F E M I N I S T YC Z N E S T U D I A KU LT U R O W E Z A J Ę C I A I I

IDEOLOGIA, KRYTYKA IDEOLOGII

• Pejoratywne ujęcie ideologii•Nie-pejoratywne ujęcie ideologii• Strategie ideologii• Ideologia jako system kulturowy

PLAN

IDEOLOGIA JAKO ZŁUDZENIE

CO TO JEST IDEOLOGIA?

„Myśli klasy panującej są w każdej epoce myślami panującymi, tzn. że ta klasa, która jest w społeczeństwie panującą siłą materialną, stanowi zarazem jego panującą siłę duchową”.

IDEOLOGIA JAKO SPÓJNY SYSTEM BŁĘDÓW

ALIENACJA WIEDZY SPOŁECZNEJ

„(…) ludzie działający w historii i w społeczeństwie zasadniczo nie mogą osiągnąć jasnego i adekwatnego wejrzenia w rzeczywistą „substancję” swych działań ani w ogóle w swą własną pozycję w obrębie całościowego porządku społecznego danej epoki.”

KRYTYKA IDEOLOGII

•W sensie epistemologicznym – demaskacja iluzji

•W sensie społecznym – kontekstualizowanie wiedzy

NIEPEJORATYWNE UJĘCIE IDEOLOGII

DEFINICJA M. SELIGERA

„(…) zbiór idei, przez który człowiek zakłada, wyjaśnia i usprawiedliwia wyniki i służące do ich osiągnięcia środki zorganizowanego działania społecznego, niezależnie od tego, czy działanie to ma na celu zachowanie, poprawę czy zniesienie bądź przebudowę istniejącego porządku społecznego”.

fakty

wartości

IDEOLOGIA

myślenie

działanie

ZBIÓR SĄDÓW

„Sądownictwo to najgorsza patologia.” (S. Berlusconi)

ZBIÓR WYOBRAŻEŃ, METAFOR, ALEGORII

„My jesteśmy tu gdzie wtedy, oni tam, gdzie stało ZOMO.” (J. Kaczyński)

ZBIÓR INTERPRETACJI

„To Donald Tusk ponosi de facto polityczną odpowiedzialność za wszystko, co działo się po tragicznych wydarzeniach z 10 kwietnia.”

KSZTAŁT ZBIOROWOŚCI

„Im bardziej równe w prawach są kobiety, tym bardziej sprawiedliwe, cywilizowane i tolerancyjne jest społeczeństwo.” (J. Luis Zapatero)

Terry Eagleton: pożyteczna jest pejoratywna, jak i

niepejoratywna definicja ideologii

STRATEGIE IDEOLOGICZNE

STRATEGIE IDEOLOGICZNE

PROMOWANIE PRZEKONAŃ I WARTOŚCI

STRATEGIE IDEOLOGICZNE

NATURALIZACJA

„Kobieta przesiąka poglądami człowieka, z którym sypia. Ostatecznie (Natura czy Bóg – nie będziemy się spierać) nie po to tak skonstruował mężczyzn, by setki tysięcy plemników się marnowały; wnikają one w ciało kobiety i przerabiają ją na obraz i podobieństwo mężczyzny, do którego ona należy”.

STRATEGIE IDEOLOGICZNE

DEWALUACJAPRZECIWNIKÓW,WYKLUCZANIE ALTERNATYW

STRATEGIE IDEOLOGICZNE

„PRZESŁANIANIE” RZECZYWISTOŚCI, STEREOTYPIZACJA

STRATEGIE IDEOLOGICZNE

„Nie za bardzo jest jasne, z czym tak bardzo chcą zrywać feministki. Mit matki Polki od dawna w Polsce nie funkcjonuje. Większość kobiet dokonuje takiego wyboru, by móc korzystać z zarówno z życia, robić karierę, jak i zaspokoić swoje pragnienia macierzyńskie (…).”.

TŁUMIENIE KONFLIKTÓW SPOŁECZNYCH

STRATEGIE IDEOLOGICZNE

RACJONALIZACJA

IDEOLOGIA JAKO CZĘŚĆ KULTURY

IDEOLOGIA I ZNACZENIE

• Ideologia jest związana ze znaczeniami i symbolami• Cechą konstytutywną ideologii jest cyrkularność i zmienność znaczeń

WALENTIN WOŁOSZYNOW

„(…) obszar ideologii pokrywa się z obszarem znaków. są sobie równe. gdziekolwiek znak jest obecny, tam też obecna jest ideologia. wszystko to, co ideologiczne bierze w posiadanie wartość semiotyczną."

IDEOLOGIA I CYRKULARNOŚĆ ZNACZEŃ

Każdy symbol może stać się potencjalnie ideologiczny, nabrać znaczenia ideologicznego

MULTIAKCENTUALNOŚĆ

Uwaga i akcentowanie tych samych tematów zależy od interesów danej grupy, chęci przekształcenia bądź podtrzymania danego porządku; zmiana owych interesów będzie zarazem zmianą tematów i akcentów w porządku znaczeniowym.

IDEOLOGICZNE ZNACZENIA I KRYZYSY SPOŁECZNE

Obrońcy krzyża Kontestatorzy krzyża

IDEOLOGIA I PODMIOTOWOŚĆ

Ideologia odgrywa kluczową rolą w konstruowaniu podmiotowości - INTERPELACJA

CO JESZCZE JEST WAŻNE?

1. Relacyjny wymiar ideologii – instytucje, praktyki, zaplecze materialne.

2. Demokratyczny wymiar ideologii – ideologia jako praktyka pluralistyczna.

3. Ideologia jako „pierwszy poruszyciel” działań politycznych.