1

TAJUK:

Kesan Pengambilan Makanan Tambahan dan Ubatan: Perspektif Nefrologi

Seminar "Kefahaman Islam Mengenai Makanan Sunnah dan Makanan Moden"

20 November 2019

Dewan Besar, IKIM.

Pembentang:

Dr Rafidah Abdullah

Pakar Perunding Perubatan & Nefrologi,

Hospital Sultan Haji Ahmad Shah,

Temerloh.

Jumlah perkataan: 3855 Jumlah mukasurat: 17

2

KANDUNGAN 1. Abstrak ............................................................................................................................. 3

2. Pendahuluan .................................................................................................................... 4

3. Praktis makanan tambahan .............................................................................................. 5

4. Penyakit kronik buah pinggang ........................................................................................ 5

5. Kaedah kajian klinikal di dalam bidang perubatan ........................................................... 6

6. Regulasi dan pemantauan di Malaysia ............................................................................. 7

7. Huraian jenis-jenis pengambilan makanan tambahan ..................................................... 7

7.1. Makanan tambahan ................................................................................................. 8

7.1.1. Herba ................................................................................................................ 8

7.1.2. Suplemen .......................................................................................................... 8

7.2. Lain-lain Makanan .................................................................................................... 9

7.2.1. Susu .................................................................................................................. 9

7.2.2. Keju ................................................................................................................... 9

7.2.3. Kurma ............................................................................................................. 10

7.2.4. Asid Amino ..................................................................................................... 10

7.2.5. Anggur ............................................................................................................ 10

7.2.6. Madu .............................................................................................................. 10

7.2.7. Barli ................................................................................................................ 11

7.2.8. Jintan Hitam (Habbatussauda’) ...................................................................... 11

7.2.9. Minyak Zaitun ................................................................................................. 12

7.2.10. Gam Arabik ..................................................................................................... 12

8. Rawatan Penyakit Buah Pinggang .................................................................................. 13

8.1. Ubat preskripsi ....................................................................................................... 13

8.2. Ubat over-the-counter ............................................................................................ 13

8.3. Penjagaan pemakanan jika mempunyai penyakit kronik buah pinggang .............. 13

9. Kesimpulan ..................................................................................................................... 14

10. Rujukan ...................................................................................................................... 15

11. Lampiran A Senarai 20 penyakit yang tidak boleh diiklankan .................................... 17

3

1. Abstrak

Pendahuluan: Pesakit kronik buah pinggang di Malaysia semakin meningkat saban tahun dan

dianggarkan satu di dalam sepuluh individu mengalaminya. Pesakit yang menjalani dialisis

iaitu tahap akhir atau tahap 5 memerlukan perbelanjaan yang tinggi. Oleh kerana itu, segala

usaha perlu ditumpukan untuk mencegah penyakit kronik ini.

Objektif: Kertaskerja ini akan memeriksa kesan dan keberkesanan makanan tambahan

didalam pengurusan pesakit kronik kegagalan buah pinggang.

Metodologi: Penulisan ini adalah mengikut bukti dan penerbitan klinikal yang telah diterbitkan

oleh jurnal. Ianya akan terbahagi kepada beberapa bahagian; pendahuluan, penerangan tentang

penyakit buah pinggang, regulasi di Malaysia, huraian beberapa pemakanan tambahan, rawatan

dan penjagaan untuk pesakit kronik buah pinggang.

Keputusan: Kebanyakan bahan di dalam makanan tambahan dilaporkan ada mempunyai

potensi untuk beberapa aspek penting kesihatan. Walaubagaimanapun, terdapat beberapa herba

dan makanan tambahan yang telah dilaporkan menjejaskan fungsi buah pinggang Tiada bukti

kukuh untuk kegunaan rawatan pesakit buah pinggang.

Kesimpulan: Pesakit kronik buah pinggang perlu mengelakkan pengambilan makanan

tambahan. Perbincangan perlu dilakukan dengan perawat kesihatan sebelum mengambil apa-

apa bahan tambahan untuk mengelakkan risiko kesan sampingan.

