2016.go Otsaila 93. zenbakia XXXIII. urtea

ihintza

ZER NON NORK

IHINTZA – Salletarren aldizkaria. 1988. urtean sortua Zuzendaritza eta erredakzioa: La Salle, 851 postakutxa, 20.080 – DonostiaL.G.: SS 485/84 ISSN: 1135-3945Gertu inprimategia

Argitalpen honen laguntzaileak:

Aurkezpena . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 03

Hezitzaileak mintzoJoxe Agustin Arrieta, JARRAITU HEZKUNTZAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 04Pello Esnal, JOXINIXIO GUDARIA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 05Jon Beloki, HEZITZAILE IZATEA. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 07

Praktika onakInes Marcotegui, TELEFONISTA BATEN PEDAGOGIA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 08

Kontu kontariAlex Gaztañazpi, N-1 ERREPIDEAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 09

PoemaPatxi Ezkiaga, YERAI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10

GogoetakPatxi Ezkiaga, BILL SHANKLY. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11Egoi San Jose, DONOSTIA EUROPA KULTUR HIRIBURUA 2016 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11Juan Luis Urmeneta, TELEBISTARI BEGIRA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13

IkerketaJose Mari Artolain, AHAZTU HITZAREN ERABILERAREN INGURUAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14

OroitzapenaJoxe Erzibengoa, GERO ARTE, ROKA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15

Gure historiaIokin Otaegi, ESKOLA ETA BARNE ESKOLA (eta X) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16

Ikasleen txokoaLa Salle Zarautz, 2015EKO EUSKARAREN EGUNEKO IPUINA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18Irungo La Salle LH4, ANIMALIEN INAUTERIA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19Martin Kortaberria, DREAMLAND . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20Ander Sanchez, KAOSA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23A. Irastorza eta I. Madejon, INGURUKOEN IRRIBARREA LORTZEKO ERREZETA . . . . . . . . . . . . . . . 24Leire Bergara, SARE SOZIALAK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24

Euskararen EgunaMartin J. Lasa, XXXIV. EUSKARAREN EGUNA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25

IHIN

TZA 93

3

AurkezpenaAurkezpena

Neguan sarturik, aurtengo negu epel eta haizetsu honetan, sasoiaren deiari leial izanik datorkigu Ihintzaapal-apal. Eguraldiari kasu handirik egin gabe belar artean sortzen diren San Jose loreen antzera. Primulafamiliako loreak omen dira. Udaberriko lehenengoak, Primus latinezko izenak adierazten digun bezala,

udaberria baino lehenagotik ere agurtzen gaituztenak. Bejondeiela!

Horrelaxe jarri ditugu ale honetan ikusgai eta irakurgai pendiz eta malda ezberdinetan sortutako lore xumehauek.

Ohizko idazleak ditugu batzuk, aspaldian isilik egondakoak bat edo beste eta ez zaizkigu falta lehenengo aldizazaltzen zaizkigunik, ikasle-idazle berriak barne.

Hara oraingo honetan eskuartean duguna:

Hezitzaileak mintzo. Sail honetan hiru idazti jarri ditugu, tankera ezberdinetakoak: hezkuntza-erronkeiburuzkoa, hezitzaile izateari jarritako bertsoak eta, aurreko zenbakian aipatutakoaren gehigarri, eskolaguztietan egon beharko lukeen beste liburu baten aipamena.

Praktika ontzat jo dugu, nola ez, telefonista baten pedagogiaz diharduen idazle berriaren artikulua.

Kontu kontari datorkigu bidaiaren joanean eskolako oroitzapenez eta gogoetaz blai dagoen idazlea.

Poema. Ospitalean osatzen hasia zelarik bere lehenengo perlatxoa eskaintzen digu olerkari ezagunak.

Gogoeten sailean hiru eskaintzen ditugu. Aipatutako idazleak futbol giroko erretolika labur bezainesanguratsua idatzi du. Donostiako Europako Kultur Hiriburua 2016 gogoeta-bide zaio idazledonostiarrari. Talaiatik begiak zorrotz eta burua erne jarraitzen du ohiko idazleak.

Ikerketa linguistikoak ere tokia hartu du zenbaki honetan.

Oroitzapena ezin falta, abenduarekin joan baitzitzaigun adiskide Romualdo Katarain, euskaltzale fina.

Gure historia sail honi, oraingoz bukaera emanez, X. ekarpena eskaintzen digu idazleak bere barrenahustuz. Mila esker!

Ikasleen txokoan sei idazlan ditugu. Lehenengo biak talde-lanean idatziak dira, ipuin saritua datorondoren, olerkari gaztearen beste ekarpen bat segidan eta bukatzeko bi gogoeta.

Eta bukatzeko, XXXIV. Euskararen Egunaren kronika, Gasteizen ospatua.

Udaberriaren zeinuei adi, ez adiorik.

Jose Manuel Agirrezabalaga

JARRAITU HEZKUNTZANJoxe Agustin ARRIETA

IHIN

TZA

93

4

Hezitzaileak mintzoHezitzaileak mintzo

Erronka berriei erantzunez

“Nola bizi: edukiz ala izanez?”, ez da esaldimakala. Hainbat alditan errepikatua, aipu hau ez daberria. Aspaldikoa eta sarri aipaturikoa. Zenbat aldizez ote dugu komentatu errazkeriaren gizartean,erosotasunaren eta konpromisorik ezaren gizarteanbizi garela, hau da, kontsumismoaren gizartean,azaleko zorionaren eta sentsazio berrien giroarierantzunez eta adi egonez.

Batzuetan, hala diogu, ez diogula elkarri ezentzuten, ezta aditzen ere. Esan ere gauza askoesaten dugu, interpretazio eta komentario askoeginez, gauzak diren bezala ez hartzeko. Ez otedaukagu hemen arazoa? Konpromisoa interpretatuegiten dugu, baina gehienetan biguntzearen alde.

Guztiok bizi nahi dugu. Gainera zoriontsu etalibre bizitzea guztion asmotan eta buruetandaukagu: “hau egiten baduzu”, “hau lortzenbaduzu”, “hau pilatzen baduzu”, “hau garaitzenbaduzu”. Eta arriskua daukagu gehiegi kanporabegiratzea, eta orduan ez-ustekoen historiaeraikitzen hasten gara. Barrutik bilatu beharrean,kanpotik bilatzen da bizigarria, eta kanpokogauzek,ase ordez, gero eta gehiago behar izateraeragiten digute.

Giltzarria heziketa da, hezkuntza da. Azken urtehauetan hor gabiltza “inklusibitatea”, SEIN, HARA,IKKI… Hezkuntzak eginkizun asko ditu, baina heztea,bereziki, aukera ematea da eta, batez ere, eginkizunnagusia aukerarik ez dutenei aukerak ematea.

Hezkuntzaren eginkizuna desorekak orekatzeada, belaunaldirik gazte guztien sustapeneanlagunduz (laneko, gizarteko, kultura eta abarrekosustapena). Horretarako, hezkuntzaren etapaorokorrean, bai Lehen Hezkuntzan, DerrigorrezkoBigarren Etapan, Batxilergoan eta Lanbide Heziketanere bat egiteko arragoa aprobetxatu behar dugu.

Ikasturtea bere bigarren hiruhilekoan dugu. Gureazken jomuga Euskal Herriaren gizarte eraikuntza da:elkarrekin bizitzeko, etortzeko eta inbertitzeko lekua;bizi kalitatearekin eta elkartasunarekin: lehiakor-tasunarekin, hazkundearekin eta gizarte integrazio-arekin. “Saia gaitezen etorkizunaren guraso izaten,eta ez iraganaren seme-alaba” (Miguel Unamuno).Ez da hala moduzko esaldia, baizik eta hitz trinko,mamitsu eta esanguratsuak dira.

Esperientziaren garrantzia

Eguneroko bizitzan hezkuntza arloan erronkaasko ditugu, horietako bat esperientziarena da.Batzuetan hala diogu, “horregatik da hain zailaestimagarria deritzogun balioren bat piztea guregan,ikasleek ere bizitzan antzerako esperientziaren batizan ez badute”. Egia da giza esperientzia bizipen batbaino gehiago dela.

Gure ikasleengan bost behar nagusi ikustenditugu, eta hauei erantzuten baldin badiogu ikasleen

etorkizuna eta nortasunaren garapena lortua dugu:

Nork bere burua maitatua sentitzea…1

Baloratuta izatea edo baliagarri, emankor2sentitzea…

Norbere buruaren jabe izatea, nork bere3nortasuna jadestea.

Bizitzan zentzua izatea.4

Azken batean, bizitzan seguru sentitzea.5

Bizitzako behar guztiok harmonikoki asetzea dagizakiaren helbururik nagusiena. Helburu haueierantzun egokia emanez lortu nahi duguna da,ikaslea askeago, sentiberago, gizatiarrago,errukiorrago, arduratsuago, etikoago egitea etaizatea.

Karl Rogers psiko-soziologo entzutetsuak, hauxezioen duela 35 urte: “Gizaseme baten jokaeraneragin dezaketen ezagupen bakarrak, norberakezagutu eta bere egin dituenak bakarrik izandaitezkeela sinestera heldu naiz”.

Egia da eguneroko gorabehera txikietan aginteaerabili behar dela, baina zerbitzu jarreraz, salletar

IHIN

TZA 93

5

Hezitzaileak mintzoHezitzaileak mintzo

JOXINIXIO GUDARIAPello ESNAL

espirituan, gizakia eta elkartea edo talde-espirituasendotuz: besteak jasoz eta besteei igotzeko aukeraemanez; besteei entzunez; erantzukizunak erdi-banatuz; besteek egin nahi ez dutena eginez; kritikakera onean jasoz; pertsonen berezko balioa kontuanhartuz, egiten dutenaren edo bete behar dutenarenaurretik; arrakastaren aurretik balio etikoak ipiniz…

Bizi-eskaintza

Gure eguneroko lanean murgildurik jarraitzendugu: bizia eskainiz, bizia zainduz, gure harremanakbideratzen, ikasleekiko gorabeherak zuzentzen,hurbiltasuna indartzen, inklusibitatea sendotzen…Zer nahi dugu bideratu guzti honekin?:

Ongizate pertsonala handitu.•

Gizabanako bakoitza arduratsu, konpro-•metitu eta kooperatiboago bihurtu.

Bizi kalitatea fisiko eta emozionala•hobetu, aurreko belaunaldiak bainozoriontsuago izaterako bidean.

Lanean arrakasta handiagoa izatea lortu.•

Azkenean, behar faltsuen morrontzatik ihesegitea, eguneroko bizitzan argibidea eta pozbideaaurkitzea, giltzarriak dira hezkuntza arloan, baitabizitza txukun eta eroso emateko ere. Egia daaskotan gure harremanak ezin bideraturik ibiltzengarela, bai giza mailan eta baita familia etanorberaren mailan ere. Askotan etsipen gehiegiikusten dugu bazterretan.

Bukatzeko badu gure ikasleriak eta irakasleriakentzutearen beharra, batez ere, guk, irakasleok.Gure ezintasun eta ondoezak atera eta gainditubehar ditugu. Behar dugu esperantzan etaesperantzaz bizi. Behar dugu gizatasuna bereonenean garatu.

Aurreko Ihintzan, Neronek tirako nizkineleberria izan nuen hizpide, uste bainuenberehala izango genuela plazan berriro,

oraingo honetan euskara batuan. Baina besteeleberri batek hartu dio aurrea: Mikel AtxagarenJoxinixio gudariak.

Joan den urtarrilaren 14an aurkeztu genueneleberri hau Andoainen. Ustekabeko eleberria.Eleberri historikoa.

Inork ez zekien Mikel Atxagaren eleberri honenberri. Bere etxekoek ere ez. Hil baino lehentxeagoeman zion Mikelek eskura pendrive batean JoxemariIriondori, “zeuek ikusi zer egin honekin” esanez.Atariko bat ere idatzi zion.

Auspoa Taldekook Elixabete Garmendia kazeta-riaren eskuetan utzi genuen eleberriaren aur-kezpena idaztea. “Mikel Atxagaren azken dohaintza”izenez ondu zuen.

Andoainen jaio zen Joxe Inazio Etxeberria,Goiburuko Merdillegi baserrian. Hamaika senidetakolaugarrena zen. Eta, besteak beste, Euskal Herriko II.bertsolari-txapelketako finalean parte hartu zuen,1936ko urtarrilaren 19an. Zazpi hilabete geroago,abuztuaren lehen egunetan, gerrara joan zen gudari.Artxanda mendian hil zuten baionetaz, 1936koekainaren 15ean, nazionalak Bilbo hartzerazihoazela.

Eleberri historikoak, historikoa den aldetik,benetako historia du oinarri eta abiapuntu. Eta, hainzuzen, aipatutako Joxe Inazio du protagonista,hamaika hilabetetan zehar. Gerra sutu bezperanhasten da eleberria, 1936ko uztailaren 17an,larunbatez, Merdillegi baserrian, eta 1937koekainaren 15ean bukatzen da Artxanda mendian.

Mikel Atxagak berak esaten duenez atarikoan,hamar euskal liburu eta aldizkari bat baliatu zituendokumentazio-lana egiteko. Horietako bi dira

IHIN

TZA

93

6

Hezitzaileak mintzoHezitzaileak mintzofuntsezkoak, nire ustez: Iñaki Alkainen Gerratekoibillerak [Auspoa 148, 149, 159] eta ElixabeteGarmendiaren Patxi Etxeberria (1900-1989)[Bidegileak 21]. Biak daude eskura Interneten.

Iñaki Alkainen autobiografian aurkitu zituendaturik gehienak. Iñaki eta Joxinixio gudari-lagun etaadiskide min izan baitziren hamaika hilabeteetan.Autobiografia sinesgaitz bezain bikain horretanditugu eskura Joxinixiori buruzko datu ugari.

