki duruma dayanarak, Türkiye Cumhuriyeti ile

ilgili,

l. Uygulamalarda birlik sağlanmıştır.

II. Gelenekler önem kazanmıştır.

III. Azınlıkların kendi aralarındaki sorunlar

giderilememiştir.

IV. Yasalar güvence sağlamıştır.

V. Azınlık okulları sayıca artmıştır.

yargılarından hangilerine ulaşılır?

A) l ve II B) l ve I C) II ve III

D) III ve IV E) IV ve V

15. Yargı: Dil ulusal duygunun gelişmesinde başlıca

etkendir.

Durum: Türkiye Cumhuriyeti ulusal bir devlettir.

Yukarıda verilen yargı ile durum arasında ilişki

kurulduğunda, aşağıdakilerden hangisine ulaşılabilir?

A) Türk dilinin dünyada en yaygın dillerden biri olduğuna

B) Türk dilinin siyasi rejiminin gelişmesinde temel

öğelerden biri olduğuna

C) Uzun yıllar Türkiye'de dil öğretiminde birlik

sağlanamadığına

D) Kültürel ilişkilerin dili de etkilediğine

E) Türk dili ile Türkiye'de okuryazar oranının giderek

arttığına

16. "Bu inkılâp, sözcüğün ilk anda akla getirdiği ihtilal

anlamından ileride, ondan daha geniş bir değişmeyi dile

getirmektedir.

Atatürk'ün, bu sözleriyle Türk inkılâbına yüklediği

anlam aşağıdakilerden hangisidir?

A) Kendiliğinden değişme ve gelişme

B) Bir isyan sonucu değişme

C) Köklü bir değişiklik getirme

D) Bazı kurumları değiştirmeden koruma

E) Ulusal özellikleri sürdürme

69

TÜRK İNKILÂBI TESTİ 3

1. Osmanlı İmparatorluğu’nda ilk Türkçe kitabın matbaada

basımı 1.729 yılında gerçekleşmiştir. 1729'dan Türk

alfabesinin kabul edildiği 1928'e kadar geçen iki yüz yılda

otuz bin kitap basılmıştır. Oysa alfabe değişikliğini izleyen

on altı yıl içinde aynı sayıda kitap basılmıştır.

1928 yılından sonra basılan kitap sayısının fazla

olmasında başlıca etmen aşağıdakilerden hangisidir?

A) Matbaanın kitap basımında kullanılması

B) Okuryazar oranının artması

C) Kâğıt üretimin yurt içinde yapılması

D) Basım işlerinin yurt içinde yapılması

E) Basılı kitapların el yazması kitaplardan daha ucuz olması

2. Seçim kanununda 1923 yılında yapılan değişiklikle,

50.000 erkek nüfus için bit milletvekili seçilmesi yerine

20.000 erkek nüfus için bir milletvekili seçilmesi kabul

edilmiştir.

Bu değişiklikle ulaşılmak istenen amaç

aşağıdakilerden hangisidir?

A) Halkın devlet yönetimine katılımını artırmak

B) Herkesin seçmen olmasını sağlamak

C) Aday belirleme işini kolaylaştırmak

D) Meclisteki gruplaşmaları önlemek

E) Birden fazla partinin mecliste temsil edilmesini sağlamak

3. "Demokrasinin tam ve en belirgin hükümet şekli

cumhuriyettir."

Aşağıdakilerden hangisi Atatürk'ün bu görüşüne

uygun cumhuriyet yönetiminin bir özelliği değildir?

A) Egemenliğin ulusa ait olması

B) Yönetenlerin yasalara bağlı kalması

C) Yönetilenlerin tümünün mecliste temsil edilmesi

D) Yönetenlerin belli bir süre için seçilmesi

E) Yönetilenlerin, tüm eylem ve işlerinde serbest olması

4. l. Yurdun bütünlüğünü sağlamak

II. Hilafet ve saltanatın devamını sağlamak

III. Ulusun iradesini egemen kılmak

IV. Hıristiyanlara siyasal egemenliği ve sosyal dengeyi

bozucu ayrıcalıkların verilmesine karşı çıkmak

Ulusal Kurtuluş Savaşı'nda öne sürülmüş olan

yukarıdaki görüşlerden hangileri birbiriyle

çelişmektedir?

A) I ve II B) l ve III C) l ve IV

D) II ve III E) III ve IV

5. Atatürk, Türk milletine gideceği yolu gösterirken,

"Dünyanın her türlü ilminden, buluşlarından,

ilerlemelerinden yararlanılacaktır; ancak temel, kendi

içimizden çıkarılmalıdır." demiştir.

Atatürk bu sözüyle, millî eğitimde çağdaşlığın,

aşağıdakilerden hangisi üzerine temellendirilmesi

gerektiğini vurgulamıştır?

A) Birlik ve bütünlük B) Ulusallık

C) Eşitlik D) Laiklik

E) Sevgi ve sorumluluk

6. Atatürk, “Ülkesinin yüksek bağımsızlığını korumasını

bilen Türk ulusu, dilini de yabancı dillerin boyunduruğundan

kurtarmalıdır” demiştir.

Aşağıdakilerden hangisi Atatürk'ün, bu sözleriyle

gösterdiği hedef ile aynı yöndedir?

A) Türkçe kökenli sözcüklerin araştırılıp bulunarak dile

kazandırılması

B) Şive, ağız gibi "yöresel."dil özelliklerinin korunması

C) Yabancı kökenli terimlerin Türkçe okunuşları ile

alınması

D) Yazı dili ile konuşma dili arasındaki farkın ortadan

kaldırılması

E) Türkçenin okunması ve yazılması kolay bir dil haline

getirilmesi.

7. 1934'te soyadı alma işlemleriyle ilgili olarak çıkarılan

yasayla rütbe, yabancı ırk ve millet adlarını belirten

sözcüklerin soyadı olarak alınması, yine aynı yılda çıkarılan

başka bir yasayla da hoca, ağa, molla, beye fendi, paşa gibi

unvanların resmen kullanılması yasaklanmıştır.

Bu yasakların amacı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Aynı aileden kişilerin farklı soyadları almalarını

engellemek

B) Toplumsal ilişkilerde ve resmi işlemlerde vatandaşları

daha kesin olarak belirtmek

C) Sözcüklerin, yerinde kullanılmasını sağlamak

D) Resmi işlemleri kolaylaştırmak

E) Toplumda gereksiz ayrıcalık belirtilerini ortadan

kaldırmak

8. Atatürk 1925 Ağustosunda yaptığı Kastamonu-İnebolu

gezisinde halkı başı açık olarak selamladı. Elindeki başlığın

adının şapka olduğunu söyledi; sağlık açısından, ekonomik

ve estetik açılardan şapkanın yararlarını anlatarak onu halka

tanıttı. Fesler atıldı. Şapka kullanımı kısa sürede yurda

yayılmaya başladı. Arkasından, 25 Kasım 1925'te "Şapka

Giyilmesi Hakkında Kanun" çıkarıldı.

Bu durum Türk İnkılâplarıyla ilgili olarak

aşağıdakilerden hangisinin bir göstergesidir?

A) İnkılâpların birbirini tamamlar nitelikte olduğunun

B) İnkılâpların, bazı engellemelerle karşılaştığının

C) İnkılâpların yapılmasında bazı geleneklerin dikkate

alındığının

D) Siyasi inkılâplara daha çok önem verildiğinin

E) İnkılâplar yapılırken gerekli ortamın hazırlandığının

9. Aşağıdakilerden hangisinin, bilim ve teknolojideki

ilerlemeleri ve kültür alışverişini hızlandırmada

diğerlerinden daha güçlü bir etken olduğu

savunulabilir?

A) Harf İnkılâbı’nın yapılması

B) Modern saat sisteminin kabul edilmesi

C) Türk Dil Kurumu'nun kurulması

D) Türk Tarih Kurumu'nun kurulması

E) Tekke ve türbelerin kapatılması

70

10. Aşağıdaki grafik, 1921 - 1930 yıllarında devlet

bütçesinden yapılan harcamalarda eğitimin yaklaşık

payını göstermektedir.

Aşağıdakilerden hangisi, bu grafikteki bilgilerin

desteklediği bir yargı değildir?

A) Savaş yıllarında da bütçeden eğitime bir pay ayrılmıştır.

B) 1929 dünya ekonomik bunalımında bile, bütçeden

eğitime ayrılan payda büyük düşme olmamıştır.

C) 1924 yılında öğretimin birleştirilmesi yasasının

kabulüyle, bütçeden eğitime ayrılan pay birkaç kat

artırılmıştır.

D) Kurtuluş Savaşı'nın kazanılmasıyla, eğitimin bütçedeki

payında önemli bir artış olmuştur.

E) İnkılâplarla birlikte, bütçeden eğitime ayrılan payda

artma eğilimi göstermiştir.

11. Atatürk, 1 Kasım 1934'te TBMM'nin toplantı yılını

açarken, "Ulusal, ince duyguları, düşünceleri anlatan yüksek

deyişleri toplamak; onları bir an önce, genel son musiki

kurallarına göre işlemek gerekir. Ancak bu düzeyde Türk

ulusal musikisi yükselebilir, evrensel musikide yerini

alabilir." demiştir.

Atatürk bu sözüyle aşağıdakilerden hangisini

vurgulamıştır?

A) Türk musiki tarihinin çok eskiye dayandığını

B) Türk müziğinde çağdaşlaşmanın gereğini

C) Türk müziğinde batı tarzındaki müziğe de yer verilmesi

gerektiği

D) Türk müziğinin evrensel müziğe olan katkısını

E) Müziğin evrensel boyutta algılanmasının önemini

V. ÜNİTE: ATATÜRKÇÜLÜK VE ATATÜRK İLKELERİ

Soru: Atatürkçü Düşünce Sistemi nedir?

Ulusun her koşulda bağımsızlığını, devletin ulus

egemenliği ilkesine, özgürlük ve demokrasi anlayışına

dayanmasını, aklın ve bilimin öncülüğünde laik bir anlayışla

toplumun çağdaşlaştırılmasını, ülkenin kalkındırılmasını

amaçlayan, Atatürk’ün önerdiği ve uygulanmasını istediği

siyasal, toplumsal, kültürel ve ekonomik alanlarla ilgili olan

düşünce sistemine Atatürkçü Düşünce Sistemi denir.

