aUNIVERZITET U SARAJEVU

aUNIVERZITET U SARAJEVU

Fakultet za saobraaj i komunikacijePredmet: PLANIRANJE U SAOBRAAJUPitanja sa odgovorima za II parcijalni ispit

Sarajevo, juni 2009.

Pitanja:

1. Opisati dionicu ceste kao element saobraajnog planiranja?

Dionica puta kao jedan od osnovnih dijelova saobraajnice zahtijeva poseban pristup pri planiranju i projektovanju saobraajne mree. U situacionom planu, uzduni i popreni profil kao i raspored i vrsta ukrtanja, su odreeni raunskom brzinom i vrstom saobraajnica.

Elementi situacionog plana su: poluprenik horizontalne krivine, oblik i duina prijelaznih krivina, preglednost u horizontalnim krivinama, prijelazne rampe i proirenja kolovoza u horizontalnim krivinama.

Elementi uzdunog profila moraju biti usaglaeni sa elementima situacionog plana, a to su: nagib nivelete i zaobljenja prijeloma nivelete.

Za gradske autoceste nagib nivelete iznosi 2,5%, izuzetno 3% za brze gradske saobraajnice 34%; za glavne gradske saobraajnice 45% i za gradske saobraajnice 56%.

Elementi poprenog profila su: kolovoz, pjeake staze, biciklistike staze, tramvajska pruga, razdjelne trake i dr.

2. Opis i ocjena uslova saobraaja na dionici puta?Isto kao i drugi dinamini sistemi, fiziki i statistiki mediji saobraaja, takvi kao to su ceste, ulice, raskrsnice, terminali itd., podloni su da budu traeni i optereeni obimima saobraaja, koji posjeduju specijalne (zauzimaju mjesto) i temporalne (troe vrijeme) karakteristike. Specijalne distribucije obima saobraaja openito rezultat su elje ljudi da ostvare putovanje izmeu odreenog polazita i odredita, ispunjavajui tako itav niz zadovoljstava i koristei pogodnosti koje im prua okolni ambijent. Vremenske distribucije obima saobraaja proizvod su stilova i naina ivota koji ine da ljudi slijede odreene oblike putovanja utemeljene u vremenu, ostvarujui svoje premjetanje tokom odreenih godinjih doba, u odreenim danima u sedmici, ili u specifinim satima u toku dana.

Projektovanja jedne ceste ili ulice, izbor tipa saobraajnice/prometnice, raskrsnice, prikljuci i servisi fundamentalno zavise od obima saobraaja ili tekuih potreba tokom jednog intervala datog vremena, od njegove varijacije, od njegove procjene rasta i od njegove kompozicije. Greke koje se poine u odreivanju ovih podataka prourokovat e da cesta ili ulica funkcionira tokom projektovanog perioda dobro sa obimom saobraaja mnogo manjimod onoga za koji je projektovana, ili loe sa problemima zakrenja zbog visokog obima saobraaja mnogo veim od projektovanih.

Studije obima saobraaja ostvaruju se sa namjerom da se dobije informacija u vezi sa cirkuliranjem vozila i/ili osoba na takama ili specijalnim sekcijama unutar jednog putnog sistema. Spomenuti podaci obima saobraaja izraavaju se u odnosu na vrijeme, i na temelju njihovog poznavanja mogue je razvijati razumne proraune kvaliteta usluge ponuene korisnicima.

Osnovni parametri koji opisuju uslove saobraaja su uglavnom sloene prirode.

3. Postupak izraunavanja pokazatelja uslova saobraaja na dionici puta?U cilju neponavljanja pokazatelja datih prethodno u ovom dijelu emo pokazati samo pokazatelje i kriterije koji su prilagoeni mrei gradskih saobraajnica, tj. gradsko prigradskih arterija.

U osnovne pokazatelje gradsko prigradskih saobraajnica spadaju :

prosjene putne brzine du odsjeka ili dionice

vremenski gubici po vozilu na signalisanim raskrsnicama.

Prosjena putna brzina se rauna preko vremena vonje na segmentima saobraajnice i zastoja na pristupu raskrsnici.

Postupak odreivanja nivoa usluge koji se odreuje propisnom brzinom je slijedei:

prvi korak: identifikacija saobraajnice (mjesto, duina)

drugi korak: odreivanj kategorije saobraajnice i brzine slobodnog toka

trei korak: definisanje dionice saobraajnice (svaka dionic ima jedan ili vie segmenata, a jedan segment je rastojanje izmeu dvije signalizirane raskrsnice)

etvrti korak: izraunavanje vremena vonje

peti korak: izraunavanje vremenskih gubitaka na prilazu raskrsnici

esti korak: izraunavanje prosjene putne brzina:

a) po dionici i profilu i

b) na cijeloj saobraajnici;

sedmi korak : izraunavanje nivoa usluge.