Baina egingo nuke, gehiegi arriskatu gabe,Elixabeteren Patxi Etxeberria biografia labur etazirraragarriak ipini zuela Mikel eleberria idazten. Nik,behintzat, biografia horretan aurkitu ditut eleberriabere osotasunean ulertzeko giltzarri nagusiak.

Patxi Etxeberria

“Gizon erdibitu baten aurrean gaude”. Hitzerdiragarri horiekin hasten du Elixabetek Patxirenbiografia. Patxi izan zen Merdillegiko hamaikasenideetan zaharrena –Joxe Inazio, bosgarrena–.Hogeita bost urterekin apaiztu zen, 1925ean;1933an, garaile irten zen Olerki Egunean, Bost loreizeneko poemaz; lehenago, 1930ean, jesuita izatekoerabakia hartu zuen.

Jesuitetan nobizio-aldia egin eta 1933anmisioetara joatera behartu zuten agintariek.Baldintza hori jarri zioten, jesuita izaten segi-

tzekotan. Aurrerantzean, Txinan eta Formosanjarraitu behar izan zuen Euskal Herria maitatzen.Azkenean, 87 urte zituela itzuli zen jaioterrira. Halaere, beste egonaldi bat egina zuen aurretik Erromaneta Bilbon, 1956tik 1959ra bitartean, Olabidek1942an azken ukituen faltan utzitako Bibliarenitzulpena osatzen.

Ama

Ama Maria Bautistak 1933ko abuztuan ikusiko duazkenekoz Patxi. Urtebete geroago alargunduko da.

Gerra piztu eta berehala, amak zer agindukoseme-alabei eta belar-meta batean ezkutatzekoPatxiren meza berriko kaliza eta Bost lore poemajasotzen duen liburua. Kaliza, gorrien beldurrez;liburua, frankistez beldurrez. Urtebete bainolehenago jasoko du Joxinixioren heriotzaren berri.

Elixabete Garmendiak honako hitz hauekinadierazten du ama erdibituaren nahigabea:

Etxetik arreba gazteenak, Benitak, idaztenzion [Patxiri Txinara], ama bizi izan zenbitartean haren aginduz. Horrela iritsi zitzaionamaren esaera hunkigarri hau: “Prantxixku,nere malkoek kolorerik balute, haiekintxeidatziko nuke hau”.

Mikel Atxaga

“Gizon erdibitu baten aurrean gaude” idatzzezakeen Elixebetek Mikeli buruz ere. Baina bestehonako hitz hauek erabili zituen:

Mikelek berak esana da: “Irabazleen aldeko-tzat jo izan dute gure familia beti”. Eta, halaere, “nik banekien, txikitatik, abertzalea nin-tzela” zioen. Abertzalea senez, gerra ostekoilunpean. Eta ez hori bakarrik: irabazleenaldekotzat jotzen zen familian, galtzaile-enganako enpatia hazi zitzaion Mikeli, betiko:“Erraz elkartzen naiz galtzaileekin. Beti. Baitafrontoian ere”. Jarrera horren emaitza danobela hau.

Hitz gutxitan, herri erdibitu baten ispilu da Joxinixiogudaria, gizon erdibitu batek idatzitako eleberriirakurterraza. Oso era egokian azaltzen du zer izanzen anaiarteko gerra hura, eta Euskal Herriko eskolaguztietan egon beharko luke irakasleen eta ikasleeneskura, Neronek tirako nizkin eleberriak bezala.

IHIN

TZA 93

7

HEZITZAILE IZATEAJon BELOKI

Doinua: Aita izena kanta beharrak

Gizaki denak lehen pausoakhaurtzaroan ditu emanakorduan sortzen dira bizitzanlehenbiziko harremanak,dena probatu, dena ikusi,dena ezagutzen ze lanak,oraina present, biharrari so,kargarik ez iraganaketa gu gera hori guztiahezitzen ari geranak.

Eta bihurtu zitzaidan noizbaitafizioa ofizioeta haurrei mimoz irakasteaeguneroko bizio,beraiengana bideratuazgure milaka akzio,mundu hobe bat sortzea baitaguretzako bokazioeta lan hortan jarrai dezagunbadauzkagu hainbat zio.

Hezibideak hamaika daude,bat izan leike euskara.Gure ingurua euskalduntzeazarduratzen ari gara,gurea den zerbait helarazteaguretzat aberatsa daeta umeek guk bezalaxebizitzen badute jada,ezin deskriba batek barneansentitzen duen zirrara.

Baina hezitzaile izate hutsaez da ez inongo bromasortu nahi dugu mundu berri batdena baloretan ona,horretarako zaindu behar daorekaren zoriona,berdintasunez bizi daitezenemakume ta gizonabaina lehenik hezi dezagungoitik beherako pertsona.

Hezitzaileak mintzoHezitzaileak mintzo

IHIN

TZA

93

8

Praktika onakPraktika onak

TELEFONISTA BATEN PEDAGOGIAInes MARCOTEGUI

Esan behar dudan lehenengo gauza zerada: noizbait pentsatu dudala aldizkarihonetan idaztea. Baina orain

lankide batek emandako bultzada-txoarekin animatu naiz. Ideia eta guztieman dit idazteko.

Nik lan egiten dudan Ikastetxean,Andoaingo La Salle Berrozpen alegia,beste lan batzuen artean, telefonoarenardura dut, laburtuz “Ni telefonista naiz”.Erraza dirudi ezta? Ba ez pentsa horreladenik, beno ez da fisika kuantikoa noski, baina beremamia ere badauka.

Artikulu honen izenburuak esaten duen bezala,pedagogia pixka bat behar da noski, baina baitapazientzia, irudimena eta umore ona ere; etagehien-gehiena suhiltzaile baten zaletasuna.Oraintxe azalduko dizuet guzti honen zergatia.

Hasi gaitezen pedagogiarekin, ez baita batereerraza norbaiti informazioa azaltzea hitzez bakarrik,komunikazio honetan ez baitira ez argazkiak eztakeinuak erabiltzen ere.

Bezero bati, guraso, ikasle, enpresa, garraiolariedo bururatzen zaizun edozein pertsonari bost aldizgauza bera azaltzeko, era desberdinez eta haserretugabe (ez bera eta ez zu ere), beharko duzu pazientziagurdi pare bat eta Walt Disney-ek duen irudimena.

Eta gainera, konturatzen zareneanseigarren aldia badatorrela, or-duan atera behar duzu umoreona, bai ala bai. Halako bateanulertu duela konturatzen zare-

nean, Errealak irabazten dueneanbezala sentitzen zara.

Zein falta zaigu? Egia, su-hiltzaile zaletasuna. Ez pentsa

kasko eta guzti egoten naizeniktelefonoa erantzuten. Gauza da batzuetan deitzenduen pertsona sutan dagoela; izan daiteke haserredagoelako edo pentsatzen duelako momentuhorretan bere seme-alabarekin hitz egiten ez baduedo nahi duen irakaslearekin edo berari iruditzenzaionarekin, zerua erori egingo dela eta akabo. Horhasten gara sua itzaltzen, lasaitasuna ahal duguntokitxoetatik bidaltzen eta egoerak epeltzen. Eta iahoztu direnean, orduan deia pasatzen duzu. Errealakberriz ere irabazi du.

Egia esanda, telefonista-lana egiten dugunok ezgara aspertzen, eta noizbehinka dibertigarria ereizaten da. Zorionez, telefonoaren beste aldeandagoen pertsonak, gehienetan, zu baino irudimengehiago daukala konturatzen zara.

Horrela bukatuko dut, nahiz eta beste 11 orriidazteko kontuak eduki. Mila esker nirekin denborapasatzeagatik eta goraintziak hemendik idatzi hauirakurtzen duten telefonista eta telefonisto guztiei.

Nire mezua zuentzat: EUTSI GOIARI!!!

IHIN

TZA 93

9

Kontu kontariKontu kontari

N-1 ERREPIDEANAlex GAZTAÑAZPI

Amazonen alabaren biolontxelorako erretxinabegira ari nintzela, Gmaileko ikurra dardarka hasizitzaidan bat-batean. Horrelako web orrietan gero

eta errazago jartzen digute, pantailaren beste aldean,dirua gastatzeko aukera eta ni web orri honen zaleamorratua naiz, ez dirua gastatzeko zaletasunagatik, bereaukera anitzagatik baizik, eta nire erosketari egiten diotenjarraipenagatik, sekula ez dut esperientzia txar bat izan.Iaz Espainian 40.000 miloi produktu ezberdin jarrizituzten erakusleihoan eta erosle bakarra ni nintzelasentitu nuen behin baino gehiagotan, bezero bat bainogehiago izango banintz bezala, beraientzat osogarrantzitsua naizela sentiarazten didate, nire patrikakoxoxen inguruan duten interesa ondo ezkutatzen dute.Nire zaletasunen berri bazuten, eskaintzak egunerojartzen zizkidaten begi bistan, etxera ekarriko zidatenproduktua nik esandako egun eta orduan… Benetanzoragarria. (Gure amona zenak hau irakurriko balu! Ahobete hortz geratuko litzaiguke piperrik ulertu gabeAmazon, Gmail, erosketak non egin ditu? Biolontxeloa??Txistuak eta danbolinak duen xarmarekin!! Gure umeatxatxutu egin ote da?)

Erosketarekin bukatu nuenean ireki nuen e-maila:Ihintzan parte hartzeko gonbitea luzatzen zitzaidanbertan, eta hementxe nauzue.

Gonbitea Ipar-ekialdetik datorren enbata bezalazetorren; zeruak eta lurrak astinduz: ikastaro batGriñonen, ordezkapenak prestatzeko, oraindik familiabatzuekin bildu behar, ate irekiak, matrikulazioa... Bainaekaitz honek, Quintatik Cuartara jaisteko balio izan dit,bide ertzean gelditu eta esertzeko, arnas berritzeko,mikroskopioa jaso eta teleskopioa ateratzeko.

Griñonera joateko eguna iritsi zen, burua pil-pilean,milaka frente irekiak nituela, latitudea eta longitudeanahasten dituen marinelaren antzera. Etxea eta Griñonbanatzen dituzten 477 kilometroak lo pixka bat egitekoaprobetxatu nahi nituen; gurpil zoro honetan begiak irekinituenerako Pancorbo parean geunden. Nire bidaideakmatrikulazioarekin ari ziren jo eta su: jaiotze tasa gero etabaxuagoa, gure bertuteak ez ditugu modu egokianplazaratzen, garai batean ez genuen horrelako buruhausterik, gure eskolan hainbat ikasleek anai txikiakdituzte, zer ote da Design Thinking ...

Puff, ez zen oso solasaldi tentagarria, beraz, begiakitxi eta neurearekin jarraitu nuen. Berriro begiak zabaldunituenerako Milagrosen geunden, jada beste solasaldibat zeramaten nire lagunek: erregaiak dezente merkatudira, hemen izugarrizko tortilla pintxoak jartzen ditiztek,geratu, komunetik pasa eta dastatuko dizkiagu. Hau bai,hau zen nik entzun behar eta nahi nuena.

Horrelaxe izan zen eta ez dakit pintxoagatik,etxekoandrearen begirada izoztugatik edo MilagrosenAlmudenako Ama Birjina nitaz errukitu zelako (Ora pronobis) baina burmuinak dantzan hasi zitzaizkidan, inputeta outputek elkarrekin egin zuten topo, pixkanaka hitzhauek irudikatzen joan nintzen. Eskolan ditugun anai-arreba kopuruaren ideiari tiraka hasi nintzen, ezkerhemisferioak, hipotalamoak eta pareko lobuluak lozurrungak utzi eta lotura sinple eta ederra jarri zidatenbegi bistan: anaiak eta hermanoak.

Gure ikastetxean ez dakit zenbat anai-arreba ditugun,dezente izango dira, Larrañagatarrak, Ulaciak,Epeldetarrak etab. Baina badira ia bi urte hermanorik ezdagoela gure artean. Hermanorik ez, baina baditugubatzen eta elkarte egiten gaituzten beste hainbat abizen:konpromisoa, koherentzia, ilusioa eta fedea amarenaldetik, aitarenetik berriz: gertutasuna, prestaketa,apaltasuna eta bokazioa.

Hauexek dira elkartzen gaituzten gure zortzi abizenak,nortasuna ematen dizkigutenak eta izaera erakustendutenak. Baina ez dira “Ocho apellidos vascos”-enazaltzen direnak bezala, momentuan asmatuak parekoaliluratuta usteko, hauek geure-geureak dira, ADNandaramatzagunak, belaunaldiz belaunaldi zaindu etairabaziak. Hauen lekuko isilak dira patioan ikustenditugun ikasle eta irakasleen arteko agurrak,asteburuetan eskolaren epelean elkartzen diren umekoadrilak, anaien elkarteko atea parez pare zabalikaurkitzea eta batez ere anaien etxeko sukaldea.

Sukalde zabal eta erosoa, garbi eta argitsua, patxadazbakailaoa prestatzera gonbidatzen duena.

Sukalde honetan gero eta ikasle gehiago ikus daitezkedantzan, hementxe elkartzen dira izen ponposo batenazpian: sukalde-tailerra. Bertatik irteten dira ikastetxeosoan barrena zabaltzen zaizkigun usain tentagarriak.Bertan ilusio handiz egindako pastelak dastatu zituztengure Hezkuntza Proiektuaren aurkezpenera etorritakoguraso berriek, eta jaki horien berri eman genieneanguztiek liluraturik entzuten zuten pasteltxo apal horienhistoria laburra, sukaldean taupadak entzuten direneanetxea bizirik dago.

IHIN

TZA

93

10

Kontu kontariKontu kontari

YERAIPatxi EZKIAGA

2015-11-19

Nori irekitzen diogu gure etxeko sukaldea? Norsartzen da etxeko sukalderaino? Non dago etxeko beroa?

