تﺎﻋﻼﻃا ﻲﻠﻠﻤﻟاﻦﻴﺑ نﺎﻳﺮﺟ · 2017-11-28 · ١ 15875ـ6597 :ﻲﺘﺴﭘقوﺪﻨﺻ .13 كﻼﭘ ،مود ﻪﭼﻮﻛ ،نﺎﺘﺴﻛﺎﭘ نﺎﺑﺎﻴﺧ

١ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت

org.resaneh@info:Email org.rasaneh.www 88730477: دورنگار88737248، 88735439: تلفن

اهللا الرحمن الرحيم بسم

المللي اطالعات جريان بين گزارش و تحليل جهاني

دكتر حميد موالنا ترجمة يونس شُكرخواه

٢ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


ها دفتر مطالعات و توسعه رسانه1387

: از است اي اثر ترجمه يناInternational Flow of Information

A Global Report and Analysis, Unesco Pressn 1985

ها دفتر مطالعات و توسعه رسانه وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمي

دكترحميد موالنا المللي اطالعات جريان بين

يونس شُكرخواه 1371: چاپ اول

e-book : 1387صورت چاپ دوم به 987ISBN 978-964-6757-30-1-964 -9934-21-1شابك

.ها مركز مطالعات و تحقيقات رسانه.اسالميو ارشادوزارت فرهنگ.ايران:سرشناسه :.ندهعنوان و نام پديدآور

.1387 ،ها مركز مطالعات و تحقيقات رسانه. وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمي: تهران: مشخصات نشر : شابك فيپا : ت فهرست نويسيوضعي

:عنوان: يادداشت :يادداشت : يادداشت : موضوع

: ضوعمو : شناسه افزوده : شناسه افزوده .، مترجم: شناسه افزوده

: بندي كنكره رده : رده بندي ديويي

:شماره كتابشناسي ملي

٣ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


مقدمه ناشرهـاي نـاپيموده بـسياري را رفيعي از علم و دانش دست يافته اسـت، هـر چنـد راه هاي سوي كمال علمي به قله قافله بشري در سير به

همواره به . ترين اين عوامل است هم از م “تبادل اطالعات ”اند كه هاي رفيع مؤثر بوده فراروي خود دارد، عوامل متعددي در فتح اين قله جريـان ”طوري كه درجهان امروز افزايشي دوچندان داشته است، به ميزان رشد امكانات تبادل اطالعات، سرعت پيشرفت علم و دانش

رشد و وانه پشترساني به از سوي ديگر ارتباطات و پيام. كننده و كارساز دارد نقشي تعيين معرفت بشري هاي در تمام حوزه“اطالعاتتوانـد خـود را مـصون از تـأثير اي كه هيچ فرد و كشوري نمي گونه خود گرفته است به پوشش گسترش تكنولوژي تمام جهان را تحت

وري از دانش بشر معاصر و نتيجتاً المللي اطالعات بداند، بنابراين هم براي بهره بينو مستغني از شركت در جريان ناخواسته، هاي پيامالمللي اطالعات كه كيان مذهبي و ملي ما را هـدف گرفتـه شرفت علمي و هم به لحاظ مقابله مؤثر با ابعاد مخرب جريان بين رشد و پي

المللـي جريـان بـين ”است، ناگزير از حضوري قوي و مؤثر در اين جريان هستيم، از لوازم اوليه اين حضور شناخت هرچه بيشتر ابعاد . است“اطالعات

... المللي اطالعات، توزيع اطالعات در جهان كنوني همچون اقتصاد، سياست، ل قدرت و سيطره غرب بر جريان بين دلي متأسفانه به غرب با تمام امكانـات ارتباطـاتي و اطالعـاتي كـشورهاي جنـوب را مـورد هجـوم امـواج . ناعادالنه بوده و كامالً يكسويه شده است

طلبانه خود به هدم فرهنگ و هويت ملي اين جوامع و در نهايت هـضم آنهـا در نظـام هاطالعاتي قرار داده و براي پيشبرد اهداف سلط ارزشي غرب كمر بسته است، خطري كه از اين ناحيه متوجه كشورهاي جهان بوده است، آنها را بـر آن داشـته تـا در چندسـال اخيـر

تـرين كوچـك شت يك دهه از طرح اين موضوع نه تنها رغم گذ المللي اطالعات شوند، اما علي الح در ساختار جريان بين صخواستار ا ارتباطات، قدرت هرچه بيشتر تكنولوژيي نيامده است، بلكه غرب با به كارگيرداطالعات بوجوالمللي بيناصالحي در ساختار جريان

مقابلـه بـا خود نياينـد و در هبسوم كشورهاي جهان طوري كه اگر بهاطالعات استوارتر ساخته است، المللي بينفائقه خود را برجريان كشور ما نيز از زمره كشورهايي اسـت كـه .دچار مشكالت فراواني خواهند شد انديشي نكنند، وار پيام و تصوير چاره اين هجوم مغول

مـان دينـي ـ ملـي مورد تهاجم امواج صوتي و تصويري قرار دارد، به ناچار بايد بـراي مقابلـه بـا ايـن هجـوم و بـراي حفـظ هويـت آشنايي اي مقابلهالزمه چنين . ها و هويت فرهنگي خود برخيزيم به دفاع از ارزش انديشي كرد و با همراهي ديگر كشورهاي جهان چاره

.در جهان است هر چه بيشتر با سيستم حاكم بر ارتباطات و شناخت نظام كنوني اطالعاتيآمـده در اين زمينه توسط محققي ايراني به رشته تحرير در جهان كه در پاسخ به نياز كشورهاي اطالعاتالمللي بينجريان كتاب .به عنوان مرجعي براي شناختن عميق و آگاهانه از وضعيت كنوني نظام جهاني اطالعات باشدتواند است، مي زمينـه ارتباطـات تحقيقاتي خود بـه انتـشار آثـار علمـي و تحقيقـي در هاي برنامه كه در كنار ها رسانهتحقيقات مطالعات و مركز

در اينجا بر خود الزم . ترجمه و چاپ اين اثر تحقيقي را در برنامه انتشاراتي خود قرار داد مؤلف محترم، اهتمامي ويژه دارد، با موافقت . كنيمتشكر كرخواه كه زحمت ترجمه كتاب را تقبل فرمودند،از مترجم آقاي يونس شُدانيم مي

. مندان قرار گيرد ل و استفاده محققان، استادان، دانشجويان و عالقهاميد است كه اين اثر مورد قبو

ها رسانه تحقيقات مطالعات و مركز

٤ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


فهرست

نويسنده براي ترجمه فارسي كتابةمقدم ديباچه چارچوب تحليل: مقدمه

ها خبر و ديدگاه مقدمه؛چار چوب تحليل.فصل اول خبر و ديدگاه ها.فصل دوم

ن سخن پراكني ، سخن پراكني جهاني جها.فصل ها ريان فرامرزي داده صاحبان ذخاير اطالعات و ج.فصل چهارم )اي سياره(؛ جريان اطالعات منابع جهاني المللي بين اساس فعاليت .فصل پنجم اطالعاتالمللي بين نتيجه؛ عوامل كاركردي و هم گرا در جريان .فصل ششم

گزيده كتاب شناسي

٥ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


نويسنده براي ترجمه فارسي كتابةمقدم

سياسي و اقتصادي و هاي سيستمبيولوژي و فيزيولوژي گرفته تا هاي سيستمهاي هر سيستم حياتي است؛ از گاطالعات و ارتباطات ر هـاي سيـستم در . هـا هـستند هـاي آرمـاني ايـن دسـتگاه ها و هدف جريان و گردش مناسب اطالعات، الزمه حركت . فرهنگي و نظامي

واژه اطالعات جايگـاه ويـژه خـود را دارد و دگرگـوني آن و ا شيمي و فيزيك، مكانيكي و الكتروني و اورگانيك نيز از ماشين گرفته ت ةدر حقيقت ارتباطات از جنبـ . است (Cybernetics)اً در قوانين ترموديناميك، ريشه و آغاز علم سايبرنتيكس مخصوص قوانين مربوطه،

ايـن . صلي دارد كه جاي آن در اين مقدمه نيـست اين خود فصل و بحث مف . استدو اصل اطالعات و كنترل ة علم سايبرنتيكس، رابط . كلي آشنايي اوليه داشته باشندجنبة تا خوانندگان، به جايگاه و اهميت علم اطالعات و ارتباطات از شود ميمختصر از اين جهت ذكر

داريم كه شامل مسائل و كشوري و جهاني توجه هاي سيستماجتماعي و جنبة در اين مقوله، ما به موضوع اطالعات و ارتباطات از تكيـه ايـن كتـاب روي نقـش اطالعـات و ارتباطـات در امـور و روابـط . باشد ميسياسي و اقتصادي و فرهنگي و نظامي هاي سيستم

بـه )(Communicationواژة و “اطالعـات ” فارسـي بـه هـاي نوشته در )(INFORMATIONعامه، واژه التين طور به. استالمللي بينصحيح، آن مفهوم و دركي را كه در ايـن علـم طور به من، لغت ارتباطات در فارسي ةبه عقيد. جمه و استفاده شده است تر “ارتباطات”

كه در تعريـف يا اطالعات را در بردارد، در حاليها پيامو بيشتر تصوير حمل و نقل يا اتصال رساند نمي كامل طور بهجايگزين است، و درك ذهني اطالعات بين فرسـتنده و گيرنـده، يـك امـر اساسـي هاي اشتراكي جنبه (COMMUNICATION) اصلي اين علم يعني

به هر حـال در ايـن . “ارتباطات” شايد بيشتر، اين پديده را روشن كند تا لغت “گري هم” يا “گرايي هم”اي مثل به عقيده من واژه . است . بريم مي، ما لغت ارتباطات را به كار مجموعه براي سهولت

جمعيت، پيـشرفت تكنولـوژي و ةدر دنياي امروز به علت توسع. اطالعات و ارتباطات هميشه يك منبع ثروت و قدرت بوده است هـا ايدئولوژي ابزار مخابراتي، وسعت حمل ونقل و مسافرت، گسترش تجارت و فرهنگ و پيچيدگي امور سياسي و فرهنگي و رقابت

هـاي بـا اطالعـات و ارزش ها گونه تبادل اينبادل افكار و مواد صنعتي و مادي سروكار داريم، بلكه ، نه تنها ما، با ت المللي بيندر روابط سياست و اقتصاد مشخص شده و باال گرفته، نقـش اطالعـات و ارتباطـات طوري كه نقش فرهنگ در همان. خصوص، همراه هستند به

اقتـصادي و هـاي روش از تـوانيم نمـي ن جريان و تبـادل اطالعـات در حقيقت، بدو. استمربوط به آنها نيز اهميت خاصي پيدا كرده دهد مي تشكيل ها جامعهعظيمي را در شناخت در سيستم جهاني امروز، محيط ارتباطي قشر . كنيمسياسي و فرهنگي و نظامي صحبت

جهـاني حاصـل اطالعـات و مخـدوش و يـا صـحيح تـصويرهاي . و سير افكار عمومي و ذهن مردم با اطالعات ارتباط مـستقيم دارد . گيرد ميگوناگون سرچشمه هاي انگيزهخصوصي و دولتي است كه از نقاط مختلف و با هاي بنگاهارتباطات افراد و ممالك مختلف و

گسترش پيدا كرد و مقـام مهـم امـروزي خـود را عملي از دو جهت علمي و دوم جهاني پس از جنگ المللي بيناطات ب ارت ةرشتاي سـروكار داشـت و شـامل متراكم ولي فني و تكنيكي يا حرفه هاي نوشتهاز جهت علمي و تئوري، اين رشته اغلب با . ورددست آ به

در محافل عامه، رشـته حتي اين روزها . و يا مخابرات تلفني و تلگرافي و راديويي بود نگاري روزنامهمطالعاتي مطبوعات و هاي رشتهجمعـي، فقـط هاي رسانهو مطالعات نگاري روزنامهكه رشته در حالي . مترادف و معروف است ها مشاهده وها دانستنيارتباطات با اين

و يشناسـ روانو مردم شناسـي و شناسي جامعه علوم سياسي و اقتصادي و هاي رشتهاز طرف ديگر، . جزئي از اين كليات بزرگ است دولتـي، هـاي سيـستم قديمي، علوم سياسـي، مطالعـات هاي روشاين تحت . گرفت ميحتي حقوق به صورت مجزا مورد مطالعه قرار

با پول و ثـروت و شد، علم اقتصاد و سلطه و اطاعت بري محسوب ميملّي كميت حاةهاي مشروع و نامشروع و مسئل قدرت و امنيت رشته حقـوق بـا باألخره ي مي كرد و بررسانگيزه و رفتار افراد را روانشناسي داشت، گردش منابع مادي و تقسيم و توزيع آن سروكار

آمـوزش و هـاي سيـستم و هـا دانـشگاه ها هنوز در بسياري از كـشورها و بندي دسته گونه اين. هاي قانوني همراه بود قضاوت و ارزش ايـن در بسياري از ممالك صنعتي از جمله در اروپـاي غربـي، امريكـا، و شـوروي بعد از جنگ دوم، هاي سالدر . پرورش رايج است

٦ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


و غيـره، از طـرف روانـشناسي و شناسـي جامعـه عوض شد و رابطه بـين سياسـت و اقتـصاد، مجزا با صورت كهن خود، هاي تقسيماطالعـاتي و هـاي تئـوري يعني نيم قرن گذشته اين بود كه تحول روش اين دوره ترين مهم. انديشمندان جديد به رسميت شناخته شد

و الگوهاي ها روشدر حقيقت . شد و از اين طريق همبستگي جديدي بين علوم اجتماعي به وجود آمد آميخته ها رشتهارتباطي، با اين جوامـع ” ،“تصويريهاي سياست” اقتصاد اطالعاتي، ”. را تا حدود وسيعي به هم وصل كرد ها رشتهارتباطي و اطالعاتي مانند پلي، اين

و مفـاهيم ارتبـاطي، هـا روش در علوم فلسفه و ادبيات نيز .اند شدهين قديمي از جمله اصالحاتي هستند كه جايگزين عناو “اطالعاتي .نقش قابل توجهي را داشته است

جهـاني دوم پـس از جنـگ . داشـت المللـي بين و عملي در نيم قرن گذشته، علت اهميت علوم اطالعاتي و ارتباطي دوم جهت و نفوذ خود در سراسر دنيا دادند و مسئله اطالعات و ارتباطـات را بـه ري گ سلطهصاً امريكا ، پوشش جديدي به و مخصو ها ابرقدرت

اطالعاتي و ارتبـاطي، گري سلطهدر حقيقت، . اقتصادي، سياسي، فرهنگي و نظامي خود قرار دادند هاي سياستطرزي حياتي، در تمام وژني، اگـر چـه قـدرت عظيمـي بـه امريكـا و اختراع بمب اتمي و انرژي هيـدر . ها شد قدرت بريكي از اركان مهم سياست خارجي ا

ارضـي احتمـال و المللـي بـين نظامي در اختالفات سياسي هاي سالحشوروي و بعدها به چند كشور ديگر داد، ولي فكر استعمال اين ق نفـوذ سياسي و اقتـصادي از طريـ هاي هدفن را نيز باال برد و به همين جهت دسترسي به آنابودي كلي جمعيت و ثروت دارندگان جنـگ سـردي كـه بـين دو . مخصوصاً آمريكا و شوروي به دست آورد المللي هاي بين سياستاطالعاتي و ارتباطي مقام خاصي را در

به وجود آمد، در حقيقت يك جنگ رواني و اطالعاتي و ارتباطي بود كه هر دو طرف دوم المللي بينبلوك شرق و غرب بعد از جنگ اين جنگ اطالعاتي و رواني بين دو بلوك شرق و غـرب باعـث شـد كـه . العاتي همديگر را ضعيف كنند اطهاي اغتشاشخواستند با كره و ويتنام و ساير كشورهاي جهان، توسط آمريكا و شوروي درگير شود و نه هاي جنگغيرمستقيم در طور به نظامي هاي خصومت

. مستقيم در مرزهاي آنهاطور بهتبادل . را كسب كردتري بزرگاهميت المللي بين و ملّيهاي سياست اطالعات و ارتباطات در نيز نقشتصادي و فرهنگي از جنبه اق

، پيشرفت تكنولوژي، نقل و انتقال ارتباطات، پهناوري علم و صنعت در وسعت جهاني، مـسافرت المللي بينفرهنگي، گسترش تجارت هـا و كـشورهاي جمع، سير ارتباطات و اطالعـات را بـين افـراد و سـازمان طور بهو غيره المللي هاي بين كنفرانسكثير افراد و توسعه . يك طرفه و به سـود كـشورهاي صـنعتي شـد كميت هم از جنبة ولي افزايش اين ارتباطات هم از جنبةكيفيت و . مختلف افزايش داد

هـاي بـه خـصوص، و بـا ستند تحت اين سياسـت تي توان ملّي بزرگ تجاري اقتصادي چند هاي بنگاهاطالعاتي و نشرياتي، هاي سازمانتحت چنين شرايطي بود كـه . زياد كنند سوماز ابزار ارتباطي توسعه و نفوذ، خود را در كشورهاي تحت حمايت خود و دنياي استفاده

رط اوليه بـراي ش. اطالعاتي اصالً آميخته و مخلوط گرديد هاي سياستگذشته مسائل رشد و توسعة اقتصادي و سياسي با هاي دههدر و هـا سـرزمين اش در ايـن اطالعـاتي هـاي برنامـه ، گسترش غرب ب در دنياي رموفقيت الگوهاي رشد و توسعه اقتصادي و سياسي غ

مستلزم دسترسي به بازارهاي جهاني بود و توسـعه و المللي بينرقابت در تجارت . آمادگي وتغيير ذهن جمعيت و افراد اين مناطق بود .متدهاي سنجش افكار و اطالعات بودوليد شده به بازاريابي علمي و همگاني احتياج داشت و اين خود يكي از قبول كاالهاي ت

جديد آن نه تنها اثر مهمـي در هاي روشوتر و يارتباطي همراه با گسترش صنايع كامپ هاي ماهوارهانگيز تكنولوژي پيشرفت حيرت هـاي جاسوسـي و اطالعـاتي كـشورهاي مختلـف نظـامي و شـبكه هاي سيستم گذشته زندگي روزانه افراد داشته، بلكه در بيست سال

و سياسـي مخـصوصاً در جديد جهت كـسب اطالعـات نظـامي هاي ماهوارهاستفاده از . استرا تغيير كلي داده ها ابرقدرت،مخصوصاً هـاي دخالـت ورهاي عربـي و اسـرائيل، از جمله جنـگ ايـران و عـراق، ويتنـام و آمريكـا، كـش اي منطقهاخير هاي جنگاختالفات و

هـا و هآگـاهي جهـاني از ايـن پديـد . كامل واضـح اسـت طور بهساير كشورها براي همه امروز نيكاراگوا، پاناما و در كوبا، ها ابرقدرتي و ارتباطي جهاني را اطالعاتاز اين مسائل بود كه تقريباً بيست سال قبل براي اولين بار مسئلة تغيير نظام سوم مخصوصاً آگاهي دنياي

جهاني اطالعاتي و ارتباطي جـزو دسـتور و مـورد براي يك نظام جديد سوم در خواست دنياي . مطرح كرد المللي هاي بين سازماندر

٧ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


از آن كه حاصله سومباطي و رقوانين اطالعاتي و ارت. از جمله سازمان ملل و يونسكو قرار گرفت المللي هاي بين سازمانبحث و جدال قرار سوم اقتصادي فرهنگي جايگزين شده بود، مورد انتقاد و حملة شديد دنياي هاي سيستمراي صدسال از طرف دول استعماري در ب

و ممالـك سـوم دنيـاي هاي خواستهتالش براي به دست آوردن يك نظام جديد و عادالنة جهاني اطالعاتي و ارتباطي يكي از . گرفت . كوچك است كه تاكنون ادامه دارد

صـادر شـده، المللـي بـين هايي كه در اين مورد در دو دهة گذشته، چه در سازمان ملل و چـه در جوامـع ديگـر و قطعنامه ها بحثمـسائل ارتباطـات بـه رياسـت رسـيدگي بـه المللي بينميالدي كميسيون 1980در سال . به خود نگرفته است ملي هنوز اثر ع متأسفانه

المللـي بـين نظر يونسكو گزارش بزرگ ونسبتاً مفصلي در مورد مـسائل ارتباطـات تحت ان ايرلندي و مك برايد يكي از سياستمدار شانبـين كـشورهاي فاصله منابع ثروتي اطالعـاتي و ارتبـاطي است، معروف شده گزارش مك برايد اين سند تاريخي كه به نام . تهيه كرد

. خواستار يك تغيير اساسي در نظام ارتبـاطي و اطالعـاتي جهـان شـد صنعتي و كشورهاي در حال رشد را بيشتر روشن و مبرم كرد و مريكـا و آ به كناره گيـري 1984اين امر در ، باألخرهبسياري از كشورهاي غربي مخصوصاً آمريكا با اين در خواست مخالفت كردند و

. انگليس از عضويت يونسكو منتهي شد، دنيـاي هـا سـال در همين . اش بودند مريكا و متحدان اروپايي و سياسي آ شد، مي اش بحث جهاني اين نظام كه درباره جبهة مخالف

خواستار تجديد نظر در نظام كنوني جهاني اقتصاد و جايگزيني آن بـا يـك نظـام نـوين المللي بيندر سازمان ملل و مجامع ديگر سوم در بـسياري از ها رشته استاد دانشگاه و كارشناس اين من به عنوان يك . شدجهاني اقتصاد بود كه اين نيز با مخالفت دول غربي مواجه

تنهـا اسـتاد هـا بحـث گيرودار اين در 1982 شركت داشته و در سال است،سال گذشته تشكيل شده ستيكه در ب المللي هاي بين جلسه كرده و نظر خود را اظهار مربوطه كنگره آمريكا دعوت شدم تا در اين موضوع گزارشي تهيه هاي كميسيوناز طرف دانشگاهي بودم كه

صداي كارشناسان و فرهنگيان و متخصصان اين رشته از جمله وتقاضاها بود گونه اينلوده و عليه آ، محيط آمريكا بسيار متأسفانه. كنما در ايـن و جهاني ارتباطات و اقتصاد بوديم، اثري در تصميم سياست خارجي آمريك المللي بيننظر در نظام طرفدار تجديد خود من كه

مريكـا مخـصوصاً در دولـت آ . كننـد مـي ه اين موضوع نگـاه امر نگذاشت و دولت رونالد ريگان و جانشينان بعدي او هنوز خصمانه ب اخير كه روابط بين شرق و غرب يعني شوروي و اروپاي شرقي و آمريكا و اروپاي غربي رو به بهبودي گذاشته، از جوامـع و ي ها سال

. در آن اكثريت دارد، فاصله گرفته دوري داردسوم كه دنياي المللي بينتشكيالت يونسكو از من المللي بينبود كه از طرف دبير كل سازمان جديد ارتباطي و اطالعاتي م مقارن با اين بحث جهاني نظا1982در سال

سـازمان در پـاريس مـشغول كـار شـده و به عنوان مشاور در مسائل ارتباطي و اطالعاتي در دبيرخانه اين شد تا مدت كوتاهي دعوت و جهـاني المللـي بينهايي كه در موضوع سير و جريان اطالعات و ارتباطات و تحقيقات و بررسي ها پژوهشگزارشي علمي در مورد

ن بـه مـ مأموريـت حاصل ايـن گذرد ميكه از نظر خوانندگان كتاب كنوني . تهيه و تدوين كنم است، در چند دهة اخير به عمل آمده : ديگر تحت عنوانهاي فصلاين گزارش با تجديدنظرهايي كلي و . يونسكو بود

Hamid Mowlana. Global Information and World Communication: new Frontiers in International Relations‚ Longman Publishing, White Plains New York and Landon‚ 1986.

:گزارش اصلي من به يونسكو تحت عنوان. در آمريكا و لندن منتشر شده است1986ال به صورت يك كتاب در سHamid Mowlana. International Flow for Information ‚ A Global Report and Analysis (Reports and Papers on Mass

Communication ‚ No‚ 99) Unesco Press‚ Paris‚1985.

. به چاپ رسيد و اين كتاب ترجمة كامل آن است1985از طرف يونسكو در كه مي توانيم بكنيم اين است كه وضع كنـوني نظـام جهـاني سؤالي . گذرد مياكنون ده سال از انتشار گزارش كميسيون مك برايد

؟در اين مدت به كجا كشيده شده استشود، مياطالعاتي و ارتباطي كه اين همه از آن صحبت دبير كلي سازمان يونسكو در چند سال اخيـر بـه عمـل آمـده و فـشارهايي كـه از طـرف آمريكـا و بعـضي از ر با تغييرهايي كه د

٨ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


اين سازمان بحث نظام جديد را به استراتژي جديد ارتباطات تبديل كرده و بـا تغييـر شود، ميكشورهاي اروپاي غربي در اين موضوع . استده ي سياسي خارج كرها بحثنام، اين مسئله را فعالً از يدنظر در نظام دخود از اين موضوع به صورت تجهاي جلسه در 1990امور اطالعاتي سازمان ملل نيز در اوايل از طرفي، كميسيون

اقتـصادي و تجـارتي و هـاي سياسـت تمام اينها در دهة گذشته با تغييرهـايي كـه در رغم عليالوصف، و مع. كند نميجهاني صحبت همراه با گسترش بيشتر تكنولوژي ارتباطات، نظام جهاني ارتباطـات و اطالعـات صاً دول صنعتي به وجود آمده، ارتباطي دنيا و مخصو

ولـي ايـن نظـام است، در واقع نظام كهنه، جاي خود را به نظام جديد داده . استوارد مرحلة جديد شده است، كه اكنون بر دنيا حاكم يـك نظـام است، بر عكس نظام جديد ارتباطي و اطالعاتي جهاني كه در حال نمو . ودن ب آخواستار سوم نوين نظامي نيست كه جهان

باعث بسي اخـتالف متأسفانه كنند و اين خود كه در آن ممالك غربي، از جمله ژاپن نقش مهمي دارند و آن را رهبري مي جهاني است كنيم، جنبه اقتـصادي و تجـارتي عميقـي پيـدا مشاهده مي نظام جديد اطالعاتي و ارتباطي كه اكنون .است شده سوم دنياي بين ممالك

شـده اسـت كـه هـم همكـاري و هـم رقابـت زيرا اطالعات و ارتباطات تكنولوژي، خود يك متاع و كاالي مهم تجـارتي . استكرده و نقـل تكنولـوژي ، حمـل المللـي بـين كسر بودجة آمريكا، الويت اقتصاي ژاپن و آلمـان در اقتـصاد . زند كشورهاي غربي را دامن مي

مسائل جديد حقوقي و اقتصاديي را پيش آورده اسـت كـه اينهاها، همة ارتباطات و مخابرات از غرب به بلوك شرق و بين خود غربي الصـه، خطور به. گذارد مي مهمي بر جاي تأثير مربوط به ارتباطات و اقتصاد المللي بينمسئول هاي سازماندر دگرگوني اقتصاد دنيا و

نه كشورهاي در حال رشد و است، م جديد حاكم كه در ده سال گذشته در حال تكوين بوده، نظام جهاني كشورهاي صنعتي غرب نظاشده است كه در دهة آينده با شدت بيشتري دنبال شده و مورد المللي بيناز اين جهت مسئلة ارتباطات وارد يك مرحله جديد . توسعه

. بحث قرار خواهد گرفت . اسـت گري كه در نظام جهاني به وجود آمده، به عقيده من ، پديدة خواستاري و نيازمندي براي يك نظام جهاني فرهنگي پديدة دي

مهمي كـه ايـن سؤال . استمسئلة محيط جهاني فرهنگي، مخصوصاً بعد از انقالب اسالمي ايران يكي از موضوعات مهم عصر ما شده و اطالعاتي در محيط خالي واقع نيست و تكنولوژي ارتباطات با محيط فرهنگ جهاني مربوط اين است كه نظام ارتباطاتي مطرح كرده،

هاست كه تحت تسلط غـرب اسـت و بنـابراين، سالكنند، مي اين محيط فرهنگي كه در آن سياست و اقتصاد و ارتباطات رشد . استزيست فرهنگي يكي از موضـوعات جهـاني من مسئلة محيطخالصه به عقيده طور به. شودنظام نوين جهاني فرهنگ بايد جايگزين آن

. استعصر ما شده ام، اين موضـوع را تـا حـدي تـشريح جامعه نوشتههاي رشد و نمو كه در كتاب جديدي كه اخيرا در مورد تئوري ام كردهمن سعي

. كنم ميجلب است، عنوان ذيل چاپ شده تحتكنم و نظر آن عده از خوانندگان را كه به اين مسائل عالقه دارند، به اين نوشته كه

Hamid mowlana and Laurie Jwilson‚ The Passing of Modernity: Communication and the Transformation of Society‚ Longman Publishing ‚White Plain‚New York‚and Londan‚1990

اطالعات، گزارش و تحليل جهاني المللي بينكرخواه كه ترجمة جريان نس شُ از زحمات و نظريات آقاي يو دانم ميدر خاتمه الزم

سپاسگزاري را بر عهده گرفتند و همچنين از آقاي دكتركاظم معتمدنژاد استاد علوم ارتباطات دانشگاه عالمة طباطبايي و ساير همكاران . و قدرداني كنم

دكتر حميد موالنا مت مطالعات عاليرئيس قس والمللي بينستاد روابط ا

سي. در واشنگتن ، دي »آمريكن«دانشگاه المللي بينارتباطات 1369ارديبهشت

٩ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


ديباچههـدف ايـن .اطالعـات يـك گـزارش جهـاني تهيـه كـنم المللي بيندر زمينة جريان داد تا مأموريت به من 1982در دسامبر يونسكو

هـاي جنبـه راجع به تمـامي گوناگون را هاي سازمانه عمل آمده قبلي از سوي نهادها و و تحقيق آن بود كه نتايج تحقيقات ب مأموريت اطالعات، موقعيـت دهـة هـشتاد را تـصوير المللي بينقرار بود تا با توجه به جريان . اطالعات تركيب و همگون كنم المللي بينجريان

اثـري . هاي آينده دربارة تحوالت اين حوزه را تسهيل كنـد ه ارزيابي اي به عمل آورم ك شناسي به گونه كرده و تحقيق را بر مبناي روش . است نتيجة اين پژوهش و ارزيابي است، كه در برابر شم

، از يكايك اين افراد و نهادها سپاسگزاري . اند ها به من كمك كرده بسياري در تهية اين اثر، در بسياري از جهت هاي سازمانافراد و . ها كفايت كند اميدوارم سطور محدود ذيل در بيان قدرداني من از اين مساعدت. ه خود اختصاص خواهد دادشماري را ب صفحات بي

سوئد، تاماس ژسكو ـ آمريكا، كارل اريك رزنگرن دانشگاه الند ـ دانشگاه پنسيلوانيا هند، جورج گربنرـايپن دانشگاه كراال. اي. كرا مطالعـه و نيجريـه كـه ايـن اثـر ـو فرانك اوگبوجاه دانشگاه الگوس يون مجارستان، مركز تحقيقات ارتباطات جمعي راديو و تلويز

هاي اين گرچه براي گنجاندن نظريه . بازبيني وپيشنهادها و نظريه هاي ارزنده اي ارائه كردند ، همه كمك هاي بي شماري به من كردند ه هرگونه ضعفي كه در اين اثر وجود دارد، متوجه اينجانب بوده و ديگـران ام، اما با اين هم افراد در اين اثر تالش زيادي به عمل آورده

و اسـت، مسئوليت كل اين اثر تنها متوجه مـن . ام هيچ مسئوليتي ندارند ها و نتايجي كه گرفته آن را بازبيني كرده اند، در قبال ديدگاه كه . استهر اشتباهي كه در آن رخ داده، تنها از من سرزده

هايي كه از مراحل اولية تحقيق توسط اين دوستان به عمل آمد، سپاس خود را ابراز ها، تقريرها و ويراستاري بال پژوهش مايلم در ق :دارم

آمريكا، شارون فيـشر سريالنكا ، مرواح داوود اندونزي ، سوزان جي داگالس ابراهيم المحنا عربستان صعودي ، نارندرا نات چيتي ساشز آمريكا، ماري انجالنسي ونزوئال، تنـسي اچ، . هارمون آمريكا، هامورا اهارا ژاپن، شاري ام . پيتر جي ال،آمريكا، لئونرگيستي ونزوئ

. ويلسون آمريكا كه از آغاز تا پايان طرح به عنوان يك مـشاور نزديـك، دائمـي و مـؤثر عمـل كـرد . والن آمريكا و به ويژه الري جي واشنگتن و سـؤاالت امريكايي دانشگاهالمللي بيننشكدة خدمات در دا المللي بينطات ارتبا 1982اينجانب همچنين به اعضاي نشست

.و پيشنهادهاي انگيزه دهندة آنان مديونماز همكاري يونسكو و از اينكه فرصت اين تحقيق را .توانست بدون ابتكار و حمايت يونسكو كامل شود افزون بر اينها، اين اثر نمي

نهادهايي كه با بـذل سـخاوتمندانة طبعاً ذكر اين اسامي جامع نيست، از كلية همكاران، دوستان، و . كنم مياري سپاسگزبه اينجانب داد، .مكاري كردند، عميقاً سپاسگزارمهها و امكانات خود در تهية اين اثر دانسته وقت،

سي . واشنگتن، ديـحميد موالنا 1983سپتامبر

١٠ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


1

چارچوب تحليل: مقدمه

ها و در عين حال تقويت قوة درك و كشف رمزهـاي ، متنوع كردن و گويا ساختن پيام تأثيرگذاري افزايش «رشد قدرت دريافت خود و اريخ همواره درصدد انسان در طي ت . استهاي اولية بشر بوده ها ، از اشتغال پيام

تالش كرده است تا سرعت، صراحت و تنوع شـيوه همزمان طور بهاطالعات از محيط خويش بوده و جذب ».هاي انتقال اين اطالعات را افزايش دهد

پژوهشالمللي بينكمسيون دربارة مشكالت ارتباطات

،1980 ،يك جهان و صداهاي بيشمار 3ص

بوده و عوامل ذيل در گسترش تحقيقاتي كه دربارة جريان المللي بينها در زمينة ارتباطات انگيز پژوهش ة گذشته شاهد رشد شگفت ده

: اند نقش داشته است مللي اطالعات به عمل آمدهلبين ا . ات و ارتباطات آن بر ماهيت، حجم و محتواي اطالعتأثير توسعة تكنولوژي مدرن ارتباطات و اطالعات ، كاربرد و .1

آن بـر رونـد تأثيرهـاي ها، نهادها و افراد از اهميت جريان اطالعـات و عـدم تـوازن آن، پيامـدها و ها ملت افزايش آگاهي دولت .2هـا در سراسـر آن بر زندگي شخـصي انـسان تأثيرهاي و همچنين ) روزانه و دراز مدت (المللي و بين ملّيگيري در سطوح تصميم .جهان

اطالعات با شاخه هاي سياسي، اجتماعي و اقتصادي، بـه المللي بين دراكثر ابعاد جريان ملّيو فرا المللي بيندة كارگزاران رشد فزاين .3 . ويژه با توجه به قلمروهايي چون تجارت، بازاريابي، آموزش و فرهنگ

بـا همزمـان هـا و افكـار عمـومي، هرعالقة رشد يابنده به مطالعات تطبيقي بين فرهنگي و همچنين به مطالعات مربـوط بـه انگـا .4 . بندي، دريافت و تقسيم دادها آوري، طبقه مؤثرترشدن ابزارهاي پژوهش و گسترش ابزارهاي جمع

المللي و نظم نوين ارتباطات و اطالعات جهاني در دهة هفتاد يلي در مورد نظم اقتصادي بين صاخص، بحث گسترده و تف طور بهو .5ن دربـارة رابطـة آهاي متعاقب هاي ارتباطات و جريان اطالعات و بحث هاي يونسكو پيرامون سياست اليتها و فع و مشخصاً بيانيه

. هاي ارتباطي و اقتصادي در منابع جهاني جنبه

المللي رو به افزايش است اطالعات و دسترسي يكـسان بـه ،در سطوح داخلي و بينالعاده در حجمي فوق در حالي كه تدارك اطالعات

تحقيـق دربـارة جريـان تر، در مفهومي گسترده .شود سياسي و فرهنگي تلقي مي اقتصادي،مثابة يك حامل براي كاهش وابستگي هب آن،هـا را چنين امري نه تنها بايد جريان اطالعات و پيـام لذا، .المللي است شكل ديگري از تحقيق در زمينة روابط بين المللي اطالعات، بين

ها را كه اطالعات را ها و پيام يعني كانالهاي سنتي در برگيرد، بلكه بايد تماميت و تنوع هر دو مورد، يك و رسانه هاي تكنولوژ در كانال .دهند، به حساب آورد انتقال ميملّيدر طول مرزهاي

لمـي جريـان يافتـه هاي انساني و الگوهاي هنري و ع هايي كه به سوي فعاليت هاي جاري در كانال اين مسئله، همچنين مطالعة پيام

١١ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


.شود است، را شامل ميهاي فرهنگي، سياسي و اقتصادي المللي اطالعات، بايد بررسي انواع فعاليت گرايانه، از جريان بين بنابراين، يك تحليل جامع و واقع

.را نيز به گونه نمودار يك در برداشته باشد المللي اطالعات هاي بين ها و انواع جريان كانالحال، هنـوز تحقيقـي بـه در عين. و انطباق پذير دانست متقابل، گيري انساني را بايد يك پديدة مكمل، و جهت تكنولوژيك گيري جهت

المللي اطالعات تر از جريان بين گرايي را در راستاي يك تحليل دقيق در برگرفته و نوعي هم را مسئلهعمل نيامده است كه تمامي ابعاد هاي تكنولوژيك، فرهنگي المللي و همچنين جنبه هاي سياسي بين المللي براي بررسي جنبه بين ، مطالعة جريان از نظر تاريخي . ارائه دهد

هـاي محـدود المللي اطالعات، از قالـب در پرتو چنين امري، بايد استنباط خود را از جريان بين . و اقتصادي آن را نيز در برگرفته است ن را هاي بنيادي جريان اطالعات را در نظر بگيـريم و آ تكنولوژيك فراتر برده و تمامي زمينه دةيابن هاي رشد هاي جمعي و كانال رسانه

.در كليت خود ارزيابي كنيم. اي را يافت كه حاكي از موفقيت كامل در اين موضـوع باشـد توان در حال حاضر نشانه طبعاً انجام چنين كاري آسان نيست و نمي

حال بايد اميدوار بود كه اين نگـاه در عين . زند دور مي المللي اطالعات هايي باشد كه حول جريان بين اليت اوليه بايد بر مقدمة فع تأكيد سو همهاي پراكندة تحقيق در زمينة جريان اطالعات را جنبه هاي غيرسنتي، تر بتواند، ضمن ايجاد انگيزه براي پژوهش در زمينه گسترده

. كند

هدف و مرزهاي اين پژوهش بـا ــ المللـي اطالعـات را هاي جريان بـين هاي گوناگون در زمينة جنبه ها و نهاد است كه تحقيقات قبلي سازمان ف اين گزارش آن هد

.بندي ارائه دهد تركيب كند و جمعـ به آن سوي آنها ملّيهاي جمعي و انتقال دادها از اين سوي مرزهاي توجه خاص به رسانهالمللـي اطالعـات هاي جريان بـين هاي گوناگون در زمينة جنبه تا توجه خوانندة اين پژوهش به حوزه همه، تالش شده است با اين

المللي و تبادل اطالعـات علمـي و جريـان آموزشـي، هاي بين توريسم، كنفرانس : ها به اين شرح است اي از اين حوزه پاره. جلب شود .ملّياي ادي و روابط مردم در مرزهتبادل اطالعات سياسي و اقتص

اي است كه شناسي آن به گونه كند و روش المللي اطالعات بازگو مي اين پژوهش، موقعيت اوايل دهة هشتاد را در زمينة جريان بين و تحليـل آن دسـته از هـدف بعـدي ايـن پـژوهش تجزيـه . باشد گيري پيبراي ارزيابي تحوالت مربوط به اين قلمرو در آينده، قابل

ايـن پـژوهش . گذارد مي تأثير المللي اطالعات اي است كه بر جريان بين فرهنگي، اقتصادي، فني، قانوني و حرفه عملكردهاي سياسي، .كند كه در مراحل گوناگون توليد و انتشار وجود دارد ميويژه ماهيت موانعي را مشخص طور به

١٢ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


١٣ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


به سوي ديگر آنها، ميان دو يا چند نظام فرهنگي و ملّيرزهاي ها ازيك سوي م المللي اطالعات، حركت پيام در اين تحقيق، جريان بين . تعريف شده استملّي

اي از ايـن اصـطالح بـراي توصـيف حـوزه . المللي را در بـر بگيـرد و بينملّيالمللي اطالعات بايد هر دو جنبة تعريف جريان بين ها و نيز ابزارهـاي فنـي را و دولت ها افراد، گروه ها به وسيلة دادهها در شكل اطالعات و رود و انتقال پيام كندوكاو و تحقيق به كار مي

ها نيز در قلمرو ايـن حـوزة پـژوهش ها و فرهنگ ها ميان ملت مطالعة نهادهاي مسئول ارتقا و يا جلوگيري از انتقال پيام . شود شامل مي پـردازد كـه بـراي اي مـي از آن، به ارزيابي مفـاهيم و معـاني تر اما مهم . شود ها و نهادهاي ارتباط را نيز شامل مي همچنين بررسي كانال

.سازد پذير مي هاي ارتباط، قابل قبول است و اساساً ارتباطات را امكان طرفين يا طرفالمللي ارتباطات بايد محتوا، حجم، سمت و سـوي اطالعـات و همچنـين عوامـل اقتـصادي، سياسـي، بنابراين، بررسي جريان بين

1. و تكنولوژيك مؤثر در آفرينش و انتشار آن را در نظر بگيردفرهنگي، قانوني

هـاي عمـومي، گونـاگوني بخـش . المللي اطالعات تاكنون مـنظم نبـوده اسـت جريان بين هاي به عمل آمده در زمينة بررسي تالشهـاي اند، مـانع همكـاري ختهها را فراهم سا مند به جريان اطالعات و داليل گوناگوني كه موجبات پژوهش هخصوصي و آكادميك عالق

هاي به عمل آمده را براي توليد ها، خود دليلي محكم است تا ضرورت اذغام تالش با اين حال، همين موانع همكاري . ثمر شده است پرت، هاي پژوهشي در اين زمينه بسيار مهـم اسـ هيل همكاري سمساعي اخير يونسكو براي ترغيب و ت . هاي كيفي توجيه كند حداكثر داده

.چرا كه اين مساعي، ضرورت همكاري پژوهشي و اميد به ايجاد يك پيكرة اطالعاتي را در اين حوزة حياتي، به نمايش گذاشته استهايي كـه ها و بخش ، حوزه آنكهنخست . هاي پژوهشي در زمينة جريان اطالعات وجود دارد چندين مانع عمده بر سر راه همكاري

هاي آموزشي، صنايع خـصوصي، اين تحقيقات، در حوزه . آيد، بسيار متنوع است عمل مي عات در آن به تحقيقات مربوط به جريان اطال هـا خاص خود را براي انجام پژوهش دارد و اين انگيـزه هاي هر بخشي، انگيزه . گيرد المللي صورت مي هاي بين ها و حتي حوزه دولت

مندند، ممكن ون بر اين، كساني كه به تحقيق در زمينة جريان اطالعات عالقه افز. ها متفاوت باشد هاي ساير بخش ممكن است با انگيزه .اطالع باشند هاي ديگر بي ها و مساعي ديگران در بخش است از عالقه

هـا در مـورد جريـان اطالعـات هاي پراكنده بودن پژوهش المللي اطالعات است كه از علت هاي بين دومين مانع، گوناگوني جريان :اي متمركز شده كه موارد ذيل از آن جمله است هاي بسيارگسترده ها بر عنوان پژوهش. دشو محسوب ميوراي مرزهاي و در سطح جهـاني و ها از انتقال داده ،ها، توزيع مواد آموزشي برهاي راديوـ تلويزيوني، ساختار خبرگزاري خجريان

هـاي فـوق، ممكن است در نگـاه اول، ميـان عنـوان .المللي ينالملل و آموزش ب هاي تخصصي نظير توريسم، حقوق بين همچنين حوزه ها بنگريم، ارتباط متقابل آن بـا يكـديگر آشـكار ترجريان اطالعات به اين عنوان ارتباطي به چشم نخورد، اما اگر در چارچوب گسترده

.تي مؤثر واقع شودهاي آ ها، نحوة اجرا و نتايج پژوهش تواند بر گزاره گرايي مي اين ارتباط و هم. خواهد شدهاي، مشخصي دارد، هماهنگي پژوهشي چنـداني هايي ازجريان اطالعات كه عنوان ين مانع بايد گفت، حتي در حوزه سومدر مورد

لذا، بررسي صرف يكي از متغيرها، در هر حوزة مفروض، ممكـن اسـت . وجود نداشته است فرايند در زمينة متغيرهاي موجود در كل .گري را از قلم بيندازدمتغيرهاي مهم دي

اي را در نظـر گرفتـه اي و هم متغيرهاي بـرون رسـانه هاي اندكي بوده است كه هم متغيرهاي درون رسانه به عنوان نمونه، پژوهش .است، هر چند كه ممكن است روابط متقابل اين متغيرها كامالً بديهي باشد

ـ كه خود مانع هماهنگي پژوهشي شده ــ انسان و تكنولوژي است ـات چهارمين مانع هماهنگي، قطبي بودن دو بعد جريان اطالع كوتـاه سـخن . هاي مدرن و فني ارتباطات به قيمت غفلت از جنبة انساني قضيه، توجه بيشتري را به خود جلب كرده است جنبه. است

اي اجتماعي و فرهنگي ناديـده گرفتـه آنكه، متغيرهاي تكنولوژيك بارها بر مساعي پژوهشي غلبه كرده و موجب شده است كه متغيره . مورد توجه قرار گيرد همزمان طور بهبايد متغيرهاي اجتماعي و فرهنگي نيز ميآنكه شود، حال

١٤ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


هاي اقتصادي و تكنولوژيك مورد توجه قرار نگرفته است، و براي ارائة تصويري هاي انساني و اجتماعي در حد مطلوبيت مطلوبيت .پارچه نشده است ها يك المللي اطالعات، در جريان بررسي از جريان بينتر گرايانه واقع

، فقدان يك تعريف روشن و واضح از پديدة جريان اطالعات، شناسايي آن دسته از متخصصان را كـه كـار آنـان كـاربرد باألخرهو .دارد را دشوار ساخته است

هدايت پژوهشي در مورد جريان اطالعات هستند، زيرا مرزهـاي پژوهشگران ممكن است در اكثر مواقع متوجه نشوند كه در حال .، مشخص و تعيين نشده استفرايند هاي موضوع، به شكل تعريف اجزا و جنبه

هاي پژوهش دربارة جريان اطالعات جنبه

گيـري ل سـمت تحقيـق در مطالعـات سياسـي و علـوم اجتمـاعي، بـه دليـ هـاي المللي اطالعات نظيـر سـاير حـوزه مطالعة جريان بين وجه در صدد نيست انتقادهايي را كه در اين گزارش به هيچ . اي و تحقيقاتي بوده است شناسي، همواره موضوع يك بحث حرفه معرفت

اين مسئله اخيراً به عنوان يك موضوع جالب و جذاب براي . ارتباط با ابعاد ذهني و عيني شيوة پيشبرد تحقيق مطرح است، بررسي كند المللي مورد توجه فزاينده قرار گرفته و مقاالت متعددي كه دقيقاً همين مسئله را دنبـال كـرده اسـت، در عة ارتباطات بين در جام بحث،

هـاي گونـاگون المللـي اطالعـات، ديـدگاه اين زمينه منتشر شده است و در عين حال اين نكته شايان ذكر است كه مباني جريان بـين گرايـي، تـا اثبـات گرايـي در برابـر ضـد هـا از اثبـات طيف اين ديدگاه . گذارد ه معرض نمايش مي شناختي را ب شناختي و معرفت روشهاي فرضي ماهيت جامعه، شامل طيفي ها در زمينة چارچوب به عالوه، اين ديدگاه . گيرد گرايي را در بر مي انديشي در برابر انديشه جزم

اهي در برابر سلطه، همبستگي در برابر رهايي تا فعليت در برابر امكانات بـالقوه رهماست كه از وضعيت كنوني در برابر تغيير بنيادين، المللـي هاي مربوط بـه جريـان بـين شناسانة پژوهش ، با در نظرگرفتن ماهيت و با عطف به موقعيت جامعه حال با اين 2.گيرد را در برمي

را و تجربي كـه روزگـاري حـاكم بـوده اسـت، اينـك بـه وسـيلة گ هاي اثبات اطالعات در دهة قبل، اتفاق نظر بر آن است كه پژوهش هاي موجود دربارة شيوة تحقيق در اين زمينه، به طرزي نسبي تر شده و در نتيجه ديدگاه هاي نقادانه، كامل هاي مختلف و ارزيابي تئوري .تر و در واقع دگرگون شده است تر، چند جانبه متنوع

المللي اطالعات، چند جنبة مهم رشـد و توسـعه يافتـه شناختي براي بررسي جريان بين رفتهاي مختلف مع گيري با توجه به سمت شناسـانه، مـورد ها كه در مورد آن بحث خواهيم كرد، الزاماً با يك ديدگاه خـاص معرفـت يك از اين جنبه بايد متذكر شدكه هيچ . است

تواند از سوي مكاتب مختلف فلسفي ارزيابي شود، ك جنبة مفروض ميدهد كه ي ارزيابي دقيق مباني، نشان مي. گيرد شناسايي قرار نمي .هاي بررسي و تحليل، نتايج متفاوتي در برداشته باشد نوع شيوهاما در ارتباط با اي طرزگـسترده هاي علـوم اجتمـاعي بـه ، همانند ساير شاخه يژهطور و المللي اطالعات به طور كلي و جريان بين المللي به روابط بين

كننـد، ها را افرادي كه در اين زمينه كار مي و شيوهها كنبهاين . كند هاي بررسي كسب مي ها و شيوه روعيت و انسجام خود را از جنبه مشبايـد . دهد المللي اطالعات را پوشش مي وسيع جريان بين, هايي است كه حوز ترين جنبه آيد عمده چه در ذيل مي آن. آورند به وجود مي

توان غيرقابل جمع دانست، اما ممكن است در تالش براي تشريح همة ابعاد، در قلمـروي وجه نمي ها را به هيچ اين جنبه متذكر شد كه .يكديگر تداخل كند

ها المللي و جنبة نظام روابط بين. 1

هاي مربـوط ها و نظريه دهاي از جوانب پدي تا پارهتها در مورد جريان اطالعات به اين منظور صورت گرفته اس اي از پژوهش مجموعهكـشمكش و همكـاري و , گرايـي هم, هاي امپرياليسم تئوري: توان به اين قلمروها برخورد در اين مقوله مي . المللي را محك بزند به بين مقولـة المللـي خبـر در به عنـوان مثـال، جريـان بـين . ها را هدف قرار داده است ها و ادراكات درون و بين ملت هايي كه انگاره فرضيه

١٥ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


هـاي ارتباطـات دوربـرد، نظيـر پـست و تلفـن در المللي بررسي شـده و جريـان داده امپرياليسم و در ابعاد مركزـ پيراموني روابط بين .المللي مورد ارزيابي قرار گرفته است اي و بين هاي منطقه گرايي چارچوب ميزان هم

ارتباطات و جنبة توسعه. 2

المللي ـ است و و بينملّيهاي توسعه ـ توسعة ها و سياست المللي اطالعات از جنبة تئوري جريان بيناين ديدگاه در بردارندة بررسي ، ملّـي هاي ارتباطي داخلي و خارجي يك كشور و همچنين توسعة سياسي، اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي آن را در يك قلمـروي نظامهاي توازن و عدم توازن جريان اطالعات و سمت و الگـوي جريـان؛ ين در زمينه اين مقوله همچن . كند المللي بررسي مي اي و بين منطقه

مـداري، سـوداگري و مـسئلة همجـواري چون ايدئولوژي، مسئلة قـوم عواملي ها را به اي از مواقع اين پژوهش مطالعه كرده و در پاره جنبـة . ه بر پيام اسـتوار اسـت ژطور وي ارتباطات و به رطور كلي بر محتواي حجم و وفو ه پژوهش ب تأكيددر اين جنبه، . سازد مرتبط مي

. يك جنبة رشد يابنده بوده است1960توسعه در ارتباطات از دهة

جنبة نهادي و تجاري. 3هاي اقناعي و سياسـي را بـر پيام تأثير المللي و نقش هاي مربوط به جريان اطالعات، نقش كارگزاران بين پژوهشاي از پخش گسترده

هـاي گونـاگوني نظيـر مـديريت اين جنبه، شامل تبليغـات و مطالعـات سياسـي اسـت و هـدف . كند افراد و كشورها بررسي مي رفتارهاي ذهني و كنترل آنها را دنبال كشمكش، سلطه و ارتقاي تجاري و همچنين قالبي كردن اعمال و افكار و يا دخل و تصرف، در انگاره

عمـدة تأكيدجنبة نهادي و تجاري، . المللي ارتباطات، در همين جنبه گنجانده شده است جريان بين افزون بر اين، نقش آنها در . كند ميتحليل محتوا، تحليل مخاطب، بررسي خوانندگان و سـنجش افكـارعمومي، ايـن جنبـه كـه از : خود را بر اين موارد استوار كرده است

.ها در زمينة جريان اطالعات حفظ كرده است ر بسياري از پژوهش خود را بتأثير جان گرفت، اكنون نيز 1950 و 1940هاي دهه

جنبة اقتصادي سياسي و ساختاري. 4لـي المل المللي و همچنين از زاوية اقتصاد سياسي اطالعات بـه بررسـي جريـان بـين و بين ملّيساختارهاي ارتباطي اين جنبه، از زاوية

بانـان و المللي توجه دارد و ضـمن در برگيـري دروازه جريان بين فرايند ها به عناصر و عوامل مؤثر بر اين پژوهش . پردازد اطالعات مي المللـي جريـان بـين فرايند يك و ابعاد رسمي و غيررسمي ساختارهاي نهادي توليد و توزيع را در ژسازان، ابعاد انساني و تكنولو دروازه

.ها تبديل شده است به يك خط رشد يابنده در پژوهش1970جنبة اقتصاد سياسي و ساختاري از دهة . كند بررسي مياطالعات

جنبة فني و حقوقي. 5هايي كه در اين حوزه به عمـل آمـده مـشتمل بـر وهشژپ. ها در ارتباطات است ترين جنبه اي از جديدترين و قديمي اين ديدگاه، آميزه المللـي در و بـين ملّـي هـا و معيارهـاي المللي، محدوديت آوري و پردازش اطالعات بين هاي جمع ي و شيوه ژتكنولو: موارد ذيل است

هـا در طـول ها، اطالعات و پيـام هاي فني مربوط به انتقال داده صنايع اطالعات، جريان اطالعات و نتايج مربوط به ان و همچنين جنبه هـاف قـدرت و اهميـت ها، كامپيوتر اين انتظار وجود دارد كه به دليل توسعة سريع ماهواره . طة ديگر اي به نق و يا از نقطه ملّيهاي مرز

المللي به مسائل پيچيدة تكنولوژي و اطالعـات و خـدمات، اي و بين هاي منطقه تر سازمان اي وتوجه گسترده هاي منطقه سازمان فزايندة . ده، فزوني يابدهاي آين انجام پژوهش درجنبة فني و حقوقي طي سال

١٦ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


مشكالت سنجشبـه پيـام فـرد، در جاي پرداختن هاي تكراري دور زده و محققان به اكثر مطالعات در زمينة جريان اطالعات، صرفاً حول سنجش رويداد

هـا در يـك تر پيـام و تـوا برآوردهاي كمي از جريان اطالعات يا در مورد حجـم . اند مانده ها، متوقف هايي ايستا از خود پيام حد تحليل هـا را در نظـر گرفتـه ها قرار داشته و يا نسبتي از زمان و تسهيالت مربوط به پيـام واحد زماني بوده، يا در رابطه با نسبتي از حجم پيام

ا در هـا ر ها و ميزان روشني شـكل و محتـواي پيـام تواند موضوعات سرعت انتقال پيام ها مي هاي مربوط به حجم پيام ساير جنبه . استهـا و دريافـت كننـدگان در اي را در ارتباطات و ميزان فرستنده هاي رسانه تواند واحد اين مسئله همچنين مي . انتقال شامل شود فرايند

. گيرد بردهي در ارتباطات دهي و درون هاي برون ترين نسبت ببريم، بايد به كوچك المللي بينجريان اطالعات به سطح ارتباطات فرايند اگر

اين امر به معني آن است كه نه تنها بايد مقدار و نوع اطالعاتي را كه يك كشور، سازمان يـا نظـام . بين كشورها و ميان مردم دقت كنيم هـا از ساير كـشورها و نظـام ) چه از نظر كمي و چه كيفي (كند ارزيابي كرد، بلكه همچنين بايد مقدار و نوع اطالعاتي را كه مخابره مي 4.ند، مورد سنجش قرار دادك دريافت مي

د تا حدود زيادي جريان دوطرفـة اطالعـات را تـصوير توان دهي مي نوـ در دهي ها دشوار است، تناسب برون وقتي دسترسي به داده 5. كاهش يافت 1975 تن در سال 435 به 1969 تن در سال 563آمريكا در خارج از اين كشور از به عنوان مثال، ميزان خبرنگاران . كند

. رسيد1975 تن در سال 835 به 1945 تن در سال 200و اين در حالي بود كه ميزان خبرنگاران ساير كشورها در آمريكا از مـرزي آن بـا هـاي بـرون فرايندمرزي يك كشور مفروض، در قبال نسبت هاي درون دنسبت فراين ديگر، بررسي عملي يك سنجش

هاي تناسـبي در ايـن هاي سنجش ساير نمونه شود، ه گرفته و يا به همان كشور ختم مي ن كشور سرچشم آهاي ديگر است، كه از كشورنسبت خبرهاي بومي به خبرهاي غيربومي به خبرهاي خارجي يا ارسالي و خبرهـاي داخلـي در برابـر خبرهـاي : از اند عبارتقلمرو

هـاي علمـي، فرهنگـي، تبـادل المللـي فعاليـت و بينملّي تواند ابعاد هاي دروني ـ بروني جريان اطالعات مي نسبت. خارجي و ارسالي .ن را توصيف كندآهاي احتمالي دانشجو و تغيير جهت

المللـي اطالعـات هاي كيفي در بـستر جريـان بـين ها به لحاظ ماهوي،كمي بوده و انجام بخش الزم به يادآوري است كه اين بخش ها با توجه به تنـوع فرهنگـي و استا به عمل آمده، اما نتايج حاصله از اين تالش اي در اين ر هاي عديده تر است و اگر چه تالش مشكل .بخش نبوده است شناختي، چندان رضايت روش

يعني به منبـع فرايند دو طرف اطالعات، تا همين اواخر عمدتاً بر بررسي مجراها و محتوا استوار بود و به پژوهش در مورد جريان به عمل آمده است تا از ايـن طريـق كـارگزاران جديـد را فرايندك يك تكاپوي جدي براي بررسي منبع اما اين . پرداخت و مقصد نمي

هاي جدي ديگري نيز به عمل آمده عالوه بر اين تالش . و پيام سازان را مورد تجزيه وتحليل قرار دهد سازان هزكشف و همچنين دروا كند و اطالعات در نهايت چگونه توزيع و توسط گيرندگان پيـام ي استفاده ميتا دقيقاً مشخص كند كه هركس از چه نوع اطالعات است

شود؟ جذب ميبراي مثال، در اين زمينه يك آگاهي فزايندة پژوهشي به وجود آمده است كه اشاعه و نشر جهاني خبرهـا و اطالعـات، عـالوه بـر

لذا، با توجه به آنچه گفته شد و نظر به فقدان . كند نيز ارتباط پيدا مي فراتر از آن ملي،با عوا اينكه با عوامل نهفته در توزيع سروكار دارد المللي اطالعات آنچنان متشتت است كه تاكنون هيچ بررسـي همـه هاي موجود راجع به جريان بين هاي منظم، وضعيت دانسته پژوهش .صوير نكرده استتالمللي را هاي بين ياستالمللي اطالعات براقتصاد، سياست و س هاي بين احتمالي نظامتأثيرهاياي، جانبه

١٧ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


چارچوب بررسي جريان توزيـع پيـام فرايند را بر تحليل تأكيدهاي ارتباطي، بايد از ام كه در تحليل نظام من در جاي ديگري نيز براين ضرورت پافشاري كرده

7.منتقل كنيمتوزيـع پيـام فراينـد تر سياسي باشد، كنترل يا واحدهاي كوچك يك جامعة جهاني، يك كشور و تواند در يك نظام ارتباطي كه مي

المللـي، در نظام بـين توانيم جريان اطالعات را در مي اگر تمايز فوق را قبول كنيم، . ترين شاخص در چگونگي توزيع قدرت است مهم . ارائه كنيم2يك قالب اصلي نظير نمودار

هاي نهادي، همه باعث شده است كه مرحلة ها و محدوديت بروز سياست المللي و و بين ملّيرشد تكنولوژي ارتباطي، توسعة بازار هـاي شـود تـا در تحليـل فعاليـت بر مرحلة توزيع باعث مـي تأكيد. هاي ارتباطي تبديل شود ترين حلقه در زنجيرة نظام توزيع، به مهم

توزيـع خـود كنتـرل نداشـته باشـد، فراينـد كشور بـر كـل تا وقتي كه يك . به يك امتياز فوري دست يابيم ملّيرساني كارگزاران پيام .خواهد ماندتأثيرن وهايش بد پيام

.ي نخواهد داشتتأثير ترين شكل ممكن تهيه شده باشد، اگر به جايي نرسد، يقيناً پيامي كه حتي در صريحدر ايـن نمـودار محـور . آورده شـده اسـت فراهمالمللي توزيع اطالعات در نظام بينفرايند جزئيات بيشتري در مورد 3در نمودار دهـد، بـه خـوبي نقـش محـوري المللي اطالعات را نمايش مي كه جريان بين3نمودار. محور ارتباطات افزوده شده است تكنولوژي به

ي توزيـع هـا، ابزارهـا گيـري و توزيـع پيـام در حد فاصـل شـكل . سازد المللي روشن مي ارتباطات بين فرايندتكنولوژي ارتباطي را در . افزارهـاي ارتبـاطي افزارهـاي ارتبـاطي و نـرم سـخت : قرار گرفته كه خود نيز به دو مؤلفه، قابـل تفكيـك اسـت ) تكنولوژي ارتباطي (

و نـرم افزارهـا در ) هـاي رلـة مـاكروويو ها، تجهيزات فرسـتنده و گيرنـده و ايـستگاه نظير ماهواره (ها افزارها حامالن مادي پيام سختهـاي انـساني و برنامه، محتوا، مهارت نظير ( گيرد زارها را در بر مي فا وري از سخت بهره هاي روشفهوم، مهارتي فني و ترين م گسترده )آموزش

كنـد، نيز توجه را به همين مقوله جلب مـي 3ـ كه نمودار ــ سخت افزار و نرم افزار ـان دو مؤلفة تكنولوژي ارتباطي ييافتن تمايز م و حتي در حالي كه اهميت كنتـرل تكنولـوژي بـر گيرد تمايز مورد غفلت قرار مي نين حال، غالباً ضرورت اي در ع . حائز اهميت است

توانـد هاي مادي و بالفعل يك نظام كافي بـوده و ايـن مالكيـت مـي رود كه مالكيت بر مؤلفه همگان مسلم است، گاهي چنين گمان مي . ها را نيز فراهم كند ل اين مؤلفهركنت

ز يـ افزارهـاي ارتبـاطي ن تواند انتشار پيام را تضمين كند، كنترل صرف سخت نفسه نمي گيري پيام، في گونه كه قابليت شكل اما همان كـه شـود ها تضمين مـي گيري و توزيع پيام مطلق بر شكل كميت تنها هنگامي حا . هاي مورد نظر باشد تواند تضميني بر توزيع پيام نمي

شود، كنترل كرده و همچنين بـه دانـش الزم بـراي ها از طريق آن فرستاده مي فزارهاي خود را كه پيام يك كشور بتواند مجاري سخت ا .هايش دست يابد چگونگي توزيع مؤثر پيام

١٨ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


١٩ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


٢٠ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


هاي دو محور ارتباطات و تكنولوژي در ذهن توان با توجه به چهار ضلعي المللي اطالعات را مي جريان بينفرايندبنابراين، كل هاي كنترل و خود مختاري در نظام شود كه با توجه به مؤلفه تر مي مالحظات اين مدل هنگامي روشن). 3نمودار( ير كردتصو

از چهارضلع اگر كنترل در هريك 8.اي را نيز به مراحل جداگانة توليد و توزيع بيفزاييم رسانه هاي درون و برون ارتباطي، متغيربه عنوان مثال، ممكن است . ها را در اختيار دارند افتد كه اين بخش به يقين به دست مالكاني ميمؤثر نظام يادشده نباشد، كنترل

هاي فني باشد و عالوه بر آن مهارتهاي تلويزيوني وقعيت پيچيده و غير قابل تصور در زمينة پخش برنامهمكشوري داراي يك ها، محتوا، بازاريابي، پژوهش و توسعه نتواند تا وقتي كه از جهت برنامهانتشار پيام از طريق آن را نيز دارا باشد، اما همين كشور

از ). 3سمت راست دايرة تكنولوژي و ارتباطات در نمودار(يابد اش به نظام بيگانه افزايش مي هاي خود را توليد كند، وابستگي پيامالمللي اي، بين ، منطقهملّيگامي به تصويرهاي روشن هاي به عمل آمده در زمينة جريان اطالعات، هن ها و بررسي نقطه نظر پژوهش

ها و متغيرهاي ارائه شده مورد بررسي قرار يك جريان مفروض با توجه به چهارضلعيفرايند ه كشود و جهاني دسترسي حاصل مي ).3نمودار( گيرد

9.شده است، كمك كندبه كارگرفته وري از اين چارچوب تحليل كه در آن متغييرهاي كنترل نيز هتواند به بهر چند مثال ميتـرين از نظـر سـنجش و پيچيـدگي جـزو مهـم رفته هم المللي، جنبة كنترل، روي در مراحل توليد و توزيع يك جريان مفروض بين

از درون سـاختارهاي يـك توانـد مياين كنترل . هاي گوناگوني به خود بگيرد شكلتواند ميكنترل يك نظام . شود ميمتغيرها محسوب هـاي كنتـرل (هـا، بالفعـل اسـت بعضي از كنتـرل . به آن تحميل شود اي مفروض صورت بگيرد و يا اينكه از بيرون آن نظام نظام رسانه

توان بنابر اين مي ). غيررسمي و مبني بر قوانين و مقررات نا مكتوب، اما قابل درك (شود ميها درك برخي از كنترل ). رسمي و حقوقي كنترل .4 ؛ خارجي كتنرل بالفعل.3 ؛ كنترل ادراكي داخلي .2 ؛ كنترل بالفعل داخلي .1: هار مقوله مشخص تقسيم كرد متغير كنترل را به چ

. ادراكي خارجي هـاي سياسـي و اين مسئله اثبات شده است كه متغيير . توان دربارة متغيرهاي مالكيت و سرمايه ارائه كرد هاي ديگري را نيز مي مثال

تواند بين يك تا دو دگرگوني در خبرهـاي سياسـي المللي مي هاي تجارت بين و داده ملّي جمعيت، توليد ناخالص اقتصادي نظير ميزان توانـد بـه المللي ارتباطات كـامالً ضـروري اسـت، امـا نمـي هاي اقتصادي براي جريان بين گرچه شاخص 10.المللي را روشن كنند بين

اي عمل آمده تا فرهنگ را به عنوان يك عامـل مهـم و از نظرپـاره ر ابعاد اجتماعي و تكويني هاي بسيار مهم را د تنهايي، برخي از جنبه عمل آمده تا فرهنگ را بـه عنـوان يـك عامـل مهـم و از نظـر داري نيز به هاي ريشه بحث. جريان، مورد سنجش قرار دهد نويسندگان

. هاي اجتماعي مؤثر است ـ وارد اين قلمرو كند هني شاخصعنوان عامل نهايي ـ كه بر روابط عيني و ذاي نويسندگان به پارههاي اين پـژوهش حـول موضـوعات بخش ) 4نمودار ( المللي اطالعات جريان بين فرايند با شناخت سه نوع از كارگزاران بالقوه

:ذيل سازمان يافته است .المللي اطالعات هاي بين انواع جريان .1 .اتالمللي اطالع كارگزاران جريان بين .2

.عوامل مؤثر بر جريان .3

.ها و الگوهاي جريان جهت .4

.نقش و آثار جريان .5

.گيرد ي كه پژوهش دربارة جريان و خود جريان را در بر ميهاي تئوريها و فرضيه .6

.محتواي جريان .7

.هاي پژوهشي مطالعات موردي و كمك .8

٢١ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


٢٢ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


تواند حكم يـك بررسـي و هاي اين پژوهش نمي نمودارها و جدول كرد، اين است كه برخي از تأكيدمسئلة مهم ديگري كه بايد بر آن در مقابـل . آيـد دست نمـي راحتي به ها به گونه داده در اين باره فقط بايد گفت كه اين . باشد يا حكم يك محصول جامع جهاني را داشته

گرفته است تا به خواننده در يك ارزيـابي ها و جوانب گوناگون، به اين منظور صورت ارائه تصويري منتخب از عناوين اصلي از زاويه . هاي موجود اسـت ترين داده است، مبتني بر آخرين و بهينه آنچه از كشورها و مناطق در اين گزارش آمده . متقابل و جامع ياري رساند

ت اصـلي بحـث كمكـي توانسته است به روشن كردن موضوعا اي، منابع خارج از اين پژوهش نيز هرجا كه مي در راستاي چنين انگيزه .بكند، ذكر شده است

ها نوشت پي

1. Hamid Mowlana, «Communication in Intercultural and International Relations: Toward a New Framework» Cultures. Unesco, Paris 1983 (Forthcoming).