!!!Dikkat!!! Atatürkçü Düşünce Sistemi

1. ........................................ .........................

2. ..................................... ..............................

3. .............................. – ............................

4. .............................................

Soru: Atatürkçü Düşünce Sistemini hazırlayan etkenleri

yazınız?

a) Aydınlanma Çağı

b) Fransız İhtilali

c) Türk toplumunun içinde bulunduğu koşullar

d) Osmanlıda daha önce yaşanan demokrasi

deneyimleri

e) Yerli ve yabancı fikir adamları ve aydılar

( Örnek : Yerli Namık Kemal; yabancı J. J. Rousseau –

Toplum Sözleşmesi adlı eseri )

Notlar:

* M. Kemal, Namık Kemal’i Türk milletinin yüzyıllardır

beklediği ses olarak nitelendirmiştir.

* Türkçü şair Mehmet Emin Yurdakul’un “...........................

...............................” adlı şiiri için “ Bu dizelerde ulusal

benliğimin gururunu tattıran ilk anlatımı buldum.” demiştir.

*Toplumsal içerikli şiirleri ile tanınan ....................................

............................, M. Kemal’in çağdaş ve inkılapçı

kişiliğinin oluşmasında büyük bir etkiye sahiptir. M. Kemal

özellikle Sis, Ferda ve Rücu adlı şiirleri çok sevdiğini

söylemiştir.

* M. Kemal’in düşünce hayatının oluşmasında

....................... ................................’ta önemli etkiye sahiptir.

*Descartes, Kant, J. J. Rousseau, Montesquieu gibi

düşünürlerden M. Kemal etkilenmiştir.

Soru: Atatürk İlkelerinin Ortak Özelliklerini yazınız?

*Akla ve mantığa uygun olması

*Dış baskı ve zorlamanın olmaması

*Türk toplumunun ihtiyaçlarından doğması

*Laiklik ilkesinin diğer ilkelerin can damarı olması

71

*İlkelerin ayrılamaz bir bütün olması

* Atatürk tarafından yazı ve sözle uygulanması

Soru: Mustafa Kemal, Birinci Dünya Savaşı sırasında Enver

Paşa’nın Arap alfabesiyle okumayı kolaylaştırmak için

harflerin bitişik değil ayrı yazılması yolundaki girişimini

“Harp zamanı, harf zamanı değildir. Harp olurken harfle

oynamak olur mu?” diye eleştirmiştir.

Yaptığı inkılâplar düşünülerek Mustafa Kemal'in bu

eleştirisinden aşağıdaki yargılardan hangisine

ulaşılabilir?

A) İnkılâplar gerçekleştirilirken kişi veya gruplara ayrıcalık

tanımamak gerekir.

B) İnkılâp sürecinde ilgililere yetki ve sorumluluk birlikte

verilmelidir.

C) İnkılâplarda sonuç alabilmek için eski ile yeniyi birlikte

sürdürmek gerekir.

D) İnkılâplarda uygun zamanın seçilmesi önemlidir.

E) İnkılâplar yapılırken uygulamaların yakından takibi

sonucu olumlu etkiler.

( 1 NİSAN 2012 – YGS )

Soru: Atatürk İlke ve İnkılâpların Dayandığı temel esasları

yazınız?

*Milli tarih bilinci, milli dil

*Vatan ve millet sevgisi, akılcılık

*Ulusal bağımsızlık ve özgürlük

*Egemenliğin millete ait olması

*Ulusal birlik ve beraberlik, barışçılık

* Türk milletine inanmak ve güvenmek

*Çağdaş uygarlık düzeyinin üzerine çıkmak

Atatürk İlkeleri

* İlkeler, Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk örgütü ve

bu örgütün Cumhuriyet döneminde siyasal partiye dönüşmüş

olan CHP kurultaylarında tanımlanmıştır.

* 5 Şubat ...............................................’de Türk Devletinin

temel ilkeleri olarak 1924 anayasasına konmuştur.

Not:

1. Halifeliğin kaldırılması ile rejim tartışmaları azalmıştır.

2. 1928 yılında, 1924 anayasasından “Devletin dini

İslam’dır” maddesi çıkarılınca rejim tartışmaları bitmiştir.

3. 1937 yılında altı ilkenin 1924 anayasasına girmesi ile

Anayasa laikleşmiştir.

1. CUMHURİYETÇİLİK ( SİYASAL )

* Devletin rejim şeklidir. Halk egemenliğini esas alır.

Demokratiktir. Seçme ve seçilme hakkı tüm vatandaşlara

verilir. Hükümet ile millet arasında kopukluk yoktur.

* Anayasanın değiştirilemez ve değiştirilmesi teklif

edilemez maddesidir. Mustafa Kemal’in parti tartışmalarının

dışında tuttuğu bir ilkedir.

* Bütünleyici ilkesi “Ulusal Egemenlik’tir.”

* Cumhuriyetçilikle İlgili Yapılan İnkılâplar

a) Saltanatın kaldırılması,

b) Cumhuriyetin ilanı,

c) Halifeliğin kaldırılması,

d) 1924 anayasasının kabulü,

e) CHP’nin kurulması,

f) Çok partili rejim denemeleri,

g) Kadınlara seçme-seçilme hakkının verilmesi

h) TBMM’nin açılması

???Sordum??? Anahtar Kelime Ne İşime Yarar?

72

Size ilkelerle ilgili gelen sorularda paragrafta en çok

hangi kelimelerin geçtiğine bakıp, ona göre cevabımızı

vereceğiz.

* Cumhuriyetçilikle İlgili Anahtar Kelimeler

a) Yönetim, Oy kullanma, Seçme – Seçilme

b) Meclis, Meclisin Açılması, Partiler

c) Ulusal egemenlik, Ulusal irade, Demokrasi

d) Seçim ve atama, Çok Partili Rejim, Parlamento

Örnek Soru: Devletin yönetim kadrolarında görev yapacak

kişileri kalıtım yolu ile belirlenmesini reddedip (babadan

oğula geçme), seçim ve atama yöntemini savunan Atatürk

ilkesi aşağıdakilerden hangisidir?

A) Milliyetçilik B) Halkçılık C) Laiklik

D) Cumhuriyetçilik E) Devletçilik

Çözüm: Paragrafta anahtar kelimeleri arıyoruz. Paragrafta

anahtar kelimeler; ......................, .....................ve

......................’dır. Doğru cevap ...............şıkkıdır.

2. ULUSÇULUK-MİLLİYETÇİLİK(KÜLTÜREL)

* Kurtuluş Savaşının yapılmasında ve Türk Devle-tinin

kurulmasında temel ilke oldu. Bu ilke fedakârlık ve

dayanışmayı gerektirir.

* Atatürk milliyetçiliği; ırkçılığı, ümmetçiliği,

yayılmacılığı ve başka ulusların zararına çalışmayı reddeder.

* Türkiye Cumhuriyeti’ni benimseyen ve “Türküm” diyen

herkes Türk’tür.

* Milli birlik ve beraberlik esastır. Benimsediği eşitlik

ilkesi ile Faşizm ve Nazizm’den ayrılır.

* Etnik köken ve din ayrımına karşıdır. Ayırımcı değil

bütünleştiricidir. Dinsel ve mezhepsel bütünlüğü bozucu her

türlü düşünceye karşıdır.

* Milliyetçilikle İlgili Yapılan İnkılâplar

a) Saltanatın kaldırılması,

b) Cumhuriyetin ilanı,

c) Halifeliğin kaldırılması,

d) TBMM’nin açılması,

e) Tevhid-i Tedrisat Kanununun çıkarılması,

f) Türk Harflerinin kabulü,

g) Türk Tarih Kurumu’nun kurulması (TTK)

h) Türk Dil Kurumu’nun kurulması (TDK)

i) Kabotaj Yasasının çıkarılması

j) İstiklal Marşının kabulü

k) İzmir İktisat Kongresinin toplanması

l) Yurt içinde yabancı işletmelerin satın alınması

Not: Yapılan sınavlarda milliyetçilik ilkesi ile ilgili

genellikle Türk Tarih Kurumu’nun kurulması (TTK), Türk

Dil Kurumu’nun kurulması (TDK) ve Kabotaj Yasasının

çıkarılması ilgili sorular gelir.

* Milliyetçilikle İlgili Anahtar Kelimeler

a) Milli birlik, kendi kültürünü koruma

b) Birlik ve beraberlik içinde devletin kurulması

c) Kendi kültürünü koruma ve geliştirme

d) Ortak amaç, ortak vatan, ortak hedef

e) Ulus, ulusal, ulusal devlet, ulusal kültür

f) Ulusal ekonomi, ulusal bilinç

g) Ulusal bağımszılığın sağlanması

!!!!!Dikkat!!!!! Ulus kelimesi ile millet kelimesi aynı

anlama gelir. Ulusal devlet ile milli devlet aynı anlama gelir.

Sınavlarda genelde millet kelimesi kullanılsa da ulusun da

aynı anlama geldiğine dikkat edelim.

Soru: Mustafa Kemal “Millî bilincin ayakta kalabilmesi

ve uyanık tutulması için dil ve tarih uğrunda çalışmaya

mecburuz.” demiştir.

Mustafa Kemal'in bu sözü doğrultusunda

aşağıdakilerden hangisinin yapıldığı savunulamaz?

A) Medeni Kanun’un kabul edilmesi

B) Türk Tarih Tezi’nin oluşturulması

C) Millet Mekteplerinin açılması

D) Yeni Türk alfabesinin oluşturulması

E) Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesinin açılması

( 1 NİSAN 2012 – YGS )

Soru: Atatürk: "Türkiye halkı, ırki veya dinî ve kültürel

yönden birleşmiş, bir diğerine karşı karşılıklı hürmet ve

fedakârlık hisleriyle dolu ve kaderi, geleceği ve çıkarları

ortak olan toplumdur." demiştir.