Vremenski gubici na pristupu raskrsnici se mogu izraunati prema udbeniku HCM (1985 g.),

(s/voz), gdje je:

D - vremenski gubici na pristupu raskrsnici u sekundi po vozilu,

d - vremenski gubici uslijed zaustavljanja.

Kod utvrivanja nivoa usluge potrebno je imati jasne kriterije sa aspekta brzine, tako za odreene brzine slobodnog toka (u granicama od-do), za odreene kategorije puteva razlikujemo est nivoa usluga A,B,C,D,E i F. Nivo usluge signalisanih raskrsnica je odreen vremenskim gubicima po vozilu na raskrsnici.

Osnovni podaci o saobraajnim tokovima utvruju se studijima o saobraaju.

To su:

prosjean godinji dnevni saobraaj (PGDS),

satna distribucija godinjeg protoka,

mjerodavni vrni asovni protok,

neravnomjernost po smjerovima pri vrnom asovnom protoku,

mjerodavno vozilo po saobraajnom toku i

uee vikend vozaa u mjerodavnom vrnom asovnom protoku.

Prosjean godinji dnevni saobraaj se rauna za svaku vrstu vozila po saobraajnim dionicama:

PGDS = PGDSPA + PGDSBUS + PGDSLT + PGDSST + PGDSTT + PGDSAV (voz/dan(LT lahka teretna vozila,

TT teka teretna,

ST srednja teka,

AV-autovoz.

Podaci se dobivaju brojanjem, a za budui period prognozom. Podaci o satnoj distribuciji cjelogodinjeg protoka za putni pravac se mogu dobiti brojanjem saobraaja pomou automatskog brojaa, a iskazuje se kroz klase asovnih podataka u 8760 asova godinje (klase su p1, p2, p3, pn).

Prema iskustvima u svijetu najee vrijednost za X za vangradske puteve iznosi oko 96 % to odgovara mjerodavnom protoku od 12 do 18 % od PGDS (q = 1218 %) i N = 70150 og asa. X je uee ukupnog saobraaja u godinjem protoku.

Neravnomjernost po smjerovima se utvruje na bazi podataka iz automatskog brojanja saobraaja, ukoliko nema takvih podataka moemo se posluiti Tabela 1.

Tabela 1 Karakteristike saobraajnog toka

KARAKTERISTIKE SAOBRAAJNOG TOKAPROCENAT ZASIENOG SUSRETNOG TOKA

GRADSKI30-50

PRIGRADSKI10-20

MEUGRADSKI30-50

MEUGRADSKI TURISTIKI20-30

IZRAZITO TURISTIKI10-20

Ova karakteristika je znaajna za dvotrane puteve, za dvosmjerni saobraaj i iskazuje se stepenom zasienja manje optereenog smjera, pri mjerodavnom vrnom asovnom protoku. Mjerodavno vozilo u toku utvruje se osmatranjem tokova na putnoj mrei. Uee vikend vozaa u mjerodavnom vrnom asovnom protoku vri utvruje se anketiranjem uesnika.

Pitanja:

1. Elementi za planiranje i projektovanje raskrsnica?Raskrsnice su mjesta presjecanja ili povezivanja dvije ili vie saobraajnice. One predstavljaju uska grla u saobraaju odnosno otpor u saobraajnoj mrei.

Saobraajni tokovi na mrei se mogu:

odvojiti iz toka,

uliti u drugi tok i

presijei drugi tok.

Zbog tih manevara nastaju konfliktne take. Sa poveanjem broja konfliktnih taaka opada bezbjednost. Projektovanje raskrsnice se vri na osnovu saobraajnih taaka. Postoji vie faktora koji utiu na sigurnost odvijanja saobraaja na jednoj raskrsnici :

uslovi i stanje kolovoza (ugao ukrtanja, zone preglednosti, stanje kolovoza, ureaji za usmjeravanje...),

od saobraajnih uslova (brzina, veliina i regulisanje),

od individualnih faktora (ponaanje vozaa, tehnika ispravnost, vrsta vozila).

Veoma su bitne tri kriterija za projektovanje raskrsnica :

sigurnost,

kapacitet i

ekonominost.