2. Karl Erik Rosengren, «Communication Research: One Paradigm, Or Four?», Department of Sociology, University of Lund, Lund, Sweden, November 1982, p. 2. To be published in E. M. Rogers and F. Balle, Eds, Mass Communication Research in the United States and Europe. Norwood, N. J.: Ablex Publishing Corporation, 1983 .

.المللي خبرها به منبع زير رجوع كنيد براي مطالعه در مورد جريان بين. ها در فصل بعد آورده شده است شناسي اين جنبه مراجع پژوهشي و كتاب. 3Hamid Mowlana, International Flow of News;' An Annotated Bibliography, Paris, Unesco. 1983.

4. Karl W. Deutsch, «Shifts in the, Balance of Communication Flows: A Problem of Measurement in International Relations» , Public Opinion Quarterly. XX: I, Spring 1956, p. 146.

5. Ralph Kliesch, «A Vanishing Species: The American Newsmen Abroad», Overseas Press Club Directory. New York, 1975, p. 17. 6. Hamid Mowlana, «Who Covers America,,? Journal of Communication. 25: 3, Summer 1975, pp. 86-91. According to Karl W. Deutsch (4), All

foreign newspapers and news agencies together maintained in 1954 only about two hundred regular full-time correspondents in the United States», p. 147.

7. Hamid Mowlana, «A Paradigm for Source Analysis in Events Data Research: Mass Media and the Problems of Validity», International Interactions. 2:1 1975, pp. 33-44; and Hamid Mowlana, « A Paradigm for Comparative Mass Media Analysis»i, in Heinz-Dietrich Fischer and John C. Merrill,eds., International and Intercultural Communication. New York, Hastings, 1976, pp. 474-484.

8. Hamid Mowlana, «Political and Social Implications of Communication Satellite Applications in Developed and Developing Countries», In Joseph N. Pelton and Marcellus S. Snow, eds., Economic and Policy Problems in Satellite Communications. New York: Praeger, 1977, pp. 124-142; also in Brent D. Ruben, ed. Communication Yearbook I, New Brunswick, N. J., Transaction Books, 1977, pp. 427-438.

.كنترل و ساير متغيرها در اثر حميد موالنا كه در زيرنويس شماره هفت به آن اشاره شده، تشريح شده است. 910. Karl Erik Rosengren, p. 11.

٢٣ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


2

ها خبر و ديدگاه

تقريبـاً ! خورد دسي به چشم مي تقريباً نوعي از تصاعد هن ، طي دهة هفتاد و اوايل دهة هشتاد، ملّيدر بررسي جريان خبرها در مرزهاي اي در اين حوزه بـه المللي منتشر ساختم، تغييرهاي عمده شناسي خود را در زمينة ارتباطات بين بعد از آنكه اينجانب كتاب سال دوازده

. المللي خبرها وجود داشت جريان حقيقي بينصت، مطالعات انگشت شماري در زمينةدر پايان دهه ش. وقوع پيوست 318 از المللـي اطالعـات وجـود داشـت، ، ميزان انتشاراتي كه در زمينة حوزة وسيع جريان بين 1962 تا 1850هاي اصلة سال فدر

گـرايش . شد هاي اوليه در حد يك نظام مجرد ارتباطي يا فقط در حد يك كشور متوقف مي كه پژوهش در حالي 2.كرد مورد تجاوز نمي 3 .درو المللي پيش مي اي و بين فيايي، منطقهكنوني به طرف مطالعات تطبيقي جغرا

المللي خبرها مشتمل بـر مجموعـة جريان بينهاي معاصر و مطالعات به عمل آمده در زمينة با تهية اين گزارش، پژوهش در ارتباط ن خبرها مورد ارزيابي منبع مختلف دربارة جريا 447افزون بر اين، . شناسي يونسكو مورد تجزيه و تحليل قرار گرفته است جديد كتاب هـاي كـه عالوه براين، مجموعة سخنراني . فهرست كامپيوتري منابع كتابخانة كنگره آمريكا نيز بررسي شده است همچنين قرارگرفته و تـا 1973هـاي هاي گوناگوني كه در فاصلة سال ها و نشريه ها، مقاله كتابهمچنين ايراد شده و المللي اي و بين هاي منطقه در كنفرانس

هاي قديمي نيز نظر بايد اضافه كنم كه پژوهش . در اين زمينه مطالبي داشته است، مورد پژوهش و بررسي قرار گرفته است 1983اوايل مجموعه آثاري كه بـراي تهيـة ايـن گـزارش . جغرافيايي و موضوعي آنها مورد استفاده قرار گرفته است شناختي، به اهميت سهم روش

110ها ارائه شده بـود، اثر منتشر نشده كه به كنفرانس 80 نشريه گوناگون، 84 اثر از 221 : گرفته، از اين قرار است مورد بررسي قرار هـاي خـوب، بـه اي از اين پـژوهش تاريخ پاره . هاي ادواري منتشر شده است و يا جزوه » تك پژوهي « پژوهش كه بصورت 36كتاب و

اگـر از نظـر . گـردد نفرانس عمومي خود بيانية وسائل ارتباط جمعي را صادر كرد، باز مـي ، سالي كه يونسكو در بيستمين ك 1978سال ، مناطقي چـون آسـيا، آمريكـاي التـين و آمريكـاي شـمالي بيـشترين حجـم تحقيقـات و ها نگاه كنيم اي به اين پژوهش جايگاه منطقه

هاي زيـر كـه در زمينـة ارتباطـات تحقيـق ي مطالعاتي انستيتو توجه به اين مناطق، در كارها . ها را به خود اختصاص داده است ارزيابي :كنند، ريشه دارد مي

در ملّـي هـاي فرا آسـيا در سـنگاپور، مؤسـسة آمريكـاي التينـي پـژوهش هـاي وسـائل ارتبـاط جمعـي مركز اطالعات و پژوهش المللـي، بخـش ر تـاريخ ارتباطـات بـين بـراي نخـستين بـار د . سيتي و انستيتوي ارتباطات شرق و غرب در هونولولو، هاوايي مكزيكوهاي پيشين، مربوط به جريان خبرها، از كه پژوهش در حالي . به عمل آمده است سومها توسط محققان جهان اي از اين پژوهش گسترده

هـاي موجـود، بـا همراهـي و همگـامي گرفت، اكنون حجم وسيع پژوهش مي آمريكاي شمالي و اروپا صورت سوي افراد و مؤسسات اي دهد و مرحلـه شكني تازه را مي بست اين مسئله نويد يك بن . گيرد به خود مي عملي محققان آمريكاي التين، آسيا و خاورميانه جنبة

٢٤ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


. هاي ارتباطي پايان خواهد داد است كه در صورت تداوم، به عدم توازن موجود در زمينة پژوهش

شناختي و مفهومي مسائل روشالمللـي خبرهـا هاي مبتني بر نمونه برداري، از منابع اولية اطالعات در چارچوب جريان بين اي جمعي و بررسي ه تحليل محتواي رسانه

ملّـي بر پاية ميزان خبرهاي خارجي و جريان خبرهـاي داخلـي در فراسـوي مرزهـاي اين منابع، اطالعات ضروري را . رود شمار مي بهي واحدهاي نمونه برداري شده مبتني است تا اين اواخر، اطالعاتي از اين قبيل صرفاً در ها پاية اين اطالعات بر ويژگي . آورد فراهم مي

طي ده سال .اي از كشورهاي صنعتي قرار داشت، و بنابراين تعميم الگوهاي توزيع خبرها بر اطالعات ناچيزي استوار بود دسترس پاره اي و المللي، منطقـه هاي بين باطات به بحث عمدة يونسكو و ساير صحنه ويژه از هنگامي كه نظم نوين جهاني اطالعات و ارت گذشته، به

هاي بسيار زيادي در كشورهاي توسعه يافته و ها و مقاله ها، گزارش از آن هنگام به بعد، پژوهش . تبديل شد، اوضاع كامالً تغييركرد ملّي .المللي مورد استفاده قرار گرفته است رتباطات بيناي در بحث و ارزيابي مسائل ا طرز فزاينده به توسعه منتشر شده و به رو

در . اسـت اي همـراه نبـوده شـناختي و نظريـه هاي موجود، با بهبود كيفيت در مسائل آمـاري، روش بدبختانه رشد دسترسي به داده منـاطق و كـشورهاي مختلـف بسياري از موارد، عالقة فزاينده به موضوع، صرفاً به افزايش برآوردهاي خام از توزيع و نشر خبرهـا در

هاي موجـود باشـد، امـا الزامـاً بـه اين برآوردها بر منابعي از اطالعات استوار بوده كه ممكن است بهترين داده . جهان منجر شده است جانبة اين مشكالت، خارج از چارچوب اين بحث مقدماتي است، اما در نظر گـرفتن منـابع بررسي همه . اندازة كافي خوب نبوده است :هاي اهميت موضوع را مشخص كند تواند تا حدودي شاخص آيد، مي اصلي مشكالت كه در ذيل مي

در حقيقـت در . در بسياري از تحقيقات، از جامعيت و مقبوليت جهاني برخودار نيـست “خبر”كه، به داليل آشكار، تعريف اول اين .دهد، رسيد ه خبر را تشكيل مياين زمينه ترديد وجود دارد كه بتوان به تعريفي همگاني از آنچه ك

از خبر دست يافت، مشكل بعـدي، چگـونگي تعيـين و بـرآوردآن در عمـل “صحيح”، حتي اگر بتوان به تعريفي بالنسبه آنكهدوم به . يك روند پيچيده است اشاعة خبر فرايند كند، ـ مشكالت فراواني بروز ميــ منبع و مقصدـ ارتباط فرايند در دو سوي . خواهد بود

محتواي خبرها در يك روزنامـه و المللي و يا برآورد سادة عنوان نمونه، سنجش خبرهاي منتشره از سوي يك خبرگزاري مفروض بين يا يك رسانة مفروض، ممكن است توصيفي صحيح از جريان خبرها در يك كشور، يك نظام و يا كالً در يـك جمـع تـصميم گيرنـده

تواند در ميزان اشاعة خبرها، بررسي هنجارها، ختار اجتماعي يك نظام و يا يك كشور مفروض، ميفرض گرفتن اين نكته كه سا . نباشدكننـده را ايفـا جويي آن جامعه، حكم يك مانع و يا يـك تـسهيل موقعيت اجتماعي و الگوهاي مطالعاتي و شنوايي و يا ميزان اطالعات

.و جبري است كند، امري گريزناپذيرهاي زير نفوذ ها بر افراد و گروه ه مراتب سياسي، اجتماعي، اقتصادي و فرهنگي نظام لسلستأثيرگذاري مسئلة افزون بر اين، بررسي

اي از نيروهاي اجتماعي، فرهنگـي اين موضوع كامالً بديهي است كه عالوه بر نخبگان قدرت، آميزه . آنان نيز امري اجتناب ناپذيراست .كنند بانان خبري را ايفا مي گيري، توليد، توزيع و اشاعة آن حكم دروازه امي مراحل شكلو اقتصادي در كنترل جريان خبرها در تم

دقـت .شـود برداري و تحليل محتوا نيز به همين موضوع مي هاي مبتني بر نمونه دقت در ارزيابي توزيع خبرها ميان مردم، در بررسي بـسياري از . برداري و ميزان معرف بـودن آن وابـسته اسـت ه حجم نمونه برداري به چند عامل از جمله ب مبتني بر نمونه وردهاي در برآ

بـرداري استو لذا نتايجي از نمونـه هايي استوار شده كه از اين جهت ناكافي برداري هاي موجود در زمينه جريان خبرها بر نمونه پژوهش .گيري است و هم كامالً متفاوت با يكديگر است به عمل آمده كه هم داراي سمت

در برابر كيفيت نيز در گزارش و اشاعة خبرها مطرح است تا وقتي كه معيارهاي مشخصي براي طراحـي كميت ، مسئلة آنكهوم سآنچه كه بايد گزارش و يا اشاعه شـود، وجـود نداشـته باشـد، پـژوهش دربـارة جريـان كميت يك پژوهش در زمينة بررسي ماهيت و

و حجم، متوقف خواهد ماند و به كيفيـت و ماهيـت موضـوع مـورد بررسـي، توجـه چنـداني كميت المللي خبرها صرفاً در سطح بين

٢٥ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


هـا بـه ايـن محـدوديت . طلبـد طبعاً انجام چنين امري بسيار مشكل است و شيوة تحليل و ارزيابي كامالً متفاوتي را مي . نخواهد داشت .شود معضل آشناي تحليل منتقدانه و تجربي منجر مي

رسد كه گـرايش عمـومي به نظر مي. شده عاجز است آيد، غالباً از تمايز ميان خبر و خبر گزارش بر به عمل مي هايي كه از خ تعريف :گيرد عمل آمده، استوار است و از همين زاويه است كه اين كليشة قديمي شكل مي مثابة يك محصول نهايي و به بر تعريف خبر، به

.شود نويسد، خبر ناميده مي نچه يك گزارشگر ميخبر، گزارش يك رويداد است، نه خود رويداد، آ

يك مثـال كالسـيك در ايـن . هايي وجود دارد رود، محدوديت عالوه بر اين، در مفاهيمي كه براي ارزيابي جريان خبرها به كار مي به ) خبري (ود در كانال ، يك مورد خبري خود بخ)خبري ( هر جريان فرايند دانيم كه در مي. است “باني خبري دروازه”زمينه، موضوع اي از عوامـل اجتمـاعي، سياسـي، اقتـصادي و فرهنگـي آيد، بلكه اين حركت توسط يك فرد، يك نهاد و يـا مجموعـه حركت در نمي

.گيرد صورت ميدر . باني خبري جريان جهاني خبرها، به سمت نيروهـايي اسـت كـه مبتكـر جريـان هـستند بنابراين، سمت و سوي تحليل دروازه : شود باني خبري را بررسي كنيم، چند سؤال بنيادين مطرح مي حال ، پيش از آنكه عوامل مؤثر بر كاركرد دروازه نعي

هاي خبري چيـست؟؛ نقـش ابتـدا بـه سـاكن افـراد، ها و ماهيت كانال ها چه كساني هستند؟ ويژگي سازان و مولدان دروازه دروازهباني خود را هاي سنتي در زمينة دروازه هاي ارتباطي خبري چيست؟ پژوهش وليد و خلق كانال ها و تكنولوژي در ت ـ ملت نهادها، دولت .ت اساسي قرار نداده استسؤاالدر برابر اين

هـاي ارتبـاطي آن دوران نيـز ايـن اتخاذ شده است، پـژوهش روانشناسي ،“”Kurt Lewinباني از كار در از آنجايي كه مقولة دروازه پاسخ دهـد كـه كـدام نيروهـاي سؤال آنكه به اين هاي ارتباطي، بي هاي اجتماعي مؤثر بر كانال هنجارها و كنترل مفهوم را در سنجش

نكته، نظر از اين ، صرف باألخرهو . اند، به خدمت گرفته است ها را به وجود آورده سياسي، اقتصادي، فرهنگي، و تكنولوژيك اين دروازه هـا را هاي كوچك بود، نه يك اقتصاددان سياسي كه تغييرهـاي سـاختاري نظـام اكنش متقابل گروه به و مند شناس عالقه روانلوين يك

هـا آنكه محدوديت هاي ارتباطي حكمفرما بود، بي ها بر پژوهش شايان ذكر است كه تلقي لوين تا مدت . مورد تجزيه و تحليل قرار دهد .هاي آن به چالش فرا خوانده شود و نقيصه

رسي خطوط كنوني بر

طي ده سال قبل و با رشدي عميق در اوايل دهة هشتاد توسـعه يافتـه، خطـوط المللي خبرها در حالي كه پژوهش در مورد جريان بين المللي اطالعات كه قبالً به جنبه پژوهش، در زمينة جريان بين جبا توجه به پن . نوين و متعددي نيز در زمينة بررسي به وجود آمده است

هـاي خطوط بررسي ذيل را كه بيانگر موقعيت كنوني پـژوهش توان اخص با نگاهي به مباني جريان خبرها، مي طور به و آنها اشاره شد :مربوط به جريان خبرهاست، ترسيم كرد

.كند هايي كه جريان واقعي و محتواي خبرها را بررسي مي پژوهش .1 .كند ميهاي مربوط به فاكتورهايي كه جريان خبرها را تعيين پژوهش .2

:در هر مقوله فوق، قلمروهاي بررسي ذيل قابل مشاهده استقلمروي اول به جريـان . پژوهشي تقسيم شودتواند به چهار قلمروي مستقل ـ جريان واقعي و محتواي خبرها ـ مي ـنخستين مقوله

و يـا در يـزان جريـان را در يـك منطقـه اي، سـمت و م پردازدو يا به طريقي مقايسه و محتواي خبرها از يك كشور به كشور ديگر مي هاي اوليه در زمينة جريان خبرها كه توسط محققان آمريكـايي بـه عمـل آمـده و بسياري از پژوهش . كند المللي بررسي مي سطحي بين

ـ 4.آيد، از اين نوع است هاي فعلي كه در گوشه و كنار جهان به عمل مي بسياري از پژوهش همچنين هـا بـه ژوهش در اوايل كار، اين پ

٢٦ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


ها قـرار نظم نوين جهاني اطالعات و ارتباطات در كانون تجزيه و تحليل پرداخت، اما بعد از آنكه جريان خبرها ميان شرق و غرب مي تـوازن و عـدم ف اوليـة ايـن روش، ارزيـابي ده. ها به بررسي جريان خبرها ميان شمال و جنوب منتقل شد گرفت، ثقل اين پژوهش

مشخـصة دومـين . بر پوشـش رويـدادهاي مختلـف بـود تأكيدهاي گوناگون و چگونگي محتواي خبرها و ها، مقوله توازن جريان خبر . كند ميتأكيدهاي مربوط به جريان خبرها ـ وابستگي در پژوهشــ پيراموني و سلطه ـقلمرو، مطالعات فراواني است كه بر نقش مركز

بـراي بـسياري از همچنـين هـا هـستة تحليـل را تـشكيل داده و ي، اين نوع پـژوهش اروپايي و آمريكاي پژوهشگران براي بسياري از طـرزي مجـزا در ايـاالت كند، بـه هايي كه بر وابستگي تكيه مي بنياد پژوهش . ديگر حكم چارچوب كار را پيدا كرده است پژوهشگران

طرزي صريح و آشكار در تحليل خـود از محقق به به عنوان مثال، يك . متحده، كشورهاي اسكانديناوي و خاورميانه شكل گرفته است 5. استساختار امپريالسيم، مفاهيم فرهنگي و ارتباطي را به يكديگر پيوند زده

ها و تصوارت موجود در محتواي خبرها متمركز بررسي انگاره ها بر مفهوم و ماهيت كمي خبرها از طريق ين قلمروي پژوهش سومدهند اسـت و هاي بيگانه از اين سياق بوده و در زمينة جريان خبرها كامالً بينش يل محتوايي يونكو در انگاره به عنوان مثال تحل 6. است

شـماري كـه در زمينـة سياسـت خـارجي و اين عنوان از سوي محققـان بـي . ديدگاه نهايي، رويدادهاـ تحليل واكنش نام دارد باألخره ها يا كـارگزاران هدف اين شيوة تفسير واكنش ملت . ن قلمروي پژوهشي اطالق شده است كنند، به اي المللي فعاليت مي بينهاي سيستم

در بـسياري از ايـن تايمز لنـدن و روزنامه نيويورك تايمز . شود هاي خبري منعكس مي است، به صورتي كه در تحليل رويدادها يا داده المللي ايـن دو نـشريه، پايـه تحليـل همكـاري و گزارش خبرهاي بين ها مورد استفاده قرار گرفته و نحوة ها، به عنوان منبع داده تحليل

7.كشمكش بوده استچـه . ها در چهار قلمروي پژوهشي فوق، از طريق شيوة سنتي تحليل محتواي خبرهـا صـورت گرفتـه اسـت تقريباً تمامي پژوهش

كسي خبرها را فراهم آورده است؟ كـدام شده است؟ چه مخابره ها چيزي چاپ و يا پخش شده است؟ با چه چيزي توسط خبرگزاري كشورها گزارش شده است؟ و الگوهاي منبع چه بوده است؟

هـاي مربـوط بـه پـژوهش :شـود به دو قلمروي پژوهشي تقسيم مـي ـ عوامل تعيين كنندة جريان خبرهاـ ـهاـ دومين مقولة پژوهش 9.كنـد اي مؤثر بر محتوا و جريان خبرها را بررسي مـي راي رسانههايي كه عوامل ماو و پژوهش 8اي مؤثر بر جريان خبرها عوامل رسانه

اين دو قلمروي پژوهشي كه كانون پژوهش را بر عوامل ايدئولوژيك، اجتماعي، فرهنگي، اقتـصاد سياسـي و عوامـل سـاختاري قـرار تكاپوي بررسـي جريـان خبرهـا در ها در بسياري از اين پژوهش . اي طي پنج سال گذشته گسترش يافته است طرز مقتدرانه دهد، به مي

اي نيز بـر عده. يك عامل، نقشي مستقل قائل شده است هايي چون جانبداري خبري و صحت خبرها بوده و براي زمان به عنوان عرصهها، ه پژوهشگون براي اين. اند كردهتأكيدهاي درگير در توليد و توزيع خبرها سيراتجزيه و تحليل ساختاري نهادها، كارگزاران و بوروك

در جريان خبرها، موقعيت و تحـرك خبرنگـاران خـارجي در ملّيها نقش كارگزاران فرا اين پژوهش . شماري وجود دارد هاي بي نمونهگرچه برخـي از . گيرد سراسر جهان، عوامل فرهنگي، ايدئولوژيك، حقوقي و تكنولوژيك مؤثر بر جريان و محتواي خبرها را در بر مي

هـا كـه مـاهيتي همگـرا از منابع متعدد داده پژوهشگران شده است، اما كار گرفته هها ب پژوهش گونه اينل محتواي در هاي تحلي تكنيك .اند هاي مبتني بر زمينة پژوهشي استفاده كرده داشته است، سود جسته و از تحليل

سمت و سوي جريان خبرها

:ة سه مدل متمايز، فرضياتي ارائه كرده استعمل آمده، دربار مطالعاتي كه در زمينة جريان خبرها بهدر اين . نمود يافته است John Galtung)( جان گالتونگ اولين مدل، نظرية مركزـ پيراموني است كه تئوري ساختاري امپرياليسم اثر

هـاي وي ايـن سـازه . شـود مركز يا جوامع حاكم و پيرامون كه به مناطق وابسته اطالق مي: تئوري، جهان به دو بخش تقسيم شده است هـا اشـاره تلـ هاي متقابل فرهنگي و ارتباطي ربط داده و به كنش متقابل عمودي به مثابة عامـل عمـدة نـابرابري م تئوريك را به كنش

٢٧ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


.زند ها دامن مي باشد، به اين نابرابري المللي كه در كنترل ملل مركز مي هاي فئودالي ارتباطات بين از نظر وي، شبكه. كند مي :كند، خالصه كرد المللي را مشخص مي توان در چهار محور وضعيت خبرهاي بين را مي“گالتونگ”ية فرض

.شود، از ثقل بيشتري برخوردار است هاي مطبوعاتي جهان گزارش مي كه در سيستم“مركز”رويدادهاي خبري .1 .، با يكديگر تفاوت بسيار زيادي دارد“مركز”ملل و ميزان تبادل خبرها بين خود “پيرامون” و “مركز”ميزان تبادل خبرها ميان ملل .2دهـد، حـال آنكـه به خود اختصاص مي “پيرامون”هاي ملل سهم بيشتري از رويدادهاي خارجي را در رسانه “مركز”خبرهاي ملل .3

. كمتر است“مركز”هاي در رسانه“پيرامون”سهم رويدادهايوجود آمده ناچيز است و يا اصالً وجود ندارد، اين امر به ويژه در طول مرزهاي به بسيار“پيرامون” در ميان ملل “جريان خبر ”تقريباً .4

10.توسط استعمار بيشتري صادق است

همه در حالي كه ملـل با اين . تالش پژوهشي به عمل آمده است تا ثابت كند كه نظرية گالتونگ، خود يك الگوي فئودالي است نچندياند، اما در حد چشمگيري به سـوي الگوهـاي رويـارويي طبقـاتي سهم داشته)Diplomatic Entropy( * انتروپي ديپلماتيكدر پيرامون 11 .دان نرفته

از بررسي دو روزنامة آفريقايي چنين نتيجه گرفتند كه برخالف اظهارات گالتونـگ، )Baesjou( باسيوو(Buijtenhuijs) بويتنهويسهاي مركز در خبرهاي دو در عين حال آنها بر سلطه خبرگزاري . جريان خبرها وجود دارد در طول مرزهاي پرداختة استعمار در آفريقا،

و ) (Mckenziيي مكنـز هـا افـزون بـراين، پـژوهش 12.كشوري كه دو روزنامة آفريقايي آن مورد بررسي قرار گرفته، صحه گذاشـتند لتونـگ بـه اگجمعي استراليا بود، تأييد ديگري بر فرضـية ط كه مبتني بر تحليل محتواي وسايل ارتبا 1981 در سال )Overton(اورتون

المللي خبرها، به سوي استراليا و از استراليا بـه خـارج از آن، عمـدتاً تحـت آنها چنين نتيجه گرفتند كه جهت جريان بين . آيد شمار مي 13.سيطرة منابع خبري سنتي و استعماري است

گويـد، جريـان خبرهـا از سـوي ايـن فرضـيه مـي .خبرها، يك جريان عمودي استبر اين فرضيه مبتني است كه جريان دوم مدل هاي افقي درون جنوب كـه حجـم دومـي از است و جريان ) جنوب(به سوي كشورهاي رو به توسعه ) شمال(كشورهاي توسعة يافته

سـوي شـمال وجـود دارد، امـا در حالي كه جريان خبرها در حد مطلوبي از جنوب بـه . شود اولي كمتر است، مكمل آن محسوب مي عالوه بـراين، در . ري برخوردار استتن خبرها از طرف شمال به سوي جنوب، از حجم كم طرز چشمگيري در مقايسه با حجم جريا به

در اين جريان، خبرهايي كـه خبرنگـاران شـمال در جنـوب . گويند ميجريان مدورـ جنوب جهتي نيز وجود دارد كه به آن مدل شمال .شود دازش و ويراستاري به شمال فرستاده ميرهاي جنوب، براي پ اند، قبل از بازگشت نهايي به رسانه ي كردهجمع آور

1975كـه در سـال )(Reyes Matta ريزماتـا .ــ جنـوب پرداختـه اسـت اي وجود دارد كـه بـه فرضـية شـمال هاي عديده پژوهشهـاي وي نـشان داد كـه خبرهـاي خـارجي در پـژوهش .اسـت وهـشگران پژهاي آمريكاي التين را بررسي كرد، از جمله اين روزنامه

برده، سهم جريان خبري شمال كمتر از ان حدي بود كه آمريكاي التين، تحت سلطة جريان خبري شمال است، هر چند در پژوهش نام 14. خود به آن اشاره كرد1960 در پژوهش سال (Ciespal) سايسپال

هـاي اسـتراليا چنين نتيجه گرفت كه خبرهاي آمريكاي التين و آفريقا در روزنامه 1974 سال اگر چه يك پژوهش به عمل آمده در گيري را در پوشـش م دربارة دو روزنامة عمـدة اسـتراليا تفـاوت چـش (Gunaratne) كاناراتنه 1979 ضعيف ارائه شده است، اما تحقيق

خبرها گونه اين به توسعه دچار افت شده و ديگري در پوشش يكي از آنها در پوشش خبرهاي مربوط. نشان داد خبري خبرهاي جهان 15.داد يك سير صعودي را نشان مي

ي درعرصه زگرچه انتروپي در ارتباطات عمدتاً به مفهوم كارآيي يك سيستم در ميزان ارسال اطالعات است، اما انتروپي ديپلماتيك در حقيقت نوعي هنجارستي*

.مترجم. آيد ديپلماسي به شمار مي

٢٨ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


كشور عـرب، بيـانگر حـضور غالـب جريـان 9 در مورد جريان خبرها در 1977همه، يك بررسي به عمل آمده در اواخر اما با اين هاي آمريكا به ويژه در امر پوشش دادن رويدادهاي جهان رسانه دربارة (Kaplan) كاپالن تحقيقات16.جنوب ـ جنوب در آن منطقه بود

هاي عمـدة كـشورهاي خبرگزاري 17. داشت رو به توسعه، حكايت از يك نارسايي عمومي در حجم، ميدان و نوع خبرهاي منتشر شده ظر آنان مورد توجه گيرندگان بومي و تاس خبرهايي را كه از ن پرس، رويتر توسعه يافته آسوشيتدپرس، يونايتدپرس، اينترنشنال، فرانس

گرايي و تـوان بـالقوه سياسـي خواننـدگان مريكا، اين توجه در ارتباط با ثروت، نخبه آهاي در مورد روزنامه . دهند آنهاست، پوشش مي 18 .گيرد شكل مي گربنـر .سـازد يك جريان مثلثي است كه شمال را به شرق و غرب تقسيم و سپس هـر يـك را بـه جنـوب متـصل مـي ، سوم مدل

)(Gerbne مرواني و)Marvanyi( هاي مبتني بر جغرافيـا چنـين نتيجـه گرفتنـد كـه شـرق و غـرب در ترين پژوهش در يكي از جامعطـور به هاي جهان دهند،حال آنكه رسانه ميخبرهاي خارجي خود، اولويت را به مناطق ژئوپولتيك مورد عالقه و روابط شرق و غرب

دريافتنـد كـه همچنـين مرواني وگربنر . دهند اي خارجي خود را به شمال يعني به شرق و غرب اختصاص مي كلي، سهم عمدة خبره كـشورهاي سوسياليـستي از سـوي . شـود اي است كه در گوشه و كنار جهـان از آن گـزارش تهيـه مـي ترين منطقه اروپاي غربي ثابت

ا مربوط بـه اروپـاي غربـي، جنـوب آسـيا، خـاور دور، كطبوعات آمري محتواي م شوند دو مطبوعات غربي با كمترين توجه مواجه مي آمريكاي شمالي و خاورميانه بود مطبوعات شوروي بيشتر از همة مناطق به اروپاي شرقي و سپس آمريكاي شمالي پرداختنـد اروپـاي

د، خبرهـاي اروپـاي غربـي را نيـز ش كه به مسئله پوشش خبري مربوط مي ييشرقي، خبرهاي منطقة خود را در صدر قرار داده و تا جا بيشترين پوشـش را بـه خـود هاي مطبوعاتي پرداخت شوروي در مطبوعات جهان به خبرهاي شوروي كمتر از ساير نظام پوشش داد،

به شوروي دادند، يـك ) تحت بررسي در پژوهش (هاي مطبوعاتي اختصاص داد و اين مسئله در قياس با پوشش كمتري كه ساير نظام اطالعات دو سويه ممكن اسـت ديگـر وجـود فرايند معتقدند كه گربنر و مرواني تهيه كنندگان پژوهش فوق . آيد به حساب مي استثنا

اين « چنين نتيجه گرفت كه (Cole) كولو (Stevenson) استونسون و در اين اواخر، يك پژوهش به عمل آمده توسط19.نداشته باشدتـرين اي است، اروپاي غربي و آمريكاي شمالي قابل رويت بر خبرهاي خارجي، مجاورت منطقه يك امر آشكار است كه ويژگي حاكم

20 ».ها هستند، حال آنكه اروپاي شرقي و مناطق رو به توسعه از كمترين توجه بر خوردارند مناطق در جهان رسانه

ها و تبادل خبرها خبرگزاري

مـورد توجـه جـدي شـصت كـرد آنهـا، تـا دهـة عمـل ي به دليل نامرئي بودن نـسب يا خدمات تلگرافي كه قطعاً ها، كاركرد خبرگزاري ويـژه طـي دهـة و بـه شـصت با اين حال، در اواخر دهة . آيد شمار مي به المللي خبرها هاي عمدة جريان بين نبود، از جنبه پژوهشگران

در همـين . رشد متنابهي را در آثار محققان تجربـه كـرد المللي اطالعات، ها و نقش آنها در جريان بين ريا تحقيق راجع به خبرگز هفتادايـن مطالعـات،بخش اعظـم . ها نيز صورت گرفت، رشد مهمي را نـشان داد دوران، مطالعاتي كه دربارة صاحبان چهار غول خبرگزاري

.هاي دهة اخير را به خود اختصاص داد پژوهشوايل دهة هشتاد، جاي خـود را بـه آرامـش داد و محققـان عمـدتاً درگيـر ها، در اواخر دهة هفتاد و ا پژوهشگونه اينة يهيجان اول

متعاقـب ايـن جريـان، محـدودة پـژوهش دربـارة . و از مقاالت تحليلـي، فاصـله گرفتنـد ي و مبتني بر جزئيات شدند هاي كم پژوهش :دها بر سه عامل اصلي در اين عرصه متمركز ش ها، گسترش يافت و فضاي حاكم بر پژوهش خبرگزاري

.تي گردآورنده و منتشركنندة خبرها در سراسرجهانملّيو مؤسسات چند ) چهار غول ( هاي جهاني خبرگزاري .1 . كه كار توزيع خبرها در داخل يك كشور و انتشار خبرهاي داخلي براي خارج از كشور را به عهده دارندملّي يها خبرگزاري .2المللـي در جريـان بـين اري در زمينة مبادلة اطالعات و ارتقاي نقـش جهـان هاي آنها براي همك اي و ترتيب هاي منطقه خبرگزاري .3

٢٩ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


. خبرها

٣٠ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


٣١ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


ايـن پـنج . المللي خبرهـا دارنـد هاي جهان هستند كه نقش خاص و وسيعي در جريان بين در واقع پنج خبرگزاري، در ميان خبرگزاري اينترنـشنال و يونايتـدپرس ) شـوروي (، تـاس )انگلـيس (، رويتر )آمريكا(، آسوشيتدپرس )فرانسه( پرس فرانس: از اند عبارتخبرگزاري

پرس، آسوشيتدپرس، رويتر و يونايتدپرس براي اكثر كـشورهاي آمريكـاي كه چهار غول اين پنج خبرگزاري، فرانس در حالي ). آمريكا(مطالعات اخيـر . آيد ري به حساب مي، آسيا، آفريقا و آمريكاي التين منابع حاكم خبري هستند، يك منبع عمدة خب شمالي، اروپاي غربي

ها از اواخر دهة هفتاد به بعد، هـيچ توليد كل اين خبرگزاري اي از مواقع، در زمينة ميزان ها تغييرهاي ناچيز و در پاره دربارة خبرگزاري هـاي منتـشره از سـوي صـورت پـذيرد، ميـزان خبر ملّـي هـاي فرا اي با خبرگـزاري اگر در اين زمينه مقايسه . دهد تغييري را نشان نمي

و ملّـي هـاي اي هنوز ناچيز است، هر چند شواهدي در دست است كه ميزان كمـي خبرهـاي خبرگـزاري و منطقه ملّيهاي خبرگزاري .طرزي يكنواخت رو به افزايش است دهي خبرها، به دهي و چه در زمينة درون اي چه در زمينة برون منطقه

واژه در روز اســت 850,32 ,000مــشتمل بــر) چهــارغول ( چهــار خبرگــزاري عمــدة خبرهــاي روزانــة بــه عنــوان مثــال ميــزان در حـالي كـه كـل توليـد 500,1 ,000، و رويتـر 350,3 ,000پـرس ، فـرانس 000,000,11، يونايتـدپرس 000,000,17آسوشيتدپرس (

، )000,500(، خبرگـزاري اسـپانيا )000,300( ، خبرگـزاري ايتاليـا )000,115( خبرگزاري آلمان متعلق به جمهـوري فـدرال آلمـان .شود واژه در روز بالغ مي 000,090,1 هفقط ب) 000,100(و سرويس اينترپرس ) 000,75(خبرگزاري تانيوگ يوگسالوي

بيست سال گذشـته مـستند ملّياي، هاي حرفه هاي جهاني در چندين اثر آكادميك و پژوهش ها به خبرگزاري وابستگي رسانه ميزانهـا بـه رويـدادهاي جهـاني منتـشره از سـوي وابستگي كمي رسانه . هاي گوناگوني بروز كرده است اين وابستگي در شكل . تشده اس

رويدادهاي جهاني، يكـي از مـشهودترين اين وابستگي عالوه بر . هاي وابستگي است هاي جهاني، يكي از مشهودترين شكل خبرگزاريها را ر رويدادهاي جهاني، حتي وابستگي به خبرهاي منطقة ژئوپولتيك خود اين رسانه اين وابستگي عالوه ب . وابستگي است هاي شكل

.شود ، شامل ميشود ميهاي جهاني منتشر نيز كه از سوي خبرگزاريالمللي در چهار نشرية نروژي به عمل آمد، معلوم شد در ارتباط با انعكاس سه بحران بين شصتطي يك ارزيابي كه در اوايل دهة

عـالوه بـر ايـن، 21. مخابره شده بوده اسـت ها ريرفته است، از سوي چهار غول خبرگزا درصد خبرهايي كه مورد تحليل قرار گ 87كه نـشان داد كـه حـداقل نيمـي از 1968 و 1961هـاي هاي مهم هند، كنيا، لبنان، ژاپن، نروژ در سال تحليل محتواي ماهيانة اكثر روزنامه

ة بعد، بررسي پوشش خبرهـاي جهـان يك ده 22.ها بوده است ها متعلق به همان چهار غول خبرگزاري نامهالمللي اين روز خبرهاي بين هـاي بـزرگ از سـوي خبرگـزاري نشان داد كه بيش از سه چهارم خبرهاي غيربومي جهان 1977در چهارده روزنامة آسيايي در سال

درصد 70بررسي دو جانبة رويدادها در آمريكا و كانادا، بيانگر انعكاس ، 1978سال بعد، يعني در سال يك 23.جهاني مخابره شده است Fernando) فرنانـدو ريـز ماتـا وضوح قابل رؤيت بود، ارزيابيمورد مشابه ديگري كه به 24.هاي كانادا بود خبرهاي آمريكا در روزنامه

Reyes Matta) درصـد رويـدادهاي خـارجي ايـن 80يجـه رسـيد كـه وي بـه ايـن نت . كشور آمريكاي التين بود14 روزنامه در 16از خبري سومهاي مر هاي بزرگ، فقط به مخابرة رويدادها و گزارش خبرگزاري 25.اند ها مخابره كرده خبرگزاري “چهار غول ”ها را روزنامه

هـاي نـوان مثـال، خبرگـزاري بـه ع . كننـد هاي تلويزيوني نيـز پخـش مـي آنها عالوه بر اين، براي مشتركان خود، برنامه . كنند اكتفا نمي المللي را فـراهم هاي خبرهاي بين ها، فيلم براي تلويزيون (UPITN) ان تي اي و يوپي(Visnews)ويزنيوز و رويتر از طريق يونايتدپرس

فـيلم بـسيار و پخـش ) تدوين ( اديت ها از لحاظ برخي از كشورها به اين خبرگزاري و به اين ترتيب، وابستگي تام و بالقوه سازد مي پيتـر هـاي تجربـي محـدودي وجـود دارد، امـا پـژوهش هـاي جهـاني، داده گونه از وابستگي گرچه براي مستند كردن اين . بيشتر است انـد، نـشان پخش كرده1977هاي نيجريه در سال در زمينة آنچه كه رسانه (Philip Elliot) فيليپ اليوت و)(Peter Goldingگولدينگ

درصـد 85هاي رويتر، آسوشيتدپرس، فرانس پرس و ويزنيوز به عنوان منابع خبرهاي خـارجي، رون دهي خبرگزاريداد كه مجموعة د بـرداري و نتـايج متفـاوتي كـه بـه همه، دو پژوهش تازه در اين قلمرو، از نظر نمونه با اين 26.كل خبرهاي خارجي را تشكيل داده است عمل آمده، جريان خبرهـاي به (Schram)و شرام (Atwood) اتود پژوهش كه توسط اولين. دست آورده، در خور توجه بيشتري است

٣٢ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


ها و سپس در دسـترس خواننـدگان قرارگـرفتن را در بـر اين مسير شامل مقصد، چاپ مجدد در روزنامه . كند يب مي ق را تع سوم جهان روزنامـة نـوزده محتـواي خبرهـاي و اتـود شـرام منتشر شد، 1981 صورت گرفت و سال 1977در اين پژوهش كه در سال . گيرد مي

) آسوشيتدپرس، يونايتدپرس، رويتر و خبرگزاري فرانـسه (المللي شود، چهار خبرگزاري بين زبان مختلف منتشر مي هشتآسيايي كه با نامبردگان ايـن نتيجة عمدة پژوهش . فرستادند، بررسي كردند و خبرهاي خبرگزاري تلگرافي چين را كه براي مشتركان آسيايي خبر مي

المللي، كار خـود هاي بين خبرگزاري. المللي قابل درك نيست هاي بين بود كه گردش خبرها در جهان ، تنها بر حسب نقش خبرگزاري كشورها مربـوط ملّيهاي بيشتر به خبرگزاري و كيفيت خبرهاي جهان كميت دهند و را از نظر كمي در مقايسه با كيفي بهتر انجام مي

27.دشو ميدر ارتبـاط بـا شـرام و اتـود نخست آنكه پـژوهش .دهد سه ضعف در اين پژوهش وجود دارد كه نتيجه را در گرو تجربه قرار مي

، نظر به منـابع سوم ه در بسياري از كشورهاي جهان اين است ك دوم شود، ضعف خوانندگان صرفاً به يك روزنامة فيليپيني محدود مي ها هستند كه بر روند ورود و خروج خبرهاي كشور دخالت دارنـد، حـال اي ارتباطي دوربرد، اين دولت ه محدود و فقدان زير ساخت

هـاي خبـري غـرب ين نكته، مسئله تعريف خبر و مطلوبيت كـاربرد ارزش ا. پردازد الذكر نمي به حقيقت فوق اتود و شرام آنكه ارزيابي اند، تهيه كنندگان پژوهش از ين ضعف ارزيابي خود آگاه بوده . باشد آسيا مي هاي براي قضات دربارة جريان و محتواي خبر در روزنامه

كنند كه ارزيابي تفصيلي محتوا بايد از طريق همكاري مشترك روزنامه نگاران آسيايي و غربـي بـه دسـت آيـد و ايـن زيرا پيشنهاد مي .در مسير يك ارزيابي كيفي استپيشنهاد در واقع مؤيد مشكالت موجود

منتشر شـد، در 1983اين پژوهش كه در سال . است (Weaver) و ويور Wilhoit)( ويلهويت پژوهش مورد بحث، متعلق به دوميناين پژوهش، پوشش خبرهاي خارجي و خدمات تلگرافـي دو آژانـس آمريكـايي را از . اين دو تن را روزآمد كرد 1979واقع پژوهش

مقايـسه در كـانون توجـه ايـن . كنـد روزنامه در اينديانا، بررسي مـي 11به سوي طريق تعقيب جريان خبرهاي خارجي اين دو آژآنس هـايي كـه دو سـال هاي خدمات تلگرافي كه در پژوهش اولية اين دو محقق، گردآوري شده در قياس با نمونـه داده. پژوهش قرار دارد

) وتكل نظامنامهپر( گذاري كه مبتني بر پروتكل نشانهپژوهش، تحليل محتواي اوليه را اين . بعدگردآوري شد، حكم نقطة شروع را دارد هاي جداگانه به عقيدة محققان فوق، ارزيابي. كرد بود، تأييد مي Unesco- IAMCR)( يونسكوـ آي ـ اي ـ ام ـ سي ـ ار گروه تحقيقاتي

شردة ديگـر دربـارة اسـتفادة ها كه طي يك سمينار پژوهشي نظريه پردازانه شكل گرفت، و يك پژوهش فـ در زمينة خبرهاي كشمكش 28.بخشد ها از خدمات تلگرافي، ابعاد تازه و مهمي به اين اثر مي روزنامه

و در اين مورد (پولتيك اقتصادي هاي مهم و مشابه از نظر ژئو پوشش ممتدي كه نيمكره«: كند كه اين پژوهش چنين نتيجه گيري مي دهند، در دراز مدت با پوشش نسبتاً مساوي، سال به سال در حال ه يافته مي، به كشورهاي كم و بيش توسع)تقسيمات شمال ـ جنوب

كـار اگرچـه بـا « : گوينـد محققان اين پژوهش مي ».ها و خبرهاي نظامي از همه مناطق جهان خبرهاي منابع رسمي دولت : تغيير است ، اما با تصويري حقير از ...را در زمرة خبرهاي توسعه شمرد توان آن ، حتي خبرهايي كه مي ... شود اي نسبتاً غني از خبرها آغاز مي آميزه

هـاي كـشورهاي رو بـه توسـعه ، تمايل خبرگـزاري ....رسد هاي كوچكتر به پايان مي هان پر از خشونت و كشمكش، در روزنامه يك ج بنـابراين، 29.»ها دادند، بيشتر شد ش گزار گونه اينها به ها، با توجه به سهم بيشتري كه روزنامه نسبت به ارائة دائمي خبرهاي كشمكش

در پايان اين پژوهش كـه حكـم اظهارات . كند حكايت مي جهان خشونت آميز هاي هاي اين محققان از توجه فزاينده به كشمكش يافته :كند ميتأكيدهاي خبري گيري را دارد، بر بازبيني ارزش نتيجه پايين برويم *(News Funnel) وسعه و توسعه يافته، اگر از مجراهاي خبرهانظر از داليل برخورد متفاوت كشورهاي رو به ت صرف«

از جهـان داشـته باشـند، ايـن اي تر و كمتر تحريـف شـده هاي آمريكا در جوامع كوچك تا متوسط، تصوير كامل تا خوانندگان روزنامه بـه ملّـي هاي يراً با مطالعاتي كه بر روي خبرگزاري اخ 30.»ورزد مي تأكيدهاي خبري، اي ارزش پژوهش بر ضرورت بازبيني مفاهيم پايه

.ـ مترجم. كند شود، اشاره مي اصلي با آنچه به خوانند، شنونده و بيننده ارائه مي» رويداد«و » خبر »اصالحي كه به تفاوت *

٣٣ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


عمل آمده، نقش آنان به عنوان يك عامل ميانجي در كنترل و توزيع خبرها و به مثابة مكمل عملكرد شناخته شـده چهـار غـول، مـورد محـدودي در مـورد آنـان به مثابة كارگزاراني مهم، اطالعـات ملّيهاي نقش مشخص خبرگزاري رغم علي 31.بررسي قرار گرفته است

اي به عنوان وجه جايگزين، براي تقسيم اطالعات ميان منـاطق هاي منطقه اين امر در ارتباط با اهميت خبرگزاري . گردآوري شده است . هاي اندكي به عمل آمده است اي، پژوهش منطقههاي دربارة خبرگزاري. كند توسعه نيز صدق ميو كشورهاي رو به

تي خواهند شد، چرا كه انجـام هاي آ اي، موضوع پژوهش و منطقه ملّيهاي مسئله كامالً روشن است كه خبرگزاري با اين حال، اين . ي خبرها، از ضرورت بر خوردار استالملل محتوا و سمت جريان بينها بر خبرگزاريتأثير هايي براي تعيين چنين پژوهش صورت گرفتـه، دربردارنـدة سـه نتيجـه اساسـي ملّيهاي تاد دربارة خبرگزاري هايي كه از نيمة دهة پنجاه تا اواخر دهة هف پژوهش

:است .المللي براي كسب خبرهاي خارجي هاي بين مالحظه آنان به خبرگزاريوابستگي قابل. 1 .نقش مستقيم و الينفك آنان در پخش خبرهاي داخلي در داخل يك كشور. 2 .هاي جهاني از طريق خبرگزاري» سومجهاندهي خبرهاي برون«نقش فزايندة آنان در . 3

اسـت ملّـي هاي ، عملكردهاي كمي و كيفي منتخب خود را در بازارهاي داخلي دارند و از طريق همين خبرگزاري ملّيهاي خبرگزاري .گيرد ها قرار مي كه خدمات خبرهاي جهاني در دسترس رسانه

نفوذ به اندازةهاي جهاني كه نفوذ اعمال شده از طرف خبرگزاريدهد مي نشان كانادا به عمل آمدهملّيخبرگزاري كه دربارة پژوهشي افزون . براي مخاطبان خود نبوده است ** (Setting International Discussion Agenda) المللي سازي بين برجستهخبرگزاري كانادا در

جهـان، براي پرداختن به چهـرة ملّيهاي اريگز كنند، اما خبري جهاني خبر را كنترل مدهي هاي جهاني درون بر اين، اگرچه خبرگزاري هاي جهاني، هيچ كنترل مستقيمي بر آنها خبر گزاريكمي خاص خودرا دارند، عملكردهايي كه هاي باني دهاي گزينشي و دروازه عملكر ي و كيفي خـود را اعمـال مـي كننـد، بـر كنترل كم ملّيهاي هاي جهاني به دليل آنكه خبرگزاري پژوهش، خبرگزاري طبق اين . ندارند، توجـه ملّـي هـاي هـاي مربـوط بـه خبرگـزاري در پايان دهه هفتاد و اوايل دهه هشتاد به پژوهش 32.سازي جهاني سلطه ندارند انگاره

در زمينـه سـه نـوع مالكيـت . هاي مالكيـت مـي پـردازد نظام وره به عمل آمد، به سازمان و هايي كه دراين د پژوهشاكثر . بيشتري شد : وجود داردملّيهاي گزاريخبر

.دهد جهاني تشكيل مي را در سطح ملّي هاي هاي موجود در زمينه خبرگزاري درصد مالكيت43مالكيت دولتي و سوبسيدي، .1 .دهد ميها را تشكيل در صد از كل مالكيت31اي و يا تعاوني، مالكيت رسانه .2 در صـد از كـل 73هـا در آخرين آمار، دولت طبق . گيرد درصد را در بر مي 27، )ها رسانه دولت و مالكيت (مالكيت مختلط تجاري .3

. سهيم هستند موجود در جهان،ملّي هاي خبرگزاري

درايـن مـورد بـه كميـسيون هايي كه به غير از مقاله . اي، چند پژوهش منظم موجود است منطقههاي ريان خبرهاي خبرگزاري دربارة ج ر گرتـرود رابينـسون جـز آثـا در اواخر دهة هفتـاد ارائـه شـد و بـه ) گزارش مك برايد (هش دربارة مشكالت ارتباطات پژوالمللي بين

(Gertrude Robinson) اوليور بويد بارت و (Oliver Boyd Batter)ونگ فتر استيدر اوايل دهة هشتاد و چند تك پژوهي اث(Stiftung) ارائه شد، آثـار عمـدة ديگـري در 1981 و 1971هاي ة تبادل خبرهاي تلويزيوني كه در سالدربار (Friedrick Ebert)فردريك ايبرت

اكثر انتشارات موجود در اين زمينه، از يك ماهيت توصيفي برخوردار بوده و در حد چند 33.اي وجود ندارد هاي منطقه مورد خبرگزاري هـاي اي در چـارچوب خبرگـزاري هـاي منطقـه به خبرگزاري رتش بويد با پژوه. شود ها خالصه مي گزارش گروهي، اصول و توصيه

هاي خاص خود به ها با گزينش كند كه چگونه رسانه شود عمدتاً به اين روند اشاره مي المللي ياد مي سازي بين اين اصطالح كه از آن به عنوان برجسته**

.ـ مترجم. دهند المللي اولويت مي دهند و به آن رويداد بين المللي شكل مي رويداد بينحساسيت مخاطب در قبال يك

٣٤ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


جريان خبرها را از جنبة تئوريـك رابينسون تحليل. پردازد باني خبري مي و موقعيت آنها در زمينة دروازه دهي المللي، به نوع سازمان بينربـارة ارزش موقعيـت سـطح رابينسون د م خان. كند شناختي و با توجه خاص به كانادا، اياالت متحده و يوگسالوي بررسي مي و روش

.كند المللي خبرها بحث مي هاي نهادي در درك جريان بين نظام. ، در دو قلمرو به وقوع پيوسـت 1983 و 1979هاي اي و تبادل خبرهاي در سال هاي منطقه ترين تحول در قلمروي خبرگزاري مهم

هـاي هـا و اتحاديـه اي ميان انجمن ين قلمرو بهبود تكنيك و همكاري حرفه اي، و دوم هاي منطقه اولين قلمرو، توسعة واقعي خبرگزاري هاي ژئوپولتيك، اقتـصادي، سياسـي و حتـي اين ترتيبات بر پايه . گوناگون خبري و سخن پراكني در آسيا، آفريقا و آمريكاي التين بود

:مذهبي شكل گرفته و مشتمل بر موارد ذيل بودپراكنـي آسـيايي اقيـانوس آرام هاي تازه اتحادية سخن خبري تلويزيوني آسيايي و عرب، پروژه هاي همكاري فزاينده ميان سرويس

هـاي اقيـانوس آرام توسـط سـازمان خبرگـزاري براي مبادلة خبرهاي تلويزيوني در مناطق گوناگون آسيا، افتتاح شبكة خبـري آسـيايي .و مسكوآسيايي براي توزيع خبرها از توكيو، مانيل، جاكارتا، دهلي نو

گذاري شد و بـر جنبـة جهـان نگاران آمريكاي التين و اروپا بنيان توسط گروهي از روزنامه 1964 كه در سال “اينترپرس سرويس ”كند، از پايگاه خود در رم و پاناما ترتيب چندين همكاري را داده است كه مبادلة سوژه، با اينترلينك پـرس ي بودن خبرها تكيه مي سوم

الت متحده توزيـع ااينترلينك پرس سرويس خبرهاي اينترپرس سرويس را در اي . ، از آن جمله است )آمريكايي بنياد نو سرويس(سرويس تاسيس خبرگزاري كاراييب، خبرگـزاري پـان افـريكن، خبرگـزاري : از اند عبارتهاي مهم ديگري كه صورت گرفته، تالش 34.كند مي

.اوپك توسط اعضاي اوپك در ويناي آمريكاي التين و تأسيس خبرگزاري منطقه

ها و محتوا هاي مربوط به انگاره پژوهش خـاص بـر محتـوا طـور بـه المللي را هدف قرار داده است، اما تعداد محدودي از آن گرچه چندين پژوهش، جنبة محتوا خبرهاي بين

مطالعـاتي كـه دربـارة . زيابي محتوا پرداخته استهاي محدود نيز بيشتر از زاوية كيفي و نه كمي به ار متمركز شده است و اين پژوهش هاي كنوني خبرها را در جهان نشان داده و پنج نارسايي آن را در هاي جريان اين جنبة جريان خبرها به عمل آمده، تالش دارد تا نقيصه

.معرض نمايش قرار دهدهـا ري، حتي در اكثر كشورهاي جهان ، خبرگزاري مدار است، چرا كه منابع خب المللي غرب اولين ضعف اين است كه خبرهاي بين

.و خدمات تلگرافي غربي هستند “بـد ”خبرهاي منفي يـا سوم، اين است كه پوشش كنوني جهان ش معاصر نيز مورد بحث قرار گرفته دومين نكته كه درچند پژوه

ها، خشونت و فساد پوشش مربوط به فاجعه جاي خبرهاي توسعه ياخبرهاي و اطالعات آموزشي، بيشترخبرهاي متمركز است، يعني به دهد كه خبرهاي منفي صورت گرفته، نشان مي(Stevenson) استونسون و) Cole( ط كولعالوه بر اين، پژوهشي كه توس. شود داده مي

هـاي روزنامـه نيز كـه (Ume-Nwagbo).هم جنبة غالب را داردسوم هاي جهان هاي خبري غرب بلكه حتي در رسانه نه تنها در رسانه . است خود مورد بررسي قرار داده، به همين نتيجه رسيده1982آفريقا را در پژوهش

دهـد بـه جـاي آنكـه شود، ترجيح مـي ها متمركز مي المللي بر تمايالت سياسي دولت ين مورد آن است كه وقتي خبرهاي بين سوم .و سهل انگارانه برخورد كندطحي هاي مؤثر بر كشورها و ملل را صريح و جامع پوشش دهد، س كشمكش

خره آنكـه بـاأل دهـد و ها را پوشش دهد، نخبگان را پوشـش مـي المللي به جاي آنكه توده ضعف چهارم اين است كه خبرهاي بين .شود كه به بروز رويدادها منجر ميعواملي المللي بر رويدادهاست نه خبرهاي بينتأكيددهد كه تحقيقات نشان مي

ها مربـوط بـه آن اين پژوهش. ها نام دارد هاي مربوط به انگاره گيرد، پژوهش ها كه در اينجا مورد بحث قرار مي ژوهشدستة ديگر پ هـايي كـه در جريـان خبرهـا و مطالـب دهـد، انگـاره ها را هدف قرار مي هاي محتوايي است كه تجزيه و تحليل انگاره گروه از تحليل

٣٥ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


هـا همچنـين توجـه آشـكار و اين پژوهش .شود برخي از موارد در راديو و تلويزيون ترسيم مي در و ها ها، مجله ها در روزنامه سرمقالهيكـي از . دارد المللـي معطـوف مـي و بـين ملّـي هـاي و كيفيت جريان خبرها بر انگـاره كميت احتمالي تأثير تلويحي خود را به اثر و

المللـي پژوهـشي دهد، پروژة مـشترك يونـسكو و انجمـن بـين پيوند مي ملّي هاي هايي كه جريان خبرها را بر انگاره پژوهش ترين مهم .هاي خبري در شكل دادن به نگرش مردم نسبت به خـارج اسـتوار اسـت اين پروژه، بر پاية اهميت بر حق رسانه . ارتباط جمعي است

المللـي فـراهم نمايـد، امـا در از ارائة خبرهاي بـين اي روزآمد المللي، توانست كارنامه ـ تطبيقي بين نظير تحقيقاتي اگرچه اين پروزة بي هـاي اين پروژه ارائة خبرها در مطبوعات و رسانه. گيرد، نسبتاً ناكام ماند هايي كه در گزارش رويدادهاي جهاني شكل مي ارزيابي انگاره