Atatürk'ün bu anlatımıyla,

I. kültürel zenginlikleri paylaşan Türkiye Cumhuriyeti

vatandaşlığı,

II. insani değerleri temel alan Atatürk milliyetçiliği,

III. toplumun birlik ve beraberlik ruhuyla bütünleştiği

durumlarından hangilerini kastettiği savunulabilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve II E) I, II ve III

( 11.04.2010 – YGS )

3. HALKÇILIK ( SOSYAL )

* Cumhuriyetçilik ve Milliyetçiliğin doğal sonucudur.

Halkın eşitliği esastır. Halkın menfaatleri ön plandadır. Sınıf

mücadelesi değil; sosyal dayanışma esastır. Sınıfçılık

73

olmadığı için Komünizmden ayrılır. Sınıf egemenliğine ve

sınıf çatışmalarına karşıdır.

* Vatandaşların, devlet kaynaklarından ve kamu

hizmetlerinden eşit olarak yararlandırılması anlayışıdır.

Devletin vatandaşa olan görevlerini ifade eder.

* Halkçılıkla İlgili Yapılan İnkılâplar

a) Saltanatın kaldırılması,

b) Cumhuriyetin ilanı,

c) Halifeliğin kaldırılması,

d) TBMM’nin açılması

e) Türk Medeni Kanununun kabulü

f) Aşar vergisinin kaldırılması

g) Kılık-kıyafet devrimi

h) Soyadı Kanunu, Halkevlerinin açılması

i) Kadınlara siyasal ve sosyal hakların verilmesi

j) Türk Harflerinin kabulü, Millet mekteplerinin

açılması

* Halkçılıkla İlgili Anahtar Kelimeler

a) Eşitlik

b) Ayrıcalıkların kaldırılması

c) Sınıf ayrımının olmaması

d) Sosyal devlet anlayışı

e) Kamu yararı, kamu hizmeti

f) Devletin halkın durumunu geliştirmeye yönelik

çalışmalar yapması

4. DEVLETÇİLİK ( EKONOMİK )

* Devletçilik; devletin ekonomik, sosyal ve kültürel

alanlarda daha hızlı bir gelişme sağlamak amacıyla yaptığı

uygulamalardır. Bu ilke halkçılığın tamamlayıcısıdır.

* Ekonomide planlı kalkınma hedeflenmiştir. Karma

ekonomiyi esas alan devletçilik ilkesinde özel mülkiyetin

olması, devletçiliği komünizmden ayırır. Müdahalecidir; katı

değildir. Zamanın şartlarına göre değişmiştir. Özel

girişimciliği destekler.

* Devletin ekonomide, sanayide, işletmecilikte ulus ve

toplum yararına görev üstlenmesidir.

* 1929 dünya ekonomik krizinin yarattığı bir zorunluluk

olarak ortaya atılmış ve 1. Beş Yıllık Kalkınma Planı ile

uygulamaya konulmuştur.

!!!!!Dikkat!!!!! Yeni Türk devletinde sanayi yatırımlarını

gerçekleştirecek bilgi birikimi, sermaye birikimi ve girişimci

yoktur. Ulusal burjuvazinin ve sermaye birikiminin

oluşmamasını Osmanlı Devletinde aramak gereklidir.

Çünkü,

a) Osmanlıda 1854’e kadar mülkiyet anlayışının olmaması

b) Kapitülasyonlar nedeni ile yabancı sanayi ürünlerinin

Osmanlı iç pazarını doldurması ve küçük atölyelerin

kapanması

c) Ticaretin gayrimüslimlerin eline geçmesi ve buna bağlı

olarak sermaye birikiminin oluşamaması

* Devletçilikle İlgili Yapılan İnkılâplar

a) I. ve II. Beş Yıllık Kalkınma Planları

b) Devlet bankalarının kurulması

c) Merkez Bankasının kurulması

d) Kamu İktisadi Teşebbüslerinin kurulması( K. İ. T. )

e) Kabotaj yasası

f) Yabancı işletmelerin devletleştirilmesi

* Devletçilikle İlgili Anahtar Kelimeler

a) Ekonomi, Kalkınma

b) Yatırım, Fabrikalar, Sermaye

c) İktisat, İşletme, K.İ.T’ler

Örnek Soru: Sömürge durumundan yeni kurtulmuş ülkeler

ekonomik kalkınmayı sağlamak için planlı ekonomiye

güvenmelerine ve ekonominin merkezde denetlenmesine

yandaş olmalarına rağmen özel girişime de yer

bırakmaktadırlar.

Yeni Türk Devletinde de benimsenen bu ekonomik

model aşağıdaki Atatürk ilkelerinden hangisiyle yaşama

geçirilmiştir?

A) Milliyetçilik B) Halkçılık C) Laiklik

D) Cumhuriyetçilik E) Devletçilik

Çözüm: Paragrafta anahtar kelimeleri arıyoruz. Paragrafta

anahtar kelimeler;..............................ve ......................

........................................’dir. Doğru cevap ...............şıkkıdır.

Soru: Atatürk, “Cumhuriyetimiz henüz çok gençtir. Siyasi

ve fikrî hayatta olduğu gibi ekonomik işlerde de bireylerin

girişimlerinin sonucunu beklemek doğru olmaz. Önemli ve

büyük işleri ancak ulusun toplam servetine ve devletin bütün

teşkilat ve kuvvetine dayanarak, millî egemenliğin

uygulanmasını ve yürütülmesini düzenlemekle görevli olan

hükümetin mümkün olduğu kadar üzerine alıp başarması

tercih olunmalıdır.” demiştir.

Atatürk’ün, bu sözüyle aşağıdaki ilkelerden hangisinin

gerekçesini vurguladığı savunulabilir?

A) Laiklik B) Cumhuriyetçilik C) Devletçilik

D) Halkçılık E) Milliyetçilik

( 27.03.2011 – YGS )

74

5. İNKILÂPÇILIK - DEVRİMCİLİK

( ÇAĞDAŞLAŞMA )

* Çağın değişen şartlarına göre değişimi ve modernleşmeyi

esas alır.

* TBMM’nin açılması ile başlayan Türk İnkılâbının devam

ettiğini gösterir.

* Durağan değildir. Atatürkçülüğü, ilke ve devrimlerini

birer dogma olmaktan çıkararak yeni oluşumlar karşısında

çağdaş olmayı sağlayan ilkedir.

* İnkılâpçılıkla İlgili Yapılan İnkılâplar

Gerçekleştirilen tüm devrimler bu ilkenin zorunlu

sonucudur. Yani yapılan tüm yenilikler bu ilkeye girer.

* İnkılâpçılıkla İlgili Anahtar Kelimeler

a) Yenilik, değişim, gelişme, gelişim

b) Durağan olmama

c) Batılılaşma, çağdaşlaşma

d) İdealist olma, devrim, inkılâp, yenileşme

Örnek Soru: Çağdaşlık en basit tanımı ile çağın gerisinde

kalmamak, çağın bilincini, tekniğini, düşünce ve felsefesini

özümlemek demektir.

Bu tanımlamaya göre sürekli çağdaşlık için zorunlu

olan ilke aşağıdakilerden hangisidir?

A) Milliyetçilik B) Halkçılık C) Laiklik

D) İnkılâpçılık E) Devletçilik

Çözüm: Paragrafta anahtar kelimeleri arıyoruz. Paragrafta

anahtar kelime ....................................

...............................’tır. Doğru cevap ............. şıkkıdır.

6. LAİKLİK ( HUKUKSAL )

* Din - devlet işlerinin ayrılmasını ve vicdan hürriyetini

esas alır. Devlet işlerinin akıl ve mantığa göre yürütülmesini

savunur.

* Mustafa Kemal’in parti tartışmalarının dışında tuttuğu ve

taviz vermediği bir ilkedir.

* Devlet vatandaşların inanma ve inanmama hakkını

anayasa ile güvence altına almıştır.

* Din egemenliği değil; millet egemenliği esastır. Ümmet

anlayışını reddeder.

* Hukuk birliği ve hukukun dinden bağımsız olması esastır.

Dış devletlerin azınlıkların haklarını bahane ederek Türk

Devletinin iç işlerine karışmasını önlemiştir.

* Milli birlik ve beraberlik için önemlidir.

* Laiklikle İlgili Yapılan İnkılâplar

a) Saltanatın kaldırılması,

b) Cumhuriyetin ilanı,

c) Halifeliğin kaldırılması,

d) Medeni Kanunun kabulü,

e) Tekke, zaviye ve türbelerin kapatılması,

f) Tevhidi Tedrisat Yasası,

g) Medreselerin kapatılması,

h) Maarif Teşkilatının kurulması,

i) Şeriye ve Evkaf Vekâletinin kaldırılması,

j) Takvim ve ölçülerde değişiklik,

k) Yeni Türk harflerinin kabulü,

l) Kılık – Kıyafet yasası,

m) Devletin dini İslam’dır maddesinin çıkarılması

n) 1937 yılında altı ilkenin anayasaya girmesi

* Laiklikle İlgili Anahtar Kelimeler

a) Akılcılık, bilimsellik

b) Çağdaşlaşma, batılılılaşma

c) Din ve devlet işlerinin birbirinden ayrılması

d) Din ve vicdan özgürlüğü

Notlar:

* 1928’de anayasadan “devletin dini İslam’dır” maddesi

atıldı.

* 1928’de milletvekillerinin yemin şekli bu günkü haline

getirildi.

* 1937’de 6 ilke anayasaya alındı.

* Türk Milleti için dini dış politikada kullanma dönemi I.

Dünya Savaşı ile bitti.

* Kurtuluş Savaşı ümmet ideolojisi yerine millet

ideolojisini getirdi.

Örnek Soru: “Türkiye Cumhuriyeti şeyhler, dervişler ve

müritler ülkesi olamaz. En doğru, en gerçek tarikat uygarlık

tarikatıdır. Biz uygarlıktan, bilim ve fenden güç alıyoruz ve

ona göre yürüyoruz.”

Atatürk’ün bu sözleri aşağıdaki ilkelerden hangileriyle

ilgilidir?