4

2. Pendahuluan Pesakit yang menjalani rawatan dialisis di Malaysia semakin meningkat saban tahun (1).

Perbelanjaan rawatan dialisis yang ditanggung oleh kerajaan Malaysia juga sentiasa

meningkat; ianya menelan belanja berjumlah RM1.2 billion pada tahun 2016 (2). Hampir satu

di dalam sepuluh dianggarkan mengalami penyakit kronik kegagalan buah pinggang di

Malaysia dan hanya segilintir sahaja yang sedar akan penyakit mereka (3). Antara salah satu

penyebabnya adalah kerana penyakit kronik buah pinggang tiada gejala yang ketara sehingga

ke tahap paling akhir, iaitu tahap 5. Oleh kerana itu, individu yang mengalami risiko seperti

kencing manis, darah tinggi disarankan untuk menjalani ujian saringan untuk mengesan

penyakit buah pinggang dari peringkat awal (3). Individu-individu yang masih sihat digalakkan

menjalani gaya hidup sihat untuk mengelakkan penyakit ini.

Lazimnya, pesakit-pesakit yang mengalami penyakit kronik buah pinggang menjalani rawatan

susulan doktor. Pesakit yang berada di tahap 4 dan 5 kebiasaannya dirujuk dan dibawah

rawatan berkala di klinik pakar buah pinggang (4). Rawatan akan fokus kepada mengurangkan

risiko kerosakan dengan cepat dan secara khususnya penyakit punca kerosakan tersebut (4).

Garispanduan pengurusan rawatan menyatakan pesakit-pesakit kronik ini perlu mengelakkan

rawatan atau makanan tambahan selain daripada yang disarankan oleh para doktor yang

merawat (5).

Makanan tambahan adalah makanan yang mengandungi vitamin, mineral, nutrien dan lain-lain

dan mempunyai nutrisi dan fisiologi yang berguna kepada kesihatan. Pada permulaannya,

ianya digunakan untuk individu yang tidak cukup bahan-bahan tersebut. Akan tetapi, makanan

tambahan telah dihasilkan secara besar-besaran dan dipromosikan sebagai produk kesihatan di

seluruh dunia. Pesakit yang mempunyai penyakit kronik buah pinggang tergolong didalam

kumpulan berisiko jika mengambil produk seperti ini tanpa mengetahui kesan sampingan yang

mungkin berlaku (6). Pesakit kronik buah pinggang kebiasaannya tidak memberitahu pengamal

perubatan yang mereka mengambil makanan tambahan; yang lebih membimbangkan ianya

diantara golongan pesakit yang telah menerima pemindahan buah pinggang (transplan) (7).

Artikel ini akan dimulakan dengan penjelasan definasi makanan tambahan; seterusnya huraian

jenis makanan yang lebih spesifik mengikut kajian yang telah dilakukan dan diterbitkan;

diakhiri dengan rawatan penyakit kronik buah pinggang.

5

3. Praktis makanan tambahan Menyelamatkan dan memperbaiki kesihatan adalah antara misi utama Pertubuhan Kesihatan

Sedunia (World Health Organization). Pengambilan pemakanan tambahan bukan praktis atau

saranan perubatan moden yang mengikut garispanduan yang ditetapkan. Jadi, ianya boleh

digolongkan didalam perubatan alternatif, traditional dan/atau komplementari. Ramai

melaporkan penggunaan rawatan sebegini di seluruh dunia termasuk Malaysia (7–9).

Walaubagaimanapun, Pertubuhan Kesihatan Sedunia telah mengenalpasti potensi rawatan

seperti ini sebagai salah satu aspek penting perubatan secara holistik. Untuk tujuan tersebut,

pelan strategik untuk tahun 2014-2023 telah diterbitkan (10). Pelan strategik untuk perubatan

traditional dan komplementari telah menetapkan beberapa fokus utama; antaranya termasuk

mempunyai garispanduan, regulasi undang-undang dan kepentingan keperluan kajian-kajian

untuk membuktikan keberkesanan (10). Kepentingan kajian perubatan yang dititikberatkan

oleh bidang perubatan perlu diberi penerangan dan diwar-warkan kepada masyarakat umum.

4. Penyakit kronik buah pinggang

Jika seseorang individu mengalami kerosakan buah pinggang, para doktor akan memeriksa dan

membuat ujian untuk menentukan samada ianya penyakit akut (acute kidney injury) iaitu

berlaku secara tiba-tiba atau kronik (chronic kidney disease); yang telah berlaku lebih daripada

3 bulan (rajah 1) (5). Kecedaraan atau kerosakan fungsi secara akut boleh pulih; akan tetapi

ianya membawa risiko besar untuk menjadi kronik dimasa akan datang (11). Jika kegagalan

itu kronik, fungsinya tidak boleh pulih semula ke tahap normal (5). Kronik kegagalan buah

pinggang ada 5 tahap; dan ianya diklasifikasi mengikut fungsi buah pinggang individu tersebut.