كننده هاي كمي، توسط سيزده تيم شركت دهدا. تمام مناطق جهان را در نظر گرفت ملّياي هاي رسانه پراكني را بررسي كرد و نظام سخنگيري حجم خام و نمايش كليـة سـاختارهاي گـزارش كننـدة خبرهـاي رسمي كه براي اندازه منامةها از يك نظا گردآوري شد، اين تيم

.المللي طراحي شده بود، سود جستند بيننتايج اين پژوهش حاكي از سلطة خبرهاي . داد يل ميهاي تجزيه و تحليل را تشك ، بخش“تواتر” به همراه احتساب مستقيم “خبرها”

30.المللي و اهميت منطقه گرايي بود سياسي در گزارش خبرهاي بينپـردازد، برخـي نيـز توجـه ها مي ها به مثابة منبع داده ها به تجزيه و تحليل محتواي غير تجاري رسانه اي از پژوهش كه پاره در حالي

پـردازد كـه بـر لـه هايي مـي ها به سرمقاله اين پژوهش . دارد ها و مطالب صفحة سرمقاله معطوف مي هخود را به محتواي خاص سرمقال هاي مالي و اقتـصادي ها نيز به مقوله برخي از پژوهش . باشد مقوله مورد بررسي و يا برله يك شخص، نهاد و يا يك كشور مفروض مي

.پردازد ميهـا در مطبوعـات و موالنا كه به محتـواي خـاص سـرمقاله (Clark) كالرك از سوي به عنوان نمونه، در يك پژوهش به عمل آمده

و در اين مورد خاص نخبگان سياسي ايـران قبـل از ـشود كه چگونه نخبگان سياسي يك كشورـ پرداخته است، اين نكته مشخص مي غرض نويسندگان پژوهش فـوق نـشان . شخص نمايدتواند به نوبة خود تصوير خود آنان را م ـ و تلقي آنان از اروپاي غربي مي انقالب

هاي موجود در مطبوعات، يك چارچوب ارزشمند براي بررسي مواضع سياسي و انگاره توان از طريق دادن اين نكته بود كه چگونه مي رسـي مواضـع پايـة ايـن پـژوهش، بر . پژوهش مورد بحث چهارسال قبل از انقالب ايران به عمل آمد . فراهم آورد ملّيدرك تحوالت

. هـا بـود يكـي از ايـن كانـال كيهـان روزنامة سراسـري . سياسي بود كه در دوران شاه از چندين كانال ارتباطي محدود صورت گرفت متغير، تلقـي 18سپس با انتخاب . هاي سياسي به دو مرحلة زماني تقسيم شد، قبل و بعد از افزايش بهاي نفت اوپك ها و بيانيه سرمقالهطيف متغيرهـا، از قـدرت تـا انقـالب و فرهنـگ را در بـر . شور اروپاي غربي و روابط ايران و اروپا نيز در نظر گرفته شد ك 5ايران از

هاي حاكم بر هر دو برهة زماني، نـشان دهنـد كـه تغييـر در ها و انگاره نويسندگان پژوهش اميدوار بودند تا با مقايسة تلقي . گرفت ميستايش ايـران . شود، در ارتباط است گرگوني تصوير خويشتن تغيير يابنده كه در مطبوعات منعكس مي هاي سياسي با د ها و هدف تلقيهاي حاكم بر هـر دو روندها و گرايشترين مهم در داخل كشور، از ملّيهاي تكنولوژيك و افول عوامل فرهنگي، مذهبي و تخصص از

يجه رسيد كه ديدگاه نخبگان سياسي وقت ايران دربارة تكنولوژي چنـين اين پژوهش به اين نت . بود) 1970 و 1974(مورد بررسي برهة :استشود، حـال آنكـه نهادهـاي ايـدئولوژيك و تكنولوژي في نفسه سودمند است، زيرا در چارچوب توسعه به نحوي طبيعي حل مي «

36.»توانند اين رويه را داشته باشند سياسي نميهـا بـا پيـشينة به عمل آورد، از مقايسة اين انگـاره 1974ل قبل از انقالب ايران در سال سا 5موالنا در يك پژوهش ديگر كه آن را

هـا و هاي سنتي ارتباطي در ايران به وجود آورد، چنين نتيجه گرفت كه اين مباحثـه هايي كه مساجد، بازار و ساير كانال خبرها و سمبل 37.نقالب را فراهم آورده و رژيم غير مردمي را از اريكة قدرت به زير كشندتوانند موجبات ا هاي مذهبي و رباني هستند كه مي استداللهـاي هاي سنتي خبرها و رسانه ون، اين آميزة كانال يها و تلويز هاي بزرگ متعارف ارتباطي نظير روزنامه حقيقت، بر خالف كانال رد

٣٦ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


1978 ـ 9رهاي انقـالب را كـسب كردنـد و انقـالب از طريق آن، خبكوچك مدرن ـ نظير ضبط صوت و كاست ـ بود كه مردم ايران 38.خود را به ثمر رساندند

هاي تجربـي ها و در برخي موارد داده ها، رساله طي پنج سال گذشته و حتي از هنگام وقوع انقالب ايران، مجموعة متنابهي از مقاله تـاكنون در ن هنگام از آ. ي ايران و آمريكا پرداخته استدر كشمكش بعدها رسانه و نقش ملّيها در مرزهاي به بررسي جريان و انگاره

:وري شده استآهاي ذيل مداركي گرد زمينهاهميـت ،39در تفسير رويدادها در پرتو عوامل فرهنگي و مذهبي ها هاي رسانه در مشروعيت بخشي، ضعف ملّيفراهاي رسانهنقش

خبرهـا و اطالعـات، نقـش ةمنافع ژئوپولتيـك و اقتـصادي در اشـاع الگوهاي مقدم اطالعات در درك تحوالت كنوني جهاني، اهميت .40 .ها رسانه و ماهيت سياسي و تجاري ها ها و بحران المللي در گزارش كشمكش ارتباطات دوربرد بين

صـورت ي المللـ بـين و ملّـي جريان اطالعات پيرامون انقالب ايران و ساير بحران هاي ةافزون بر اين، تحقيقات ديگري كه در بار از حجمـي عظـيم توانـد مـي چرا كه جريان اطالعـات . جريان اطالعات تمايز قايل شدتأثير كه بايد ميان حجم و دهد ميگرفته، نشان

41.سياسي از تنزل كيفيت رنج ببرد هاي فرهنگي و حال به دليل تحريف برخوردار باشد، اما در عيندر . زيادي داردها تا يك بررسي منظم فاصلة رگزاريهاي خب ها و پرونده ها، مجله ههاي روزنام هاي موجود از محتوا و انگاره بررسي

ها و با ارتباط بـين محتـوا و جهـت گيـري ايـدئولوژيك هاي اوليه با پوشش سياسي و ايدئولوژيك خبرها و سرمقاله حالي كه پژوهش المللـي بـين و ملّـي سران سياسـي هايي كه ون و تلقي مخاطب و سردبيران و همچنين با سهم اختصاص داده شده به موضوعات گوناگ

اي از جمعيـت نظيـر موقعيـت هاي ويژه هاي بخش سوي مطالعه مسائل خاص و انگاره به گرايش كنوني سمت . داشتند، سروكار داشت .ست ها رسانهها و زنان در اقليت

با .فرهنگي است هويت ينده است، مقولة مورد بحث آهاي پژوهشي مطرح در تحليل محتوا كه نويد بخش تالش هاي يكي از مقوله مـده بـه عمـل آ هايي كه براي تهيه اين گزارش مورد بررسي قرار گرفته، كنكـاش كمتـري اين همه، دربارة اين مقوله در ميان پژوهش

درگير موضـوعات سياسـي اند، نه تنها آنان كه وارد اين مقوله شده ها، مقالههاي مربوط به محتواي خبرها و سر برخالف پژوهش . استاند، اين مـواد كـه بيـشترخاستگاه اند، بلكه با نگاهي تحليلي مواد غيرخبري را كشف كرده ها نشده موجود در محتواي خبرها و سرمقاله

. يك فضاي خاص باشدرهمتا د هاي بي ها و ضرورت حفظ فرهنگ توانند مالك تمايز فرهنگ فرهنگي دارند، ميژاپـن و آمريكـا در راسـتاي انعكـاس نقـش ) نمودارهـاي (هـاي در بررسي گرافيك(Beniger) و بينجر)(westney وستنيپژوهش

آسـاهي شـيمبون آمريكـا و نيويورك تـايمز هاي هاي روزنامه مقايسة كاربرد و سبك گرافيك . ها شاهد اين مدعاست اجتماعي روزنامه بـه عنـوان مثـال . ها اسـت زماني، فرهنگي و اجتماعي، باعث اين تفاوت ژاپن، نويسندگان پژوهش را به اين نتيجه رساند كه عوامل سا

هاي اي در تفاوت شايسته طرز بهدهنده، به عنوان گزارشگر، در برابر نقش سنتي آساهي به عنوان آموزش تايمزنيويورك نقش اجتماعي ماهيـت آمـاري دارد و بـه نيويورك تـايمز امة نمودارهاي روزن. صوري و محتوايي نمودارهاي هر يك از دو روزنامه ترسيم شده است

با نمودارهـايي كـه خطـوطي مـواج نيويورك تايمز حال آنكه روزنامة آساهي بر خالف . شود هاي اقتصادي و تجاري مربوط مي بخشبتاً خردمندانـة آنـان گيرد و به نگاه نس را در نظر ميها با القاي بصري مفهوم تكلف برخوردار است، قرابت ژاپني دارد و از ساختاري بي

هـاي كلـي و همـه ها در قياس با پژوهش ها و مجله البته داليل اينكه چرا مطالعات مربوط به محتواي خاص روزنامه 43.دهد پاسخ مي هاي الكترونيك اما ظاهراً در رسانه. تعمق استجانبة مطالب غير تجاري مطبوعات و خدمات تلگرافي تا اين اندازه محدود است، قابل

يكي . ويژه آنان كه از كثرت مخاطب برخوردارند، نظير راديو و تلويزيون ، دو شيوة متباعد پژوهشي وجود دارد ـ شنيداري به و ديداري بينانة هاي نزديك طبعاً اين امر ماحصل فرضيه . پردازد هاي فرهنگي و تفنني مي هاي پژوهشي به خبرها و ديگري به برنامه از اين گرايش

هـاي ديگـر بـه هاي چاپي به مثابة منابع حاكم خبري به حساب آمده و اين تلقي نسبت به رسـانه پژوهشگران است كه رسانه برخي از هاي تجربي مربوط بـه آنچـه كـه چنين است كه پژوهش تري برخوردارند، و اين هاي فرهنگي مهم وجود آمده است كه آنها از مالحظه

٣٧ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


.خورد ها به وفور به چشم نمي ها و مجله بررسي روزنامهشود، در هاي غيرخبري خوانده مي پژوهش

ها دربارة محتوا و جريان مجلههـا، از بيـشترين هاي خبري به عنوان يك گروه از ميان اين مجله مجله. شود مجله در سراسر جهان منتشر مي وهشت هزار سي قريب به

كه بيشترين تيراژ را در سطح جهـاني بـه خـود اختـصاص آمريكا هستند هاي خبري المللي برخوردارند و به ويژه اين مجله توزيع بين هـا عمـدتاً بـه به عمل آمده در زمينة محتوا، جريـان و عملكـرد مجلـه هاي القاعده حجم وسيعي از تحقيقات و پژوهش اند و علي داده

.هاي ادواري آمريكا اختصاص يافته است نشريه . داردملّي و ماهيتي فراهاي ادواري آمريكا تيراژي جهاني نشريه

توسط چنـد محقـق ) 31,684,023(اي كه بيشترين تيراژ جهاني را داراست به عنوان مجله44 (Readeers Digest) ريدرز دايجستگويـد محتـواي بـومي ايـن مجلـه در ايـن محقـق مـي . مورد بررسي قرار گرفته است(Armand Mattelart)ه ارماند ماتالرت از جمل

تواند بـه سـطح است، حال آنكه در كشورهاي توسعه يافته، ميزان محتواي بومي مي درصد 20 تا 10 تنها ترتوسعه يافته، كشورهاي كم در ميـان ايـن محققـان، . نيز نتوانسته است توجه نسبتاً باالي محققان را به خود جلـب كنـد وگرافيئنشنال ج مجلة 45. درصد برسد 50انـد هر دو نويسندة فوق الذكر، به نتيجه رسـيده 46. اشاره كرد)(Herbert Schillerو هربرت شيلر (Tom Buckly)ه تام باكلي توان ب مي

، يك مجلـة محافظـه كـار طرفـدار وگرافيئنشنال ج. نگاه داشته شده و مورد غفلت قرار گرفته استكه ميزان پوشش اين مجله، پنهان كند در شود، اما سعي نمي به طبقة متوسط آمريكا و توهمات آن متوسل مي،هشود اين مجل گفته مي . استگرا وضعيت موجود و نظامي

هـاي ايـن دو مجلـه در سـرمقاله و همچنين سياستتايم و نيوزويكهاي عملكرد مجله. كمك كند سومنيل به دركي صحيح از جهان در زمينة مطالب اروپا به يـك 1973ايم از سال ت 47.هاي متعدد نقادانه قرار گرفته است المللي نيز مورد بحث پژوهش نويسي چاپ بين

المللي نيوزويك با چاپ از سوي ديگر، چاپ بين . تمركززدايي محدود دست زد، اما كنترل عمودي خود در آمريكا را حفظ كرده است 48.آمريكايي آن تا حدود پنجاه درصد از نظر محتوا متفاوت است

ويژه در محافل المللي اطالعات، به در جريان بينويك بيزينس و اكونوميستظير هاي تخصصي تجاري، سياسي و اقتصادي، ن مجلهها وجود دارد، المللي اين مجله گرچه چندين بررسي توصيفي از عملكرد بين49.تصميم گيرندگان و نخبگان، نقش بسيار خطيري دارندمورد عالقه خوانندگان و ميزان خوانندگان، هيچ مطالب هاي سنتي در زمينة در زمينة محتوا، عملكرد و سودمندي آنان جز بررسي

. دهند هاي علمي تشكيل مي هاي تفنني، مصرف كنندگان و مجله المللي ديگر را مجله بازار پر رونق بين. بررسي ديگري موجود نيست از تقاضاي فزاينده براي كنترل ــهاي آمريكايي به ژاپن و مكزيك ويژه مجله هاي خارجي ـ به هاي اخير در مورد رخنة مجله رساله

هاي به عنوان مثال، ناشران ژاپني نه تنها براي آنكه كنترل مالي خود را بر نشريه 50.كند هاي وارداتي حكايت مي مالي و موضوعي نشريههايي از ن مجله درصد محتواي چني50زنند، بلكه آنها همچنين اصرار دارند كه قفط علمي آمريكايي بيشتر كنند، دست به تالش مي

در مكزيك به عمل آمده، به طرزي نسبي كاسموپوليتن بررسي ديگري كه در مورد چاپ نشرية 51.ها باشد نسخة اصلي آمريكايي مجله 52.گذارد اين بررسي يك پوشش سنتي منطبق بر ذائقه و فرهنگ بومي را به نمايش مي. از چنين شباهتي برخوردار است

هايي كه از توزيع هاي آمريكايي بوده، صرفاً چند پژوهش محدود در زمينة ساير مجله ها در زمينة مجله كه اكثر بررسي در حالية حوا است كه مجل(Karen F-Djani) به كارن اف جانيها متعلق يكي از اين رساله. المللي برخوردار است، صورت گرفته است بين

(Howa)المللي برخوردار است و تيراژ آن نزديك به در خاورميانه از يك بازار بينوا ح53. متعلق به زنان عرب را بررسي كرده استهايي براي حفظ هويت فرهنگي به عمل آمده تالش. دهد دار را پوشش مي اين مجله، مسائل زنان شاغل و خانه. نسخه است 000,200

بنياد قومي در شهرهاي چون هاي نو ز شديد نشريههاي اخير همچنين حاكي از تمرك پژوهش. گرايي در آن پرهيز شده است و از غربشود و مسائل سياسي، اجتماعي و ها منتشر مي ها غالباً از سوي مهاجران و تبعيدي اين مجله. لندن، پاريس، نيويورك و واشنگتن است

٣٨ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


. استالمللي برخوردار ا بيناي ي ها از يك تيراژ وسيع منطقه برخي از اين مجله. دهد اقتصادي را در كانون توجهات خود قرار ميگذاري مشترك در رو به گسترش كنوني، كشورهاي صنعتي شمال نه تنها در تكاپوي يافتن خوانندگان و سرمايهدر بازار جهاني . اند يافتة جنوب هستند، بلكه در عين حال در اروپا و آمريكاي شمالي در يك رقابت شديد با يكديگر گرفتار شده مناطق كمتر توسعه

يرترين مگ، كمپاني انتشاراتي پيشتاز كانادا به بازار آمريكا، از جمله چش(Thomson)ي تامسون طي ساليان گذشته، ورود شركت سهام ميليون دالر را در تملك خود 250 مجلة آمريكايي به ارزش 37 در حال حاضر نه تنها تامسون54. استرويدادها در اين قلمرو بوده

.تر سازد گذاري بيشتر، موضع خود را در اياالت متحدة آمريكا مستحكم ت تا با سرمايهدارد، بلكه درصدد اس Bruner Jahr)لل برونر جار اينترنشنابه عنوان مثا. ندا انتشارات اروپايي نيز راه خود را به بازار اياالت متحده باز كرده

)Internationalجيوي اه كمپاني انتشاراتي جمهوري فدرال آلمان صاحب مجله (Geo) پرنتزو (Parents)بسيار است كه مجلة نخست را خريداري كرده و قصد دارد آن را مجدداً به بازار (Look)ة لوك يك شركت انتشاراتي ديگر آلمان امتياز مجل. موفق عمل كرده است

55.عرضه كندها در كشورهاي گوناگوني چون ع داخلي مجلهعالوه بر موارد فوق، تعدادي پژوهش نيز وجود دارد كه به بررسي موقعيت صناي

صنايع داخلي در موارد عديده، تحت بر نفوذ عميق همتاهاي آمريكايي خود بوده و در اين . ايتاليا، آلمان و فيليپين پرداخته است 56.اي موارد نيز به آنها پيوسته است پاره

اين 57. توان گفت نادر بوده است المللي دارد، نامنظم و حتي مي بيناي يا راژ منطقهيهايي كه ت پژوهش دربارة محتوا و پوشش مجلهبررسي چهرة آمريكاي التين و اتحاد جماهير شوروي در ده مجلة آمريكا در : هاي محتوايي نيز از چنين طيفي برخوردار است تحليل .1980ابه ديگر دربارة آفريقا دهة هاي مش و پژوهش1970هاي آمريكايي در دهة ، پوشش خبري آسيا از سوي مجله1960دهة

المللي به مثابة اجزاي بازار، غالباً مختصر ها به دليل بروز تغييرهاي سريع در سطوح خوانندگان و روابط بين هاي اين پژوهش يافته :هاي ذيل قابل طرح است اما با اين همه مالحظه. و آزمايشي بوده و قطعي نيست

. كنند ميتأكيدمل منفي نظير بحران و خشونت اكثر آنها بر عوا. آميز است شويق كننده و حمايتها غالباً ت لحن اكثر اين مجلهدر سياست خارجي كشورهاي منتشركنندة ها گرايش آنها ناديده گرفتن توسعة داخلي كشورهاي گوناگون است مگر اينكه اين توسعه

هاي حاكي از بحران و مسائل لمللي، به مباحث سياسي ـ دولتي و مقالها در پوشش رويدادهاي بين. هايي را باعث شود ها مالحظه مجلهاين پژوهش به . صورت گرفته است (Pratt) سوي پراتهاي محتوايي از ترين پژوهش يكي از تازه. شود پيش پا افتاده اهميت داده مي

ريپابليك، نشنال ريو نيشن، نيو( و فكري) ريپورتاسنيوز، اندورلد .تايم، نيوزويك، يو(هاي خبري هاي چهرة آفريقا در مجله تفاوتهاي فكري در طرف ديگر طيف و حتي مجله(هاي اين دو قلمرو انتشاراتي با اين حال پژوهش پرات شباهت. پردازد آمريكا مي) يو

هاي بيشتري دارد اما مقالههاي خبري در مورد آفريقا، هاي فكري نسبت به مجله مجله.دهد هاي آن نشان مي را بيشتر از تفاوت) سياسيها چهرة تمامي اين مجله. اند خود را به آفريقا اختصاص داده)كل سرمقاالت(در هر حال، اين دو مجله، كمتر از چهاردرصد كل مطالب

آميز به مخاطرهتجربه وخام است واز نظر روند حركت به طرزي لوح، بي اي كه از نظر سياسي ساده قاره«: اند آفريقا را چنين ترسيم كردهشناسي واقعاً ناديده انگاشته وقتي پوشش جغرافيايي و گونه«: سيماي قارة بحران زده نيز روشن است. »هاي بزرگ وابسته است قدرت

58.»گيرد صدر قرار مي هاي بحراني واقع است، در جمعي و پوشش كشورهايي كه در كانون هاي دسته شود، پوشش كودتاها، اعدام مي

اي چنين گزارش هاي ادواري نخبگان و توده و همكارانش در بررسي پوشش روابط خارجي توسط نشريهBled Soe) (سو بلدآمريكاي . دهند كه بيشترين پوشش به اروپا داده شده و اين در حالي است كه آسيا نيز در دهة هفتاد از اهميت برخوردار بوده است مي

آنها . گيرد هاي بازبينانه تكيه شود، خبرهاي نقاط آشوب زده مورد توجه قرار مي ه و به جاي آنكه بر مقالهجنوبي عمالً ناديده گرفته شدهاي سياسي وجود دارد كه به طرد واقعي خبرهاي گيري عمومي به سوي رويدادها و شخصيت يك سمت«گيرند كه چنين نتيجه مي

59».مربوط به مسائل بنيادين منجر شده است

٣٩ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


هاي بودن آگهيسو همهاي عمومي وجود دارد كه چگونگي هاي مصرف كنندگان و مجله ي ديگري نيز دربارة مجلهها پژوهشـ آگهي ـتر براي هر دو مقوله سويي غالباً به منظور تشكيل يك دايرة مستحكمماين ه. دهد ها را نشان مي تجاري با ساير مطالب مجله

.هاي اقتصادي و مطالب آن است تصميمتأثير ها، تحت تواي مجلهبنابراين، مح. گيرد ـ صورت ميـو مطلب

نتيجه :عوامل و اثرهاي جرياننخستين نتيجه اين است كه اكثر . شود المللي خبرها چهار نتيجه گرفته مي از بررسي هاي انجام شده بر روي سمت و سوي جريان بين

گيرد، يعني در هاي حاكم صورت مي اين كار به وسيلة خبرگزاري. يابد يالمللي از مركز يعني شمال و يا غرب جريان م خبرهاي بينهاي اينكه ويژگي دوم . استتوسعه در جريان حقيقت، جريان عمودي است و از كشورهاي توسعه يافته به سوي كشورهاي رو به

هاي بومي، در اين رسانه. خبري استكننده در پوشش رواني، فرهنگي، سياسي، يك عامل مهم و تعيين طبيعي،) جغرافيايي(مجاورت ين نتيجه اين است كه اروپاي غربي و اياالت متحده سوم. چارچوب به خبرهاي مربوط به منطقة جغرافيايي خود گرايش بيشتري دارند

ش داده كمتر پوش حال آنكه كشورهاي سوسياليست و جهان . دهند ها بيشترين پوشش خبري را به خود اختصاص مي آمريكا در رسانه در كشورهاي رو به توسعه وجود دارد، اما اين نوع از جريان ماگرچه جريان افقي هم در كشورهاي توسعه يافته و هباألخره شوند مي

.اساساً در مقايسه با جريان عمودي يا مدور از سهم كمتري در كل پوشش برخوردار استا كـه اكثـر محققـان و چر. المللي امري مشكل است ينة خبرهاي بين خالصة كالم آنكه، ترسيم كامل وضعيت كنوني پژوهش در زم

عـدم مشكل ديگري كه وجود دارد، مـسئلة . هاي جامع در اين قلمرو نيستند هاي موجود در اين زمينه قادر به انجام بررسي حتي نظريه ـ ويلهو ،(Weaver) ويور ،(Hester) هستر ،استونسون ،كول ، شرام اخيرهاي توافق و نتايج متعارضي است كه در پژوهش و (Wilhoit)تي

خبرهـاي كميـت گرچـه در . خـورد ها تقريباً يك نتيجه به چشم مي همه در اكثر اين پژوهش با اين . عدة ديگري از محققان وجود دارد المللـي خبـر ان بين شود بهبود حاصل شده، اما هنوز كيفيت جري اي مخابره مي و منطقه ملّيهاي نوبنياد المللي كه توسط خبرگزاري بين

آميز هاي خشونت نيز با تمركز شديد بر كشمكش رها بررسي شود خواهيم ديد كه اين كيفيت كماكان اسفناك است و اگر مجراهاي خب هـا، از هاي متضاد خبري در شيوة ترسيم جهان و مسائل آن در رسانه در حقيقت، ارزش . استتر شدن ها در حال وخيم جهان و بحران

هاي كنوني پيرامون محتواي جريان خبر، فقدان ارزيابي كيفي، يـك ضـعف بنابراين در پژوهش . شود مي محسوب مل سياسي جمله عوا .مشخص است

به عنوان . دهد المللي نشان مي شكاف عظيم اطالعات ما را در مورد جريان خبرهاي بينبازنگري ادبيات موجود در اين زمينه، ـ ـدار چه سوسيالست و چه سرمايهـبسيار بيشتر از چگونگي پوشش غرب ـدر غرب پوشش جهان ت و كيفيكميتنمونه، ما دربارة

عالوه بر اين، اطالعات ما در زمينة چگونگي حركت خبرها در ميان كشورهاي رو به توسعه يا جهان بسيار . در جهان اطالعات داريم .ناچيزتر است

هاي عدم توازن خبري، نابرابري توزيع در منابع ارتباطي است و دست كم، يكي از اين اين نكته را نيز بايد افزود كه يكي از جنبهالمللي را خبرنگار خارجي در آمريكا خبرهاي بين856 موالنا نشان داد كه 1975پژوهش سال . ها، خبرنگاران خارجي هستند نابرابري .كنند ها مخابره مي به رسانه

هيچ خبرنگاري از آفريقا در ميان اين . گير وجود داشتمرنگاران در آمريكا، تنوعي چشحال در نوع استقرار اين خب در عيندادند و خبرنگاران اروپايي نيمي از اين عده را تشكيل مي. تن تايواني بودند23 تن اسرائيلي، يك نفر پاكستاني و 23خبرنگاران نبود،

برخي از كشورها . ه در اين ميان جمع اندكي را به خود اختصاص داده بودنداين در حالي بود كه خبرنگاران آمريكاي التين و خاورميان توسط موالنا روزآمد شده است نشان 1981همين پژوهش كه در سال با اين حال، 60.نيز هيچ خبرنگار خارجي در اين جمع نداشتند

6 درصد افزايش طي 45اند و اين امر حاكي از دهدا خبرنگار خارجي، اياالت متحده آمريكا را پوشش مي1262دهد كه در آن سال، مي

٤٠ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


.سال استاي، گزارشگري از آفريقا كشور جديد به اين ليست اضافه شده است و اكثر آنها اعضاي جهان هستند و هنوز در سطح منطقه12

ت كه يك تحليل محتوا و افزايش خبرنگاران، براي جريان خبر حامل چه چيزي خواهد بود؟ بديهي اس61.در اين جمع وجود ندارداند، در اولين خود را افزايش داده و يا آنان را در اياالت متحده آمريكا مستقر كرده) خارجي(جريان از كشورهايي كه خبرنگاران

كوتاه سخن آنكه ارزيابي واقعي . المللي ارائه دهد حجم و كيفيت گزارش خبرهاي بينبرخورد ممكن است چيزهايي را در زمينة دهي است و اين مسئله همان استراتژي پژوهشي است كه غالباً از دهي ـ برون ان دو طرفه مستلزم دسترسي بيشتر به نسبت درونجري

.شود آن غفلت مييكي از اين عوامل كه پيوسته درموضوع گردآوري و اشاعة . گذارد ميتأثير عوامل متعددي وجود دارد كه بر جريان جهاني خبر

هاي اقتصاد به شيوه. است گذار است، علم اقتصادتأثيراي و جهاني قرار گرفته و در سطوح انفرادي، سازماني، منطقهخبر مورد بررسي توان به موارد ، ميتأثيرگذاريهاي از جملة اين شيوه .گذارد ، كيفيت، ميزان در دسترس بودن و توزيع خبر اثر ميكميت گوناگون بر

:ذيل اشاره كردكه يطور بههاي خبري هاي بومي براي گردآوري و مخابرة خبر توان ايجاد رسانه ي مختلف در ايجاد زير ساختها توان منطقه

هاي ارتباطات دوربرد و در زمينة خريد نگار، تعرفه يت خبري، تأمين روزنامهوفقهاي تبليغات، م آميزي در زمينه بتواند به نحو موفقيت 62. به رقابت بپردازدملّيهاي فرا محصوالت خبري از سوي مردم با رسانه

طور مستقيم بر ارزش وضعيت سياسي يك دولي به63.ار استذگتأثيرفاكتورهاي سياسي نيز بر محتوا و جريان واقعي خبر اين وضعيت سياسي همچنين داراي اثرهاي. گذارد ميتأثير المللي و مجموعه رويدادهايي كه با آن دولت در ارتباط است، خبرهاي بين

. هاي خبري از اين زمره است نگاران و كنترل واردات و بازار محصول مستقيم ديگري هست كه سانسور، كنترل ورود و خروج روزنامهافزون بر اين، تلقي رسمي و غير رسمي از ارزش خبر، نوع تلقي از عملكرد و نقش خبر و اطالعات در يك نظام مفروض سياسي يا

.گذارد ميتأثير بر محتوا و جريان خبر در درون آن ها، مستقيماً در ميان نظام 64.گذارد ميتأثير است كه بر جريان جهاني خبر عواملي ترين هاي اجتماعي ـ فرهنگي يكي از پيچيده تفاوت

ست، طرزي شايان توجه با باورهاي يك منطقه و يا يك كشور ديگر متفاوت ا باورهاي فرهنگي، مذهبي و سنتي يك منطقه كه به هاي قومي از هاي ترجمه و تعصب قطعاً زبان، دشواري. آورد بر سر راه جريان هموار خبر و اطالعات، موانعي جدي به وجود مي

.آيد ترين منابع مشترك چنين مشكالتي به شمار مي مهمالمللي، بر محتوا و جريان است كه در سطح بينعواملي ترين هاي وابسته به آن نيز يكي از بديهي توسعة تكنولوژي و زيرساخت

ها حالتي بدوي و جزئي داشته و يا اصالً چيزي به نام كه توسعه زير ساختيدر مناطق رو به توسعه، مناطق 65.گذارد خبرها اثر ميخبر راه حل در اين موارد، واردات . امروزي امري دشوار است ها وجود ندارد، گردآوري و توزيع خبرها به شيوة توسعة زير ساخت

بوده و اين واردات خبري در ارتباط با عوامل اقتصادي، سياسي و اجتماعي ـ فرهنگي موجود در جريان جهاني خبر، به بروز .هايي منجر شده است نگراني

گذارد، از جمله اين ميتأثير ذكر بر محتوا و جريان خبر لا اي ديگري نيز وجود دارد كه همگام با عوامل فوق عوامل برون رسانه چون قرابت رواني، فرهنگي و فيزيكي كه عواملي در ميان اين عوامل ، 66.توان به ميزان سواد، جمعيت و تجارت اشاره كرد عوامل مي

تر فرهنگي، سياسي و اين عوامل در تركيب با عوامل گسترده. گذارد، نيز وجود دارد ميتأثير بر ديدگاه گروهي از جهان خارج تواند به جريان جهاني خبر شتاب بخشيده و يا به گذاشته و ميتأثير هر حوزة مفروض حتوا و انتشار خبر در اقتصادي مستقيماً بر م

.صورت مانع در آن عمل كندهاي المللي خبر، عمدتاً بر مسائلي نظير محتوا، قالب هاي به عمل آمده در زمينة اثرهاي احتمالي منفي و مثبت جريان بين پژوهش

٤١ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


هاي ذهني از طريق خبر و اثرهاي آن بر مخاطبان در ايجاد قالب. است قالبي، سلطة فرهنگي و توقعات متمركز بوده ذهني و رفتارهايان خبري يعدة نسبتاً زيادي از نويسندگان و محققان، جر. آسيا و خاورميانه مورد بررسي قرار گرفته استآفريقا، آمريكاي التين،

هاي فرهنگي، سياسي و اقتصادي جهان رو به توسعه، يك را در زمينة خبرهاي پيشرفت) به مفهوم شرق و غرب(سلطة شمال تحتالذكر، گامي فراتر نهاده و عدة ديگري از پژوهشگران نيز عالوه بر اعتقاد به ارزيابي فوق. كنند جريان خبري تحريف شده ارزيابي مي

را در ملّينگ مصرفي منجر شده است، فرهنگي كه هدايت و اقتدار گيرند كه اين سلطه خبري شمال به ايجاد يك فره چنين نتيجه ميكاركرد نامتناسب عدم توازن را در فرايند با اين حال تعداد محدودي تحليل نيز وجود دارد كه . زدايد نقاط گوناگون جهان مي

گيرند كه پژوهش نيز چنين نتيجه ميچند. كند المللي اقتصادي بررسي مي و نظم نوين بينملّيالمللي، نارضايتي هاي بين كشمكشو جهان را به كنند رتبه است، تقويت مي هاي خبري، وضعيت موجود را كه حاكي از تقسيم جهان به ملل دون رتبه و عالي رسانهدر . كنندتأكيدآميز هاي مسالمت كنند، تا بر كاربرد زور به جاي راه حل اي كشمكش بارتر از آنچه كه واقعاً هست ترسيم مي گونههاي خبري گوشه و كنار جهان قادر به ترسيم يك تصوير دقيق و كامل هايي نيز وجود دارد كه با اين ديدگاه كه رسانه حال تحليل عين

مثابة يك منبع اطالعات و نه تصويري طبيعي از جهان نگريست، با احتياط بيشتري از واقعيت عيني معاصر نيستند و بايد به آنان فقط به .كنند ورد ميبرخ

ها نوشت پي

l. Hamid Mowlana, ed., International Flow of News: An Annotated Bibliography, Paris, Unesco, 1983.

2. Hamid Mowlana, International Communication: A Selected : Bibliography , Dubuque, Iowa, Kendall/Hunt Publishing Company, 1971.

:تر است چنين رجوع كنيد به آثار حميد موالنا كه اثر دوم گستردههم

«Trends in Research on Internatioanl communication in the United States, Gazette, XIX: 2, 1973, pp. 79-90.

The Communication Dimension of International Studies in The United States: A Qyantitative Assessment, «International Journal of

Communication Research (University of Koln, Fedral Republic of Germany), 1:1, Winter 1974, pp. 3-22. For earlier bibliographical publication

in international Communication see Harold Lasswell, Ralph Casey and Bruce L. Smith, Propaganda and Promotional Activities: An Annotated

bibliography, Minneapolis, Minnesota, The University of Minnesota Press, 1953.

:المللي است پژوهش ذيل در زمينة تحت بررسي، گسترده ترين پژوهش تطبيقي بين. 3

Alexander Szalai's, The United Nations and the News Media, New York: United Nations Institute for Training and Research 4UNITAR), 1972.

:همچنين رجوع شود به انتشارات يونسكو

Reports and Papers on Mass Communication, especially numbers 65, 69, 70, 74, 75, 76, 77,79, 81, 83,85, 86, 87,90 and 92.

:رجوع كنيد به. 4

Jacques Kayser, One Week's News: Comparative Study of 17 Major Dailies for a Seven Day Period, Paris, Unesco, 1953; Wilbur 'Schramm, One

Day in The World's Press, Stanford, California, Stanford University Press, 1960; International Press Institute, The Flow of News, Zurich

Switzerland, Internatioanl Press Institute, 1963; George Gerbner and Marvanyi, «The Many Worlds of The World's Press», Journal of

Communication, 27: 1, Winter 1977, pp. 52-66; Al Hester, «Five Years of Foreign News on U. S. Television Evening Newscasts,,, Gazette, 24: 1,

1978, pp. 86-95; Robert L. Stevenson and Richard Cole, «Foreign News in Selected Countries», Research Reports, International Communication

Agency, U. S. Covernment, Washington, D. C., July 1980; and Wilbur Schramm and Ervin L. Atwood, Circulation of News in The Third World.•

A Study of Asia, Hon Kong, Chinese University Press, -- 1981.

5. Johan Galtung, «A Structural Theory of Imperialism », Journal of Peace Research, 8:2, 1971, pp. 81-117; Johan Galtung ' and Mari H. Ruge, «The

Structure of Foreign News: The Presentation of the Congo, Cuba and Cyprus in Four Norwegian Newspapers», Journal of Peace Research, 2,

1965, pp. 64-91; Refael Roncagliolo, «Flow of News and Freedom of The Press», The Democratic Journalist, March 1979, pp. 7-11; Fernando

Reyes Matta, «The Information Bedazzlement of Latin America», Development Dialogue, 2, 1976, pp. 29-42; and Herbert I. Schiller, «Freedom

from the «Free Flow» Journal of Communication, 24:1, Winter 1974, pp. 110-117.

٤٢ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


6. Peter M. Clark and Hamid Mowlana, «Iran's Perception of Western Europe: A Study in National and Foreign Policy Articulation,, International

Interactions, 4:2, 1978, pp. 99-123; International Association for Mass Communication Research/Unesco: «The World of The News: The News

of The World», Final Report of The «Foreign Images» study undertaken by IAMCR for Unesco, London/Paris, 1980; Edward Said, Covering

Islam, New York, Pantheon Books, 1981; James D. Halloran, and Virginia Nightingle. «Young TV Viewers and Their Images of Foreigners: A

Summary and Interpretation of A Four Nation Study». Centre for Mass Communication Research, University of Leicester, Leicester, England,

1983; unesco, Mass Media: The Image, Role and Social Condition of Women, Reports and Papers on Mass Communication, No. 84, Paris 1979;

and C. B. Pratt, «The Reportage and Image of Africa in Six U. S. News and Opinion Magazines: A Comparative Study», Gazette, 26:1, 1980,

pp.31 - 45.These Are Examples of The Most Recent Studies Using News Stoiries and Editorial as The Base of Data. Studies Dealing With

Perceptions and Images Using Survey Research and Other Sources Are Not Considered in This Study.

:نام كلند به چارلز مك«براي نمونه هاي اين روش رجوع كنيد به اثر . 7

«Answers to Common Questions About The World News Index and International Event Analysis», «Los Angeles: University of Southern

California, July 1975; Philip M. Burgess and Raymond W. Lawton, «Indicators of International Behavior: An Assessment of Events Data

Research», International Studies Series, Beverly Hills, California, Sage Publications, 1972; Hamid Mowlana, «A Paradigm for Source Analysis

in Events Data Research: Mass Media and The Problems of Validity», International Interactions, 2, 1975, pp. 33-44; and Robert Burrowes, Gary

D. Hoggard, Russell J. Long, Hamid Mowlana, Sophia Peterson, Warren R. Phillips, and Alvin Richman, «Events- Interaction Analysis: Selected

Bibliography of Recent Research,), American Political Science Association Annual Meeting, Chicago, September 1971.

:وع شودبراي دسترسي به نمودارها به مجموعه ذيل از انتشارات يونسكو رج. 8

For Illustrations See Unesco's Series on Reports and Papers on Mass Communication; «News Dependence», No. 93, 1980» «Transnational

Communication and Mass Media Industries», No. 92, 1980; «Mass Media: Codes of Ethics and Councils», No. 86, 1979; «News Values and

Principles of Cross-Cultural Communication» , No. 85, 1979. See also Jim Richstad and Michael H. Anderson, eds., Crisis in International

News: Policies and Prospects New York, Columbia University Press, 1981; Oliver Boyd-Barrett, The International News Agencies. Beverly

Hills, California, Sage Publications, 1980; Friedrich-Ebert-Stiftung Television News in a North-South Perspective, Bonn, Federal Republic of

Germany, 1981; and Thomas Szecsko, Recent Studies (on Radio and Television) 1976-77. Budapest: Mass Communication Research Centre

1978.

:المللي خبر به منابع ذيل رجوع كنيد اي در جريان بين هاي برون رسانه براي بررسي داده. 9

Karl Erik Rosengren, «International News: Methods, Data and Theory». Journal of Peace Research, 11:2, 1974, pp. 145-156; and Hamid

Mowlana, «A Paradigm for Comparative Mass Media Analysis » in Heinz-Dietrich Fischer and John C. Merrill, eds., International and

Intercultural Communication New York, Hastings, 1976, pp. 474-484. Mowlana's Paradigm Integrates The Extra-Media Veriables With Intra-

Media Veriables as Well as Making A Distinction Between Production and Distribution Of The Message In The Flow. Rosengren Directly

Challenges The Approach by Galtung and Offers The Extra Media Approach as an alternative. For a Follow-Up and A Specification of

Rosengren's Extra Media Data Notion See His «Bias in News: Methods and Concepts», in Mass Communication Review Yearbook 1, Edited by

Cleveland Wilhoit, Beverly Hills, California, Sage Publications, 1980, pp. 249-264.

10. Johan Galtung, «A Structural Theory of Imperialism»,pp. 81-117.

11. Herb Addo, «Structural Bases of International Communication », Peace Science Society, 23, 1974, pp. 81-100.

12. Robert Buijtenhuijs and Rene Baesjou, «Center and Periphery in Two African Newspapers: Testing Some Hypothesis on Cultural Dominance»,

Kroniek Van Africa, 33:3, 1974, pp. 243271.

13. Bruce McKenzie and Derek Overton, «International News Via Tasmanian/Australian News Media Outlets: An Analysis of Sources, Flow Biases.

Weaknesses and Consequences» Paper for the ANZAAS Congress, Brisbane, Australia, May I981. See also Jim Richstad and Tony Mnaemeka,

«Information Regions: Context for International News Flow Research», Paper Prepared for Association for Education in Journalism Convention,

Boston, Mass, Auaust 1980.

14. Fernando Reyes Matta, «The International Bedazzlement of Latin America», pp. 29-42.

15. Shelton A. Gunaratne, «Reporting the Third World in The 1970s: A Longitudinal Content Analysis of Two Australian Dailies», Gazette, 29, 1982,

pp. 15-29.

16. Gehan Rachty, «Foreign News in Nine Arab Countries», Communication and Development Review, 2:2 Summer 1978, pp.

17. Frank Kaplan, «The plight of Foreign News in The U. S. Mass Media», Gazette, 25:4, 1979, pp. 233-243.

18. Andrew K. Semmel, «The Elite Press, The Global System, and Foreign News Attention», International Interactions, 3:4, 1977, pp. 317-328.

19. George Gerbner and George Marvanyi, «The Many Worlds of The World's Press», pp. 52-66.

٤٣ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


20. Robert L. Stevenson and Richard R. Cole, «Foreign News and The New World Information Order Debate», Foreign News in Selected Countries,

Part II, International Communication Agency, U. S. Government, July 1980.

21. Johan Galtung and Mari H. Ruge, «The Structure of Foreign News: The Presentation of The Congo, Cuba and Cyprus in Four Norvegian

Newspapers», pp. 64-91.

22. Barbara A. Salamore, «Reporting of External Behaviours in The World's Press: A Comparison of Regional Sources», paper presented at The

Annual Meeting of The International Studies Association, Washington, D. C., February 1975.

23. Wilbur Schramm, «International News Wires and Third World News in Asia: A Preliminary Report», The Center of Communication Studies,

Chinese University of Hong Kong, 1978.

24. Vernon M. Sparkes, «The Flow of News Between Canada and The United States», Gazette, 55:2, 1978, pp. 260-268.

25. Fernando Reyes Matta, «El Encandilamiento Informativo de America Latina »,La Circulation de Noticias en America Latina, Mexico, Federacion

Latinoamericana de Periodistas, 1978, pp. 115-139.

26. See Peter Golding and Phillip Elliot, Making the New,s, London, Longman 1979.

27. Wilbur Schramm and Erwin L. Atwood, Circulation of News in The Third World: A Study of Asia.

28. wilbur Schramm and Ervin L. Atwood, Circulation of News

29. G. Cleveland Wilhoit and David Weaver, «Foreign News Coverage in Tow U. S. Wire Services: An Update», Journal of Communication, 33:2,

Spring 1983, pp. 132-147.

30. G. Cleveland Wilhoit and David Weaver, «Foreign News Coverage in Major U. S. Wire Services and Small Daily Newspapers», Paper Read at

The International Association for Mass Communication Research, 13th Scientific Conference Paris, September 1982, p. 16.

31. G. Cleveland Wilhoit and David Weaver, «Foreign News Coverage in Two U. S. Wire Services: An Update», p. 147. For Their Earlier Study See,

G. Cleveland Wilhoit and David Weaver, «Foreign News Coverage in Two U. S. Wire Services", Journal of Communication, 31:2, Spring 1981,

pp. 55-63.

1979-80المللي پژوهش دربارة مـشكالت ارتباطـات ـ پـاريس، يونـسكو ها از انتشارات كميسيون بين هاي يك، دو، سه در مورد خبرگزاري به تك پژوهي.32 :همچنين رجوع شود به. رجوع كنيد

Oliver Boyd-Barrett, The International News Agencies, Beverly Hills, California, Sage Publications, 1980; and Sophia Peterson, International

News Selection by The Elite Press: A Case Study », Public Opinion Quarterly, 45:2, 1981, pp. 143-163. Also, G. J. Robinson, News Agencies

and World News in Canada and The United States and Yugoslavia, 1981.

33. Gertrude Joch Robinson, News Agencies and World News in Canada, The United States and Yugoslavia: Methods and Data, Fribourg,

Switzerland, University Press of Fribourg,1981,pp.206-210.

:همان جا، همچنين رجوع كنيد به. 34

References to Monographs Published by The International Commission for The Study of Communication Problems, Many Voices, One World,

Paris, Unesco, 1980,pp.297-298; Oliver boydBarrett, The International News Agencies; and Friedrich-EbertStiftung, Report of The URTNA Study

Mission 1979 for The Feasibility for TV News Exchange in The URTNA Region, Bonn, Friedrich-Eibert-Stiftung, 1979; and Friedrich -Ebert-

Stiftung, Mass Media Mannual: Television News in a North-South Perspective, Bonn, Friedrich-Ebert-Stiftung, 1981. For References to Other

Regions of The World See Hamid Mowlana, ed., International Flow of News: An Annotated Bibliography, Paris, Unesco, 1983.

35. Cees J. Hamelink, Cultural Autonomy in Global Communications, New York, Longman, 1983, pp. 72-78.

:براي دستيابي به خالصة اين گزارش رجوع شود به. 36

Sreberny-Mohammadi, «The World of The News: The News of The World », in New Structures of International Communication?:

The Role of Research, Main Papers From The IAMCR Caracs conference (1980), Leicester, International Association for Mass Communication

Research, 1982, pp. 183-193; for The complete Version See IAMCR/UNESCO, «The World of News: The News of the World».

37. Peter M. Clark and Hamid Mowlana, «Iran's Perception of Western Europe: A Study in National and Foreign Policy Articulation», p. 123.

38. Hamid Mowlana, «Mass Communication, Elites and National Systems in The Middle East», in Der Anteild Der Massenmedien Bei Der

Herausbilung des Beivubtseins in Der Sich Wandelnden Welt (Proceedings of The International Association for Mass Communication Scientific

Conference), Leipzig, DDR, September 1974, Karl-Mark-Universitat, pp. 55-71.

39. Hamid Mowlana, «Technology Versus Tradition: Communication in The Iranian Revolution,,, Journal of Communication, 29:3 (Summer 1979,

pp. 107-112. The Study of The Iranian Revolution and The Flow of News and Political Messages Between The West and Iran Prior to The

Revolution Underlined The Importance of An Appreciation of The Total Communication System in A Given culture. Mowlana in This Article

Discusses The Conflict Between The Official Culture of The Government Which He Believed Was Dominated by The Western media Systems,

and The Traditional Culture of The masses rooted in the Iranian National and Religious Traditions.

٤٤ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


40. Edward Said, Covering Islam: How The Media and The Experts Determine How We see The Rest of The World, New York, Pantheon Press, 1981.

Also See, William Adams, ed., Television Coverage of The Middle East, Norwood, N. J., Ablex Publishing, 1981.

41. Hamid Mowlana, «The Role of TheMediain The U.S.-Iranian Conflict», Paper Presented at The Conference on The Role of The Media in

National and International Conflict, East-West Center, Honolulu, Hawaii, September 1-10, 1981.

42. Hamid Mowlana, «Communication for Political Change: The Iranian Revolution», In George Gerbner and Marsha Siefert, eds., World

Communications: A Handbook, New York, Longman, 1983.

:نام هاي اوليه نيز رجوع كنيد به اثر دبليو، دبليو ويماك به براي پژوهش

«Editorial Pages in Wartime, Their Technique and Ideology» Journalism Quarterly, March 1942, pp. 34-38.; J. Zvi Namenwirth and Richard C.

Bibbee, «National Distinctions: Mass and Prestige Editorials in American and British Newspapers», paper presented at The International Studies

Association Meeting, New York, March 16, 1973; Wayne Wolfe, «Images of The U. S. in Latin American Press», Journalism Quarterly, 41,

1964, pp. 75-79; C. A.

43. Oliphant, «The Image of The United States as Projected by The Peking Review»,Journalism Quarterly, 41, 1964, pp. 460-469; and Ithiel de Sola

Pool, The Prestige Papers.- A Study of Their Editorials, Stanfor?, California, Stanford University Press, 1952. For A Most Recent Study of This

Type See Godwin C. Chu and Leonard Chu, ,Parties in Conflict: Letters to The Editors of The People's Daily », Journal of Communication,

Autumn, 1981, pp. 90-96.

44. James R. Beninger and Eleanor Westney, ,Japanese and U. S. Media: Graphics as a Reflection of Newspapers' Social Role», Journal of

Communication, 31:2, Spring 1981, p. 27; See Also Alan Shuttleworth, «People and Culture», In Peter Dauson, Rolfe Mayersohn and Edward

Shils, eds., Literary Taste, Culture and Mass Communication, Vol. 14, Teaneck, N. J., Somerest House, 1980. p. 153.

. تهيه شد1983 مارس سال 14 از طريق دفتر آن در نيويورك در تاريخ »ريدرز دايجست« مجله 1981تيراژ سال . 45

46. Armand Mattelart, Multinational Corporations and the Control of Culture, London, The Hrvester Press, 1979, p. 221.

47. Herbert I. Schiller, The Mind Managers, Boston, Beacon Press, 1973, pp. 86-94; and Tom Buckley, ,With the National Geographic on its

Endless, Cloudless, Voyage,,, New York Times

Magazine, 9/6/197D, p. 13.

48. L. John Martin, «A merican Newsmagazines and The European Scene,,, Gazette, 2:6 1960, p. 209. 48. Armand Mattelart, pp. 213-220.

:هاي خبري رجوع كنيد به در زمينه مجله. 49

Schabowska and Ulf Himmelstrand,Africa Reports on The Nigerian Crisis: Netit,s, Attitudes and Background Information (Scandinavian Institute

of African Studies), Uppsela: Homeland Meier, 1979. See also, Derry Eynon, «U. S. Business Periodicals for Overseas Readers, Journalism

Quarterly, 48, Autumn 1971, p. 548.

50. Anna Lucia Zornosa, «Collaboration and Modernization: Case Study of Transnational Magazine», Paper presented at The Workshop on Sez-

Roles in The Mass, International Association for Mass Communication Research Conierence, Paris, September 1982.

51. «U. S. Science Magazines Become Popular in Japan », Business Week, 6/28, 1982, p. 44.

52. Anna Lucia Zornosa, p. 6.

53. Karen Finlon Dajani, «Magazine for Arab Women: Hawa », Journalism quarterly,59:1, Spring 1982, p. 117.

54. «Thomson Organization, LTD», Business Week, ' 6/28/1978, p. 128.

55. «Large European Publishers Expanding into the U. S.», Business Week, 5/24/1978, p. 118.

56. J. H. Schacht, «Italian Weekly Magazines Bloom Wildly but Need Pruning », Journalism Quarterly, 47:1, Apring 1970, p. 140.

57. See John R. Whitaker, The Image of Latin American in U. S. Magazines, New York, Magazine Publihsers Association, 1960; Sharif al Mujahid,

«Coverage of Pakistan in Three U. S. Newsmagazines»,. Tournalism Quarterly, 47:1, 1970, pp. 126-130, 156; John Lent and Shanti Rao, «A

Content Analysis of National Media Coverage of Asian News and Information », Gazette, 1:25, 1979, pp. 16-22; Daniel J. Leab, «Canned Crisis:

U. S. Magazines, Quemoy and the Matsus », Journalism Quarterly, 44:2, Summer 1967, p. 341; Anita M. Dasbach, «U. S. Soviet Magazine

Propaganda: America Illustrated and USSR », Journalism Quarterly, 43:1, Spring 1966, pp. 73-84; and Eugene J. Rosi, «How 50 Periodicals and

The Times Interpreted The Test Ban Controversy », Journalism Quarterly, 41:3, Autumn 1964, p. 547.

58. C. B.Pratt, «The Reportage and Images of Africa in Six U. S. News and Opinion Magazines: A Comparative Study», Gazette, 1:26, 1980, p. 35.

59. Robert L. Bledsoe, Robert Handberg, William S. Maddox, David R.Lennox and Dennis A.Long, «Foreign Affairs Coverege in Elite and Mass

Periodicals », Journalism Quarterly, 59:3, 1982, pp. 471-474.

60. Hamid Mowlana, «Who Covers America»?, Journal of Communication, 25:3, Summer 1975, pp. 86-91.

61. Hamid Mowlana, «Who Covers America: An Update», School of International Service, The American University, Washington, D. C. 1983.

٤٥ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


:ي التين و آفريقا در اثر ذيل، متعلق به حميد موالنا، رجوع كنيدهاي آسيا، آمريكا براي تحقيق در زمينة عوامل اقتصادي مؤثر بر جريان خبر به بخش. 62

International Flow of News: An Annotated Bibliography, Paris, Unesco, 1983, pp. 104-202.

:نهاستعوامل سياسي در پاره اي از آثار مورد بررسي قرار گرفته است كه اثر ذيل يكي از آ. 63

Anthony Smith's Geopolitics of Information, Oxford University Press, New York, 1980.

:براي تصوير عوامل فرهنگي ـ اجتماعي به كتاب ادوارد سعيد با مشخصات زير رجوع كنيد. 64

Orientalism, New York, Vintage Books, 1979, and His Covering Islam; Also Hamid Mowlana, Communication and Tradition (forthcoming).

:براي مثال نگاه كنيد به. 65

«Structural Issues in Global Communications, A Report Based Upon a Meeting at Leeds Castle, Kent, England, 1982», The Tobin Foundation,

Washington, D. C., 1982; Edward W. Ploman, The International Flow of Information: Legal Aspects», In Mass Media Annual: Television News

in a North-South Perspective, Friedrich –Ebert- Stiftung, Bonn, 1981; See Also Such Technical Reports as ITU, INTELSAT, etc.

66. Karl E. Rosengren, «International News: Methods, Data and Theory», Journal of Peace Research, 11:2, 1974, pp. 145-156; and His «Bias in

News: Methods and Concepts», In Mass Communication Reviw, Yearbook 1, edited by Cleveland Wilhoit, Beverly-Hills, California: Sage

Publication, 1980, pp. 249-264.