A) Cumhuriyetçilik – Bilimsellik D) Laiklik – Çağdaşlık

B) Milliyetçilik – İnsan Sevgisi C) Halkçılık – Gerçekçilik

E) İnkılâpçılık - Barışseverlik

Çözüm: Paragrafta anahtar kelimeleri arıyoruz. Paragrafta

anahtar kelimeler; ..........................., .....................ve

......................’dır. Doğru cevap ............... şıkkıdır.

Soru: Türkiye'de çok partili döneme ilk geçiş denemelerinin

başarısız olması üzerine, 1945 yılına kadar çok partili

döneme geçiş ertelenmiştir.

75

Bu ertelemede, aşağıdaki ilkelerden öncelikle

hangisinin kötüye kullanılmasını engelleme amacı olduğu

savunulabilir?

A) Cumhuriyetçilik B) Laiklik C) İnkılâpçılık

D) Milliyetçilik E) Halkçılık

( 11.04.2010 – YGS )

Soru: Ülkedeki seçim sonuçlarını, seçmenlerin eğitim

düzeyine bakarak yorumlamak ve eğitim düzeyi daha

yüksek olanların yönetimde ve siyasette daha çok söz

sahibi olması gerektiğini savunmanın, aşağıdaki Atatürk

ilkelerinden hangisine aykırı bir yaklaşım olduğu

savunulabilir?

A) Halkçılık B) Laiklik C) Devletçilik

D) Milliyetçilik E) İnkılâpçılık

( 24.03.2013 – YGS )

Bütünleyici İlkeler

* Ulusal Egemenlik: Cumhuriyetçiliği bütünler.

* Milli Birlik ve Beraberlik: Milliyetçiliği ve Halkçılığı

bütünler.

* Milli Bağımsızlık: Dış politika ilkesidir.

* Yurtta Sulh Cihanda Sulh: İç ve dış politika il-kesidir.

Sınıf mücadelesine ve dış politikada saldırganlığa karşıdır.

Milliyetçilik ve Halkçılığın bir sonucudur.

* Akılcılık ve Bilimsellik: Laiklik ve İnkılâpçılığı bütünler.

* İnsan ve İnsanlık Sevgisi: İnsanları eşit görmeyi ve

sevmeyi hedefler. Milliyetçilik ve Halkçılığı bütünler.

* Çağdaşlaşmak ve Batılılaşmak: İnkılâpçılığı bütünler.

MİLLİ GÜÇ

Bir ulusun milli hedeflere ulaşabilmek amacıyla

kullanabileceği maddi ve manevi kaynakların tümüne milli

güç denir.

a) Siyasi Güç

Milli hedeflere ulaşabilmek için kullanılan siyasi

kuvvetlerdir.

b) Ekonomik Güç

Bir ülkenin sahip olduğu bütün ekonomik kaynakları ile

bu kaynakları işletilmesi, her türlü mal ve hizmetin

üretebilme kapasitesi ve uluslararası ticaretteki yeridir.

c) Askeri Güç

Bir devletin ulusal politikalarını uygulamasında ve milli

hedeflere ulaşmasında kullandığı fiziki güce verilen addır.

d) Nüfus(Demografik) Güç

Nüfus potansiyel bir güçtür. Planlı ve programlı şekilde

olursa güç öğesine dönüşür.

e) Psiko-Sosyal ve Kültürel Güç

Toplumun sahip olduğu maddi ve manevi değerlerin

topluma sağladığı güçtür.

f) Bilimsel ve Teknolojik Güç

Bilimsel ve teknolojik gelişmeler devletlerin çağdaşlık

düzeyini belirler.

Soru: Atatürk 1924 yılında Çaltepe konuşmasında:

"Muharebe veya meydan muharebesi demek, yalnız iki

ordunun değil, iki milletin bütün varlıklarıyla, bütün

maddi ve manevi güçleriyle karşı karşıya gelmesi ve

birbiriyle vuruşması demektir." demiştir.

Atatürk'ün bu ifadesiyle,

I. savaş tehlikesinin her an her millet için var olduğu,

II. ordunun teknik donanımının yeterli olduğu,

III. ulusal gücün yalnız silahlı güç olmadığı

durumlarından hangilerini vurguladığı

savunulabilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve II E) II ve III

( 11.04.2010 – YGS )

Soru: Atatürk, “Türkiye Cumhuriyeti sadece iki şeye

güvenir. Biri millet kararı, diğeri en elim ve güç şartlar

içinde dünyanın takdirlerine hakkıyla layık olan ordumuzun

kahramanlığı; bu iki şeye güvenir.” demiştir.

Atatürk’ün, bu sözüyle millî gücün,

I. siyasi,

II. askerî,

III. ekonomik

unsurlarından hangilerini vurguladığı savunulabilir?

A) Yalnız III B) Yalnız I C) II ve III

D) I ve II E) Yalnız II

( 27.03.2011 – YGS )

ATATÜRKÇÜLÜK VE ATATÜRK İLKELERİ TESTİ 1

1. "Halkçılık" aşağıdaki Atatürk ilkelerinden

hangilerinin doğal bir sonucudur?

A) Devletçilik - Lâiklik B) Devletçilik - İnkılâpçılık

C) İnkılâpçılık - Lâiklik D) Lâiklik - Milliyetçilik

E) Cumhuriyetçilik – Milliyetçilik

2. Bir ülkede demokrasinin gerçekleştirilmesi öncelikle

aşağıdakilerden hangisine bağlıdır?

A) Halkçılık ve medeniyetçiliğe

B) Laiklik ve devletçiliğe

C) Cumhuriyetçilik ve inkılâpçılığa

D) Bağımsızlık ve milli egemenliğe

E) Bilimsellik ve milliyetçiliğe

76

3. "Atatürk, Türk tarihini yalnız Osmanlı ve Selçuklu

dönemiyle sınırlı olarak değil, çok daha gerilere giderek

dünya tarihi çerçevesinde incelemeleri için tarihçileri teşvik

etmiştir.”

Aşağıdakilerden hangisi böyle bir çalışmanın amacı

olamaz?

A) Türklerin çok sayıda devlet ve uygarlık kurmuş

olduklarını göstermek

B) Türklerin, dünyanın eski bir ulusu olduğunu ortaya

koymak

C) Anadolu'da ilk yaşayan kavimlerin Türk olduğunu

belgelemek

D) Türklerin çoğu kez tarihin akışına yön verdiklerini

göstermek

E) Asya uygarlığını yaratanlar arasında Türklerin de

bulunduğunu kanıtlamak

4. Bir devletin yönetimindeki çeşitli toplumsal gruplara

kanun önünde kesin eşitlik tanıması, aşağıdaki ilkelerden

hangisinin uygulandığına kanıt olabilir?

A)Milliyetçilik B) Halkçılık C) İnkılâpçılık

D) Lâiklik E) Devletçilik

5. Atatürk döneminin temel hedeflerinden biri sanayi

kuruluşlarına öncelik vermekti. Ancak halkın elinde bu amaç

için yeterli sermaye yoktu.

Bu durum, aşağıdaki ilkelerden hangisini zorunlu

kılmıştır?

A) Halkçılık B) İnkılâpçılık C) Devletçilik

D) Milliyetçilik E) Lâiklik

6. Atatürkçülüğün durağan bir düşünce olmaması

aşağıdaki ilkelerden hangisine dayanmaktadır?

A) Milliyetçilik B) Devletçilik C) Halkçılık

D) İnkılâpçılık E) Cumhuriyetçilik

7. Laik devlet anlayışı aşağıdakilerden hangisini

desteklemez?

A) Din ve mezhep seçme özgürlüğünü

B) Yasaların ve kuralların toplum hayatının gereksinimlerine

göre düzenlenmesini

C) Kişinin özel hayatında dindar yaşama zorunluluğunun

olmasını

D) Farklı din ve mezhepten olan insanların birlikte

yaşamasını

E) Yeni düşünce akımlarının oluşmasını

8. Aşağıdakilerden hangisi Atatürkçülükle bağdaşmaz?

A) Kalkınmada aklın ve bilimin rehberliğini temel alma

B) Yönetimi ulus egemenliğine bağlı tutma

C) Ekonomik kalkınmayı yabancı sermayeye dayandırma

D) Ülkenin bağımsızlığını koruma

E) Çağdaş uygarlık düzeyine ulaşma

9. Halkçılık ilkesi ile ilgili doğru veya yanlış bazı yargılar

şunlardır:

l. Cumhuriyetçilikle yakından ilgilidir.

II. Belli bir grubun devleti anlamındadır.

III. Milliyetçilikle bütünleşir.

IV. Kanun önünde eşitliğin kabulü anlamındadır.

V. Devletin resmi dininin olmasını gerektirir.

Bu yargılardan hangileri doğrudur?

A) III ve V B) IV ve V C) I, II ve IV

D) I, III ve IV E) II, III ve IV

10. Atatürk, Medeni Bilgiler kitabında, "Türkiye

Cumhuriyeti'ni kuran Türkiye halkına Türk Milleti denir."

şeklinde bir tanım yapmıştır.

Bu tanıma göre, Atatürk millet olmayı hangi temel

özelliğe göre belirlemiştir?

A) Siyasi varlıkta birlik B)Dil birliği C) İnanç özgürlüğü

D) Törede yakınlık E) Kültür birliği

11. Aşağıdakilerden hangisi, bir toplumda laiklik ilkesine

uyulmasının etkilerinden biri değildir?

A) Halkın, dinini seçme ve vicdan özgürlüğünün olması

B) Kişinin özel hayatında serbestçe ibadet edebilmesi

C) Bireye verilen değerin artması

D) Din adına birtakım batıl inançların yayılması karşısında

devletin tarafsız kalması

E) Eşitlik anlayışının yaygınlaşması

12. Atatürk, "Bizim halkımız çıkarları birbirinden farklı

sınıflardan değil; aksine varlıkları ve çalışmalarının

sonuçları birbirine lazım olan sınıflardan ibarettir." demiştir.

Atatürk bu sözüyle, halkçılık ilkesinin hangi

özelliğini vurgulamıştır?

A) Halkın, dayanışma ve işbirliği içinde olması

B) Halkın kendi geleceğine karar vermesi

C) Halkın, çalışma özgürlüğünün olması

D) Halkın, yasalar karşısında eşit olması

E) Devletin halka hizmet götürmesi

13. Bir toplumda demokratik kuralların işlemesi, halkın

hiçbir engel olmadan ülke yönetiminde söz sahibi olması,

toplumsal barışın gerçekleşmesini sağlar.

