- K O S O V A N T R A N S M I S S I O N S Y S T E M & M A R K E T O P E R A T O R - O P E R A T O R I I S I S T E M

I T, T R A N S M I S I O N I T & T R E G U T T Ë K O S O V Ë S -

FORUMI I NIVELIT TË LARTË-MZHE

ZHVILLIMI I TSO SI PARAKUSHT PER ZHVILLIM TE

TREGUT NE KOSOVE

18 Prill 2017

Prishtinë

Roli i KOSTT në sistemin elektroenergjetik të Kosovës

KOSTT është kompani publike, aksionar i vetëm i së cilës është Republika e Kosovës, i raporton Kuvendit të Kosovës

Operatori i sistemit të Transmisionit menaxhon operimin, mirëmbajtjen dhe zhvillimin e sistemit të transmetimit në nivelin e tensionit të 400kV, 220kV dhe 110kV.

Operimi i sistemit transmetimit bëhen në përputhje me:

Kodin e rrjetit

Kodin e standardeve elektrike dhe kodin e pajisjeve elektrike

Metodologjinë e kyçjes

Për më shumë KOSTT kryen këto aktivitete me rëndësi:

Operimin e tregut te energjisë elektrike

Operimin e sistemit në kohë reale

Observimin e sistemit transmetues në vendet fqinje

Analizën/planifikimin afatshkurtër, afatmesëm dhe afatgjatë

Roli dhe Përgjegjësit

Të japë shërbimin sipas tarifave të rregulluara nga ZRRE

Të mundësoj qasje të hapur dhe jo diskriminuese për palët e treta

Të mbaj besueshmërinë dhe sigurinë e sistemit si dhe balancimin e sistemit

Planifikim, zhvillim dhe mirëmbajtje te sistemit te transmetimit

Të jap shërbimet për shfrytëzimin e rrjetit te Transmetimit

3

Infrastruktura e transmisionit- Konsumi maksimal-kapacitetet gjeneruese

Gjatësia totale e linjave në të gjitha nivelet e tensionit Transformatorët :

4

Ngarkesa maksimale e sistemit

2016

1160 MW

Konsumi 2016

5.4 TWh

Ne Kosove prodhimi nga termocentralet dominon me 92.8% ndërsa hidrocentralet me 6.8% dhe burimet tjera me 0.5%

Niveli I

Tensionit

400 kV

220 kV

110 kV

231.8

841.8

Gjatesia

(km)

279.7

Transform-

atoretNumri

Kapaciteti

MVA

400/220 3 x 400 1200

400/110 4 x 300 1200

220/110 9 x 150 1350

220/35 2 x 160 320

220/35/10(20) 1x40 40

220/10(20) 1x40 40

110/35/10(20) 59 2046Kapacitetet prodhuese ne %

Zonat e investimit në Kosovë

55

Rahoveci

123

Theranda

Deçani

Peja 2

Peja 1

Burimi

PEJA 3Skenderaj

Gjakova1

2

Klina Feronikeli

DRENAS 1

Podujeva

Vushtrri

21

Trepça

VallaqiHC Ujmani

TC B

Palaj

PRISHTINA

1

23

4

5

A

KOS B

PRIZREN

FERIZAJ 2

Ferizaj 1

Sharr

Viti

Gjilan 5

Berivojce

Lipjan

Sistemi Transmetues i Republikës së Kosovës 2016

Linja 400 kV

Linja 220 kV

Linja 110 kV

HC

TC

NS 400/220 kV

NS 400/110 kV

NS 220/110 kV

NS 220/35/10 kVNS 110/35/10 kV

NS 110/35 kV

NS 110/10 kV

Legjenda

AL

ME

RS

MK

Tirana 2Fierza

Shkupi 5

Bujanovc

Nish 2

Krushevc

Ribarevina

N.Pazar

HC Kelkos

KS

Zhvillimi i ngarkesës në Kosovë

Zhvillimi I ngarkesës përgjatë viteve 1985-2016

6

Gradient i larte i pikutte ngarkesës

Ngarkesa maksimale dhe minimale në sistem

7

381 MW

349 MW

Parashikimi i pikut të kërkesës

8

Tre skenarë: ulët, bazë, larte

Investimet/benefitet

42 projekte nga viti2007-2016 me kosto prej 200MEUR

Më shumë se 15 janë nën zhvillim 2016-2022 përafërsisht me 80 MEUR investime

Benefiti:23.6 MEUR nga reduktimi I humbjeve(çmimi i humbjeve 30EUR/MWh)

71.7 MEUR nga energjia e pa furnizuar (çmimi e EPF=400EUR/MWh)

9

Zhvillimi I kapaciteteve Transmetuese

10

2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

800

1000

1200

1400

1600

MW

1072 MW

1158 MW 1150 MW 1168 MW

1101 MW1154 MW 1125 MW

1

2

3

45

6

7

ATR2 300MVA Peja 3, Ferizaj 2Linja 110 kV Peja 1- Peja 3Perforcim linja 110 kV Deçan – Peja 2

Alokimi linja + Gjakova 1Linja NS LipjaniLinja PalajATR3 150 MVA PRIZ 2

Paket Projekti Ferizaj 2

Paket Projekti Peja 3TR 150 MVA TS Kosova ALinja 110 kV Kosova A- LipjanATR3 150 MVA Prishtina 4 etj.