٤٦ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


3 جهان سخن پراكني؛ سخن پراكني جهاني

از اين جنبه، سه حوزة تحقيقاتي در . يابد هاي سخن پراكني، جريان مي المللي اطالعات در تكنولوژي و شيوه بخش مهمي از جريان بين

المللي و جديدترين تكنولـوژي تلويزيون، سخن پراكني راديويي بين: دهد اي را به خود اختصاص مي لمللي جايگاه عمده ا ارتباطات بين .الملل، ماهواره پخش مستقيم و پديده در روابط بين

هاي جريان تلويزيون جنبه

ها متمركز بود، اما طولي نكشيد كه تلويزيون ريچاپي و خبرگزاهاي المللي اطالعات بر رسانه هاي اوليه در زمينة جريان بين پژوهشهاي سريع تكنولوژيك اين پيشرفت. اي يافت ، نقش جداگانهترين حوزه مثابة مهم و محققان مسائل ارتباطات بهملّيريزان توسط برنامه

از خدمات دائمي تلويزيوني تنها پنج كشور1950در سال به عنوان مثال، . وسيله، به گسترش آن كمك كرد و به اهميت آن افزود افزون بر اين، چنين برآورد 1. كشور وجود داشت138وني، در يبرخوردار بودند، حال آنكه در اواخر دهة هفتاد، چهارصد گيرندة تلويز

.چهار برابر افزايش يافته است ها در سطح جهان طي چهار سال، پس از انتشار آخرين آمار، شده است كه ميزان تلويزيون تحقيقات علمي و بررسي پيشرفتاولين جنبه،. المللي تلويزيوني، از دو جنبة تاريخي قابل بررسي است هاي بين ژگي جريانوياين اثر كه در . ارائه شدVaris)( وريس(Nordenstreng)نسترنگدي نورتوسط اولين اثر تجربهاي موجود در اين زمينه است كه بررسي

هاي جهاني ريزي جريان راي يونسكو تهيه شد، حكم اولين اثر مستند تجربي را در زمينة برنامه ب1974قالب يك گزارش به سال 2 .دتلويزيوني پيدا كر

هايي كشور جهان به عمل آمد و مشتمل بر عنوان 50هايي كه در بالغ از ها از طريق پرسش با گردآوري داده نوردنسترنگ و وريس

٤٧ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


ريزي تلويزيوني جهاني را هاي توليدي بود، توانستند دو روند مسلط بر برنامه دات در برابر برنامه چون محتواي كلي و درصد ميزان وار .هاي تفنني بود اين دو روند، جريان يك سوي صادركنندگان بزرگ به ساير جهان و سلطة برنامه. شناسايي كنند

: كنندگان پيشتاز آن مقطع عبـارت بودنـد از نندگان و توزيع هاي صادراتي تلويزيوني، توليدك براساس ميانگين ساليانه ساعات برنامه 6000 (3و جمهوري فدرال آلمان ) ساعت در سال 000,20هر دو ( ، انگليس و فرانسه )ساعت در سال 000,150(اياالت متحده آمريكا

) .ساعت در سالالمللـي در هاي بـين وهاي واقعي و عمومي جرياناين امر واقف بودند كه دامنة تحقيق آنان فقط به تبيين الگ نوردنسترنگ و وريس

هـا و لذا دامنة محدود تحقيق، حذف مسائل مرتبطـي چـون مالكيـت، تحليـل تـاريخي جريـان . شود ريزي تلويزيوني محدود مي برنامهيـن ارغـم علـي . هاي سياسي، اقتصادي، فرهنگـي و ترافيـك يـك سـويه جهـاني تلويزيـوني را مجـاز سـاخت بررسي عميق مالحظه

هاي آنان، براي دامن زدن به بحث و روشن ساختن ضرورت پژوهش بيشتر در اين زمينه، حكـم سـكوي پـرش را ها، يافته محدوديت .پيدا كرد

دومين نگرش تاريخي در ارتباط با جريان جهاني تلويزيوني، بررسي رشد تلويزيون در برخورد با توليد و توزيـع خبرهـا در درون ها در ارتباط بـا بررسـي اهميـت ، تعدادي از پژوهش 1983 تا 1976هاي سال گذشته، به ويژه در فاصلة سال طي ده . يك كشور است

و رابينـسون Neuman) ( نيـومن ،(Katz) ي كـاتز ها توان از پژوهش ها مي در ميان اين پژوهش. خبرهاي تلويزيوني به عمل آمده است

)(Robinson تلويزيوني در جهان ، الگوهاي فراخـوان در ميـان بيننـدگان تلويزيـون و مـسئله برد كه موضوعاتي چون برنامه ريزي نام .اند تر درك مطلب را مورد بررسي قرار داده گسترده

اگـر بـا . هاي خبـري صـورت گرفتـه اسـت برنامه ها و الگوهاي قالبي در محتواي تأثيرها، تري نيز در زمينة انگاره تحقيقات مفصل بـه تـصويري از 7جان رابينسون و ديگران به صورت فشرده برخورد كنـيم، (Davis)ديويس ،Adams) ،(Sahinت ساهين آدامزتحقيقا

پارچه متكي به خود و با منطق و پويايي دروني خـاص خـود اين تصوير از يك قلمروي يك . جهان خبرهاي تلويزيوني خواهيم رسيد .قعيت اجتماعي گرايش داردهاي ويژه به تشكيل يك وا كند، قلمرويي كه با راه حكايت مي

هـد كـه د تلويزيوني آمريكا، نشان ميالمللي از سوي سه شبكة تحقيقات اخير در مورد چگونگي پوشش تلويزيوني رويدادهاي بين هاي مربوط بـه اكثر پژوهش. به استثناي خاورميانه و ويتنام، پوشش خبري جهان در بهترين شكل خود، داراي يك نوع پراكندگي است

البته اين امر به خـاطر .در آمريكا را بررسي كرده است ها متمركز شده و عمدتاً پوشش تلويزيوني جهان رهاي تلويزيوني بر بحران خبدرگيري آمريكا به مثابة يك قدرت بزرگ در بسياري از رويدادهاي جهاني نيست، اين امر بيـشتر بـه ايـن دليـل بـه وجـود آمـده كـه

خبرهاي تلويزيوني بـه صـورت . زرگي از مردم آمريكا به يك منبع عمدة خبر و اطالعات تبديل شده است هاي ب تلويزيون، براي بخش در نظـري المللـي، تنهـا مسئلة اساسي در تحليل وسيله در رويدادهاي بـين . گيرد وار و موجز، به سهولت در دسترس قرار مي فهرست

، مسئلة كـاركردي بـودن نيـز مطـرح )توانند و چه بايد بكنند جمعي چه مي وسائل ارتباط ( شود بودن و هنجاري بودن آن خالصه نمي برخي از ).كنند وسائل ارتباط جمعي اكنون چگونه در شرايط خاص ساختاري و در واكنش عليه عوامل خاص محيطي عمل مي ( است

بيشتري نيز با بررسـي الگـوي پوشـش تحقيقات، مسئله شرايط ساختاري خبرهاي تلويزيوني را مخاطب قرار داده است، اما تحقيقات دو كار تـازة منتـشر در اين زمينه، . المللي، كل مسئله خبر و پوشش خبري را مورد ارزيابي قرار داده است تلويزيوني مسائل خاص بين

هـاي ترين مقولـه از اين اثرها به پوشش تلويزيوني خاورميانه پرداخته و برخي از فشرده يكي . شده در اياالت متحده، شايان وجه است گيري ايران، درگيري شوروي در افغانستان و سفر انورسادات بـه گانوبحران گر . خبري گزارش شده را در دهة قبل بررسي كرده است

مورد بررسـي متنـوع پوشـش تلويزيـوني از 13 دومين اثر، حاوي 8.باشد بيت المقدس از جمله موضوعات بررسي شده در اين اثر مي كـانون نقش پوشش تلويزيوني غرب در كشورهاي رو به توسـعه، در . 9ن تروريسم، جهان، ويتنام و آمريكاي التين است هايي چو مقوله

را بر حـسب جامعيـت در برابـر سـطحي المللي بيني پوشش تلويزيوني رويدادهاي ها بحثبه عنوان مثال آدامز . اين دو اثر قرار دارد

٤٨ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


ـ (Hobbesian)گرايـي ، هـاب ي، چپ در برابر راسـت بودن، اياالت متحده در برابر برتري جهان Panglossion)( ر پـانگلوگرايي در برابهـاي در شـبكه المللـي بـين الرسون با بررسي پوشش رويـدادهاي . بررسي كرده است 10)هاي چپ جديد مدل ليبرال در برابر ديدگاه (

:كنـد اند، حمايت مي اي كه ديگران گرفته ورده و از نتيجه پراكندگي پوشش را به نمايش در آ 1979 تا 1972از سال خبري شب آمريكا 11 اند كمتر در صحنه قرار گرفته ،شود ميوني خبري آمريكا مربوط زيهاي تلوي ا جايي كه به بينندگان شبكه هاي بسياري از جهان ت بخش

ت و هـيچ يـك از كـشورهاي بدبختانه، پوشش اروپا و مسائلي چـون مـسابقه تـسليحاتي و خلـع سـالح، كمتـر صـورت گرفتـه اسـ . محلي از اعراب ندارداند و قاره فراموش شده آفريقا نيز ديگر هيچ سوسياليست اروپاي شرقي پوشش داده نشده

نظمي اجتماعي، توسعة ناقص و بدويت باعث پوشش جهان از طريق سه شبكة يك تحقيق بيانگر اين نكته است كه سه انگيزة بي 12 :كنند چنين گزارش مي (Dahlgren)دالگرن . تلويزيوني آمريكا شده است

ساماني در جهان، ابدي هنظمي و ناب كند، بي هاي خبري تلويزيوني ايجاد مي هاي شبكه هاي متراكمي كه گزارش سازي براساس انگاره • .كند جلوه مي

.اين خشونت يك خشونت ويژه، آشكار، پرهياهو و غالباً غير منطقي است • .غلبة علم برسحر و جادو، هدف بر فعاليت، انسان بر طبيعت: ستغرب طرفدار منطق ا • .شود از يك كيفيت سيستماتيك برخوردار بوده و با نقض حقوق بشر نيز با خصيصة مشابهي برخورد ميفساد در جهان • . شود مي صريح تصوير طور به ضمني ارائه شده و در برخي موارد، نسبتاًطور بهها، بدويت در اكثر گزارش • . يا بربريتهنجاري نا :فرعي براي آنان قايل شدتوان دو انگيزه ها نمودهاي بدويت را ترسيم مي كنند، مي وقتي گزارش •كنند، يك حقيقت از حقيقت را به ببننده ارائه ميخبري تلويزيوني شكل خاصي هاي برنامهي مربوط به جهان، نظير ساير ها گزارش •

.صوري از يك حقيقت محض

عمل آمده در انگليس، سوئد و چندين كشور ديگر طي چند سال اخير نشانگر آن است كه جهان خبرهاي تلويزيوني، در قات بهتحقي .هاي اجتماعي و نخبگان سياسي و اقتصادي گرايش دارد ترسيم تحوالت بومي و داخلي به مخاطب قرار دادن نيازها و منافع طبقه

چه گرايش خبرهاي تلويزيوني به روندهاي اقتصادي سياسي عرصة بومي كمتـر اسـت، امـا اگر: افزايد دالگرن با ذكر اين مسئله مي 13.كند طلبانه حكايت مي نحوة نگرش حاكم بر اين خبرها در ارائه واقعيات اجتماعي و سياسي، ميان كشورها از يك ديدگاه برتري

اي از پـاره . المللي تلويزيـوني نيـز توجـه شـده اسـت هاي بين اقتصادي خبرها و برنامه ـ طي چند سال گذشته به روندهاي سياسي ـ جنوب مورد بحـث قـرار ها و اسناد، جريان خبرهاي تلويزيوني را از جنبة شمال المللي، گزارش اي و بين هاي گروهي، منطقه پژوهش

ـ اقيـانوس آرام بـه دو دليـل پيچيـده شـده به عنوان مثال، اين مسئله محرز شده كه مشكالت ارتباط تلويزيوني در حوزة آسيا. اند داده :است

هـاي هـا قادرنـد، برنامـه را پوشـش دهـد، ايـن شـبكه تواند كل و يا حتي بخشي از منطقـه هاي ارتباطي زميني كه مي فقدان شبكه . 1 .تلويزيوني را انتقال دهند

دالر 600 از 1980در حـوزة آسـيا ـ اقيـانوس آرام در آگوسـت ها ماهوارههاي تعرفه. ها براي استفاده از ماهوارهها نرخ باالي تعرفه. 2اين نرخ براي ساير كـشورهاي منطقـه در حـدي . متفاوت بود ) مورد پاكستان ( دالر 2000براي ده دقيقه اول تا ) مورد نيوزيلند (

14. دالر براي ده دقيقة اول، متغير بود1000 دالر تا 640پايين تر، بين

ويژه انگليس و آلمان بـه وجـود هاي نيز در قبال توسعة تلويزيون تجاري در چندين كشورهاي اروپايي، ب فزاينده در عين حال، گرايش نظير ايران و نيگاراگوئه، هاي ارتباطي برخي از كشورهاي جهان از سوي ديگر به دليل تغييرهاي سياسي داخلي و سياست .آمده است

. محدود شده استملّيهاي خدمات عمومي و توسعة خارجي به نفع هدف) تلويزيوني(هاي ات برنامهدراتلويزيون تجاري و و

٤٩ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


هاي تلويزيوني برنامهالمللي بينجريان

آنكـه بـي . كه از قبل وجود داشت، بـه شـمار آورد پراكني توان فرزند دو جريان فيلم و سخن در سطح جهاني، جريان تلويزيوني را مي عرفي و توسعة تلويزيون در بسياري از كشورهاي جهان، به الگوهاي اياالت متحده آمريكا شبيه اسـت، تعجب برانگيز باشد، الگوهاي م

و ) Antola( آنتوال اين روند توسط. پراكني و فيلم از قبل براي تغذية رشد تلويزيون وجود داشت ها و منابع سخن جايي كه زير ساخت هاي تلويزيـوني اي برنامه كنندة منطقهددر اين مورد، مكزيك چه به عنوان تولي. تاسشده گيري پيدر آمريكاي التين Rogers) (راجرز 50مكزيك در اواخر، دهـة . كند شود، نقشي اساسي را ايفا مي هاي آمريكايي كه در آمريكاي التين توزيع مي عنوان ناظر برنامه به و چه

.عيت ممتاز را به دست آوردپذير نبود، اين موق ديگر امكانهنگامي كه دوبله كردن در كوبا آن بود كه مكزيك، امكانات دوبله كردن را داشت و همچنين داراي زيرساخت مناسبي نيز بود كه از صنعت فـيلم آن علت اين امر

حـال، يـك در همين . داد بازار بالقوه و مجاورت مكزيك با آمريكا، ساير عوامل ضروري را براي اين موقعيت تشكيل مي . شد ناشي مي شد، كه براي نخستين بار عرف نيز شكل گرفت كه بر مبناي آن برنامة خارجي تلويزيوني، تنها در صورتي در آمريكاي التين پخش مي

اخبراً استوديوهاي دوبله كردن فيلم در برزيل، پرو و چند كشور ديگر دائر شـده كـه همـراه بـا 15.توسط مكزيك خريداري شده باشد چنـين رقـابتي، مكزيـك هنـوز رغـم علي. كنند هاي تلويزيوني آمريكاي التين با مكزيك رقابت مي مينة برنامه آرژانتين و ونزوئال در ز

.بان جريان تلويزيوني در آمريكاي التين حفظ كرده است موقعيت كليدي خود را به مثابة دروازههاي خارجي تلويزيوني به آمريكـاي التـين منتقـل مهروندي كه به واسطة آن، برنا گيري پيگويند، مي راجرز و آنتوال گونه كه همان

اي نمـايش فـيلم كـه در مـاه مـه در ريكا، در جلسة ساليانة دو هفتـه مهاي تلويزيوني در آ توليد كنندگان برنامه . شود، روشنگر است ميهـاي برنامـه ، خريـداران در ايـن جلـسه . گـذارد هاي مقدماتي و آزمايشي خود را بـه نمـايش مـي شود، برنامه آنجلس تشكيل مي لوس

هاي تلويزيوني آمريكـا بـه تعـداد مكفـي هاي شبكه به برنامه مند عالقهوقتي خريداران . كنند تلويزيوني براي آمريكاي التين شركت مي ايـن مكزيك. شود هاي تلويزيوني براي دوبله شدن به مكزيك فرستاده مي براي پرداخت هزينه و بردن سود وجود داشته باشند، برنامه

16.فرستند اند، مي هاي تلويزيوني آمريكاي التين كه براي خريد آنها توافق كرده ها را براي ساير شبكه برنامهاند تا به نقشي نظير عملكرد هاي تلويزيوني نيز در ساير نقاط جهان در آستانة اين امر قرار گرفته كنندة عمدة برنامه دكشورهاي تولي

لبنان و جمهوري عربي مصر از مراكز مهم تلويزيـوني خاورميانـه و ژاپـن از مراكـز . يكاي التين دست يابند باني مكزيك در آمر دروازه .مهم تلويزيوني در خاور دور است

نوردنـسترنگ و وريـس اثر اوليـه : توان در منابع ذيل يافت المللي تلويزيوني را مي هاي بين هاي مربوط به جريان ترين تعريف جامعكنوني هاي روزآمد داده) باشند رانش اخيراً دست اندركار روز آمد كردن اثر قبلي خود كه براي يونسكو تهيه كردند، مي وريس و همكا (

المللـي المللي ارتباطات لندن، براي ترسيم جريـان بـين اي كه با روش شناختي جديد از سوي انستيتو بين و در تالش متهورانه 17اثر لي بـا توجـه بـه . شود درج مي)Inter Media اينترمدياة متناوب در مجلطور به مؤسسه هاي اين گزارش تالش(آيد تلويزيوني به عمل مي

هاي مربـوط بـه توان گفت پراكندگي جغرافيايي در پژوهش اين اثرها و همچنين مبناهاي ديگري كه مورد بررسي قرار گرفته است، مي هـاي ها، پيرامون جريـان هاي به دست آمده از پژوهش بخش اصلي داده . ته است طي دهة قبل، تغييرهاي ناچيزي داش جريان تلويزيوني

منـاطق خـارج از آن را در بـر هاي درون آمريكـا و اروپـا و هـم اين تحقيقات، هم جريان . تلويزيوني در آمريكا و اروپاي غربي است ين اندكي افزايش يافته، با اين حال هنوز فقـدان تأسـف هاي تلويزيوني در آمريكاي الت ها در قبال جريان در حالي كه پژوهش . گيرد مي

.وردخ به چشم مي) به استثناء جمهوري خلق چين و ژاپن(بار مطالب مربوط به اروپاي غربي، خاورميانه، آفريقا و آسيا هـا برسـاند، بـا گوشپراكني اياالت متحده آمريكا، براي آنكه صدايش را به هاي خاص خود در قبال افزايش سخن كانادا با نگراني

.هاي بلندي برداشته است هاي ارتباطي خود گام انجام پژوهش و تالش براي مشخص كردن سياست

٥٠ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


اي و هاي مختلفي در سطوح منطقه المللي تلويزيوني، پژوهش تر از سمت و محتواي جريان بين به منظور دستيابي به ديدگاهي دقيق . در دست اجراستملّي

المللـي تلويزيـوني در اروپـاي هـاي بـين در مورد جريان )(Chapmanچاپمن 1977هاي ديگري نظير تحقيق عالوه بر اين، پژوهش بـا 18.كرده و نتايج به دست آمده توسط نوردنسترنگ و وريس را كامل كرده اسـت گيري پيغربي، تغييرهاي جريان را بر حسب زمان

گيـرد كـه تغييرهـاي نـاچيزي فراتـر از آنچـه نالند و انگلـيس چنـين نتيجـه مـي كانال تلويزيوني در سوئد، ايتاليا، ف 7 بر بررسي تكيهامـا چـاپمن در عـين حـال در مـورد . اند، به وجود آمده اسـت نوردنسترنگ و وريس در زمينة الگوهاي جريان تلويزيوني مطرح كرده

ش آن فهرسـت شـده و همچنـين پيـشينة هاي وارداتي كـه روز و سـاعت پخـ الگوهاي محتوا و ديدن، نظير درصد زمان پخش برنامه هاي خارجي در زمستان بيشتر از تابستان دهد كه برنامه اين بررسي، نشان مي. تري ارائه كرده است هاي مفصل تغييرهاي ماهيانه، توضيح

هـايي را وارد برنامـه اگرچـه ايتاليـا از انگلـيس و فرانـسه نيـز . هاي انگليس و ايتالياست آمريكا تهيه كنندة عمدة برنامه . شود پخش مي هـاي وارداتـي اساسـاً سـرگرم كه برنامه در حالي . كنند عمدتاً به منابع اروپايي تكيه مي هاي وارداتي، كند، سوئد و فنالند براي برنامه مي

.هاي داخلي كامالً متنوع است كننده و تفريحي است، اما محتواي برنامه صورت 1977هاي تلويزيوني سوئد طي سال مشخص دربارة جريانطور بهكه ) (Johnsonق جانسوندر ارتباط با اثر چاپمن، تحقي

سـاعت در هفتـه 33هاي وارداتـي ساعت در هفته و برنامه 58هاي داخلي سازد كه ميانگين پخش برنامه گرفته، اين نكته را روشن مي ، فنالنـد، در آمده است انگليس، ايـاالت متحـدة آمريكـا هايشان در تلويزيون سوئد به نمايش كشوري كه برنامه 44از ميان . بوده است

هـاي جانسون با ثبت دقيق موضوعات برنامـه . اند فرانسه، آلمان غربي، ايتاليا، نروژ و دانمارك بيش از يك ساعت در هفته برنامه داشته هـاي سـينمايي از منـابع منابع انگليسي و فـيلم هاي درام و مستند تلويزيوني، از تلويزيوني وارداتي به اين نكته پي برد كه از سر برنامه

هاي سبك هم توسط آمريكا و هم توسط انگليس توليد شـده به اين نكته نيز پي برد كه برنامه همچنين جانسون . آمريكايي بوده است 19. و فرانسه بوده استهايي كه مسائل اخالقي را مخاطب قرار داده، متعلق به انگليس، آمريكا، آلمان غربي، فنالند است، برنامه

هـايي جـدي بـراي هاي تلويزيـوني در زمينـة سـكس و خـشونت، حـاوي مالحظـه هاي جانسون در زمينة منابع توليد برنامه يافتهبـه (اياالت متحدة آمريكا و انگليس : اند هاي خشونت آميز، براي سوئد اين كشورها بوده توليد كنندگان پيشتاز برنامه . ريزان است برنامه

) درصد 14(آمريكا ) درصد 46(هايي كه در بر دارندة سكس بوده است فيلم و در زمينة ) درصد 10(و فرانسه ) درصد 30 و 33ترتيب ). درصد12(و ايتاليا

بـي «هاي يك و دو پراكني كانال توان مقايسة ميان پژوهش فوق و الگوهاي سخن و جانسون مي )(Gouldك گولد در گزارش مشتر هاي وارداتي دو كانال انگليس در مقايسه با آنچه كه در سوئد به نمـايش در در اين تحقيق، مشخص شد كه برنامه 20.ا يافت ر» بي سي

درصـد و 30 آميـز هاي خـشونت درصد برنامه 90. درصد بيشتر بوده است 153هاي جنايي درصد و فيلم 30 آميز هاي خشونت آمده، فيلم سي پخـش شـده از منـابع آمريكـايي بي كه از كانال بي آميز هاي خشونت درصد برنامه 90. ه است درصد بيشتر بود 153 جنايي هاي فيلم

كـه اي از اروپاي شرقي پخـش نكردنـد، در حـالي هيچ برنامه سي بي بي هاي اي، كانال هفته 6 طي يك مقايسة افزون بر اين، . بوده است .يوگسالوي پخش كردسوئد چندين ساعت برنامه دربارة فنالند، شوروي، لهستان و

هاي تلويزيوني با تحليل محتوا، يـك غنـاي هايي از اين دست، نظير برآوردهاي تفصيلي از ادغام سمت و سوي جريان در پژوهش گيرنـدگان بـاقي اي نيز در برابر محققان و تصميم هاي عديده با اين حال، عالوه بر اين بينش فزاينده، پرسش . ويژه در حال ظهور است

هـاي شـود و فعاليـت المللي به نتايج جالبي منجر مـي هاي مربوط به جريان بين در حالي كه پژوهش . د تا به آنان پاسخ داده شود مان ميتنهـا تماشـاي . شود گير نيز آشكارتر مي هاي مستمر و پي انگيزد، ضرورت پژوهش به گسترش تلويزيوني كنجكاوي بيشتري را بر مي روآميـز تلويزيـون هاي خـشونت اگر چه قريب به يك برنامه . برنامه را براي طبقه بندي و بررسي ارائه كرد 323 كانال تلويزيوني ژاپن، 5

آميز ضد ها محتواي جنايي و خشونت درصد تمامي برنامه 2ژاپن از آمريكا وارد شده بود، اما اين رقم در قياس با ده سال قبل كه فقط

٥١ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


21.دهد اي را نشان مي انساني بود، كاهش عمدههاي تلويزيـوني وجـود دارد، اي كه در نظارت بر جريان ريزي براي تلويزيون و پيچيدگي فزاينده تغييرهاي بالقوه و عميق در برنامه

عالوه بر اين، آگاهي رشد يافتة تصميم 22.هاي جهاني تلويزيوني است بيانگر مشكالت پژوهشگران در توصيف دقيق و به موقع جريان آنتـوال و . ريـزي تلويزيـوني منجـر شـده اسـت مريكاي التين، به تكوين تغييرها در ساختار برنامه و بومي، مانند نمونة آ ملّيگيرندگان

هـاي آنتوال و راجـرز معتقدنـد، گـام . اند راجرز بر اين روند عمومي در آمريكاي التين كه بيشتر توليد و كمتر وارد كنند، صحه گذاشته .23كننـد يك پيشتاز قديمي اين صنعت برداشته شده و ونزوئال، برزيل و آرژانتين اين روند را دنبـال مـي اوليه در اين مسير توسط مكز

درصد 1977 تا 1963هاي هاي وارداتي به برزيل طي سال افزايش ميزان برنامهرغم عليكه سازد خاطرنشان مي) (Straubharاسترابهار 24.نسبي مخاطبان كاهش يافته است

اثر» پيرامون سخن پراكني جهاني پژوهش« :توان از انتشارات ذيل نام برد هاي اخير، مي انگيزترين آثار منتشره طي سال ثدر ميان بح هفتـة تلويزيـون، يـك تحقيـق تطبيقـي 3هـاي فرهنگـي و تجـارب مجموعة مطالعات همكـاري (Tomo Martelanc)تومو مارتلنس

25.تالمللي كه به همت يونسكو صورت گرفته اس بينهاي پژوهشي هاي يونسكو براي ترغيب و اجراي پروژه گسترش شدت بحث بر سر نظم نوين جهاني اطالعات ـ ارتباطات، تالش

هاي پژوهشي نظير موردي كه در اينجا ذكر شد، بـه حـد كـافي گزارش) اگرچه جامع نيست ( هاي مقدماتي تي و يافته ملّيجمعي چند ريـزي تلويزيـوني را بـا گيري در مورد برنامه به وجود آورده است تا روندهاي قبلي تصميم ين انگيزه را ، ا ملّيبراي بسياري از رهبران

.جديت مورد بازبيني قرار داده و به دنبال آلترناتيوهاي مناسب باشند

كارگزاران جريان تلويزيونيـ . اي تلويزيوني هـستند ه نخستين كارگزاران توليد، توزيع و مبادلة برنامهملّيدولت و انستيتوهاي هيالت سـخن پراكنـي اكثـر سزيـرا ت

هـاي تجـاري خـصوصي هاي عمومي با فعاليت شود با اين حال درجة ادغام نظام هاست و توسط آنها اداره مي كشورها متعلق به دولت .گيري ميان كشورهاي مختلف جهان متفاوت استم چشطرز به

ها كه خود را با محيط هايي از سازمان گيرند و همچنين گروه مرور زمان شكل مي هاي منفردي كه به در يك محيط تجاري، سازمان ها و سهام آنها براي حفظ موضع رقابت آميز خـود بـه عنـوان دهند، از نظر همگرايي افقي و عمودي و هم چنين تنوع سرمايه وفق مي

هـاي هـاي ايـن رونـد در بخـش در تعقيـب شـبكه ستليا و Fombrun)(فوم براون . كارگزار در جريان تلويزيوني، گسترش يافته است كـار مـشغول بـه كننده و اطـالع رسـاني هاي سرگرم غيرمرتبط در زمينة برنامه طور بههايي كه قبالً گوناگون صنعتي دريافتند كه سازمان

26.اند بودند، اكنون از طريق اقدامات مشترك و سودآور متحد شدهي هيـوز و هوانـورد (IT And T) اي تـي انـد تـي ،(Western Union) وسـترن يونيـون ام،. بـي . آيهاي نظير براي مثال، كمپاني

)Hughes( ويـدئو تكـس اطالع رساني بودند، اكنون تلويزيون مدار بسته، ضبط ويدئو كاست، كه در ارتباط با صنعت )Videotex( و ن خدمات در برابر بخش سرگرم كننده قرار گرفته و تمـايز ميـان اي. اند مجموعة خدمات كنوني خود افزوده هاي را نيز ب پخش ماهواره

.سازد اي دشوار مي المللي ارتباطات دور برد را به طرز فزاينده هاي مختلف درون جامعة بين بخش

هاي تلويزيوني نقش و اثرات جريان

نندگان اطراف و اكناف جهان قرار دارد و در همـين المللي تلويزيوني، مسئلة نقش و اثرهاي آن بر بي در كانون بحث پيرامون جريان بين كننـدگان در ترين شكل مسئله، شـركت در كلي. شود ها غالباً مدنظر قرار داده مي ها در پژوهش ها و اولويت حوزه است كه مسئلة ارزش

٥٢ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


كلي فراگير است طور بهفشرده و نقش تلويزيون كند كه توان در سه گروه طبقه بندي كرد يك گروه چنين استدالل مي اين قلمرو را مي . سـازد آور مـي ثر با نفوذهاي فزاينـدة ديگـر، الـزام ؤها را براي مقابله م در مورد رسانهملّيهاي سياستو لذا مسئلة فرموله كردن سريع

بـراي آنكـه اشـود و لـذ هاي تجربـي، مـانع بررسـي ماهيـت نقـش تلويزيـون مـي فشارد كه فقدان داده اين نكته پاي مي بردوم گروه گروه . هاي فشردة پژوهشي ضرورت دارد هاي خود را بر مبناي اطالعات دقيق اتخاذ كنند، انجام تالش گيرندگان بتوانند تصميم تصميم

انجامد و اگرچه اكنون يـك عـدم ريزي تلويزيوني مي هاي مضر در جريان آزاد برنامه به محدوديت ملّيهاي ارتباطي گويد، سياست مي .هاي كمتر، اين روند به توازن دست خواهد يافت اين قلمرو حكم فرماست اما به مرور زمان و اعمال محدوديتتوازن در

سـازي گرايـي و همگـن الگوي آمريكايي برنامه ريزي تلويزيوني تجاري، يك مسئلة اولية فرهنگي است كه احتماالً به مصرف .شود منجر مي

هاي تلويزيـوني مثابة يك وسيلة آموزشي بر پا كردند، متعاقباً به سوي تجاري كردن سيستم بسياي از كشورهايي كه تلويزيون را به زباني بررسي تأثيرهاي هاي سياسي در مقولة مربوط به افزون بر اين، رابطة ميان هويت فرهنگي، زبان و كشمكش . گرايش پيدا كردند

پراكنـي هاي سـخن هاي مورد استفاده توسط كانون فزايش ميزان زبان ا(Colin Cherry)ن كولين چري ي چوپژوهشگراناگرچه . شود ميشد، نيز نگرانـي هـايي را هاي اقليت درآمريكا و ساير كشورها پخش مي هايي كه به زبان برنامه اند، اما كاهش جهاني را به ثبت رسانده

در حـالي كـه بـه . يزيون، نتايج گوناگوني داشته استتحقيق پيرامون اثرهاي رواني تلو 27.ها ايجاد كرده است پيرامون همگن شدن زبان و (Holmes) د هـولمز رسد كه تغيير معني به منزوي شدن مفاهيمي كه در سطح عمومي قابل درك بوده است، مـي انجامـ اين نتيجه مي

.قابل انتقال نيستهميشه از يك فرهنگ به فرهنگ ديگر رسند كه نمادهاي ديداري، در گزارش خود به اين نتيجه مي(Doob)دوب نگـرد، پـژوهش كنـد مـي هـاي پيرامـون دور مـي هايي كه بيننده را از واقعيـت حامل برنامه ةيكي از مواردي كه به تلويزيون به مثاب

در چـارچوب (Mc Menamin)مين اه مك مناما با اين هم. است)Colomina De Rivera(ا رو كولومينا دوريو) Greenberg(گرينبرگ رسـد كـه شـرايط بـه نظـر مـي 28.يابـد كند، كاهش مي يك معلم هنگامي كه از تلويزيون تدريس، ميتأثير ن نكته رسيد كه كالس به اي

هـاي ضـرورت شـديد پـژوهش سردرگمي ايجاد شده در اثر نتايج متفاوت،. شود ميمتفاوت و تداخل متغيرها به نتايج گوناگون منجر .سازد تر در اين زمينه را مشخص مي كامل

ن گـاال گـر همچنـي هاي آمريكايي بر آمريكاي التـين را مـورد تجزيـه و تحليـل قـرارداد و برنامه تأثيرهاي كه (Beltran)بلتران )Galla Gher(كه تلويزيون با استفاده از آن، هايي ي بررسي كرد، در مستند كردن شيوهگروههاي رسانههاي جهاني زن را در كه انگاره

هـاي اي دارنـد و بـه آسـاني در پيـام نيـاز ويـژه هـا رسـانه به ها آنجا كه بچه از . اند كند، سهيم بوده ديمي را حفظ مي رفتارهاي قالبي ق مربـوط بـه ايـن زمينـه هـاي سياسـت هاي نقش تلويزيون بر كودكان و به مالحظه تأثيرشوند، برخي از محققان به تلويزيوني ذوب مي

،(Mayo) مـايو ، (Graber)گرابـر : شـويم تايج متفاوت رقابت آميز در تحقيقات افراد ذيل مواجـه مـي اند و در نتيجه، مجددا با ن پرداخته 29. و استرابهار (Beltran Kader) بلتران، كيدرهاي مختلف بيننـدگان تلويزيـون، از هاي تلويزيوني بر بخش تخيل تأثيرها و هاي تلويزيوني و مسئله واقعيت خشونتتأثيرنقش و

هاي فرهنگـي، در مورد تلويزيون و شاخص)(George Gerbnerق جرج گربنرتحقي. هاي انتقادي موجوداست ين مباحث بحثتر عمدهآشنايي چون كودكان و خشونت فراتر رفته هاي به دليل آنكه از بحث گربنر تحقيق 30.اي است كه با اين موضوع مرتبط است آن نمونه هـاي تلويزيـون گيري وي كه مبتني بـر برنامـه نتيجه. نظير و مهم است سازد، بي ي را مطرح مي تر تر و گسترده هاي فرعي عميق و شبكه

كلـي بـا تـصوير طـور بـه دهـد، ها را به خود اختصاص مـي هايي كه بهترين ساعت آمريكاست از اين قرار است، كه تماشاگران برنامه . پذيرنـد ن آن را با آمادگي بيشتري در مقايسه با خـود واقعيـت مـي شوند، جهاني كه بينندگا اي از جهان واقعي مواجه مي تحريف شده

گيرد كه بنابراين، بديهي است كه خشونت تلويزيوني به تماشاگران خود دركي را القا كند كه جهـان خـود را، گربنر همچنين نتيجه مي .تر از آنچه هست، تلقي كنند تر و خطرناك جهاني خشن

٥٣ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


:رار ذيل استهاي گربنر به ق برخي از يافتهاز مردان تصويري . در برابر يك است 3هاي تلويزيون آمريكا بيشتر از زنان هستند و اين ميزان ترين ساعت مردان بازيگر در پربيننده

.شوند تر تصوير مي تر و مطيع تر، منفعل ها ضعيف زنشود، اما قوي ارائه مي .دهاي تلويزيوني كمتر حضور دارن كلي در برنامهطور به) سال دارند65افرادي كه بيش از ( بزرگساالن .پوستان را آنچنان كه هستند دهد و نه واقعيت سياه پوستان عمدتاً از آنان يك انگاره نمايش مي تلويزيون در برخورد با سياه ار و صـاحبان مـشاغل شـناخته بينندگان پروپا قرص تلويزيون، در برآورد ميزان آمريكاييان كه به عنوان پزشك، حقوقدان، ورزشـك

.اند، دچار مبالغه هستند شده

آيا اين تلويزيون . است» مرغ تخم يا مرغ«ها، همانند قضية اين يافته . هاي گربنر است ناپذير يافته مسئلة علت و معلول بخش تفكيك خـاطر نكـه بيننـدگان از گروهـي هـستند كـه بـه بيننـد يـا اي سازد تا جهان را آنچنان كه مـي است كه بينندگان پروپا قرص را وادار مي

.بينند كنند، آن را ميگونه كه بايد با جهان برخورد هاي محيطي و اجتماعي آن ويژگيبرداري از طرفداران پروپا قـرص، از هـر ها و از طريق نمونه گربنر با مسائل علت و معلولي، از طريق تحليل همبستگي ميان بخش

، نقـش فعـال و فراينـد گربنر براي تغيير اين . كند و تحصيالتي و در هر سطحي و از هر قوميتي برخورد مي سن و سالي، با هر درآمد 31.كند هاي تلويزيوني پيشنهاد مي اي را براي بينندگان در كل روند توليد و توزيع برنامه شركت جويانه

گيـري شـده اسـت كـه دو ان است، اين چنين نتيجـه كه راجع به زن )Nordic( يكد نور در يك بررسي ديگر و در بخشي از پروژة است و اين امر در مورد تصويري كه از زن در تلويزيـون نمـايش داده مؤثرعامل همراه وابستگي متقابل، در تعين برداشت از واقعيت

: ازاند عبارتاين دو عامل . كند شود نيز صدق مي مي . جايگاه رسانه در جامعه و موفقيت مديريت.الفاي گيـرد، امـا از طريـق معيارهـاي حرفـه كه غالباً از شرايط اقتصادي جامعة مورد نظر ريشه مـي (المللي و بين ملّيساختار خبري .ب

).شود ميهاي برتر اداره نگاري و روش روزنامه

ه اگر به حساب آورده شـود، ها با اصول توليد و تدوين مخالف هستند، مخالفتي ك زنان از بسياري از جهت : دارد اين پژوهش اعالم مي 32.پراكني خواهد داشت ي مهم، حتي بر محتواي سخنتأثير

به عنوان مثـال، . هاي تلويزيوني بوده است آن، در كانون پژوهش شناختي مربوط به جريان و نقش سال گذشته، مسائل روش 5طي در زمينـة . فقدان توافق اسـت خورد، زيوني به چشم مييكي از اولين مسائلي كه به محض بررسي اثرهاي مربوط به جريان جهاني تلوي

33.ابزارهاي مقتضي براي پژوهش و بررسي جريان، توافق وجود نداردپراكنـي تلويزيـوني دولت، رضايت اوليه براي سـخن كميت ها به طرف مسائلي چون حا در عرصة سياسي، سمت و سوي پژوهش

.خارجي و نقش و ميزان كنترل دولت است عرصه، يك ارتباط به خوبي مشهود است و آن ارتباطي است كه ميان ظرفيت ارتباط بر قراركردن و تـوان بقـاي اقتـصادي ايندر

گيري رهبران بر اساس دسترسي بـه اطالعـات گذاري بيشتر براي تسهيل تصميم بري سرمايه در اينجا نيز مسئلة اهميت راه . وجود دارد هايي را دارند، در اين هايي كه توان مالي اجراي چنين پژوهش فته است و عجيب اينجاست كه گروه قرار گرتأكيدموثق، بار ديگر مورد

كننـد، منـابع مـالي الزم زنند و آن كساني كه ضرورت شديد دستيابي به اطالعات بيشتر را درك مـي زمينه دست به اقدام پژوهشي نمي .براي دسترسي به اطالعات را در اختيار ندارند

٥٤ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


كنندة جريان تسهيلو كندكننده عوامل هاي تلويزيوني از يك كشور به يك كشور ديگر مانع بوجود آورده و يا ايـن جريـان را عوامل متعددي وجود دارد كه در جريان برنامه

ي خـارجي هـا كند كه در دريافت و تطبيق برنامه مايو به يك زير ساخت نارسا در كشورهاي آمريكاي التين اشاره مي . سازد تسهيل مي .كند مانع ايجاد مي(Sesame Street)سم خيابان سهنظير برنامة

پراكنـي هاو خدماتي است كه از طريق آن يك سيستم سـخن جنبة ملموس اين قضيه، كمبود سرماية الزم براي حمايت از ضرورت مترجمـان، توليدكننـدگان و سـاير مـواد و هنرپيـشه، هاي مجرب، سناريـست، تكنسين كمبود عالوه بر اين، . دهد به كار خود ادامه مي

. داشته استتأثيرئله تسهيالت ضروري و همچنين فقدان ارتباطات متقابل افراد، در بروز اين مساز هـاي برنامـه هاي پخش خودرا با دهند، ساعت رو به توسعه ترجيح مي اين عوامل به خوبي علت اينكه چرا اكثر كشورهاي ميزةآ

كه اين كشورها بـه بهبـود سيـستم موجـود شود ميهمين عوامل باعث . خرج آمريكايي پركنند روشن مي سازد پيش آماده شده و كم خوبي مشخص نشده، بسياري از هاي توسعه و ارتباطات به كه وقتي هدفشود ميو همين امر نيز موجب . توليد و توزيع خود نپردازند

هـايي كـه بـه خـاطر آن، اين رهگذر بدون در نظـر گـرفتن دقيـق هـدف ته و از به كاروان تحسين تكنولوژي غربي پرداخ ملّيرهبران ها نيز عامل ديگري است كـه بـا ايـن ميزان پراكندگي نوآوري. هاي ارتباطي را توجيه كنند تكنولوژي بايد به خدمت گرفته شود، پروژه

آنچـه شـاه، تحـت عنـوان سيـستم مـدرن . شده است انقالب ايران ترسيم پيامد ارزيابي غلط، به خوبي توسط . مسئله در ارتباط است 34.هاي ارزشي و فرهنگي مردم ايران در تعارض قرار گرفت هاي ستتي ارتباطي و نظام ارتباطي اجرا كرد با شبكه

تر برخي از كشورها براي اعمال كنترل بيش 35.ها نقش بسيار مهمي در جريان تلويزيوني ايفا مي كنند گونه كه بحث شد، دولت همان درصـد 60 به عنوان مثال، كانادا تصريح كرده است كـه حـداقل 36.اند هايي را به مورد اجراگذاشته بر روندهاي توليد و توزيع، سياست

.هاي كانادايي برخوردار باشد بايد از محتوا و مشخصهشود ميهايي كه روزانه پخش برنامه ميزان تشابه فرهنگي كشورهاي توليـد كننـده و وارد كننـده، از جملـه سـاير هاي تجاري، قوم مداري، موانع زباني و رقابت، انگيزه

در مـورد اروپـا، چـه در اثـر رشـد ويـژه به قرابت كشورها 37 .گذارد ميتأثير هاي تلويزيوني است كه بر جريان توليد برنامه عواملي هـاي ، جريان (Eurovision) اروپا ، در چارچوب تلويزيون هاي رسمي مبادله برنامه پراكني و چه به دليل وجود سيستم هاي سخن برنامه

.هاي پخش سراسري مستقيم تلويزيوني نيز بيانگر موانع فني است معيارهاي متفاوت براي سيستم. تلويزيوني را گسترش داده استلـي را نيـز منتقـل كنـد؟ ايـن هاي ضروري، براي توليد داخ مهارتتواند ميال اين است كه آيا تكنولوژي وارداتي ارتباطي سؤاكنون

هـاي توليـد اما مهارت اند، ها را به خدمت گرفته كه سخت افزارهاي توزيع برنامه مسئله تعجب برانگيز نيست، كشورهايي وجود دارند شـان بـه تـازگي هاي داخلي در كشورهايي كه سيستم توليد برنامه. است ريزي از اين طريق به اين كشورها انتقال نيافته افزار و برنامه نرم

اي غرب در هاي وارداتي خارجي و معيارهاي تثبيت شده حرفه هاي تلويزيوني خود را با برنامه جان گرفته، توليدكنندگان داخلي، برنامههـا و اي بودن بـر رسـانه ارتباطي، بايد تضاد منافع ميان مفاهيم سنتي، گرايش به حرفه ملّيهاي لذا، در تدوين سياست . بينند رقابت مي

.هاي تلويزيوني را حل كرد تمايل دستيابي به نظارت بر هدف توليد در جريان

فرضيات مشتركهـاي تلويزيـوني، هاي مشترك موجود در مبناي جريـان نگاهي به فرضيه . انجامد تغيير الگوهاي ارتباطي به تغيير نظريات حامي آنها مي

گوناگون سؤاالتهاي خود به شود تا پژوهشگران در اثر تغيير يابنده جهاني باعث ميهاي بايد به خاطر داشت كه ديدگاه .آموزنده است

٥٥ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


.هايي كه تاكنون استخراج شده، به قرار ذيل است فرضيه. و نتايج متفاوت برسند .گذارتر استتأثيرهاي آن يقيناً ترين رسانه است و برنامه تلويزيون، قدرتمند 38.تر است قوي) بيشتر ( يافته، بر زنان، كودكان و مردم كشورهاي كمتر توسعه ويژه بهجريان تلويزيوني تأثير 39. ارتباطي اصالح شودملّيهاي جريان نابرابر مضر است و بايد از طريق فرموله كردن سياست 40.رسد جريان نا برابر، يك جريان موقت است كه به مرور زمان به توازن مي تـر از تحميـل مقـررات و هـا مطلـوب در انتقال برنامـة تلويزيـوني، جريـان آزاد برنامـه “دگرديسي توليد ” با در نظر گرفتن ماهيت

. ارتباطي استملّيهاي سياستايـاالت ويژه به(كل گرفته شهاي تلويزيوني غربي هاي تلويزيوني، توسط توليد كنندگان حاكم بر برنامه سيستم جهاني كنوني جريان

41.شرايط كنوني است و هدف آن حفظ) متحدة آمريكا توانـد توسـط هاي يك برنامه مفروض حفظ شود، سـودمند اسـت، امـا ايـن رونـد مـي انتقال تكنولوژي، اگر در چارچوب و هدف

42.هاي بومي تحقق يابد رسانهاي كـشورهاي رو بـه توسـعه يك براي تحقق نيازه هاي تلويزيوني سوسياليستي، هيچ نه الگوي حاكم غربي و نه الگوي زير ساخت

43.كافي نيست

المللي راديويي سخن پراكني بيندر عـين حـال . اطالعـات تبـديل شـد ، سخن پراكني راديويي به يك بخـش رشـديابندة جريـان 1920از هنگام اختراع راديو در دهة

اهميـت فزاينـدة ايـن كانـال . ديل شـده اسـت المللي نيز به ويژه به يك قلمرو مهم كه در كانون توجه قرار گرفت، تب پراكني بين سخن . يونسكو تصوير شده است1980ارتباطي، در گزارش هاي ديگر اين گـزارش داده .دهد سال گذشته خبر مي 25هاي كوتاه طي موج مخابرةهاي برابر افزايش در ايستگاه 5اين گزارش از

عـدد 1500 بـه 1979بوده، اين رقم در سال عدد 385 موج كوتاه هاي تعداد فرستنده 1950حاكي از آن است كه در حالي كه در سال مدعي V.O.A به عنوان مثال . است فرستندة موج كوتاه كه قدرت آن افزايش يافته، وجود داشته 2200قريب به 1983و در سال رسيد

B.B.Cپراكنـي ي اسـت كـه بنگـاه سـخن و اين در حال دهند هاي آن گوش مي ميليون شنونده بزرگسال به برنامه 104 است كه در هفته 44.است آورده كرده ميليون بزرگسال بر75ميزان شنوندگان هميشگي خود را

هـاي از سـوي بنگـاه المللـي اطالعـات، در سـطوح جهـاني توجـه كمـي بديهي بودن اهميت اين رسانه، در جريان بـين رغم عليپراكنـي داخلـي نيـز اطالعـات زيـادي هاي سخن بنگاه جهاني، در عرصة .است مخاطبان اعمال شده پراكني به پژوهش در زمينة سخنكس در پي آن نيست كه مايل به دانـستن حقـايقي به قول يك نويسنده، در حقيقت در عرصةسياسي هيچ . مخاطبان خود ندارند دربارة

كنند، بازفرسـت ت به حفظ خود كمك ميدر نظامي كه بازفرست مثب 45.شود هاي مربوط به مخاطبان افشا مي باشد كه از طريق پژوهش .يا سركوب شود شده و ممكن است ناديده گرفته كند، ها را مشخص مي منفي كه دور شدن از هدف

المللـي در پراكنـي بـين بـه كارهـاي سـخن . پراكني راديويي،در ساير قلمروها نيز از توازن برخـوردار نيـست تحقيق پيرامون سخن افـزون بـراين، مـسئلة . اسـت ـ و در زمينة كاربردهاي تجاري توجه چنداني نـشده ـي، زميني و دريايي ـ هواي ـونقل زمينةصنعت حمل

هاي جنوب به شمال مورد توجـه قـرار اي و چه در حيطه جريان منطقه پراكني بين سخن حيطةني در اكثر مناطق جهان چه در پراك سخنپراكني راديويي مـورد هايي كه سخن شود، در زمينه مللي اطالعات مربوط مي ال ضرورت تحقيق، تا جايي كه به جريان بين .است گرفتهن

. بديهي استغفلت قرار گرفته، كامالً. هاي يك كشور در راستاي دستيابي به شنوندگان كشور ديگـر دانـست دار ايستگاه توان تكاپوي هدف المللي را مي پراكني بين سخن

٥٦ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


مجراهـاي ارتبـاطي دوربـرد . گيـرد ريق مجراهاي تكنولوژيك و ارتباطي دوربـرد صـورت مـي از ط ملّياين ارتباط با عبور از مرزهاي كنند، كيفيتي تر عمل مي هايي كه سريع اند، فرستنده دست يافته » SHF«هاي فوق باال يعني هاي فركانس باكشف ماهواره به امكان فرستنده

.تر است روي آنها بسيار مشكلها، فرستادن پارازيت بر نسبت به ساير فركانس برتر دارند وهاي رله، كـه در گيرد، با استفاده از دستگاه در آنجا شكل مي ها ريزي برنامه ها و ها كه سياست جريان، از سوي دفاتر مركزي ايستگاه

هـا كـه از جريـان همه، هنوز انواع ديگـري از اين با . شود طور مستقيم براي شنوندگان فرستاده مي اند، به كشورهاي خارجي مستقرشده پراكني داخلي كه بـراي تكميـل هاي سخن المللي براي بنگاه هاي بين يكي از آنها اين است كه فرستنده . كند، وجود دارد مرزها عبور مي

.اين نوع از جريان اكنون روبه كاهش است. كنند گيرند، برنامه ارسال مي هاي خود از خدمات خارجي نيز بهره مي پراكني سخنآوري و اشـاعة اطالعـات صـورت پراكني اسـت كـه در راسـتاي جمـع المللي سخن مانيتوري شكل ديگري از جريان بين خدمات

برآوردها حاكي از اين است كه اين . شود هاي سياست خارجي مربوط مي گيري سياسي و هدف اين خدمات، عمدتاً به تصميم . گيرد مي .دهد م، شنوندگان بيشتري را تحت پوشش قرار ميمستقيپراكني نوع از جريان، در مقايسه با سخن

:پراكني نگريست المللي سخن توان با دو الگوهاي متمايز به سمت و سوي جريان بين ميو در چارچوب شمال )قطب دو هر و بين ميان (ها در آن، در چارچوب شرق به غرب الگوي اول، يك جريان عمودي است كه ايستگاه

اي وجود دارد، اما جريان پراكني بين منطقه سخن) يا جهان (اگرچه در جنوب . كنند خارجي برنامه پخش مي به جنوب براي مخاطبات . نيستمؤثرـ شمال اصالً ـجنوب

) يسطهاي كوتـاه الكترومغنـا عالئم موج ( دار ها هدف در اين الگو، عالئم . شود پراكني دوراني ناميده مي دومين الگوي متمايز، سخن پراكنـي كـه بـراي طراحـان سياسـي و هاي سخن اين امر عمدتاً از طريق مانيتور سرويس . شود صدهاي ديگر هدايت مي كشف و به مق

.شود كنند به كار گرفته مي تصميم گيرندگان، اطالعات تهيه ميايـاالت متحـدة . استاي در الگوهاي جريان برخوردار پراكني، از اهميت ويژه هاي سخن ها و گيرنده پراكندگي جغرافيايي فرستنده

تـرين ، به لحاظ جغرافيا از جمله مناطقي بودند كـه بـاال 1981در سال ت و آمريكاي التين آمريكا، اروپاي غربي، كشورهاي سوسياليس اًبندي فوق تقريب پراكني در طي هفته، رده هاي سخن به لحاظ ميزان ساعت . هاي راديويي را به خود اختصاص داده بودند ميزان مجموعه

پراكني، بيشترين خدمات چند زبـاني مناطق عمدة سخن . صادق بود، به جز چين كه به جاي آمريكاي التين در مقام چهارم قرار گرفت 46.است زبان و لهجه كمك كرده70ريزي با به برنامه (Transworld)دي ترانس ورلپراكن ايستگاه سخن .كنند ئه ميارا نيز ار

كارگزاران و عوامل

هـا، نهادهـاي كارگزاران دولتـي و خبرگـزاري :دارد وجود پراكني راديويي سخن المللي اطالعات در عرصة در جريان بين گزار،سه كار .هاي خصوصي و سازمانيللمال بين

باني در جريان خبرهـا اسـت و نقـش يك نقش آنها وضع مقررات و دروازه :كنند نقش ايفا مي دو ها كارگزاران دولتي وخبرگزاري . استملّيالمللي در راستاي خدمت به منافع پراكني بين گر، شركت واقعي در سخندي

المللـي هـاي بـين افزون بـراين، نهـاد . كنند ها را در سطحي ديگر و ميزاني متفاوت ايفا مي نيز همان نقش دولت المللي هاي بين نهادهـايي هايي چون سازمان ملل، قطعنامه نهاد. ي وخبري مخابره شود هاي فرهنگي، آموزش تا برنامه كنند پراكني را فعال مي تسهيالت سخن

ها در حـد مقرراتـي نيـست كـه از اگرچه قابليت اجرايي اين قطعنامه. اند پراكني جهاني به تصويب رسانده را در ارتباط با جريان سخن پراكني هاي سخن بنگاه د بر اعضاي سازمان ملل و ـ در حد خو ـ كم يا زياد ــ ها قطعنامهاما به هرحال اين . شود ها وضع مي سوي دولت

.گذاشته استتأثيرهـا مـشتمل بـر ايـن سـازمان . المللـي راديـويي اسـت پراكنـي بـين ، مقولة نهايي كارگزاران عمده در سـخن هاي خصوصي سازمان

٥٧ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


هـا و در خـود دارد كـه هـدف تـرين كـارگزاران را متنـوع اين مقوله، . هاي آموزشي، تجاري، سياسي غيررسمي و مذهبي است سازمانهـاي ميـسيونري، هـا، طيفـي از برنامـه اين برنامه. هاي آنان در بسياري از موارد، كامأل با يكديگر متفاوت است پراكني مقصدهاي سخن

.گيرد هاي تجاري را در برمي هاي تفريحي آگهي آموزشي زبان و تبليغات ايدئولوژيك تا برنامههـاي يكـي ازهـدف . گـذارد مـي تأثير المللي هاي بين پراكني هم بر جريان سخن كه هم بر محتوا و است عامليپراكني، هدف سخن

راديويي هم بـه يپراكن از سخن .گذاري آكادميك، فرهنگي اجتماعي وسياسي بر اوست تأثيركردن شنونده و يا پراكني، مطلع عمدة سخن المللي كوبا پراكني بين به عنوان مثال، بررسي سخن47.است شده اني سود بردهمثابة عامل جنگ رو عنوان ابزار ديپلماسي عمومي و هم به

هـاي متعـددي را پوشـش داده كـه در آنهـا شـمالي، عنـوان هاي خود بـراي آمريكـاي پراكني نشان داد كه كوبا در سخن 1981در سال پراكنـي اسـپانيايي خـود، عمـدتاً بـه امريكا در سـخن و اين در حالي بودكه صداي. است شدهتأكيدبرخبرهاي آمريكاي التين و آفريقا

هاي آموزشي وفرهنگي پراكني ترين بخش برنامه در سخن آموزش زبان مهم 48.مسائل سياست خارجي آمريكا پرداخت مسائل داخلي و .هاي فرهنگي از استقبال عام برخوردار است موسيقي كالسيك نيز در برنامه.است

سهيالت موجود فني، مسئلة قدرت پارازيت فرستادن بر روي عالئم ناخواسـتة ارسـالي را نيـز شـامل قدرت تكنيك كه عالوه بر ت اسـت عـاملي افزون بر اين، توانايي چندزباني بودن، . گذارد ميتأثير المللي پراكني بين است كه بر سخن عواملي شود، يكي ديگر از مي

.دهد را گسترش ميكه در تلفيق با قدرت تكنيك، حجم و تنوع شنوندگان پراكنـي ها بر دامنه و ماهيت توليد و توزيع سخن پراكني قدرت مالي گيرندگان سخن همچنين پراكني و هاي سخن قدرت مالي بنگاه

پراكني بي بـي سـي به عنوان مثال، بنگاه سخن . پراكني نيز، اثر گذار است قدرت مالي حتي بر دامنة ارسال جريان سخن . گذارد ميتأثير هزينـة بـاالي حفـظ . شـد، متوقـف سـازد هاي مختلف پخش مي هاي مالي، سه برنامة خود را كه به زبان بور شد به ذيل محدوديت مج

خبرنگار در خارج و استخدام پرسنل كه غالبـاً بايـد از شـهروندان كـشور گيرنـدة پيـام باشـد، همـه از عوامـل محدودكننـدة جريـان ، مقـدار بايد اضافه كرد كه قدرت خريد يك مخاطب خاص نيز عامل ديگري است كه بر نوع همچنين اين نكته را . پراكني است سخن

.گذارد ميتأثيرريزي و امكان برنامهبـه . دهـد هاي مالي و فني را تشكيل مـي شود و نوعاً بخشي از موقعيت مالحظه عوامل جغرافيايي به عوامل مالي و فني مربوط مي

طـرزي مـستقيم برحـسب محـدودكردن كـارايي، بـر هاي جوي، نه تنها بـه ها و يا تداخل عي نظير كوه عنوان مثال، مسافت و موانع طبي هـاي مثال. دهد گذارد، بلكه هزينة حفظ يا تأمين تجهيزاتي را كه بتواند بر موانع جغرافيايي غلبه كند، افزايش مي مي تأثيرتجهيزات فني

است كه مانع جغرافيايي نه يك مانع طبيعي بلكه يك مانع انـساني مثـل پراكنـدگي گامي توان ارائه داد و آن هن مشابه ديگري را نيز مي .گستردة شنوندگان است

هـايي چـون المللي و سـازمان پراكني راديويي اثرگذار است نهادهاي بين ها عامل ديگري است كه بر سخن روابط و مقررات دولت اي از نظـر فنـي شـكل پراكني تا اندازه جريان جهاني سخن اي، به پراكني منطقه ي سخن ها المللي ارتباطات دوربرد و سازمان اتحادية بين

.دهند ميكند، چه به لحـاظ محتـوا و هايي كه از مرزها عبور مي و روابط ديپلماتيك نيز بر جريان ملّياز سوي ديگر، بايد افزود كه مقررات

.ي مستقيم داردتأثير، فرايندچه از نظر بـه عنـوان مثـال، در . آيد پراكني به حساب مي گذار بر جريان سخنتأثيرها و زمان نيز از مجموعة عوامل ني، بحران رويدادهاي جها

آوردن موقعيـت در دسـت ها يـا بـه ها از طريق ايجاد سرويس پراكني، يك گرايش جهاني براي پوشش دادن بحران هاي سخن بنگاه مياندارد و در عـين حـال بايـد گفـت، زمـاني كـه تأثير نفسه بر محتوا، حجم و سمت جريان فياين گرايش . زده وجود دارد مناطق بحران

.الذكر دارد ي در حد همان گرايش فوقتأثيرشود و همچنين دامنة زماني بحران نيز ها مي صرف برپايي اين سرويسپراكنـي مـورد بررسـي ستقيم آن بر جريان سـخن ، عوامل انساني و ايدئولوژيك را نيز بايد از نظر اثرهاي مستقيم و غيرم باألخرهو

٥٨ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


امـا قرابـت يـا تقابـل عقيـدتي در قلمـرو . يك عامل قدرتمند در تعيين محتوا اسـت گيري ايدئولوژيك توليدكنندگان، سمت. قرار داد ولوژي را ديكته كننـد، توانند ايدئ اگرچه مالكان مي . شود پرسنل خدماتي و مترجمان ارائه مي . كرد، از نفوذ كمتري برخوردار است عمل

هـا كـه همـه روزه در چـارچوب نيهاي اندك اما متناوب كاركنان و تكنس هاي انساني جريان توليد و توزيع، از طريق تصميم اما كانال ار گـذ تأثيرهـاي اجرايـي نيـز تواند بر محتواي پيام و حتي در برخي از موارد بر سياست شود، مي هاي شخصي گرفته مي ها و اراده تلقي 49.باشد

تـأثير پراكنـي بـه پـژوهش در زمينـة شـنوندگان، نقـش و هاي سخن عالقه بودن نسبي بنگاه كه قبالً گفته شد، به دليل بي گونه همانبا اين همه . المللي راديويي در ميان شنوندگان در حد يك قلمرو پژوهشي كه مورد غفلت قرار گرفته، باقي مانده است پراكني بين سخنفرستادن پارازيت، عموماً شاخص . ياد كردتأثيرگذاري هاي توان از آن با عنوان شاخص ي نيز در اين زمينه صورت گرفته كه مي كارهاي

ـ نـامطلوب ــ ـ چه سياسي، اجتمـاعي ـگذاري تأثيرهاي كنترل كننده، اين گذار بوده و از نظر سازمان تأثيرآن است كه جريان به نوعي شـود، شـاخص ديگـري پراكني فرستاده مي هاي سخن به بنگاه هايي كه از طرف شنوندگان اين، نامه وه بر عال. تشخيص داده شده است

هـاي گيـري ني بي بي سي در قبال نتيجهكپرا عضو بنگاه سخن)(Bernurd Bumpus برنارد بامپوساما. است كه دال بر اثرگذاري استحال، در مواردي كه اين با 50.دهد ها از طريق ارسال نامه، هشدار مي بت به برنامه العمل آنان نس برخاسته از ميزان شنوندگان و يا عكس .آيد ها منبع اولية بازفرست به شمار مي امكان مخاطب پژوهي نيست، هنوز نامه

ان، پژوهش در مـورد مخاطبـ . قرار گرفته است ها ها و تسهيالت فني در مركز پژوهش اي، زير ساخت پراكني منطقه در حوزة سخن اگرچـه . اروپا، آمريكاي شمالي، اتحاد جمـاهير شـوروي و تـا حـدودي در خاورميانـه صـورت گرفتـه اسـت نعمدتاً در مناطقي چو

پراكني پراكني در اين قلمرو، يك محور پژوهشي را تشكيل داده است، اما در مورد جريان كوچك سخن هاي سخن ساختارها و تكنيك يـك عـدم . هـاي نـاچيزي وجـود دارد پراكني از جنوب به شمال، داده و سخن سوم كشورهاي جهان پراكني بين اي، سخن درون منطقه

المللـي اي و بـين پراكنـي منطقـه هاي مربوط به سـخن خورد،و اكثراً داده هاي مربوط به اين قلمرو به چشم مي توازن آشكار در پژوهش .اند، فراهم و توزيع شده است هايي را داشته ي اجراي چنين پژوهشهاي بزرگ كه استطاعت و منابع مال راديويي به وسيلة ايستگاه

هـاي راديـويي مـذهبي اگرچـه ايـستگاه . پراكني مذهبي يك حوزة پژوهشي ديگر است كه اخيراً مورد توجه واقع شـده اسـت سخن، دست كم چهار ايـستگاه راديـويي گويد مي )(Browne براون گيرد، اما پراكني عمده قرار مي هاي سخن ندرت در ميان فهرست بنگاه هب

هاي پخش برنامـه طـي هفتـه، در ميـان بيـست ايـستگاه و ترانس ورلد به لحاظ ميزان ساعت”HCGB“ و “ ”FEBCمذهبي واتيكان، 51.پراكني قرار دارد المللي سخن بين

رانس ورلد به هفتاد زبان و راديو واتيكان به پراكني ت مركز سخن . هاي گوناگون پيشتاز هستند ها به زبان آنها همچنين در ارائة برنامه هاي مـسيحي گروه. به ويژه در آسيا گسترش يافته است پراكني مذهبي در كشورهاي متعدد جهان سخن. كنند زبان برنامه پخش مي 30

كرةجنـوبي، تـايوان و فيليپـين از پراكني خود را دائر كنند و اكنون در كشورهاي اندونزي، اسـتراليا، هاي سخن اند تا ايستگاه اجازه يافته پراكنـان مـذهبي هاي سـخن نگرش در ميان گروه هاي چشمگيري نيز از نظر شيوه و تفاوت. آيند شمار مي پراكنان مذهبي عمده به سخن

هـاي شـود، ايـستگاه هـاي مـذهبي اداره مـي پراكني مسيحي توسـط سـازمان هاي سخن تگاهسبه عنوان مثال، در حالي كه اي . وجود دارد .كند در ميان جوامع اسالمي عمل ميملّيپراكني ني اسالمي عموماً به مثابة بخشي از اقتدار سخنكپرا سخن

تا اين اواخر، تحليل شنوندگان اروپاي . المللي راديويي است پراكني بين تحليل مخاطبان، يك قلمرو پژوهشي ديگر در عرصة سخن ي حـال هاي مربوط به به تحليل شنوندگان را به خود اختـصاص داده و ايـن در ژوهششرقي و اتحاد جماهير شوروي بيشترين حجم پ در يـك پـژوهش تـازه پيرامـون بازفرسـت، در . هـاي مختـصري صـورت گرفتـه بـود بود كه در مورد شنوندگان آمريكايي، پـژوهش

هـاي شـناختي فت، مشخص شـد كـه روش صورت گرو موالنا Gibson) (گيبسون (Collins) ط كولينزالمللي كه توس پراكني بين سخنهـاي نامه از مخاطب پژوهي، تحليلاند عبارتكار گرفته شده، هان بهجالمللي در سراسر پراكني بين هاي سخن مشتركي كه توسط ايستگاه

٥٩ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


كار گرفتـه شـده و در خارج از اروپا و آمريكاي شكالي به هاي شنوندگان، بيشتر ظاهراً تحليل نامه . هاي شنوندگان شنوندگان و خاطره پراكنـي داخلـي هاي سخن بنگاه. برداري قرار گرفته است ريزي راديويي مورد بهر هاي پژوهشي، غالباً در امر برنامه نتايج حاصله از يافته پراكني خارجي نگران درك و دريافت مخاطبان خـود از هاي سخن به برآورد حجم مخاطبان خود، و بنگاه مند عالقهبه صورت مشابهي

52.اند ستگاه و ميزان اعتبار آن بودهياايـن جريـان، يـا بـا . المللـي آن ريـشه دارد ريـزي و جريـان بـين ، مقولة نهايي پژوهش در جريان راديويي، در امر برنامـه باألخره و

المللـي، هاي بـين توسط سازمان ها، مبادلة برنامه ميان ايستگاه . گيرد ها صورت مي و يا با مبادلة برنامه، ميان ايستگاه پراكني مستقيم سخنكند، به نحوي از المللي را به خدمات داخلي مرتبط مي پراكني بين افزون بر اين، ايستگاه گيرنده نيز كه سخن . شود هماهنگ و كنترل مي

مـاعي فرسـتنده و تر و با تمركز بر محتـوا، موقعيـت اقتـصادي ـ اجت طرزي گسترده ريزي به برنامه. جويد انحا در اين كنترل شركت مي .گيرنده مورد پژوهش واقع شده است

اي پراكني مستقيم ماهواره سخن

عوامل بنيادي مـؤثر در . المللي، طي دهة اخير دستخوش تغيير شده است هايي خاص از ارتباطات بين اي از مسائل اساسي در جنبه پارهها، هنجارهاي حقوقي، اقتصادي، سياسي، اجتمـاعي و فرهنگـي ورياين نوآ . هاي تكنولوژيك پديداري بوده است اين تغييرها، نوآوري

اي فزاينـده طرز بههاي پخش مستقيم، در شكل ماهواره ويژه بهاخيراً مسئلة تكنولوژي نوين ارتباطي، . گوناگون را دگرگون ساخته است .المللي، جايگاه خود را باز كرده است هاي مربوط به ارتباطات بين در بحث

هـاي هـاي تلويزيـوني و شـركت توسـط شـبكه گرفته شـده و اينـك كار هاي تجربي به ك در چندين كشور جهان بر پايه اين تكني المللـي و چه اينك به بحث و جدل در ميان جامعه بـين با اين حال، آن. شود تلگرافي در ياالت متحدة آمريكا به كار برده مي ) خدماتي(

آنكه رضايت اولية است، بيملّيو در طول مرزهاي المللي احتمالي پخش مستقيم در سطح بينها دامن زده است، مسئلة كاربرد سازماناي حمايت كرد كه در آن بر ضرورت قطعنامه از 1982مجمع عمومي سازمان ملل، در سال . ها در نظر گرفته شود گيرندگان اين برنامه

.اي از اصول را براي نيل به چنين توافقي مشخص كرد مجموعهقطعنامه اين. شده بودتأكيدالمللي در قبال اين مسئله توافق بينگيرندة زميني عبور كند، يكـي ديگـر از هاي آنكه از ايستگاه هاي تلويزيوني براي گيرندگان، بي اي برنامه تكنيك رلة مستقيم ماهواره

تحدة آمريكا و اروپا، طي ده سال آينده، براي آنكـه بر اساس برآورد كارشناسان صنعت ارتباطات در اياالت م . مسائل مورد بحث است هـا، بـه حـد كـافي ارزان وسيلة مورد نياز براي دريافت اين برنامـه هاي تلويزيوني به انبوه مخاطبان در سراسر جهان برسد، اين برنامه

هاي المللي كه بر ماهواره ة بيندر فراسوي اين بحث و جدل، يك محرك اصلي وجود دارد و آن وجود اين اعتقاد در جامع . شدخواهد اين خطرهاي ادراكي در حيطـة . يك تهديد جدي است ملّي كميت ها براي حا پخش مستقيم هيچ مقرراتي حاكم نيست و اين ماهواره

.گيرد هايي چون تبليغات، سلطة تجاري و تخريب فرهنگي قرار مي مقولهپـذيرتري تر و انعطاف پراكني، ابزارهاي ارزان هاي سخن ماهواره.شود مي از سوي ديگر، از اين تكنولوژي سود غير اغماضي حاصل

بالقوه، اين توانايي را دارد كه ارتبـاط منـاطق غيرقابـل طور بهژي و اين تكنول .كنند هاي طوالني ارائه مي ها در مسافت را براي مبادلة پيام . اند المللي دامن زده ها و منافع ذاتي خود به يك مناقشة داغ بين اطرههاي پخش مستقيم به دليل مخ ماهواره. پذير سازد دسترس را امكان

اي كه براي استفاده از آن، قوانيني وضع نشده تر شده كه با استفاده از فضاي كيهاني سروكار دارد، حوزه اين مناقشه به اين دليل غامض . المللي نقش دارد هاي قضايي در حقوق بين ا در ايجاد رويهبه همين دليل اين مناقشه از سوي كشورها مهم تلقي شده است، زير. است

