پرويز جاهد

 قطعًا بايد بين فيلم های ساب ژانر «تجاوز/انتقام» و يا «اکسپلويتيشن موويز» (exploitation movies) با

 فيلم هايی که موضوع آن ها تجاوز دسته جمعی به زنان در جنگ هاست تفاوت قائل شد. در دسته اول که بيشتر

 مربوط به فيلم های هاليوودی است، روايت عمدتًا به اين شکل پيش می رود:

 زنی مورد تجاوز يک نفر يا دسته ای از آدم ها قرار می گيرد و تا سرحد مرگ شکنجه می شود.● زن زنده می ماند و خود را برای انتقام گرفتن آماده می کند.● زن بعد از پيدا کردن آمادگی جسمی و روحی الزم وارد عمل شده و به سراغ متجاوزان می رود و آن ها را به سزای●

 اعمالشان می رساند.

  نمايی از فيلم «گرباويکا» (Grbavica) ساخته جاسميال: کودکان حاصل تجاوز در جنگی ديگر و در سرزمينی ديگر

 در فيلم های اين ژانر، قهرمان که معموًال زن است از جايگاه يک سوژه منفعل به جايگاه يک کنشگر ارتقا می يابد

 و موفق می شود با کشتن متجاوزان، به آرامشی نسبی برسد. به عنوان مثال در فيلم «می س ۴۵» ساخته ابل فررا،

 دختر کر و اللی در راه بازگشت به خانه از محل کار، مورد تجاوز قرار می گيرد و بعد سعی می کند از

 تجاوزگران انتقام بگيرد. در برخی فيلم ها مثل «سگ های پوشالی» ساخته سم پکين پا، شوهر زن به جای او وارد

 عمل شده و از متجاوزان انتقام می گيرد. اين نوع انتقام جويی با اينکه ظاهرًا انگيزه ای شخصی دارد اما در عين

 حال حاوی درسی اخالقی به مردانی است که نتوانسته اند خود را با جامعه مدرن تطبيق دهند و همچنان روحيه

 وحشی و غيرمتمدنانه خود را حفظ کرده اند.

 اما آيا زن هايی که در دوران جنگ، به وسيله سربازان يا افسران دشمن مورد تجاوز قرار گرفته و می گيرند نيز

 می توانند يا توانسته اند انتقام خود را از سربازان و افسران متجاوز بگيرند يا مجبورند از ترس جان يا آبروی خود

 سکوت کرده و با خاطره تروماتيک تجاوز و کابوس های ناشی از آن، تا آخر عمر سر کنند؟ آيا سينما توانسته با

 بيان و نمايش اين تروما (زخم روحی التيام ناپذير)، زن مورد تجاوز واقع شده را از اختالل و رنج روانی شديد

 نجات داده يا اندکی از اندوه او بکاهد؟

 واقعيت اين است که بر خالف سينمای آمريکا که تجاوز به زنان در آن عمومًا در سطح يک بزهکاری اجتماعی و

 انتقام جويی فردی مطرح شده و دستمايه ای برای فيلم های اکشن بوده (جز در برخی فيلم های مربوط به جنگ ويتنام

 مثل فيلم «بهشت و زمين» اليور استون که در آن يک دختر ويتنامی نه به وسيله سربازان فرانسوی يا آمريکايی

 بلکه به وسيله سربازان هم نژادش مورد تجاوز قرار می گيرد)، اين سينمای اروپا بوده که موضوع تجاوز به زنان

 در جنگ و پيامدهای روانی و تروماتيک آن را به شکل عميق تر و جدی تری تصوير کرده است.

 تجاوز به مثابه يک استراتژی جنگی

 در اغلب جنگ ها، از تجاوز و خشونت جنسی عليه زنان به عنوان يک حربه نظامی و به مثابه يک استراتژی

 جنگی برای تحقير زنان استفاده شده است. به نوشته ليوسيندا مارشال در مقاله «نظامی گری و خشونت عليه زنان

 دو روی سکه ديگری سازی»، خشونت عليه زنان، جزو خصلت ذاتِی ميليتاريسم است. به نوشته او، در جنگ ها

 غالبًا بدن زنان بخشی از زمين جنگی محسوب می شود که نيروهای متخاصم برسر آن يا بر روی آن نبرد می کنند.

 بدن زنان اغلب جزو غنايم جنگی به حساب می آيد و يا تحت عنوان کلی «خسارات فرعی» جنگ ناديده گرفته

 می شود.