Buna göre, aşağıda verilen temel ilkelerden hangisi bu

uygulama için ön şarttır?

A) Halkçılık B) Lâiklik C) Milliyetçilik

D) Devletçilik E) Cumhuriyetçilik

77

14. Cumhuriyetin kurulmasından sonra gerçekleştirilen,

milli eğitimle ilgili uygulamalardan bazıları şunlardır:

I. Durmaksızın daha çağdaşa ve daha doğruya yönelinmesi

II. Okuryazar olmayan birey bırakmamak ülküsüyle eğitim

yatırımları yapılması

III. Halkın kendi kendini yönetmesinin bir erdem olduğu

düşüncesinin eğitimle yaygınlaştırılması

Bu uygulamaların Atatürk İlkeleriyle ilişkisi

aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir

___I___ ___II___ ___III___

A) İnkılapçılık Cumhuriyetçilik Devletçilik

B) İnkılapçılık Devletçilik Cumhuriyetçilik

C) Cumhuriyetçilik İnkılapçılık Devletçilik

D) Devletçilik Cumhuriyetçilik İnkılapçılık

E) Devletçilik İnkılapçılık Cumhuriyetçilik

15. Cumhuriyet döneminde görülen gelişmelerden

bazıları şunlardır: l. Millet mekteplerinin açılması

II. Medeni Kanun'un kabul edilmesi

III. Öğretimin birleştirilmesi

IV. Soyadı Kanunu'nun kabul edilmesi

V. Din işleri ve Evkaf Bakanlığı'nın kaldırılması

Bu gelişmelerden hangileri doğrudan laik devlet

düzenine geçiş amacını gütmektedir?

A) l, II ve IV B) l, III ve IV C) II, IV ve V

D) II, III ve V E) l, II, IV ve V

ATATÜRKÇÜLÜK VE ATATÜRK İLKELERİ TESTİ 2

1. "Ulusal egemenliğin dayanağı halkçılık'tır." yargısı,

I. Cumhuriyetçilik

II. Devletçilik

III. İnkılâpçılık

ilkelerinden hangilerini doğrudan destekler?

A) Yalnız l B) Yalnız II C) Yalnız III

D) l ve II E) II ve III

2. Yeni Türk Devleti; gelirleri; çok sınırlı olduğu halde,

bütçe gelirinin yüzde kırkını karşılayan Aşar Vergisi'ni

Cumhuriyetin ilk yıllarında kaldırmıştır.

Bu uygulama Yeni Türk Devleti'nin öncelikle hangi

özelliğini gösterir?

A) Ulusal olma B) Devletçi olma C) Halkçı olma

D) Cumhuriyetçi olma E) Laik olma

3. Kurtuluş Savaşı döneminde, Mustafa Kemal ısrarla

“Manda ve himaye kabul edilemez.” sözlerini

kullanmaktadır.

Buna göre, Kurtuluş Savaşı’nda ön plana çıkan ilke

hangisidir?

A) Halkçılık B) Çağdaşlaşma C) Devletçilik

D) Ulusal bağımsızlık E) Ulusal egemenlik

4. Yeni Türk Devleti'nde,

I. Saltanatın kaldırılması

II. Türk parasını koruma ile ilgili kanun çıkarılması

III. Mahkemelerde tanıklıkta kadın - erkek eşitliğinin

sağlanması

gelişmeleri laiklik, cumhuriyetçilik ve milliyetçilik

ilkeleriyle ilişki bakımından aşağıdakilerin hangisinde

doğru olarak gruplanmıştır?

Laiklik Cumhuriyetçilik Milliyetçilik

A) I II III

B) III I II

C) II III I

D) III II I

E) I III II

5. I. İnsan ve insanlık sevgisi

II. Akılcılık ve bilimsellik

III. Ulusal egemenlik

IV. Barışçılık

V. Çağdaşlaşma

Yukarıda verilenlerden hangisi, Cumhuriyetçilik

ilkesinin bütünleyicisi ilkedir?

A) I B) II C) III D) IV E) V

6. Atatürk’e göre; “Dünya da saygın ve sözü geçen bir

millet olmak istiyorsak, önce kendi kimliğimizi

korumalıyız.”

Atatürk’ün bu sözleri O’nun aşağıdaki ilkelerinden

hangisi ile ilgilidir?

A) Cumhuriyetçilik B) Milliyetçilik C) Devletçilik

D) Halkçılık E) İnkılapçılık

7.

• Yeni Türk harflerinin kabul edilmesi

• Şapka Kanunu’nun çıkartılması

• Takvim, saat, ölçülerde değişiklik ve hafta tatilinin

yeniden belirlenmesi

• Dinsel kıyafetler ile dolaşma yasağının getirilmesi

Yeni Türk Devleti’nin yaptığı bu yenilikler aşağıdaki

Atatürk ilkelerinden hangisiyle ilgilidir?

A) Milliyetçilik-Halkçılık B) Devletçilik-Cumhuriyetçilik

C) Laiklik-Milliyetçilik D) Laiklik-Çağdaşlaşma

E) Bilimsellik-Cumhuriyetçilik

78

8. I. Yeni Türk Tarih Tezi’nin okullarda öğretilmeye

başlanması

II. İlim ve Fenin dışında yol gösterici aramanın cahillik

olduğunun kabul edilmesi

III. Hukuk önünde tüm vatandaşların eşit kabul

edilmesinin benimsenmesi

Bu gelişmeler milliyetçilik, akılcılık ve bilimsellik,

halkçılık ilkeleriyle ilişkileri bakımından aşağıdakilerden

hangisinde doğru olarak verilmiştir?

Milliyetçilik Akılcılık ve Bilimsellik Halkçılık

A) I III II

B) II I III

C) II III I

D) III II I

E) I II III

9. Cumhuriyetin ilk yıllarında özel girişimcilerde yeterli

sermayenin olmaması, bilgi birikiminin yetersiz olması,

kamunun ve toplumun ihtiyaçlarının ucuz ve kısa sürede

elde edilebilme durumu aşağıdaki ilkelerden hangisinin

uygulanmasını zorunlu hale getirmiştir?

A) Devletçilik B) Çağdaşlaşma C) Halkçılık

D) Ulusal bağımsızlık E) Milliyetçilik

10. Birinci Beş Yıllık Kalkınma Plânı’nın

hazırlanması ve yaşama geçirilmesi, aşağıdakilerden

hangisinin göstergesidir?

A) Liberal bir ekonomik model uygulandığının

B) Milli bankaların kurulduğunun

C) Ekonomide devletçiliğe yönelindiğinin

D) II. Dünya Savaşı tehlikesinin yaklaştığının

E) Toprak reformunun sonuçsuz kaldığının

11. “Din bir vicdan meselesidir. Herkes vicdanının emrine

uymakta serbesttir. Biz dine karşı değiliz. Biz din adına

kasıtlı hareketlere karşıyız.”

Atatürk bu sözleriyle, aşağıdaki ilkelerden hangisinin

gerekli olduğunu vurgulamıştır?

A) Halkçılık B) Lâiklik C) İnkılâpçılık

D) Milliyetçilik E) Cumhuriyetçilik

12. 1934 tarihli düzenleme ile Ağa, Hacı, Hafız, Hoca,

Molla gibi eski toplum zümrelerini belirten unvanlar

kaldırılmıştır.

Bu durumun, Atatürk ilkelerinden hangisinin

doğrudan bir gereği olduğu savunabilir?

A) Devletçilik B) Milliyetçilik C) Halkçılık

D) İnkılâpçılık E) Lâiklik

13. I. Yasalar önünde herkesin eşit olması ve hiçbir sosyal

sınıfın diğerlerine karşı üstün tutulmaması

II. Egemenliğin millete ait sayılması

III. Dinin devlet işlerine ve politikaya alet edilmemesi

Bu yargılar, aşağıdaki Atatürk ilkelerinden hangisi ile

ilgilidir?

I II III A) Laiklik Cumhuriyetçilik Halkçılık

B )Halkçılık Lâiklik Cumhuriyetçilik

C) Cumhuriyetçilik Lâiklik Halkçılık

D) Lâiklik Halkçılık Cumhuriyetçilik

E) Halkçılık Cumhuriyetçilik Lâiklik

14. Türk kadınlarına seçme ve seçilme hakkının

verilmesi, aşağıdaki ilkelerden hangilerinin

doğrultusunda gerçekleşen bir uygulamadır?

A) Milliyetçilik-Devletçilik B) Halkçılık-Devletçilik

C) Cumhuriyetçilik-Halkçılık D) İnkılâpçılık-Devletçilik

E) Cumhuriyetçilik- İnkılâpçılık

15. Atatürk’ün “Hayatta en hakiki mürşid ilimdir.”

sözü, bütünleyici ilkelerden hangisi ile ilgilidir?

A) Bilimsellik-Akılcılık B) Milli bağımsızlık

C) Milli egemenlik D) İnsan ve insanlık sevgisi

E) Çağdaşlaşma

16. Aşağıdakilerden hangisi Batılılaşmaktan çok

millileşme amacı taşır?

A) Kılık-Kıyafette değişiklik

B) Yeni harflerin kabulü

C) Ölçü ve saat sistemlerinin değişmesi

D) Türk Dil Kurumu’nun kurulması

E) Tekke ve zaviyelerin kapatılması

79

VI. ÜNİTE: ATATÜRK DÖNEMİ TÜRK DIŞ

POLİTİKASI

* İç ve dış politika ilkesi olarak “Yurtta barış,

........................... .....................................” ilkesi benimsendi.

* Savaş korunma amacı olarak görüldü. Başka bir devletin

topraklarını almak için politika izlenmedi.

* Milli egemenlik ve milli menfaatler ön planda tutuldu.

* İlk yıllarda misak-ı milli gerçekleştirilmeye çalışıldı.

* 1920 - 1936 yılları arasında batıya karşı SSCB’- nin

dostluğu devam ettirildi.