Duela urte gutxi arte, gure txikitako sukaldeezgogoratzen bagara, etxeko gela handiena etagarrantzitsuena zela jabetuko gara. Gaur egungoarkitektura, ordea, hau aldatzen ari zaigu: sukaldeak geroeta eskasagoak dira, sarritan egongelarekin bat egitendute, mahaiaren inguruan esertzeko tokirik ez duteeskaintzen, hauek paretan kontra daudelako. Zorionezgure eskolako etxean ez dira arkitekto edo ingeniarimodernoak sartu eta gureari heltzen jarraitzen diogu.

Sukaldetik etxera zabaltzen diren algarak entzutenditugu hormaren beste aldetik, laguntza berezia jasotzen

duten ikasleek, KHTko kideek, Izartxoko begiraleek...guztiak dabiltza guztiona bihurtu den etxean. Hermanoekegongela hartan arnastutako aire berdina darabilgu orainbiriketan, aterpe berdinak estaltzen du geure burua

Gogoeta honekin nentorren, kilometroak begibistatik alferrik pasako balira bezala, nire bidaideen hitzakurrutiko oihartzun ahul eta itzali bat besterik ez ziren.Begirada kanpora zuzendu nuen eta Getafe pasatzen ariginela ohartu nintzen. A-4 errepidea hartuta Toledo-Cordoba norabidean. Whatsappak duen kilkerra abestenhasi zitzaidan: emaztea zen, biolontxelorako erositakoerretxina oso ona zela esanez, martxa honetan alabalaster izango genuela London Philamonic Orchestran.Amesten hasteko kilometro batzuk banituen oraindikaurretik, baina bide ertzean Cristo del Gran Poder arizitzaidan keinuka, nire hausnarketari zentzua bilatunahian; eta bere atzean Amazonen kartel erraldoia.

Egun batzuk lehenago bertan egindako erosketaekarri zidan gogora. Agian Amazonekoek gugandik askoikasi dutela iradokiz: bakoitzari emandako jarraipenpertsonala, helburuak lortzeko urratsetan izandakolaguntza eta bizipen abesgarriak pilatzeko aukera. Horiegiten mendeak daramatzagu eta bere trukean ez dugukontsumismoaren irribarre txoroa eskaintzen.

Yerai,neguaren bezperako hamalau udaberri itxaropentsu, alai.

Yerai,ibai berrien ur garden, lasterkari.

Yerai,krisantemoak, udazkenari egindako opari, argiz egarri.

Yerai,bizitzaren edertasunaren mezulari.

Yerai,udazken, negu, eta udaberri zugan, xamurtasunaren ibaian arraunlari,

Yerai.

PoemaPoema

IHIN

TZA 93

11

GogoetakGogoetak

BILL SHANKLY, Liverpoolen entrenatzailelegendarioaren “exortazio apostolikoa”

bere jokalarieiPatxi EZKIAGA

Carr Lane East-eko Jonentzat

Badakit zuek guztiok Liverpool futbol taldeabizi duzuela, horretarako bizi zaretela. Etabadakit gizon onak zaretela, egiazko

futbolariak. Baina hau ere badakit, denbora luzeadaramazuela hemen eta kezkatuta egongo zaretelanire etorrerarekin. Tipo berri bat, modu berriekin.Modu ezberdinak. Beharbada laguntzaile berriakekarriko ditu berarekin. Baina ez, ez dut horrelakorikegingo. Baina nire bideak dauzkat. Nire metodoaketa nire sistemak. Eta ezberdinak izango dira. Bainani zuekin lan egiteko nago, ez zuen kontra. Zuekinlankidetzan jarduteko nago hemen. Talde modura.Horrela, pixkana-pixkana adieraziko ditut nireasmoak, eta pixkana-pixkana uhin berean egongogara. Horren truke gauza bakarra eskatzen dut:leialtasuna. Leialtasuna nahi dut. Beraz, ez dut nahibesteei buruzko txismeak entzutea. Niganatxismekin datorrena bota egingo dut, baita hemen

berrogei urte badaramatza ere. Ospa egin beharkodu. Elkarren arteko leialtasuna nahi baitut.Taldearekiko leialtasuna, klubarekikoa. Beraz, egitendugun guztia Liverpool futbol taldearentzat izangoda, ez geuretzat, indibidualki hartuta. Leialtasunosoa. Hori besterik ez dut eskatzen. Leialtasunakindarra sortzen baitu. Eta indar horrek arrakastaekarriko digu. Hori agintzen dizuet.

DONOSTIA EUROPA KULTUR HIRIBURUA 2016

Egoi SAN JOSE

Hiri, herri edo herrialde batean jaiotzeak, bertakoekitaldi, ekimen, usadio, tradizio eta ohiturakmaitatzera derrigortzen zaitu, antza. Donostiaren

kasuan, adibidez, danborrada, Santo Tomasak edoinauteriekin jai giroan murgiltzen da hiria eta gustatu alaez hiriari beste ukitu eta alaitasun bat ematen dio. Nirekasuan, onartu beharrean nago zuhurtziaz, iahoztasunez, hartzen ditudala halako ekitaldiak. Herri-ekintza hauen politizazioa eta polemizazioa gehituta, zailsuertatzen da maiz ekitaldiez gozatzea.

Hala ere, Donostia 2016 ekitaldiari, salbuespen gisa,aukera bat ematea erabaki dut. Aurreiritziak gainditu etabeste begirada batekin begiratzeko hautua egin dut. Batikbat desberdintasun nabarmen bat irizten diot ekitaldihoni aurrez aipatutako horiekin alderatuta: irekiera etaelkarbizitza. Beste ekitaldietan iraganaren idealizazioaikusi ohi dugu, horrek sortzen dituen eragozpen etagatazka kulturalekin. Donostia 2016k, aldiz, aurrerabegiratzeko asmo umila dauka eta hori, edozeinmodutara ikusita ere, interesgarria da.

Hainbat elementu positibo irizten dizkiot Donostia2016ko makro-ekitaldi honi. Hasteko, kultur aniz-tasunaren inguruko hiritarron sentsibilizazioa jorratzeaideia bikaina iruditzen zait. Kontzientziaziora bideratutadagoen edozer positiboki baloratzen baitut. Gureegunerokotik bost minutu irten eta hausnartzera era-maten bagaitu ez da gutxi! Zorionez gure gizartea anitzada eta gure gizartean ematen diren egoera askok ez dutehalakorik erakusten, tamalez. Gainera, aniztasun kon-tzeptua asko azaltzen ari da mass media-etan eta horibideratzeko ekintza asko proposatu dira 2016rako.

Bestalde, Europa mailan Donostiaren presentziaareagotzeko balio badu ere, ongi etorria izan dadila.Turista gehiago, enpresa gehiago, finean, diru gehiago.Hori behar bezala kudeatuta oso positiboa suertadakiguke. Gainera, Estatuko beste hiri batzuetan (ikusSevilla, Zaragoza edo Bartzelona) antolatutako makro-ekitaldi desberdinen ondoren hainbat eraikin erabili gabeeta hondatuta geratu ziren eta, gaur egun, ez zaie era-bilerarik ematen. Donostian, aldiz, ez da halakorik gerta-

IHIN

TZA

93

12

GogoetakGogoetak

tuko eraikin nabarmenik egin ez delako. Salbuespenbakarra Tabakalera izan daiteke eta, dena ondo bidean,erabilpen desberdinak emango zaizkio 2017tik aurrera.

Gainera, kultura kontzeptuari bultzada nabarmen batemateko aukera paregabe bat izan daiteke. Platonekzioen gizaki guztiok daukagula jakiteko beharra eta gurejakinduria asetzeko nahia. Horrela, kultura hitza latinetikdatorkigu eta nekazarien eta bestelako lurraren langileeilotutako kultibatzeko prozesua da. Ereitea. Zeinkonparaketa polita! Etorkizunerako erein, gure jakin-duriarako ereitea. Naturan egiten den prozesu fisikoagure barnean eman beharreko esperientziarekin alde-ratu. Haztea. Gizarte bezala etorkizunari begietarabegiratu eta zer nahi dugun pentsatzea.

XX. mendera arte gizartearen definizioan dagokultura ulertzeko modua. Hau da, garai batean gizartebatek kultura bakarra zeukan eta bi kontzeptuenerlazioa oso estua zen. Adibidez, XVII. mendekofrantsesek ohitura, tradizio eta jokabide oso bertsuakzituzten Luis XIV.aren boterepean. Egun, Euskal Herrianbadaude kultura ulertzeko modu anitzak eta batzuendesadostasunerako deia gaindituz, bateratasunera iritsgaitezkeelakoan nago. Horretarako ezinbestekoa dugukontuan hartzea gizarte berean bizi bagara ere guretestuinguru historiko-pertsonala desberdinak direla etaerrespetu osoz enpatizatu behar dugula gure hirikide etabizilagun guztiekin, jaio diren lekuan jaio direlarik ere.

Duela 50 urte apenas zegoen atzerritarrik Donostian.Gaur, milaka ditugu eta hori aberastasun bezalaikustaraztea izan behar du, ene iritziz, Donostia 2016renhelburu nagusiena. Hau da, ez diot nik nire bizilagunarihemen bizitzen “uzteagatik” mesede bat egiten. Berakegiten dit niri mesedea “gure” kultura aberasteagatik,hain zuzen. Bestalde, orain gizarte berean hainbat kulturabizi direla ukaezina da eta, hala bada ere, urte batzuetankulturak praktika, pentsamolde, nortasun eta desberdinegiten gaituzten bestelako elementuak barneratu beharditu eta kultura kontzeptua birdefinitu. Horrela, kulturadesberdinen alderdi positiboenak batzeko baliabideakbaditugula uste dut. Horretarako, noski, borondatea etailusioa behar dira.

Bestalde, kultura hitza ez dago modan. Ez daerakargarria. Ez da gaur egungo estimulazio-asetasunprozesu azkar horretan interesgarria. Gauza bat nahibadut, erosi egiten dut. Kulturak patxada, lasaitasuna eta

gure barruak gogoetaraztea suposatzen du. Gainera,gaizki ulertutako demokratizazioaren ondorioz futbola,telebista edo egunkaria irakurtzea “kultura” mailara igoditugu. Igo diot, maila intelektuala asko jaitsi delako. Ezda nire asmoa hori modu moralista batean epaitzea etagutxiestea. Baina, gure errealitatea ez da hori bainogehiago, sarritan. Eta futbola edo telebista gaur egungomaila horretan ezin ditugu kultur elementu bezalaidentifikatu. Etnografia eta kultura ezin dira nahastu.

Honi estuki lotuta doakio gure sentsibilitatea lantzekojarduerez josita egongo dela hurrengo hilabeteetan gurehiria. Kuriosidadeagatik, interesagatik, ezagutzagatikedo dena delakoagatik bertako zein kanpoko jende askogerturatuko da egongo diren milaka ekitaldietara etahorrek berebiziko aberasgarritasuna eta bizitasunaematen dizkio hiriari. Konpartitzeko eta elkarbizitzarakoaukera ere emango digu eta, neurri batean, 2016. urteanhiriburutza konpartitzen duen Wroclaw hiriarekin seni-detzeko aitzakia polita bilakatu da.

Hortaz aparte, arrazoi desberdinengatik lanpostuberriak sortuko dira eta, batzuk, hurrengo urtetarako eremantendu ahal izango direlakoan nago. Halako ekitaldiakaukera onak izaten baitira horretarako.

Donostiarrok uste dugu (orokorrean diot, ez denek)danborrada edo Santo Tomasak gure kulturaren ele-mentu direla. Baina, tradizioak ezin ditugu kulturarekinnahastu. Gaur egun, goi-kultura deitzen diogun horrekin.Hau da, kultura, sortzea da, irudikatzea, amestea,aldatzea... Urteroko jaiegun berezi horiek gauza askoizango dira, baina, kultura ez. Iraganera begira dagoenaknekez erreparatzen du etorkizunean. Horri astindu batemateko bada, Gora Donostia 2016!

Bestalde, aipamen labur bat egin nahiko nukeinaugurazio-ekitaldiaren inguruan. Inori errua botatzekoasmorik gabe ulertezina iruditzen zait ekitaldi handiendiseinatzailea den Cereza jaunak 600.000€-ren truke eginduena baino hoberik egin ez izana. Ez zait modu ego-kiena iruditzen hiriburutzari hasiera emateko. Gainera,austeritate garai honetan halako dirutza modu honetara“inbertitzea” lotsagarria iruditzen zait. Diru horidonostiarron lanari et esfortzuari esker ordaindutakokopurua baita.

Hiritar asko oso minduta sentitu dira normala denbezala diseinatzaile honek egindako hainbat adie-razpenen ondorioz eta hori ezin da onartu. Espero dudanbakarra da halako hasiera lotsagarri batek ez kutsatzeaetorriko diren bestelako ekintzak. Ez baita serioahainbeste denbora eduki eta gero halako hasiera aldre-besa ematea aspaldi prestatutako egun eta une bati.Baina, tira, ez gaitezen horrekin geratu!

Egia esan, erronka interesgarria izango delakoannago. Espero dut desadostasun politikoek, beste askotangertatzen den bezala, hiriaren itxura ez indargabetzea etahiritar bezala ditugun gaitasunak jorratuz hiri anitzago etairekiago bat birpentsatzea. Goza dezagun.

IHIN

TZA 91

13

GogoetakGogoetak

Abenduak 6 – Nire osasunaz kezkaturik

Nire osasunaren zaindariberriak dira eta ni konturatugabe! Sobera eta Perurenaz,Perurena eta Soberaz, arinaiz. “Gomendatuena da”,“Horregatik nik …” …

Baina susmo bat daukat,edo pare bat batean. Susmoada esnekiak ekoizten dituz-ten enpresek azterketa se-kreturen bat –bakoitzak berea, noski, baina emaitzaberberarekin– egin dutela eta jakin izan dutela eus-kaldun asko dagoela kolesterolaz jota. De Jorgekgarbi utzi izan digu Oñatin egin dituztela frogak ira-gartzen duen produktuaren onurak ateratzeko.