 به عنوان مثال برهنه کردن زنان در مقابل توده های سربازان و تجاوز به آن ها، به عنوان بخشی از استراتژی

 نظاميان عليه نيروهای مقابلشان در جنگ در فيلم های ميکلوش يانچو، سينماگر بزرگ مجار (به ويژه «محاصره»

 و «سرخ وسفيد») تصوير شده است. به نوشته گراهام پتری (سينمای يانچو­ ترجمه ايرج کريمی)؛ «برهنگی در

 فيلم های يانچو به معنی تحقير زنان و مردان است. وقتی مردان وادار می شوند که لباس هايشان را درآورند، عمومًا

 قصد آن است تا آنان در متن خشونت و ستيزه، آسيب پذير تر و بی دفاع بنمايند. اما در مورد زنان، تحقير (برهنگی)

 آشکارا جنبه جنسی دارد و پيامد آن معموًال تجاوز يا قصد تجاوز و يا در بهترين حالت، دست درازی موذيانه و

 فاصله دار است که در فيلم «سکوت و فرياد»، سرجوخه نسبت به دو خواهر اعمال می کند. در فيلم «سرخ و

 سفيد» يک افسر قزاق بعد از تجاوز به يک زن روستايی به وسيله افسران مافوقش اعدام می شود.»

 در فيلم «باد زمستانی»، تروريست ها عالوه بر برهنه کردن زنان، آن ها را وامی دارند که در برابر چشمان آن ها با

 هم معاشقه کنند. اما در «سرود سرخ» هيچ اجباری از سوی نظاميان برای برهنه شدن زنان در کار نيست بلکه

 برهنگی زنان، امری نمادين و کامًال داوطلبانه و به نشانه صلح طلبی و حرکتی مسالمت جويانه است در حالی که

 در فيلم «الکترا» برهنگی زنان، به مثابه مکافات آن ها به جرم خيانت است.

 زنان و ترومای تجاوز در جنگ

 در برخی از فيلم های مربوط به جنگ، زنانی را می بينيم که با ترومای تجاوز در دوران جنگ زندگی می کنند و با

 يادآوری خاطرات و کابوس ها و ترس های ناشی از آن عذاب می کشند. در يکی از اپيزودهای فيلم «کائوس»

 ساخته برادران تاويانی که بر مبنای داستان هايی از لوئيجی پيراندللو ساخته شده، با زنی مواجه ايم که با خاطره

 تروماتيک يک تجاوز زمان جنگ زندگی می کند. اين زن، داستان زندگی اش را در ۳۰ سال قبل روايت می کند و

 می گويد که چگونه شوهرش که هوادار گاريبالدی بود در جنگ کشته شد و او مورد تجاوز فرمانده دشمن قرار

 گرفت. او پسری به نام روکو دارد که چوپان مهربانی است و به او محبت بسيار می کند اما مادر چشم ديدن او را

 ندارد چرا که او ثمره تلخ يک تجاوز و رويدادی تروماتيک است. اين زن در عين حال، نمادی از سرزمين

 مادری سيسيل است که به او تجاوز شده، و فرزندانش او را تنها در فقر   رها کرده و به اميد خوشبختی به

 سرزمين های ديگر گريخته اند.

  فيلم مصری «گناه» ساخته هنری برکت

 فيلم مصری «گناه» ساخته هنری برکت که در سال ۱۹۶۵ ساخته شده نيز چنين مضمون تراژيکی دارد. در آنجا

 نيز زن دهقانی که بعد از تجاوز يک افسر ارتش، باردار شده، اين موضوع را از شوهرش مخفی نگه داشته و بعد

 از به دنيا آمدن کودک، او را از بين می برد و خود نيز بعد از آن می ميرد. فيلم «الک پشت ها هم پرواز می کنند»

 ساخته بهمن قبادی نيز موضوع مشابهی را دنبال می کند. در اين فيلم که شايد تنها فيلمی است که به موضوع

 تجاوز سربازان عراقی به زنان کرد در جريان جنگ ايران و عراق می پردازد، دختر نوجوانی که مورد تجاوز

 سرباز عراقی قرار گرفته، در پايان فيلم فرزند ناخواسته اش را در درياچه غرق کرده و با پرت کردن خود از

 پرتگاه خودکشی می کند.

 بيشترين قربانيان تجاوز در جنگ های ساليان اخير مربوط به جنگ بوسنی بوده که بين سال های ۱۹۹۲ تا ۱۹۹۵

 در دل اروپای متمدن اتفاق افتاده است. بر اساس منابع معتبر و گزارش های منتشر شده سازمان ملل، در طی

 جنگ بوسنی بين ۲۰ تا ۵۰ هزار زن مسلمان بوسنيايی به وسيله سربازان و افسران صرب مورد تجاوز دسته

 جمعی و سيستماتيک قرار گرفتند.