* 1936 - 1945 yılları arasında İtalya’nın saldırgan tutumuna

karşı ve batı ile ilişkileri yumuşatmak için İngiltere ile dost

geçinildi.

* 1945’den sonra SSCB tehdidine karşı ABD ile dost

geçinildi.

* 1935 - 1938 arasında Avrupa’nın bloklaşma durumundan

dolayı Avrupalı devletlere karşı çok yönlü bir politika

izlendi ki bu da Montrö Antlaşmasının imzalanmasında

etkili oldu.

* 1919-1920 arası Türkiye’nin dost arayışı dönemidir.

* 1920 sonrasında bir yandan SSCB ile iyi geçinilirken; bir

yandan da işgalciler arasındaki ayrılıklardan faydalanmanın

yolu arandı.

* Milli çıkarların korunmasına, devletlerin eşitliği ilkesine

uyulmasına ve ittifaklar kurulmasına önem verildi.

Atatürk Dönemi Türk Dış Politikasının Esasları

a) Bağımsızlık

b) Gerçekçilik

c) Akılcılık

d) Uluslararası ilişkilerde eşitliğe dayanan karşılıklı

ilişkiler kurma

e) Barışı ve milli menfaatları esas almak

f) Türk kamoyunu dikkate almak

g) Başka devletlerin iç politika ve yönetimlerinden

etkilenmemek

h) Dünya konjonktürünü göz önünde bulundurmak

Not: Atatürk Dönemi Türk Dış Politikasını iki bölümde

inceleyeceğiz.

Atatürk Dönemi Türk Dış Politikası

1923 – 1932 ARASI 1932 – 1939 ARASI

DIŞ POLİTİKA DIŞ POLİTİKA

*Nüfus Mübadelesi *Milletler Cem. Giriş

*Yabancı Okullar Sorunu * Balkan Antantı

*Dış Borçlar Sorunu *Sadabat Paktı

*Musul Sorunu *Montrö Boğ. Sözleş.

*SSCB ile İlişkiler * Hatay’ın Anavatana

Katılışı

1923 – 1932 ARASI DIŞ POLİTİKA

1. Nüfus Mübadelesi ( Etabli Sorunu, Nüfus Değişimi -

............................................................................................... )

* Nüfus sorunu Lozan Görüşmelerinde halledildiği halde

uygulanma safhasında Yunanistan problem çıkarmıştır.

* Yunanistan İstanbul’da daha fazla Rum kalmasını istiyor;

Türkiye ise yasalar çerçevesinde bu işi halletmek istiyordu.

* Nüfus mübadelesi sorunu Yunan başbakanı ile Mustafa

Kemal arasında 1930 yılında görüşülerek 10 Haziran

1930’da imzalanan Ankara Antlaşması ile halledildi. Bu ant-

laşmadan sonra Türk-Yunan ilişkileri düzelmiştir. Türkiye

ile Yunanistan arasındaki dostluk ilişkileri 1954 yılında

meydana gelen .............................................. Sorununa kadar

devam etmiştir.

2. Yabancı Okullar ( ............................................................ )

* Lozan Antlaşmasına göre yabancı okullar Türkiye’nin

belirleyeceği şartlara uyacaktı.

* Türkiye 1924 yılında okullarda dini ayin yapılması için

bulundurulan salonların kapatılmasına; 1925 ve 1926

yıllarında ise yabancı okullarda Türkçe, Tarih ve Coğrafya

gibi derslerin Türk öğretmenler tarafından okutulmasına;

derslerde Türklük aleyhine bilgiler olmamasına ve okulların

Türk müfettişler tarafından denetlenmesine dair kanunlar

çıkardı.

* Fransa ve Papalık başta olmak üzere, Avrupalı devletler

Türkiye’nin yabancı okullar konusundaki uygulamalarına

karşı çıktı. Fakat okullar meselesini iç meselesi sayan

Türkiye yabancı devletleri iç işlerine karıştırmadı.

*Müdür yabancı ise müdür yardımcısı Türk olacak; Türkçe,

Tarih, Coğrafya ve Yurttaşlık Bilgisi Türk öğretmenlerce

verilecek; okullar Türk müfettişlerince denetlenecek ve Milli

Eğitime bağlı olacaklardır.

80

3. Borçlar Meselesi ( ............................................................ )

* 1928’li yıllarda görülen dünya ekonomik bunalımı

Türkiye’yi de olumsuz etkiledi ve Türkiye Fransa’ya olan

borcunu gerektiği gibi ödeyemez hale geldi. Bu durumdan

dolayı Fransa ile bir müddet gerginlik yaşandıysa da; sorun

1933 yılında Paris’te yapılan antlaşma sonucunda çözüldü.

* Osmanlı ilk borcu ......................... Harbi sırasında (1854)

......................................’den almıştır. Daha sonra almaya

devam etmiştir. Ödeyemeyince 1881 yılında Muharrem

Kararnamesi ile Duyun-u Umumiye İdaresi ( .......................

........................... ............................... ) kurulmuş ve

Osmanlının tüm gelirlerine el konulmuştur. Borçları aldıktan

tam 100 yıl sonra yani 1954 yılında ödedik.

Not: Ayrıca Türkiye’nin Adana – Mersin demir yolunu satın

almak istemesi; Türk bayrağı taşıyan “Bozkurt” adlı gemi

ile Fransız bayrağı taşıyan “Lotus” adlı gemilerin Midilli

açıklarında Ağustos 1926’da çarpışması ile Fransa ile

aramızda sorunlara yol açmıştır. İki sorunda lehimize

sonuçlanırken Fransa ile aramızda yeni bir sorun yavaş

yavaş ortaya çıkacaktır. O sorunda Hatay’dır.

4. Musul Sorunu ( ............................................................... )

* Musul şüphesiz ki Türk toprağıdır.

* “ Musul’da gözü olmayan bir Türk genci varsa gözü

çıksın.” derdi hocamız. Sebebine gelince; 30 Ekim 1918

Mondros Ateşkes Antlaşması imzalandığında Musul

Osmanlının elinde idi. Ateşkesten sonra 3 – 4 Ekim günü

petrol sebebi ile Musul İngilizlerce işgal edilmiştir.

* Musul Meselesi Lozan’ın bıraktığı problemlerden biriydi.

İngiltere zengin petrol yataklarına sahip olmasından dolayı

Musul’u Türkiye’ye bırakmak istemiyor ve sömürgeci

düşünce ve ahlakı doğrultusunda bu konuyu kendi lehine

çözümleyebilmek için her problemi çıkarıyordu.

* Musul Meselesinin çözümü için Türkiye ile İngiltere

arasında görüşmeler 19 Mayıs 1924’de başladı. Fakat

İngiltere Hakkâri’yi de tartışmalı bölgeden görmek isteyince

görüşmeler kesildi. Bundan sonra mesele önce Milletler

Cemiyetine, sonra Lahey Adalet Divanına gitti. Meselenin

kendi konusu olmadığını ileri söyleyen Adalet Divanı

meseleyi tekrar Milletler Cemiyetine havale etti. Meselenin

bu şekilde uzatılması; İngiltere’nin zaman kazanarak Musul

ve civarında olaylar çıkarıp meseleyi lehine

çözümleyebilmek isteyişinin bir sonucudur.

Not: İngiltere bölgede ............................ .................. İsyanını

desteklemiştir. Türkiye isyan ile uğraştığından Musul

kolayca İngilizlerin olacaktır.

5 Haziran 1926’da imzalanan Ankara Antlaşması ile ;

* Musul ve çevresi İngiliz mandaterliği altında bulunan

.............................................’a bırakıldı.

* Irak hükümeti Musul petrol gelirlerinin vergisinin

%10’unu ..................... yıl süre ile Türkiye’ye vermeyi kabul

etti. ( Türkiye bu hakkını ................................ sterline

İngiltere’ye sattı. )

Önemi:

* Bu günkü Türkiye - Irak sınırı çizildi.

* Türk - İngiliz ilişkileri düzelmeye başladı. ( 1929’dan

sonra )

* Misak-ı Milliden taviz verildi. ( Bu ikinci tavizdir. İlk

taviz ...............................................................................’dur. )

5. SSCB İle İlişkiler

* Türkiye ile SSCB arasındaki ilişkiler 1936 yılına kadar

bozulmadan devam edecektir.

Soru: Locarno Antlaşması nedir?

I. Dünya Savaşı sonrasında Fransa’nın Almanya’ya

güvensizliği sonucu, Fransa, Belçika, Polonya ve

Çekoslavakya arasında 1 Aralık 1925’te imzalanmıştır.

Almanya batı sınırı için Fransa’ya güvence vermiştir.

Soru: Briand – Kellog Paktı nedir?

Ülkelerin topraklarına saldırı olursa yapacakları savunma

savaşı dışında kalan savaşlar kanun dışı sayıldı. Almanya,

İngiltere, İtalya, Japonya, Belçika, Polonya, Fransa,

Çekoslavakya, SSCB ve Türkiye antlaşmayı

imzalamışlardır.

1932 – 1939 ARASI DIŞ POLİTİKA

1. Milletler Cemiyetine Girişimiz - 1932

* Milletler Cemiyeti 10 Ocak 1920’de Cenevre’de

kurulmuştur.

* Musul Meselesinde İngiltere’nin çıkarlarına hizmet etmiş

olduğundan dolayı; Türkiye Milletler Cemiyetine uzun bir

süre güven duymadı.

81

* Türkiye’nin Avrupa’ya çok yakınlaşmak istemeyişinde

SSCB’yi küstürmeme düşüncesi de vardır.

* Türkiye’nin Milletler Cemiyetine girmek gibi bir amacı

yoktu. Lozan’dan sonra Türkiye’nin barış yolunda gösterdiği

çabalar ve Musul’u Irak’a bırakmasından dolayı Türkiye’ye

karşı sıcak davranmaya başlayan İngiltere Türkiye’yi

Milletler Cemiyeti üyeliğine davet edince; uluslararası

barışa katkıda bulunmak istediğini göstermek ve hakkımızda

dünya kamuoyunda oluşan olumsuz izlenimleri silmek

istediğimiz için Milletler Cemiyetine 18 Temmuz 1932’de

üye olduk.

Not: 1934’de SSCB’de cemiyete üye oldu.