Baina ez hori bakarrik. Susmo dut pilotazaleenartean dagoela kolesteroldunen proportzio han-diena. Telebistan pilota partiduak ikustea besterik ezdago. Arriskua da –letra txikiez esaten denaz eta ira-kur ezin daitekeenaz kanpo– pilotazale izanda,ohartu gabe, kolesterol-zale izanez amaitu daiteke-ela eta esneki horiek hartzen has daitekeela ondo-rioz. Zertarako joan sendagilearengana gure osasunzaindari berriak hain gertu edukita?

Abenduak 17 - EUSKO

Erosketak egiten ari nintzela izotz-koskorrak bes-terik ez zituen izozkailu batek idatzita zeukanak era-karri dit nire atentzioa: EUSKO JELA. “Hori erebadiagu –esan diot nire buruari– gurea H2O izan be-harrean beste formula batekoa izango duk, besteenabaino hobea, gardenagoa, osasungarriagoa, …”.

Lagunen artean komentatu nuenean argitu zida-ten horretan lan egiten duen enpresa baten izenadela. Jakina! Eta ni ohartu ez!

Bada, Pagadi & Gurrutxagaren antzera, bestebatzuek egin duten bezala egitea aholkatuko niekeeusko-marka asmatzaileei. “Basque country”, “Bil-bao exhibition center” edo “Basque culinary center”izenak asmatu dutenei jarraituz izenda dezatela be-raiek ere “Basque ice”, “Air Basque”, “Basque WC”,basque irakurleok hankarik sar ez dezagun.

Abenduak 30 – Euskaltzain?

Inoiz idatzi izan dut ez naizela ni euskara txuku-naren erabileraren eredu izango. Hala ere badira ha-rritzen nauten zenbait esaldi, esaera, … edohizkuntza erabiltzeko moduak, aginteraren erabileraesate baterako. Wikipedia orojakintsuaren esanetan“erraz da asmatzen aginteraren ezaugarri nagusi batzein den: Aginterazko adizkia esaldiaren ezkerral-dean joan ohi da, esaldiaren hasieran”. Badirudiordea hori ez dela hain “erraz” ikusten.

Gorago aipatutako esneki-iragarkian, hizki txikie-tan aholku bat ematen da: “Elikadura anitza eta ore-katua ariketa fisikoarekin konbina ezazu”. Zergatikjarri dute aditza amaieran? Nahiko akats larria dirudiiragarkia itzuli edo itzularazi duen enpresa batetiketorrita. Hizki txikiez idatzi dutenez inortxok ere ezzuela irakurriko pentsatuko zuten agian eta … itzul-tzaile automatiko horietako batez baliatuko ziren?Jakina: gazteleraz zuzen asko erabili dute perpausa.Euskarazkoa ez ardo eta ez ur gelditu zaie.

Hori baino larriago da, ordea, errepideetakoaholku pantailetan irakur daitezkeen zenbait aholku.“Euriarekin abiadura motel ezazu” izan daitekeeredu. Eusko Jaurlaritzaren Segurtasun Sailak idatzi-takoak direla ikusita, Sail hori arau-emaile eta arau-zaintzaile dela ikusita, jartzen dituen zigorrak ikusita,Jaurlaritzak itzulpenetan diru pila gastatzen duelaikusita, … galdera zera da: zein zigor eta zeini edonori eman behar zaio hizkuntzaren arauak publikokieta lotsarik gabe hausteagatik?

Urtarrilak 1 – Nik ere …

Nik ere EZ DUT Goenkaleren amaiera saioa ikusi!Egia esan, sekula santan ez dut telesaio horretakoatal bakar bat ere ikusi. Ni ote naiz hori egin duenbasque bakarra?

Nire talaiatikTELEBISTARI BEGIRA

Juan Luis URMENETA

IHIN

TZA

93

14

IkerketaIkerketa

1936ko ekainaren 3an hil zen Txirritabertsolari handia. Aurten, beraz,

haren heriotzaren 80. urteurrena izango da. Txirritakberak bost bertsoko sorta bateko azkenekoan, ezinmodu egokiagoan bere bizitza zertan eman zuenlaburbiltzen du, berealdiko bertso borobilean. Hilbaino bost urte lehenago, artean hirurogeita hamarurte zituela jarritako bertsoak dira. Aipatu bosgarrenbertso hartako azkeneko puntuan egingo duenkalkuluan asmatu egin zuela esan dezakegu:

…nere aitamenak izango dira beste larogei urtian.

Baina ez da 80 urteko kontu hori artikuluhonetan azaldu nahi dudan horren muina, ordea.Izan ere, Txirritak bertsoaren hirugarren puntuanzioenaz (zioenaz baino, esateko moduaz) aritzekointentzioarekin abiatu naiz idazketa-lan honetan,baina interesgarria iruditzen zitzaidan puntu horibere testuinguruan kokatzea nolabait. Horrela diobertsoaren hirugarren puntua:

…pixka batian ez naiz aztukosartuagatik lurpian…

Joanito Dorronsoren Bertsotan I 1789-1936liburuan irakurri nuen aurreneko aldiz bertso hori,duela urte asko. Irakurri orduko atentzioa emanzidan EZ NAIZ AZTUKO espresioak, bi arrazoirengatik.Aurrenekoa, espresioaren esanahia: Txirritari ez zaioezer ahaztuko, hala ematen badu ere lerro horrek.Azken puntuak argi uzten du beste bat delaesanahia: “munduak” ez du Txirrita ahaztuko.Gaztelaniaren eraginez, seguru asko, deigarria egitenzaigu (niri behintzat) ahaztu aditzaren erabilera hori.Bigarren arrazoia azaldu baino lehen irakur dezagunbertsoa osorik behingoz:

Gazte-gazterik asi nintzan daoraindaño bitartian,zenbait umore eder jarri detKantabriako partian.Pixka batian ez naiz aztukosartuagatik lurpian:nere aitamenak izango dirabeste larogei urtian (1)

Bigarrenik, gure ama zena oso zen zalea garaibateko pasadizoekin eta esaerekin. Bazen batAstigarretako baserri batean kokatzen zuena.Estuasun-garaiak ziren haiek, latzak ikusi beharbizimodua aurrera ateratzeko. Esaterako, arrautzakez ziren izaten etxean jateko, saltzeko baizik, sosbatzuk eskuratzeko. Kontua da lanean ari zirelasenar-emazteak etxe-ondoko soroan. Sartu daandrea etxera zer edo zer egitera, eta hara!, arrautzaikusi du, oiloak jarri berria. Eta tentazioan erori.Atera da atzera emakume hori sorora gizon-arengana.

–Arrautza jan det…–Arrautza jan dezula? Bazare ni aimen (2)!Azkenekoa jan nonen hil banintz, ahaztutaneon onezkero!

Hor ere ageri da AHAZTU hitza Txirritarenbertsoan bezala erabilita. Ez du esan nahi gizonakezer ahaztu zuenik; bestela baizik, “munduak”ahaztu egingo zuela, alegia, inor ez zela berarekinoroituko, hain zen luzea azkeneko arrautza janzuenetik pasatutako denbora.

__________________________________________

(1) TXIRRITA. Antonio Zavala. 249 orrian.

(2) Hitzez hitzez, “ni bezain ongi zaude”,baina benetako esanahia, “ni baino hobezaude”. Bestalde, nola idatzi behar daespresio hori?

AHAZTU hitzaren erabileraren inguruanJose Mari ARTOLAIN

IHIN

TZA

15

OroitzapenaOroitzapena

GERO ARTE, ROKAJoxe ERZIBENGOA

Bai, gero arte, Roka.

Abenduaren 17a da. Osteguna. Goizeko otoitzabukatu dugu. Ohi bezala jantokira joan gara gosaltzera.Zortzietan irakasle batzuekin, nahi dutenekin, musikaentzunez, ebanjelioa irakurriz eta berriro musika erabilizerrezatzen dugu. Ohitura ona da egiteko eskolara joanaurretik, oso salletarra esango nuke nik. Ikasleak agurtueta gero, ohea egitera joan naiz beste solairu batera,etxeak daukan azkenekora. Han hamaika logela daude.Bost bakarrik erabiltzen ditugu orain. Libre daudenhorietako batean, aurrenean, Anai Rokak egin izan du loeta beste hamaika gauza gurekin, Eibarko Elkartean, izanden bitartean, urte askoan, hogeita bizpahiru baigutxienez. Romualdo deitu izan diogu azken aldian, bainaluzaro Roka izan da ia denontzat, hots, RomualdoKAtarain. Uste dut hortik zetorkiola goitizena. Bestela ere,merezi zuen deitura hori, gogorra, sendoa eta irmoabaitzen izaeran eta egikeran. Beraz, gero arte, Roka,esaten diot orain, Jaunak deitu diola jakin bezain azkar.

Kontua da ingelesa ikastera joan baino minutu batzuklehenago albiste bat heldu zaigula Irungo etxetik:Romualdo hil da. To! Ezinezkoa duk! Zer arraio pasatuzaiok? Bai, hil da goizean. Ospitalean, ongi zegoelaematen zuenean. Roka hil da. Gabonetan ia, hil da. Bizitzaberrira jaio duk. Harrapazak! Marka duk, gero!

Coach-ek txistua jo ziok eta bat-batean alde egin dik.Abila gizona, bai, abila, trebea eta sotila. Itxuraederrekoa. Kantatzen paregabea. Imitatzen maisua,plagiorik egin gabe, sortzailea bera. Katagorria ez, bainakatagorriekin harreman estua, leuna eta miragarriazeukana: katamixarra, urtxintxa. Urtxintxa goianean…abesten espeziala. Denen irribarrea eta barreasorrarazten ongi bai ongi zekiena, Roka. Espaziora aldeegin dik, txo! Ba al dakik nora? Zer duk espazio hori?Lekua? Izaera? Portaera? Jinkoaz blai dagoen usainberezia? Adimenak endelegua zabalik aurkitzen duenharana? Roka, nora joan haiz? Ba al zeudek horkoloretako txoriak? Eta zoria? Espero huena besarkatu alduk? Eta musukatu? Norbait musukatu al duk? Hiregurasoak, anaiak, beharbada? Eta arrebak? Zer abestuduk denekin bat egin duanean zelai ertzeko errekanpausatu haizenean? Nork eman dik tonua, ahairea etatestua? Bazekiat, Roka, galderak hemen, lur honetan,egiten ditiagu, hire bizileku berrian gozatzea dukhelburua, bakea eta ongia. Hago!

Gogoan diat Goierriko euskal coach-a izanhintzenean. Hango fraideen suspertzailea izan hintzen,nekerik gabe, ase ezina. Garai hartan talde berekoak izangintuan, euskara genian helburu. Geroago, DebaBarrenean saiatu hintzen, beti saiatu haiz. Euskarari atea

zabaldu diok. Orainjakingo duk Adanenmintzaira izan zuan edoEvarena, Kainena edoAbelena, Davidena edoJesusena. Ulertzen aldiek horiei guztiei? Etahaiek hiri? Edo, ez dukhizkuntzarik behar poe-men esanahia azaltze-ko? Eta hire sentibe-ratasuna aditzera ema-teko? Gidoirik beharbai? Ala ez?

Zorrotza hintzen hizkuntzarekin. Goi maila nahi huen.Herriko hizkuntzari begirune handia erakutsiz jorratuhuen mintzaira, nahiz eta eskola zaharreko gramatikaikasi huen, hau eta bestea ongi ala gaizki zegoenadierazteko. Roka, irmotasunez hasten hintzen kalakangai honekin eta bestearekin, pertsona batekin etaaldamenekoekin. Rokaren euskara, euskararen haitza,Rokaren euskara, euskararen baratza…

Eta zuhaitzekiko lotura?

Begirada batez asmatzen huen udaberria, uda,udazkena eta negua. Bazatorrek, esaten huen, eta hirealdamenekook leihotik begiratzen genian ez zerzatorrean, eta, noski, hostoen koloreak ematen zianaditzera zetorren hura begien bistan zegoela: berdea,horia, gabezia,… loa, ernetzea, oparoa… eta hik begiradasotik batez. Tartean zozoak, birigarroak, karnabak,tarinak, hormatxoriak… baratzean, jolaslekuan, hiregelako leihoan,… eta hik jatena ematen, Jinkoarensorkariak, noski.

Orain, berriz,bertatik bertaraeta haiekin guz-tiekin bat eginik,hor nornabit, edononbait, edo es-pazioan galduta,galduta nahita,Jinkoak argitzenduen haranean,erreka xuxurlari batzuen erdian, miruari begira, arranoarimakulua erakutsiz, begiak mugagabera begira, gozatzen,kantatzen, txistukatzen, urtxintxari deika… Gorde ezakzirrikituren bat, ez itxi, jende askok sartu behar dik etaoraindik hire zuhaitzaren kukulura, egia ezagutzeko etahartaz zeharo maitemintzeko.

Beraz, Roka, gero arte.

IHIN

TZA

93

16

Gure historiaGure historiaESKOLA, ESKOLA, ES - KO - LA, eskola, ETA BARNE ESKOLA

(eta X)Iokin OTAEGI

Azken bidaia, 2002tik 2014ko ekainaren bukaera arte

Bukatu nuen bada Butaren egin behar nuenpostulanteen formazioa. Baina A.I.k ez zuen berelana amaitu. Beldur zen oraindik ere, bertan geratu

eta Delegazioan zuen, edo izan nahi zuen, agintea, niklapurtuko niola. Postulanteen kapitulua etorri zen, nikerabateko baietza nion mutil bati bilera ondoren esanzion nonbait: Postulanteen zuzendari banintz ez zinatekenobiziadura joango. Ni mutil haren aldeko nintzen. Ezneukan zalantzarik. Eta haren bizi esperientzia etabokazio bidea nahiko argia eta ederra zela iruditzenzitzaidan niri. Ba, urteak itxaron behar izan zuen A.I.k,baina itxaron zuen eta baita katramilak erabiliz, bota erebai, betiko profesa tokatzen zitzaion unean, 2013an. Zerjakin-iturri zeuzkan A.I.k hori eta beste zenbait gauzaerabakitzeko? Auskalo.