 فيلم داستانی «گرباويکا» (Grbavica) ساخته جاسميال ژبانيک که برنده خرس طاليی جشنواره فيلم برلين در

 سال ۲۰۰۶ شد نيز به موضوع کودکان حاصل تجاوز در جنگی ديگر و در سرزمينی ديگر می پردازد. اين فيلم

 داستان زنی بوسنيايی است که در جريان جنگ بوسنی، قربانی تجاوز يک سرباز صرب بوده و حاال با دخترش که

 حاصل اين تجاوز است در سارايوو زندگی می کند. فيلم از زاويه ديد سارا، دختر اين زن روايت می شود که به

 دنبال کشف هويت واقعی پدرش است. پدری که مادرش به دروغ او را يک سرباز شجاع بوسنيايی معرفی کرده

 که در جنگ کشته شده است.

 تجاوز سيستماتيک به زنان در جنگ بوسنی

 بيش از ۲۵ سال از جنگ بوسنی می گذرد اما هنوز پرونده متجاوزان صرب در دادگاه های بين المللی تحت بررسی

 است و مجرمان اين فجايع به سزای اعمالشان نرسيده اند. به اعتقاد مارگوت والستروم، نماينده سازمان ملل در

 زمينه خشونت جنسی در جنگ، از ميان ۵۰ هزار مورد تجاوز به زنان در جنگ بوسنی، تنها ۱۲ پرونده در سال

 ۲۰۱۰ در دادگاه تشکيل شده است.

 عالوه بر فيلم «گرباويکا»، موضوع تجاوز دسته جمعی سربازان صرب به زنان بوسنی، دستمايه فيلم های داستانی

 و مستند زيادی بوده است. فيلم مستند «فراخوان ارواح» (داستان تجاوز، جنگ و زنان) ساخته  مندی جاکوبسن و

 کارمن جلينسيک، به زندگی دو زن بوسنيايی می پردازد که در دوران کودکی به وسيله سربازان صرب دستگير و

 به اردوگاه اومارسکا برده شده و در آنجا مورد تجاوز و آزار جنسی اين سربازان قرار گرفتند.

  در سرزمين خون و عسل، ساخته آنجليناجولی

 «آمده ام شهادت بدهم» نيز مجموعه ای مستند از توليدات شبکه تلويزيونی «پی بی اس» است که با صدای مت ديمن

 بازيگر سر شناس هاليوود روايت می شود و روايت های شخصی ۱۶ زن بوسنيايی است که در زمان جنگ بوسنی،

 مورد تجاوز گروهی سربازان صرب در شهر فوکا قرار می گيرند. آن ها بعد از سال ها سکوت خود را شکسته و

 به افشای جنايت های سربازان صرب می پردازند. زنانی که خواسته اند هويت آن ها مخفی بماند و می گويند که

 صرب ها با آن ها مثل حيوان رفتار کردند. به گفته آن ها، هدف صرب ها، شکستن غرور آن ها بود و اين کار با

 تجاوز و آزار جنسی صورت گرفته است. در سريال «مرگ يوگسالوی» ساخته آدريان پنيک (از توليدات

 بی بی سی) نيز به موضوع تجاوز زنان بوسنيايی پرداخته شده است.

 هاليوود نيز به جنگ بوسنی بی اعتنا نبوده است. در ميان فيلم های جنگی هاليوود در مورد جنگ بوسنی، فيلمی

 است به نام «در سرزمين خون و عسل» که انجلينا جولی، ستاره هاليوودی آن را ساخته و موضوع تجاوز و آزار

 زنان بوسنيايی را در قالب داستانی رمانتيک بين سربازی صرب و دختری مسلمان روايت کرده است. اما اين فيلم

 بيشتر از آنکه روی جنايات صرب ها در زمان جنگ بالکان و تجاوز به زنان بوسنيايی متمرکز باشد، روی

 ماجرای عاشقانه اين زوج متمرکز شده است. انجلينا جولی در گفت وگو با کريستين امانپور گفت که اين فيلم را

 برای جلب توجه بين المللی به وضعيت بازماندگان جنگ بوسنی ساخته است. به گفته او، اين بد ترين نسل کشی

 تاريخ معاصر بعد از جنگ جهانی دوم بود که در اروپا صورت گرفت: «ما آن زمان چه می کرديم؟ آيا به اندازه

 کافی تالش کرديم؟ و چرا به اندازه کافی درباره آن حرف نزديم؟ اين جنگ، جنگی نابرابر بود. کسانی هستند که

 نمی خواهند اين چيز ها گفته شود و برخی حتی وقوع آن را انکار می کنند.»