Ianya boleh dikira menggunakan keputusan darah atau/dan urin setiap individu. Ujian ini boleh

dilakukan di mana-mana klinik atau makmal. Ujian saringan kesihatan juga penting untuk

individu-individu yang berisiko untuk mengesan penyakit kronik ini dari peringkat awal.

6

eGFR = estimated Glomerular Filtration Rate (fungsi buah pinggang)

Rajah 1: Jenis Kerosakan Buah Pinggang

5. Kaedah kajian klinikal di dalam bidang perubatan

Secara umumnya, kebanyakan rawatan perubatan moden asalnya adalah daripada tumbuh-

tumbuhan (12). Sebelum ianya digunakan untuk rawatan, ianya perlu melalui beberapa fasa

kajian klinikal seperti rajah 2. Fasa-fasa ini penting untuk memastikan keselamatan

penggunaan sesuatu bahan dan ini dilakukan mengikut garispanduan evidence-based medicine

(13). Dari peringkat permulaan sesuatu bahan itu dijumpai, ianya mengambil masa yang lama

untuk dikaji, diiktiraf dan digunakan sebagai rawatan perubatan (13). Implementasi kajian

klinikal memerlukan perincian dari pelbagai segi termasuk saintifik, statistk, etika perubatan

dan perundangan (13). Ini sangat penting untuk memastikan hanya rawatan yang terbukti

efektif dan efisien diberikan kepada pesakit-pesakit (13).

Kerosakan fungsi buah pinggang

Akut

KronikTahap ditentukan mengikut ujian

darah / urin

Tahap 1: eGFR > 90

mL/min/1.73m2

Tahap 2: eGFR 60-90

mL/min/1.73m2

Tahap 3: eGFR 30-60

mL/min/1.73m2

Tahap 4: eGFR 15-30

mL/min/1.73m2

Tahap 5: eGFR< 15

mL/min/1.73m2

7

Rajah 2: Fasa kajian klinikal perubatan

6. Regulasi dan pemantauan di Malaysia Bahagian Regulasi Farmasi Negara (National Pharmaceutical Regulation Agency, NPRA)

adalah badan yang mengawal selia pendaftaran ubat-ubatan (14). Jika sesuatu produk tiada

unsur ubat, ianya perlu melalui proses ujian yang ditetapkan oleh Bahagian Pemakanan

Kementerian Kesihatan Malaysia (15). Jika hanya ada unsur makanan dan ianya tidak

mengandungi beberapa bahan yang ditentukan, ianya akan diklasifikasi sebagai makanan

tambahan.

Produk-produk ini masih tertakluk kepada akta-akta yang dihuraikan berikut. Akta Ubat (Iklan

dan Penjualan) tahun 1956 menyenaraikan 20 jenis penyakit yang tidak boleh diiklankan

termasuk Penyakit Buah Pinngang, Kencing Manis, Darah Tinggi dan banyak lagi; senarai

penuh di Lampiran A (16). Jika pengiklanan produk mahu dilakukan, kebenaran perlu diambil

dan nombor kebenaran (bermula dengan LIA) perlu dipaparkan di iklan tersebut; mengikut

peraturan-peraturan Lembaga Iklan Ubat 1976 (16). Produk yang digunakan sebagai rawatan

traditional dan komplementari juga tertakluk dibawh Akta 775 Perubatan dan Traditional 2016

dan tidak boleh mengiklankan penyakit-penyakit seperti di Lampiran A (15).

7. Huraian jenis-jenis pengambilan makanan tambahan

Terdapat banyak produk di dalam pasaran yang menjana pendapatan yang tinggi di seluruh

dunia, terutamanya herba. Ianya dijual sebagai makanan tambahan dan dilabel sebagai

Fasa 0

• Fasa pra-klinikal

• Kajian ke atas binatang (animal studies)

• Kajian tentang ketulenan bahan

• Penting untuk mengetahui pharmaco-dynamics dan pharmaco-kinetics.

Fasa I

• Bahan kajian digunakan ke atas jumlah kecil subjek sihat atau pesakit

• Kajian keselamatan, dos maksima untuk manusia, pharmaco-dynamics, pharmaco-kinetics manusia dan interaksi dengan ubatan lain

Fasa II

• Keselamatan kegunaan untuk rawatan

• Kajian ke atas jumlah subjek yang kecil (lebih dari fasa I).