* * * * * * *Hemen ez dator gaizki lehenago azaldu beharrekoa

adieraztea. Bokazio lanetan ibili naizen garaia dutgogoan. Historialariek, Gipuzkoako azken 100 urtekohistoria begiratu dudanean argiago ikusi dut arazo hau.Zuzendariak berak aurrera eramana ez bada ere, huraazaltzen da Barrutiko historian. Eta lanean –neuk,aitatzen dudan kasuan, eta elkartean erantzukizunazuenak– bizi izan genuen ardura eta lana, ez dira azaltzen.Honek badu bere garrantzia, batez ere Afrikari buruz arigarenean. Demagun hirugarren munduko ordezkaria.Ardura guztia hartzen du, Erromako Nagusiaren aurreanbere esparrua zuritzeko, ondo eta txukun azaltzeko, beremendekoek egiten duten lana, kolore ezberdineko,zibilizazio arrotzekoa baita. Akatsak eta okerrakezkutatzeko ere bai: edariaren gehiegikeriak, Institu-turako pertsonen aukera txarra... Benetako gizon zuzenenaukera egin ordez, datorrena, beste hausnarketarik gabe,hartu, egiten dela... Horrela ezin da etorkizunik landu.Rwandako Anaien zerrendak aztertu baino ez dago, horiikasteko. Peneloperen oihala lantzen etenik gabe, egunezeho, gauez galdu.

* * * * * * *Postulanteak Saurasengana lagundu eta harekin egun

batzuk pasatzea nahi nuen. Ndimukihe Anaiaren bisitajaso nuen. Urteak ziren hura Rwandatik kanpo bizi zela.Nik idaztea nahi zuen hark. Nik erabakia neukan ez nuela,haiek ulertzeko moduan idatziko. Eta ahakar egin nionhain gutxi zaindua izateaz, bai bertako hizkera ikastekolaguntza egokiak emanez, bai etorri berriarekin benetakoAnaia bezala azalduz. Ndimukihe Anaia, artean,erbestetik etxeratu gabea zen. Agian gehiegi barneratuzen aurreko agintarien politikan...

Nik galdua nuen ingeles hizkuntzako leku bateanurtea pasatzea. Nobiziaduan nengoela jaso nuen mezu

larri bat: arreba Maria Dolores hilzorian zegoela etabizirik ikusi nahi banuen azkar joateko. Apailatu zidatentxartela eta berehala etorri nintzen. Baina MariaDoloresekin harremanik ezin izan nuen eduki. Jasoaneukan, bestalde, emango zidatela elkarte bat goxua, nikune hartan behar nuena. Hala gertatu zen, etaArrotxapean bete nituen hurrengo bi urteak. 2002.urteko udazkena zen.

Etxaldera bilduta, arazo bat nekarren beste ezerenaurretik konpondu beharrekoa: osasuna. Urdailarenalehenen, gero, entzumena. Belarrietakoa, azkena. Horribainion beldur handiena. Urdailarena azkar konponduzen: helikobachter pylori. Eta behin betiko konpondua.Belarriekin ere ausartu behar nuen. Eta azkenean NatxoArgumedorengana joan nintzen. Colesteatomareninbasioa geratu behar zen, ezkerreko belarritik hasita.Ebakuntza, garbiketa eta hustu. Kito, horrenak egin zuen,ez nuen gehiago entzungo ezkerreko belarritik. Deus ereez. Eskuinekoa geroagorako utzi zen: adina, ebakuntzakberak ere galdu arazi egingo zidala entzumenaren zati bateta abar. Baina handik urte betera sintoma berberaketorri zitzaizkidan: zorabioak, botaka ibili beharra, ibilerazalantzazkoa... Hori ez zen plana. Ebakuntza egin zen,galdu beharrekoak galdu nituen eta hemen nabil sermoiguztietatik aske. Aske baina ondo izorratuta. Galdetzendidate: zer moduz entzumena? Nik entzumenik ez dutberreskuratuko. Dena galtzen ez dudan bitartean, poziknago. Harrituta, aspaldion katarrorik harrapatzen ezdudalako. Hori bai zori ona.

Bizitza borroka dela esan digute. Zertan datza nireborroka? Belarriena esana dago. Zail zait inoren hitzaldi,elkarrizketa, harreman pertsonal... taxuz entzutea.Esnatzeko dardara egiten duen tresna, neure hitzarenaltuera ezin neurtu, miseria da. Musikarik ezin entzun,irratiko tresna norbaiti emana dut, telebista entzutekobelarritakoak jarri behar ditut... Gabezia horiekin nolaaurkituko bizi-poza? Denetarako osagaiak behar,

IHIN

TZA 93

17

Gure historiaGure historiaentzuteko audifonoa, irakurtzeko betaurrekoak, ibiltzekobastoia. Baina beherakadarik nabarmenena nire buruanda, gauzak non utzi ditudan gogoratzeko mila katramilaerabili behar izaten dut. Hala ere, deia pasa eta geroekartzen badut gogora gauza bat, zer larritasuna!Betaurrekoak dira nire buru-oinazea. Garestiegiak baitira.Patrika askoko prakak behar, gauzak gordetzeko.

Baina loaren aldaerak dira gehien nahastennautenak, ordu biak, hirurak, laurak, ...borroka bizian.Gainera, nire bizitza bera ezbai denean une horretan... Eznaizela gai La Salleko Anaia izateko, merezi gabe bizi izandudala bizia, arduradunek hausnartu dutela ni botatzea,ez dudala bizi kalitaterik ematen, azken batez, ez dudalaezertarako balio. Nire balentriak, zertarako? Eskerrak,agian balio dut mahaian platerak jartzeko, egiten ditudaneguneroko laguntza xumeak emateko, hortik gora, ezergutxi.

Bestalde, Afrikatik ailegatu nintzenean hamarretikbederatzi familiako anaia bizi ginen, banan-banan joandira. Hiru baino ez gara geratzen, zazpigarrena nintzena,orain bizi naizen zaharrena nauzu. Ilobak beren bideadaramate, eta nik ez diet ezertarako balio. Bestea damundua.

Alferrik dut igandean euskarazko meza bilatzea,Bilbon dauden gehienak ez didate gehiegi balio. Badirabatzuk leku egokian, euskal mezaren bila dabiltzan 50ekotaldea gutxi gora behera, apaiz zahar baino egokiakemanak. Azkenaldian, TBko mezetan aurkitu dut babesa.Hor ikusten dut baita ere Euskal Herriaren batasuna bera.Mauletik Tuterarainokoa. Hau idazten ari naizela, Oskotz,Nafarroako herrian, entzun dut azkena, erromaniko elizaeder hartan. Euskara eder, argi eta sarkorrean, aita etaalaba izan zitezkeenak organoan, kantari talde berezirikgabe Jaungoikoaren hegalen pean, denok kantari, ozeneta argi. Eta aurretik Aita Begiristainen hitzaldia, ondotaiutua eta taxuz emana, nire belarritakoei esker entzuna.

Badago baita ere LITA, hor irakurriak ditut bestelairakurriko ez nituen euskal literaturako zenbat lan:Atxaga, Irigoien, Andu Lertxundi... Eta azken batez,euskaraz bizitzeko ahalegina, nire bizitzako azken urtehauetan eskuetan jarri didate nire elkarteko anaiek.Eguneroko otoitza. Euskara, gure ahalegina ematen ezbadiogu, ezingo da bizi.

Zer esango abuztuaren hasierako hamar egunetanegin ohi dugun irteerari buruz? Hara hemen eder-tasunaren bilduma bat: Urbión, Dinosaurioen zokoa, GoiPisuerga eta Carrión, Las Médulas, la Maragatería,Cepeda; Manigaud-etik arratsaldean Mont Blanc ikusieguzkia ezkutatu baino lehen kolore gorrista berunhartan, Aracena eta inguruak, Arbás eta Leitariegos, Lliviaaldeko erromaniko monasterioak, Santa Maria deSerrabona –mirari bat han mendian–, Cuixá, Ripoll...Carrión ibaia zenaren ertzak: Triollo, Aguilar de Campooinguruetan, Artzaren bidea, Haginen basorako bidea,Ursiren basoa, Recueva de la Peña, Quintanilla del Agua...Riotinto, Langreo, Barruelo... batera hartuta, euskaldunek

zerikusi handia izan zutela, eta dutela, hiru ikatz meategihorietan: ingeniari, teknikari, langileen maisu, nagusi,irakasle, sendagile, botikari, sindikalista, apaiz... Askoirakasten dit oporretako egonaldiak –hain motzak– gurearteko gizakiaren joan etorriaz. Onerako eta txarrerako.Herri txiki eta xaharren xarma, harresi zaharrak, herriabandonatuak, Urraul Goikoa, Carrión aldeko terrazahaiek... urteetan gizonak eraikitakoak. Harresien arteangizonak eta andreak elkarri emandako maitasuna,izandako seme-alabak... Jaungoikoaren presentzia,Triollos gaineko herrixka hartan “60tik gora ginen garaibatean, gaur 8k pasatzen dugu negua hemen”.

Pagolaren liburua salbagarria izan da, lehenen, etabere idaztiak gero. Eguneroko Jose Maria Castilloreniradokizunak. Eta Aita Santu berriaren oparia. Eskerrak,Jauna! Hileroko gogarte eguna. Ezagutu ditugun komentueta etxeak, Hondarribi, Villasana de Mena, Egino... Baduthorrekin nahikoa. Horrek eman duen emaitza ederra izanzait. Etxeko sukaldaritza, ia ezer ezetik ikasia. Etxeankanpoko jendea edukitzea, etorkin mundu horrekinhizketan jakitea, haien esker ona merezi izana... Gaur,2014ko Gorpuzti Eguna, Nafarroako Oskotz herriko mezaentzun dut Euskal Telebistatik. Erromaniko eliza ederra.Euskara garbi eta ozenean, abeslari korurik ez, herrikogehienak kantatzen zuten, organoan aita-alabak zirelaziruditenak. Argi eta garbi Jaungoikoaren hegalen peanzer bakean, zer bakean, Jaunari diot nire geriza zurebaitan, egun guztian nago Jaunaren eskuetan.

Baina ni, erabat isiltzen ari naiz. Hizketan ere ahaztuegin zait. Ez daukat ezer esatekorik. Elkartearen zori onahandia izan da urte hauetan. Elkartea eraiki behetik gora,agindurik eta esanik ezer ez balego bezala. Nire goitikbeherako honetan, non eta zertan babestu? Aspaldiikasitako haietan: Roto casi el navío / a vuestro almoreposo / huyo de aqueste mar tempestuoso. Ez dakithori asmatu zuenak formalismo hutsean egin zuen lana.Niretzat ez da formalismoa, gorputzaren eta espirituarenzurajeak hautsiak diren honetan Aita eta Jesusengan dutbabesa. Ya no guardo ganado/ sólo en amar es miejercicio. Azkeneko esaldi hau bera ere beteko banu,“solo en amar” balitz egun osoan nire ariketa... Halabalitz bai, edertasuna! Gogo biziak ere balio bekit.Aunque es de noche. Zenbait gauzatan hala baita.

IHIN

TZA

93

18

Ikasleen txokoaIkasleen txokoa

2015EKO EUSKARAREN EGUNEKO IPUINALa Salle ZARAUTZ

Euskararen egunerako ikasle guztien artean osatutako ipuina

Bixi barraskiloaren abenturak

Ikastetxe bateko baratza batean, bazen behinbarraskilo bat …

Bere izena Bixi zen. Oso polita zen: maskorkoloretsua eta gogorra zuen. Bere mukiak ostadarkolorekoak ziren eta menta usaina zuten. Baratzaederrean bizi zenez, janari ugari zuen. Eskolarajoatea gogoko zuen eta lagun oso ona zen. Bainagure Bixi bakarrik bizi zen. Gauetan beldurrapasatzen zuen, ez zuelako iluntasuna gustuko.

Goiz batean, bere lagunei laguntza eskatzeapentsatu zuen. Bere lagunik onenak Xapal sugandilaeta Xalo tximeleta ziren. Xapal bizkorra eta bihurriazen, Xalo berriz, alaia eta zintzoa. Xapalek eta Xaloklagunduko ziotela erabaki zuten: Astearte etaostegunetan Bixiren etxean egingo zuten lo. Honela,lehen asteartean Bixik ez zuen beldurrik izan berelagunik onenak bere etxean lo egin zutelako.

Hurrengo egunean, Bixi pozik esnatu zen.Xapalek eta Xalok panpina bat erostera joateaerabaki zuten Bixik inoiz gehiago beldurrik ezizateko. Xapal eta Xalok, jostailu dendara iritsizirenean, merkealdi liluragarri batzuekin egin zutentopo, eta zilarrezko hiru txanponen truke barraskilomore baten panpina erosi zuten.

Oso panpina berezia zen, bere begiak eguzkitanatera beharrean, ilargi argitan ateratzen zituen, etagauero-gauero bere panpina itxura galdu etabenetako bihurtzen zen! Baina aztikeria honen berrioraindik inork ez zuen.

Lo zegoela, bat-batean, Bixik hots bat entzunzuen. Leihora hurbildu eta barraskilo panpinaletxuga jaten ikusi zuen, hura ezustekoa!

–Kaixo! Ni Bixi naiz! Nor zara zu? –oihu egin zion.

Barraskiloak begiratu eta azkar batean bere antenakgorde zituen.

Bixik, hurrengo egunean, eskolara joan zenean,dena Xapal eta Xalori kontatu zien. Hasieran haiekezin zuten ezer sinetsi.