 در زمان ساخت اين فيلم، شايعاتی در مورد اينکه اين فيلم راجع به عشق يک زن بوسنيايی است که عاشق

 تجاوزگر خود می شود به راه افتاد که باعث اعتراض زنان قربانی بوسنيايی گرديد اما اين شايعات به وسيله گروه

 سازنده فيلم تکذيب شد. همچنين در سال ۲۰۱۱ جوزپ نژويک نويسنده کروات، ادعا کرد که آنجلينا جولی از

 رمان او به نام «روح از هم پاشيده»، سرقت کرده است اما انجلينا جولی اين موضوع را انکار کرد.

 تجاوزهای متفقين در جنگ جهانی دوم

 بر مبنای اسناد تاريخی منتشر شده، اشغال برلين به وسيله ارتش سرخ اگرچه به منزله پايان کار هيتلر و انهدام

 ماشين جنگی فاشيسم بود اما برای بسياری از مردم آلمان به ويژه زنان آلمانی، آغاز دورانی وحشتناک و دردبار

 محسوب می شد. نيروهای روسی در حالی برلين را فتح کردند که از دو ميليون و ۷۰۰ هزار آلمانی باقی مانده در

 اين شهر، دو ميليون نفرشان زن بودند. به نوشته آنتونی بيور در کتاب «سقوط برلين در سال ۱۹۴۵»، روس ها

 بعد از ورود به خاک آلمان، تجاوز سازمان يافته خود به زنان را آغاز کرده و در برخی روستا ها تمام زنان بين

 ۱۰ تا ۸۰ سال را مورد تجاوز قرار دادند. بسياری از اين قربانيان به صورت مکرر (تا ۵۰ بار) مورد تجاوز

 قرار گرفته بودند. به نوشته آنتونی بيور، ۷/۳ درصد کودکانی که در برلين در سال های ۱۹۴۵ و ۱۹۴۶ به دنيا

 آمدند، پدران روسی داشتند. به نوشته اين محقق، بعد از فتح برلين، هزاران زن آلمانی برای نجات از تجاوز

 روس ها خودکشی کردند. هنگامی که انگليسی ها به برلين رسيدند، افسران انگليسی با ديدن درياچه های مملو از

 زنانی که پس از تجاوز خودکشی کرده بودند، شوکه شدند.

  زنی در برلين، ساخته ماکس فاربر باک

 مارتا هيلرز، روزنامه نگار آلمانی نيز در کتابش با عنوان «زنی در برلين» که در سال ۱۹۴۵ منتشر شد،

 خاطرات خود از اشغال برلين و تجاوز به زنان از سوی ارتش سرخ را به ثبت رسانده است. فيلم «زنی در

 برلين» (۲۰۰۸) ساخته ماکس فاربر باک، داستان همين زن روزنامه نگار (با بازی نينا هوس بازيگر زن برجسته

 سينمای آلمان) است که بعد از هجوم روس ها به برلين، نه تنها شاهد تجاوز سربازان روسی به زنان آلمانی است

 بلکه خود نيز مورد تجاوز آن ها قرار می گيرد. حرف زدن در مورد تجاوز ها و جنايت های سربازان ارتش سرخ تا

 زمان سقوط ديوار برلين ممنوع بود و پس از آن بود که اسناد و اطالعات زيادی در اين زمينه منتشر شد.

 خاطرات اين زن با اينکه در سال ۱۹۴۵ منتشر شده بود برای مدت نيم قرن در حاشيه بود تا اينکه در سال

 ۲۰۰۳ دوباره منتشر شد و به کتابی پرفروش در آلمان تبديل گرديد.

 کتاب «بازی» نوشته روزنامه نگار آلمانی، اينگبورگا جاکوبز از گزارشگران تلويزيون زد دی اف (ZDF) آلمان،

 در واقع تاريخ شفاهی زنانی است که پس از فتح برلين مورد تجاوز سربازان روسی قرار گرفته بودند. در

 گزارش های اين نويسنده آمده که ابعاد اين جنايت ها را نمی توان مشخص نمود چرا که بسياری از زنان مورد

 تجاوز قرار گرفته حاضر نيستند درباره تجربه های دردناکشان حرف بزنند. برخی گزارش ها نيز حاکی از آن است

 که نيروهای ديگر متفقين، تنها نظاره گر نبوده و گاهی آن ها نيز شريک جرم روس ها بوده اند.