• Therapeutic exploratory

• Menyelidik dos optima, kekerapan dos, cara terbaik ianya diberikan

Fasa III

• Bahan kajian digunakan untuk populasi yang lebih ramai; kebiasaannya antara 300 sehingga 3000 subjek

• Kajian untuk therapeutic confirmatory, comparative efficacy, equivalency trial.

• Jenis kajian secara randomized controlled

Fasa IV

• Kajian selepas pemasaran

• Lebih ramai subjek

• Post-marketing survey, therapeutic use

• Menyelidik kesan sampingan yang jarang berlaku, cost effectiveness, drug effectiveness

8

makanan; maka ianya tidak melalui fasa kajian atau penilaian oleh badan regulasi. Di Malaysia,

rata-rata pengiklanan pelbagai produk, termasuk herba tidak mengikut akta dan undang-undang

yang sedia ada (seperti di no 6).

Jika mengikut garispanduan nutrisi yang dihasilkan oleh Kementerian Kesihatan Malaysia,

ianya telah menyatakan bahawa makanan seharian yang seimbang boleh memberi vitamin dan

nutrien yang mencukupi (17). Keperluan tambahan selain daripada pemakanan seimbang dan

sihat tidak diperlukan. Pesakit-pesakit buah pinggang tidak disarankan mengambil apa-apa

produk sewenang-wenangnya tanpa berbincang dengan doktor yang merawat kerana ianya

mungkin menyebabkan kesan sampingan.

7.1. Makanan tambahan Beberapa jenis makanan tambahan dan termasuk makanan yang sering disebut

sebagai sunnah akan dihuraikan mengikut kajian yang telah dilaporkan dan

diterbitkan oleh jurnal perubatan.

7.1.1. Herba

Beberapa jenis herba yang telah dikenalpasti menyebabkan kerosakan buah

pinggang; antara bahan toksik adalah aristolochic acid (18). Bahan ini

dikenalpasti terkandung didalam sejenis pil kurus dan telah merosakkan fungsi

buah pinggang (19). Patologi menunjukkan interstitial fibrosis; luka dan parut

kekal di dalam tisu buah pinggang (19). Walaubagaimanapun, ada beberapa

jenis herba yang sedang menjalani kajian fasa klinikal secara intensif dan

mungkin berpotensi untuk kegunaan dimasa akan datang (20). Keputusan kajian

fasa klinikal akan terus dinantikan di dalam jurnal perubatan. Sehingga masa

tersebut tiba, ianya tidak boleh lagi disarankan kegunaan untuk pesakit buah

pinggang.

7.1.2. Suplemen

Antara suplemen makanan yang telah dilaporkan mengakibatkan kegagalan

buah pinggang melalui case reports termasuk creatine, glucosamine,

hempedu ikan (carp), sheep bile (21). Pengambilan suplemen perlu

perbincangan dengan doktor yang merawat.

9

7.1.2.1. Vitamin C

Keperluan Vitamin C sehari adalah dianggarkan 70-100 mg sahaja;

dan ianya boleh didapati dari pemakanan yang seimbang (17).

Pengambilan dos yang sangat tinggi telah dilaporkan mengakibatkan

batu karang di dalam buah pinggang (21).

7.1.2.2. Keperluan Vitamin

Ada beberapa keperluan pengambilan vitamin yang penting dan perlu

diketahui. Sebagai contoh, asid folik (dos 5mg) diperlukan untuk ibu-

ibu yang mengandung dan wanita-wanita yang sedang merancang

untuk mengandung. Ini terbukti untuk mengelakkan komplikasi kepada

bayi iaitu neural tube defect (22).

7.2. Lain-lain Makanan

Berikut adalah jenis-jenis makanan yang ada disebut dan disenaraikan sebagai

pemakanan sunnah (23).

7.2.1. Susu

Secara amnya, susu mengandungi khasiat yang lengkap terdiri daripada

protein, lemak dan mineral yang dapat membantu pembentukan tulang untuk

yang masih sihat. Walaubagaimanapun, pesakit kronik buah pinggang yang

menjalani dialisis perlu mengelakkan pengambilan susu kerana mempunyai

kandungan fosfat yang tinggi. Fosfat akan berkumpul didalam badan dan akan

menyebabkan komplikasi hyperparathyroidism. Kesan klinikalnya termasuk

tulang rapuh dan senang patah; selain daripada risiko penyakit jantung.