–Nola izango da hori! Barraskilo panpina batekez du letxuga jaten eta! –esan zuten biek batera.

–Bai, bai! Egia da! Etor zaitezte nire etxera loegitera.

Eta gau zoragarria pasa zuten hirurek elkarrekin,baina goizean goiz amesgaizto baten ondorioz,haserretu egin ziren.

Izan ere, hiru lagunek amets bera izan zuten:bakoitza barraskilo panpina harrapatzen saiatua zenametsetan; eta haren atzetik zebiltzala, bide beretikjoan ziren eta talka egin zuten. Orduantxe konturatuziren hirurak lo-ibiltariak zirela. Esnatu zirenean,letxuga falta zela ikusi zuten, eta gainera barraskilopanpina ondoan zegoen. Lagunek hori ikusita,arrazoia eman zioten Bixiri. Hurrengo goizean, hanjarraitzen zuen panpinak, baratzeko txokoan.

Xapalek, Xalok eta Bixik panpina gaueropaseatzera ateratzen zuten letxugarik ez jateko,baina, halere, hurrengo goizean letxuga gutxiagozeudela ikusten zuten. Egoeraz kokoteraino, dendarajoan eta panpina itzultzea erabaki zuten. Orduanohartu ziren dendako panpina guztiak sorgindutazeudela!

Dendariarengana joan zirenean, hura ezustekoa!… Panpina zeramaten poltsa hutsik zegoen! Han ezzegoen inongo panpinarik eta etxera itzultzean,poltsan behin eta berriz begiratu ondoren … haranon agertu zen berriz panpina!

Barraskilo panpina egin zuen emakumearenganajotzea erabaki zuten sorginkeria hautsiko zuenitxaropenez; eta hark kobazulo batera eraman beharzutela esan zien. Baina kobazulora sartzekosugandila baten kontra borrokatu beharko ziren …

Kobazulora hurbiltzean sugandilak lepoko arrarobat zuela ikusi zuten. Kentzeko saiakeraren unean,bat-batean sugandila esnatu egin zen! Begiak zabal-zabalik, eskuak dardarka lepo ingurura hurbilduzituen eta lepokoak bertan jarraitzen zuela ohartuzen. Bitartean, eguzkia gordetzearekin batera,

IHIN

TZA 93

19

Ikasleen txokoaIkasleen txokoabarraskilo morea kobazulora abiatu zen isil-isilik, inorohartzen ez zela. Gau luzea zetorkien Bixi, Xapal etaXalori, haien panpina topatu behar bazuten.

Kobazulo barruan ez zen ezer ikusten, eta Bixikbere begiez argitu zuen. Kobazuloaren barruanhainbat animalia gehiago ezagutu zituen: Ximurkakalardoa eta Pat saguzarra. Oso bihurriak ziren,baina baita lagunkoiak ere. Ximur eta Pat beste hirulagunekin elkartu eta barraskiloaren panpinabilatzeari ekin zioten elkarrekin.

Kobazuloko txoko guztietan bilatu ondoren, gauairitsi, eta bat-batean begi bakarreko gizon erraldoieta zatar batekin egin zuten topo: Tartalo! Osohaserre, Tartalok guztiak letxuga-zaku batean sartueta biharamuneko bazkaria sukaldatzeko intentzioosoz, lapiko batean ura irakiten jarri zuen.

Haiek espero ez bezala, panpina ilunpetik ateraeta letxuga zakua jan zuen! Honela, zaku barruanzeuden animaliek ihes egin zuten!

Tartalok ezin zuen sinetsi: letxuga zakua hutsikzegoen! Ingurura begiratu eta inoren arrastorik ez.Lurrerantz begiratu eta ostadarraren kolorekobarraskiloaren mukiak topatu zituen. Hauei jarraituz,distira bat ikusi zuen kobazuloaren barruan.Sugandila zen, eta distira egiten zuena harenlepokoa zen! Tartalok, badakizue, ez du oso ikusmenonik, eta barraskiloa zela pentsatuz, irentsi eginzuen. Bitartean, barraskiloak eta bere lagunek, aldeegin zuten kobazuloa atzean utzita. Lepokoa

eskuratzeko aukera galdu zutela oharturik,sorginarengana itzuli ziren berriz ere laguntza eske.

Sorginak azken aukera bat eman zien: zopamiresgarri batean gau batez barraskilo panpinaberatzean utzi beharko zuten. Zopa hori egiteko,amaren aitonaren etxeko teilatuaren puntakotximini zuloko lorontziko lorearen sustraietanaurkitzen zen sagar barneko zizarea ezinbestekoazen. Topatu, eta zizare horrek zopara bota beharkozituzten fideoak eman zizkien Bixi eta bere lagunei.Orduan, arineketan joan ziren fideoak zopanbotatzera.

Hori egin ostean, barraskiloa zopan sartu zuteneta jarraian, begien kolorea aldatu zitzaion. Horreksorginak esandakoak funtzionatu zuela esan nahizuen, hura zortea! Beraz, bitan pentsatu gabe,sorgindutako jostailu dendara abiatu ziren. Iritsibezain laster, dendaria ikusi zuten baina Bixi eta berelagunek ezustekoa jaso zuten edabe bitxi batpresatzen ari zela ikustean. Dendaria, Bixi eta berelagunak zelatan zeudela ohartzean, ihes egitensaiatu zen, baina ez zuen lortu. Argi zegoen dendariamaltzurra zela, horregatik, denen artean heldu etapoliziarenera eraman zuten, atxilo zezaten.

Horrela egin zuten, baina dendari etekinaateratzearren, Bixi dendaren jabe berri izendatuzuten. Aurrerantzean, Bixi ez zen inoiz gehiagobakarrik eta goibel sentitu. Gainera, panpina mordoasaldu zituen eta oso zoriontsu bizi izan zen.

ANIMALIEN INAUTERIACamile Saint Säens

Irungo La Salleko LH4ko ikasleen talde-lana

LH 4. mailakoek oso proiektu polita egin dugu1. hiruhilabetean Arte Hezkuntzako arloan.Camile Saint Saënsen Animalien Inauteria

landu dugu. Lehenengo, taldeka, Ikasketa koo-peratiboaren “Folio birakaria” teknika erabiliz,animalien ezagugarriak osatu ditugu.

Egunero animali baten musika entzun dugu. Askogustatu zaigu entzutea, nola adierazi zuen SaintSaënsek kanguruaren jauziak, txorien kantak, belarrihandien irrintziak... Ondoren nahi zuenak adieraztenzuen musikarekin sentitutakoa. Obra honetan erabilizituen musika tresnak ere landu ditugu eta baitakonpositorearen biografia ere.

IHIN

TZA

91

20

Ikasleen txokoaIkasleen txokoa

DREAMLANDMartin KORTABERRIA

La Salle BEASAIN – DBH32015eko Beasaingo Idatz Lehiaketan, B mailan, 1.saria

Zurrumurru purua. Aldakorra. “Errealitate likido”deitu zion noizbait norbaitek errealitateari. Ur jauzibat basoaren erdian. Eta ertzetan,lehen ura zegoen

lekuan, amildegia. Ezereza. Zurrumurru purua, ur jauzia,unibertsoaren errege. Bere unibertsoaren errege. Ni, urjauziaren aurrean makurtu naiz, eskuez aurpegia bustiz.Eta ur jauziaren, basoaren eta amildegiaren unibertsoansartu, elementuekin bat eginez…

*****2050/12/05

Kolpez esnatu naiz. Supituan. Arnas estuan. Izerdipatsetan. Eta nire esku dardaratiak aurpegira eramanditut, nagiak atera nahian. Gau-mahaiaren gainekoerlojuari begiratu diot. Tik-tak zorrotz- zehatzak.Konstanteak. Paranoikoak. Zutitu egin naiz, ohe zabalean,burkoaren freskotasun atseginean zilipurdi pare bat eginostean. Hasperen egin dut.

Gelatik korridorera joan naiz. Isila da. Ilun dago. Etakorridoretik komunera, argia presentzia hutsaz piztuz.Iturria ireki dut eta aurpegia busti. Tantak sentitu ditutmasailetan behera, jarioan, begiak esnaraziz; eta berriropasillora ateratzean, argia itzali egin da. Ahots batekharritu nau, egongelarantz nindoan heinean.

–Zertan ari zara? –esan du, eztiki. Gelaren etakorridorearen artean dago, nagika.

–Esnatu egin naiz, besterik ez. Ametsetan ari nintzen.

Esnatu berritan ere, ederra da. Lore izenaz bataiatuzuten, duela hogeita hiru uda, eta ohore egiten dioizenari. Ile beltz lisoa du, begi urdin sarkorrak, nireenantzekoak. Aho estua, sudur fina. Eta gorputz zerutiarra,haren sekretu guztiak jakin eta hartan galdu nahi izatekomodukoa. Hurbildu egin zait, eta besarkatu egin nau. Nikbesarkada itzuli diot.

–Ia seiak dira, Alex –esan dit, irribarre apalez–,mugitu egin beharko ginateke.

Buruarekin baiezko keinua egin diot, begiradaezerezean pausatuz. Ezer berririk ez zeru beltzaren

azpian. 2050. urteko beste egun bat. Eta errealitatelikidoa, beste egun batez, solido bihurtu da.

*****2050/11/28

–Jendea urduritzen hasia da.

–Hilabeteak daramatzate horrela. Zakur zaunkalariak,hozkarik ez.

–Ez, Satrustegi jauna. Azken asteotakoa ez da ohikoa.“Armak” hartu dituzte. Badakizu, borondatea etapentsaera… Armada Beltzak Kontrola galdu dumundu zabaleko hainbat tokitan, adierazi digutenez.Gertakari bitxiak omen, logikari iheskorrak.

–Ez iezaiezu Armada Beltza deitu, mesedez. POLIZIAdira, legeren betearazleak.

–Non geratu ote zen hemengo Ertzaintza…

–Kexarik ez, Dorronsoro. Hau geure gudua da, etaorain arte ez zaigu ezer okertu.

–Emaiezu denbora apur bat… Matxinada usainahartzen diot honi.

–Prf… Matxinadak jokabide propioko jendearengauza dira, Kontrolaren aurrekoak. Jada… ez dagohalakorik.

–Ez dakit, ba…

*****2050/12/05

Egunkaria erosi dut, egunero lez, egun handian. Betikokioskoan, betiko ibilbidea egin ostean, betiko moduan,hitzik esan ez didan egunkari saltzaileari. Lainotuta jalgida eguna, lainotuta kalean, pasieran, dabiltzan pertsonenburuak. Lurrari so, inguruko denari uko eginez, bakoitzabere kalean. Bere hirian. Bere unibertsoan. Ez dirainorekin komunikatzen, ez dira tabernetara sartzen, ezdute ahotsik altxatzen. Pasieran dabiltza, espaloianoinezkoak, autoetan gidariak. Automatak dira.

Birziklatzeko materiala erabiliz animaliak eginditugu. Kaxak, edari latak, komuneko erroiluak,CDak, ur botilak, xaboi poteak... eta beste hainbatmaterial erabili dugu animalia ezberdinak egiteko.

Eskolako korridorean daukagu erakustokia.

Oso dibertigarria izan da.

Bukatzeko, maskarak egin ditugu. Irakasleakeredua eman digu eta guk, nahi dugun bezala osatu

dugu. Oso politak gelditu dira eta txikien gelataneman dugun kontzertuan erabili ditugu.

Animalia bakoitzarentzat letra asmatu dugu.Kontzertuan, batzuek abestu egin dugu eta bestebatzuek maskara jarrita, adierazi dugu gorputzarenkeinuz animalien mugimendua.

Txikiei asko gustatu zaie eta guk ere asko dis-frutatu dugu.

IHIN

TZA 91

21

Ikasleen txokoaIkasleen txokoaKontrola gure bizitzetan sartu zen. Urteen poderioz,

bat-batekotasunik gabe. Inor ez zen ohartu. Oraindik ere,asko ohartu gabeak dira. Kontrolak lau egiten duegunerokotasuna, lau bizitza. Eta, Kontrola besterikezagutu ez dugunok, aiumaka desiratzen dugu iragana.Kontrola bururik gabeko diktadura da. Kontrola gizarteada, eta gizartea Kontrolak hil du. Paradoxa krudela.

Kontrolak denok berdin pentsatu eta jokatu behardugula dio. Berdin jantzi, berdina jan. Munduko zeintokitan bizi garen axola gabe. Kontrolak arrazakdeuseztatu ditu, erro-errotik; izan ere, inork ez dio inoriaurpegira begiratzen, eta, hartara, ez dago bakoitzarenazala zein koloretakoa den jakiteko aukerarik.

Kontrolak armak isildu ditu, hemen behintzat. Ez daindependentzia oihurik entzuten Donostian. Jendeak jadaez du borrokatzeko arrazoirik. Hemen behintzat.Egunkariak, Ekialdeko –zein urrun eta zein gertu dagoenEkialdea– izena galdu zuen gabeko herrialde bateansekulako triskantzak izaten ari direla dio. Kontrolak denanormaldu du, denari kendu dio garrantzia. Eta botereadutenek ez dute Kontrola desagertzerik nahi. Izan ere,hain da erraza pertsonak nahierara maneiatzea…

Boulevardean zehar noa. Eta burua zeharkatu dit zeredo zerk. Ideia bat. Kontzeptu bat. Hitz bat.

–Dreamland.

Eta, besterik gabe, lurrean etzan naiz. Kalean dabilenagure batek nigan erreparatu du. Begiak itxi ditut.

*****2050/12/05

Lasai nago. Eskuak gurutzaturik, aho parean, etaukondoak zurezko mahai gainean, atseden hartuz.Begiak, inon ez. Eta burua, begiei segika, ezerezera.Hutsera. Eskuinetara, paperak. Txukun-txukun pilatuak.Ezkerretara, tintontzia eta luma estilografiko zahar bat.Eta nire parean, karteltxo bat: “Lehendakaria: AitorSatrustegi”. Bizkarretara, garai batean ikurrina izan zenbandera bat, beltzez tindatua. Marrak eta koloreak itozizkioten nortasunari. Hemen, eta munduko zokoguztietan.