 بر اساس مطالعات منتشر شده رابرت جی ليلی در طی جنگ جهانی دوم، ۱۴ هزار زن انگليسی، فرانسوی و

 آلمانی مورد تجاوز سربازان آمريکايی قرار گرفتند. کتاب «با تجاوز به زنان اروپا فتح شد» نوشته دکتر آستين

 جی آپ، استاد ادبيات انگليس در آمريکا که در سال ۱۹۴۶ منتشر شد، منبع معتبر ديگری در اين زمينه است. اما

 ظاهرًا تاکنون جز فيلم «پوست» (La peau) ساخته ليليانا کاوانی، هيچ فيلم ديگری در اين مورد ساخته نشده. در

 فيلم «پوست»، که بر اساس رمانی از کورتزيو ماالپارته (با بازی مارچلو ماسترويانی) ساخته شده و ماجرای آن

 در زمان جنگ جهانی دوم در ايتاليا و در ناپل تحت اشغال متفقين می گذرد، جنون و ويرانگری های سربازان

 متفقين در اين شهر به تصوير کشيده شده است. جنون سربازان آمريکايی تا حدی است که به هم قطار زن خود که

 يک خلبان آمريکايی است تجاوز می کنند.

 از طرف ديگر سربازان مراکشی که در زمان جنگ جهانی دوم تحت فرماندهی فرانسويان می جنگيدند، بعد از

 اشغال ايتاليا، مرتکب تجاوز های دسته جمعی به زنان ايتاليايی شدند. در فيلم «دو زن» (۱۹۶۰) ساخته ويتوريو

 دسيکا نيز زن بيوه ای (با بازی سوفيا لورن) که به همراه دختر ۱۲ ساله اش در زمان جنگ جهانی دوم، به خاطر

 ترس از بمباران رم به وسيله نيروهای متفقين، از اين شهر می گريزد، در راه مورد حمله و تجاوز دسته جمعی

 سربازان مراکشی ارتش فرانسه قرار می گيرند.

 بدن زن به مثابه ميدان نبرد

 آيا سينما توانسته با بيان و نمايش ترومای تجاوز جنسی به زنان در جنگ ها، به واقعيت  چنين جنايتی نزديک شود و چه بسا حتی از اندوه قربانيان بکاهد؟

 در برخی از فيلم های مربوط به جنگ، زنانی را می بينيم که با ترومای تجاوز در دوران جنگ زندگی می کنند و با

 يادآوری خاطرات و کابوس ها و ترس های ناشی از آن عذاب می کشند. در بخش نخست اين جستار از فيلم

Grbavica) «کائوس» ساخته برادران تاويانی، فيلم مصری «گناه»ساخته هنری برکت، فيلم داستانی «گرباويکا»

) ساخته جاسميال ژبانيک و همچنين از فيلم «در سرزمين خون و عسل» ساخته انجلينا جولی و «دو زن» (۱۹۶۰

 ) ساخته ويتوريو دسيکا به عنوان فيلم هايی که بخشی از واقعيت تجاوز جنسی در جنگ  جهانی دوم و جنگ بوسنی

 را بيان کرده اند ياد کرديم. اکنون اين بحث را پی می گيريم:

 تجاوز ارتش سرخ در لهستان

 به گفته نورمن نيامارک، مورخ آمريکايی و استاد دانشگاه استنفورد، اگر آمار زنان مورد تجاوز قرار گرفته در

 کشورهای اروپای شرقی به وسيله ارتش سرخ را به آمار قربانيان خشونت جنسی در زمان جنگ جهانی اضافه

 کنيم، آمار زنان قربانی بالغ بر دو ميليون خواهد بود.

 

 مستند «شرم خفته» ساخته فروزينا اسکرابسکی: زنان لهستانی که در زمان جنگ جهانی دوم مورد تجاوز سربازان روسی قرار گرفتند

 در سال ۲۰۱۳ وقتی يک دانشجو لهستانی، مجسمه ای تمام قد از تجاوز يک سرباز ارتش سرخ شوروی سابق به

 يک زن حامله لهستانی را در ميدان شهر گدانسک برافراخت، اين حرکت او موج اعتراض مقامات روسی و

 لهستانی را برانگيخت. اين مجسمه نمادی از همه زن هايی بود که در زمان جنگ جهانی دوم قربانی تجاوز و

 خشونت جنسی نظاميان روسی شدند. موضوعی که در سال های اقتدار کمونيسم بر اروپا، کسی جرأت نداشت

 درباره آن صحبت کند اما در سال های اخير، اسناد، کتاب ها و فيلم های مستند بسياری در اين زمينه منتشر شده که

 بيانگر واقعيت های تلخی در مورد تهاجم ارتش سرخ استالين به اروپا برای مبارزه و مهار فاشيسم هيتلری است.