2. Balkan Antantı ( 9 Şubat 1934 )

Sebebi:

*1933’den sonra İtalya’nın hızlı bir şekilde silahlanarak

Balkanlar’a yönelik politikalar üretmesi Balkan devletlerini

ve Türkiye’yi endişelendirmiştir.

Antantı Oluşturan Devletler:

a) Türkiye…... c) ..................................

b) ............................. d) .................................

Not: Bu antant devletlerin toprak bütünlüğüne saygı

gösterme ve iç işlerine karışmama esasına dayanıyordu.

Not: ......................... yayılmacı siyaset izlediğinden antanta

katılmamıştır.

Önemi:

* Batı sınırımız Bulgaristan sınırı hariç güvence altına

alınmıştır.

* Türkiye Yunan sınırını güvence altına aldı.

* Türkiye bölgede lider konumunda olduğunu gösterdi.

* Türkiye uluslararası barışa katkıda bulunmak istediğini

gösterdi.

* Montrö Antlaşması için Türkiye taraftar buldu.

Not: Balkan Antantı II. Dünya Savaşının başlaması ile

dağıldı.

3. Montrö Boğazlar Sözleşmesi

( 20 Temmuz 1936 )

* Türkiye Lozan’da Boğazlar ile ilgili hükümleri, güvenlik

konusunda Milletler Cemiyetinin etkili olacağı ve Avrupa’da

silahsızlanmanın gerçekleşeceği ümidi ile kabul etmiştir.

* 1933 yılından itibaren Almanya ve İtalya’nın hızlı bir

şekilde silahlanması ve Milletler Cemiyetinin bu duruma bir

çare bulamaması, Türkiye’yi Boğazların güvenliği

konusunda endişelendirdi.

* Lozan Antlaşmasının Türkiye’yi Boğazlar konusunda

kısıtlayan hükümlerinin kaldırılması için Türkiye 10 Nisan

1936’da Lozan’ı imzalayan devletlere birer nota gönderdi.

Antlaşmaların hiçe sayıldığı ve devletlerin dost arayışı

içinde olduğu bir dönemde Türkiye’nin istekleri olumlu

karşılandı ve boğazların statüsü İsviçre’nin Montrö kentinde

tekrar görüşüldü.

Montrö Sözleşmesinin İçeriği:

* Boğazlar komisyonu kaldırılarak görevleri Türk devletine

devredildi.

* Boğazlara Türkiye’nin asker sokması kabul edildi.

* Ticaret gemilerinin Boğazlardan serbest geçişi kabul

edildi.

* Savaş gemilerinin Boğazlardan geçişine sınırlama getirildi.

* Savaş zamanında Türkiye’ye Boğazları kapatma hakkı

tanındı.

Önemi:

* Misak-ı Milli yönünde önemli bir adım atıldı.

* Türkiye’nin uluslararası güç dengesinde önemi arttı.

* SSCB kendisini Karadeniz’de güvende hissetti.

* Türkiye’nin Doğu Akdeniz’deki durumu güçlendi.

!!!!! Dikkat !!!!!

* İtalya sözleşmeyi daha sonra imzaladı. ( İtalya

Habeşistan’a saldırdığı zaman cemiyette olan Türkiye de

İtalya’nın bu davranışını kınamak zorunda kalmıştı. )

* İngiltere Türkiye’nin Doğu Akdeniz’de güçlü olmasını

istiyordu.

* SSCB Lozan’ın oluşturduğu Boğazlar rejimini

beğenmiyordu.

Soru: Lozan Antlaşmasından sonra, 1936'da Türkiye'nin

Boğazlarda asker bulundurma isteğini kabul

ettirmesinde,

I. Almanya'nın Ren Bölgesi'ne girmesi,

II. İtalya'nın Habeşistan'ı işgal etmesi,

III. Rusya'da rejim değişikliği olması

durumlarından hangilerinin etkili olduğu savunulabilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve II E) II ve III

( 11.04.2010 – YGS )

82

4. Sadabat Paktı ( 8 Temmuz 1937 )

Sebebi:

İtalya’nın Akdeniz Havzası ve Ortadoğu’ya yönelik

saldırgan tutumu.

Katılan Devletler:

a) Türkiye …. c) ......................................

b) ................... d) ......................................

Not: ........................................ Hatay sorunu yüzünden pakta

katılmamıştır.

Not: Sadabat İran’da bir sarayın adıdır.

Önemi:

* Doğu sınırımız Suriye sınırı hariç güvence altına

alınmıştır.

* Türkiye İran ve Irak sınırını güvence altına aldı.

* İtalya’ya karşı Balkanlar’da önemli bir caydırıcılık rolü

üstlenmiş olan Türkiye Sadabat Paktı ile de tavrını devam

ettirerek dünya barışına katkıda bulunma istediğini

göstermiştir.

* Türkiye bölgede öncü durumda olduğunu göstermiştir.

Not: II. Dünya Savaşı başlayınca pakt dağılmıştır.

5. Hatay’ın Anavatana Katılışı ( 30 Haziran 1939)

* Fransa, 1936 yılında Hatay’dan çekilerek, bölgeyi

Suriye’ye bırakmak isteyince; bu durumun Ankara

Antlaşmasına uymadığını ileri süren Türkiye Milletler

Cemiyetine başvurdu.

* II. Dünya Savaşı’nın belirtileri oluştuğundan dolayı Fransa

Hatay meselesinde Türkiye’yi pek uğraştırmadı.

* 3 Temmuz 1938’de Hatay meselesi çözümlendi. Bu çözüm

doğrultusunda; 5 Temmuz 1938’de Türk askeri Hatay’a

girdi.

* 2 Eylül 1938’de Bağımsız Hatay Türk Cumhuriyeti

kuruldu. ...................................... ................................. devlet

başkanı, ............................. ..................................... başbakan

oldu.

* Hatay Meclisi’nin verdiği kararla Hatay 30 Haziran

1939’da Türkiye’ye katıldı.

Önemi:

* Misak-ı Milli yönünde son adım atıldı. Misak-ı Milliden

verilen üçüncü taviz geri alındı.

* Güney sınırı son halini aldı.

* Mustafa Kemal II. Dünya Savaşı öncesi gelişmelerini

Türkiye’nin lehine kullanarak dâhiyane bir siyaset izlediğini

gösterdi.

Not: Hatay Türkiye’ye katılan son toprak parçasıdır.

Soru: Atatürk Dönemi’nde Türkiye, izlediği barışçı dış

politika sayesinde bölgede bir istikrar unsuru olmuştur.

O dönemde, Türkiye’nin bu konuma ulaşmasında

aşağıdaki gelişmelerden hangisinin etkisi olmamıştır?

A) Milletler Cemiyetine üye olunması

B) Balkan Antantı’nın imzalanması

C) Batılı ülkeler ile Sovyetler Birliği arasında hassas bir

denge kurulması

D) Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütüne (NATO) üye

olunması

E) Sadabat Paktı’nın imzalanması

( 24.03.2013 – YGS )

83

ATATÜRK DÖNEMİ TÜRK DIŞ POLİTİKASI TESTİ

1. Özellikle ikinci Dünya Savası'ndan sonra, sömürge

durumunda olan bazı Asya ve Afrika ülkelerinin Türkiye'yi

örnek aldıkları görülmüştür.

Türkiye'nin, bu ülkeleri etkileyen yönü

aşağıdakilerden hangisi olmuştur?

A) Yurtta ve dünyada barışı korumaya çalışması

B) Başka ulusların haklarına saygılı olması

C) Orta Doğu'da güç dengesini koruması

D) Batı demokrasi ilkelerini benimsemesi

E) Bağımsızlığını kazanma ve sürdürmedeki başarısı

2. Türkiye, Lozan Antlaşması'nı imzalamış olan devletlere

1936 yılında bir nota vererek, Avrupa'da gelişen buhranların,

Boğazların güvenliği için verilmiş olan kollektif garantiyi

artık işlemez hâle getirdiğini belirtmiş, Boğazların güvenliği

ve egemenlik haklarının korunması için bu sözleşmenin

değiştirilmesini istemiştir.

Yukarıda sözü edilen dönemin koşulları göz önüne

alındığında, aşağıdakilerden hangisi Türkiye'nin bu

isteğinde haklı olduğuna bir kanıt olarak gösterilebilir?

A) Dünya uluslarının giderek belli bloklarda toplanmaya

başlaması

B) Milletler Cemiyeti'nin uluslararası sorunların çözümünde

etkisiz olması

C) Almanya ve İtalya’nın saldırgan bir tutum içine girmeleri

D) Dünyanın önemli bir ekonomik bunalıma girmesi

E) Yabancı ülkelerin, Boğazlar statüsünün değiştirilmesi için

çaba göstermeleri

3. "Dış siyasette güçlü ve sözü geçer olmanın ön koşulu içte

de güçlü olmaktır.“

Aşağıdakilerden hangisi, Atatürk döneminde

Türkiye'nin içte de güçlü olduğunu gösteren bir dış

olaydır?

A) Türkiye’de yaşayan Rumlarla, Yunanistan'daki

Türklerin karşılıklı değiştirilmesi

B) Hükümetin çıkardığı yönetmeliğe uymayan bazı yabancı

okulların kapatılması

C) Türkiye'nin Milletler Cemiyeti'ne üye olması

D) Türkiye'nin Montrö Sözleşmesi'yle Boğazlar üzerinde

kesin egemenlik sağlaması

E) Musul sorununu Ankara'da İngiltere ile anlaşarak

sonuçlandırması

4. Atatürk, 1935 yılındaki bir konuşmasında, "Savaşın

ağırlığını göz önüne alamayan bazı samimiyetten yoksun

önderler, saldırının araçları olmuşlardır. Denetimleri

altındaki uluslara ulusçuluğu ve geleneği yanlış bir biçimde

göstererek ve kötüye kullanarak onları aldatmışlardır."

demiştir.

Atatürk, bu sözleriyle hangi ülkelerin politikalarını

eleştirmektedir?

A) Fransa ve İngiltere B) ABD ve SSCB

C) Almanya ve İtalya D) Yunanistan ve İspanya

E) Japonya ve Çin

5. Türkiye Cumhuriyeti hükümetleri, 1925-1937 yılları

arasında Balkan Antantı'na ve Sadabat Paktı'na öncülük

etmişlerdir.