Lasai nago, antza denez. Begiak kliskatzea ahaztu zait.Ateak, irekitzean, egin duen zarata desatseginak begiaketa burua ezerezetik atera dituen arte, bederen.

–Satrustegi jauna! –garrasika sartu da. XabierDorronsoro, lehen idazkaria. Izatez estresatua, gaurare estresatuagoa dirudi.

–Eh… –isil bat bota dut galdera moduan, nire jarreraapur bat aldatu gabe.

–Jendea… Lurrean etzanda dago. Kalearen erdian –esan du. Aurpegian kezka nabari zaio. Beste behin.–Eta… Eta, ba, horrek, ingurukoen arreta erakarri du,eta larritu egin dira.

Ez dut erantzun. Isilik gelditu naiz, hitz gehiagoreneskean. Orain, Dorronsorori so nago, izotzezko begiradaz.Jendea lurrean etzanda. Besteen arreta erakarri, larritu.Eta? Zer egin dute? Ahotsik gabeko elkarrizketa minutuerdiz luzatu da.

–Hasiera batean, ezer ere ez dute egin –esan duazkenean, zalantzati–, gero, Armada Beltzeko…

–Polizia.

–Polizia agente batek egiaztatu duenez, pertsonabatzuk gerturatu dira lurrean etzanda zeudenengana;eta, konturatzerako, kaleko lurrean etzan dira haiekere.

Burua joan zaion galdetzekotan izan naiz. Ez dahalakoetarako defentsa baliabiderik KontrolarenOinarrizko Larrialdien Protokoloan. Burua joan zaio,ezinezkoa delako. Lurrean etzanda. Kale erdian. Zuzenekoirudiak eskatu dizkiot. Bulegoko telebista pizteko esan.Hala egin du.

Zuzeneko irudiak. Polizia –edo Armada Beltza– unehauetan grabatzen ari den irudi sorta. Jendea lurreanetzanda Bilboko Arriaga antzokiaren inguruan. Do-nostiako Boulevardean, Gasteizen, Iruñean. Irudiak nireburuan txertatu dira, mailuz eta iltzez. Jendea lurrean.Etzanda. Lo. Kontrola heltzen ez den leku bakarrean.Mundua gainera datorkidala sentitu dut.

*****Esnatu egin naiz, eta zutitu. Donostiako Boulevarda. Egunlainotua jalgi da, ez hala inguruan dabiltzanen bihotza.Irribarre egin diot albotik pasa zaidan agure zahar bati.Eta hark erantzun egin dit. “Egun on!” “Baita zuri ere!”.

IHIN

TZA

93

22

Ikasleen txokoaIkasleen txokoaOinez nabil orain. Lore eskumako eskuaz dut

bizkarretik eutsia, berak ezkerrekoaz nau. Irribarrez doa.Urte askotan lehen aldiz, ez da nostalgia irribarrea, ez damalkozko irribarrea. Irribarre purua da. Musu eman diotezpainetan. Nahi dudalako, ahal dudalako. Jendeak ezgaituelako arraro begiratzen, baina begiratzengaituelako. Kontrola hil da. Gizarteak hil du Kontrola,lurpetik lurpera.

Hemen zoriontsu gara. Atso batek karamelua emandio haur txiki bati, Bretxaren parean. Eta faltan botatzennituen “showman”-ak, zaratatsu, kale zabalarenertzetara gidatzen dituzte oinezko bidaiarien begiak.Arrabita soinuz busti da Boulevarda. Eta melodiak nireburuan eragiten du, alaitasunaren hurrengo mailarajoanaraziz. Pozez naiz gaur. Pozez da Lore. Etxeraheltzean egingo duguna kontatu dit, eta are gehiagopoztu nau.

Kale luzea amaitu da. Orain zubi batek banatzengaitu amildegitik, zubi batek beste aldetik. Kursaal urezblai dago pareko ertzean, olatuek arroken aurka dutenborroka amaiezinaren ondorio. Zubiaren alde bitandaude olatuak, eta, pasatzen goazen heinean, zubi bategin dute gure buruen gainean.

Gros auzoan gaude jada. Kale bi igaro ditugu,gunearen bihotz bihotzera bidaiatuz. Ate bat, giltzak.Ireki egin dut. Igogailua. Beste ate bat. Etxea. Hamarpausu aurrera, korridorean zehar. Bat ezkerretara. Besteate bat. Giltza barik ireki dut. Ohea. Eta, arrazoirik gabe,zergatia galdetu gabe, Lore eta biok izara artean galdugara. Eta batera lokartu gero.

*****Esnatu egin naiz. Donostiako Boulevardean, berriro ere.Nire inguruan, jendea lurretik altxatzen hasia da, etaelkarri begiratzen diote, erantzun eske. Ni ere zutitu eginnaiz. Mugikorreko erlojuari erreparatu diot. Abenduaren6a, goizeko zortzi t’erdiak. Eta orain, zer? Ni ere jendearibegira geratu naiz. Baina haiek, harridura keinu batenostean, euren bidearekin jarraitu dute. Aurpegi erdiaestaltzen dien berokian babestuz. Ezer gertatu ez balitzbezala.

Eta agurea? Nire alboan, oinez ikusi dut, lurrari so.

–Egun on, jauna! –egin diot oihu.

Ez dut erantzunik jaso. Eta, lur jota, agure zaharraurruntzen ikusi dut, txintik esan gabe, ingurukoari ukoeginez. Lore falta zait eskumako eskuan. “Showman”akBoulevardaren alde bitan. Atsoak karameluekin. Olatuak.Musuak. Izarak. Kontrola itzuli da. Korrika egin dut kaleluzearen amaieraraino. Beste aldean ez dut Kursaalikikusi. Baso bat. Zubia gurutzatu dut. Malkoak herrestandoazkit masailetan behera, haizeak eraman arte.Iluntasun artean galdu arte. Basoan sartu naiz, korrika.Eta aurrera jarraitu dut. Soilgune batera heldu naiz.

Zurrumurru purua. Aldakorra. “Errealitate likido”deitu zion noizbait norbaitek errealitateari. Ur jauzi bat

basoaren erdian. Eta ertzetan, lehen ura zegoen lekuan,amildegia. Ezereza. Zurrumurru purua, ur jauzia,unibertsoaren errege. Bere unibertsoaren errege. Ni, urjauziaren aurrean makurtu naiz, eskuez aurpegia bustiz.Eta ur jauziaren, basoaren eta amildegiaren unibertsoansartu, elementuekin bat eginez.

*****2050/12/05

Elementuak. Begiak zabaldu ditut. Presa barik. Lurrarenhotza sentitu dut masailean. Eta nire burua DonostiakoBoulevardean etzanda aurkitu dut, beste hainbatgorputzekin batera. Eta ni jaiki naizen heinean jaiki dirabesteak ere. Buruari eutsi diot, neurera itzuli nahian. Etabegirada altxatu, gero.

Ingurura begiratu dut. Jendea lurretik altxatzen arida. Beste behin. Agure zahar bat hurbildu zait. Bereaurpegia nonbait ikusi dudanaren sentsazio deserosoadut. Metro eskas batera kokatu da. Eta haren hitzekneroni ere harritu naute.

–Nik hi beste aldean ikusi haut, ala?

Zutitu egin naiz, eta baiezko keinua egin diot,zalantzati. Kale osoko jendea zutitu da. Elkarrekin hitzegiten dute, ezer ulertzen ez dutenaren seinale. Ni ereerabat galduta nago. Izara artean. Ur jauziarenzurrumurruaren babespean. Baina agureak hitz egin du.

–Nik ikusitako bi munduak ikusi badituk bestealdean… –etenaldi bat egin du– argi zegok munduhonetan zer edo zer aldatzearen beharra. Lehenametsa, egia izan dadin.

Ulertu dut. Patuaren lana behar. Indar gorenenbatena, gizateriaren egoerak saminduta. Lan adieraz-garria, inondik inora ere. Eta esan ezinezko hitzak adituditut, urtetan zehar garatuz joan den errepresioakisildutakoak. Eta barreak, eta amorru garrasiak. El-karrizketak. Etxeetako balkoietara jendea ateratzen hasida. Batzuen aurpegiek diotenez oraindik ez dute ulertu.Besteenek baiezkoa diote.

Kontrolaren heriotza. Gizarte hilaren berpizkundea,izpi bati esker. Buru gabeko diktadurak esku hartu ezinduen leku bakarrean berpiztu. Zentzuzkoa da. Eta,garunak martxan jarraitzen duen heinean, nahi gabe etanahita, irribarre egin dut. Une batez, zalantza izan dut.Agian, han naiz oraindik. Eta hala bada, hala bedi. Ez ditdeus axola. Hona ez baita kontrola heltzen. Hau, errealaizan ala ez, ametsen herrialdea baita. Dreamland.

IHIN

TZA 93

23

Ikasleen txokoaIkasleen txokoaKAOSA

Ander SANCHEzSan Luis La Salle DONOSTIA – DBH 4

Ispiluari begiratu, pertsona bat nahi du irudikatu.

Arraroa egiten zait,nire antza baitu.

Begietara begiratzen diotmutiko misteriotsu horri.

“Nor zara?” galdetzen diot,berdina esan hark niri.

Nire arropa bera janzten,nire mugimenduak imitatzen

eta nire sentimenduak adieraztenlortzen du nire burua intimidatzen.

Zergatik beldur?Nigan konfiantza osoa daukat…

ala ez?Ni neu izateak ezin nau beldurtu…

ala bai?

Haren begirada hotzakmintzen nau hain den zorrotza,

buelta ematen dut ikararen kontrolpean,errealitatearengandik alde egin nahian.

Pentsamenduen nahaste-borrastea,ideien mazedonia,

hormonen arteko iskanbila,nire buruan… kaosa.

Baztertzea,energia txarrengandik urruntzea,

nire babeslekuetara jotzea,beharrezkoa dut noizbehinka

lasaitasunez gozatzea,gizartearen hatzaparretatik eskapo egitea?

Nire bizitzaren melodia aurkitu nahian:emozioen erritmoa,

sentimenduen harmoniapartituran… kaosa.

Galderak argitu nahian:Zergatik poztasunaren tontor altuenetik

tristeziaren zulo sakoneneraari naiz beti gora behera?

Nire burua inork baino hobeto ezagutzen duena,nire sentimenduak kontrolatzen dituena,

ni naiz!Ala ez?

Erantzunen artean… kaosa.

Bizitzaren erakusketaz,erlojuen diktadura gogorraz,

ikasi dut denboraz dena pasa egiten dela,guztiak bukaera bat duela.

Hari harian nabil,bizitzako etapa zailenean,erortzeko arriskuarekin.

Baina erortzen naizen bakoitzean,ondoren zerbait ona datorrela badakit.

Bitartean… Kaosa.

IHIN

TZA

93

24

Ikasleen txokoaIkasleen txokoa

SARE SOZIALAKLeire BERGARA

La Salle-EIBAR – BATX2

Gaur egungo gazteen eguneroko bizitzanmurgiltzen bagara, argi eta garbi ikus genezakehaien ehuneko oso handi batek erabiltzen

dituztela. Areago, kopuru hori ez litzateke asko txikitukogaldetuz gero ea egunero erabiltzen dituzten, izan ere,sare sozialak gazteen bizimoduan zeharo sartuta daude.

Erabilera hain ugariaren arrazoietako bat, haienerakargarritasuna izan liteke, sare sozialek aukera anitzeskaintzen baitizkiete etxeko gaztetxoenei. Esaterako,hauen bidez adiskideekin hitz egin dezakete, haien arteanmusika zein irudiak partekatu ditzakete… Eta hau guztiaetxetik atera gabe, edozein momentutan eta dohainik.Hau da, gizarte bizitzan txertatzeko aukera paregabea,erraza eta erosoa da. Hortaz, esan genezake sare sozialenmunduan sartuta ez daudenek “zirkulu sozial” horretatikat geratzeko arriskua dutela? Zoritxarrez, bai, hala da.

Egia da, sare sozialak erabilgarri zein lagungarri gertadaitezkeela kasu batzuetan, baina horrez gain, gurasoenkezka nagusienetako bat ere bada. Haietan trukatzen deninformazioa hain arina eta garrantzi gabekoa izateko,(gehienbat txutxu-mutxuak zein sakontasunik gabekoelkarrizketa hutsak) ekar ditzaketen arazoak oso larriakizan daitezke, hala nola, gaur egun pil-pilean dagoenbullingaren senitartekoa, cyberbullinga hain zuzen ere,

menpekotasuna, sedentarismoa, iruzurrak, pribatu-tasuna zein segurtasunaren galera…

Beraz, arrisku hauek guztiak ikusita, kontura gaitezkegai hau ez dela ahuntzaren gaueko eztula, erabileradesegokiak ondorio latzak ekar bailitzake. Haueksaihesteko, edo nolabait arrisku-aukerak murriztekobederen, gurasoek beren seme-alabengan kontrola ezarribeharko lukete, beti ere neurrizko kontrola izan beharduelarik, eta ez gehiegizkoa.

Bestalde, gaia sakonean aztertuta, sare sozialekkontraesan handi bat aurkezten digute: hasiera batean,petsonak elkartzeko sortuak izan omen ziren, bainaironikoki, jendea isolatzea eta mundu birtual bateangiltzapetzea baino ez dute lortu. Aitzitik, guztia bezala,tresna lagungarrieta era berean a-rriskutsu hau be-re neurrian era-bili beharko genu-ke, bere onurak ja-so eta kalteak sai-hesteko.