 يکی از زنان اين فيلم به ياد می آورد که چگونه او و زنان ديگر برای اينکه از شر سربازان روسی در امان

 بمانند، سعی می کردند خود را زشت نشان دهند.

 فروزينا اسکرابسکی، مستندساز لهستانی در فيلم مستند «شرم خفته» (Silenced Shame)، به سراغ زنان

 لهستانی رفته که در زمان جنگ جهانی دوم مورد تجاوز سربازان روسی قرار گرفتند. به گفته اسکرابسکی، بيش

 از ۸۰۰ هزار زن لهستانی در زمان اشغال لهستان به وسيله ارتش سرخ، مورد تجاوز سربازان روس قرار گرفتند

 و آمار حاملگی زنان تجاوز شده آنقدر باال بود که دولت لهستان، ممنوعيت سقط جنين در اين کشور را برای مدتی

 کوتاه لغو کرد. به گفته اين فيلمساز، تنها زنان لهستانی قربانی اين خشونت ها نبودند بلکه مردان لهستانی نيز بار

 يک شرم و گناه تاريخی را که ناظر اين فجايع بوده و نتوانستند کاری بکنند، بر دوش دارند. به گفته اسکرابسکی،

 در دوران کمونيسم، اين زنان و مردان قربانی نه تنها حق حرف زدن درباره اين ترومای تاريخی را نداشتند بلکه

 موظف بودند که هميشه در مراسم بزرگداشت سربازان ارتش سرخ به عنوان نيروهای نجات دهنده ملت لهستان

 شرکت کنند.

 در مورد تجاوز سربازان و افسران آلمانی به زنان يهودی در کمپ ها نيز روايت های متعددی وجود دارد. بر

 مبنای يکی از اين روايت ها، نظاميان آلمان از طرف حزب نازی دستور داشتند که به زنان يهودی يا اسير تعرض

 نکنند اما گزارش های منتشر شده اخير (حاصل افشای اعترافات ضبط شده اسرای جنگی آلمانی) در مورد تجاوز

 به زنان يهودی در اردوگاه های آلمانی، خالف اين ادعا را نشان می دهد. اين صحنه ها البته در فيلم های مربوط به

 هولوکاست کمتر تصوير شده است.

 تجاوز به زنان در فيلم های سامورايی ژاپنی

 جنگ های خونين قبيله ای و فئودالی، بستر بسياری از فيلم های ژانر «چن بارا» (اصطالح ژاپنی برای فيلم های

 سامورايی) به ويژه فيلم های کوروساوا، کوباياشی وکانه تو شيندو است.

  فيلم «راشومون» (۱۹۵۰) ساخته آکيراکوروساوا

 فيلم «راشومون» (۱۹۵۰) ساخته آکيراکوروساوا، شايد معروف ترين فيلم از نظر تمرکز روی موضوع تجاوز زن

 به عنوان ماجرای اصلی فيلم باشد که به شکل ماهرانه و پيچيده ای از منظرهای گوناگون روايت می شود. اين فيلم

 که بر پايه داستانی از ريونوسوکه آکوتاگاوا ساخته شد، به کمک فالش بک های مکرر، ماجرای تجاوز يک راهزن

 به زنی جوان و قتل شوهرش را در جنگل از چند زاويه ديد روايت می کند و از اين نظر در زمان خود، بدعتی در

 شيوه روايتگری بود و الهام بخش بسياری از فيلمسازان ديگر گرديد. در فيلم، چهار روايت مختلف از يک رويداد

 ثابت به وسيله چهار راوی مختلف شنيده می شود که هر کدام با ديگری متفاوت و حتی متناقض است. کوروساوا با

 اين شيوه روايی، در واقع مطلق بودن حقيقت (در اينجا تجاوز به يک زن) را زير سؤال برده و از تماشاگر

 می خواهد با شنيدن روايت های مختلف، نتيجه گيری کرده و برداشت خود را از حقيقتی که نسبی است داشته باشد.