و جريان آزاد اطالعـات در ملّيآميز اقتدار يكي از مسائلي كه ماية نگراني است، آيندة كنترل فضاي كيهاني است و دو اصل رقابت .كانون اين مسئله قرار دارد

مـاهوارة . باشـند هاي ارتبـاطي مـي توسعة ماهواره يستند، بلكه آنها نتيجة اي از ارتباط ن هاي پخش مستقيم، اساساً شكل تازه ماهواره

٦٠ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


مستقيم از مـاهواره بـه يـك گيرنـدة طور به با كاربردهاي متفاوت است كه يك عالمت را تر پخش مستقيم، يك ماهوارة ارتباطي قوي :اي بر دو نوع است سيستم پخش ماهواره. كند ساده مخابره مي

. و پخش مجدد آن“هاي جمعي گيرنده”دريافت از طريق .هاي كوچك، بدون كمك فرستندة زميني يا جمعي دريافت مستقيم تلويزيوني از طريق آنتن

.باشد، زيرا نوع اول براي كنترل و اعمال مقررات بر آن مستعدتر است ميانگيز اي است كه جنجال بر پخش ماهواره دوم اين نوع ي ارتباطات دوربرد، در زمينة راديو كه توسط كنفرانس اداري راديوي جهاني براي ارتباطات دور بـرد فـضايي الملل مقررات اتحاديه بين

دهـي اي نـوعي از سـرويس پراكنـي مـاهواره سـخن :كند مي اي را چنين تعريف پراكني ماهواره مورد تجديد نظر قرار گرفته است، سخن هاي فضايي و مخابرة مجدد آن، به منظـور دريافـت مـستقيم عامـة از طريق ايستگاه ارتباط راديويي است كه در آن عالئم مخابره شده

53.گيرد مردم صورت ميكند كه عبارت دريافت مستقيم بايد به هـر دو جنبـة راديو چنين تصريح مي المللي ارتباطات دوربرد، در مورد مقررات اتحادية بين

هاي پخـش شـونده دريافت برنامه. ر دريافت فردي اين چنين تعريف شده استاز طرف ديگ. دريافت فردي و جمعي تعميم داده شود اي توسط تأسيسات داخلي ساده و به ويژه كساني كه صـاحب يـك آنـتن كوچـك از ايستگاه فضايي، در سرويس دهي پخش ماهواره

دهـي از ايستگاه فـضايي، در سـرويس هاي پخش شونده دريافت برنامه : براي دريافت جمعي نيز چنين تعريفي ارائه شده است . هستندهـاي مـورد تـر از آنـتن اي توسط تجهيزات دريافت كه در برخي از موارد ممكن است پيچيده شود و داراي آنتني بزرگ پخش ماهواره

ها ممكن است توسط يك گروه و يا عامة مردم در يك منطقه و در چـارچوب يـك نظـام توزيـع كـه اين آنتن . استفاده اشخاص باشد بايد در دريافت جمعي نيز در اين كه آيا دريافت مستقيم و يا غير مستقيم 54.دهد، مورد استفاده قرار گيرد نطقة كوچكي را پوشش مي م

.است، تمايز قائل شد و گيـرد صـورت مـي ... توسط ماهواره، به نقطة ... ها از نقطة دريافت جمعي مستقيم نوعي از دريافت است كه در آن، انتقال برنامه

... اگـر در نقطـة . هاي افراد برساند تواند به سرعت عالئم مخابره شده را به تلويزيون جايگاه تأسيسات پخش مجدد است كه مي ... نقطةآنجا براي مردم پخش شود، بـه ايـن نـوع از توزيـع، برنامة مخابره شده، به وسيلة تأسيسات زميني به شهرهاي ديگري رله شود كه از

. گوييم مستقيم ميدريافت جمعي غيرترين مشكالت در گذشته، ماهيـت از عمده يكي. هاي متعددي وجود دارد اي، دشواري در ارتباط با كاربرد اين نوع دريافت ماهواره

يطـور بههاي گيرندة زميني بسار باالبود، هاي ايستگاه هاي ارتباطي، هزينه برداري از ماهواره در آغاز بهره . اقتصادي موضوع بوده است هـاي كرد و اين مخارج به حدي زياد بود كه اعتقاد به دريافت مـستقيم برنامـه كه صدها تا هزاران ميليون دالر هزينه را صرف خود مي

هـاي اي در مقايسه بـا شـبكه به داليل اقتصادي، استفاده از پخش مستقيم ماهواره . ساخت اي در منزل را عمالً غيرقابل طرح مي ماهوارهدر حقيقـت، از دهـة قبـل بـود كـه بـروز . رسـيد ش زميني، به ويژه در كشورهاي رو به توسعه، راه حل مفيدي به نظر نمي موجود پخ به عنـوان مثـال، . هاي دريافت، به كاهش هزينه در سيستم انجاميد ها و آنتن هاي ماهواره ها، گيرنده هاي فني در طراحي ماهواره نوآوري

55. دالر رسيد4000 دالر به كمتر از 000,125 بهاي يك ايستگاه گيرنده از1979 تا 1975در فاصلة چهارسال از سال هاي بزرگ زميني و سپس توزيع آن از طريق كابل، يك امر مقرون به شد كه دريافت، توسط ايستگاه مي افزون بر اين، چنين تصور

اما در . هاي گيرندة كوچك زميني صورت گيرد ز طريق آنتن صرفه خواهد بود، تا آنكه دريافت مستقيم توسط جمع زيادي از بينندگان ا به عنوان مثال، در يك كشور مفروض بـا . براي هر بيننده، كمترين هزينه را در بردارد دوم واقع اكنون چنين برآورد شده است كه نوع

. سنت خواهد بـود 50انه در طي يك سال ميليون منزل كه هريك قادر به دريافت مستقيم از ماهواره باشد، هزينة توزيع براي هر خ 16عالوه بر اين، هزينة يك آنتن، مدوالتور و يك گيرنـده، . گيري كمتر است مچشطرز بهاين هزينه در قياس با هزينة سيستم شبكة زميني

٦١ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


. دالر خواهد شد500 تا 250در شرايطي كه يك ميليون توليد شود، بين . داشـت UHF ايـستگاه رلـة 770 و UHF فرستندة زمينـي 45 درصد جمعيت بايد 98ش يك پژوهش در ايتاليا نشان داد، براي پوش

با اين فرض كه عمـر . مورد نياز بود UHF ايستگاه رلة 396 و UHF فرستندة اصلي 48 درصد جمعيت، 96با پوشش دوم براي شبكة در همـين رابطـه ، سيـستم . خواهـد رسـيد ميليـون دالر 1275 سال باشد، كل هزينة توزيع در سـال تقريبـاً بـه 20متوسط يك شبكه

57. ميليون دالر هزينه خواهد داشت8 تا 6اي فقط ماهوارهنهايتاً تحقق يابـد، (Shuttle) شاتلوقتي سيستم فضايي. اي حتي از دو دهة قبل نيز كمتر خواهد شد در آينده، هزينة پخش ماهواره

در حـال . خواهـد شـد پذير بيشتري را حمل كنند، امكان ) ترانسپوندر(هاي فضايي دهتر كه بتوانند تكرار كنن هاي سنگين كاربرد ماهواره انـدازي آن ـ مداخلـه بـراي راه ــ ـ حتي اگر بسياري از اجزاي آن هنوز كامالً كار خود را انجام دهد ـاي از كار بيفتد حاضر اگر ماهواره

چـه از طريـق گيرد، ها صورت مي و نگهداري ماهواره يي كه براي تعمير ها پروازه. پذير نيست و بايد آن را به حال خود رها كرد امكانبا توسعة شـاتل فـضايي در آينـدة . تر است اعزام انسان و چه از طريق تعمير اتوماتيك، در مقايسه با قيمت خود ماهواره، بسار پرهزينه

ضـربة 58. هزينة كمتري صـورت خواهـد گرفـت ها با نزديك، تعمير و نگهداري در فضا ممكن خواهد شد و تعويض قطعات ماهواره .ها پس از پايان عمر ماهواره نيز ادامه خواهد داشت اقتصادي در آينده خود را بيشتر نشان خواهد داد، زيرا بازپرداخت هزينة، مدت

تصل شده و سـپس بـه هاي متعدد فضايي در مدار پايين به يكديگر م افزون بر اين، در آيندة نزديك، فرض بر اين نكته كه ايستگاه اي خواهـد بـود، هاي پخش ماهواره تحقيق چنين امري يك انفالب در سيستم 59. فرستاده شود، غير واقعي نخواهد بود همزمان مدار

بـه كـاهش هزينـة همچنين اين مسئله . سازد تر را متحقق مي هاي قوي دهد و ايجاد ماهواره چرا كه هزينة سيستم فضايي را كاهش مي .شود هاي گيرنده از طريق كاهش حجم وسائل آن منجر مي آنتن

اگرچـه در . در كنار اين آيندة نويد بخش، دومين مسئلة عمده كه بايد آن را در نظر گرفت، موضوع مدارها و طيف فـضايي اسـت دارد و آن نزديكي مدارهايهاي بيشتري وجود دارد، اما در عين حال مسئلة ديگري نيز وجود جاي كافي براي ماهواره همزمان مدار

اي در زمينة فضاي مداري بروز كرده است كه ظرفيت هاي ارتباطي ، مسئله در اثر افزايش ماهواره . باشد مي) شعاع عمل آنها (ها ماهوارهعبـارت ديگـر بـه . توانـد آن را مخـابره كنـد ظرفيت باند فركانسي حداكثر ميزان اطالعاتي است كه يك باند مـي . شود باند خوانده مي

تواند از يك مدار ثابت مخابره و با كيفيتي مطلوب در يك منطقة هاي تلويزيوني است كه مي ظرفيت باند فركانسي حداكثر ميزان برنامه .مفروض، دريافت شودناخواسـته هاي مخابره شده در شـعاعي كند كه برنامه اين مسئله هنگامي بروز مي . ين مسئله عمدة فني است سومپوشش ناخواسته،

شود كه كند و موجب بروز مسائل حقوقي، اجتماعي و سياسي مي پخش شده و در واقع از مرزهاي يك كشور به كشور ديگر عبور مي . اي حـل كنـد ريـشه طـور بـه در اين مورد ترديد وجود دارد كه تكنولـوژي آينـده بتوانـد ايـن مـسئله را . داً به آن خواهيم پرداخت عب

كاربرد عالئم را . داده است تدريج تا حدودي، درجة پوشش ناخواسته را در برخي از مناطق كاهش نولوژيك به وردهاي مستمر تك تادس .طرز مؤثري مشخص و محدود شود شده است منطقة تحت پوشش ماهواره به اعثب اي دار و يا نفطه داراي جهتها در ارتفاع بااليي نـسبت از آنجايي كه ماهواره . رخوردارندشماري ب هاي سنتي ارتباطي از مزاياي بي ها در مقايسه با روش ماهواره

عـالوه بـر ايـن، افـزايش منطقـة . دهنـد هـاي سـنتي پوشـش مـي تري را در مقايسه با نظـام منطقة وسيع گيرند، به سطح زمين قرار مي .ها براي انجام اين امر نيست پوشش به معني افزايش هزينه تحت

هـا اسـت، انعطـاف هـا و سـيم هاي زميني كه متكي بر زير ساختي از كابـل كه در مقايسه با سيستم ها اين است ماهوارهدوم مزيت دوم هاي پر هزينه در منطقة تحت پوشـش، نيـاز ندارنـد و بندي شبكهبه ها براي برقراري ارتباط قبل از هر چيز، ماهواره . بيشتري دارد هاي فيزيكي صـادق مناطق ديگري نيز فرستاده شود، اما اين مسئله در مورد زير ساختتواند به راحتي به ها مي هاي ماهواره آنكه برنامه

.نيست

٦٢ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


ها براي مخابرة تعداد زيادي از انواع عالئم توان از ماهواره مي.اي است هاي ارتباطي ماهواره ظرفيت باالي حمل پيام، ين مزيت نظام 60.الكترونيك سود جست

را VHFو يـا UHFبانـدهاي زمينـي اي و داخلي در كـشورهاي صـنعتي، ريزي تلويزيوني منطقه ههاي فزاينده براي برنام ضرورتاي در بنابراين، پخش مـاهواره . هاي ديگر و يا باندهاي فركانسي باالتر باشند وجوي رسانه بايد در جست ملّيهاي اشغال كرده و برنامه

شـود كـه اين امر همچنين باعـث مـي . سازد هاي اضافة سراسري را فراهم مي مهاين كشورها مورد توجه قرار گرفته و امكان انتقال برنا .كار گرفته شود هاي زميني براي خدمات تازه به شبكه

ايـن . شـود، هـراس دارنـد هاي خـارجي منجـر مـي بسياري از كشورها از اين مسئله كه اين تكنولوژي به دريافته ناخواستة برنامه .پوشش غير عمدي، پوشش عمدي: يابد متمايز، نمود ميهاي خارجي در دو صورت برنامه

ايـن . هاي تلويزيوني در مناطق مرزي دو كشور متمركـز اسـت طور كه از نام آن پيداست، بر انتقال تصادفي برنامه همانمورد اول، اين پوشـش غيـر عمـدي و . دالمللي تبديل كر هاي پخش را به شكل مرزهاي بين توان چارچوب نميمسئله غير قابل احتراز است زيرا

امـا در هـر حـال در مـساعي بـه عمـل آمـده در راسـتاي پرهيـز از پوشـش ناخواسـته، . ناخواسته در هر شكلي از پخش وجود دارد .گيرد ها در چارچوب تغيير الگوهاي پخش صورت مي اين تالش. هايي حاصل شده است موفقيت

. ترين مـسائل مطروحـه اسـت است و اين اقتدار، يكي از بنياد ملّيهاي اقتدار ريزي تلويزيوني يكي از جنبه شكل و محتواي برنامه ناشي از اقتدار اطالعـاتي، هاي هاي سنتي اقتدار بر حسب عوامل جغرافيايي و مكاني شكل گرفته است، اما اينك به دليل نگراني مفهوم

گر يك شناخت است و آن اين كه همة اين پديده، بيان . شود بايد مورد ارزيابي مجدد قرار گرفته و تحت عنوان مسئلة تماميت بررسي اي است گونه ها به اين برنامه ريزي. اند ريزي تلويزيوني ترتيب داده هايي را براي برنامه ـ سياسي يرنامه ملّي گيري كشورها با يك تصميم

ها عمدتاً تحت كنترل برنامه پخش ،ويژه در اروپا هدر اكثر كشورها و ب . گوي شرايط و نيازهاي خاص داخلي آن كشورها باشد كه پاسخ . استدولت

پردازد و يـا اينكـه دولـت بـراي ادارة آن شود، يا يك سازمان دولتي به ادارة آن مي يا مستقيماً توسط دولت اداره مي ملّينظام اين .نيستالمللي المللي بيانگر يك تفاهم بين نظام كنترل بين. مقررات صريحي وضع كرده است

راز شده، اين است كه بخش عمدة اين جريـان ب ا ملّيهاي تلويزيوني در طول مرزهاي ي كه در قبال پخش برنامه يها يكي از نگراني هاي تلويزيوني، بـه جـاي آنكـه المللي راديويي و صادرات برنامه هاي پخش مستقيم به خدمات قبلي بين طرفه است عرضة ماهواره يك

طرفه است و اين خود يك نگرانـي ادلة اطالعات ميان كشورها باشد، بيانگر يك افزايش حجم در اين جريان يك حاكي از توازن در مب . تـر بـود طرفه نبود، اصل جريان آزاد اطالعـات مطلـوب اگر اين جريان كامالً و يا تقريباً يك . شود است كه به توازن جريان مربوط مي

برند، هر بخش ناچيزي از ها و اطالعات در فقر به سر مي ر معيارهاي غربي، به لحاظ رسانه براي كشورهاي كمتر توسعه يافته كه از نظ .كند اطالعات نقش مهمي ايفا مي

گيرند، هاي ناخواستة سياسي قرار مي هاي پخش مستقيم در معرض پيام وحشت بسياري از كشورها به خاطر آنكه از طريق ماهواره و به يك تهـاجم شدت مورد تجاوز قرار داده را به ملّياي كه در آن جريان آزاد اطالعات، اقتدار نقطهدر مورد . پيشينه نيست چندان بي

هاست كه اكثر كـشورهايي كـه توانـايي فنـي دارنـد، دسـت انـدركار سال. هاي گوناگوني وجود دارد شود، برداشت تبليغاتي تبديل مي سازد كه كشورهاي فرستنده و گيرنـده، بـه ه ويژه هنگامي حقيقت خود را آشكار مي اين امر ب . اند شده المللي راديويي پراكني بين سخن

هـاي ناخواسـته، فرسـتادن تاكنون، تنها راه حل كشورها براي مقابله با ايـن پيـام . آميزي قرار دارند لحاظ سياسي در وضعيت خصومت هـاي بر اين، فرستادن پارازيـت فركـانس افزون . كارايي ندارديك مقابلة پر هزينه است و كامالً. ها بوده است پارازيت بر روي اين پيام

.دهد پراكني را به هدر مي معدود سخنعـالوه بـر فرسـتادن . دفـاع نيـستند شود كه كشورها در برابر پخش ناخواستة مـستقيم تلويزيـوني بـي در عين حال، چنين ادعا مي

٦٣ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


هـايي كـه هـاي غيـر قـانوني، تهيـة تلويزيـون ممنوعيت ديـدن برنامـه . اند ههاي ديگري را هم داد اي از نويسندگان طرح پارازيت، عده بـه 61.ها هستند هاي متجاوز، از جمله اين طرح اي را دريافت نكنند و يا حتي پيشنهاد سرنگون كردن ماهواره هاي مستقيم ماهواره برنامه

هـاي د فرستادن پارازيت است، اين امـر در ارتبـاط بـا برنامـه تنها راه حل موجو . ها ماندگار نيست حل يك از اين راه داليل آشكار هيچ .تر است تر و پرهزينه تلويزيوني بسيار سخت

ملّيهاي پخش مستقيم و توسعة ماهواره

هـا بـه زيـر هاي سنتي پخش تلويزيوني اين است كه مـاهواره هاي پخش مستقيم در مقايسه با روش ترين مزاياي ماهواره يكي از عمده بـه همـين دليـل، . ـ نيـازي ندارنـد ــ ـ براي آنكه يك منطقه بتواند تحت پوشـش تلويزيـوني قـرار گيـرد ـي پيوستة زميني ها ساختهـاي بيـشتري را بـه همـراه هاي پخش مستقيم براي مناطقي كه تسهيالت گستردة پخش زميني برخـوردار نيـست، اميـدواري ماهواره

هاي اي براي كشورهايي كه داراي جمعيتي پراكنده هستند و كار تأسيس شبكه ماهواره افزون بر اين، تكنولوژي پخش مستقيم . آورد ميدر حال حاضر آالسكا، شـمال كانـادا، . رون به صرفه است قپراكني در آن مناطق، مشكل و پرهزينه است، يك تكنولوژي م زميني سخن

. كنند سيبري و جزاير اين تكنولوژي استفاده ميهاي تلويزيوني را به شدت هاي پخش مستقيم، هزينه و زمان الزم براي احداث شبكه ه استفاده از ماهواره اكنون روشن شده است ك

اكنون براي رهبـران . هاي جمعي ارتباط خود را برقرار سازند توانند به سادگي، با برپايي گيرنده مناطق دور افتاده مي . كاهش داده است . را ارتقا دهندملّيبرقراري ارتباط ديداري براي مناطق غير قابل دسترس، توسعه و تماميت ، اين موقعيت فراهم شده است كه با ملّي

اند، ويژه در كشورهايي كه مناطق و مردم آنها به دليل موانع زباني، فرهنگي و جغرافيايي از يكديگر دور افتاده به ملّيمسئلة تماميت بر اين موانع غلبه كننـد اي، ماهواره هاي ارتباطي اميدوارند تا از طريق سيستم ملّي هاي بسياري از دولت . آيد شمار مي حاد به ةيك مسئل ، چنين ملّيعالوه بر تقويت تماميت . متحد سازند ملّيها و نمادهاي هاي متفاوت و جمعيت پراكنده را تحت مجموعة ارزش و فرهنگ موقعيتي را فراهم سـازد تـا بـا اسـتفاده از آن، وضـعيت ملّي ريزان رنامه بتواند براي ب ملّيرود كه يك نظام تمام عيار ارتباطي گمان مي

62. بهبود بخشندملّيآموزشي و برنامه ريزي بود كه توسط آژانس فـضايي و هوانـوردي آمريكـا (Ats- F) ـ اف ماهواره تكنولوژي كاربردي واقعياولين ماهوارة پخش مستقيم

NASA مأموريـت . مـستقر شـد همزمان ين ماهواره بر فراز ساحل غربي آمريكاي جنوبي در مدار ا. پرتاب شد 1974 در ماه مه سال اين ماهواره در مخابره خدمات پيشرفتة بهداشتي و آموزشي .هاي تكنولوژي فضايي و ارتباطي بود اين ماهواره تجربي نمايش پيشرفت

هـاي راكـي، اپاالچيـا و شهرهاي كوچك مناطق دور افتاده كوهـستان درها براي بسياري از آمريكايي اين خدمات .در فضا، پيشتاز بود .ها از طريق تسهيالت زميني براي اين مناطق بسيار مشكل و پر هزينه بود در حالي بود كه دريافت برنامهآالسكا مخابره شد و اين

ماهوارة تكنولوژي كاربردي از . بود*HEF (Helth Education Telecommunication)در پايان اين سال، كه سال تجربه دستيابي به ايـن تجربـه، . باشـد ) سـايت (منتقل شد تا براي هند ماهوارة تجربي آموزش تلويزيـوني درجة شرقي 35 به مدار 1976 تا 1975سال

در رونـد هدف اوليـة تجربـة سـايت ايـن بـود كـه . شدعملي ميان ناسا و دپارتمان انرژي اتمي هند 1969نامة منعقدة تحت موافقت هـاي درون و بـرون برداري كند، تـا از طريـق آن، آمـوزش بهره ملّيتوسعه، از تلويزيون به مثابة يك ابزار تغيير اجتماعي و همبستگي

هـاي عالوه بر اين، قرار شد از اين ماهواره در راستاي پخش برنامـه در زمينـه . شودلويت دادن به آموزش ابتدايي ميسر واي با ا مدرسه . تكنولوژيك، بهداشت و تنظيم خانواده سود برده شودعلمي،

هاي بهداشت، آموزش و ارتباطات دوربرد هستند كه سه نوع از كاربردهاي ماهواره تكنولوژي ـ كاربردي بودند، اين ماهواره بيست اين حروف مخفف واژه*

.كاربرد داشت ـ مترجم

٦٤ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


سات، حال آنكه برنامة تفريحي، نمايشي، موسـيقي هاي آموزشي، سهم بيشتري را در روستاهاي هند به خود اختصاص داده برنامههـا و اطالعـات تجربـه هاي آموزشي به زباني بسيار سـاده و بـه تناسـب برنامه. هاي محلي از محبوبيت كمتري برخوردار بود و رقص

64.محدود روستاييان تهيه شده بوداين تجربـه نـشان داد كـه چگونـه . ماهوارة تكنولوژي ارتباطي دومين سيستم تجربي پخش مستقيم است كه در كانادا شكل گرفت

نچه در جنـوب شـرقي كانـادا تواند در ارتباط با يك نظام مجهز ارتباطي زميني نظير آ اي با اين اندازه و وسعت مي يك سيستم ماهواره هاي پرقدرت ارتباطي، اطالعـات ارزشـمندي را فـراهم كـرده وري از ماهواره اين ماهواره در مورد بهره . است، مورد استفاده قرار گيرد

ارتبـاطي سـود هاي شمال كانادا، بلكه مناطق دور افتاده و توسعه نيافتة كانادا و آمريكا نيـز از مـاهوارة تكنولـوژي نه تنها جامعه . استتوانـد مـي هاي كوچك، ساده و ارزان را نيز كه نمايندة وسائل سرگرم كنندة خانگي اسـت و اين تجربه، توانايي دريافت گيرنده . بردند

.ها دريافت كند، بارز ساخت عالئم تلويزيوني را مستقيماً از ماهوارهاي است، اجازة توليد يك ماهواره را دريافـت كـرده اطات ماهوارهاي در آمريكا كه يك شعبة مؤسسة ارتب مؤسسة تلويزيون ماهواره

اي اي و هم اتحادية ارتباطات مـاهواره هم مؤسسة ارتباطات ماهواره . هاست اي براي منزل دهي پخش مستقيم ماهواره كه اولين سرويس د ندارد، اما ظرفيت بـالقوه تجـاري بـسياري كه پايگاه آن در نيويورك است، در حال رقابت بر سربازاري هستند كه اگر چه هنوز وجو

65.بااليي را داراست 66.هاي پخش مستقيم هستند آمريكا و كانادا تنها كشورهايي نيستند كه در حال تجربه و طراحي سيستم

ها تدارك زلاي را در زمينة پخش مستقيم تلويزيوني و راديويي براي من هاي آماده و گسترده طرحها قبل كشورهاي اروپايي از مدت مسئوالن اجرايي دست اندكار پخش . برسدعملي شود اين خدمات ظرف سه يا چهار سال آينده، كامالً، به مرحلة بيني مي پيش. اند ديده

هـاي داخلـي، مـالي و توليـد مجبـور هاي برنامه در اروپا، نه در اثر يك انتخاب، بلكه به دليل ضرورت حل مشكالت فزاينده در زمينه اي مـسئله رسد كه موضوع به كار افتادن نظـام پخـش مـستقيم مـاهواره ديگر به نظر نمي . اي متوسل شوند د كه به پخش ماهواره ان شده

شـود، اي تكميل مـي اصلي باشد، بلكه اينك مسئلة اصلي اين است كه آيا بينندة اروپايي طي دهة آينده تا زماني كه كار سيستم ماهواره اي پخـش مـستقيم لي در نظام پيشنهادي ماهواره ئصبور و راضي خواهد ماند يا خير؟ در واقع ممكن است چنين ادعا شود كه اگر مسا

هاست، ساختارهايي كه پخش بايد از درون آنهـا صـورت اروپا وجود دارد، اين مسائل عمدتاً تا آن حد كه در درون ساختارهاي رسانه . يستگيرد، در خود نظام ن

تـر از هـر هاي خالق در زمينة ارتباطات دوربرد را ضروري رو، قصور قبلي در تطبيق اين ساختارها با تغييرها، اتخاذ سياست از اين .زمان ديگر ساخته است

اين . ت آغاز شده اس 70المللي است كه از دهة هاي پخش مستقيم بيانگر تغييرهايي در ماهيت مقولة ارتباطات بين تحوالت ماهواره تغييرهـاي . المللي صـورت گرفتـه اسـت تري است كه در ساختار جغرافياي سياسي بين تغييرها در جوهرة خود بيانگر دگرگوني وسيع

اي هاي تازه را دگرگون كرده و شكلملّيالمللي و روندي كه شكل سنتي منافع سازمان ملل، تغييرهاي نظم اقتصادي بين تمسدروني سي هاي پخش مستقيم، بـسياري از كـشورها بـراي پـذيرش ايـن از اوائل بحث پيرامون ماهواره . ورد، شاهد اين مدعاست آ را به وجود مي هاي سياسي كشورها، نظير تماميـت فرهنگـي و ارزش. اند آنكه بر كاربرد آن كنترل وجود داشته باشد، تمايلي نشان نداده تكنولوژي، بي

.دانند، پيشي گرفته است تر مي گرايانه هاي مصلحت كشورها آن را ارزش، از آنچه كه آمريكا و ساير ملّيهويت تر و مشكالت سياسي اين تكنولوژي جديـد، تـازه در آسـتانة ظهـور قـرار تر، نهادي تر، حقوقي تر، فني بديهي است كه مسائل مهم

.گرفته است

٦٥ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


ها نوشت پي

1. International Commission for The Study of Communication Problems, Many voices, One World, Paris, Unesco, 1980, p. 61.

2. Kaarle Nordenstreng and Tapio Varis, «Television Traffic A One-Way Street?», Reports and Papers on Mass Communication, No. 70, Paris,

Unesco, 1974.

3. Ibid: P 30

4. Elihu Katz and George Wedell, Broadcasting in the Third World, Cambridge, Mass., Harvard University Press, 1977.

5. Russell W. Neuman, «Patterns of Recall Among Television News Viewers», Public Opinion Quarterly, 40, Spring 1976, pp. 115-123.

6. John Robinson et al., «Comprehension of Television News: How Alert is the Audience? », Paper Presented at The Association for Education in

Journalism Annual Convention, August 1980.

7. William C. Adams, «Covering The World in Ten Minutes: Network News and International Affairs» in William Adams, ed., Television Coverage

of International Affairs, Norwood, N. J., Ablex Publishing, 1982, pp. 3-14.

See also chapters by Haluk Sahin, Dennis K. Davis and John P. Robinson and others.

8. William C. Adams, ed., Television Coverage of The Middle East, Norwood, N. J., Ablex Publishing, 1981.

9. william C. Adams, ed., Television coverage of International Affairs.

10. Ibid: pp. 3-14

11. Ibid: pp. 15-44

12. Ibid: pp. 45-65

13. Ibid: p. 62

14. Friedrich-Ebert-Stiftung, Mass Media Mannual: Television News in North-South Perspective, Bonn, Fried rich-Ebert-Stiftung, 1981, p. 41.

15. Everett M. Rogers and Livia Antola, «Television Flows in Latin America» Paper Read at The Conference on Flow of Messages. Flow of Media in

The Americas, Stanford University, Stanford. California, December 9-10, 1982.

16. Ibid. pp. 7- 7a, and 8.

17. Chin-Chuan Lee, Media Imperialism Reconsidered: The Homogenising of Television Culture, Beverly Hills, California, Sage Publications, 1980.

18. Graham P. Chapman, «International Television Flow in West Europe», Paper read at The International Institute of Communication Annual

Conference, Strasbourg, Austria, September 7-10, 1981.

19. Jeffery Johnson, Structure of Swedish Television Broadcasting, ITFP Discussion Paper No. 12, Cambridge, University of Cambridge, England,

1980. Also, Mapping an Atlas of International Television Flow, ITFP Discussion Paper No. 9, Cambridge, University of Cambridge, England,

1979.

20. Peter Gould and Jeffery Johnson, «The content and Structure of International Television Flows», Communication, 5, pp. 46-63.

21. Peter Gould and Noriyuki Sugiura, One Day in The Life of Japanese Television, ITFP Discussion Paper No. 10, University Park: The

Pennsylvania State University, 1980.

22. Peter Gould and Anne Lyew-Ayee, The Structure of Jamaican Television A Pilot Study, ITFP Discussion Paper No. 13, University Park: The

Pennsylvania State University, 1981.

23. Everett M. Rogers and Livia Antola.

24. Joseph D. Straubhaar, «Estimating The Impact of Imported Versus National Television Programming in Brazil» in Studies In Communication,

Vol. 1. Sari Thomas, ed., Norwood, N. J., Ablex Publishing, 1983.

25. Tomo Martelance, External Broadcasting and International Understanding; (Reports and Papers on Mass Communication, No. 81), Paris,

Unesco, 1977; and Eduardo Contreras, et al., CrossCultural Broadcasting (Reports and Papers on Mass Communication, No. 77), Paris, Unesco,

1976.

26. Charles Fomburn and w. Graham Astley, «Telecommunications Community: An Institutional Overview», Journal of Communication, 32:4,

Autumn 1982, pp. 56-68.

27. Eduardo Contreras et al., pp. 26-33.

28. Ibid: pp. 31-33

:رجوع كنيد به اثر زير. 29

Doris A. Graber, Mass Media and American Politics, Washington. D. C., Congressional Quarterly Press, 1980, pp. 97, 144, 146, 150, 274.

30. Geroge Gerbner, et al., «TV Violence Profile No. 8: The Highlights», Journal of Communication, 27:2, Spring 1977, pp. 171180. See also G.

Melisoek, K. E. Rosengren,and J. Stappers, eds., Cultural Indicaors: An International Symposium, Vienna: Akademie der Wisenschaften,

٦٦ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


1983.

31. Harry F. Waters, «Life According to TV», Newsweek, December 6, 1982, p. 140.

32. Else Jensen, «Television Newscasts in A Woman's Perspective» Paper Read at The International Association for Mass Communication Research

Conference, Paris, September 1982.

33. Peter Gould, How Shall We Classify Television Programs?, ITFP Discussion Paper No. 5, University Park.- The Pennsylvania State University,

1978. See also, Peter Gould and Jefferey Johnson, «National Television Policy: Monitoring Structural Complexity», Futures, 12:3, June 1980.

34. Hamid Mowlana, «Technology Versus Tradition: Communication in The Iranian Revolution» Journal of Communication, 29:3, Summer 1979,

pp. 107-112.

35. Joseph D. Straubhaar, «Television and Violence in Brazil», Paper Read at The Northeast Conference on Latin American Studies, Dartmouth, New

Hamshire, October 1980.

36. Haluk Sahin, «Ideology of Television: Theoretical Framework and a Case Study» In Media, Culture and Society, 1979, pp. 161-169.

37. Hamid Mowlana, «The Limits of The Global Village» Intellect, November 1974, pp. 122-124. See also, John Mayo, et al., «The Transfer of

Sesame Street to Latin America» Paper Read at The Conference on Flow of Messages, Flow of Media in The Americas, Stanford, California,

Stanford University, December 9-10, 1982.

38. Luis Ramiro Beltran, «TV Etchings in The Minds of Latin Americans: Conservatism, Materialism, and Conformism», Paper Read at The

International Association for Mass Communication Reseach Conference, Leicester, England, September 1976.

39. International Commission for The Study of Communication Problems, Many Voices, One World.

40. Ithiel de Sola Pool, ,The Changing Flow of Television», Journal of Communication, 27:2, Spring 1977, pp. 139-249.

41. Herbert I. Schiller, Communication and Cultural Domination, White Plains, New York, International Arts and Sciences Press, 1976.

42. Mayo et al.

43. Hamid Mowlana, «Mass Media and Culture: Toward An Integrated Theory», In William B. Gudykunst, ed., Intercultural Communication:

Current Perspectives, Beverly Hills, California, Sage Publishing, 1983, pp. 149-170.

44. Fred Collins, David Gibson and Hamid Mowlana, «Feedback in International Broadcasting: A Comparative Analysis», Paper Read at the

International Association for Mass Communication Reseach Conference, Paris, September 1982.

45. Sydney Head, Brodcasting in Africa, Philadelphia, Pennsylvania, Temple University Press, 1974.

46. BBC Handbook 1982, London, England.

47. See Rutger Lindahl, Broadcasting Across Borders: A Study on The Role of Propaganda in External Broadcasts, Goteborg, Sweden: C. W. K.

Gleerup, 1978. For Further Reading in This Area, Especially From Geopolitical Point of Views See: David M. Abshire, International

Broadcasting: A New Dimension in Western Diplomacy, The Washington Papers, 4:35, Beverly-Hills, Sage Publications, 1976; Georgi Arbatov,

The War of Ideas in Contemporary International Relations, Moscow: Progress Publishers, 1973; A. F. Panfilov, U. S. Radio in Psychological

Warfare, Moscow: International Relations Publishers, 1967; Julian A. Hale, Radio Power: Propaganda and International Broadcasting,

Philadelphia: Temple University, 1975; Donald R. Browne, International Broadcasting: The Limits of The Limitless Medium, New York:

Praeger, 1982; and James O. H. Nason, «International Broadcasting as An Instrument of Foreign Policy», Millenium, London, 6:2, 1977. For a

More Recent Example See Glenn Hauser, «Monitoring the Falklands Crisis», Popular Electronics, 20:94, September 1982, pp. 94-96.

48. Howard Frederick, «Ideology in International Broadcasting: Radio Warefare Between Voice of America and Radio Havana Cuba», Paper Read at

The 30th Annual Conference of The International Communication Association, Acapulco,Mexico, -- May 20. 1980.

:پراكني راديويي رجوع كنيد به براي عوامل تأثيرگذار بر جريان سخن. 49

Burton Paulu, Television and Radio in The United Kingdom, Minneapolis, Minnesota, University of Minnesota Press, 1981; Donald Browne,

International Radio Broadcasting: The Limits of the Limitless Medium, New York, Praeger, 1982; and Douglas A. Boyd, Broadcasting in The

Arab World: A Survey of Radio and Television in The Middle East, Philadelphia, Pennsylvania, Temple University Press, 1982.

50. Fred Collins, David Gibson and Hamid Mowlana, p. 18.

51. Donald R. Browne, pp. 300-305.

52. Fred Collins,David Gibson and Hamid Mowlana, p. 18.

53. H. Kaltenecker, «Direct Broadcasting by Satellite: An Overview of The Work of The United Nations, EBU Review, May 1977, p. 91.

54. Ibid. p. 92

55. «European Space Agency/European Broadcasting Union Symposium on Direct Broadcast Satellite», EBU Review, September 1977, p. 22.

56. Ibid. p. 23

57. Ibid. p. 45

58. Rosetti, «Prospects Opened up to The Broadcasters by The Use of Satellites», EBU Review, May 1977, p. 29.

٦٧ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


59. James Redmond, «Direct Broadcasting to The Home Via Satellite: Possible Application In the United Kingdom» EBU Review, January 1977, p. 9.

60. Benno Signitzer, Regulation of Direct Broadcasting from Satellite, New York, Praeger, 1976, pp. 3-4.

61. O. W. Riegal, «Satellite Communication and Political Power», In George Gerbner, ed., Mass Media Policies in Changing Cultures, New York,

John Wiley Sons, 1977, p. 69.

62. Hamid Mowlana, «Political and Social Implications of Communication Satellite Applications in Developed and Developing Countries» In Joseph

P. Pelton and Marcellus S. Snow, eds., Economic and Policy Problems in Satellite Communication, New York, Praeger, 1977, p. 135.

63. Ibid, p. 139. See also, SnehlataShukla, «The Imapact of SITE on Primary School Children» Journal of Communication, 29:4, Autumn, 1979, pp.

99-105.

64. For an Excellent Discussion of The Significance of Rural Realities and Values in Intended Effective communication Excercises See K. E. Eapen,

«The Cultural Component of The SITE», Journal of Communication, 29:4, Autumn, 1979, pp. 106-111. Also See His «Social Impacts of

Television on Indian Villages: Two Case Studies», in godwin C. Chu et al, eds., Institutional Exploration in Communication Technology,

Honolulu, East-West Communication Institute, 1978, pp. 89-108.

65. Michael Schrage, «2 Firms Race to Space for Lead in DBS TV» Washington Business Section, The Washington Post, March 12, 1983, p. 1; and

Michael, Schrage, «2 Private Satellites Planned» Business and Finance Section, The Washington Post, BI, March 12, 1983, p. 1.

66. Eduard Haas «Possible Applications of Direct Broadcast Satellite» EBU Review, May 1977, p. 39.

٦٨ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


4 ها هفرا ـ مرزي داد صاحبان ذخاير اطالعات و جريان

صنايع مبتني بـر اطالعـات . المللي بوده است هاي اقتصادي بين ها يك گرايش مهم در فعاليت طي دهة گذشته، نقش فزايندة مبادلة داده ها و توزيع آن در سراسر تي، به شدت به دسترسي سريع به داده ملّيهاي تجاري چند داري، بيمه، خطوط هواپيمايي و شركت نظير بانك هاي توليدي و تجاري كه در بيش از يك كشور فعاليـت دارنـد، بـراي مخـابرة اطالعـات حيـاتي مربـوط بـه شركت. ندندجهان نيازم

گيـري و ها نيز بـراي تـصميم دولت. هاي آن برقرار سازند اصلي و شعبه ها را ميان شركت مديريت، بايد خطوط قابل اتكاي مبادلة داده .كنند ها از طريق ماهواره و كابل تكيه مي ادلة دادهمبادلة نظامي، ديپلماتيك و فني، برمب

هاي ارتباطي كامپيوتري كه كامپيوترهاي پيچيدة ها، با توسعة سيستم مرزي دادهـجريان فرا به سومالمللي مو اين نوع از ارتباطات بين عملـي ادغـام . زند، امكـان پـذير شـد پيوند ميهاي دور يك كشور را به كامپيوترهاي وابسته به آن در ساير كشورها و از آنجا به پايانه

ها، به صورتي سريع و با هزينة مطلوب، در حقيقت پيش شرط كامپيوتر و صنايع ارتباطي دوربرد براي پردازش، انباشت و بازيافت داده 1.باشد ها مي تحقق جريان فرا ـ مرزي داده

كـاري و تغييـر و المللي كامپيوتري كه كار انباشت، انتقـال، دسـت نهاي اخير، بسياري از كشورها به رشد فزايندة شبكة بي در سال پرسـنلي در هـاي اي دارد و از داده اين اطالعات، طيف گسترده . اند شدهمند عالقهكند، بازيافت مقدار متنابهي از اطالعات را تسهيل مي

تعـداد صـنايعي كـه در ايـن . گيـرد و فني را در بر مـي هاي علميفرايند هاي مربوط به مورد شهروندان عادي تا اطالعات مالي و داده .روز در حال افزايش است جويند، روزبه ها شركت مي فعاليت

. خالصه آنكه عرضة اطالعات كامپيوتري مالي و تجاري اكنون به يك منبع رشديابنده و بزرگ براي كسب سود تبديل شـده اسـت تقر در نيويورك است كه براي بسياري از نهادهـاي تجـاري، اطالعـات مـالي تهيـه يك شركت مس(Telerate) (ريت ل تلهبه عنوان مثا

، اكنـون فايننشنال تايمز لندن يازده برابر افزايش يافت و بنا به گزارش روزنامة 1983 تا 1978هاي درآمد اين شركت، بين سال . كند ميهمـين گـزارش . كنـد عدد، در اياالت متحده آمريكا نصب مـي 2000خود را به ميزان ماهيانه ) هاي پوششي پايانه(هاي تصويري پايانه 54آيد، سودي برابر بـا رويتر انگليس كه رقيب قديمي و بزرگتر در جنگ اطالعات در ماوراي اقيانوس اطلس به حساب مي : گويد مي

اي هاي بلنـد پروازانـه تقر كرده و طرح پايانه را مس 000,32 به دست آورد و اين در حالي است كه رويتر، 1982ميليون دالر را در سال 2.براي توسعه دارد

ميليـون دالر در سـال 300هاي داده دهي تنها در اروپـا از همين گزارش حاكي است كه كل درآمد ناشي از خدمات مستقيم پايگاه ـ 3 خواهد رسيد و اين در حالي است كه خدمات مالي تقريبـاً 1987 ميليون دالر در 896 به 1982 ميليـون دالر 453ر شـده و بـه براب

٦٩ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


شـود كـه صـنعت دادوستدهاي جهاني در دست نيست، امـا چنـين بـرآورد مـي گونه ايناز كل مبلغ آمار دقيقي گرچه . خواهد رسيد . دالري استميلياردها، يك تجارت چند سودآور جريان فرا ـ مرزي داده

توليد كنندگان آمريكايي بر بازار جهاني تجهيزات و نرم . مپيوتري است اياالت متحدة آمريكا پيشتاز حوزة ارتباطات و تكنولوژي كا 3.ها در جهان، توسط آمريكا صورت گرفت هشتاد درصد مخابره و پردازش داده1981در سال . افزارهاي اين حوزه حاكم هستند

هـاي تواننـد سيـستم ، نمـي روشن است كه در اين مرحله، كشورهاي بسياري وجود دارند كـه بـه خـاطر فقـدان توسـعة تكنيكـي هـا المللـي داده يك سؤال مهم براي كشورها اين است كه آيا به نفع آنهاست كه مشترك يك شبكة بـين . كامپيوتري خود را ايجاد كنند

شوند، در حالي كه سپس به وضوح نقش آنها وابستگي آور خواهد بود؟شـود تـا كـشورهاي هاي اطالعات باعـث مـي نظر اين است كه شبكه يك . هاي متفاوتي وجود دارد براي پاسخ به اين سؤال نظريه

4.خرج است يافته، دسترسي يابند و اين دسترسي از نوع مژثر و كم هاي علمي و فني جهان توسعه ترين يافته توسعه نيافته به تازهمعتقـد اسـت كـه ايـن نظريـه . شدآور گرفتار خواهند در يك رابطة وابستگي سوم كنند كه كشورهاي جهان ديگران چنين ادعا مي

به عنوان مثال، اكثر اطالعات 5.شود غالباً مناسب منابع، نيازها و اوضاع جهان رو به توسعه نيست مخابره مي سوماطالعاتي كه به جهان ي كـه در زمينـة نتيجـه، كـشور در . كشورهاي فرانسوي زبان آفريقا در زمينة اعتبار و بيمه در كامپيوترهاي فرانسه بايگاني شـده اسـت

اي كه در زمينة كامپيوتر غنـي اسـت، وابـسته همسايه كامپيوتر پيشرفت نكرده، حتي براي اطالعات حياتي مربوط به خود نيز به كشور راينـد انتقـال تكنولـوژي و دانـش فشود و آن بررسي، اين است كـه در اين مسئله به موازات يك بررسي اوليه مطرح مي 6.خواهد بود هاي علمي و فني كنوني در كشورهاي پيشرفتة صنعتي و بر حسب تجربة خود آنان صورت گرفته و تنهـا درصد پژوهش 98 كاربردها،

7.يك درصد پژوهش مربوط به مشكالت خاص كشورهاي رو به توسعه بوده است طـور بـه ، تعريفـي اسـت كـه لّيمها در فراسوي مرزهاي انتقال واحدهاي ارقامي اطالعات، براي پردازش، انباشت يا بازيافت داده

انتقال .1 :ها بايد مشتمل بر اين مراحل باشد دادهفراـ مرزي روند فني جريان . ها، ارائه شده است هاي فرا مرزي داده خاص براي جريان . پردازش.3 انباشت .2

هـا، هـا داده انباشـت . شـود مين نمـي اما انباشت و پردازش از ايـن طريـق تـأ دهد، عمل انتقال را انجام مي هر دو، ،تلفن و تلگراف هـا و فـرامين گونـاگون ها را در شكل كاري و تغيير داده ها، دست كند و پردازش داده ها را تسهيل مي هاي بزرگ داده دسترسي به پايگاه

.سازد امكان پذير ميپراكنـي خبـري، برنامـه ريـزي ، سـخن گيـرد اي را ناديـده مـي هاي رسـانه ناشي از فرآورده فراـ مرزي هاي اما اين تعريف، جريان

8.هاست هدتلويزيوني و خدمات ارتباطي سنتي دوربرد از جمله اين فرآوربـه . شود، از اهميـت برخـوردار اسـت ها مربوط مي دادهفراـ مرزي هاي ريشة مشكالت خاص جريان هاين تمايز فني تا آنجا كه ب

. ها، وضع نشده بـود هاي مربوط به پردازش و انباشت داده ا هنگام توسعة تكنولوژي هاي احراز هويت ت عنوان مثال، قوانين مؤثر بر داده بنابراين، . باشد ها از ماهيتي مالكانه برخوردار بوده و مبتني بر روابط قراردادي ميان طرفين مي دادهفراـ مرزي هاي افزون بر اين، جريان

.شوند ها محسوب نمي دادهفراـ مرزي جمعي هستند، بخشي از جريان نيك كه دست اندركار اشاعة وهاي الكتر هاي رسانه محصولها در چارچوب شركت كنندگان در آن، محتوا، الگوها و سمت و سوي آن از اهميت برخوردار دادهفراـ مرزي درك ماهيت جريان

كنـد، بايـد مـسائلي را كـه در ياش خـدمت مـ براي آنكه اطمينان حاصل كنيم كه اين نوآوري جديد، به انسان در محيط جهاني .استهـاي ارتبـاطي را بررسـي كـرده و سـمت هاي مربوط به سياسـت ها قرار دارد و همچنين مالحظه دادهفراـ مرزي وحوش جريان حول

.هاي آينده را تعيين كنيم پژوهش

٧٠ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


ها كنندگان در جريان فراـ مرزي داده كارگزاران و شركتها، مؤسسات داده هاي غير دولتي نظير كاربرهاي خصوصي ارتباطات، دفاتر خدماتي پردازش سازمانالمللي و هاي بين ها، سازمان دولت 9.آيند شمار مي بهملّيها در طول مرزهاي ترين كارگزاران جريان داده ، عمدهملّيهاي فرا تي و اتحاديهملّيچند

هاي افـزايش متفاوت و شيوه يها است با استراتژي ها برحسب منافع خاص خود ممكن شركت كنندگان در جريان فراـ مرزي داده يـابي بـه خود، جريان اطالعات را محدود كرده و يا آن را گسترش دهند و دقيقاً همين آميزة پيچيدة منافع متضاد است كه دست منافع

10.سازد ها را دشوار مي يك توافق گسترده در قبال خط مشي مربوط به جريان فراـ مرزي دادهالمللـي ارتباطـات هـاي بـين آنها استفاده كنندگان عمدة سيـستم . ها هستند ترين كارگزاران در جريان فرا ـ مرزي داده مهمها، دولت

ها، ها در تردد داده اين شبكه. هاي داخلي ارتباطات، مالك آنها نيز هستند كامپيوتري بوده و عالوه بر نظارت بر كاركرد و مديريت شبكه هـاي هاي ارتبـاطي كـامپيوتري در ايـاالت متحـدة آمريكـا، يـا توسـط سـازمان سيستم. دريافت آن نقش دارند چه در ارسال و چه در

در . شـوند كنند، اداره مي پردازي مي كه براي مشتركان خصوصي دادهها ها و يا توسط دفترهاي خدماتي پردازش داده خصوصي در منزل هـا از طريـق تـسهيالت پـست، تلگـراف و تلفـن صـورت شود، مبادلة داده ه مي ها ارائ كشورهايي كه خدمات ارتباطي از سوي دولت

.گيرد مياگرچـه . شـوند مـي بهـا محـسو المللي دومين مجموعة مهم كارگزاران در جريان فراـ مـرزي داده هاي بين از نظر اهميت، سازمان

هاي ارتباطي و هم كنولوژيتمند كردن ها هم در قانون زمانكامپيوتري كامالً محدود است اما اين سا استفادة اين كارگزاران از ارتباطات المللي ارتباطات دوربرد كـه اتحادية بين . اند وجود آورده ها، عرصة خاصي را به داده ملّيهاي مربوط به جريان فرا وفصل اختالف در حل

پراكنـي و مبادلـة تلفن و تلگـراف تـا سـخن المللي ارتباطات از يك آژانس تخصصي وابسته به سازمان ملل است، براي تسهيالت بين اگرچـه ايـن . كنـد كردن عملكرد آنها، براي استفاده از اين تـسهيالت همـاهنگي ايجـاد مـي ريزي كرده و ضمن استاندارد ها برنامه داده

برپا شده، بر عملكرد ايـن هاي اداري كه تحت نظارت اين اتحاديه كند، اما كنفرانس ارتباطي را اداره نمي يك از تسهيالت اتحاديه، هيچ .تسرا اعمال كرده ااقتدار خاصي ) به مشتركان(ها تسهيالت و همچنين اختصاص طيف فركانس

دولـت 104اكنون . كند اي ارتباطي خود را اداره مي نظام ماهواره (Intelsat)ت اينتلساي المللي ارتباطات دوربرد ماهواره سازمان بين .كنند ند و هر يك براي استفاده از ماهواره، از سهم مشاركت خود استفاده ميا به عضويت اينتلست درآمده

هاي اقتصادي و توسعه، همكاري سازمان: ازاند عبارتكنند، ها نقش فعالي ايفا مي هاي ديگري كه در جريان فراـ مرزي داده سازمان .هاي رو به رشد اين حوزة جديد نقش دارند شخص در مسائل بحثطور م ها به اين سازمان. المللي انفورماتيك شوراي اروپا و دفتر بين

اي از مواقع در مالكيت و ادارة تسهيالت ارتباطي نقش دارند، تعدادي از كاربرهـاي ارتبـاطي عالوه بر كارگزاران دولتي كه در پاره ـ . ها نيز در اين روند نقش دارند المللي شبكة داده هاي بين خصوصي و سازمان هـا نظيـر ارتباطـات جهـاني المللـي داده ينكاربرهـاي ب

(R C A) ارتباطات جهاني ،(I T T) و وسترن يوينون اينترنشنال)W U I (را با تلگـراف و ملّيهاي ارتباطات فرا طور مشترك زنجيره به (Swift)ر سـويفت هـا نظيـ هالمللـي داد هاي بين شبكه. كنند و مالك آنها هستند تلفن آمريكا و پست و تلگراف و تلفن دولتي اداره مي

براي گروهي از مشتركان خاص، خدمات ارتباطي گمركـي فـراهم ) هاي خطوط هوايي اروپا شبكه (Sitaو ) ها سيستم انتقال بين بانك ( .اند كرده

بـه هـم ها به مثابـة شـكل اين سازمان . هاست ها، شكل ديگري از كارگزاري در جريان فراـ مرزي داده دفاتر خدمات پردازش داده اسـتفاده (اي از كـاربران ها را بر عهده داشته و براي طيف گـسترده اي از كاربرهاي تخصصي ارتباطي، كار انتقال و پردازش داده پيوسته .كنند شبكه را دارد، مستقيماً خدمات كامپيوتري فراهم مي، در هر كشوري كه قابليت انتقال و اجازة استفاده از )كنندگان

ـ ا. دهنـد قرار ميها را خريداري كرده و آنها را مورد استفاده اي از خدمات داده تي بخش گسترده يملّهاي چند شركت هـا ن شـركت يهاي متكـي بـر سازمان. جويند المللي بهره مي در حيطة داخلي و بين ها هاي مديريتي خود از انتقال داده مچنين براي مقصدها و هدف ه

٧١ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


استفاده كنندگان خدمات خارجي هستند، حال آنكه ترين رات و خطوط تجاري هوايي از عمده هاي اعتبا ها، شركت اطالعات نظير بانك افزون بر اين، برخي . ها را از داخل منتقل و ادغام كنند گيري سازمان اصلي، مقدار متنابهي از داده هاي توليدي بايد براي تصميم شركت

.كنند ها استفاده مي العاده سريع داده يك مبادلة فوقالمللي ارزي، از تكن ها در امور معاملة بين از سازمان علـوم و ملّـي بنياد . دهند تشكيل ميملّي و فراملّيهاي ها را اتحاديه مجموعة نهايي كارگزاران غير دولتي در جريان فراـ مرزي داده

هـاي علمـي و يـا نـدركار توليـد داده هـا دسـت ا ايـن سـازمان . گيرنـد در اين مجموعه قرار مي )(Smithsonian اسميتيسونين انستيتو .هاي ارتباطي كامپيوتري هستند شناختي از طريق شبكه كتاب

ها انواع جريان فراـ مرزي داده الگوها و محتوا، .كند ارتباطي كامپيوتري را براي يك كارگزار مفروض تعيين مي ملّيهاي فرا طيف مختلف نيازها، نحوة استفاده از نظام

هـا اي است كه برحسب نيازهـاي كـارگزار، بـه مبادلـة داده كنندة وظايف ويژه ها بيانگر و منعكس فراـ مرزي داده سمت وسوي جريان 11.ها را شناسايي كرده است چها نوع از انواع محتواي جريان دادهEric Novotny)( اريك نووتني.محول شده است

هاي سازماني و يا حفظ عملكردهـاي خـاص اداري گيري است كه به تصميم هاي فراـ مرزي ؛ شامل جرياني از داده عملياتي هاي دادهتي براي هماهنگ كردن آن دسته از عملكردهاي تجاري خود كه به لحاظ جغرافيـايي ملّيهاي چند به عنوان مثال، شركت . كند كمك مي

.كنند پراكنده است، از اين اطالعات استفاده مي

ها حاوي اطالعات اين داده. شود ها منجر مي كند كه به انتقال پول، اعتبارها و بدهي اتي را ارائه مي ؛ اطالع هاي دادو ستدهاي مالي دادهانجامد، امـا در عـين حـال، هاي مالي به تسهيل امور مالي مي اگرچه جريان نامحدود داده . كند فرق مي عملياتي هاي مالي بوده و با داده

.سازد دشوار ميها را نيز كنترل معاملة ارزي براي دولت

حاوي اطالعاتي است كه به سوابق اعتباراتي و پزشكي، پيشينة جنايي، استخدام و رزرو جـا بـراي مـسافرت، هاي احراز هويت؛ داده و دادو سـتدهاي مـالي نيـز عمليـاتي هـاي توانند در داده هاي احراز هويت مستقيم مي داده. شود ها مربوط مي ها و شمارة شناسنامه نام .ور داشته باشندحض

هاي مربوط به محـيط، هواشناسـي و همچنـين در بردارنـدة ها، پژوهش ها، بررسي در بر دارندة نتايج آزمايش ؛ هاي علمي و فني دادهشـناختي و نـرم افزارهـاي الزم بـراي هاي كتاب هاي داده هاي ارتباطي كامپيوتري عالوه بر اين، پايگاه سيستم. آمارهاي اقتصادي است

.دهند المللي علوم قرار مي هاي خام را در اختيار جامعة بين ازش دادهپرد 12.گيرد ها نيز در چهار شكل مشابه صورت مي دهد، تحرك جريان فراـ مرزي داده نشان مي8 چنانكه نمودار شمارة

كه در آن، يك واحد فرعي توصيف كنندة يك رابطة ساده فرعي است كه در آن، يك واحد فرعي است ؛ هاي ارتباطات نظريهجريان اين ستاد اطالعاتي را كه از چنـدين واحـد دريافـت . فرستند مي Bطرفه يه ستاد مركزي كاربر، در كشور ، اطالعات را يك A در كشور

.كند شده، ادغام مي

بردهاي اين نوع از جريـان كا. ها را به چندين واحد فرعي ارسال كند يابد كه يك واحد متمركز، داده هنگامي تحقق مي جريان توزيع؛ هاي مـالي و آمـوزش و اطالعـات مـشابهي اسـت كـه بـه ها و گزارش ها، فرمان هاي داخل داده مشتمل بر دسترسي روز آمد به پايگاه

.شود واحدهاي فرعي ارسال مي

٧٢ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


كـه در آن، واحـدهاي فرعـي هاي يك خدماتي است هاي فرا ـ مرزي نظير ترتيب عمدتاً در بر گيرندة پردازش ؛ملّيجريان شبكة فرااز آنجايي كه هدف اصـلي از دسـتيابي بـه كـامپيوتر . كنند در كشور ديگر استفاده مي ) ميزبان(يك كشور از تسهيالت كامپيوترپذيرنده

.گيرد هاي آن است، تردد به صورت دو طرفه صورت مي هاي داده پذيرنده، استفاده از پايگاه

هـاي متقابـل كاربرهـاي متعـدد و هـا، كـنش هاي داده تر است كه در آن مشخصة جريان ي پيچيده يك الگو ؛ تيملّيجريان شبكة چند دفترهاي بزرگ . توان اطالعات و پردازش را تمركز داد و يا اينكه آنان را توزيع كرد مي در اين نوع از جريان . هاي متعدد است پذيرنده

.كنند نوعاً به اين شيوه عمل ميهايي كه وقت مشترك دارند، ها و يا شبكه خدماتي دادههـا، از مقبوليـت جريان خـاص داده هاي يك گيرد، اين است كه آيا ترتيب مورد توجه بيشتري قرار مي فرايند آنچه كه بايد در اين

از تـر پردازش و انباشـت و مهـم عمليات چون سمت جريان، موقعيت جغرافيايي عواملي كلي طور به حقوقي برخوردار است ياخير؟ .گذارد ميتأثير همه موقعيت كاربر به شدت بر شرايط قانوني

هـاي نـاچيزي صـورت گرفتـه،اما تمركـز فـشردة ها تـالش دادهفراـ مرزي هاي اگرچه در قبال ارزيابي حجم انبوه و سمت جريان ـ در منطقة آتالنتيك شمالي و ميان آمريكا و ژاپن ح هاي زير دريايي ارتباطي لبها و كا ماهواره مـرزي ـ اكي از آن است كـه جريـان فرا

طور بهسوئد كانادا، فرانسه و. هاي وجود دارد ن حوزه نيز نابرابريميحال، در درون ه با اين. دها در غرب صنعتي جنبة غالب را دار داده. آمريكا وابسته هـستند هاي پردازش شده، بيش از حد به اياالت متحده هاي داره كنند كه براي تهية محصول مشخص چنين احساس مي

طورمساوي در جهت عكس براي آنـان و به آمريكا انباشته شده، متحده براين باورند كه بيشتر اطالعات ارزشمند در اياالت همچنين آنها 13.شود فرستاده نمي .كنـد تـر مـي را مستحكم دار جريان است كه اين الگوي جهت عامليبرابر تكنولوژي ارتباطي كامپيوتري در ميان كشورها، توزيع نا

كامپيوتري غني نيستند، بسياري از اين كشورها را كه اكثراً در جهـان هـستند، كه از نظر ها در كشورهايي ظرفيت محدود پردازش داده ش بـه هـا بـراي پـرداز وقتي داده . هاي پردازش شده وارد كنند هاي خام را براي پردازش صادر كنند و سپس داده سازد تا داده وادار مي

.گيرد رساني رونق ميتشود، درآمدها به جريان افتاده و متعاقباً مشاغل و داد و ستدها در صنعت اطالعا خارج فرستاده ميالمللي، شبيه رونـدهاي سـاير منـاطق تجـاري اسـت هاي بين دهد، روند گردش جريان داده نشان مي 9طور كه نمودار شماره همان

به لحاظ صنعتي توسعه نيافته هستند، مواد خام را براي پردازش به كشورهاي صـنعتي توسـعه نيافتـه مناطقي كه در آن، كشورهايي كه تـر خريـداري هاي پردازش شده را به بهـايي گـران فرستند و سپس محصول هستند،موادخام را براي پردازش به كشورهاي صنعتي مي

ثر بـراي تمركـز منـافع جهـان، ؤدر غياب ارتباطات م . گير است م كامالًچش هبه توسع ها در ميان كشورهاي رو فقدان مبادلة داده . كنند مي .كند آور آن با جهان صنعتي شدت پيدا مي رابطة وابستگي

مسائل عمدههماهنـگ تـشكيل شـده، امـا ايـن اگرچه از طيفي وسيع و ظاهراً نـا ها مطرح است، هايي كه در جريان فرا ـ مرزي داده مسائل و بحثالمللي كنندگان در ارتباطات كامپيوتري بين ع بيانگر چارچوب عمومي منافع متضادي است كه درميان كارگزاران و شركت مسائل در واق

كـاتز و) (Dalfen دالفن، ،(Gotlieb)ط گوتليب ها كه توس هاي مربوط به جريان فراـ مرزي داده در يكي از نخستين پژوهش . دارد وجود)Katz (هـاي منـافع متـضاد تـنش پرتو كه مسائل ارتباطات كامپيوتري را بايد در شد چنين نتيجه گرفته مد، به عمل آ 1974در سال و

در چـارچوب دولت، درحمايت و حفظ و كنترل اطالعات از يك طرف، و واردات و صادرات و مبادلة نظرها از سوي ديگر، كه هردو . بررسي كرد14.شود دنبال ميملّيهاي هاي دولت ودر حمايت از سياست هدف

٧٣ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


٧٤ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


: به همين تتيجه رسيد1980نووتني نيز در سال ، ريـشةاصلي مناقـشه ملّـي رقابت ميان منافع اختصاصي در كنترل اطالعات و منافع عام در انتقال نامحدود اطالعـات در مرزهـاي

ايـن . شـود از آن نام برده مي »اد اطالعات جريان آز «شود كه تحت عنوان كلي هايي مي ها و سياست رويهمنافع عام شامل اصول، . استگر هايي كه بيان سياست ها و اصول، رويه.ـ مرزي ارتقا يابدا هاي فر وري ومبادلة داده شود تا مشاركت، كاربرد، بهره ها باعث مي سياست

كنتـرل شـده، محـدوديت در ها بـه كاربردهـاي اين سياست . شود از آن ياد مي »بر اطالعات كميت حا«است با عنوان منافع اختصاصي 15.شود دسترسي به اطالعات، حفظ، ناديده انگاشتن و كاهش انتقال اطالعات منجر مي