ATR3 150 MVA Kosova A

Ngarkesa maksimale vjetore e sistemit

Kapaciteti transmetues i rrjetit = kriteri N i sigurisë

Kapaciteti transmetues i rrjetit = kriteri N-1 i sigurisë

Viti

1162 MW

7

6

54

3

2

1

2017

Kongjestionet në rrjet

Margjina e sigurisë 2017: 538 MW

Obligimet që dalin nga strategjia e energjisë 2017-2026

Kapacitetet e reja gjeneruese “Kosova e Re” , 450 MW

Integrimi I BRE bazuar në caqetindiaktive të vendosura nga QeK dhe ZRRE.

Njësi fleksibile për rregullim të sistemit

Mbështetja e liberalizmit të tregut

11

Aplikacionet e reja nga BRE ne KOSTT

Parqet me erë:

105 MW Selaci 1 2 3

34.5 MW Koznica

34.5 MW Kitka

12

Vështirësitë përballë hapjes së tregut

Sektori i energjisë në Kosovë është I vogël dhe ballafaqohet me:

Me treg të vogël dhe jo likuid të energjisë elektrike

mungesë të kapaciteteve gjeneruese dhe adekuaci

Termocentrale të vjetra, jo fleksibile dhe në gjendje jo të mirë operative

Shkyçje të konsumit për të balancuar sistemin

Varësi nga importi

Vështirësi në integrime regjionale

13

Themelimi i tregut një ditë para (D-1)

Ligji i energjisë elektrike obligon KOSTT te themeloj tregun një ditë para(Day Ahead Market)

KOSTT për përmbushjen e këtij obligimi është ne proces te themelimit te tregut te përbashkët me OST (Shqipëri) - ALPX

Tregu i përbashkët KS-AL është në përputhje me modelet e Evropiane dhe objektivat e Komunitetit të energjisë Një zonë e vetme tregtare do të jetë me benefit

Interkoneksionet KS-AL do të trajtohen si linja interne

Nuk alokohen kapacitet ndërmjet KS-AL

Përshtshmëria e njësive gjeneruese hidro dhe Termo në treg të përbashkët mundëson që gjeneratorët të optimizojn portfolion e tyre gjeneruese

Pengesë kryesore në zhvillimin e mëtejme të tregut mbetet pamundësia e implementimit të marrëveshjes së kyçjes KOSTT-ENTSOE 14

Pozita e KOSTT në raport me ENTSO-E

KOSTT ka nënshkruar marrëveshje me operatorët e sistemit të vendeve fqinje

Më 01.10.2015 KOSTT-i ka nënshkruar marrëveshjen e kyçjes me 30 Operatorët e Sistemit të Evropës Kontinentale

Implementimi I Marrëveshjes së Kyçjes është bllokuar nga pala Serbe (duke mos regjistruar Kompaninë për furnizim ne veri te Kosovës ne përputhje me Marrëveshjen e Brukselit)

EMS edhe me tutje kundërligjshëm dhe në kundërshtim me traktatin e komunitetit të energjisë vazhdon te inkasoj te hyrat nga alokimi i kapaciteteve.

KOSTT është pjesë e mekanizmit ITC në ENTSO-E si nga 1 janari 2016

KOSTT është antar i Grupit Regjional te EJL, grupi i mirëmbajtjes, SEE CAO, RSC etj.

15

Konkluzionet

Investimet në sistem kanë mundësuar ngritjen e sigurisë dhe besueshmërisë së sistemit, sigurinë e operimit te sistemit dhe hapjes se tregut.

Linja 400 kV KS-AL është jashtë operimit për shkak të pamundësisë së implementimit të marrëveshjes së kyçjes KOSTT-ENSTOE

Linja 400kV rrit kapacitetet ndërkufitare dhe mundëson bashkimin e tregut te Kosovë-Shqipëri , rritë sigurinë e sistemit regjional

Kapacitetet e reja gjeneruese janë të domosdoshme

Hapja e tregut është në fazën fillestare I fokusuar në tregun me shumicë. Një progres I mirë është bërë në zhvillimin e legjslacionit

Implementimi I marrëveshjes së kyçjes KOSTT-ENTSOE duhet të bëhet sa më parë që është e mundur dhe mbetet si parakusht për zhvillim të tregut regjional.

16

www.kostt.com

Thank You

17