 در فيلم «گربه سياه» (۱۹۶۸) ساخته کانه تو شيندو، تجاوز به زنان، محرک نيرومندی برای انتقام جويی زنان عليه

 سامورايی های تجاوزگر است. اين فيلم که بر اساس متون کهن ژاپنی مثل «کونجاکو مونوگاتاری» ساخته شده،

 داستان دو زن روستايی است که سامورايی های گرسنه و حريص گريخته از جنگ، آن ها را بعد از تجاوز

 دسته جمعی به قتل می رسانند اما نيروهای غيبی بعد از مرگشان آن ها را به شکل گربه هايی سياه و شيطانی

 درمی آورند تا در دروازه «راجومون» که پناهگاه دزدان و راهزنان است در کمين سامورايی ها نشسته، آن ها را

 اغوا کرده و به دام انداخته و از پا درآورند. در واقع روح های سرگردان اين فيلم، انتقام تاريخی همه رعايا و

 دهقانان فقير از فئودال ها، مباشران و سامورايی ها را که سال ها به آن ها ظلم کرده و مورد بهره کشی و تجاوز

 قرار دادند را می گيرند.

 نسل کشی و تجاوز در ننکينگ چين

 ماجرای قتل عام و تجاوز دسته جمعی سربازان ژاپنی به شهر ننکينگ، پايتخت سابق چين در زمان جنگ جهانی

 دوم نيز دستمايه فيلم های بسياری بوده است.

 

 شهر زندگی و مرگ» (۲۰۰۸) ساخته لو چوان

 بر اساس اسناد و شواهد تاريخی، بيش از ۲۰۰ هزار زن و مرد بی گناه چينی، در جريان تهاجم و اشغال ننکينگ

 به وسيله ارتش ژاپن در طی ۶ هفته بعد از شکنجه و آزار، به قتل رسيدند. همچنين بر مبنای پرونده جنايت های

 جنگی ارتش ژاپن در دادگاه توکيو، بيش از ۲۰ هزار زن چينی مورد تجاوز سربازان ژاپنی قرار گرفته و بعد از

 تجاوز به قتل رسيدند. «شياطين ژاپنی» ساخته مينورو ماتسوئی، مستندی تکان دهنده در باره اين رويداد تراژيک

 تاريخی است. فيلمساز با دوربين اش، به ضبط حرف ها و شهادت های ۱۴ سرباز سابق ارتش ژاپن که در قتل عام

 و تجاوزهای ننکينگ مشارکت داشتند، پرداخته است. اين سربازان می گويند که چگونه به آن ها آموزش داده بودند

 تا به افراد غير ژاپنی به عنوان انسان نگاه نکنند و آن ها را بی رحمانه به قتل برسانند.

 فيلم داستانی چينی «شهر زندگی و مرگ» (۲۰۰۸) ساخته لو چوان نيز روايت دراماتيزه شده تجاوز گروهی

 سربازان ژاپنی به زنان چينی در شهر ننکينگ و قتل عام مردم اين شهر است. همچنين دن استورمن و بيل گوتن

 تاگ در فيلم «ننکينگ» (۲۰۰۷)، روايت داستانی ديگری از اين قتل عام و تجاوزهای جنگی هولناک تاريخی

 ارائه کرده اند.

 مستندهای افشاگرانه در مورد تجاوز

 مستند «جنگ نامرئی» ساخته کربی ديک از آمريکا نيز مستندی جسورانه و افشاگرانه درباره تجاوز و آزار

 جنسی در ارتش آمريکا و ترومای جنسی زنان نظامی قربانی تجاوز در ارتش اين کشور است.

 اين فيلم، يکی از نخستين فيلم هايی است که روی موضوع حساس فرهنگ تجاوز در ارتش آمريکا انگشت گذاشته

 و به افشای سياست های ارتش آمريکا در جهت سرپوش گذاشتن بر جرايم صورت گرفته در محيط های نظامی

 پرداخته است. مستندی که توانسته در ظرف مدت کوتاهی که از اکران آن می گذرد، تأثير عميقی بر سياست های

 دولت آمريکا در اين زمينه گذاشته و باعث تغيير برخی قوانين نظامی و قضايی شود.

 سازنده اين فيلم تکان دهنده، جرايم صورت گرفته و نرخ باالی تجاوز در ارتش آمريکا را از سال ۱۹۹۱ تا سال

 ۲۰۱۰ دنبال کرده است. بر اساس اين فيلم، ۲۰ درصد نيروهای زن آمريکايی، هنگام خدمت در ارتش، مورد

 تجاوز و آزار جنسی قرار گرفتند. ۳۳ درصد قربانی ها نيز تجاوز خود را گزارش نداده اند چرا که اغلب، تهديد به

 مرگ يا اخراج از ارتش شده اند. از هر پنج زنی که تجاوز خود را گزارش داد، چهار نفر از آن ها تنبيه و اخراج

 شدند.