يا محدود كردن جريان اطالعات نقـش دارد، آميز كه در افزايش و ها در راستاي ايجاد تعادل در منافع رقابت دادهفراـ مرزي ان يجرموضوع حفـظ اسـرار ها بروز كرد، هاي جريان فراـ مرزي داده اي كه در رابطه با فعاليت مسئلهاولين .شود اي مواجه مي با مسائل عديده

هـاي وقتي توسعة تكنولـوژي . آوري، انباشت، توزيع وكاربرد اطالعات مربوط به آنان است شخصي بود و آن حقوق افراد در قبال گرد

٧٥ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


هاي كـشورهاي هاي داده كه بتوان مقدار متنابهي از اطالعات را در پايگاه اين امكان را به وجود آورد 1970ارتباطي كامپيوتري در دهة از كشورها تازه به اين نتيجه رسـيدند كـه بايـد اي ها در چارچوب قوانين كشور پذيرنده قرار گرفت، پاره خارجي انباشته كرد اين داده

.هايي وضع كنند براي حفظ اسرار شهروندان خود قوانين و سياستهاي عادالنـه كه قوانين يك كشور با كشور ديگر متفاوت است،اكثر كشورها از اصول حفظ اسرار شخصي در قانون رويه در حالي

16.ندكن اطالعات پيروي مي

. نبايد هيچ سيستم محرمانة ثبت اطالعات شخصي وجود داشته باشد.علني بودن .1ه اطالعاتي در مورد آنان گردآوري شده و استفادة از چز طريق آن بدانند بايد براي افراد راهي وجود داشته باشد كه ا.دسترسي فردي .2

.آن چگونه خواهد بود

.كنند بايد افراد بتوانند اطالعات گردآوري شدة مربوط به خودشان را تصحيح و اصالح.شركت افراد .3

كننـد و همچنـين در وط به افراد را ثبت مي هايي كه اطالعات مرب بايد در زمينة نحوة گردآوري اطالعات از سوي سازمان .گردآوري .4 .هايي وجود داشته باشد گيرند، محدوديت هايي كه به كار مي شيوه

هايي غير از آنچه كه ايـن اطالعـات برد اطالعات مربوط به خود در زمينه ربايد براي افراد راهي وجود داشته باشد تا مانع كا .كاربرد .5 .براي آن گردآوري شده، شوند

.هايي وجود داشته باشد اين اطالعات محدوديتهاي گردآورندة هاي پرسنلي توسط سازمان بايد براي افشاي خارجي داده .افشا .6

هـا هاي مديريت را در امر داده برند، بايد شيوه هايي كه سوابق پرسنلي را تهيه، حفظ و يا به كار مي تمامي سازمان .مديريت اطالعات .7 .اجرا كنند

هاي پرسـنلي كنند، بايد در قبال عملكردهاي خود در زمينة داده هايي كه سوابق پرسنلي را گردآوري مي سازمان .ييمسئوليت جوابگو .8 .جوابگو باشند

در واقع، بخش اصلي نگرانـي در قبـال . بندند كار نميها، قوانين عادالنة اطالعات و حفظ اسرار شخصي را به با اين حال تمامي دولت در اكثر كشورهاي ديگـر، . خورد هاي حوزة شمال آتالنتيك به چشم مي ده كامپيوتري در مورد افراد، در دموكراسي هاي پردازش ش داده

هـاي پـردازش شـده اي نيست كه به خاطر آن، اتخـاذ مقـررات حقـوقي در مـورد داده هاي سياسي به گونه وضعيت اقتصادي و سنت .كامپيوتري افراد، ضروري شود

شـود، همخـواني هاي پرسنلي بـه آن صـادر مـي است حقوق اسرار شخصي در يك كشور با كشوري كه داده افزون بر اين، ممكن مسائل و مشكالت حقوفي بالقوه در مورد سطوح مختلف حفظ اسرار شخصي در كشورهاي مختلف جهان باعـث شـده . نداشته باشد

هـاي رهنمودهـاي سـازمان همكـاري . ن زمينـه وارد عمـل شـوند المللي براي ايجاد معيارهاي استاندارد در اي است تا چندين نهاد بين 24 دولـت از 18 از سوي 1980ها، در سال دادهفراـ مرزي هاي پرسنلي در جريان اقتصادي و توسعه براي خفظ اسرار شخصي و داده

18هـاي پرسـنلي وماتيـك داده در همان سال، شوراي اروپا ميثاق حفظ اسرار شخصي را با توجه به پـردازش ات 17.دولت عضو ارائه شد هاي اقتصادي و توسعه، داوطلبانه بوده و حكم يـك اسـتاندارد موقـت را بـدون در حالي كه رهنمودهاي سازمان همكاري . منعقد كرد

عـات را هاي عادالنة اطال كند تا اصول عام رويه ها دارد، ميثاق شوراي اروپا تالش مي ايجاد موانع غير منطقي در جريان فراـ مرزي داده هـا و موانـع سياسـي ناشـي از آن، در دادهفراــ مـرزي اياالت متحدة آمريكا معتقد است مشكالت جريان . بر اعضاي خود اعمال كند

هـاي متقابـل طـرزي بـالقوه بـراي كـنش هـا بـه هاي الزام آور را ندارد و اين نوع الزام مراحل اولية تحول قرار داشته و لذا حكم توافق 19.ديدگاه اياالت متحدة آمريكا در قبال ميثاق شوراي اروپا يك ديدگاه منتقدانه است. استاقتصادي مخرب

حياتي مؤثر بـر كند كه اطالعات ها است و آن هنگامي بروز مي دادهفراـ مرزي يكي ديگر از مسائل جريان ملّي كميت موضوع حا

٧٦ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


كه در واقع قدرت نفوذ يـك كـشور بـر مـسير ملّي كميت حا. باشته شود ، پردازش و ان ها در خارج هاي داده ها، در پايگاه گيري تصميمـ فرهنگي آن است، ممكن است در يك صورت تضعيف شود و آن هنگامي است كه طيف راه ـ تحوالت سياسي، اقتصادي و اجتماعي

عات مربوطه و يا به خاطر هاي آن كشور در برابر يك كشور مفروض و در يك موقعيت مفروض، به دليل دسترسي محدود به اطال حلهاي طبيعي، هاي كامپيوتري، فاجعه هاي مهم در اثر اشكال قطع ناگهاني داده 20.هاي ضروري، محدود گردد فقدان توان كاربرد تكنولوژي

وانين كـشورهايي كـه در آنهـا قـ (شـود ها ارسال مي هاي داده هاي حساسي كه براي پردازش به لنگرگاه فشارهاي سياسي يا نشت داده .تواند يك كشور را در معرض مداخلة خارجي قرار دهد مي) ها وجود نداشته و غالباً سهل انگار هستند مربوط به حفظ داده

فراـ مـرزي تر در جريان هاي مشخص پذيري، اكنون در صدد ايجاد محدوديت هاي ناشي از ضربه ها به دليل ترس اري از دولت يبس هـاي منـد كـردن جريـان مل آمده از سوي دولت كانادا چنين نتيجه گرفت كه دولت بايد بـراي قـانون يك بررسي به ع . ها هستند داده

، از كنترل ما خارج نخواهد شد، بـه ملّي كميت ها در راستاي ايجاد اين تضمين كه اطالعات حياتي مربوط به حفظ حا دادهفراـ مرزي 21.سرعت وارد عمل شود

را كـه بـر حـسب شـرايط كميـت اين است كه مفهـوم حا ملّيكميت ولوژي ارتباطي كامپيوتري بر حا تكن تأثيرترين ترديد مهم بييابد، اين تلقي نيز در حالي كه نقش اطالعات در مديريت افزايش مي 22. اطالعات تغيير داده است كميت جغرافيايي شكل گرفته، به حا

.بر آن اعمال كنند، به سرعت در حال گسترش استها بايد نفوذ خود را كه اطالعات يك منبع است و دولتشـود كـه كـشورها اكنون چنـين عنـوان مـي . كننده نيز هست لة اغفالئها يك مس ها، براي دولت دادهفراـ مرزي با اين حال، جريان

را كميـت ، ايـن حا هـاي فراــ مـرزي هاي غير قانونمنـد داده جريان. سنجند سياسي را بر حسب كنترل منابع و اطالعات مي كميت حاكننـد؛ ها اعمال قدرت مي آيد، دولت هاي داخلي اطالعات پيش مي مند كردن جريان همه، وقتي صحبت از قانون با اين . كنند تضعيف مي

هـاي اي را براي مداخلـه در متوقـف كـردن ارتباطـات دوربـرد و مـانيتور كـردن داده ، قدرت گسترده ملّيمقامات دولتي به نام امنيت .كنند شده ذخيره مي ازشپرد

ترين كارگزاران غير دولتي در جريان نيز كه قوي ملّيهاي فرا شركت يك كشور نه تنها توسط ساير كشورها، بلكه توسط كميت حاي كه به تملّيهاي چند شركت. المللي ارزي است يك تهديد اوليه در اين اين زمينه، معاملة بين . شود ها هستند، تهديد مي دادهفراـ مرزي

يك . ـ پولي را ناديده بگيرند ملّيهاي ، اين قدرت را دارند كه سياست اند داري جهاني خود قدرتمند شده خاطر سيستم كامپيوتري بانك المللـي و توزيـع اعتبـار از طريـق هاي نقدي بين تحقيق كه از سوي دولت فرانسه صورت گرفت، به اين نتيجه رسيد كه جريان دارايي

از آنجـايي كـه انتقـال :اين گزارش چنين نتيجـه گرفـت كـه . ها خارج شده است هاست كه از كنترل دولت خصصي، مدت هاي ت شبكهكـشاند، امكـان اجـراي يـك هاي مبادلة ارز را به تغيير دائمي مي تمسهاي الكترونيك صورت گرفته و سي جهاني ارز با استفاده از شيوه

23.سياست پيوستة مالي از بين رفته است .كند هاي مؤثر را شديدتر مي و واكنش دولتملّيكميت هاي جديد، تهديدهاي موجود عليه حا توسعة مستمر تكنولوژي

ها، اين اعتقاد است كه اطالعات، يـك كاالسـت و بايـد دادهفراـ مرزي يكي از مسائل مهم ديگر در بحث مربوط به اقتصاد جريان داخلـي اطـالع برخي از كشورها براي حمايـت از بـازار و صـنايع . راي آن، ماليات وضع شود مند شده و ب هنگام عبور از مرزها قانون

ترجيحـي، اسـتانداردهاي ناسـازگار، مـانيتور ، به ايجاد موانع اقتـصادي از قبيـل، تعرفـه، قيمـت گـذاري رساني در برابر نفوذ خارجي ي اطالعـات هـا فرانسه بـراي تحميـل گمـرك بـه جريـان . اند تهاطالعات، مقررات فزايندة دولتي و محدوديت ورود به بازارها پرداخ

كه يك شركت آمريكـايي كـامپيوتر (Tymshare)تيمشير 24.ارائه كرده است ها بندي جريان براساس ارزش جزء سيستمي را براي طبقه از هزينة استفاده از يـك خـط است، چنين برآورد كرده است كه قيمت اشتراك يك سرويس عمومي ارتباطات در ژاپن ده برابر بيشتر

25.تلفن با هزينة ثابت است: از اند عبارتبرخي از اين موانع . كنند اي نيز در كار جريان اطالعات، مانع تراشي مي غير تعرفهها همچنين از طريق موانع دولت

٧٧ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


، خريد تجهيزات ارتباطي و )آلمان غربي( دهها در كشور پذيرن ، پردازش داده)سوئد( ها هاي داده هاآور در قبال ثبت پايگ مقررات الزام 26).ژاپن( ، محدوديت استفاده از خطوط اختصاصي)برزيل( كامپيوتري در داخل

هاي داراي نفوذ تجاري، نگران آثار اقتصادي قوانين مربوط به حفظ اسرار شخصي هستند، زيرا اين اسرار در بسياري از شخصيت ساز كه زمينه هستند اي نيز گرايانه هاي احتمالي حمايت آنها همچنين نگران انگيزه. ر افشا استخط طرف ناخوانده در معرض برابر يك

27.شود تصويب چنين قوانيني ميكنند، تهديدي كه نه تنها بر عملكرد ها را تهديدي جدي تلقي مي دادهفراـ مرزي هاي تجاري، موانع جريان دولت آمريكا و شركت

داري به عنوان مثال، مقررات بانك. گذار استتأثيرداري نظير بانكلكه بر كارايي و رشد كلية صنايع هاي خصوصي تجاري ب شركتبه اين ترتيب . هايي را پردازش و حفظ كنند هاي مربوط به مشتريان كانادايي نسخه سازد تا از داده ها را ملزم مي در كانادا، بانك

رساني باال رقابت ميان صنايع اطالع در حالي كه28.شوند رضروري داده پردازي ميهاي خارجي، وادار به ايجاد تسهيالت غي شركتالمللي مورد بحث قرار ها ممكن است در آينده بر حسب مناسبات تجارت بين گيرد، مشكالت موجود در جريان فرا ـ مرزي داده مي

.گيرد

ها نقش جريان دادهتا جايي كه اطالعات، سنگ پاية قدرت . شود حدود كشورهاي صنعتي غرب خالصه نمي ها تنها در حيطة م دادهفراـ مرزي نقش جريان

هـاي اجتمـاعي، اقتـصادي و تواند برخي از كشورها را از نظـر مزيـت وري از آن مي اطالعات و توان بهره محسوب شود، دسترسي به ند كه تكنولوژي توسعه نيافتة كـامپيوتر و عـدم از اين مسئله وحشت دار سوم كشورهاي جهان . سياسي بر ساير كشورها رجحان دهد

تني بر اطالعات رو به گـسترش اسـت، جلـوگيري كنـد و بالمللي، از شركت آنان در اقتصاد جهاني كه م هاي بين دسترسي به بازار داده .وابستگي آنان را به جهان توسعه يافته دائمي كند

اي است كه هـم داراي توان بالقوه فراـ مرزي هاي دهد، جريان داده ان مي سازمان ملل نش ملّيهاي فرا گزارش مركز شركت كه چنانهـا بـا فـراهم آوردن حـوزة وسـيعي از ـ مـرزي داده ــ جريان فرا 29.و هم مانع آن شودكمك كند سومتواند به روند توسعة جهان ميهاي متفـاوت بدهـد و بـه اختـصاص حل زمينة راه تواند به كشورهاي روبه توسعه اطالعات بيشتري در هاي متنوع و روزآمد، مي يافته

از طرف ديگر، عدم تـوازن موجـود در . دهد، كمك كند المللي كه به نوبة خود خالقيت و رشد اقتصادي را شتاب مي مؤثرتر منابع بين هـا تقـسيم كـار رزي داده به آن، بيانگر آن است كـه جريـان فراــ مـ هاي كامپيوتري مربوط ها و سطوح تكنولوژي المللي داده بازار بين

كند و در مقابل كاالهاي پردازش را براي كشورهاي توسعه يافته فراهم مي ) ها داده(مواد خام سوم جهان المللي را تثبيت كرده است، بين .كند را از آنان دريافت مي) ها داده( شده

تـي متمركـز بـوده و ملّيهـاي چنـد كم سيستم شـركت هاي پيچيده و سرمايه بر، نظير ارتباطات كامپيوتري دوربرد بر ترا تكنولوژيو به همين دليل بود كه در چندين گردهمايي . كند تر مي افزار، آموزش و ادارة سيستم را عميق به سخت افزار، نرم سوموابستگي جهان

المللـي دفتـر بـين 1978در سـال . هـا انعكـاس يافـت ها و تكنولـوژي تر داده در قبال توزيع عادالنه سوم هاي جهان المللي، نگراني بيندر ايـن . اطالعات نظـارت كردنـد هاي ها و سياست المللي در زمينة استراتژي يونسكو مشتركاً بر يك كنفرانس بينانفورماتيك به اتفاق

اطي و خـدمات ارتبـ هـاي پـردازش، به اروپا و آمريكـا را در زمينـه دهاي كاهش وابستگي خو كنفرانس، كشورهاي رو به توسعه شيوه هـاي جريـان المللي انفورماتيـك ميزبـان يـك كنفـرانس در مـورد سياسـت دفتر بين 1981 در سال 30.فرآوردها مورد بحث قرار دادند

هـايي چـون حفـظ هاي كاري، مسئوليت پـژوهش در زمينـة عنـوان اي از گروه به ابتكار اين كنفرانس مجموعه . ها بود مرزي داده ـ فراـ .را به عهده گرفتندفراـ مرزي هاي و اثرهاي اقتصادي جريانيملّ كميت ها، حا داده

ها در فراسـوي مرزهـاي نكته است كه جريان داده گيرد، فرض اين ها مورد بحث قرار مي طور فزاينده در گردهمايي اي كه به مسئله

٧٨ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


گـزينش . عات، يك افسانه بوده و هستخاطر نشان ساخته است كه جريان آزاد اطال (Schiller) شيلر. براي همگان سودمند استملّي بـيم و نااميـدي 31.دهنـد جـا كـرده و بـه آن شـكل مـي هاي جاري در جامعه را جابـه كنندگان و نظارت كنندگاني وجود دارند كه پيام

كننـد، ل مـي ها را گزينش و كنتـر هاي جهاني داده تي كه مقدار متنابهي از جريان ملّيهاي چند نيز به واسطة شركت سومكشورهاي جهان .يابد شدت مي

كوبـا خواسـتار يـك نظـم هيئـت برپاشـد، 1982المللي اطالعات كـه در سـال هاي مدرن و نظم نوين بين در كنفرانس تكنولوژي و ملّـي هـاي ارتبـاطي هماهنـگ كوبايي با نفـي جريـان آزاد، از اتخـاذ سياسـت هيئت. المللي اطالعات شد جايگزين براي جريان بين

با اين حـال، بـا توجـه بـه موقعيـت افتـصادي و 32.هاي فرهنگي و آموزشي حمايت كرد طور خاص در ارتباط با بخش هخودمختار، ب ، راه ديگـري را پـيش سـوم رسد كه كشورهاي جهان ها را احاطه كرده است، چنين به نظر مي دادهفراـ مرزي سياسي كنوني كه جريان

.نفي مطلق نظرية جريان آزاد اطالعات استگيرند و آن ايجاد توازن ميان پذيرش مطلق و هاي ارتباطي كامپيوتري در تحـوالت اجتمـاعي و اقتـصادي باعـث شـده اسـت تـا برخـي از درك فزايندة نقش حياتي تكنولوژي

نجـا كـه از آ . هاي جامعي را تـدارك ببيننـد وري از صنايع و منابع اطالع رساني، استراتژي هبراي بهر كشورهاي صنعتي و رو به توسعه توانـد احتمـاالً ارتبـاطي احتمـاالً مـي ملّـي هـاي ها با طيفي از مسائل سياسي و اقتصادي سروكار دارد، سياست دادهفراـ مرزي جريان

.المللي اطالعات باشد هاي كشورها در قبال جريان بين تواند بيانگر ديدگاه مي

ها جهت پژوهشي دهة گذشته گسترش يافته و از نگراني اوليه پيرامون حفظ اسرار شخصي به نگرانـي در ها ط دادهفراـ مرزي از آنجا كه مسائل جريان

. ها نيز به لحاظ حجم و دامنه، از رشدي اساسي برخوردار شده است منجر شده است، ادبيات مربوط به جريان داده ملّيكميت قبال حا اين نكته است كه پژوهش دربـارة ماهيـت جريـان فراــ مـرزي نگرهايي كه بر سياست متمركز بوده است، بيا حجم نسبتاً زياد پژوهش

، ريـشه دارد و ملّـي ريـزي هاي مقتضي در زمينة تلفيق اين فعاليت جديد ارتباطي با برنامه ها براي اتخاذ اقدام ها، در تكاپوي دولت دادههـا را دادههاي كنوني دربارة جريان فراــ مـرزي بحث. گيرد ها در راستاي توسعة اجتماعي و اقتصادي صورت مي ريزي طبعاً اين برنامه

المللي كنوني نسبت داد؛ ساختاري كه نتوانسته است خود را بـا تغييرهـاي سـريع ناشـي از توان به عدم كارايي ساختار حقوقي بين ميبـر مبنـاي صـرف شـرايط را “ملّـي كميـت حا”توان مفهـوم اينك، ديگر نمي .تحوالت تكنولوژي ارتباطات كامپيوتري هماهنگ سازد

مفهوم سنتي حفظ اسرار شخـصي، . اي در حال پا گرفتن است طرز فزاينده اكنون اين ديدگاه كه اطالعات، به . جغرافيايي در نظر گرفت . تها، به چالش فرا خوانده شده اسـ پردازش و انباشت مقدار بسيار زيادي از داده اكنون در هر موقعيتي از سوي قابليت كامپيوترها در

نوشتن، بازبيني، ويراسـتاري و در كامپيوترها و اين امر به دليل قابليت اي شود رود تا دستخوش تغييري پايه مفهوم حق تأليف اينك مي .گيرد ها و متون، بدون استفاده از كاغذهاي بسيار صورت مي تغييردادن برنامه

المللـي هـاي بـين نخست آنكه فرموله كردن زير سـاخت . ستهاي آتي متصور ا در پرتو اين تحوالت، چندين قلمرو براي پژوهش المللي ممكـن اسـت هاي بين چه پيشنهاددهندگان جريان آزاد نگران اين مسئله هستند كه توافق گرا. حقوقي يك ضرورت فزاينده است

كـه كننـد ال آنهـا اعتـراف مـي امـا در عـين حـ بينجامد را كم كند، به افزايش آن فراـ مرزي هاي محدوديت جريان داده آنكه به جاي .المللي اطالعات، ضرورت دارد هاي چندجانبه براي تسهيل تجارت بين توافق

المللي، رو به گسترش و در حال تحقق است، اين مسئله نيز از اهميت برخوردار است كه سمت كنوني هاي بين در حالي كه توافق آور هـاي الـزام رسـي كـه بـه توافـق هـاي پـيش آمريكايي معتقدند تصميم ران پژوهشگاكثر . دهاي ارتباطي تعيين شو و آتي تكنولوژي

هـا و آنها معتقدند كه با قوانين سيال بـراي كـشمكش . شود كردهاي اقتصادي در آينده مي انجامد، مانع تحوالت تكنولوژيك و عمل مي .توان به جهان خدمت كرد ر مي، بهت33ملّيتر براي حل مشكالت ناشي از تنوع مقررات وقوانين چارچوبي گسترده

٧٩ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


هـا است كه بايد توسط دولت هاي ارتباطي كامپيوتري به سطحي رسيده معتقدند، تكنولوژي كشورهاي اروپا وجهان از سوي ديگر، هـا، چنـين پيـشنهاد مند كـردن جنبـة اقتـصادي جريـان فراــ مـرزي داده به منظور قانون . كنترل قرار گيرد تحت ملّيبراي حفظ منافع

. شود ها و تجارت به كار گرفته نامة عمومي در تعرفه است كه موافقت شدهباشـد و المللي قابـل انعطـاف را داشـته تواند حكم يك عرصة بين ها وتجارت مي نامة عمومي در تعرفه اي معتقدند كه موافقت عده

34.ها گسترش دهد مللي دادال هاي بين قيموميت خود را براي تطبيق بامسائل تازة تجاري مشتمل بر جريانهايي مطلوب بـراي يـك نگـرش هميارانـه نامشخص حقوقي را پيش شرط اًملل، اين محيط نسبت در حالي كه يك گزارش سازمان

المللي حقوقي، حكم تالشي هاي بين رسد كه هر نوع فرموله كردن زير ساخت به نظر مي 35.نگرند بيني به آن مي خواند، ديگران با بد مي .گيرد ها صورت مي تقاضاهاي دولت راستاي ايجاد توازن ميان نيازها و خواهد داشت كه در را

بردار نظر به ماهيت تملك . ها ونتايج حاصله از آن است دادهفراـ مرزي يك اولويت پژوهشي ديگر، بررسي تجربي محتواي جريان اكثـر . هايي و با چه اثرهايي در جريان قرار دارد، دشوار اسـت چه داده كه كند، شناسايي دقيق اين عبور مي ملّيهايي كه از مرزهاي داده

از 1982همه، يك پـژوهش كـه در سـال با اين اما. ها اختصاصي بوده و از دسترس بررسي دقيق عمومي خارج است هاي داده جرياندر گزارش تهيه شده . غيرممكن نيستزي فراـ مرهاي وتحليل تجربي جريان داده سوي دولت ژاپن صورت گرفت، نشان داد كه تجزيه

اسـت ه بـوده بندي شـد ها برحسب صنعت تقسيم حال اين جريان در عين ژاپن برآورد شده و برد پست وارتباطات دور از سوي وزارت شـده يرفته اين نوع پژوهش به دليل بررسي دقيقي كه از مختصات عمومي پذ 36.هوايي ونقل داري و حمل ها، بانك مانند تجارت، شركت

.اهميت برخوردار است هد، از دست مي ها به در جريان فراـ مرزي داده ملّـي هـاي فرا مركـز شـركت . خـورد مندي فراواني به چشم مي نيز عالقه سوم بر جهان فراـ مرزي هاي جريانتأثير در قبال بررسي

ملـل در سـازمان ملّيهاي فرا مركز شركت . است فعال بوده ها، ازاين جنبه بسيار دادهفراـ مرزي مسائل جريان گيري پيملل در سازمانتواند از سوي كـشورهاي پذيرنـده ها چگونه مي دادهفراـ مرزي ان يگزارشي به دبيركل تالش كرد تا اين نكته را مشخص سازد كه جر

قرار گيرد، تا در مذاكره بـراي ورد استفادهمورد استفاده قرارگيرد، تا در مذاكره براي دستيابي به قراردادها از سوي كشورهاي پذيرنده م بـه طورخـاص، بـه آنـان ملّيهاي فرا طور عام و شركت روابط آنان با جهان صنعتي به هاي بهتر، در نامه دستيابي به قراردادها و موافقت

.ياري رساند طرحي را ارائه كرد كه اخيراً ژاپـن و پژوهي در مورد يك كشور، ملل براي تك سازمان ملّيهاي فرا متعاقب اين مسئله، مركز شركت

دهـد كـه موضـوع جريـان آمريكـا تـرجيح مـي متحـده گرچه اياالت 37.هاي خود را در اين زمينه تسليم اين مركز كردند برزيل گزارش ـ هـاي فرا ها را در جمع كشورهاي توسعه يافته دنبال كند، اما اخيراً باشركت در پروژة مركز شـركت مرزي داده فراـ سـازمان ملـل يملّ

ها حاوي طيف وسـيعي از مـسائل دادهفراـ مرزي المللي اطالعات، جريان تر از جريان بين در يك چارچوب وسيع . است موافقت كرده هـاي تغيير دادن استنباط حال هاي جديد، كماكان در در حالي كه تحوالت سريع تكنولوژي . گيرد است كه هنوز بايد مورد بررسي قرار

هـاي امـور جريـان داده پژوهـشگران . ي و اقتصادي است، بايد در انتظار تغييرهاي بنيادي در ساختار جهاني ارتباطات بود سنتي سياس .كرد اي ايفا خواهند گرانه در نهادي كردن اين تغييرها نقشي مهم و چالشفراـ مرزي

ها نوشت پي1. United Nations Centre on Transnational Corporations (UNCTC), «Transnational Corporations and Transborder Data Flow: An Overview»,

Paperpresented at The Seventh Session of UN Economic and Social Council Commission on Transnational Corporations, Geneva, Switzerland,

August 31- September 14, 1981, Advanced Copy, June, 1981.

2. William Hall and Raymond Snoddy, «The Information Warehousers: The Billion-Dollar Demand for Instant Data», adopted from the Financial

٨٠ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


Times (London) and Published in World Press Review, June 1983, p. 50.

3. W. Michael Blumenthal, «Transborder Data Flow and The New Protectionism», Paper Delivered Before The National Computer Conference,

Chicago, I 11., May 6. 1981, p. 6.

:به عنوان نمونه رجوع كنيد به. 4

Jonathan B. Tourtellot, «A World Information War? »,

European Community, January/February, 1978, p. 15.

:به عنوان نمونه رجوع كنيد به. 5

John H. Clippinger, Review of Datanets and the Third World, By Ithiel de Sola Pool, Elliot Friedman, and Collin Warren, Telecommunication

Policy, 1 June 1977, p. 264.

6. Jonathan B. Tourtellot, p. 140.

7. Hamid Mowlana, «The Multinational Corporation and The Diffusion of Technology», In A.A. Said and L. R. Simmons, eds., The New Sovereigns:

Multinational Corporations as World Poivers, Englewood Cliffs, N. J.: Prentice-Hall, 1975, p. 83.

8. Eric J. Novotny, «Transborder Data Flow Regulation: Technical Issues of Legal Concern», Cotnputer/Lalw Journal, 3:2, Winter 1981, p. 107.See

also, Mark B. Feldman and David R. Garcia, «National Regulation of Transborder Data Flows», North Carolina Journal of International Law

and Commercial Regulations, 7:1, Winter 1982, p. 1.

:رجوع كنيد به. 9

Eric J. :Novotny, «Transborder Data Flows and International Law: A Framework for Policy-Oriented Inquiry» Stanford Journal of International

Law,16, Summer 1980, pp. 150-156.

10. Rein Trun, ed., Transborder Data Flows: Concerns in Privacy Protection and Free Flow of In formation, Report of The AFIPS Panel on

Transborder Data Flows, 1, Washington, D. C., Federation of Information Processing Society, Inc., 1979, p. 39.

11. Eric J. Novotny, «Transborder Data Flows and International Law», p. 156.

12. Eric J. Novotny, «Transborder Data Regulations», pp. 111-112.

13. Eric J. Novotny, «Transborder Data Flows and International Law» p. 152. 14. Allen Gotleib, Charles Dalfen, Kenneth Katz, «The Transborder Transfer of Information by Communications and Computer Systems: Issues and

Approaches to guiding Principles», American Journal of International Law, 68, 1974, p. 227.

15. Eric J. Novotny, «Transborder Data Flows and International Law» p. 145.

16: Rein Turn, «Privacy Protection and Security in Transnational Data Processing Systems», Stanford Journal of International Law, 16, Summer

1980. pp. 71-73.

17. Organization for Economic Co-operation and Development, «Guidelines Governing the Protection of Privacy and Transborder Flows of Personal

Data», Paris, 1980.

18. Council of Europe, «Convention for The Protection of Individuals with Regard to Automatic Processing of Personal Data» , Strasbourg, France,

1980.

19. United States Congress, House of Representatives, 96th Session, Committee on Government Operations, «International Information Flow: Forging

A New Framework», December 11, 1980, Washington, D. C., Government Printing Office, 1980, p. 28.

20. United Nations Centre on Transnational Corporations, p. 28.

21. Ibid: P.29

22. Hamid Mowlana, «Political and Social Implications of Communications Satellite Applications in Developed and Developing Countries », in J. N.

Pelton and M. C. Snow, eds., Economic and Policy Problems in Satellite Communicationa, New York, Praeger, 1977, pp. 124-142.

23. «Madec Expects TDF Dividents for France», Transnational Data Report, 5:6, September 1982, p. 291.

24. United States Congress, pp. 13-19.

25. Mark B. Feldman and David R. Garcia, «National Regulation of Transborder Data Flows» p. 14.

26. United States Congress, p. 24.

27. Mark B. Feldman and David R. Garcia, p. 14.

28. Joan Edelman Spero, «Information: The Policy Void», Foreign Policy, Fall 1982, p. 143.

29. United Nations Centre on Transnational Corporations, pp. 24-27.

30. Rein Turn, de., Transborder Data Flows. Concerns in Privacy Protection and Free Flow of Information, p. 29.

31. Herbert I. Schiller, Who Knows: Information in The Age of Fortune 500, Norwood, N. J., ABLEX Publishing Corporation, 1981, p. 20.

٨١ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


32. «Technology, TDF and The New International Information Order», Transnational Data Report, 5:4, June 1982, p. 206.

33. Ithiel de Sola Pool and Richard Jay Solomon, «Intellectual Property and Transborder Data Flows» Stanford Journal of International LaW, 16,

Summer 1980, pp. 117-129.

34. Joan Edelman Spero, p. 153.

35. United Nations Centre on Transnational Corporation, p. 36.

36. «Japan Investigates TDF», Transnational Data Report, 5:8, December 1982, pp. 421-423.

37. «UNCTC Pursues Corporate TDF Impact», Transnational Data Report, -5:7, October/November 1982, p. 322

٨٢ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


5 المللي جريان اطالعات منابع جهاني اساس فعاليت بين

هاي اخير، درسـت بـه كـار گويند كه اگر نوآوري يابد، همه در اين باره سخن مي در حالي كه افق تازة تكنولوژي ارتباطي گسترش مي

.اي خواهد داشت منافع بالقوهگرفته شود، براي بشريتهـا هاي تكنولوژيك را طليعة عصر تازة يـك توسـعة فزاينـده و عادالنـه بـراي انـسان طرفداران سرسخت اين نظريه، اين پيشرفت

واهـد هاي تكنولوژيك ابزارهايي است كه ثروتمندان را به بهاي فقيرتر شدن فقرا، ثروتمندتر خ گويند اين پيشرفت ديگران مي . دانند مي .كرد، مگر آنكه جهت كاربرد آن در اوضاع كنوني به دقت تغيير داده شود

سيـستمي از : آميز از فضاي كيهاني تعريف شده، عبـارت اسـت از ه استفادة مسالمت كميتگونه كه توسط تكنيك سنجش از دور آن هـاي مـستقر در هـوا و ماوراي زمين، توسط سنجنده هاي موجود ير آن، زير و ها كه براي تعيين موقعيت اجسام بر زمين و پديده شيوه

شـود، اطالق نمـي هاي پيچيده نظير ات سنجشي ماهوارهعملي بنابراين، اصطالح سنجش از دور تنها به .گيرد فضا، مورد استفاده قرار مي .گيرد برداري هوايي را نيز در بر مي ات سنتي عكسعمليبلكه اين اصطالح،

، امـا سيـستمي كـه )هـاي هواشناسـي و دريـايي نظير ماهواره ( گيرد اي را نيز در برمي هاي ماهواره يستماگرچه اين تعريف، ساير س . آمريكا است“لندست”گيرد، سيستم ها دربارة آن صورت مي ها وجدل بيشترين بحث

كه در فاصلة *(Sunsynchronous) خورشيدي همزمان برداري از كشورها از طريق مدار ها در سنجش و عكس قدرت اين ماهواره بـسيار توانند آنها را مورد پژوهش قرار داده و مقدار اطالع كشورها مي كيلومتري زمين قراردارد، به حدي است كه بدون اجازه و 705

بـاره مـسائلي چـون است كـه بـه بحـث كنـوني در ها باعث شده قدرت اين ماهواره . زيادي اطالعات از منابع طبيعي آنان كسب كنند . دامن زده شودملّي كميت و حاملّي يتامن

در واقع تكنيـك سـنجش از دور . اي دارد تكنولوژي سنجش از دور در بررسي زمين، براي برخي قلمروهاي پژوهشي ارزش بالقوه طح زمـين، پيوسته از س آوردن تصويربرداري كلي و تكنيك سنجش از دور با فراهم . براي بسياري از قلمروها منافع سرشاري در بردارد

بيني وضعيت وري از زمين، مطالعه كيفيت آب، كمك به كنترل منابع طبيعي، پيش وتحليل بهره منابع، تجزيه به قلمروهايي چون مديريت .كند هاي شايان توجهي مي ها وحفاظت از محيط، كمك محصول

.شرايط ثابتي قرار داردـ مترجم ظر زاويه خورشيدي تحتاين مدار ازن*

٨٣ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


كنندگان ان و شركتركارگزااماشوروي هم طـي .اي قدرت حاكم است نيز مانند تكنولوژي پخش مستقيم ماهواره آمريكا با پروژة لندست در اين قلمرو ايالت متحدة

انگيـز در موضوع سنجش از دور به يك مسئلة بحـث در اوائل دهة هفتاد، . است هايي در اين زمينه نائل آمده هاي اخير به پيشرفت سال دولت بر منابع خود، بلكه كميت شوروي نه تنها برحا جماهير دپيشنهاد اولية فرانسه و اتحا . كيهاني سازمان ملل تبديل شد ة فضاي كميتكـرد كـه اگـر كـشوري از تكنيـك مـي تأكيداين پيشنهاد به اين اصل . كرد مي تأكيدروي اطالعات مربوط به اين منابع نيز كميت برحا

هايي را كـه از ايـن طريـق بـه گيرد، داده نبايد بدون جلب رضايت اولية دولتي كه مورد سنجش قرارمي كند، سنجش از دور استفاده مي اين پيشنهاد بر اين فرض مبتني بود كه سنجش از دور اكتشاف در فـضاي كيهـاني نيـست، . خابره كند مآورد براي يك كشور دست مي

1.بلكه اكتشاف در زمين با استفاده از فضاي كيهاني استپيمـان فـضاي كيهـاني دفـاع ور از نظرية خود با تكيه بـر مـادة طرفداران ضرورت تنظيم مقررات شديد براين مسئله سنجش از د

المللـي وري از فضاي كيهاني مطابق با قوانين بين ها بايد متعهد شوند كه در اكتشافات و بهره كند كه دولت اين ماده تصريح مي . كنند مياز دور ارائه كردنـد طرحي را در قبال مسئله سنجش 1974آرژانتين در سال برزيل و . ملل متحد دست به فعاليت بزنند و منشور سازمان

.بود آورتر جماهيرشوروي و فرانسه محدوديت كه به مراتب از طرح اتحادكرد، بلكـه از هركشور تلقي مي كميت آرژانتين نه تنها اطالعات مربوط به منابع طبيعي را جزو حقوق حا پيمان پيشنهادي برزيل و

ممانعـت بـه عمـل ملّـي باشد با استناد بـه حـوزة صـالحيت قـضايي اوليه دور كه بدون رضايت از هر نوع فعاليت در زمينة سنجش 2.آورد مي

منطق آمريكا ايـن بـود . روي وبرزيل ـ آرژانتين مخالف بود هاي فرانسه ـ شو هاي پيمان نويس آمريكا به شدت با پيش اياالت متحدةهاي نه العمل اما آمريكا در عين حال مخالف دستور3. از دور ابداً مبناي حقوقي ندارد هاي گرفته شده از سنجش كه اشاعة بازو آزاد داده

داران اشاعة باز و حل ميانه را بين طرف با تسليم يك گزارش كاري تالش كردند تا يك راه 1976ها در سال كانادايي. چندان سخت نبود از . هـا بودنـد، بيابنـد آور براي انتـشار داده واستار وضع مقررات محدوديت ها و كساني كه به دالئل سياسي و اقتصادي خ آزاد همة داده

اسـتفادة كميتة سنجش از دور نيز در اجالس روند نظارت بر المللي براين هماهنگي و بين هيئتطرف ديگر، موضوع نحوة ايجاد يك بارة اين موضوع ادامـه پيـدا كـرد، در فتاد بحث در در حالي كه در سراسر دهة ه . آميز از فضاي كيهاني مورد توجه قرار گرفت مسالمت

:ازدور بايد سنجش. عمومي حاصل شدعين حال بر سر برخي اصول توافق .به نفع و مصلحت همة كشورها صورت گيرد .1 .المللي باشد مظابق قوانين بين .2 .وري را به اوج برساند المللي را افزايش و بهره همكاري بين .3

. حال محيط طبيعي زمين جلوگيري كندهاي مضر به از بروز پديده .4

.كنند نفع مساعدت فني مي هايي صورت گيرد كه به ساير كشورهاي ذي توسط دولت .5

.شودعملي هاي سنجش از دور ملل در هماهنگ كردن، فعاليت با استفاده از نقش سازمان .6

.شورهايي كه در معرض آن هستند، قرار دهدالوقوع طبيعي است، به سرعت در دسترسي ك اطالعاتي را كه بيانگر يك فاجعه قريب .7

.صورت گيرد ه نحوي كه براي سايركشورها مضر باشد،بها بدون كاربرد عمدي داده .8

دهد، دهة هشتاد شاهد تالش بـراي طور قطعي ابراز داشت كه در حالي كه تكنولوژي رشد خود را ادامه مي توان اين نقطه نظر را به ميهاي تجـاري در عين حال اين امر نيز محتمل است كه عالقة شركت . ل همكاري در اين قلمرو خواهد بود تسهي يافتن اصول حقوقي و

.منجر شودسوم ازدور، به نگراني جهان هاي سنجش براي داشتن ماهواره) كاغربي و آمري در ژاپن، آلمانويژه به(غربي طـرز بهزميني، هاي گيرندة برة تصاوير با كيفيت عالي به ايستگاه ، قدرت آمريكا در مخا 1982 جوالي 16با پرتاب لندست در تاريخ

٨٤ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


. سيـستم تـصوير بـرداري ام ) TM(ام علت اين مـسئله، اضـافه شـدن سيـستم جديـد تـصويربرداري تـي . چشمگيري افزايش پيداكرد ام بـه ايـن منظـور . يربردار تـي سيستم جديد تـصو .بود مورد استفاده قرار گرفته 3 و 2و 1 در سه لندست بود، كه قبالً ) MSS(اس اس

تـصويرهايي كـه توسـط . مايل مربع را پوشـش دهـد 255,13باشد و هر تصوير تصوير از زمين داشته 300بود كه روزانه طراحي شده . ميليون جزء تصويري است32شود داراي مي ام گرفته سنجندة تي

در شـرايط مطلـوب، . ميليون جـزء تـصويري اسـت 300وي شود حا هاي ام اس اس گرفته مي اما تصويرهايي كه توسط سنجنده هر بخـش از . كنند تصوير را به سيستم زميني مخابره مي 100ام روزانه . هاي تي تصوير و سنجنده 200هاي ام اس اس روزانه سنجنده

ها، در معـرض تـصوير بـرداري ها بر روي مدار جايي متوالي سنجنده ه روز يك بار از طريق جاب 16زمين، به استثناي مناطق قطبي، هر .گيرد مايل را در بر مي115اي به وسعت گيرد و اين تصوير برداري حوزه دقيق قرار مي

دومين پـرواز آزمايـشي شـاتل در نـوامبر . دهد شاتل فضايي نيز بخش ديگري از تجهيزات آمريكا را در سنجش از دور تشكيل مي هـاي اين قابليت در ارتباط بـا پـژوهش . ها از طريق سنجش از دور نشان داد اني داده به خوبي قابليت شاتل را در گردآوري جه 1981

4.سازد مربوط به زمين است كه مفهوم خود را آشكار مي :اين كاربردها مشتمل بر اين موارد است. اهميت تصوير برداري لندست در كاربردهاي متنوع آن ريشه دارد

اكتـشاف نفـت و معـادن، نقـشه بـرداري، شناسـي، ها، مديريت منـابع آب، زمـين جنگل توليد كشاورزي، مديريت مراتع، مديريت نگـاري، مهندسـي نگاري، حفاظت محيط، درياها، منـابع، اقيـانوس ، جمعيت )اي شهري و منطقه ( ريزي براي مناطق قابل سكونت برنامه .راعي كه در معرض نابودي استهاي ز ها و برآورد آن و شناسايي زمين هاي ساحلي، هشدار در قبال فاجعه آب

هـاي پذير شده است كه لندست قدرت كشف شكل گـرفتن مـوارد رسـوبي در آب بردهاي مختلف فقط به اين دليل امكان راين كا قـدرت باألخره هاي حاوي ذخاير نفتي و معدني و هاي آسيب ديده و تشخيص بافت زمين ساحلي، تشخيص افزايش دما در محصول

.قيق از سطح زمين را داراستتصوير برداري ددر ايـن . ، در شناسايي يك سيستم باستاني آبرساني در زير صحرا بسيار موفقيت آميز بـود 1981 در نوامبر SIR-A به سومپرواز مو

5.هاي خشك، از طريق تصاوير راداري در معرض ديد قرار گرفت پايي ماسه16پرواز تا عمق هاي لندسـت طور مستقيم داده خارج از اياالت متحدة آمريكا با استفاده از يك ماهوارة رله به ايستگاه زميني در 11در حال حاضر،

ها متعلق به آرژانتين، استراليا، برزيل، كانادا، هند، اندونزي، ايتاليا، ژاپن، آفريقاي جنوبي، سوئد و تايلند اين ايستگاه . كنند را دريافت مي سيوكس واقع در (Eros)ي اروس ز كشورهاي ديگر نيز از اين اطالعات، كه از طريق مركز فضاي عالوه بر اين كشورها، بسياري ا . استاين كشورها عموماً اين تـصويرها را مـستقيماً . كنند برداري مي شود، بهره داكوتاي جنوبي به بازار آزاد فرستاده مي (Sloux Falls) فالس

.كنند هاي آمريكا دريافت مي از طريق بانك جهاني و يا برنامة كمكهاي توسعه خريداري كرده يا آنها را در چارچوب كمكاي براي چادرنشيني كه در اثـر قطحـي بـه دولت بوركينافاسو كه با بانك جهاني ارتباط دارد، در جهت يافتن منطقه به عنوان مثال،

اي مركب از هكميتنجش از دور تحت نظارت اي س يك مركز منطقه . كند هاي لندست استفاده مي كنند، از داده طرف جنوب مهاجرت مي بنـين، كـامرون، سـاحل عـاج، غنـا، گينـه، : ازانـد عبارتاين يازده كشور . بر پا شده است(Ovagadougou) ر اواگادوگويازده كشور د

هـاي و تحليـل داده شركت كننده را در زمينـة تجزيـه 90، مركز 1981در سال . بوركينافاسو، مالي، موريتاني، نيجر، سنگال و سيرالئون .سنجش از دور آموزش داد

مركـز . انـد هاي سنجش از دور دسترسي داشته و هم از آنها استفاده كرده كشورهاي ديگري نيز هستند كه هم به داده افزون بر اين، . كشور تصويرهاي خود را فروخته است127هاي اروس به داده

16. اي اقدام كرده است كند، در سطحي منطقه ستگاه زميني خود تهيه مي يهايي كه از ا تايلند، عالوه بر استفادة داخلي به توزيع داده در . كشور ديگر نيز در حدي نسبي تحت پوشش قرار دارنـد 6شوند و كشور با قلمروهاي متمايز جغرافيايي به تمامي، پوشش داده مي

٨٥ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


نـي ب اين طرح با قصد آمريكـا م 6. به كلية اين منطقه سرويس دهد تواند ارتباط با كشورهاي عضو اتحادية جنوب شرقي آسيا، تايلند مي كنند تا با توسعة بـازار هاي زميني هستند، سعي مي كشورهايي كه داراي ايستگاه . هاي زميني سازگاري دارد بر گسترش پوشش ايستگاه

.هاي خود را از اين طريق جبران كنند هاي ادارة ايستگاه فروش تصويرهاي خود، هزينهدر همين حـال . شد شامل مي 1981هاي لندست را در سال درصد از فروش داده 33ها از تصويرهاي لندست فقط ستفادة خارجي ا

تـرين بزرگدولت ايـاالت متحـدة آمريكـا . هاي لندست به كشورهاي خارجي فروخته شده بود بيست و پنج درصد داده 1982در سال .هاي لندست است مصرف كنندة داخلي داده

اي بـه طرز گسترده هاي هوا شناسي خود به هاي پيچيدة ماهواره سيستم زارت دفاع آمريكا طي دو سال گذشته براي جبران ضعف واز دو ماهوارة نظامي هواشناسي وزارت دفاع كه اكنون در مدار قطبي است يكي از آنها از كنتـرل خـارج . تصويرهاي لندست تكيه كرد مـاهوارة هواشناسـي نيـروي هـوايي . نيز از كار افتاده اسـت دوم چرخد و ابزارهاي اساسي ماهواره د ميشده و بال استفاده به دور خو

7.آمريكا نيز وقتي موشك پرتاب كنندة آن عمل نكرد، عمالً خراب شد .هاي كيفي بسيار خوبي را در دسترس قرار داد اي بود كه داده طي جنگ فالكلند، لندست تنها ماهواره

. تواننـد جنـوب را پوشـش دهنـد اند، نمي ي جاسوسي آمريكا به دليل آنكه عمدتاً بر اتحاد جماهير شوروي متمركز شده ها ماهوارهتوانند آن كنند،نمي رو وقتي از مناطق جنوبي عبور مي از اين . اند دليل ديگر اين مسئله آن است كه آنها در فضاي بسيار بااليي قرار گرفته

هـاي خـود را در مـورد بازرگاني آمريكـا، داده متعلق به وزارت (Noaa) ع جوي ها و اوضا اقيانوس ملّيدارة ماهوارة ا . را پوشش دهند هـاي ها و شرايط وزش باد در راستاي كاربردهاي خصوصي، براي ماهيگيران و صيادان آالسكايي كه خرچنگ دماي درياها و مسير يخ

ليـست جـامعي از . گيـرد اين كار از طريق فاكسي مايل راديويي صورت مي 8.كند مي هاي آنان مخابره ه كشتي بكنند، دريايي را صيد مي هاي هوايي و ساير اطالعـات هاي لندست به همراه عكس هاي سنجش از دور در دست نيست، ظاهراً داده كلية استفاده كنندگان از داده

هاي رسـمي، تـالش بـراي ايجـاد بر اساس اظهارات مقام . شود طرزي نامنظم در نوارهاي مختلف كامپيوتري اينجا و آنجا انباشته مي بهنتيجه ماند، زيرا وزارت كشور آن را نقض پيمان اسـرار شخـصي ها كه چند سال قبل صورت گرفت عمالً بي اي از كاربران داده پرونده .خواند

كـشورهاي بلـوك . ت نيـست هاي اتحـاد جمـاهير شـوروي در زمينـة سـنجش از دور اطالعـاتي در دسـ در حال حاضر از تالش بـراي 1976در سـال . شود خوانده مي (Intercosmos) ه اينتر كاسموس اي خاص خود را دارند ك سوسياليست در اروپا سيستم ماهواره

اهـاي اين توان قبالً نيز در ارتباط با فضا پيم . اولين بار فاش شد كه برخي از ماهوارة اينتر كاسموس به كار سنجش از دور اشتغال دارد 9. نيز مطرح بود(Salyut) و ساليوت (Soyuz)وزيي ساشورو

اما تعدادي از كشورهاي ديگـر نيـز گيرد، تصوير برداري از طريق تكنيك سنجش از دور اينك توسط همين دو سيستم صورت مي . از جملة رقيبان ايـن بـازار اسـت )(Spot اسپات سيستم فرانسوي . اند هايي را در نظر گرفته الوقوع به اين بازار، طرح براي ورود قريب

انـد آنها با آژانس فضايي اروپا قراردادي را منعقد كرده . آيند ها نيز در زمرة كارگزاران آينده در كار سنجش از دور به حساب مي آلماني .كه كار سنجش از دور را براي آنان از طريق شاتل فضايي صورت دهد

ـ به سوم، مو1ـ ارة نظارت درياييوسعة ماهوتها نيز دست اندركار ژاپني اين طرح حكم اولين مجموعه . هستند (Mos-1) 1 موس هـاي ايـن سيـستم در مركـز بررسـي زمينـي خوانـده و هاي سنجنده داده. ها دارد هاي نظارت دريايي ـ زميني را براي ژاپني از ماهواره

ژاپن (Jers-1) 1ة منابع زميني ـ افزون بر اين، ماهوار. شود ازش ميهاي لندست نيز در همين مركز خوانده و پرد داده. شود پردازش مي 10.هاي جغرافيايي را تهيه و منابع را مورد ارزيابي قرار دهد نيز عمدتاً به اين خاطر از سوي ژاپن توسعه يافته است تا بتواند نقشه

٨٦ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


مسائل و عوامل جريان و فـضايي انـس ژدور از يك طرح تجربي آ از بة اقتصادي، تبديل شدن سنجش از جن . مسائل طرح شده در سنجش از دور متعدد است

خوبي سرعت اني آمريكا صورت گرفت، به گبه يك كاالي قابل استفاده در بازار كه تحت حمايت وزارت بازر ) ناسا( آمريكا هوانوردي ها و اوضاع جوي كه تحت پوشش اقيانوسملّيبه اداره سيستم قبلي عمليات انتقال . دهد تغييرها را در قلمروي مورد بررسي نشان مي

هاي هواشناسـي، براي قبضه كردن اين نظام و كل ماهواره (Comsat)اي ماهواره بازرگاني است و تالش اخيرموسسة ارتباطات وزارتت واطالعـات اسـت، كـه چـه كـسي مـسئول كـدام خـدما است كه در آن تعيـين ايـن متغير انجاميده همه به يك وضعيت پرتالطم و

هـاي اقتـصادي سيـستم لندسـت، ها و اوضاع جـوي رخ داد، واقعيـت اقيانوس ملّيباشد، به دليل تغييرهايي كه در ادارة كامالًدشوارمياي در جورجيـا، بـازار جهـاني مربـوط بـه خـدمات مـاهواره آتالنتا (Metrics) متريكسشركتبراساس گزارش . است ناشناخته ماندهاين پژوهش نشان داد كـه . ميليون دالر خواهد رسيد400 به 1990هاي مربوط به آن تا سال تجهيزات وداده همچنين ر و سنجش از دو

بـر . بـالغ شـود 1990 ميليون دالر در سال 150 ميليون دالر به سطح 45افزار، ممكن است از سطح ساليانة كنوني تدارك و تهية سخت 11.رسيد ميليون دالر خواهد150 ميليون دالر به سطح ساليانه 38سطح كنوني ساليانه اي از اساس همين گزارش، خدمات داده

اگرچه اينك همه در اين مورد اشتراك نظر دارند كه از نظر اقتصادي، براي تسهيل امور تجاري سيستم لندست بازار وجود نـدارد، .آور خواهد بودسازد كه اين عرصه، در آينده بسيار سود اما پژوهش فوق خاطر نشان مي

در مريلنـد آمريكـا در تكـاپوي تحـصيل سـرمايه اسـت تـا از طريـق آن )Bethesda(ي بتـسدا در حقيقت، مركز علم و تكنولـوژ خواهـد ايـن مركـز مـي . آنهـا را بـه فـضا پرتـاب كنـد 1986دور را ساخته ودر اوائل از هاي سفارشي سنجش اي از ماهواره مجموعه

اي بـراي اطـات مـاهواره رتبسـسة ا ؤگفته شد، م گونه كه قبالً همان. اي باشد هاي ماهواره بيني براي داده پيشگوي تقاضاهاي قابل پاسخ . است ميليون دالري داده350هاي هواشناسي يك پيشنهاد ات لندست و ماهوارهمليادارة ع

هـاي بـزرگ وني مركـب از شـركت كه يك نهاد تعـا (Geosaat)ژئوست ز عضو مرك (Fredrick Henderson) فردريك هندرسون كند كـه بـازار وي تصريح مي 12.»است تكنولوژي از كاربردهايش فراتر رفته «: گويد هاي لندست است، مي خصوصي و از مشتركين داده

هـاي نفتـي و هـا بـراي مـشتركان چـون كمپـاني ها و ارزش افزوده شدة تحليـل داده كاركرد خود ماهواره : نهايتاً دو قسمت خواهدشد .هاي كشاورزي شركت

دالر راگزارش كرد، به 1‚976‚068هاي اروس در آمدي برابر با ، هنگامي كه مركز داده 1978 از سال مالي هاي لندست فروش داده رقم فـروش تـصويرها نيـز افـزايش مـشابهي را نـشان . دالر رسيد 2‚941‚279 به1982اين فروش در سال . است تدريج افزايش يافته

ها بـه صـنايع فروش درصد36 حدود 1982در سال . 1982دالر در سال 1‚691‚119 و رقم 1978دالر در سال 1‚441‚368: دهد مي .داد دالر را نشان مي451‚700بوده و رقمي برابر با

واقعي خـود را كنند تا فروش رساني تالش مي شود كه صنايع اطالع گفته مي . كند بازگو نمي ها حقيقت ماجرا را همه، اين رقم ا اين بـ فتي و معدني نهاي كمپاني. هايي چون ژئوست پنهان سازند اي يا شركت هرهاي مشاو هاي، نظير شركت از طريق طرف الش بيـشتري ت

خريد تصويرها از سه يا چهار دولت مختلف به منظور سـر در ( خواهند كرد تا منافع خود را از طريق خريد بيش از اندازه مخفي كنند ). كوچكي كه پنج مايل مربع وسعت دارديران در برابر منافع واقعي آنان، در قلمروگم كردن ناظنهادها نيـز بـه . شود داشته مي ها نيز از طريق خريد از نهادهاي خصوصي پنهان نگاه هاي ايالت خريدهاي دولت داخلي و خريدهاي

صورت . كنند تر مي تهاتري با ساير نهادها، اين تصوير را مخدوش هاي اند و از طريق معامله ه كه خريده چكردن دقيق آن نوبة خود با كپي بـه ايـاالت و درصـد 7، به دولت اياالت متحدة آمريكا درصد25 :اكي از اين موارد است ح1982حساب رسمي مركز اروس براي سال

. به صنايعدرصد36 به كاربران غير آمريكايي و درصد25هاي ايالتي، دولت. هاي زمينـي در كـشورهاي ديگـر اسـت نگهداري ايستگاه تعمير و اقتصادي مطرح است، هزينة ساخت و جنبة ديگري كه از نظر

٨٧ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


افـزون بـر . دوميليـون دالر اسـت نگهداري آن ساليانه يك تا ميليون دالر و هزينة تعمير و7 تا 4هزينة ساخت يك ايستگاه زميني بين دور از بنابراين اگرچه اياالت متحدة آمريكا موضـوع سـنجش از . دالر است 000,600 ها اين، نرخ دولت آمريكا براي دسترسي به داده

وري از بهـره هاست كه توانـايي يـك كـشور بـراي شـركت در در واقع اين هزينه كند، اما ها حمايت مي اشاعة آزاد داده نظرية انتشار و .كند تعيين مي ها را داده

هـاي هـاي خـارجي و شـركت دولـت (لندست به كـاربران آتـي خـود . ة ديگراست ها نيز يك هزين هاي تجزيه و تحليل داده هزينه دالر را بابت هر قطعه عكس 3000 تا 1000اي بين براي تحقق چنين امري هزينه كند و پيشنهاد تجزيه و تحليل داده را مي ) خصوصي .كند طلب مي

هاي اكتشاف اي از كمپاني يع خصوصي، و بخش گسترده درصد از صنا 30دولت اياالت متحدة آمريكا در مرحلة نخست كاربران و .ها هستند ها دومين كاربران داده نفت و معدن

هزينـة تجزيـه و . كسب اطالعـات هـستند هاي ترين راه لندست از مقرون به صرفه هاي ثابت، هنوز تصويرهاي رغم اين هزينه عليهايي كه از طريق هوانوردي گرفته شده است براي هـر ينة تحليل فيلم سنت و هز 16اي براي هر مايل مربع تحليل تصويرهاي ماهواره

ها تغيير كرده باشد، امـا معيـار فـوق در ها ممكن است به خاطر بازنگري اخير قيمت اين رقم 13.يك دالر و سي سنت است مايل مربع .شود، كماكان صادق است هايي كه از طريق هوانوردي گرفته مي ارتباط با فيلم

ات از آژانـس فـضايي و عمليـ انتقـال . زنـد سياسي و نهادي در سنجش از دور حول دولت اياالت متحدة آمريكـا دور مـي عواملها و اوضاع جوي در وزارت بازرگاني آمريكا به بروز فلسفة جديدي در ماهيـت برنامـه منجـر اقيانوس ملّيهوانوردي آمريكا به ادارة

قدر مسلم اين است كـه برنامـة لندسـت در . ها و درآمد برابر باشد و يا سود به دست آيد هزينهيا بايد : شده و آن فلسفه اين است كه هاي زميني و آغاز، يك برنامة تجربي بود و براي آژانس فضايي و هوانوردي آمريكا بسيار دشوار بود كه بتواند مسائل گسترش ايستگاه

. را حل كنديتقاضاي دريافت تصويرهاهـا و آن هـم مبتنـي بـر ي و هوانوردي آمريكا بر نوآوري و ارتقاي سيستم موجود بوده است، نه بـر توليـد داده آژانس فضاي تأكيد

دهد كه نقطة ضعف شـناخته بحثي كه اخيراً در زمينة خصوصي كردن اين سيستم در گرفته به خوبي نشان مي . شدبا مياي كه دائ شيوهسوبـسيدي كـه از كانـال . ولتي براي يك سازمان خصوصي و نه يك آژانس دولتي اسـت شده، اما در عين حال بيانگر ارائه سوبسيد د

مـالكوم بالـدريج 1983 آوريـل 14عـالوه بـر ايـن، اداي شـهادت . شـود هـا ارائـه مـي سال براي داده 10 تا 6تضمين بازار، به مدت (Malcolm Baldrige) ا ظاهراً بيانگر عزم دولت آمريكا بـراي انتقـال ايـن علوم و تكنولوژي در مجلس نمايندگان آمريككميتةدر برابر

.آنكه در برابر اين اقدام، عوامل نااميدكنندة بسياري نيز وجود داشترغم عليسيستم به بخش خصوصي بود، ه سال قبل بوجود آمد 10بررسي ادبيات موجود در اين زمينه كه طي . مسائل حقوقي مربوط به سنجش از دور متعدد و پيچيده است

هـاي فنـي اسـت كـه پيـشرفت المللي جاذبة خود را از دست داده است، و ايـن در واقـع هاي بين دهد كه ديدگاه نشان مي است، كامالً ند بـراي ايـن نمعدم توافق در مورد مسائل نيز باعث شده است تا يك نظام قانو . المللي ارائه شده را منزوي كرده است هاي بين ديدگاه

همـه، بـا ايـن . در نتيجه آمريكا هم با استفاده از نبود چنين نظامي موضع جريان انتشار و اشاعة آزاد را اتخاذ كنـد مسئله شكل نگيرد و .تواند پيچيدگي اين قلمرو را ترسيم كند بازبيني سريع برخي از اظهار نظرهاي مهم به خوبي مي

هـاي اسـتفاده از را تأسيس كرد تا به امر عادي سازي رويه آميز از فضاي كيهاني ه استفادة مسالمت كميت 1968سازمان ملل در سال آميـز از فـضاي ، اسـتفاده مـسالمت كميتـة بـه فرعي وابسته كميتة علمي و تكنولوژيك كه يك كميتة تكنيك سنجش از دور كمك كند

.ي منابع زميني جلب كردريزي جهاني برا توجه را به كاربرد تكنيك سنجش از دور در راستاي برنامه1969كيهاني است، در سال هاي كشورهايي كه مخـالف اشـاعة آزاد در ارتباط با ترتيب. ز در اين قلمرو از مسائل مورد بحث بوده است ي ن ملّيكميت مسئلة حا

كند ـ زميني را توصيه مي اين پيشنهاد، يك سيستم فضايي. اولين پيشنهاد يك راه حل فني است . هستند، دو نوع پيشنهاد ارائه شده است

٨٨ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


خـاص اسـت )(Dumpيك زاغه هاي آن محدود به مرزهاي مشخص يك كشور خاص و در واقع محدود به كه حيطة بررسي ماهواره هـاي يك راه حل مبتني بر شـيوه . اين شماره براي هر كشور جنبة اختصاصي و انحصاري دارد . كه داراي شمارة رمز دور سنجي است دهد تا قبل از يك زمان از لويت قرار داده و به اين كشورها اجازه مي وربوط به خود را در ا هاي م مشخص، دسترسي يك كشور به داده

14.پيش تعيين شده براي مخابرة عمومي، اطالعات مربوط به خود را ببيند و كميت كرده و اظهار داشته است كه نقض حاهاي باز حمايت طور سنتي از سياست آسمان ز طرف ديگر اياالت متحدة آمريكا به ا

قطعـي در سـنجش انتـشار و اشـاعه بـه دو منفعـت ايجاد محدوديت در جريـان . موارد مربوط به آن، همه از مسائل قابل بحث است توانـد امـري چنـد هاي طبيعت، محيط و منابع كه در كليت خـود مـي تصويربرداري گسترده و كلي از ويژگي : زند اي ضربه مي ماهواره