Aşağıdakilerden hangisi, bu girişimlerin amacı değildir?

A) Sınırların güvenliğini sağlamak

B) Yurtta barış, dünyada barış ilkesine uymak

C) Komşu devletlerin dostluğunu kazanmak

D) Devletlerarası güç birliği kurmak

E) Komşu devletlerarasındaki anlaşmazlıklara çözüm

bulmak

6. Dış siyasette güçlü ve sözü geçer olmanın ön koşulu içte

de güçlü olmaktır.

Türkiye'de aşağıdakilerden hangisi buna bir örnektir?

A) Kurtuluş Savaşı'nın kazanılmasından sonra Lozan Barış

Antlaşması'nın imzalanması

B) Birinci Dünya Savaşı'ndan sonra Kurtuluş Savaşı'nın

başlaması

C) Saltanatın kaldırılmasından sonra cumhuriyetin

kurulması

D) Cumhuriyetin ilanından sonra Halifeliğin kaldırılması

E) Milletler Cemiyeti'ne girdikten sonra Balkan Antantı’nın

imzalanması

7. Yeni Türk Devleti, Türk topraklarını ele geçirmek

isteyenlerle sonuna kadar savaşmayı, bağımsızlığına saygı

gösteren devletlerle siyasal ilişkiler kurarak anlaşmalar

yapmayı kendine temel ilke edinmiştir.

Buna göre, yeni Türk Devleti'nin dış politikada

izlediği yol aşağıdakilerden hangisidir?

A) Barış içinde yaşama

B) Topraklarını genişletme

C) Bloklaşmaya son verme

D) Demokrasiyi yayma

E) Rejim değişikliklerini destekleme

8. Lozan Antlaşması'nda Boğazların yönetimi, ayrı bir

bütçesi olan ve Türkiye temsilcisinin başkanlık ettiği

Boğazlar Komisyonu'na verilmiş; ancak daha sonra Montrö

Boğazlar Sözleşmesi'yle Boğazlar Komisyonu, görevini

Türkiye Cumhuriyeti'ne bırakmıştır.

Bu durum aşağıdakilerden hangisinin bir göstergesidir?

A) Boğazlardan az sayıda devletin yararlandığının

B) Boğazlarla ilgili rejimin taraflı olarak saptandığının

C) Boğazlar sorununun Avrupalı devletler tarafından

çıkarıldığının

D) Boğazların zamanla uluslararası önemini yitirdiğinin

E) Boğazlar üzerindeki Türk egemenliğinin daha çok

güçlendiğinin

84

VII. ÜNİTE: ATATÜRK’ÜN ÖLÜMÜ

* Mustafa Kemal 1881’de ..................................................’te

doğmuştur. Babası ......................... ............................ Efendi,

annesi .................................................. Hanım’dır. Soyu baba

tarafı Kocacık yörüklerine dayanır, anne tarafı ise Konyar

yörüklerine dayanır.

* Mustafa Kemal ilk önce .......................................................

Mektebine sonra .................................. .................... Okuluna

geçmiştir. Daha sonra ise Selanik Mülkiye Rüştiyesi gitti.

Kısa süre sonra ayrılarak ............................................. Askeri

Rüştiyesine gitti. Burada Matematik Öğretmeni “ Kemal ”

ismini eklemiştir. Buradan .......................................... Askeri

İdadisine gitmiştir. Daha sonra İstanbul Harp Okuluna, daha

sonra ise Harp Akademisine gitmiştir. 11 Ocak 1905’te Harp

Akademisini .............................. ............................ rütbesiyle

bitirdi.

*1937 yılında sağlığı iyice bozulmuştur. Atatürk’ün

rahatsızlığına ilk teşhisi Yalova gezisinde Dr.

.................................... ................................ ...........................

koymuştur. Kesin tanıyı özel doktoru Prof. Dr.

.................................... ........................... ................................

koyacaktır. Hastalığı ..............................’dur. Ciddi perhiz ve

istirahat gerekli olmasına rağmen Atatürk yurt gezilerine

devam edecektir.

*Hastalığının artması üzerine Fransa’dan doktor Fiessinger

( Fisinger) çağrılır. Teşhis aynıdır.

*26 Mayısta İstanbul’a gelir, ....................................... yatına

yerleşir. Rahatsızlanınca Dolmabahçe Sarayına nakledilir.

*16 Ekim akşamı komaya girer. Dört gün komada kalır.

*8 Kasımda rahatsızlanan Atatürk, 10 Kasım Perşembe günü

saat 09.05’te hayata veda etti.

Gazetenin Tarihi: .....................................................

*Türk bayrağına sarılı tabutu Dolmabahçe Sarayında Türk

halkının ziyaretine açıldı. Naaşı 20 Kasımda TBMM’ye

getirildi. 21 Kasımda .............................................. Müzesine

katafalka konuldu. 10 Kasım 1953 günü ise

............................................................................’e nakledildi.

*11 Kasım 1938 Cuma günü TBMM, Meclis başkanı

....................................... .................................. başkanlığında

toplandı. Gizli oyla yapılan seçimde 348 oyla Malatya

milletvekili .............................. ................................, Türkiye

Cumhuriyetinin ikinci Cumhurbaşkanı oldu.

Not: Geçmişten Bu Güne Cumhurbaşkanlarımız

1. Mustafa Kemal Atatürk ( 29 Ekim 1923 - 10 Kasım 1938 )

2. İsmet İnönü ( 11 Kasım 1938 - 22 Mayıs 1950 )

3. Celal Bayar ( 22 Mayıs 1950 - 27 Mayıs 1960 )

4. Cemal Gürsel ( 27 Mayıs 1960 - 28 Mart 1966 )

5. Cevdet Sunay ( 28 Mart 1966 - 28 Mart 1973 )

6. Fahri Korutürk ( 6 Nisan 1973 - 6 Nisan 1980 )

7. Kenan Evren ( 12 Eylül 1980 - 8 Kasım 1982 (Devlet Başkanı), 9 Kasım

1982 - 9 Kasım 1989 )

8. Turgut Özal ( 9 Kasım 1989 - 17 Nisan 1993 )

9. Süleyman Demirel ( 16 Mayıs 1993 - 16 Mayıs 2000 )

10. Ahmet Necdet Sezer

( 16 Mayıs 2000 - 28 Ağustos 2007 )

11. Abdullah Gül ( 28 Ağustos 2007 – 28 Ağustos 2014 )

12. Recep Tayyip Erdoğan

( 28 Ağustos 2014 – görevde )

85

ATATÜRK’ÜN ÖLÜMÜ TESTİ

1. “Atatürk İstiklal hissini taşıyan bütün milletler için ölmez

bir semboldür.” Alman Basını

Atatürk’ün ölümü üzerine Alman basınında çıkan

haber Atatürk’ün aşağıdaki hangi yönünü daha çok

vurgulamaktadır?

A) Savaşçı ve teşkilatçı olması

B) Diğer milletlerce örnek alınması

C) Demokrasiye verdiği önemi

D) Dünya barışını koruması

E) İnkılapçı bir kişiliği olması

2. “Atatürk, yalnız Türk Milletinin değil özgürlük uğruna

savaşan bütün milletlerin önderiydi. Biz de o yoldan

yürüyerek özgürlüğümüze kavuştuk.”

Atatürk’ün ölümü üzerine Hint Parlamento Heyeti

Başkanı Baya Sucheta Kriplan’ın söylediği sözler

Atatürk inkılaplarının hangi yönünü ortaya

koymaktadır?

A) Barışçılığını B) Evrenselliğini C) Çağdaşlığını

D) Milliyetçiliğini E) İnkılapçığını

3.

Türk Milleti Atatürk’e olan sevgisini,

I. Birçok ilköğretim okuluna adını vermesi,

II. Hayatı ile ilgili kitaplar okuması,

III. 23 Nisan ve 19 Mayıs’ı coşku ile kutlaması,

IV. Anıtkabir’i binlerce kişinin ziyaret etmesi,

verilenlerden hangisi ya da hangileriyle

göstermektedir?

A) III ve IV B) I ve III C) II ve IV

D) I – III ve IV E) I – II – III ve IV

4. M. Kemal Atatürk’ün naaşı 21 Kasım 1938 tarihinde

geçici olarak nereye nakledilmiştir?

A) Dolmabahçe Sarayı B) Topkapı Sarayı

C) TBMM’ye D) Etnoğrafya Müzesine

E) Anıtkabir’e

5. “Cumhuriyetimizin kurucusu M. Kemal Atatürk’ün

hastalığı ......................................, .........................................

organı ile ilgilidir.”

Garip Öğretmenin tahtaya yazdığı cümlede boş yerlere

aşağıda verilen hangi kelimeler gelmelidir ki, ifade doğru

olsun?

A) Çiçek – Tüm vücudu B) Siroz – Karaciğer

C) Verem – Akciğer D) Kanser – Akciğer

E) Tifo – Kalp

6. 11 Kasım 1938 günü olağanüstü toplanan TBMM

ikinci cumhurbaşkanı olarak kimi seçmiştir?

A) İsmet İnönü B) Celal Bayar C) Fethi Okyar

D) Fevzi Çakmak E) Fahri Korutürk

7. KML 11 D sınıfı öğrencileri Atatürk’ün Hayatı

konusuna çalışmaktadırlar.

- Büşra: Atatürk Selanik’te doğmuştur.

-Melike: Atatürk’ün annesi Zübeyde Hanımdır.

-Ayşe: Eğitim hayatına Selanik Askeri Rüştiyesi ile

başlamıştır.

-Tuba: İlk görev yeri Şam’dır.

-Hande: İlk savaştığı cephe Trablusgarp’tır.

M. Kemal Atatürk’ün hayatı ile ilgili yanlış bilgi

veren öğrenci aşağıdakilerden hangisidir?

A) Büşra B) Melike C) Ayşe

D) Tuba E) Hande

8. Aşağıda verilen gazeteyi inceleyerek, hangi tarihte

basıldığını yazınız?

………….. / ………………….. / …………………