Kod projektovanja raskrsnica treba se rukovoditi sa etri osnovna principa koji definiu funkcionalnost raskrsnice.

Ti principi su: vidljivost, preglednost, prilagodljivost, protonost.

Vidljivost Svaki voza kada se pribliava raskrsnici treba da je uoi i prilagodi brzinu. To je mogue ako je postavljena adekvatna signalizacija i oprema za obiljeavanje.

Preglednost Preglednost raskrsnice podrazumjeva lako uoavanje raskrsnice i uesnika u saobraaju. U tom cilju treba izbjegavati smetnje i teiti pravougaonim raskrsnicama.

Prilagodljivost Svaki voza treba da bez potekoa razumije voenje tokova kroz raskrsnicu. Treba izbjei dvoumljenje.

Protonost U zoni raskrsnice ne smije biti vie izmjena smjerova vonje nego to to zahtijeva oblik raskrsnice.

Za bolju protonost kroz raskrsnicu dobro je obiljeiti isprekidane linije saobraajnih traka. Raskrsnice ne smiju biti predimenzinirane niti imati previe ostrva. Ako se raskrsnica ne moe izvesti u jednom nivou pristupa se izvoenju u vie nivoa.

Preglednost na raskrsnici se moe maksimizirati, a izraava se zonom preglednosti (trouglom preglednosti). Duine zaustavnog puta direktno odreuju zonu preglednosti, a rauna se po formuli:

, gdje je:

v brzina vozila (km/h),

t prijelazno vrijeme vrijeme reagovanja (1,5),

f1 koeficijent otpora klizanja take po kolovozu,

i uzduni nagib, ako je + to znai uspon, ako je znai da se radi o padu (tg ugla).

Trake za usporavanje

Trake za usporavanje slue za saobraaj vozila koja skreu (koja se izlijevaju iz saobraajnog toka), a sa ciljem da se prilagodi brzina kretanja brzini na saobraajnici u koju skree. Trake za usporavanje se mogu izvesti paralelno sa glavnim saobraajnim trakama ili kao krivine za usporavanje.

Traka za ubrzavanje

Traka za ubrzavanje slui da se saobraaj sa sporednog smjera uklopi (ulije) u glavni smjer. Analogno trakama za usporenje i odje imamo dva sluaja to je dato na slici:

Duina trake se sastoji iz tri dijela, Lu duina ubrzanja, Lm duina uljevanja, Ls duina suavanja.

Duina ubrzavanja se rauna po obrascu: .

Duina suavanja treba biti to kraa kako bi voza mogao blagovremeno primjetiti kraj trake (60 80 m). iroka traka za ubrzavanje, to vrjedi i za traku za usporenje treba da je uoljiva. Ona se razdvaja od prolaznih traka rubnom linijom. Kod ukrtenja puteva u vie nivoa, put vie vanosti ide ispod, a put nie vanosti iznad. Na taj nain traka za ubrzavanje je na padu, a za usporavanje na usponu.

Trake za skretanje ulijevoTrake za skretanje ulijevo funkcionalno su veoma esto potrebne, pogotovo tamo gdje su optereenja u vrnim satima izraena. Te trake se po pravilu projektuju kao trake za usporavanje. Proirivanje trake do pune irine treba da iznosi u duini od 30 m. Duine trake, u zavisnosti od raunske brzine je data u tabeli.

Raunska brzina (km/h)Duina trake (m)

80120

65100

5080

Duine ovih traka se mogu i poveati u zavisnosti od uslova.

Kretanje vozila kroz raskrsnicu

Prilaz jednoj raskrsnici moe biti posmatran kroz:

prethodno sortiranje,

sortiranje i

prostor za prestrojavanje.

Prethodno sortiranje poinje na '' slobodnom potezu '', a izvodi se uz pomo znakova upozorenja i obiljeavanja kolovoza.

Za sigurno voenje saobraajnih tokova na raskrsnicama potrebno je obiljeiti kolovoz, postaviti ograde za voenje, smjerokaze i izvriti ozelenjavanje, izvriti oznaavanje vertikalnom signalizacijom, postaviti osvjetljenje, postaviti saobraajna ostrva...

Saobraajne trake i take gdje se one presjecaju mogu biti definisanje kanaliziranjem, tj. kanalizirajuim otocima. Ostrva se postavljaju da usmjere vozila kao i da se na njima bezbjedno zaustave pjeaci pri prelasku raskrsnica. Rade se uglavnom na irim saobraajnicama (vie od dvije saobraajne trake).