  مستند «جنگ نامرئی» ساخته کربی ديک

 کربی ديک در اين فيلم نه تنها با زنانی که در ارتش به وسيله هم قطارانشان مورد تجاوز قرار گرفتند، گفت وگو

 کرده بلکه به سراغ شمار وسيعی از اعضای کنگره آمريکا، فرماندهان رده باال در شاخه های مختلف نظامی، و

 برخی مقامات رسمی وزارت دفاع آمريکا، روزنامه نگاران، روان شناسان و وکالی حقوقی رفته است.

 داستان های اين زنان قربانی، همگی دارای درونمايه ای مشترک است: آن ها نه تنها مورد تجاوز همراهان

 نظاميشان قرار گرفتند، بلکه قربانی بی عدالتی سيستم قضايی آمريکا نيز بوده اند چرا که محاکمه نظامی ها تنها در

 صالحيت دادگاه های ارتش بوده و آن ها نيز به بهانه های مختلف، نه تنها عدالت را در مورد متجاوزان اجرا

 نکرده اند بلکه اغلب، قربانيان تجاوز را مجازات کرده و حکم اخراج آن ها از ارتش را صادر کرده اند.

 «جنگ نامرئی» از سوی انجمن منتقدان فيلم شيکاگو به عنوان بهترين فيلم مستند سال گذشته انتخاب شده است.

 بيشتر فيلم های مستندی که به وسيله مستندسازان زن ساخته شده اند جنبه ای افشاگرانه و حقيقت جويانه دارند و با

 هدف جلب توجه مجامع بين المللی به وضعيت قربانيان تجاوز ساخته شده اند. برخی از سازندگان آن ها مثل ليزا اف

 جکسون سازنده فيلم مستند «سکوت بزرگ: تجاوز در کنگو» خود قربانی تجاوز در جنگ ها بوده اند. فيلم ليزا

 جکسون که برنده جايزه ويژه هيئت داوران جشنواره ساندنس ۲۰۰۸ گرديد، به موضوع تجاوز و خشونت جنسی به

 عنوان يک حربه نظامی در جنگ داخلی کنگو می پردازد. در جريان اين جنگ، صد ها هزار تن از زنان و

 دختران جوان کنگويی، به وسيله سربازان ربوده شده و مورد تجاوز قرار گرفتند. فيلمساز که خود قربانی اين

 تجاوز دسته جمعی بوده، با دوربين خود به سراغ نظاميان و قربانيان آن ها رفته و حقايق هولناکی را افشا کرده

 است.

 در فاصله دو دهه کشمکش نظامی بين نيروهای هوادار حکومت و شورشيان مخالف کنگو، بيش از ۱۵۰ هزار

 زن کنگويی قربانی تجاوز و خشونت جنسی نظاميان در اين کشور شدند. فمکه و ايلزه ون ولزن از سينماگرانی اند

 که در فيلم های مستند خود روی موضوع تجاوز به زنان کنگويی در جريان جنگ های داخلی اين کشور تمرکز

 کرده اند. در فيلم مستند «اسلحه جنگ» ساخته اين دو فيلمساز، وضعيت زنان قربانی تجاوز در جمهوری

 دمکراتيک کنگو به شکل دردناکی ترسيم شده است. آن ها همچنين در مستند ديگری به نام «عدالت برای فروش»،

 موضوع تجاوز يک سرباز کنگويی به يک زن روستايی را از ديد وکيلی به نام کلوداينکه که اين پرونده را دنبال

 می کند، بررسی کرده اند. آن ها نشان می دهند که نه تنها سيستم قضايی فاسد کنگو، نمی تواند عدالت را اجرا کند

 بلکه جوامع بين المللی نيز با سکوت خود بر اين جنايات سرپوش گذاشته اند. «نبرد با سکوت» مستند ديگری از

 اين دو مستندساز است که در آن به موضوع تجاوز به زنان کنگو پرداخته شده است.

 کار ترين اولمر در فيلم مستند «بعد از تجاوز» به زندگی مختار مای، زن روستايی پاکستانی می پردازد که قربانی

 انتقام جويی و کينه توزی قبيله ای بوده و به شکل بی رحمانه ای مورد تجاوز گروهی از مردان قبيله متخاصم قرار

 می گيرد. اما مختار به جای سکوت و ادامه زندگی با شرم، تصميم می گيرد به افشاگری در اين مورد پرداخته و

 تجاوزگران را به دادگاه بکشاند و خواهان اجرای عدالت شود. او که زنی بی سواد است، به تدريج درمی يابد که

 تنها راه پايان دادن به اين خشونت های قبيله ای، تغيير فرهنگ و ذهنيت مردم عقب مانده روستايی است.