المللي به مثابة يك كل اهميت دارد؛ اين امـر در مـواردي كـه بايـد هاي پويا كه براي جامعة بين دن سريع داده تي باشد و فراهم نمو ملّي .ها نظير بررسي وضعيت محصول. كند اقدام قاطع صورت گيرد، صدق مي

اي د كه بدون هيچ مداخلهها حق دارن آن كشور است و اين نظامملّيهاي فضايي هر كشور اموال از نظر اياالت متحدة آمريكا، نظام آن كميـت را نقض كننـدة حـق حا هاي فضايي هر كشور دار در نظام در واقع اياالت متحدة آمريكا مداخلة هدف . در فضا حركت كنند

.داند كشور ميهـاي چنـد در اين جنبه، مشكل حاد كشورهاي رو به توسعه را در هنگام مذاكره با شـركت (William Lazarus) ويليام الزارروس

:كند هاي لندست دسترسي دارند، تشريح مي تي، حتي هنگامي كه هر دو طرف به دادهملّي و توسـط ملّـي ترين مشاوران خارجي، كارشناسان خارج از مرزهـاي ترين و با صالحيت اطالعات كه توسط صادق حتي با بهترين

كشور توسعه نيافته به لحـاظ تـوان كـاربرد مـؤثر ، يك )مطلوبيك شرايط فرضي بسيار ( فراهم شده باشند ملّينهادهاي بررسي منابع هـاي هاي داخلي حتي اگر در روند مذاكرات مطرح شود، در مقايسه با دسترسي شـركت تجربه. اطالعات در موقعيت بدتري قرار دارد

تـي عـالوه بـر ملّيهاي چند شركت. گيرد تري قرار مي هاي كامپيوتري، گرافيكي و چاپي در موقعيت پايين هاي داده تي به پايگاه ملّيچند شناسي و به قرار دادها و هاي بسيار پيچيدة مربوط به زمين هاي لندست، به طرح هاي مربوط به داده دسترسي به بهترين تجزيه و تحليل

15.ها دسترسي دارند افزارهاي تصميم گيري بسيار سطح باال، براي استفاده از همة داده مذاكرات در ساير كشورها و همچنين به نرمتواند در توان استفاده از تصويرهاي سنجش از دور، حتـي هاي اوليه با اطالعاتي كه تحليل شده مي بنابراين، تمايز اساسي ميان داده

امن دسترسـي تواند ض انتشار آزاد نمي . طرز آزاد انتشار يابد، تفاوتي چشمگير ايجاد كند گويد به گونه كه آمريكا مي اين تصويرها آن اگر بـا ايـن حـال، بـا توجـه بـه .تواند به مفهوم جريان متعادل باشد اطالعات نيز نمي طور كه جريان آزاد مساوي به اطالعات باشد، همان

كه طي ده سال گذشته اوج گرفته، و با توجه به اين نكتـه كـه هـيچ قـانوني بـراي وري از تصويرهاي لندست هشركت گسترده در بهر و امنيـت كـه از سـوي كـشورهاي رو بـه توسـعه مطـرح كميت هاي خريداري شده وجود ندارد، مسائلي چون حا ستكثير مجدد عك

نـسبتاً عـواملي دهد كه عوامل فني داراي نقش در سـنجش از دور مقدمة اين فصل نشان مي . شود، از جمله مسائل قابل بحث است ميهاي تكنولوژيك از هر توافق منسجم اي كه در آن پيشرفت حوزه ر بوده است؛ گيري مؤث بر حوزة تصميم ابتداعوامل منفي . بديهي است

بـه قـدرت ]يـزان نفـوذ ـ م م[ متـر 30بـا قـدرت ) TM(ام اضافه شدن سـنجندة تـي .ها فراتر رفته است دربارة گردآوري و توزيع دادههـا بـراي دادهاز آنجـا كـه ايـن . داده استعملي در پيشنهاد خود آن ارائه كرد، جنبة هاي داخلي اصطالحي كه شوروي گردآوري داده

بـه ،يابد، ارائة هرگونه طرحي در زمينة ايجاد محدوديت از طريق سـازمان ملـل كساني كه قدرت خريد آنها را دارند، آزادانه انتشار مي .خواهد بودتأثير ها سپري شده است، بي طرحگونه اينخاطر آنكه زمان

نقش و اثرهاي جريان

بدون ترديد، تعـداد كـشورهايي كـه از كـاربرد تـصويرهاي سـنجش از دور . ين اطالعات در كاربردهاي وسيع آن بديهي است نقش ا

٨٩ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


سال گذشته ها طي ده ها و مواردي كه در اين اثر مورد اشاره قرار گرفته است، تنها به سطح كاربرد داده مثال. اند، زياد است مند شده بهره هـاي چنـد ها باعث شده اسـت كـه شـركت ها بايد گفت وجود داده ي كامل و با در نظر گرفتن همة احتمال طرف با بي . شود مربوط مي

هاي خود، اطالعاتي را كه به بهتـرين وجهـي مـورد تحليـل قـرار گرفتـه اسـت، از تي به وسيلة پرسنل خود و با استفاده از تجربه ملّيـ داده(هاي اوليه، داده نيز كـه در رابطـه بـا تكنيـك ليلمال هاي فرعي سياسي بين شبكه. استخراج كنند) مهاي كشورهاي رو به توسعه

.سنجش از دور به وجود آمده است، از حجم وسيعي برخوردارند اين جريان بر صنايع خصوصي به دليل خريدهاي پنهاني كه قبالً ذكر آنها رفـت غيـر ممكـن اسـت، امـا ايـن تأثير اگرچه برآورد هـا در قلمروهـاي اند بيانگر ايـن نكتـه اسـت كـه ايـن داده ، صنايع تشكيل داده1982ن درصد خريداران را در سال حقيقت كه بيشتري

گذاري دولتي كه در مقولة سنجش از دور سرمايه معتقد است ميان بخش خصوصي و بخش هربرت شيلر . مختلف داراي ارزش هستند ژئوست به عنوان مثال، از موضع آمريكا در تغذية منافع بخـش كميتة ذكر شركت وي با . كنند، يك رابطة مخرب پنهاني وجود دارد مي

اي ژئوسـت مؤسـسه . كنـد برداري تجاري از اطالعات، انتقاد مـي هاي باز به عنوان سپري براي بهره خصوصي و كاربرد سياست آسمان شـود و در مـورد ا و مهندسي زمين شناسي اداره مي ه المللي نفت، گاز، معدن كمپاني آمريكايي و غير آمريكايي بين صداست كه توسط

طـور كـه قـبالً اشـاره شـد، ژئوسـت در همان. كند مشورت مي ) ناسا( نيازهاي فني اعضاي خود، با آژانس فضايي و هوانوردي آمريكا تـرين نقـل افـشاگرانه طبعاً. اي براي اعضاي خود، از طريق خريد از يك طرف، حكم نماينده را دارد راستاي خريد تصويرهاي ماهواره

: گرفته شده است(Ervin Pikuss) ر دروين پيكوس قول شيلر از اداي شهادت دكتما به اين نكتـه پـي بـرديم، بـسياري از . مطرح است » بر اطالعات مربوط به منابع طبيعي كميت حا«يك مسئله در ارتباط با موضوع

آنها كامالً نگران اين مسئله هستند كه كشورهاي پيشرفته به ضرر . كنند حفظ مي كشورهاي رو به توسعه، منابع طبيعي خود را با هراس هاي مربوط بـه منـابع طبيعـي اين مسئله موجب شده است كه كشورهاي رو به توسعه در مورد داده . برداري كنند آنها از اين منابع بهره

اين ادعاها . توانيم با آنها در اين مورد توافق كنيم ه البته ما نمي را مطرح كنند ك كميت و دعاوي حا كميت خود، مسائلي چون كنترل حا 16.كنيم بر اطالعات را در كنترل ديگران تلقي نميكميت ما مسئلة حا... شود اي از كشورهاي رو به توسعه مطرح مي قوياً از سوي پاره

منعكس ) اياالت متحدة آمريكا كميت به جز حا (ملّي ت كمي بر نفي حا موضوع اياالت متحدة آمريكا را دائر پيكوس در واقع تماماً .كند مي

هـا، پـاي هدف و نيت اين جريان عمودي اطالعات صرفاً يك هدف فني است و آن هنگامي است كه به هنگام ارزيابي نقـش داده ن قلمرو تقريباً به سه حوزة متفاوت ادبيات مربوط به اي . ادبيات اين قلمرو بيانگر اين شكاف است . آيد هاي ارزشي به ميان مي مفروض

:شود تقسيم مي .آثار فني در زمينة مسائل و مشكالت خاص در خور توجه علمي يا مهندسي .هاي مربوط به انتقال تكنولوژي هاي اين حوزه و تالش گزارش پروژه .نولوژي در كشورهاي رو به توسعهپيش بيني مربوط به هزينه و فايده يا آثار مربوط به توان بالقوه و چشم انداز تك

هاي اي را از جزوه اين آثار طيف گسترده. دهد بخش گستردة ادبيات موجود در زمينة سنجش از دور را تشكيل مي ) آثارفني( حوزة اول و ) MSS(س ا اس هـاي ام فنـي دربـارة كـاركرد سـنجنده نهايـت هاي بـي هاي سنجش از دور تا توافق دستورالعمل دربارة تفسير فيلم

.گيرد اكثر اطالعات آژانس فضايي و هوانوردي آمريكا در اين مقوله قرار مي. گيرد را در بر مي) TM(ام تي

هـا بـراي هـاي دولتـي در مـورد سـنجش از دور و پيـشنهادهاي دولـت حوزة دوم، كه به آساني قابل شناسايي است، مشتمل بر بيانيـه .كاربردهاي مختلف آن است

ها از اقتدار صاحبان تكنيك سنجش از دور ناراضي هستند، اما خود در آستانه به دسـت آوردن ايـن د كه گرچه دولت رس نظر مي به

٩٠ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


.اقتدار قرار دارندبـا ايـن حـال، جـاي هرگونـه انتقـاد از . لت آمريكا و هم در منابع خارجي مطرح شده اسـت وطور برابر هم در د ين حوزه به سوم

اي كه در ارتباط با پيـشنهاد انتقـال مسائل تازه ). به استثناي اثر هربرت شيلر ( ز چشمگيري مشهود است طر تكنولوژي در سطوح فني به از يـك . به بخش خصوصي به وجود آمده و مطرح شده است، بايد بيشتر مورد بررسي و پژوهش قرار گيرد )سنجش از دور (ات عملي

از طـرف . سال آينده باشـد 10 تا 6ها، موضوعي مربوط به عه يافته براي داده رسد كه مسئلة بازار توس طرف، به عنوان مثال، به نظر مي .كند توجيه مي1984ها آنقدر جاذبه دارد كه ورود آنان را به بازار رقابت در سال ديگر، اين مسئله براي فرانسوي

وجود عوامل متعدد و شرايط به خاطر . سنجش از دور چيزي جز يك موضوع كامالً روشن و مشخص نيست به اين ترتيب مسئلة كنـد كـه سـنجش از دور ذكر اين نكته كفايت مي . بيني براي آينده حتي براي يك سال آينده نيز غير ممكن است متغيير تحوالت، پيش

لـي بـه المل هاي داغ مربوط به كاربرد آن نهايتاً ممكن است به همراه مسائل مشابه كنوني در ارتباطـات بـين امري ماندگار است و بحث .نتيجه برسد

هاي بر خورد بـا ايـن هاي نوين در حدي وسيع به سرعت در دسترس قرار خواهد گرفت، اما سياست اگرچه منافع اين تكنولوژي عقـب مانـدن مـستمر . ها بايد قبل از آنكه منافع از بين برود، مشخص شود منافع هنوز وجود ندارد، و در همين نقطه است كه سياست

اكنون اين مسئله عمومـاً . المللي و جهاني است ، بين ملّيهاي تكنولوژيك يكي از مسائل شايع در سطوح عي از پيشرفت نهادهاي اجتما هـاي هـايي كـه از مالحظـه ، براي عملكـرد تكنولـوژي ملّياي از اصول ناشي از شرايط محدود مجموعه پذيرفته شده است كه كاربرد

در حقيقـت بيـانگر ايـن امـر . كنـد اه مغرورانه و در خدمت منافع شخصي حكايت مـي جهاني برخوردار است، دست كم از يك ديدگ دگاه همكاري جويانه، ديدگاهي رقابت آميز را اي، به جاي يك دي المللي از تكنولوژي ماهواره وري بين ديدگاه كساني است كه در بهره

.كنند انتخاب ميبه عنوان مثال، . شود، كامالً بديهي است از طريق سنجش از دور حاصل مي هاي سياسي و اقتصادي مربرط به معلوماتي كه مالحظهالمللـي سياسي و قيمت گـذاري در بـازار بـين هاي تواند بر قضاوت هاي متوجه كشاورزي و وابستگي غذايي مي بيني زيان قدرت پيش

هاي اقتـصادي قبل كرده اند، بيانگر جنبه سنجش از دور را ت عمليات هاي خصوصي بر حسب آن شرايطي كه شركت 17.گذار باشد تأثير :اين شرايط شامل موارد ذيل است. و نهادي اين تكنولوژي است

؛ رايگان كردن تسهيالت موجود.1 ؛هاو دنبال كردن تحوالت آتي تعهد دولتي براي تقبل پژوهش.2 هاي سنجش از دور؛ بت براي دادهها و همچنين تضمين كردن يك بازار ثا اطمينان دولتي براي عدم ورود به رقابت.3 .سازد آنها را ضروري مي “سنجش از دور”هاي مربوط به المللي كه فعاليت مديريت دولتي آن دسته از مذاكرات بين.4

ها و اوضاع جوي قـرار دارد، امـا در عـين اقيانوس ملّيآمريكا در حيطة ادارة هاي مربوط به سنجش از دور در در حال حاضر فعاليت ، تجـاري كـردن فـضا 1983در واقـع، در سـپتامبر . ها را به بخش خصوصي منتقل كند فعاليتاين ال دولت آمريكا در صدد است تا ح

18.هاي خصوصي آمريكا آغاز شده بود توسط شركت

ها نوشت پي

1. Valerie Hood. Mary E. Kimball. and David A. Kay. A Global Satellite Observation System for Earth Resources: Problems and Prospects, The American Society of International law Studies in Tranasnational legal Policy, No. 15, Washington, D. C.: West Publishing Co., 1977, p. 48.

2. Hamilton DeSausur, «Remote Sensing by Satellite: What Future for an International Regime », The American Journal of International Law. 71:4, October 1977, p. 720.

٩١ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


3. «U. S. Presents Guidlines for Remote Sensing of the Natural Enviroment From Outer Space», Department of State Bulletin. 72, March 31,1975, p. 421.

4. J. W. Beck, «Earth Sciences and land Remote SensingApplications in Development», paper reat at the First Intergovernmental Meeting of Space Technology Experts, New York, February 4-5, 1983, p. 8.

5. John Nobel Wilford, «Spacecraft Detects Sahara's Buried Past», New York Times, September 27. 1982, p. 1A. 6. Sanga Sabhasri et aI., «Remore Sensing Activities in Thailand », paper rea at the Regional Meeting on Remote Sensing in Southeast Asia,

Bangkok, Thailand, March 23-24, 1981, pp. 9-10. 7. Robert C. Toth,«Pentagon Can't Get its Weather 'Spies' to Work». Los Angeles times. September 27, 1982, p. IA. 8. «Remote Sensing Aiding Alaskan Fisheries », Satellite Week. 3:9, March 2, 1981, p. 4. 9. Gijsbertha C. Reijnen, Utilization of Outer Space and International Law. Amsterdam: Elsevier Scientific Publishing Co., 1981, p. 63. 10. Kioshi Tsuchiga, «Land Remote Sensing Technology of Current Status and Future Prospect of Japan», paper read at the First Intergover:nmental

Meeting of Space Technology Experts, New York, February 4-5, 1983, p. 4. 11. «Industry Observer», Aviation Week and Space Technology. 116:6, February 8, 1982, p. 13. 12. Michael Schrage, «Scanning the Globe for Private Profits », The Washington Post. April 3, 1983, p. IH. 13. william M. Feldman, «Remote Sensing in the Development Process-UNCSTD Initiative», Memo to Sander Levin, July 13, 1979, p. 2. 14. Resource Sensing From Space: Prospects for Developing Countries. Report of the Ad Hoc Committee on Remote Sensing for Development,

National Academy of Sciences, Washington, D. C., 1977, pp. 146-147. 15. William Lazaras, «Landsats, Minerlas and Development: A Qualitative Notion of the Down-side Risk», Massachusetts Institute of Technology,

Cambridge, Mass., 1980, pp. 21-22. 16. Herbert I. Schiller, Who Knows: Information in the Age of the Fortune 500, Norwood, N. J,: ABLEX Publishing Corporation, 1981, p. 118.

131 و 130هاي جا، صفحه همان. 17 :رجوع كنيد به. 18

Michael Scharge, «Consurtium Plans PrivateSatelli te Venture», The Washington Post, September 8, 1983, D1, p. 1. According to this source, three young American companies would launch a new venture to provide «remote sensing» satellite data services by 1986. «The venture, called Space America, would put a privately owned satellite equipped with spacial sensors in a polar orbit to relay information on various earth resources such as agriculture, mineral deposites and water». According to one analyst estimates «the market will be worth S 1 billion by the end of the decade».

٩٢ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


6

المللي اطالعات عوامل كاربردي و همگرا در جريان بين

به سوي يك ديدگاه همگراهـاي جريـان هايي بود كه قبالً توسط نهادها و سازمان گونـاگون در تمـامي جنبـه هدف اين پژوهش، تركيب و همگون كردن پژوهش

هـا، هـاي جمعـي، جريـان فراــ مـرزي داده نهطور خاص بر قلمروهـاي رسـا اين پژوهش به . المللي اطالعات صورت گرفته است بينهـاي توانـد در تجزيـه و تحليـل رويـه بررسي دقيق اين قلمروهاي مهم مـي . داشت تأكيداي ها و جريان اطالعات منابع سياره ماهواره

.ي كند گذار است، كمك شايانتأثير المللي اطالعات اي كه بر جريان بين سياسي، فرهنگي، اقتصادي، تكنولوژيك و حرفهانـساني و چـه تكنولوژيـك ـ نـوع ديگـري از چـه بـه لحـاظ ـالمللـي در ارتباطـات كـاركردي بـين گفتيم كه بررسي مالحظات

كـرديم تـا بـراي پديـده، تـالش پس از بررسي دامنـه و تعريـف . شود المللي مربوط مي هاست كه به پديدة پيچيدة روابط بين پژوهشهـاي تحليلـي در اين راستا به جنبـه . اي بنا نهيم اصلي، سنگ پايه هاي ها و تعريف ها، مفهوم ا، تئوري ه شناخت و ارزيابي نقادانة ديدگاه

دستيابي به اين هدف، يك براي . اي توجه خاصي مبذول شد همگرايي در چارچوب پژوهش، و به مسائل پيوستگي و تعاون ميان رشته ارچوب براي روش شناسي، حكم راهنماي عمل را داشته باشـد و از طريـق آن چارچوب تحليلي را ارائه كرديم به اين اميد كه اين چ

.در آينده ارزيابي كنيمبتوانيم تحوالت مربوط به اين قلمرو را

هاي مربوط به جريان مراحل تاريخي پژوهشحجم و اندازة اين رشد در ي داشته، اما از مگيرالمللي اطالعات رشد چش هاي مربوط به جريان بين گرچه طي ده سال گذشته، پژوهش

توجه ويژه به چنـد يكي از مسائل عمدة مورد بحث در اين پژوهش اين است كه به خاطر . اطالع هستيم المللي بي قلمرو ارتباطات بين المللي اطالعات، در يـك حالـت پراكنـده فقدان پژوهش منظم، اطالعات فعلي ما دربارة جريان بين كارگزار و عامل خاص و به خاطر

المللـي، سياسـت و هـاي بـين المللي اطالعات را بر سياست هاي بين هيچ بررسي تمام عياري كه بتواند اثرهاي احتمالي نظام . قرار دارد .اقتصاد نشان دهد، هنوز صورت نگرفته است

وانيم نماي عمومي جريـان ت ايم و مي ها، امروز در مقايسه با يك دهة قبل در وضعيت بسيار بهتري قرار گرفته رغم اين كوتاهي علي

٩٣ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


مربـوط بـه هـاي پـژوهش تلخيص، ادغام و ارزيابي طيـف متنـوع بايد اميدوار بود كه بتوانيم از طريق . كنيمجهاني اطالعات را ترسيم نوين اقتصادي المللي به نظم بين نياز . دانيم و آنچه كه بايد بدانيم، دست يابيم المللي اطالعات، به بياني موجز از آنچه كه مي جريان بين

نيـاز . موضـوعي كـامالً آشناسـت جنوب ميان كشورهاي توسعه يافته و رو به توسعه دارد،ــ كه حكم سنگ پايه را در مذاكرات شمال اين نياز در ميان عامـة مـردم در اكثـر كـشورهاي جهـان . ارتباطاتي وجود دارد ــ مشابهي نيز نيز نسبت به نظم جهاني نوين اطالعاتي

ـ ارتباطي اهميت كمتري قائـل نظم جهاني نوين اطالعاتي هاي گوناگوني دارد كه براي اين مسئله عمدتاً ريشه در تلقي . است ناشناخته. اند ـ ارتباطي را بسيار ناچيز جلوه داده هاي عمومي، اهميت نظم نوين اطالعاتي دليل اصلي ديگر اين مسئله آن است كه رسانه . شود مي

، قيمت سوخت وغيـره ـ كـه ملّي نظير ارقام بازرگاني، توليد ناخالص ـ عموماً به درك مسائل اقتصادي كه مردمو به همين دليل است طور نسبي به مثابة امري انتزاعي و يا اما به پديدة اطالعات به . دهند تمايل نشان مي ـمستقيم دارد تأثير طرزي ملموس بر زندگي آنان به

.تر قرار گيرد اي پايين و بنابراين طبيعي است كه به لحاظ اولويت در تحوالت، اطالعات، در مرحلهشود كااليي غير مادي نگريسته مي مجـدد سـاختارهاي ارتبـاطي موجـود در جهـان بـا المللي اطالعات و ارزيـابي با اين حال، طي ده سال گذشته بازبيني جريان بين

هاي متخصصان امور اطالعات در گروه غير متعهدها مطرح شده و سپس الساين تقاضا ابتدا در اج . تقاضايي فزاينده همراه بوده است درك فزاينـدة . را بـراي دسـتيابي بـه مجموعـة جـامعي از هنجارهـاي نـوين جهـاني تـشكيل داده اسـت بخشي از تقاضاهاي جهان

هـا، بـه رورت تـرميم ايـن نـابرابري هاي مشابه در قلمروهاي اطالعات و ارتباطات و ض هاي موجود اقتصادي و درك نابرابري نابرابريها در اين كتاب اشـاره به برخي از جوانب بديهي و دردآور اين نابرابري . ها منجر شده است ها و بحث ها، نوشته افزايش حجم پژوهش

ي كه اكنون وجود طور اند، به هاي چند سال گذشته نيز به وجود نابرابري در منابع جهاني اطالعاتي و ارتباطي اشاره كرده شد و پژوهش هاي واقعي و تحوالت مفهومي فرايند و دقيقاً در همين نقطه است كه اگر از . نابرابري در اين منابع از سوي همگان پذيرفته شده است

تر تاريخي به عمل آيد، درك اين نكته كه چگونه جريان اطالعات به يكي كه در اين كتاب پيرامون آنها بحث شد، يك تحليل شجاعانه المللـي هـاي جريـان بـين فراينـد اگرچه هدف اين كتاب تحليـل تـاريخي . ترين مسائل معاصر تبديل شده، آسان خواهد شد ز عمده ا

توانـسته باشـد در تـرميم نقـش مـؤثر ) قبلي هاي بخش در( اطالعات نبوده است، اما اميدواريم كه ارائه آميزة عوامل معاصر و تاريخي مسئلة ارتباطات و اطالعات كه در دهة قبل يكي از مسائل مورد بحـث . پيرامون ما مفيد واقع شده باشداطالعات و ارتباطات در جهان

.اي جهاني تبديل شده است كشورهاي صنعتي و توسعه نيافته بود، اينك به مسئلههـاي مربـوط بـه پـژوهش دهد كـه المللي اطالعات نشان مي هاي به عمل آمده در زمينة جريان بين بررسي تاريخي و كليت تحليل

مرحلة اول، به تحليل جريان . نيز در حال پديدار شدن است تبط به يكديگر عبور كرده و مرحلة رجريان اطالعات از دو مرحلة ويژة م اطي هاي ارتب اصلي بر پيام و جنبة توليدي رسانه تأكيددر اين دو دهه، . شود هاي پنجاه و شصت مربوط مي المللي اطالعات در دهه بينهـاي سـنتي و ارتبـاطي توانست بـا عبـور از مـرز رسـانه المللي اطالعات كه مي تر جريان بين هاي گسترده در اين دو دهه به جنبه . بود

گونه كه در اين كتاب نيز نشان داده ترين خصيصه اين دوران، همان عمده. مدار برسد، توجهي نشد هاي اطالعاتي انسان دوربرد، به كانالدر . ـ اقتصادي بود هاي توليد پيام برحسب عوامل تكنينكي و اجتماعي فرايند بر تأكيدهاي محتوا و همچنين پراكنده تحليل شد، ماهيت

المللـي هاي فرهنگي، آموزشي و علمي جريان بـين اي نيز صورت گرفته بود كه هدف آن، بررسي جنبه هاي پراكنده اين دوران پژوهش .اطالعات بودهـاي مربـوط بـه جريـان پـژوهش دوم هاي مرحلة ة هفتاد و به ويژه اواخر اين دهه، خصوصيت ل آمده در ده هاي به عم پژوهش

هـاي مرحلـة اول حـالتي نقادانـه دارد و عـالوه بـر هاي اين مرحله نسبت به پژوهش پژوهش. كند المللي اطالعات را مشخص مي بينخالصة كالم آنكه، در مرحلة دوم، ديـدگاه . كند مي تأكيدثرهاي احتمالي محتوا نيز هاي توليد و توزيع پيام دارد، بر ا ي كه بر جنبه تأكيد

هـاي ايـن مرحلـه از مرزهـاي سـنتي طوري كـه پـژوهش المللي اطالعات مورد ارزيابي قرار گرفته است، به تري از جريان بين گستردهــ تولد دولـت . سياسي و ساختاري خود نظام پيوند خورده است هاي اقتصاد فراينداي فراتر رفته و به نگاري و رسانه مطالعات روزنامه

٩٤ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


اقتصادي، تعداد رو به افـزايش كـارگزاران ـ هاي سياسي هاي تازه، تقاضاي فزايندة شهروندان براي شركت در روند تصميم گيري ملتموفـق در هـاي نـا ترونيك ارتباطي، آزمون ، توسعة جهاني تكنولوژي الك ملّيها در مرزهاي جايي انسان ها و جابه ، افزايش تحرك ملّيفرا

هاي مستند، رشد و سپس تبديل شدن اطالعات و خبرهاي هاي تلويزيوني و فيلم المللي براي توزيع برنامه جهت اسقرار يك شبكة بين الكترومغنـاطيس و ها و مشكالت ناشـي از طيـف ها، غفلت و قصور در مقابله با نابرابري پراكنده به يك جريان وسيع اطالعات و داده

ـ ارتباطي كـه از مـوارد فـوق كـم ترش بحث سياسي حول نظم نوين جهاني اطالعاتي سگباألخره ، و اي هاي كامپيوتري ماهواره سيستمتـوان بـه درك بهتـري از ها مـي فراينـد هاي تاريخي دو دهة گذشته بوده است، با در نظر گرفتن اين فرايند يست، از جمله نتر اهميت

.الذكر رسيد ژوهشي در دو دهة فوقتحوالت پايـن مرحلـه بـا . گـوئيم اي كه به آن عصر فوق صنعتي يـا عـصر اطالعـات مـي ايم؛ مرحله قرار گرفته سوم اينك در آستانة مرحلة

هـاي ارتباطـات ، تكنولـوژي (Vodeo-Text) ويـدئو تكـست انـد نظيـر هاي ارتباطي دوربرد كه از مرحلة سنتي عبـور كـرده تكنولوژي از (Informatiques) انفورماتيـك و جمعي از واحدهاي وابسته به اين تكنولوژي كه غالباً با عنـوان ،(Telematic)ماتيك تله مپيوتريكا

هاي اطالعات، و ارتبـاط متقابـل آنـان بـا عـصر اطالعـات انفورماتيك به ارتباطات پيچيده و سيستم . شود، در ارتباط است آنان ياد مي شـود، افزار نگريسته نمـي افزار و نرم المللي و جريان اطالعات صرفاً در چارچوب سخت اين مرحله به ارتباطات بين شود در اطالق مي

اطالعـات در ابعـاد انـساني و جريـان خالصه آنكه، بررسي پديـدة . بلكه اين نگاه در برگيرندة تحوالت اجتماعي و رفتاري نيز هست .المللي و جهاني آن يك ضرورت است ، بينملّيهاي انفرادي، تكنولوژيك آن و در چارچوب مسائل و شبكه

اما انقالب واقعي . مخابرة پيام بوده استكميت ها و سرعت هاي ارتباطي به مفهوم گسترش تكنولوژي، نوآوري نظام انقالب رسانههـاي نـه انقـالب رسـانه ـشده است ــ كه بر حسب نياز انساني براي روابط متقابل و رضايت بخش، تعريف ـانقالب ارتباطات است

.ارتباطي كه از نگاه تكنولوژيك و گسترش نهادها و رشد آن تعريف شده استهاي ارتباطي، ديگر محدود نيست و بخش اعظم انفورماتيك را در بـر اين است كه تفسير سياست سومهاي مرحلة يكي از ويژگي

)COM/MD/24(اگر فلسفة سند يونسكو. رجسته، متمايز و درخور توجه بوده استهاي اخير، ب در اينجا سهم يونسكو در سال . گيرد مي تحـت عنـوان )(C/4×4 1989-1984 المللي براي نخستين فرموله كرد با برنامه ميـان مـدت آن هاي ارتباطي را در سطح بين كه سياست

هـاي ارتبـاطي كـه تـاكنون ة اطالعـات و سياسـت يابيم كه همگرايي در قلمروهاي ويـژ مقايسه كنيم، در مي 1ارتباطات در خدمت بشر .پذير است اند، ضروري و امكان مشخص شده

ها ادغام نتايج پژوهش

المللي اطالعات به برخي از نتايج تجربي هاي خاص جريان بين زهها و ادبيات پژوهشي در حو هاي قبلي از طريق بررسي داده در بخش كنـيم، ايـن تـصوير بـا نظـارة صوير در حال ظهور جريان جهاني اطالعـات را ترسـيم مـي در اينجا روندهاي عمومي و ت . دست يافتيم

.هاي تجربي قابل ترسيم است مجموعه پژوهش دار بودن جريان جهت

مركـز ـ پيرامـوني، : سه الگو براي سمت و جهت جريان، ارائه شـده اسـت . برداري است نفسه در بر دارندة يك كيفيت واژة جريان في جنـوب، ـدر واقـع عمـودي بـودن جريـان شـمال . ) جنـوب ـنوعي از جريان شمال ( ودي شمال ـ جنوب و جريان مثلثي جريان عم

سرازير است، بـه مثابـة ) فقير از نظر اطالعات ( به طرف كشورهاي جنوب ) سرشار از اطالعات ( جرياني كه از سوي كشورهاي شمال انـد تـا پژوهشگران عموماً تالش كرده. هاي آتي تثبيت كرده است راي پژوهشعنوان سنگ پايه بيك فرض مشترك، جايگاه خود را به

هايي كه به عمل آمده، نـشان دهنـدة گرايـشي ها و مقايسه گزينش رسانه . ها از شمال به جنوب بوده است نشان دهند كه سمت جريان

٩٥ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


.پذيرد است كه جهت دار بودن جريان را به عنوان يك واقعيت مياران مفـاهيم ذگـ اين واژه بـراي پژوهـشگران و سياسـت . اند هشگران واژة عدم توازن را به صراحت تعريف نكرده با اين حال، پژو

ها و سـاختارهاي ارتبـاطي داشـته باشـد، غالبـاً به هر حال واژة عدم توازن هر مفهومي كه در جريان . ي وكيفي داشته است متفاوت كمجالـب . هاي عميق سياسي و اقتـصادي دانـست آنكه بايد آن را تبلور ديگري از نابرابري طور انتزاعي با آن برخورد شده است، حال به

دار بـودن جريـان جهـاني اطالعـات را ترسـيم طرزي موازي، جهت است بدانيم كه ماهيت، الگو و جهت افتصاد جهاني كم و بيش به ها، و خواه آموزشي، علمي و يا انساتي، الگـو خواه جريان دادههاي اطالعات، خواه جريان خبرها، تقريباً در تمامي انواع جريان . كند مي

.يكسان استهاي بازرگاني، كشورهاي كمتر توسعه يافته مواد خام در حوزه . هاي بازرگاني شبيه است دايرة جريان در اينجا كامالً به دواير حوزه

.كنند تر خريداري مي ش شده را با بهاي گزافكنند و سپس كاالي پرداز خود را براي پردازش به كشورهاي صنعتي صادر مير كـشورهاي رو بـه ها و توليدهاي فرهنگي و همچنين فقدان مـسئله مـراودة افـراد د ها، خبرها، اطالعات، برنامه فقدان مبادلة داده

.توسعه امري كامالً چشمگير است: نـك ( خورد چشم مي كشورهاي توسعه يافته صنعتي به و كيفيت، در ميان و بين كميت از طرف ديگر، توازن بسيار بهتري به لحاظ

اهميت جلوه دهـيم، قـصد ايـن اسـت كـه روابـط خواهيم قرابت عوامل فرهنگي در تعيين جهت جريان را بي نمي) 4 فصل ،9نمودار ل ارتبـاطي، اطالعـاتي و ي از يك سو و كنتر ن اقتصادي منابع مادي و انسا ــ مستحكم، مهم و غير قابل انكاري را كه ميان كنترل سياسي

.فرهنگي از سوي ديگر وجود دارد، به نمايش بگذاريم

كميت كيفيت در برابر ي بهبود حاصل شده، اما وضعيت كيفي كـامالً لحاظ كمالمللي به گرچه طي چند سال گذشته در مبادلة خبرها و اطالعات در سطح بين

كـه طـي چنـد در حقيقت،برخي از مدارك پژوهشي از اين نظريه . دي صورت نگرفته است اي از موارد نيز ابداً بهبو بهبود نيافته و پاره طـور مـشخص آنها معتقدند اين امر به . كنند سال گذشته تحريف فرهنگي و عقيدتي بر قلمرو جريان خبرها حاكم بوده است، دفاع مي

.كند صدق ميملّياي و المللي، منطقه دربارة چندين رويداد و تحول آشكار بين

المللي هاي بين هاي ارتباطي و سياست تكنولوژي وجود دارد، همگـان اتفـاق در مورد اينكه ميان كشورهاي توسعه يافتة صنعتي و كشورهاي رو به توسعه يك شكاف تمام عيار فزاينده

صاد و فرهنگـي شـكل گرفتـه توان پردازش و كاربرد اطالعات ضروري براي توسعة سياسـي، اقتـ اين شكاف در ارتباط با . نظر دارند نيازهاي فزاينده . دهد در حالي كه تحولي چون تداخل ارتباطات دوربرد و كامپيوتر، از يك گرايش در كشورهاي صنعتي خبر مي . است

المللي خود در آورند، به صورت يك و بينملّيهاي و قصد كشورهاي رو به توسعه براي آنكه ارتباطات دوربرد را در خدمت سياست سطح ها حاكي از آن است كه رشد تكنولوژي الزاماً به مهني افزايش دسترسي مردم به اطالعات چه در پژوهش. مسئله باقي مانده است

در عين حال، نوعي رقابت نيز در ميان و بين . يست و اتفاقاً ميان فقير و غني نوعي نابرابري وجود دارد نالمللي بينملي و چه در سطح ها و ضرورت همه، طي پنج سال گذشته بر سر ارزش با اين . هاي اجرايي و خدماتي در حال گسترش است در حوزه كشورهاي صنعتي

.تغيير و تحول ساختاري در نظام ارتباطي جهاني، توافقي جهاني حاصل شده استالمللي نيز يك نياز فزايندة تباطات بين المللي و ايجاد تغييرهاي نهادي در نظام كنوني ار گذار و معيارساز بين قانونفرايند ايجاد يك

هـاي اكنـون گـام هاي اين نظام وجود دارد، تأمين نخواهد شد، مگر آنكـه از هـم ديگر است؛ نيازي كه در آينده به وظايف و مسئوليت لي نه تنها سلطة برخـي المل در غير اين صورت، استمرار بافت كنوني ارتباطات بين . المللي برداشته شود منطقي قانوني، ساختاري و بين

٩٦ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


عالوه بر اين اگر وضـع بـه همـين منـوال باشـد، . از كشورهاي صنعتي را كاهش نخواهد داد، بلكه موجب تقويت آنان نيز خواهد شد چالش ساير كشورهاي صنعتي عليه سلطة آمريكا در بازار جهاني نيز جز فروپاشي اقتصاد نوين شكنندة اطالعات نتيجة ديگري در بـر

. داشتخواهدن

ملّيهاي هاي موجود در سياست گرايشهـا، چـه در كـشورهاي هاي موجود در زمينة مسائل ارتباطات و اطالعات طي ده سال قبل باعث شده است تا دولـت ها و كتاب بحث

ـ اين كشورها در پـاره . ترغيب شوند ملّيهاي صنعتي و چه در كشورهاي رو به توسعه، به اتخاذ سياست راي مقابلـه بـا اي از مواقـع بهـايي ، ناچار بـه اتخـاذ برنامـه ملّيهاي ارتباطي، در راستاي حفظ منافع حياتي هاي كامپيوتري و تكنولوژي مشكالت ناشي از پيشرفت

باعـث شـده تـا مبنـاي ملّـي هـاي خـارجي و كـارگزاران فرا كشورهاي رو بـه توسـعه معتقدنـد وابـستگي بـه كمپـاني . اند جامع شده :هاي ذيل طراحي شده است براي هدفملّيهاي اين سياست . آنان قرار گيردملّي در خارج از مرزهاي ملّيمهم هاي گيري تصميم

ها، حفظ هويت فرهنگي، طراحي هاي داده ، تضمين دسترسي به اطالعات موجود در بانك ملّي، تضمين امنيت ملّي كميت حفظ حا .“شخصي اسرار” اي از موارد حفظ هاي مناسب هنري، علمي و آموزشي و در پاره سياست

در حالي كه برخي از اين اقدامات در بعضي از مناطق جغرافيايي به نفع عامة مردم بوده است، اما مواردي نيـز وجـود دارد كـه در ده هـاي منـاطق خاصـي انجاميـ در راستاي كنترل اقتصادي و سياسي به محدوديت وسيع افراد و گـروه ملّيهاي داخلي و آنها سياست

.در بعضي از كشورهاي صنعتي نيز اين تمايل وجود دارد كه ارتباطات عمومي را به امري تجاري و خصوصي تبديل كنند. است

هاي مربوط به ارتباطات عدم توازن در پژوهش رشد را به خـود المللي اطالعات گسترش يافته، اوايل دهة هشتاد بيشترين در حالي كه طي ده سال گذشته پژوهش پيرامون جريان بين

توانين پـنج سـال گذشـته را فعـال تـرين دورة تـاريخ ميدر واقع . اختصاص داده و اين رشد با چندين شيوة تحقيق همراه بوده است هـاي ـ ارتباطي در صحنه ترديدي نيست كه بحث پيرامون نظم نوين جهاني اطالعاتي . المللي دانست هاي ارتباطي در سطح بين پژوهش

شـمار، هـاس بـي برپـايي كنفـرانس . هاي يونسكو، در اين گسترش مـؤثر بـوده اسـت ها و بيانيه المللي، مشتمل بر فعاليت گوناگون بين هـاي هاي مربوط به جنبه هاي ادواري و ژورنال هاي پژوهشي در بسياري از نقاط جهان، ميزان رو به افزايش نشريه ها و گروه سمپوزيوم

2.انتشارات در اين حوزه، همه از داليل آشكار پديدة مورد بحث است انبوهمختلف اطالعات و ارتباطات و حجمچنـين . به عمل آمـده اسـت سومها توسط محققان جهان هاي اين پژوهش اين است كه بخش اعظمي از اين پژوهش يكي از يافته حـوزه و مقـوالت، مـسائل و قلمروهـاي با اين حال هنوز ميـان . هاي ارتباطي وجود نداشته است هاي آغازين پژوهش تحولي در سال

اگر قرار است اصالحاتي براي عدم توازن . هاي معرفت شناختي و فلسفي نوعي عدم توازن ارتباطي وجود دارد گيري جغرافيايي، سمت 3.هاي ارتباطي است در ارتباطات صورت گيرد، اين نياز در حد نياز به نظمي نوين در حيطة پژوهش

در يالمللـ اي در زمينـة روابـط بـين ررسي به عمل آمده براي انجام پژوهش، مشخص شد كه هيچ كتاب عمده به عنوان مثال، در ب . المللي اطالعـات اختـصاص داده باشـد المللي و جريان بين آمريكاي شمالي و اروپا وجود ندارد كه فصلي از خود را به ارتباطات بين

هـاي نـاچيزي صـورت المللـي، تـالش تر امور بين كنولوژي اطالعات در گسترة وسيع و ت المللي ارتباطات هاي بين براي تلفيق مالحظه الملـل هاي ارتباطي در متون مربوط به روابط بين هاي پژوهش هاي ارتباطات نيز متقابالً در گنجاندن يافته نويسندگان كتاب . گرفته است .اند قصور كرده

العات عمدتاً بر مناطق خاصي از جهان نظير آمريكاي شمالي، اروپاي غربـي و هاي مربوط به جريان اط افزون بر اين، اكثر پژوهش اطالعات در آفريقا، خاورميانـه هاي مربوط به جريان بنابراين سهم پژوهش. اند كردهتأكيدتر بر آمريكاي التين و آسيا سترده گ در حدي

٩٧ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


گيرد مواردي چون زبان، ترجمه و در دسترس قرار مي حتي وقتي پژوهش . خورد و كشورهاي سوسياليست در شرق كمتر به چشم مي .شود ند كننده، مانع جريان اطالعات ميتوزيع به مثابة عوامل كُ

طور خاص در كانون شمال طور عام و جريان اطالعات به المللي به كرد كه بررسي ارتباطات بين تأكيدهمچنين بايد بر اين نكته نيز المللـي بررسـي جريـان بـين . المللي، كمتر توجه شده اسـت مثابة يك پديده در ارتباطات و روابط بين قرار داشته و به روابط جنوب به

المللي تحت عنوان هاي بين در سياست“موستوسعة جهان ”شود، تحت عنوان اطالعات تا جايي كه به نيمكرة جنوبي جهان مربوط مي . مطرح شده است“اي هاي منطقه مديريت كشمكش”

انـد، نـه تنهـا از ماهيـت تغييرهـاي مـستقل از سياسـت كـار كـرده سـوم دگاني كه در زمينة توسعه و ارتباطات جهان غالب نويسن در سـوم از ماهيت و جهت انقالب فرهنگي بومي و تحوالتي كه اكنـون نيـز در جهـان اند، بلكه هاي بزرگ درك عميقي نداشته قدرت

هـاي بينـي ويژگـي براين ادبيات موجود در ايـن زمينـه نيـز قـدرت توصـيف و پـيش بنا. جريان است، اطالع چنداني نداشته و ندارند ها ها و پژوهش شناختي نيز بر تأليف هاي معرفت گيري يابد كه جهت و اين امر هنگامي مصداق بيشتري مي هاي اجتماعي را ندارد فرايند .هاي خادم عقيدتي و تعصبات شده است گيري محض، سمت، اين حوزه تا حدود زيادي قرباني اثبات گراييمتأسفانه. فرما باشد حكم

در ) شـرق در چـه و در غـرب چـه (المللـي المللـي و ارتباطـات بـين قابل ذكر است كه شكست بسياري از دانشجويان روابط بين .الذكر است وقبيني تحوالت اجتماعي، فرهنگي و سياسي دهة قبل در نقاط گوناگون جهان، عمدتاً ناشي از سمت گيري ف پيش

بنابراين در مرحلة نهايي كه نوبت بـه . داري بسيار باال و سطح تحليل بسيار پايين است زمينه سطح جانب كوتاه سخن آنكه، در اين هـاي مثبـت بحـث و خوشبختانه، يكي از جنبه . خورد رسد، يك ضعف بنيادين به چشم مي هاي قبلي مي هاي پژوهش جمع بندي يافته هاي ارتباطي دامـن هايي دربارة ماهيت و سمت پژوهش اختار اطالعات جهاني اين است كه اين بحث و جدل به بحث مجادله بر سرس

گذار تأثيرگرايي كه شديداً مورد نياز است، ها و آن نوع از كثرت هايي بر كيفيت پژوهش اين اميد وجود دارد كه چنين بحث 4.زده است .باشد

ه جريانهاي مربوط ب هاي پژوهش نقيصه

هاي بـه عمـل آمـده تحليل. خورد هايي كامالً جدي به چشم مي هاي مربوط به جريان اطالعات، نقيصه طي سه دهة گذشته در پژوهش منبـع و ـعمدتاً به بررسي مجراها و محتـوا پرداختـه و از دو سـوي روندــ : بوده است صهاي ذيل داراي نق طور مشخص در زمينه به

هيچ تالش جدي به عمل نيامده است تا مشخص شود چه كسي، چگونه و از چه نوع اطالعاتي در ارتبـاط .مقصد ـ غفلت كرده است اي فراتر رفته و به منابع اولية پيام بپردازد، باز هم در اين زمينه نيز كه پژوهش از چارچوب رسانه . كرده است با جنبة مقصد استفاده مي .غفلت صورت گرفته است

همگـام بـا ايـن فـرض 1970 ــ 80و ــ 1950ــ 60المللي اطالعات در هر دو دوران هاي پژوهشي جريان بين افزون بر اين، سنت ادبيات مربوط به جريـان اطالعـات بـر . مطلوب دارد تأثير هاي خارجي قرار گرفتن معرض پيام است كه توزيع، مصرف و در پيشرفته

. و تأثرهاي احتمالي متمركز كرده استتأثير رفاً بر گيري خود را ص كرده، اما نتيجهتأكيدها ميزان رشد زسانه تأكيـد دهـد، اتفاقي رخ ميگيرند چه هاي خارج و داخلي كه در معرض اطالعات قرار مي در اين زمينه كه واقعاً براي مخاطبان پيام

هـاي جمعـي و يـا ر ارتباط با رسـانه ها د فرهنگ ارتباطات اجتماعي، ارتباط بين انساني و پيچيدگي هاي به پويايي . چنداني نشده است تـا وقتـي كـه ايـن عوامـل در طيفـي از . اصي مبـذول نـشده اسـت شود، توجه خ هايي كه از مجراهاي تكنولوژيك ابالغ مي ساير پيام ميـت و ها، تما هاي فرهنگي، سياسي و اقتصادي به حساب آورده نشوند، تا آنجا كه به نقش و اثرهاي اطالعات بر افراد، گروه مجموعههـر دو مرحلـه و . هاي متداول و كارهاي حدس و گمـاني عايـدمان نخواهـد شـد شود، چيزي جز قضاوت المللي مربوط مي نظام بين

هاي پژوهشي آن دوران، ذاتاً به سمت بررسي يك نوع از جريان تمايل داشته است و آن جرياني بوده است كـه سـمت و سـوي سنت

٩٨ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


هـاي هـاي ارتبـاطي و رسـانه هـاي همگـاني، رسـانه هاي حاكم دربارة رسـانه سعه يافته و با تعريف تكنولوژيك داشته، در آن راستا تو كننده نبوده است، بلكه در ابعاد وسيعي نيز نقش ايفـا شـده تأكيدهاي گذشته نه تنها بنابراين پژوهش . اطالعاتي سازگاري داشته است

.ريان اطالعات ناديده گرفته است جفرايند توسط مجراهاي سنتي، انفرادي و گروهي را در هاي ارتباطي در قلمروهايي چـون آمـوزش، تورسـيم، مهـاجرت، هنـر و علـوم بـه از جنبة بيروني، تحليل و ارزيابي جريان رسانه

ي ها و مقاومت سـنتي هـر يـك از آنهـا بـرا بنابراين، ماهيت پراكندة پژوهش. دهي اطالعات، ارتباط داده نشده است دهي و برون درونتـر از جريـان كـدام نتواننـد بـه چـارچوبي وسـيع ريـزان هـيچ و برنامه پژوهشگران حفظ قلمرو خود مختار خود باعث شده است كه

هـاي انـساني، تكنولوژيـك، تـر مـشتمل بـر حـوزه اند چـارچوبي گـسترده آنها به همين دليل نتوانسته . المللي اطالعات دست يابند بين .تماعي را ترسيم كننداقتصادي، سياسي، فرهنگي و اج

المللـي تقريباً همة پژوهشگران از بررسي نقش كساني كه خواننده، بيننده و شنونده نبـوده و بـه داليـل گونـاگون در جريـان بـين انـد كـه از طريـق هـايي پرداختـه آنها فقـط بـه هـدف . اند ، غفلت ورزيدهاند هاي مدرن قرار نگرفته هاي رسانه اطالعات در معرض پيام

ميان اقشار مختلف اجتمـاعي نظيـر به ماهيت و الگوهاي اطالعات نيز در . هاي مدرن در معرض پيام قرار داشته است ولوژي رسانه تكن .هاي سني خاص، توجه چنداني اعمال نشده است المللي يا كودكان و ساير گروه رهبران سياسي ـ تجاري بين

اسـت، 70كه مشخـصة آن دهـة دوم در مرحلة . كند مي تأكيد غرب ـ شرق بر روابط 60 و 50هاي ها در دهه مرحلة اول پژوهش المللـي بـه جريـان بـين . جنوب نيز مد نظر بوده اسـت ـ شود و در عين حال جنبه غرب جنوب منتقل مي ـ بر محور شمال ـ تأكيداين

اراني ذت گـ ياسـ هاي محققان و س ي فرضيه توجه خاصي مبذول نشده، و مبان سوماطالعات در ميان كشورهاي كمتر توسعه يافتة جهان طرزي آشكار مانع از آن شده است تا تجزيـه اند، به تقسيم كرده سومو جهان دوم پارچه جهان اول، جهان كه جهان را به الگوهاي يك

.نجر شده استم سومسازي جهان ها همچنين به قالبي كردن و همگن گرايي صورت گيرد، اين فرضيه و تحليل در پرتو تنوع و كثرتاند، به تجزيه و تحليل فرهنگـي و هاي سياسي و اقتصادي به كار گرفته ها كه اوج توان خود را در جنبه ، اكثر اين پژوهش باألخرهو

و بر انگيز است، هم در تئـوري بنابراين، مسئلة فرهنگ كه موضوعي مردمي و بحث. اند ها توجه آشكار و يا تلويحي نكرده تحليل شيوه .هاي تكنولوژيك قرار گرفته است هاي سياسي، اقتصادي و يا بحث الشعاع تحليل در عمل، تحتهم

چهار مرحله جريان اطالعات

الملل، مهم اين است المللي اطالعات و بنابراين نقش ارتباطات در روابط بين اين پژوهش با انگيزه آغاز شد كه قبل از درك جريان بين هاي پيشين و با توجه با توجه به بخش. افزار مورد ارزيابي قرار گيرد افزار و نرم ها بر حسب سخت توزيع، پيامكه هر دو مرحلة توليد و

المللي اطالعات، اينك شايسته است اعالم شود كه هـر پژوهـشي كـه در آينـده در گوناگون جريان بين به نتايج حاصله از تحليل ابعاد توزيع كه قـبالً مـورد بحـث قـرار ـ توليد فرايند گيرد، بايد دو جنبة ديگر را عالوه بر صورت مي المللي اطالعات ارتباط با جريان بين

هـا، اين تحليل كردن منبع يا منابع است كه در مرحلة توليـد مقـدمتاً جريـان اطالعـات را از طريـق نهادهـا، گـروه . گرفت، در برگيرد ها را به فراسوي سـطوح كنـوني تحليـل ن امر است كه روند ايجاد نمادها و پيام كند و همي و ساير مجراها تغذيه مي ملّيكارگزاران فرا

كننـد، اقتصادي و فرهنگي كه مقـدمتاً اطالعـات را تهيـه مـي هاي سياسي، المللي به سطح گروه و بين ملّيانتقال داده و آن را در حيطة .كند منتقل مي

. ت به مقولة سنتي عرضه اطالعات به مخاطب در مرحلة باالتري قـرار دارنـد پردازد كه نسب هايي مي مرحلة توزيع به انتقال پژوهش ها در يـك جمعيـت مفـروض وري از پيام المللي شدن و بهره جذب، بينفرايند ها به سطح تجزيه و تحليل در اين مرحله، اين پژوهش

هاي آشـكار و پنهـان ن به كاركرد، سوء كاركرد و به جنبه توا تنها با توجه به مرحلة توزيع است كه مي . شود المللي منتقل مي يا بين ملّي .مخابرة پيام پي برد

٩٩ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


كند تا چهار عامل مشخص اما مرتبط به يكديگر را در روند ارتباطات المللي اطالعات ايجاب مي مطالعة جامع جريان بين بنابراين، .وري بهرهفرايند توزيع و فرايند توليد، فرايند منبع، : بررسي كنيم

تا اواخر دهة هفتـاد بـه چـشم دوم جنگ ها، حداقل در بخش عمدة آن از بعد از پايان يك گرايش مهم كه اگر نه در كل پژوهش المللي متمركز بين ها يا امور بين ملت يا امور حهاني بر امور هايي است كه سمت و سوي آنها به جاي تمركز بر جهان خورد، تحليل مي

شناسانه، فرهنگـي و يـا تـاريخي خـود، ها يا مناطق مختلف در بستر انسان گفت به جاي آنكه جوامع، فرهنگ در واقع بايد . بوده است كوتاه سخن آنكه، تقسيم . اند اند كه اجزاي تحليل را تشكيل داده ها بوده ـ ملت واحدهايي از تجزيه و تحليل را تشكيل دهند، اين دولت

ـ ملت كه تمايل هر يك از آنها نيز نيل به قدرت خود مختاري كامـل سياسـي، فرهنگـي، به دولت سومشمار مو جهان به واحدهاي بي اي را خلق كرده كه ارزيابي جريان هاي سياسي، نظامي و امنيتي است، چارچوب ويژه اقتصادي و نمايش مفهوم قدرت برحسب توانايي

.المللي اطالعات در آن صورت گرفته است بين بيشتر از هويت ملّيحفظ فرهنگ . ها اعمال شده و به رفاه فردي توجه چنداني نشده است ـ ملت دولت كميتتوجه بيشتري به حا

شويم، نه تنها تعـداد كـارگزاران جهـاني برحـسب همه در حالي كه به پايان قرن نزديك مي قرار گرفته است و با اين تأكيدفردي مورد نيز بوجود آمده كه متناوباً در كشمكش يـا همكـاري بـا ملّي و فوق ملّيي سازمان فراشمار ها افزايش يافته، بلكه تعداد بي ـ ملت دولت .ها هستند ملتـ دولت

ملّيافزون بر اين، اكنون روشن شده است كه در نتيجة عوامل متعدد اجتماعي، سياسي، اقتصادي و فرهنگي از سوي كارگزاران فرا بديهي است . هاي گوناگون مطرح شده است بندي و اجراي سياست براي طرح، فرمولـ ملت تقاضاهاي بيشتري و افراد خارج از دولت

هـاي هاي پژوهشي نيز كه براي بررسي جنبه در نظر بگيرد و طرحالمللي اطالعات بايد اين عوامل را كه يك تحليل جامع از جريان بين .ترين اشكال آنها باشد اين ابعاد در پيچيدهشود، بايد مشتمل بر همة المللي اطالعات ارائه مي گوناگون جريان بين

آنها مشكالت مربوط بـه . اند طور سطحي با مشكالت برخورد كرده شكار، به آطرزي هاي اخير به نگاري ها و تك ها، مقاله اكثر كتاب يـا زيـست شـناختي كنند كه ماهيت محض اقتصادي، سياسي، تكنولوژيك و اطالعات و ارتباطات را صرفاً نوعي ناسازگاري تلقي مي

همين مـشكالت ارتباطـات و . ـ غرب، مشكالت ارتباطات و اطالعات يا اتفاقي و يا ايدئولوژيك است از ديدگاه كشمكش شرق . داردرهنـگ آنچه درك نشده اين است كه مشكالت ارتباطات جزو الينفـك ف .ـ جنوب ماهيتي اقتصادي دارد اطالعات از زاوية بحث شمال

هايي كه بـا اطمينـان بـراي حـذف مـشكالت ارائـه شـده يـا نوسـازگاري اقتـصادي ، راه حل بنابر اين.العاتي استنوين صنعتي و اط تكـست و سـاير هـا، ويـدئو، تلـه ، آموزش، تكنولوژي ارتباطي، كامپيوترها، ماهواره نقل و تكنولوژيك را در مسئله پول، بانكداري، حمل

تازه، يك مديريت ساخت بوروكراسي جديد، يك زير: شود ها مي خواستار تغيير سياسي نظام كند و يا اينكه هاي كمكي توصيه مي رسانهبـه بهبودهـايي طورمناسب بـه كـاربرده شـود، ها به كه اگر برخي از اين اقدام ترديدي وجود ندارد . اي از گسستگي تازهشكل تازه و يا

.مشكل دسترسي نخواهد يافت ها به ريشة از آنيك خواهد شد، اما در اين مورد نيز ترديدي نيست كه هيچمنجر

المللي اطالعات عوامل كاركردي جريان بين و گـسترش ملّـي كميـت روشن است كه توسعة تكنولوژي نوين ارتباطي و جريان مستمر اطالعات به افزايش هشياري حا الًاكنون كام

المللي را به حـدي افـزايش داده كـه مكـانيزم موجـود بـراي نظام بين مهم كاركردي در و دولتي انجاميده و نيازهاي ملّيكارگزاران فرا اين مسئله در رابطه بـا قـدرت پايـداري مـدل و نظـم موجـود نظـام . گويي مكفي به اين نيازها از ظرفيت الزم برخوردار نيست پاسخطور عام و المللي به هاي فزاينده در روابط بين نييا نظام موجود توان مقابله با دگرگوآ. هايي رابرانگيخته است المللي ارتباطي پرسش بين

ص را دارد؟طور خا المللي به ارتباطات بين هـيچ ترديـدي اي ازموارد، درحال غـرق شـدن اسـت سوراخ شده و حتي در پاره كميت اكنون در مورد اين حقيقت كه كشتي حا

١٠٠ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


كميـت سـاييده شـدن حا خود را دردست دارند، اما ملّيرل حقوق رفتار كنند كه انگار كنت اي گونه كشورها ممكن است به . وجود ندارد وگـسترش آشـكار ملّـي هاي فزاينده در زمينة آزادي عملكـرد ، بروز محدوديت ملّيكارگزاران جديدفرا به دست تكنولوژي ارتباطي و

گيـري در حـالي كـه جايگـاه تـصميم . با يكديگر، در حال تحقـق اسـت همزمان المللي، هاي بين هاي رو به افزايش سازمان مسئوليتالمللـي بايـد مـشكالت رو بـه افـزايش را در محيطـي بـين شود، منتقل مي ملّيفرا المللي و به سطح بين ملّيطرزي مستمر از سطح به

آنـان هويژ به المللي و هاي بين و دقيقاً به همين دليل است كه سازمان خواهد بود در غير اين صورت، كشمكش ناگزير . وفصل كرد حل .الملل تبديل خواهند شد كه با مسائل اطالعات و ارتباطات سروكار دارند، به نيرويي محوري در روابط بين

المللي نه تنها در قلمـروي تكنولـوژي ارتبـاطي، بلكـه در مجموعـة هاي بين ها و مالحظه در برابر سياست ملّيهاي مسئله سياست مـسائلي چـون . اسـت العات و كيفيت ارتباطات نيـز بـه يـك مـسئلة اساسـي تبـديل شـده مسائل جهاني مربوط به ماهيت جريان اط

وسيع با اثرهاي محيطي اساسـي هاي آزمايشي و تسليحاتي هاي پيرامون انسان، تغييرهاي مربوط به هوا و اوضاع جوي، اقدام دگرگونيكـشاورزي، داري، هـا، جنگـل وري از اقيـانوس ياهـا، تـراكم بهـره در و بالقوه، آلودگي هوا، منابع معدني وزندة بستر درياها، منابع زندة

اه منافع فزاينـدة عمـومي در روجمعيت، به هم ها، دريانوردي و كنترل تردد، غذا برداري از منابع، گردآوري و توزيع داده جغرافيا، نقشه اي از ها و يا پاره ـ ملت گروه قدرتمندي از دولتها، اي منجر شده كه بر مبناي آن دولت حفاظت از محيط انسان به شناخت رشد يابنده

ـ يك طور به حق ندارند ملّيكارگزاران منفعت طلب فرا قلمروهـاي وژي ارتبـاطي عمـل كننـد، زيـرا اثرهـاي جانبه در قلمروهاي تكنولكنوني جهان و مجموعـة كامـل شده نظام ارتباطي سيستم حقوقي ساختار نهادينه . رود فراتر مي ملّيتكنولوژيك و ارتباطات از مرزهاي

هاي جديد كه طي چند سال آينده توسـعه خواهـد يافـت، بـا هاي نظام المللي در آينده در مواجهه با نيازها و مسئوليت هاي بين سازمان .هايي جدي و آگاهانه براي تطبيق آنان با نظم نوين به عمل آيد شد، مگر آنكه تالش مشكالت بيشتري مواجه خواهند

المللـي ارتبـاط المللي اطالعات تا آنجا كه به نظـام بـين هاي كاركردي جريان بين از عوامل و مالحظه ) نه كامل (ا فهرستي در اينج هـاي جريـان المللي است كـه بـسياري از نظـام هاي كاركردي بين ارائه اين فهرست ترسيم نوع ضرورت هدف . دارد، ارائه خواهد شد

.به آن نياز دارنداطالعات ـ مطروحه در اين كتاب ـ

اسـت كـه اي از موارد نـشان داده كم در پاره تجربه، دست .المللي اطالعات است هاي نظام بين ترين جنبه اين مسئله از مهم .مديريت. 1اگـر . توانند از جمله ترتيبات كافي و دائم براي مديريت باشند و فعاليت به داليل عديدة سياسي، فني و اجتماعي نمي ملّيالكيت م

هاي در اينجا، سازمان. بود المللي خواهد اي و بين هاي منطقه هاي تعاوني باشد اين مالكيت و عملكرد عمالً تابع تحرك ملّيمالكيت داشتن مسئوليت مديريت وحتي مالكيـت حقـوقي، راه فعاليـت منـابع تـازه توانند با مي ــخواه جديد خواه قديمي و ــ المللي بينهـا، قطعـاً منبع، عملكرد تكنولوژي، همياري فني، راهبري پژوهش و تـدارك هزينـة مـالي پـروژه . هموار كنند أسيس اطالعات را ت

. شود تواند در اين مقوله گنجانده مي

، ملّـي هـاي هاي فيزيكـي و تـسهيل اجـراي برنامـه ها، مانيتور كردن پديده هايي چون مبادلة اطالعات، گردآوري وتحليل داده مقولهدر اينجـا، بـه اطالعـات و دسترسـي . شـود است كه به مسئلة عملكرد مديريت مربوط مـي عواملي المللي از جمله بين و اي منطقه

تواند وابستگي را در روابط اقتصادي، سياسي و فرهنگي كاهش دهد، نكتـة شود كه مي نگريسته مي عواملي مساوي به آن، به مثابة توان به مسئله توزيع دسترسي از زاوية به عنوان مثال مي .شود ترسي به آن قدرت تلقي مي مهم در اينجا اين است كه اطالعات و دس

قـرار ملّـي هـاي مربوطـة خانـه دفترهايي است كه در وزارت )NFP(ملّيمنظور از نقاط كانوني . نگريست ملّيتوزيع نقاط كانوني .كنند ام وظيفه ميالمللي اطالعات انج گرفته و به مثابة مراكز ارتباطي در نظام بين