Dodatno voenje saobraajnih traka ostvaruje se obiljeavanje smjerova ispred uskih ostrva. Raskrsnice u nivou, po pravilu, ne treba da lee na veim nagibima od 3 %, niti da popreni nagib glavne saobraajnice treba biti vea od 3,5 %. Sporedne saobraajnice treba prilagoditi glavnoj. Kod rampi poduni nagib ne treba da prelazi 4% (izuzetno 5%), a u gradskim podrujima do 6 %.

Vrste raskrsnica

Raskrsnice u jednom nivou se najvie primjenjuju, ali zbog razvoja saobraaja, sve vie u primjenu ulaze i raskrsnice u vie nivoa. Primjena raskrsnica u vie nivoa slijedi poslije iskoritenja svih mogunosti raskrsnice u jednom nivou, tj. treba istraiti sve varijante regulisanja saobraaja kroz raskrsnicu, te ako i tada nemamo rijeenja, graditi raskrsnicu u vie nivoa.

Raskrsnice u jednom nivou imaju, relativno veliki broj presijecanja tokova. Te take se nazivaju konfliktnim takama.

Sl. 82 Broj konfliktnih taaka na raskrsnici u jednom nivou

Najuobiajenije forme raskrsnica u jednom nivou su:

pravougla i ukrtanja pod kosim uglom,

''T'' raskrsnica,

''Y'' raskrsnica,

zvjezdaste raskrsnice i

krune raskrsnice.

Pravougaone raskrsnice predstavljaju formu raskrsnice koja je najvie u primjeni. Veoma je jednostavna i jasna za vozaa. Poveanje kapaciteta se rijeava kroz praenje broja saobraajnih traka.

'T'' - raskrsnica je jedna od loijih formi, sa tri pravca u raskrsnici. Jedna saobraajnica je spojena sa drugom pod uglom 90(. Tokovi kretanja vozila na saobraajnicama se obino znatno razlikuju. Postoji vie formi ''T'' raskrsnica, a neke su predstavljenje na slikama.

'Y'' raskrsnice Tri pravca u raskrsnici mogu prilaziti pod takvim uglovima tako da se dobije oblik ''Y'' raskrsnice. Saobraaj koji skree ima daleko povoljnije uslove nego kod ''T'' raskrsnice. Kod ovih raskrsnica kao i kod ''T'' raskrsnica esto se primjenjuju ostrva.

Zvjezdaste (zrakaste) raskrsnice Raskrsnice na koje dolazi pet ili vie pravaca zovemo zvjezdastim raskrsnicama. Kod raskrsnica sa pet pravaca broj skretanja je 20, a kod est pravaca je 30. Poseban problem je regulisanje saobraaja.

Krune raskrsnice Kruna raskrsnica je takva raskrsnica u kojoj imamo ostrvo u sredini, a oko njega saobraajnu traku ili vie njih, u koju se prikljuuju prilazne saobraajnice. Kod ove raskrsnice nema presijecanja tokova, ve samo ulijevanje i izlijevanje iz toka. Dakle, umjesto da doe do presijecanja tokova A i B u taki O, pod uglom (, isti se kreu u krug i razlivaju se na dijelu duine preplitanja.

Efikasnost krune raskrsnice zavisi od:

irine prolaznog dijela, W,

duine preplitanja, l,

forme i poloaja razdjelnih ostrva,

poluprenika krivina ulaznih pravaca i

oblika i veliine poluprenika centralnog ostrva L.

Poluprenik centralnog ostrva se moe izraunati po obrascu:

, gdje je:

N broj saobraajnica koje se ulijevaju,

L razmak (meuosni) izmeu ulijevnih saobraajnica,

(=3,14.

Razmak izmeu saobraajnica kod samoregulisanog krunog kretanja ne smije biti manji od 60 metara.

Prednost krunog samoregulirajueg kretanja je : racionalna organizacija pri ulijevanju vie od 4 ulice, ne postoje trokovi regulisanja saobraaja, nema zadravanja saobraaja i vea sigurnost. Nedostaci su: potrebna je izgradnja pjeakih podhodnika za intenzivniji saobraaj, otean je tramvajski saobraaj, ograniena je propusna mo, snienje brzine kretanja.