Errezeta hau ez da beste edozein bezalakoa. Errezetahonen osagaiak ez dira irina, azukrea eta legamia.Ez dira beti berdinak, aldakorrak dira, bakoitzaren

inguruko pertsonen araberakoak. Osagai batzuk besoak,irribarre eta keinuak, begiradak, hitzak eta bihotza izandaitezke.

Errezeta honen emaitza lortzeko moduak asko dira.Nik, adibidez, horrela lortzen dut ingurukoen eta maiteditudanen irribarrea: Ene lagunmina denean eta pozikdagoenean ez dut ezer asko egin beharrik, baina goibelbadago irribarre batekin alaitzen saiatzen naiz. Gerohitzak hartu eta “zer duzu?” batekin bera samintzendutenak ateratzen saiatzen naiz. Orduan dena askatzendu eta hobe sentitzen dela iruditzen zait. Balitekeoraindik irribarrea ez lortu izana, beraz, bezoez baliatuzbesarkada estu bat ematen diot. Eta orduan bai, orduanbere ezpainek U bat marrazten dute eta nireak pozhorretara batzen dira.

Harekin harreman esturik ez dudan gelakide arruntbat baldin bada irribarre, keinu edo “epa” bakar bat

erabiliz nahikoa izaten da,hark ere keinu berdinaegin diezadan.

Zakarra den per-tsona baten irribarrealortu nahi baduzu,errezeta konplexuagoada. Kasurik okerre-nean, hark zure adei-tasuna hitz itsusiakosagaitzat harturik esker-tuko du. Baliteke berak errezetan parte hartu nahi ezizatea eta lehen egiten zizuna baino kasu gutxiago egitea.Jatorra izateko gogoak ematen badio, kasurikarraroenean, irribarreño bat aterako dizu eta zureerrezetak emaitza ona izango du.

Harrigarria da errezeta honen osagaiak hain sinpleakizanda hain emaitza ezberdinak eta ugariak lortu ahalizatea. Nahi baduzu, proba ezazu!

INGURUKOEN IRRIBARREA LORTZEKOERREZETA

Amaia IRASTORZA eta Iune MADEJONIrungo La Salle – DBH 3

IHIN

TZA 93

25

Euskararen EgunaEuskararen Eguna

XXXIV. EUSKARAREN EGUNAMartin J. LASA

Argazkiak: Javier ALONSO

Azaroaren 7a, larunbata. Goizeko bederatziterdietan abiatu gara Donostiatik. Aurrekoegunetako eguraldi berbera. Zeru garbia,

urdin urdina. Hogei gradu irteeran. 17otik 21o

bitartekoa bide guztian. 22 Andoainen, 20 Tolosan,18 Idiazabalen, Etzegaraten, 19 Altsasun, 16Argomaizen N-104 errepidea hartu dugunean.

Ernio eta Aizkorriko mendi kateak garbiak etagertu, hego-haizeak ekartzen dien gertutasunnabarmenarekin. Altsasuko tunela pasa ondorenBeriain edo San Donato, Olaztitik aurrera Urbasa,gero berdin Opakuako mendi katea lepokoa jarritaizango balute bezala agertzen dira, gainkalde guztialainoz estalia dute eta.

Egirazko herria igarotzean erakargarria egitenzait bertako elizaren kanpandorrea, batez ere kanpailekuak erantsia duen “espadaña” xumea. Nortasunberezia ematen dio dorreari. Herrixka horrensartaldean ikusgarri egiten zaizu Aizkomendikotrikuharri edo dolmena. Euskal Herrian historiaurreko hilobien arteko lehen idoroa omen da.

Agurain pasa ondoren eskuin ezker azaltzendiren makalak eta urkiak udazkeneko urrekarakolorez apainduta agertzen dira.

Argomaizen antzinako N-I, gaur egun N-104hartu dugu. Arkaute eta Elorriaga pasata ekialdetiksartzen zara Gasteizen. Lehen oso erraz sartzenginen hortik Gasteizen, orain, geroztik altxa dituztenetxe pila dela eta, hieroglifiko samar bihurtu zaizusarrera hori. Gure gidariak tontonaren laguntzazxuxen-xuxen eraman gaitu Artium aparkalekura.Aurrerapenak!

Pauso batzuk emanda Santa Maria katedralareninguruan gaude. Gu bezain orduko Gipuzkoatik nahizBizkaitik etorritakoak. Poza elkar ikustean.

Meza entzutearekin eman diogu hasieraEuskararen Egunari, horretarako hurbildu garakatedralak erantsita duen parrokiara. XIV. mendeaneraiki zuten kapera hori katedralarengurutzaduraren bukaeran, Santiago apostoluarenizena eman zioten. Urte asko darama kapera horrekparroki eliza bezala (“Santa Maria parrokia”),katedralarengandik aske. Guk ere bertan entzundugu meza, Jose Angel Lopez de Lacalle apaiza buruizanik. Kanpezuko semea da, bertako semesalletarrak ezagutzen ditu, jatorra eta gertukoaazaldu zaigu. Luzamendu honek berari buruzkoartikulu interesgarri bat irakurtzeko aukera ematendu: http://www.elcorreo.com/alava/20120114/local/lopez-lacalle-premio-solidaridad-201201141719.html

Meza ondoren Burulleria Plazara hurbildu gara,Bisitarien Harrera Zentrora. 12:00ak dira. Ken Follettnobelagile famatuaren brontzezko irudia dago hanzutik, katedralari begira, miresle eta pentsakor.Eremu berean katedraleko kanpaiak, bere lekutikjaitsita, bata bestearen ondoan. Noiz entzun ahalizango berriz kanpandorrean dilin-dalan?

Lekurik aproposena taldearen argazkia ate-ratzeko. Hala egin da Javi Alonsori esker.

12:20an proiekzio gelara sartu gara. Hasteko,2000tik hona egin diren lanen berri eman digute.VIII. mendera eraman gaituzte gero. “Arabakolautadako muino horretan eraiki zuten lehenbizikobiztanleek etxolaz osatutako herrixka bat VIII.mendean. XI.aren bukaeran, eraldaketa garran-tzitsua izan zuen herrixka horrek, hiribildu bihurtuzen, harresia eta lehenengo defentsa eraikinakzituela. Garai horretan eraiki zuten lehen eliza orainkatedrala dagoen tokian” (Lur Gil).

Katedralaren inguruko kaleak nahikoa garbiagerrarazten dute zer zen almendra formako herrihura, gaur egun Gasteizko parte zahar bereziagordetzen duena. Proiekzioa amaitu ondorenmaketa interesgarri bat ikustera pasa gara. Garbiasko agertzen da nolakoa zen Gasteiz Erdi Aroan.

Ondoren, katedralaren zimenduak ikustera pasagara. Orain urte batzuk, are gehiago lan eguneanbaldin bazen, harrigarria egiten zitzaizun bisita hori.Ibilbide hartatik oinarri-oinarriak ikusten zenituen,

IHIN

TZA

93

26

Euskararen EgunaEuskararen Egunaerabat biluzik gainera, konpondu eta sendotubeharra ageri-agerian. Ikuste horrek zirrara handiaematen zizun. Gaur egun, katedralaren zaharberritzelanen ondoren (hamarkada bat baino gehiagodaramate jada), beste inpresio batzuk izan ditugu.Zein sendo utzi dituzten zimendu eta oinarri horiek!Han eta hemen granito beltzezko zutabe gotorrakjarri dituzte, bata bestearekin lotutako petralak etagangak sostengu indartsuz eusten dute gaineangeratzen den kripta, hezetasunari eta ur xirripeiezarritako erremedioek, guzti horrek katedralarisendotasun eta gotortasuna ziurtatu diotela mende

batzuetarako iruditzen zaizu. Hala bedi! Bisitanlaguntzen ari zaigun neskak ematen dizkigun azalpeneta xehetasunak, guztiz interesgarriak izan zaizkigu.

Ondo taxututako eskailerak katedralaren barruraeraman gaitu. Han ere kontraste izugarria orain urtebatzuetakoarekin alderatuta. Orduan katedralazorurik gabe zegoen, kriptaren erraiak agerian.Aldamioz josita ikusten zen katedral barrua. Aldamiohaien artean irekitako bideetatik ibili beharrazenuen. Orain elizaren zorua berriz zapaltzekoaukera duzu, katedralari ezer gertatu izan ez balitzaiobezala. Gaurko egun eguzkitsuak sartzen duenargitasunari esker beste ikuspegi bat eman digu.Argiz betetako katedrala agertzen da, harrigarriapareta, zutabe, pilare eta gangen zuritasuna.

Ohartzen ez badizute ahaztu egiten dituzukatedral honek izan dituen ziurtasun arazoak:pareten pitzadura eta okerdura eta tentsioak, jarribehar izan zituzten sostenguak… Han daudeoraindik. “Aldare nagusitik begiratuta, ikusgarria daelizaren zutabe altuek daukaten makurdura. Ez dagozutabe zuzenik, ezta pitzadurarik gabeko paretarikere. Gotiko ereduko habearte nagusiak degradazioizugarria jasan du azken mende erdian” (Lur Gil).“Izugarria da nola okertu daitekeen hainbesteharrizko egitura bat, eta, hala ere, erori gabe iraun”(Nieves Rutkowski).

Aldare nagusira gerturatu gara. Abside ondokokapera batean daude salletar Anai arabar dohatsuenirudiak. Bertan abestu dugu “Salleko Aita San JuanBautista”.

Elizbarnea utzi eta harrizko eskailera biribilbatetik triforiora iritsi gara. Ibilbide estua da bera.Alboko nabeen gainean kokatzen zuten triforioa etahabearte nagusi aldeetako paretetan hornidurahandiz landutako leihoak izaten zituen. Triforioakizaten duen altueratik katedral barrua ikustekoaukera ederra ematen dizu. Halaxe Gasteizkokatedralean. Arkuteria polita azaltzen du Gasteizkokatedraleko triforiak bere perimetro osoan.

Halako leku batean kanpandorrearen azpiangaude. Zurezko eskailera helikoidal berri batek, nahiizanik igogailu moderno batek, aukera eman digutekanpandorre barnetik gora igotzeko. Kanpai lekuraailegatu gara. Gorago esan dudan bezala kanpaiakez daude hor, jaitsita baizik. Plataforma horiGasteizko tokirik altuena da. Leku aproposa, beraz,Gasteiz kontenplatzeko, hiriaren handitzeaz jabe-tzeko, eta inguruko lautada puntu kardinal guzti-etatik ikusteko. Gaurko egun garbi eguzkitsuankontura gabe joan zaizkigu minutuak ikuspegizoragarri hori gozatzeko.

Handik jaitsi eta katedralaren sarreran gaude.Kontenplazio luzea mereziko lukete Gasteizkoaurrealdeak eta hiru portadak. Gaur gure aldetikazaleko begirada bat besterik ez dute izan, tamalez.Agur bat egin diogu erdiko portadako tinpanoandagoen Andre Mariari, eta jatetxe aldera goaz.

Ondo merezi du tokatu zaigun gidak bere izenahemen jartzea. Hain atsegin, jakitun eta gertuko izanzaigu-eta Gasteizko katedralari egin diogun bisitan.Bera, Loinaz Mosteiro, bergararra, Arte Historianlizentziatua. Eskerrak! Muxu bat!

Katedrala utzi eta aukeratu duten jantokira joangara. Jan Alai du izena. Cubo kalea eta Santa MariaKantoia artean dago. Leku eroso eta baketsuhorretan bota ditugu ordu batzuk anaitasun handiz.Gustura bazkaldu dugu aukeratutako menuarekin,“El Antiguo de Gasteiz” izenekoarekin.

Bukaera aldean bertso hauek eskaini dizkietbildutakoei:

Ez dakit zenbat urte jadanik ditun Euskara Egunak, nola gozatu dugun hoietan izena eman dugunak,

IHIN

TZA 93

27

Euskararen EgunaEuskararen Egunaleku pozgarrik izan zaizkigu bisitatu ditugunak, atsegin handiz elkartu gara Anaiak eta lagunak, mintzatu euskaraz zeren euskarak egiten gaitu euskaldunak.

Katedralean elkartu gara meza santua ospatzeko, Anai martiri arabatarrak aukera izan da ikusteko, gida laguntza baliotsua katedrala miresteko, obra handiak egin dituzte sendotu ta gaurkotzeko, arkitektura ta perspektibak indartu ta argitzeko.

Biba Araba, biba Vitoria, biba Gasteiz ta gu denok, Gasteizko parkek, elizak, dendak ikusten ibil garenok, ondo bazkaldu ta solasean ‘Jan Alaia’n gaur gaudenok, biba Fidel ta Euskara Eguna fin prestatu duzuenok, zaindu ditzagun euskal erroak aurki etxera goazenok.

Ondoren, dakien bezala, Periko Alkain-ekanimazio handia sartu zuen akordeoiarekin. Denonartean abesti batzuk kantatu genituen gero: “Arabanbagare”, “Hegoak ebaki banizkion…”, “Euskal Herrianeuskaraz”, “Androkanto”, “Xalbadorrenheriotzean”… Agur, Jaunak abestuz eman diogubukaera bazkariari.

Agurrak, “hurrengo Euskararen Egunera arte”,eta etxerantz. Gure taldeak kotxea hartu baino lehennahiago izan du Andre Maria Zuriaren plazara joatea.Aiztogile kalea hartu dugu. Animazio handia zegoen.Kale guztia “hartuta” bezala zegoen. Arratsalde epeleta argitsuan talde asko zeuden ostatu eta tabernainguruetan zerbait jaten edo edaten. Antzekojendetza eta giroa Andre Maria Zuriaren plazan etaudaletxe aurreko plazan.

GURE HEZKUNTZA SAREA EUSKAL HERRIAN

Andoain - Beasain - Donostia La Salle - Donostia San Luis Eibar Azitain - Eibar Isasi - Irungo La Salle - Zarautz - Zumarraga

Bilbo La Salle - Bilbo Elkarbanatuz - Sestao Andra Mari - Sestao Artizar