كنند، به ويژه بـراي كـشورهاي رو بـه توسـعه مي كننده از نظام را به يكديگر نزديك به دليل آنكه نظام و استفاده ملّينقاط كانوني .بسيار با اهميت هستند

الي كه در سـال در يك پژوهش تازه دريافتند كه در حErnest Haas)( ارنست هاسو (John Gerard Ruggie) جان جرارد راگي

١٠١ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


نقطه كـانوني 160اي سازمان ملل هاي منطقه اند، كميسيون بوده“ملّينقطه كانوني ” 1039، هفده نظام جهاني اطالعات داراي 1980كـشورهاي رسد كه نقـاط كـانوني عمـدتاً در هاي هاس و راگي چنين به نظر مي بدبختانه براساس يافته 5. است بيشتر از آنها داشته

اسـت، نقـش قابـل تـوجهي متمركز شده و اين امر بيانگر آن است كه كشورهاي رو به توسعه در اطالعاتي كه فراهم آمده ثروتمند .اند نداشته

. هـاي مطروحـه اسـت گذاري، يكي ديگر از مالحظه المللي اطالعات در هدايت مفهومي در روند سياست هاي بين نقش بالقوه نظام طبعاً پيامدهاي وضـعيت . اي از سازمان اجتماعي است هاي تازه هاي اطالعاتي در ايجاد شكل نظام يك پيامد نهايي ديگر نيز قدرت

امـا هـاس و . المللي اطالعات كامل نيـست هاي بين هاي اطالعات قابل توجه است، چرا كه دانش موجود در قبال نظام كنوني نظام هاي اطالعات نظام« دارد كه تأكيدنتايج اولية آنان بر اين نكته . استراگي معتقدند كه پژوهش در اين زمينه قابل توجيه و ارزشمند

».گذار باشندتأثيرتوانند به خاطر فقدان قدرت مادي در جهان رو به توسعه، بر وابستگي كشورهاي فقير به شمال صنعتي ميتاه مدت، به دليل ساختار كنوني حاكم بر دست كم در كو :گيرند كه اين دو پژوهشگر با اشاره به وابستگي فرهنگي چنين نتيجه مي

6. به جاي آنكه كاهش يابد، تقويت خواهد شد“شمال” ها و توليد المللي كردن طرح اطالعات، بينجريان

هـا، بـه المللي و حل و فصل كشمكش هاي ارتباطي در روابط بين طي دو دهة قبل، مقررات و سياست .هاي قانوني و مقرراتي جنبه .2فقدان پيوستگي و انسجام در مفاهيم حقوقي و كاربردها، نه تنها به دليل شـرايط تـاريخي، . ائلي پر اهميت مطرح شده است مثابة مس

اي تحت عنوان حقـوق مقوله الملل امروز در حقوق بين . هاي جديد نيز جنبة مشروط پيدا كرده است بلكه به خاطر توسعة تكنولوژي حقوق اطالعات، تنها با حقوق بشر مربوط بـوده اسـت و در بسياري از موارد، . خته نشده است اطالعات هنوز عموماً به رسميت شنا

مجموعـة قـوانين و مقـررات بـه ديگر نيز به قوانين ارتباطات دور برد، قوانين قضا، قانون پست، حقوق مالكيت فكري يا در موارد تجارت و مقـررات گمركـي، اي مهمي چون فرهنگ و آموزش، قلمروه. شده است ويژه ناشي از شرايط تاريخي و نهادي مربوط مي

عوامل تكنولوژيك، كابل و همچنين پذيرش هاي متكي بر زميني، عالئم تلويزيوني از طريق سيستم ها، مخابرة دادهفراـ مرزي جريان در . انـد قرار گرفته ملّيحظات برابر تفسيرهاي گوناگون و مال سياسي و اجتماعي مربوط به اين قلمرو از جمله مسائلي هستند كه در

المللي نقش خـود را ايفـا وضع مقررات و هنجارهاي بين هايي هستند كه در سراسر روند المللي نيز كانون ي بين ها عين حال، سازمان هـاي جديـد بايد به اختالفات ناشي از تغييرهاي گونـاگون و عملكـرد نظـام اي هاي منطقه المللي و سازمان هاي بين سازمان. كنند مي

گـري و اجـراي بنابراين سازگار كـردن، ميـانجي . المللي است، رسيدگي كنند ارتباطي كه پيامد مستقيم وضع قوانين و هنجارهاي بين المللـي بايـد آنـان را در حـال و در حقوقي هستند كه جامعة بين هاي كاركردي در قلمرو مسائل استاندارد و مقررات از جمله حوزه

.سي قرار دهدمورد بررآينده

المللـي اطالعـات و عوامـل كـاركردي جريـان بـين پيامـدهاي اقتـصادي و اسـراتژيك درقلـب .پيامدهاي اقتصادي و استراتژيك . 3 اي از پـاره كاربردــ در هـاي هاي توسعه يافتـه ممكـن اسـت بـه لحـاظ هزينـه برخي ازنظام . هاي نوين ارتباطي قرار دارد تكنولوژي

پيامدهاي صـرف اقتـصادي، هنگـامي كـه قـرار نظر از صرف. هايي داشته باشند سودهاي هنگفت تفاوت و يا ــ هاي جغرافيايي حوزهشـود كـه در چنـين مـواردي گفتـه مـي . عوامل امنيتي، سياسي و نظامي را در نظر گرفت بايد هاي جديد آغاز به كار كند، است نظام

هاي جديد نيز ايـن اطمينـان داده يد وجود دارد و در عين حال به كاربران نظامهاي جد المللي نظام بين اي براي ادارة فشارهاي عديده ها و نه اصل تـساوي در در هر حال، نه سود بالقوه اين نظام. شود كه آنها هم در اداره و مالكيت نظام سهم خود را خواهند داشت مي

تـازه و هاي كاركردي بايد با ايجـاد نهادهـاي ن مالحظهيو در همين نقطه است كه ا. يك قابل انكارنيست تدارك و ساخت نظام هيچ از آنجايي كه اطالعات يك منبع قابل تبديل به انواع مختلـف قـدرت طبعاً. در نظر گرفته شود همزمان هاي موجود، تغيير زيرساخت

. خواهـد گرفـت ري از آن بـاال و گونه كه اكنون نيز وجود دارد، رقابت و كشاكش بر سر توليد و بهـره است، به احتمال قوي و همان

١٠٢ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


و ملّـي هـاي شناسـي نظـام بـرد؟ بـوم پردازد و چه كسي سود مي چه كسي مي : طور خالصه قابل طرح هستند ها به سؤال بسياري از و جهاني بـه چـه صـورت خواهـد بـود؟ ارتبـاط ملّيدر سطح اطالعات چگونه خواهد بود؟ قشربندي نخبگان المللي در آينده بين

يابد، يا آنكه جنگ سرد مـستقيماً بـه هاي مسلحانه كاهش مي يا ميزان رويارويي آ و كاربران چه نوع ارتباطي خواهد بود؟ شناسندگانها، نهادها و حتي گيري و پذيرش فرهنگي افراد، گروه طرف نابودي سوق خواهد يافت؟ برسر از خود بيگانگي، انزواي فكري، كناره

ها چه خواهد آمد؟ دولت ـ ملت

كه به ويژه در رابطه با ارتباطات از جنبه انسان عاملي . رسد نوبت به عامل اعتبار و كيفيت اطالعات مي باألخره و .اعتبار و كيفيت . 4ايـن موانـع . گيرد گيرد، كمتر از روند انتقال اطالعات ريشه مي ر مي موانعي كه بر سر راه كيفيت و اعتبار اطالعات قرا . و ماشين است

هاي بسيار متفاوت و متمايز گيرندگان و منابع با يكـديگر ضـرورت براي تطبيق ويژگي كه ناشي از نيازبه تغيير وتبديلي است عمدتاً قابل و ساير اعضاي اي ن چهره چون بيا ــ با دامنه محدود ا گرچه مصوت ام ــ فعالهمزمان درحالي كه انسان داراي مجراهاي . دارد

تواننـد متـون را ها مي ماشين. محدوديت داردا ماشين تك انديش است و در برنامه ريزي بي نهايت انعطاف حسي و هوشي است، ام .كند تر از ماشين توليد و تلفيق مي توليد و تكثير كنند و آن را تلفيق كنند، اما انسان اطالعات را بسيار سريعتر از انسان، بسيار سريع

اطالعات ناشي همه جريان با اين . از پيش بيني تكنولوژي سخت افزار است تر ين بسيار مشكل ـ ماش بنابراين پيش بيني تكنولوژي انسان .ـ ماشين با حجم وسيعي روبه افزايش است متقابل انسانتأثير ن و از ماشي

2000ل تـا سـا 1980هـاي به عنوان مثال، واحد ويژه آژانس هوا نوردي و فضايي آمريكا در پيش بيني تكنولوژي فضايي طي سال الـي 1013هاي كاربرداري قادر به بازگردانـدن ماهوارههاي تصويربرداري از زمين توسط زمايشآ 2000چنين پيش بيني كرد كه تا سال

بايد گفت رقم كمتـر . شود مي واحد اطالعات مخابره 1011 تا 1010 كه اكنون روزانه ي واحد اطالعات در روز خواهد بود در حال 1015كتابخانة كتابخانه به اندازة 30ها، طي يك سال با اين حجم روزانة داده . اي است صفحه 300 در بردارندة يك ميليون كتاب تقريباً 1013

پـيش بينـي ها است، نيز قابل هاي مختلف و ساير تكنولوژي مأموريت ها كه ناشي از افزايش مشابه داده 7.كند كنگرة آمريكا برابري مي يكي از عوامل مهم اسـت،به » اعتبار«رغم آنكه عامل انفرادي، علي هاي كند كه پيش بيني همين گزارش اعتراف مي با اين همه، . باشد مي

آژانـس هوانـوردي و . نيستتخيلي ديگر يك افسانه علمي ـ (Robots)فرمانبرها در همين حال توليد 8.اند اين مسئله كمتر توجه كرده سال قبـل در حيطـة علـوم 15ا پايان دهة باقيمانده از اين قرن، تحوالت اقتصادي تكنولوژيك است كه ت بيني كرده فضايي آمريكا پيش

گيـري، تجزيـه و تحليـل از طريـق تـصميم هاي حاصله در حل مـسائل آموزشـي، افزار كامپيوتر، به همراه پيشرفت سخت اطالعات و را خواهد داد كه فرمانبرهاي ساده در حدي وسيع در خدمت هاي هوش مصنوعي، اين اجازه خره تحوالت ساير حوزه أل ها و با سنجنده

9.جامعه در آيندهافـزايش . اجتماعي و جهاني از اطالعات، مطرح اسـت وري انفرادي، وري و همچنين بهره هنوز در اينجا مسئله اعتبار، كيفيت، بهره

تواند به انواع مجراهاي يكسان مي طور بهمل و مسائل عوا.است اي محدود نشده ماهواره هاي فضايي و حجم اطالعات تنها به تكنولوژي و . سازد جذب را ضروري مي افزايش حجم اطالعات، افزايش ميزان گزينش و. اطالعاتي كه شرح آن در اين اثر رفت، تعميم داده شود

شايد اينك يك توافـق .كند ميكيفيت اطالعات، در ارتباطات نقشي اساسي ايفا ، كه گزينش وكميتدر همين نقطه است كه نه ميزان و باور شكل گرفته باشد، اين توافق و اين ديدگاه حاكي از آن است كه كشورهاي صنعتي شـمال بـه عام و تا حدودي يك ديدگاه راست

نيز در ملل كمتر صنعتي يد كه جوامع و يو ديري نخواهد پا اند ديگران در آستانة عصر اطالعات قرارگرفته .اند عصر اطالعات وارد شده اگر نـه نظر از سطح تحوالت معتقد است تمامي كشورها تري نيز وجود دارد كه صرف در حقيقت نگرش گسترده . اين وادي پاي نهند

اي هدهـا را پديـ ها و تعريف گرچه ممكن است اين ديدگاه .اند المللي در عصر اطالعات قرارگرفته بيناز نطر جهاني، دست كم از جنبة آيا به انقـالب اطالعـات بهتـر از انقـالب صـنعتي خـواهيم : است اساسي هنوز باقي مانده سؤال اما يك ري تلقي كنيم، طبيعي و يا جب

١٠٣ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


پرداخت؟

ها نوشت پي

1. UNESCO. Draft Medium-Term Plan (1984-1989), General Conference, Fourth Extraordinary Session, Paris 1982 (4XC/4), pp. 79-86.

:براي فهرست نشريات ادواري ارتباطات جمعي رجوع شود به. طلبد المللي صفحات زيادي را مي هاي مربوط به ارتباطات بين ذكر همه سمپوزيوم. 2

Sylwester Dziki, World Directory of Mass Communication Periodicals, Caracow (Poland), Bibliographical Section of IAMCR and Press

Research Centre, Cracow, Poland, 1980.

:هم بر اين نكته تأكيد كرده است» ايپن. اي. ك«. 3

«Resheping Training and Research for the NIIO», Media Development, XXVII, 4, 1980.

:به عنوان نمونه، رجوع كنيد به. 4

International Association for Mass Communication Research, New Structure of International Communication?: The Role of Research (Main

papers from the 1980 Caracus Conference), Leicester, England, International Association for Mass Communication Research, 1982; UNESCO

and International Association for Mass Communication Research Consultation Meeting Report of July 1982, «Communication in The Eighties:

The Nature of The Problem and Some Proposals for An International Research Strategy» Prepared by Annabelle Sreberny-Mohammadi,

Leicester, England, Cantre for Mass Communication Research, University of Leicester, January 1983; E. M. Rogers and F. Balle, eds., Mass

Communication Research in The United States and Europe, Norwood, N. J., ABLEX Publishing Corporation, 1983; James D. Halloran,

«Warnning Schools or Complemenatry Perspectives?: A Case of Critical Eclecticism», Leicester, England, Centre for Mass Communication

Research, Leicester University, 1983; Hamid Mowlana, «Communication in Intercultural and International Relations: Toward a New

Framework», Cultures: Dialogue Between the Peoples of the World, Paris, UNESCO-, 1983; Hamid Mowlana, «Mass Media and Culture:

Toward An Integrated Theory», in William B. Gudykunst, ed., Intercultural Communication Theory Baverly Hills, California, Sage Publications,

1983; Tamas Szecsko, «The Grammer or Global Communication», Intermedia, 10, 2, March 1982; Alex Edelstein, Comparative Communication

Research, Beverly Hills, California, Sage Publishing, 1982; G. Melisoek, K. E. Rosangren, J. Scappers, eds., Cultural Indicators: An

International Symposium, Vienna, Akademie der Eisanschaften, 1983; and George Gerbner and Marsha Siefert, eds., World Communications: A

Handbook, New York, Longman, 1983. See Also Journal of Communication, 23:3, Summer 1983 (The Enire Issue is Devoted to Communication

Research). For a more general and epistemological debate on Communication and Society See Jurgen Habermas, Communication and The

Evolution of Society, Boston, Beacon Press, 1979; Ali Shari'ati, Marxism and Other Western Fallacies, Berkeley, California, Mizan Press, 1980;

and I. V. Blauberg, V. N. Sadovsky, and E. G. Yudin, Systems Theory: Philosophincaf and Methodological Problems, Moscow, Progress

Publishers, 1977.

5. Ernest B. Haas and John Gerard Ruggie, «What Message in The Medium of Information System? » International Studies Quarterly, 26:2, June

1982, p. 205.

6. Ibid. p. 218

7. National Aeronautics and Space Administration (NASA), A Forcast of Space Technology: 1900-2000, Washington, D. C.: Government Printing

Office, 1976, p. 3-117.

8. Ibid. pp. 3-119

9. Ibid. pp. 3-105

١٠٤ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


شناسي گزيده كتاب

:سازند المللي اطالعات را مطرح مي هاي زير ابعاد گوناگون جريان بين كتاب

Adams William C. Ed. Televisoin Coverage Of International Affairs. Norwood New Jersey: ABLEX Publishing Corporation 1982.

Adams William C. Ed. Television Coverage of the Middle East. Norwood New Jersey:ABLEX Publishing Corporation, 1981 .

Anand, R.P., Ed. Cultural Factors in International Relations. New Dehli: Abhinay Publications,1981. Arbatov, Georgi. The War of Ideis in Contemporay International Relations. Moscow: Progress Publishers, 1973. Asia- Pacific Brodcasting union (A B U ) and Friedrich – Ebert-stiftung (F E S ). Television News in a North –

South Perspective. Bonn, Germany: Friedrich – Ebert – Stifung, 1981. Beltran, Luis Ramiroand Elizabeth Fox DeCardona. Comunicion Dominada: Estados Unidos en los Medios de

America Latina. ILET/ Ed. Nueva Imagen, Mexico : ILET, Ed. 1980. Bickley, Verner and Puthenraramril Gohn Philir, Eds. Cultural

Relations in the Global Community. New Dehli: Abhinav Publications, 1981. Board of Governors of the National Inquiry. Scholarly Communication: The Report of the National Inquiry.

Baltimore, Maryland: The Johns Hopkins University Press, 1979. Bortnick, Jane Information Flow: The Developing World Peroective , Cornell International Law Journal,

Summer, 1981, PP.333-354. Bockin, James, Dan Dimancescu and Ray Start, Global Stakes: The Future of the H

١٠٥ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


انگليسي ـ فارسينامه واژه

Access to Information دسترسي به اطالعات

Actor كارگزار

Agenda Setting برجسته سازي

Analysis of the Media ها تحليل رسانه

Analyzed Information اطالعات تحليل شده

Application Technology ماهواره تكنولوژي كاربرديSatellite

Audience Analysis تحليل مخاطب

Audience Survey مخاطب پژوهي

Balanced Flow جريان متعادل

Band Capacity ظرفيت باند

هاي عالئم موج (دار عالئم هدف )كوتاه الكترومغناطيس

Beamed Signals

Broadcasting سخن پراكني

Broadcasting Media هاي سخن پراكني رسانه

Capacity of Band of ظرفيت باند فركانسيFrequency

Capacity to Communicate ظرفيت ارتباط برقرار كردن

Center-Periphery مركز ـ پبراموني

Circular Broadcasting سخن پراكني دوراني

Circulation تيراژ

Code of Fair International طالعاتاهاي عادالنة قانون رويهPractices

Coding Protocol پروتكل نشانه گذاري

Comics فكاهي

Commercial Exploitation برداري تجاري از اطالعات بهرهof The Information

Communication Channels هاي ارتباطي كانال

Communication in The ارتباطات در خدمت بشرService of Man

Communication Policies هاي ارتباطي سياست

Communication Process فرايند ارتباطات

Communication انقالب ارتباطاتRevolution

Communication كنش متقابل ارتباطيInteraction

Communication Media هاي ارتباطي رسانه

Communication هاي ارتباطي انقالب رسانهRevolution

Communications Satellite هاي ارتباطاتي ماهواره

Community Reciever گيرندة جمعي

-Comparative Cross مطالعات تطبيقي بين فرهنگيCultural Analysis

Computer Satellite اي سيستم كامپيوتري ماهوارهSystem

Conceptual Development تحول مفهومي

Conflict Management مديريت كشمكش

Consolidation Flow جريان ادغام

Content Analysis تحليل محتوا

ها هاي مربوط به انگاره پژوهش و محتوا

Content And Image Studies

Content And Viewing الگوهاي محتوا و ديدنPatterns

Content of News محتواي خبرها

Content Pattern الگوي محتوا

هاي سنتي پژوهش اي نگاري و رسانه روزنامه

Conventional Journalistic and Media studies

Conventional Media هاي سنتي رسانه

Cooperation and Conflict ري و كشمكشهمكا

Cooperative Approach نگرش هميارانه

Copy Right حق تأليف

Coverage )خبري(پوشش

Cross-Sectional ها تحليل همبستگي بين بخشCorrelation Analysis

Cultural And Ideological تحريف فرهنگي و عقيدتيDistortion

سازي نگارها، متراكم سازي انگاره مضاعف

Cumulative Imagery

Data Communication ها مبادلة داده

Data Havens ها هاي داده لنگرگاه

Data Traffic ها تردد داده

Destination مقصد

Deutshe Press Agenture خبرگزاري آلمان غربي

Deffusion اشاعه

Digital Encoded Units واحدهاي ارقامي اطالعات

Direct Broadcast Satellite ماهوارة پخش مستقيم

Directionality of The دار بودن جريان جهتFlow

Dissemination انتشار

Distorted Picture تصوير تحريف شده

Distribution of Access توزيع دسترسي، تعدد دسترسي

Distributional Flow جريان توزيع، جريان توزيعي

Do It Yourself Manualsِ هاي دستورالعمل هجزو

Dominance –Dependancy سلطه ـ وابستگي

Dubbing )فيلم(دوبله كردن

Editorial And Financial )اي سرمقاله(وضوعيمهايي و كنترلControl

Editorial Page صفحة سرمقاله

Electronic Communication تكنولوژي ارتباطي الكترونيكTechnology

Elite And Mass ها نشريات ادواري نخبگان و تودهPeriodicals



Empirical Data هاي تجربي داده

Empirical And Critical تحليل منتقدانه و تجربيAnalysis

Epistomological گيري معرفت شناختي سمتOreintation

Eurovision تلويزيون اروپا

Event-Interaction رويدادها ـ تحليل واكنشAnalysis

Experimental Satellite ماهوارة تجربي

هاي خارجي در معرض پيام قرار گرفتن

Exposure to Outside Message

اي، عوامل عوامل بدون رسانه اي ماوراء رسانه

Extra-Media Factors

Extra- Media Variables اي متغيرهاي برون رسانه

Facial Expression اي بيان چهره

Feedback بازفرست

Flow of Broadcasting جريان پخش خبرNews

Floe of News جريان خبرها

Foreign Images هاي بيگانه انگاره

Framework of Analysis چارچوب تحليل

Functional كاركردي، كاركردي بودن

Functional Elements عوامل كاركردي

Gatekeepers بانان دروازه

Gatekeeoing Process )خبري(باني فرايند دروازه

Gate Producers دروازه سازان

General Content محتواي كلي

Geosynchronous Orbit زمان مدار هم

Global Vantage برتري جهاني

Group Interactions ها هاي متقابل گروه واكنش

Historical Analysis of ها تحليل تاريخي جريانFloes

Homogenity همگن سازي

Horizental and Vertical گرايي افقي و عمودي همIntegration

Horizental Integration گرايي افقي هم

Horizental News Flows هاي خبري افقي جريان

Host Computer كامپيوتر پذيرنده

Human-Oriented هاي اطالعاتي انسان مدار كانالInformation Channels

Image انگاره

Image Manipulation هاي ذهني دخل و تصرف در انگاره

Image Studies ها هاي مربوط به انگاره پژوهش

Impact and Effects of TV هاي تلويزيوني نقش و اثرهاي جريانFlows

Indicators of Impact هاي تأثيرگذاري شاخص

Indirect Community مستقيمدريافت جمعي غير Reception

Information Age عصر اطالعات

Information ALW حقوق اطالعات

Information Management مديريت اطالعات

Information Media هاي اطالعاتي رسانه

Initiation ابتكار

Input درون دهي

Institutional Modification تغييرهاي نهادي

Institutional Systems هاي نهادي عيت نظامموقPerspective

Intake Output Ratio دهي نسبت درون دهي ـ برون

Integrative View ديدگاه همگرا

Intera-Media Variables اي متغييرهاي درون رسانه

Intera-Regional اي سخن پراكني بين منطقهBroadcasting

Interdisciplinary اي هرشت پيوستگي و تعاون بينContribution and Coherence

Internationa Affaira المللي پوشش روابط بينCoverage

International Images المللي هاي بين انگاره

International Radio المللي سخن پراكني راديويي بينBroadcasting

گذار و معيار ساز فرايند قانون المللي بين

International Regulatory Standard Setting Process

International Transmitters المللي هاي بين فرستنده

International TV Flows المللي بين هاي تلويزيوني جريان

Know-How دانش كاربردها

Knowers شناسندگان

Letters-To-The-Editor نامه به سردبير

Listenérs Diaries خاطرات شنوندگان

Listenérs Letter Analysis هاي شنوندگان تحليل نامه

مباني جريان خبرها، ادبيات جريان خبر

Literature of News Flow

Local Content ها محتواي بومي رسانه

Media Factors اي عوامل رسانه

Media Units اي واحدهاي رسانه

Message Distribution فرايند توزيع پيامProcess

Modern Media هاي نوين رسانه

Monitiring Broadcast مانيتور خدمات سخن پراكنيServices

Monograph تك پژوهي

Multinational Network جريان شبكه چند مليتيFlow

Multiple Hosts هاي متعدد پذيرنده

Multiple Users كاربران متعدد

National Agencies هاي ملي خبرگزاري

National Images هاي ملي انگاره



Negative Feeback بازفرست منفي

New Information اقتصاد نوين اطالعاتEconomy

نظم نوين جهاني اطالعات و ارتباطات

New World Information Communication Order

News خبر

News Accuracy صحت خبر

News Agency خبرگزاري، آژانس خبري

News Bias داري خبري جانب

News Channel كانال خبري، مجراي خبر

News Funnel مجراهاي خبر، مجراي خبر

News Importation واردات خبر

News Magazines هاي خبري مجله

هاي ذهني از طريق ايجاد قالب خبرها

News Stereotyping

News Values هاي خبري ارزش

ر خبري، موضوعات غير مواد غي خبري

Non-News Material

Normative هنجاري بودن

شمال ـ ) خبري(الگوهاي جريان جنوب

North-South Flow Patter

Offensive Propaganda تبليغات تهاجمي

Official Coding نامة رسمي نظامInstrument

هاي داده خدمات مستقيم پايگاه دهي

On-Line-Data- Base Services

One-Way Flow جريان يك طرفه يا تك سويه

One-Way Global TV تردد يك طرفة جهاني تلويزيونيTraffic

Operational Data هاي اجرايي داده

-Organizational Systems سازماني هاي موقعيت سطح نظامLevel Perspective

Orthodox View ديدگاه راست باور

Outer Space Treaty هانيپيمان فضاي كي

Output برون دهي

Patterns of Recall الگوهاي فراخوان

Pattens of Information الگوهاي اطالعات

Perecceptions تصورات

Personal Privacy اسرار شخصي

Personally Identifiable هاي احراز هويت دادهData

Persuasive Messages هاي اقناعي پيام

Pervasive فراگير

Phenomental هاي تكنولوژيك پديداري نوآوريTechnological Innovations

Pilot Programs هاي موقت و آزمايشي برنامه

Pixels جزء تصويري

Pluralism گرايي كثرت

Policy of Opein Skies هاي باز سياست آسمان

Political-Economy اقتصاد سياسي اطالعات Information

Positive Feedback بازفرست مثبت

هاي پردازش هاي اوليه، داده داده نشده

Primary Data

Print Media هاي چاپي رسانه

Priodical نشريه ادواري

Prior Patterns of الگوهاي مقدم اطالعاتInformation

Process of Massage فرايند توليد پيامProduction

Process fo Reciprocal عات دو سويهفرايند اطالInformation

Processing پردازش

Product Life Cycle دگرديسي توليد

هاي هاي توليدي رسانه جنبه ارتباطي

Prodution aspects of Communication Media

Proximity of Cultural قرابت عوامل فرهنگيFactors

Public Communication ارتباطات عمومي

Public Opinion Poll سنجش افكار عمومي

Pure Positivism گرايي محض اثبات

Qualitative Nature of ماهيت كمي خبرNews

Quality Versus Quantity كيفيت در برابر كميت

Readers Interest عالئق خوانندگان

Reciprocal Coverage پوشش دو جانبه

Regional Agencies يا هاي منطقه خبرگزاري

Regional Conflict اي هاي منطقه مديريت كشمكشManagement

Reliability and Quality اعتبار و كيفيت

Remote Sensing تكنيك سنجش از دور

Remote Sensing Data هاي سنجش از دور داده

Remote Terminals هاي دور پايانه

Reported News خبر گزارش شده

Representativeness of the ها معرف بودن نمونهSample

Retrieval بازيافت

Robot فرمانبر

Round Flow جريان مدور

Sample Survey بررسي مبتني بر نمونه برداري

Screen Terminals وششيپهاي هاي تصويري، پايانه پايانه

Single-Minded تك انديش

Size of Sample برداري حجم نمونه

Societal Communication ارتباطات اجنماعي



Source منبع

South-South Flow جنوب ـ جنوب) خبري(جريان

Sovereignty Ouer حاكميت بر اطالعاتinfformation

Sparsity of The Coverage پراكندگي پوشش

Spectrum Spacing طيف فضايي

Speculative نظري بودن

Specialized Magazines خصيهاي ت مجله

Spillover پوشش ناخواسته

Spot or Directional Beams اي دار نقطه عالئم راداري يا جهت

Stereotyping قالبي كردن اعمال و افكار

Storage انباشت

Structural Analysis تجزيه و تحليل ساختاري

Structure of Global ساختار ارتباطات جهانيCommunication

Sun Synchoronous مدار همزمان خورشيدي

Superficiality سطحي بودن

Survery Analysis زمينه پژوهي

Synoptic Imagery تصوير برداري كلي

Telecommunication زير ساخت ارتباطات دوربردInfrastructure

Terrestrial هاي ارتباطي زميني شبكهCommunication Networks

The Big Four چهار غول خبري جهان

Theoretical Constructs هاي تئوريك سازه

Thoroughness جامعيت

Traditional Channels of مجراهاي سنتي خبرهاNews

Transborder and Planetaryو ) اي سياره(هاي جهاني دادهData

فرا ـ مرزي Transborder Data Flow جريان فرا ـ مرزي

Transnational Actors كارگزاران فراملّي

Transnational Network جريان شبكه فراملّيFlow

Transnational News هاي فراملّي خبرگزاريAgencies

Transponder تكرار كننده فضايي

Triangular Flow جريان مثلثي

TV Line System سيستم پخش سراسري تلويزيوني

Up To Date روزآمد

User كاربر، استفاده كننده

Vector Quality كيفيت برداري

Vertical Control كنترل عمودي

Vertical Integration گرايي عمودي هم

Vertical Interaction كنش متقابل عمودي

Vertical News Flows هاي خبري عمودي جريان

Visual Contact ارتباط ديداري

Visual Conveyance of القاء بصري مفهومMeaning

Visual Symbols نمادهاي ديداري

Western-Centric News خبرهاي مغرب مدار

Wire Services خدمات تلگرافي

World Agencies هاي جهاني خبرگزاري

World Image Making سازي جهاني انگاره

World of TV News جهان خبرهاي تلويزيوني



ارات اين كتاباختص

NOAA )آمريكا(ها و اوضاع جوي ماهواره ادارة ملّي اقيانوس AFP خبرگزاري فرانسه

NORDIC كشورهاي حوزة اسكانديناوي ANN شبكه خبري آسيايي اقيانوس آرام

NWICO نظم جهاني نوين اطالعاتي ـ ارتباطي ANSA )ايتاليا(خبرگزاري آنسا

OANA هاي آسيايي سازمان خبرگزاري AP )آمريكا(خبرگزاري آسوشيتدپرس

OPEC خبرگزاري اوپك ATS ماهواره تكنولوژي كاربردي

PANA خبرگزاري پان افريكن BBC بنگاه سخن پراكني انگليس

PTT پست، تلگراف و تلفن CANA خبرگزاري حوزه كارائيب

REUTERS )انگليس(خبرگزاري رويتر COMSAT اي مؤسسة ارتباطات ماهواره

SITA شبكه خطوط هوايي اروپا CTS ماهواره تكنولوژي ارتباطي

SITE ماهواره تجربي آموزش تلويزيوني DPA خبرگزاري آلمان غربي

SPIN هاي اطالعات ها و سياست استراتژي ESA آژانس فضايي اروپا

STC )آمريكا(اي مؤسسه تلويزيون ماهواره IBI المللي انفورماتيك دفتر بين

SWIFT ها سيستم انتقال بين بانك IEEE خبرگزاري اسپانيا

ــين ــرد ســازمان ب المللــي ارتباطــات دورب اي ماهواره

INTELSAT يوگسالوي(خبرگزاري تاينوگ( TANJUG

TASS )شوروي(خبرگزاري تاس ITU المللي ارتباطات دوربرد اتحاديه بين

UNCOPUOS فاده مسالمت آميز از فضاي كيهانيكميتة است JERS-1 )ژاپن(ماهواره منابع زميني

UNCTC هاي فراملّي سازمان ملل مركز شركت LATIN اي آمريكاي التين خبرگزاري منطقه

UPI )آمريكا(خبرگزاري يونايتدپرس اينترنشنال MOS )ژاپن(ماهواره نظارت دريايي

USCI اي هاتحادية ارتباطات ماهوار NASA آژانس فضايي و هوانوردي آمريكا

VOA )راديو آمريكا(صداي آمريكا NEP نقاط كانوني ملّي

كنفــرانس اداري راديــويي جهــاني بــراي ارتباطــات دوربرد فضايي

WARC-ST



گزيده كتابشناسي

:سازند لمللي اطالعات را مطرح ميا ان بينهاي زير ابعاد گوناگون جري كتاب

Adams, William C., Ed. Televisoin Coverage of International Affairs. Norwood, New Jersey:ABLEX Publishing

Corporation, 1982.

Adams, William C., Ed. Television Coverage of the Middle East. Norwood, New Jersey: ABLEX Publishing

corporation, 1981.

Anand, R. P., Ed. cultural Factors in International Relations. New Dehli: Abhinay Publications, 1981.

Arbatov, Georgi. The War of Ideas in Contemporary International Relations. Moscow: Progress Publishers, 1973.

Asia-Pacific Broadcasting Union (ABU) and Friedrich-Ebert-Stiftung (FES). Television News in a North-South

Perspective. Bonn, Germany: Friedrich-Ebert-Stiftung, 1981.

Beltran,Luis Ramiro and Elizabeth Fox DeCardona.Communicacion Dominada: Estados Unidos en los Medios de

America Latina. ILET/Ed. Nueva Imagen, Mexico: ILET, Ed., 1980.

Bickley, Verner and Puthenraramril John Philir, Eds. Cultural Relations in The Global Community. New Dehli :

Abhinav Publications, 1981.

Board, of Governors of The National Inquiry. Scholarly Communication: The Report of The National Inquiry.

Baltimore, Maryland: The Johns Hopkins University Press, 1979.

Bortnick, Jane. «International Information Flow: The Developing World Peroective », Cornell International Law

Journal, Summer, 1981, pp. 333-354.

Bockin, James, Dan Dimancescu and Ray Stata, Global Stakes: The Future of The High Technology in America.

Cambridge, Mass.: Harper and Row, 1982.

Bovd, Douglas A. Broadcasting in The Arab World: A Survey of Radio and Television in The Middle East. Philadelphia:

Temple University Press, 1982.

Bovd-Barrett, Oliver, The International News Agencies. London: Constable, 1980.

BBC Annual Report and Handbook 1983. London: BBC Publications, 1983.

Browne, R. Donald. International Radio Broadcasting: The Limits of The Limitless Medium. New York: Praeger

Publishers, 1982.

Bushkin, Arthur A. «Information Exchange: An International Trade Issue?» Satellite Communications, January, 1983.

pp. 42-43.

Charles, Whitney D. and Allen Wartella Eds. World Radio TV Handbook. New York: Billboard A. G., Volume 35,

1981.

Cherry, Colin. World Communication: Threat orPromise? London: Wiley Interscience, 1971.

Christol: Carl Q. The Modern International Law of Outer Space. New york: Pergamon Press, 1982.

Clark, Peter M. and Hamid Mowlana. «Iran's Perception of Western Europe: A Study in National and Foreign. Policy

Articulation». International Interactions, 4:2, 1978, pp. 99-123.

Cleverdon, Robert and Anthony Edwards. International Tourism to 1990. Cambridge, Mass.: Abt Books, 1982.

Conference Board Inc. Information Technology: Some Critical Implications for Decision Makers. New York: The

Conference Board Inc., 1972.



Crane, Rhonda J. The Politics of International Standards: France and The Color TV War. Norwood, New Jersey:

ABLEX Publishing Corporation, 1979.

Dertouzos, Michael L. and Joel Moses, Eds. The Computer Age: A Twenty-Year View. Cambridge, Mass.: MIT Press,

1981.

Deutsch, Karl W. Nationalism and Social Communication. Cambridge, Mass.: MIT Press. 1966.

Dizard, Wilson. The Coming Information Age. New York: Longman, 1982.

Duke, Judith S., Ed. The Knowledge Industry 200:America's Two Hundred Largest Media Companies. White Plains,

New York: Knowledge Industry Publications, Inc., 1983.

Eapen, K. Eapen, «Reshaping Training and Research for The NIIO». Media Development. XXVII,4, 1980.

Edelstein, Alex. Comparative Communication Research. Beverly Hills: Sage Publications, 1982.

Faraone, Roque. «El Poder Economico y la Funcion Ideologica de Control Social que Ejerce la Prensa en el Uruguay».

Comunicacion v Cambio Social. Coleccion Intiyan, CTESPAL. Second Edition.Quito: CIESPAL, 1981. pp. 191-

202.

Fascell, Dante, Ed. International News: Freedom Under Attack. Beverly Hills: Sage Publications. 1979.

Feldman, Mark B. and David B. Garcia. «National Regulation of Transborder Data Flows» North Carolina Journal of

Intenational Laq and Commercial Regulations, 7:1, winter 1982, pp.1-25.

Galtung, Johan. «A Structural Theory of Imperialism». Journal of Peace Research, 8:2, 1971. pp. 81-118.

Galtung, Johan. The True World: A Transnational Perspective. New York : The Free Press, 1980.

Ganley, Oswald H. and Gladys D.Ganley. To Inform or To Control: The New Communications Networks. New York:

McGraw-Hill Book Company, 1982.

Gerbner, George, Ed. Mass Media Policies in Changing Cultures. New York: John Wiley, 1997.

Gerbner, George and George Marvanyi. «The Many Worlds of The world's Press». Journal of Communication, 27:1,

Winter 1977. pp. 52-66.

Gerbner, George and Marsha Siefert, Eds. World Communications: A Handbook. New York: Longman, 1983.

Gidengil, E. L.«Centers and Peripheries: An Empirical Test of Galtung's theory of Imperialism». Journal of Peace

Research,15:2, 1978, pp. 51-66.

Gorman, G.E. and L. Shaw. «Improving Information Flows in Current Development Research: A Western European

Perspective», International Social Science Journal, 1978. pp. 929-934.

Golding, Peter and Phillip Elliot. Making The News. London: Longman, 1979.

Gonzalez Manet, Enrique. «Medios de Difusion, Cultura y Cambio Social en America Latina». Boletijn UNESCO, July

December, 1980. pp. 16-28.

Cotlieb, Allen E. «The Impact of Technology on The Development of Contemporary International Law». Recueil des

Cours. Collected Courses of the Hague Academy of International Law. 1980, pp. 277-284.

Could, Peter and Jeffrey Johnson. «The Content and Structure of International Television Flows». communication.

5,1980. pp. 43-63.

Guback, Thomas and Tapio Vans in coliaooracion with Jose C. Cancon, Heriberto Nuraro, Cloria Rojas, and Boonrak

Booyaketmala. Transnational Communication and Cultural Industries, Reports and Papers on Mass Communication

No. 92, Paris: Unesco, 1982.

Haas, Ernest and John Gerard Ruggie. ,What Message in The medium of Information Systems?» International Studies

Ouarterly, 26:2, 1982, pp. 190-219.

٥ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


Halloran, James D. ,Warring Schools on Complementary Perspectives? A Case for Crirical Eclecticism ». Centre for

Mass Communication Research. University of Leicester, Leicester, England. 1983.

Halloran, James D. and Virginia Nightingle. ,Young TV Viewers and Their Images of Foreigners: A Summary and

Interpretation of A Four Nation Study,,. Centre for Mass Communication Research, University of Leicester,

Leicester, England, 1983.

Hamelink, Cees J. Cultural Autonomy in Global Communication. New York: Longman, 1983.

Hoso-Bunka Foundation. Symposium 2 on Public Role and System of Broadcasting: Summary Report. Tokyo: Hoso-

Bunka Foundation, 1981.

Hudson, Heather. Telecommunications and Development. Norwood, N. J.: Ablex Publishing corporation, 1983.

Independent commission on International Issues (Brandt Commission). North South: A Programme for Survival.

Cambridge, Mass.: MIT Press, 1980.

International Association for Mass Communication Research. New Structures of International Communication? The

Role of Research (Main Papers from The 1980 Caracas Conference). Leicester, England: IAMCR, 1982.

International Association for Mass Communication Research and UNESCO. «Communication in The Eighties: The

Nature of The Problem and Some Proposals for An International Research Strategy». Report prepared by Annabelle

SrebernyMohammadi on The IAMCR/UNESCO Consultation Meeting of July 1982. Leicester, England: IAMCR,

January 1983.

International Commission for The Study of Communication Problems. Many Voices, One World. London: Kogan Page,

1980.

International Organization of Journalists. Clashes of Ideas on Modern Media. Prague: International Organization of

Journalists, 1975.

Katz, Elihu and George Wedell. Broadcasting in The Third World. Cambridge, Mass.: Harvard University Press, 1977.

Kelman, Herbert C. International Behavior: A Socio-Psychological Analysis. New York: Holt, Rienhart, and Winston,

1965.

Keune, Reichard, Ed. «The New International Information and Communication Order». Viertel Jahres Berichte

Probleme der Entwicklungslander (Special Issue), No. 85 September 1981. Bonn, Federal Republic of Germany:

Friederick-Ebert -Stiftung.

Larson, James F. Television's Window On The world: International Affairs Coverage on The U. S. Networks. Norwood,

New Jersey: ABLEX Publishing Corporation, 1983.

Lasswell, Harold, Daniel Lerner and Hans Speier, Eds. Propaganda and Communication in World History, Volume III.

Honolulu, Hawaii: University of Hawaii Press, 1980.

Lawtence, John Shelton and Bernard Iimberg, Eds: Fair Use and Free Inquiry: copyright Law and The New Media.

Norwood, New Jersey: ABLEX Publishing Corporation, 1980.

Lee, Chin-Chuan. Media Imperialism Reconsidered: The Homogenizing of Television Culture. Beverly-Hills/London:

Sage Publications, 1980.

Lehman, Maxwell and Burke Thomas, Eds., communication Technologies and Information Flow. Elmsford, New York:

Pergamon Press, Inc., 1980.

Lent, John A., Third World Mass AIedia: Issues, Theory and Research, williamsburg, Virginia: College of Williams

and Mary, Publications No. 9, 1979.

Lindahl, Rutger. Broadcasting Across Borders: A Study on The Role of Propaganda in External Broadcasts. Goteborg,

٦ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


Sweden: C. W. K. Gleerup, 1978.

Mankekar, D. R. One-Way Flow: Neo-Colonialism Via News Media. New Dehli: Clarion Books, 1978.

Martin, John L. and Anjugrover chaudhary, Eds. Comparative Mass Media Systems. New York: Longman, 1983.

Mattelart, Armand. Multinational Corporations and The control of Culture . New Jersey: Humanities Press, 1979.

McCavitt, william E. Broadcasting Around The World. Blue Ridge Summit, Pennsylvania: Tale Books, 1981.

McPhail, thomas L. Electronic colonialism. Beverly Hills: Sage Publications, 1981.

Merrill, John C., Ed. Global Journalism: A Survey of The world's Mass Media. New York: Longman, 1983.

Merritt, Richard L., Ed. Communication in International Politics. Urbana: University of Illinois Press, 1972.

Mosco, vincent. Pushbutton Fantasies: Critical Perspectives on Videotex and Information Technology. Norwood, New

Jersey: ABLEX Publishing Corporation, 1982.

Mosco, Vincent and Janet Wasko, Eds. Changing Patterns of Communications Control, Volume Two of The Critical

Communications Review, Norwood, New Jersey: ABLEX Publishing Corporation, 1983.

Mowlana, Hamid. «Political and Social Implications of Communications Satellite Applications in Developed and

Developing Countries». In Joseph N. Pelton and Marcellus S. Snow, Eds., Economics and Policy Problems in

Satellite Communications. New York: Praeger, 1977.

Mowlana, Hamid. «Technology Versus Tradition:communication in The Iranian Revolution». Journal of

Communication, 29:3, Summer 1979. pp. 107-112.

Nowlana, Hamid. ,The communication Dimension of International Studies in The United States: A Quantitative

Assessment ». International Journal of communication Research (Koln, Germany), 1:1, 1974, pp. 3-22.

Mowlana, Hamid. «The Multinational corporations and The Diffusion of Technology». In A. A. Said and L. R.

Simmons, Eds., The New Sovereigns: Multinational Corporations as world Powers. Englewood cliffs, New Jersey:

Prentice-Hall, 1975.

Nowlana, Hamid. International Communication: A Selected Bihlioeraphv. Dobucu. Iowa: Kendall/Hunt Publlsions

Combany, 1971.

Mowlana, Hamid. «A Paradigm for Source Analysis in Events Data Research: Mass Media and The Problems of

Validity». International Interactions, 2:1, Summer 1975, pp. 33-44.

Mowlana, Hamid. «Trends in Research on International Communication in the United States» Gazette, XLX:2, 1973.

pp. 79-90.

Mowlana, Hamid. «Who Covers America?» Journal of Communication, 25:3, Summer 1975, pp. 86-95. Also, «Who

Covers America? An Update». School of International Service, American University, Washington, D. C., 1983.

Mowlana, Hamid and Ann Elizabeth Robinson. «Ethnic Mobilization and Communication Theory», in A. A. Said and

L. R. Simmons, Eds. Ethnicity in An International Context. New Brunswick, N. J.: Transaction Books, 1976.

Mowlana, Hamid. «A Paradigm for Comparative Mass Media Analysis». In H-D. Fischer and J. C. Merrill, Eds.,

International and Intercultural Communication. New York: Hastings House, 1976.

Mowlana, Hamid. «Communication in Intercultural and International Relations: Toward a New Framework». Cultures:

Dialogue Among Peoples of The world. Paris: UNESCO, 1983.

Mowlana, Hamid, Ed. International Flow of News: An Annotated Bibliography. Paris: UNESCO, 1983.

Mowlana, Hamid., Mass Media and Culture: Toward an Integrated Theory». In william B. Gudykunst, Ed.,

Intercultural Communication: Current Perspectives: Beverly Hills,California: Sage Publications, 1983.

Mowlana, Hamid, «On The New World Information Order and UNESCO». In Review of U. S. Participation in

٧ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


UNESCO. (Hearings and markups before The Subcommittees on International Operations and on Human rights and

International Organizations of The Committee on Foreign Affairs, U. S. House of Representatives, Ninety-Seventh

Congress, March 10, July 9, and July 16, 1981). Washington, D. C.: U. S. Government Printing Office, 1982.

Nair, Basskaran. Mass Media and The Transnational Corporation. Singapore: Singapore University Press. 1980.

Nacional Aeronaucics and Space Administration. A Forecest of Space Technology: 1980-2000. Washington. D. C.: U.

S. Government Printing Office, 1976.

National Telecommunication and Information Administration. «Long-Range Goals on International Telecommunication

and Information: An Outline for The United States Policy». Reoort to The Congress of The United States, U. S.

Department of' Commerce. Washington, D. C.: Februarv 1983.

National Telecommunications and Information Administration, U. S. Department of Commerce. «Present and Projected

Business Utilization of International Telecommunications». Washington. D. C.: U. S. Department of Commerce,

September 1981.

Neustadt, Richard. The Birth of Electronic Puhlishing: Legal and Economic Issues in Telephone. Cable and Over-The

Air-Teletex and Videote. White Puains. New York: Knowledge Inaustry Publications. Inc. 1982.

Nordenstreng, Kaarle. The Mass Media Declaration of UNESCO.

Norwood, New Jersey: ABLEX Publishing Corporation, 1983.

Nordenstreng, Kaarle and Herbert I Schiller, Eds. National Sovereignty and International Communication. Norwood,

New Jersey: ABLEX Publishing Corporation, 1979.

Nordenstreng, Kaarle and Tapio Varis. Television Traffic: A One Way Street Reports and Papers on Mass

Communication, No. 70. Paris: UNESCO. 1974.

Novotny, Eric J. «Transborder Data Flow Regulation: Technical Issues of Legal Concern». Computer/ Law Journal,

3:2, winter 1981. pp. 105-124.

Novotny,EricJ. «Transborder Data Flows and International Law: A Framework for Policy-Oriented Inquiry». Stanford

Journal of International Law, 16, Summer 1980. pp. 141-180.

Nnaemeka, Tony and Jim Richstad. «Structured Relations and Foreign News Flow in The Pacific Region». Gazette,

26:4, 1980. pp. 235-257.

Nwuneli, Onuora E.«Methodology in The Study of Traditional Communication in Africa». Paper presented at The

Seminar on Theories and Methodologies in The Sociology of Communication, University of Legos, Lagos, Nigeria

July 415, 1983.

Ouedraogo, J. P. G. «Regional Needs and Utilization of Remote Sensing in West and Central Africa». Paper read at The

United Nations International Seminar on Remote Sensing Applications and Satellite Communications for Education

and Development, toulouse, France, April 21-25, 1981.

Pasquali, Antonio. Comprender Ia Comunicacion. Monte Avila Editors Caracas, 1978.

Pavlic, Breda and Cees J. Hamelink. «Interrelationship Between the New International Economic Order and a New

International/World Information-Communication Order». (Report Prepared for UNESCO), Research Centre for

Cooperation with Developing Countries, Ljublejana, Yugoslavia, 1982.

Pelton, Joseph. Global Talk. Boston: A. w. Sijthoff, 1981.

Pelton. Joseph and Marcellus S. Snow, Eds. Economics and Policy Proolems in Satellite Communications. New York:

Praeger, 1977.

Ploman, Edward. International Law Governing Communications and Information: A Collection of Basic Bocumencs.

٨ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


Westpot, Connecticut: Greenwood Press 1982.

Pool, Ithiel de Sola. Forecasting The Telephone: A Retrospective Technology Assessment. Norwood, New Jersey:

ABLEX Publishing Corporation, 1983.

Pool, Ithiel de Sola and Richard Jay Solomon. «Intellectual Property and Transborder Data Flows». Stanford Journal of

International Law, 16, Summer 1980. pp. 113-139.

Prosser, Michael. Intercommunication Among The Nations and Peobles New York: Harper and Row, 1973.

Raskin, A.H., «Report on News Coverage of Belgrade UNESCO Conference», The National News Council, New York,

1981.

Reijnen, Gisjsbertha C. Utilization of Outer Space and International Law. Amsterdam: Elsevier Scientific Publishing

company, 1981.

Reyes Matta, Fernando. «E1 Encandilamiento Informative de America Latina ». La Circulacion de Noticias en America

Latina. Mexico: Federacion Latino-americana de Periodistas, 1978

Reyes Matta, Fernando. «Las Agencias de Noticias en el Nuevo Orden Internacional de la Informacion». Memorias de

la Semana Internacional de la Comunicacion, 18-20 August 1980. Cuadernos de Communicacion Social. Bogata:

Universidad Pontificia Javeriana, 1981. pp. 211-237.

Richstad, Jim and Michael Anderson. Crisis in The International News: Politics and Prospects. New York: Columbia

University Press, 1981.

Righter, Rosemary. Whose News? Politics, The Press and The Third World. London: Burnett Books, 1978.

Roach,Colleen. «Mexican and U. S. News Coverage of The IPDC at Acapulco». Journal of Communication, Volume

32. Summer 1982. pp. 71-85.

Robinson, Gertrude J. News Agencies and World News in Canada and The United States and Yugoslavia: Methods and

Data. Fribourg, Switzerland: University Press of Fribourg, 1981.

Rogers,Everett M. and Livia Antola.«Television Flow's in Latin America,,. Paper Read at The Conference on Flow of

Messages, Flow of Media in The Americas, Stanford, California, December 9-10, 1982, Stanford University.

Roncagliolo, Rafael and Norene Janus. «Publicidad Transnacional, Medios de Comunicacion y Educacion en Los

Paises en Desarrollo » (Transnational Advertising, Communications Media, and Education in The Developing

Countries). Perspectives, Volume X. 1, 1980. pp. 32.

Roncagliolo, Rafael, «Flow of News and Freedom of The Press». The Democratic Journalist March 1979. pp. 7-11.

Rosenblum,Mort. Coups and Earthquakes: Reporting the World for America. New York: Harper and Row, 1979.

Rosengren Karl E. «Communication Research: One Paradigm, Or Four?». In E.M. Rogers and F. Balle, Ed. Mass

Communication Research in The United States and Europe, Norwood, N. J.: ABLEX Publishing Corporation. 1983.

Rosengren Karl E. «Bias in News: Methods and Concepts». In Cleveland Wilhoit, Ed., Mass Communication Review

Yearbook 1. Beverly Hills, California: Sage Publications, 1980.

Rosengren Karl E. «Four Types of Tebles ». Journal of Communication. 27:1, Winter 1977, pp. 67-75.

Sebins, Floyd F. Remote Sensing: Princioies and Inceroreracion. Sanfrancisco: W. H. Freeman, 1978.

Said, Edward W. Covering Islam. New York: Pantheon Books, 1981.

Said, Edward W. Orientalism. New York: Vintage Books, 1978.

Santoro, Eduardo. «La Informacion Sobre Latinoamerica en Una Semana de Prensa en Caracas». Comunicaciony

Cambio Social. Coleccion Intiyan, Second Edition.Quito: CIESPAL, 1981, pp 323-343.

Schiller, Daniel. Telematics and Government. Norwood, New Jersey: ABLEX Publishing Corporation, 1982.

٩ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


Schiller, Herbert I. The Mind Managers. Boston: Beacon Press, 1973.

Schiller, Herbert I. Communication and Cultural Domination. New York : International Arts and Sciences Press, 1976.

Schiller, Herbert I. Who Knows: Information in The Age of The Fortune 500. Norwood, New Jersey: ABLEX

Publishing Corporation, 1981.

Schnitman, Jorge A. Film Industries in Latin America: Dependency and Development. Norwood, New Jersey: ABLEX

Publishing Corporation, 1983.

Schramm, wilbur and L. Ervin Atwood. Circulation of News in the Third world. -A Study of Asia. Hong Kong: Chinese


Scrales, Christopher. Copyright. Cambridge, England: Cambridge University Press, 1980.

Selser,Gregorio.«Guerra en las Malvinas: Censura, Limitaciones, Vetos, Castigos y Intimidaciones a la Labor de Prensa

». Document Presented at The International Forum on Social Communications of El Dia, Mexico, 1982.

Efrem Sigel, et al, The Future of Videotext. white Plains, New York: Knowledge Industry Publications, Inc., 1982.

Singh, Indu B., Ed. Telecommunications in The Year 2000: National and International Perspectives, Norwood, New

Jersey: ABLEX Publishing corporation, 1983.

Smith, Anthony. The Geopolitics of Information: How The Western Culture Dominates The World. New York: Oxford


Smith, M. Esselli. «The Cultural Costs of Tourism». Cultural Survival Quarterly, 6:7, Summer 1982. pp. 7-12.

Smythe, Dallas W. Dependency Road: communications, Capitalism, Consciousness, and Canada. Norwood, New

Jersey: ABLEX Publishing Corporation, 1981.

Stevenson, Robert L. and Richard Cole. «Foreign News and The 'New World Information Order' Debate. Parc le Issues

in The Debace; Part II: Foreign News in Selected Countries». Research Report. Prepared under contract of

International Communication Agency, Office of Research, U. S. Government, July 1, 1980.

Straus, Richard, Ed. Communication and International Trade: A Symposium. Washingtion, D. C.: United States

National Committee of The International Institute of Communication, 1982.

Szalai, Alexander (with Margaret Croke and Associates). The United Nations and The News Media, New York: United

States Institute for Training and Research (UNITAR), 1972.

Szecsko, Tamas. «The Grammer of Global Communication». Intermedia, 10, 2, March 1982.

Szecsko, Tamas. Recent Studies(on Radio and Television) 1976-77. Budapest: Mass Communication Research Centre,

1978.

Szecsko, Tamas and Elihu Katz. Mass Media and Social Change, London: Sage Publications, 1981.

Ten, Alexis. Mass Communications in The Third World. Norwood, N.J.: ABLEX Publishing Corporation, 1983.

Taubert, Sigfred and Peter Weidhaas. TheBook Trade of The World, Munchen: K. G. Saur, 1981.

Terestyeni, Tamas. «Geopolitical Regions in The News ». JEF-KEP, The Quarterly of The Mass Communication

Research Centre, Budapest, Hungary. Special Edition, August, 1982, pp. 128-144.

Trezise, James, James G. Stovall and Hamid Mowlana. Watergate: A Crisis for The World-A Survey of British and

French Press Reaction Toward an American Political Crisis. Oxford, England: Pergamon Press, 1980.

tunstall, Jeremy. The Media Are American. New York: Columbia University Press, 1977.

Uglioajah, Frank. «Oramedia' or Traditional Media as Effective Communication Options for Rural Development in

Africa». Communicatio Socialis (Aachen, Germany), 15;3, September 1982. pp. 211-221.

United Nations General Assembly, Questions Relating toInformacion (International Relations in The Sphere of

١٠ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


Information and Mass Communication) 34th Session. Document A/34/149, 1979, 34 p.

United Nations. Centre on Transnational Corporations, Transnational Corporations in World Development,

Reexamined. 1978, E/C. 10/38. Sales number. 78. Annex I.

United Nations. The Impact of Multinational Corporations on Development and International Relations. New York,

United Nations, 1974.

United Nations. Centre on Transnational Corporations (UNCTC). «Transnational Corporations and Transborder Data

Flow: An Overview ». paper presented at the Seventh session of UN Economic and Social Council Commission on

Transnational Corporations, Genveva, Switzerland, August 31-September 14, 1981.

United Nations. «Preparation of an International Convention on Principles Governing The Use by States of Artificial

Earth Satellites for Direct Television Broadcasting ». General Assembly Resolution 2727 (XXVI), annex, A/37/646,

New York, 1982.

UNESCO. Draft Medium-Term Plan (1984-1989), General Conference, Fourth Extraordinary Session, Paris 1982

(4XC/4).

UNESCO. «Consultation of Experts on Means of Communication and The Nature of Human Communication.

Vienna, 1980 (SS. 80/CS. 9/12; SS, 81/WS/7).

UNESCO. Statistical Yearbook, Paris, 1981.

UNESCO. «International Commission for The Study of Communication Problems: Final Report.» Paris, 1980.

UNESCO. «Educational Documentation and Information. Bulletin of The International Bureau of Education, No. 215,

Paris, 1980.

UNESCO. The Multinational Exchange of Educational AudioVisual Material. Paris 1980.

UNESCO. «consultative Meeting of Specialists and Representatives of Inter-governmental and Non-governmental

Organizations Active in The Field of Communication». Paris, 1981 (CC. 81/WS/27).

UNESCO. Domination or Sharing? Endogenous Development and The Transfer of Knowledge, Paris, 1981.

UNESCO. «Meeting of The Coordinating Committee: News Agencies Pool of Nonaligned Countries».6th , New Dehli,

1981 (MC/1371/81).

UNESCO. «Intergovernmental Council of The International Programme for The Development of Communication

(IPDC) ». Third Session, Paris 13-20. December 1982.

UNESCO. «Reports of The Meetig of Experts on Communication Policies and Planning». Paris, July 1972

(COM/MD/24).

UNESCO. Moving Toward Change (Some Thoughts on The New International Order), Paris, 1976.

UNESCO. Reports and Papers on Mass communication (series). Paris, UNESCO: The Right to Communicate: A Status

Report. No. 94, 1981.

News Dependence. No. 93, 1980.

Transnational Communication and Mass Media Industries. No. 92, 1980.

The Site Experience. No. 91, 1980.

Community Communications: The Role of Community Media in Development. No. 90, 1979.

The SACI/EXTERN Project in Brazil: An Analytical Case Study. No 89, 1979.

Rural Journalism in Africa. No. 88, 1979.

Communication in The Community. No. 87, 1979.

Mass Media: Codes of Ethics and Councils. No. 86, 1979.

١١ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


News Values and Principles of Cross-Cultural Communication, No. 85, 1979.

Mass Media: The Image, Role and Social Condition of Women.No. 84, 1979.

National Communication Policy councils. No. 83, 1979.

The Book in Multilingual Countries. No. 82, 1978.

External Radio Broadcasting and International Understanding.No. 81, 1977.

Media Studies in Education. No. 80, 1977.

The Economics of Book Publishing in Developing Countries, No. 79, 1977.

Planning for Satellite Broadcasting. No. 78, 1976.

Cross-Cultural Broadcasting. No. 77, 1976.

Towards Realistic Communication Policies. No. 76, 1976. Technology and Access Communications Media. No. 75,

1975. National Communication Systems: Some Policy Issues and Options, No. 74, 1975.

Training for Mass Communication. No. 73, 1975.

Promoting The Reading Habit. No. 72, 1975.

Television Traffic-A One-Way Street, No. 70, 1974.

Mass Media in an African context. No. 69, 1973.

The Pracrice of Mass Communication: Some Lessons from Research. No. 65, 1972.

Mass Media in a Violent World. No. 63, 1971.

Mass Media in Society: The Need of Research, No. 59, 1970.

UNESCO . Cultures: Dialogue Between The Peoples of The World. «An Introduction to Cultural Policies». (Special

Issue), Paris: UNESCO, 1983.

UNESCO. Cultures: Dialogue Between The Peoples of The World. «Communication and Culture». (Special Issue)

Paris: UNESCO, 1983.

UNESCO. Intergovernmental Council of The International Programme for The Development of Communication,

Second Session, Acapulco, 18-25 January 1982, Final Report, Paris; also Third Secion, December 13-20, Paris,

1982.

UNESCO. The Unesco Courier (series), 1977-1983.

UNESCO. List of Documents and Publications in The Field of Mass Communication 1981. Paris: Unesco, 1982

(COM/82/WS/15).

U.S. Congress, House of Representatives, Subcommittees on International Operations and on Human Rights and

International Organizations of The Committee on Foreign Affiars. «Review of The U. S. Participation in

UNESCO». Washington, D. C.: U. S. Government Printing Office, 1982.

U. S. Congress, House of Representatives. «International Information Flow: Forging a New Framework». Washington,

D. C.: U. S. Government Printing Office, 1980.

U. S. Congress, House of Representatives, Committee on Government Operations, Subcomittee of Government

Information and Individual Rights. «Hearings on International Broadcasting: Direct Broadcast Satellite».

Washington, D. C.: U. S. Government Printing Office, 1981.

U. S. Congress, Senate, Committee on Commerce, Science and Transportation. «International Telecommunications Act

of 1982». Washington, D. C.: Government Printing Office, 1982.

U. S. Department of Commerce, International Trade Administration. An Assessment of U. S. competitiveness in High

Technology Industries. Washington, D. C. 1983.

١٢ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


U. S. Department of State. International Aspects of Communication and Information, Washington, D. C. 1982.

Van Dinh, Tran. Independence, Liberation, Revolution: An Approach to The Understanding of The Third world. Nor

wood, New Jersey: ABLEX Publishing Corporation, 1983.

Waldrop, M. Mitchell. «Imaging the Earth (I): The First Decade of Landsat». Science, 215:4540, March 1982, pp. 1600-

1603.

Waldrop. M. Mitchell. «what Price Privacizinz Landsat?» Science, 219:4585, February, 1983, pp. 752-754.

Weaver, David H. Videotex Journalism: Teletext. viewdata, and The News. Hillsdale, New Jersey: Lawrence Erloaum

Associates, Inc., 1983.

William, Raymond. Television: Technology: and Cultural Form. London: Fontana Collins, 1974.

Woolfe, Roger. Videotex: The New Television/Telephone Information Services. London: Heyden, 1980.

١٣ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


١٤ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت


.

١٥ 15875ـ6597: پستي صندوق. 13خيابان شهيد بهشتي، خيابان پاكستان، كوچه دوم، پالك : هرانت