Izraunavanje elemenata raskrsnica sa krunim tokomKapacitet raskrsnice: , PAJ putnike auto jedinice

Sl. 92 Elementi raskrsnice krunog tipa sa 4 prilaza (a,b,c,d tokovi saobraaja u krunoj raskrsnici)

6,5 < W < 20 m,0,4 < < 1 m,0,12 < < 0,4 m, 0,4 < P < 1 m,

,

,

gdje je:

W irina zone preplitanja,

e1 irina ulazne saobraajnice,

e2 irina krunog prolaza,

L duina preplitanja i

P odnos saobraaja koji se prepliu i ukupnog saobraaja.

Raskrsnice u vie nivoa (vorovi)

Sve vrste raskrsnica mogu se izvoditi u jednom ili vie nivoa.

Najei oblici raskrsnica u vie nivoa su :

oblik djeteline (primjenjene su duine za preplitanje),

linijska rjeenja (bez duine za preplitanje) i

kombinovane raskrsnice.

Na slici su ematski dati oblici raskrsnice u vie nivoa. Sve raskrsnice u vie nivoa moraju imati slijedee elemente: trake za ubrzavanje i usporavanje, prikljune rampe i trake za preplitanje. Ovi elementi se razlikuju po svojim dimenzijama, za gradove i izvangradske saobraajnice.

Pitanja:4. ta su terminali?

Terminali se mogu definisati kao objekti sa kojima se zadovoljavaju transportno tehnoloki zahtjevi putnika, robe i transportnih sredstava.

Terminali se mogu podijeliti u dvije osnovne grupe:

terminali sa logistikim aktivnostima za putnike robe ili transportna sredstva, a u cilju postizanja transportnog procesa, i

terminali sa aktivnostima iskljuivo vezanim za transportna sredstva.

Funkcionisanje transportnog sistema je uslovljeno fukcionisanjem svih komponenti pa i terminala. Ciljna funkcija terminala se uglavnom definie kao minimizacija ukupno angaovanih materijalnih sredstava, a resurse za zadani nivo kvaliteta pri izvravanju osnovnog procesa.

Sl. Sistemsko predstavljanje terminala5. Funkcija terminala i podjela?

Funkcije terminala se definiu bez obzira na vid prijevoza (drum, eljeznica, vazduh, voda itd.), a to su:

1. Ukrcavanja putnika ili tereta u transportno sredstvo;

2. Transfer sa jednog vozila na drugo;

3. Zadravanja putnika ili tereta;

4. Kretanje dokumentacije (mjerenje tereta, rauni, rezervacije itd.);

5. Smjetaj vozila (odravanje) i dodjela zadatka;

6. Formiranje grupe ljudi ili tereta za transport;

7. Formiranje voza autobusa itd.

Takoe se mogu predstaviti i terminali za razliite grupe transporta:

vazduni vid prijevoza: aerodrom, hangar, heliodrom, hidrobaza itd.),

drumsku vid: parking, garae i parkiralita, stanice za snabdijevanje gorivom, moteli, autobuska stanica, autobusko stajalite,

eljezniki vid prevoza: eljeznika stanica, skladita, privatna sporedna pruga, povrina za klasifikaciju, skretnica, motorna kua i kua sa okretnicom,

vodni vid: pristanite, dok i suhi dok.

8. Operativna povrina transportnih sredstava u cestovnom saobraaju?Operativna povrina transportnih sredstavaOperativna povrina transportnih sredstava predstavlja dio ukupne operativne povrine terminala, na kojoj se realizuju svi pripadajui transportno tehnoloki zahtjevi transportnih sredstava.

Npr. prostor za autobuse na autobuskoj stanici sadri:

Ulaz,

Perone za dolazak,

Parkiralita za autobuse,

Stanicu za snabdijevanje gorivom,

Objekat za hitne intervencije,

Perone za polazak,

Izlaz iz stanice.

Na Sl. je predstavljena hijerarhijska struktura veza u terminalu.

Sl. Hijerarhijska struktura veza u terminalu

9. Povrina jedininog elementa strukture?

Bez obzira na tip, povrina jedininog elementa zavisi od:

ugla ,

irine jedininog elementa,

duine jedininog elementa i

duine prolaza D.

Sl.

Povrina jedininog elementa se moe izraunati prema izrazu: .

Za ostale tipove jedininih elemenata mogua su tri karakteristina sluaja:

Jedna povrina manevrisanja opsluuje dva reda vozila

Povrina je: .

EMBED Word.Picture.8 Sl.

Jedinina povrina, vozila pod uglom:

Ukoliko jedna povrina za manevrisanje opsluuje jedan red (=0):

.

Jedna povrina opsluuje jedan red (