7.2.2. Keju

Seperti susu, keju juga mempunyai kandungan fosfat yang tinggi. Jadi ianya

perlu dielakkan oleh pesakit kronik buah pinggang yang menjalani rawatan

dialisis.

10

7.2.3. Kurma

Kurma mempunyai kanduangan dan elemen penting untuk kesihatan secara

amnya; ia mengandungi pelbagai khasiat seperti garam dan mineral, kaya

dengan vitamin, karbohidrat yang tinggi selain daripada serat, protein,

lemak dan minyak (24). Untuk pesakit kronik buah pinggang tahap

akhir, pengambilan kalium kemungkinan besar perlu dihadkan. Fungsi asas

buah pinggang adalah pengkumuhan toksik dan mineral yang tidak diperlukan

atau terlebih. Bila fungsi buah pinggang merosot, fungsi ini tidak dapat

dilakukan dengan baik; jadi kalium tidak dapat dikumuhkan dan

mengakibatkan bacaan tinggi didalam darah. Komplikasi tinggi potasium atau

kalium menyebabkan masalah ritma jantung dan boleh menyebabkan

kematian (degupan jantung boleh terhenti). Jadi, pengambilan kurma dengan

kuantiti yang banyak perlu dielakkan oleh pesakit kronik buah pinggang tahap

akhir.

7.2.4. Asid Amino

Bila fungsi buah pinggang terjejas, kadar asid didalam badan tidak dapat

dineutralkan oleh buah pinggang seperti kebiasaan. Jadi, bahan yang

mengandungi asid seperti ini elok dielakkan.

7.2.5. Anggur

Anggur mempunyai kandungan vitamin C dan B6 cukup tinggi serta mineral

kalium dan beberapa elemen yang baik. Walaubagaimanapun, garam potasium

atau kalium adalah antara yang perlu dielakkan jika tahap kerosakan buah

pinggang sudah sampai peringkat akhir.

7.2.6. Madu

Madu sudah lama dikenali dan telah digunakan sebagai rawatan

komplementari. Ianya mengandungi bahan antioksidan yang berpotensi

menghalang bahan-bahan radikal bebas bertindak ke atas sel-sel badan

bertukar kepada kanser, boleh membunuh pelbagai jenis kuman sama ada

daripada jenis bakteria, fungus dan beberapa fungsi lagi (25).

Walaubagaimanapun, ianya tidak boleh digeneralisasi kerana kandungan

11

madu juga mengikut asal lokasi geografi dan jenisnya (25). Walaupun ianya

berpotensi, kajian terperinci masih diperlukan untuk membuktikan

keberkesanannya. Ada penerbitan melaporkan yang madu mempunyai potensi

untuk mengurangkan jangkitan kuman di kalangan pesakit kronik buah

pinggang (26). Madu tidak digunakan untuk rawatan kronik buah pinggang

dan tidak disarankan untuk rawatan khusus.

7.2.7. Barli

Barli (Hordeum vulgare L.) adalah hasil bijirin yang keempat paling penting

didunia dan mengandungi kandungan serat yang tinggi. Ia mengandungi

elemen-elemen phytochemicals seperti β-glucan, phenolic acids,

flavonoids, lignans, tocols, phytosterols, dan asid folik (27). Bahan-bahan ini

dilaporkan mengurangkan risiko penyakit kronik seperti kencing manis, kanser,

penyakit jantung dan beberapa lagi (27). Potensi bahan ini dikenalpasti sebagai

basis untuk kajian yang lebih menyeluruh dan terperinci dilakukan di masa

hadapan. Ianya tidak disarankan sebagai rutin untuk pesakit buah pinggang.

Garam potasium atau kalium mungkin boleh menjadi masalah jika diambil

secara berlebihan untuk pesakit kronik buah pinggang tahap akhir.

7.2.8. Jintan Hitam (Habbatussauda’)

Habbatussauda' atau dikenali Nigella Sativa atau black seed oil telah lama

digunakan sebagai rawatan traditional dan komplementari. Minyak dan

ekstraknya telah dilaporkan mempunyai pelbagai kebaikan; antara

termasuk anti-oxidant, anti-inflammatory, anti-bacterial (28).

Kebanyakan kajian telah dijalankan adalah didalam peringkat makmal (29).

Kesan yang khusus ke atas manusia, elemen ekstrak yang aktif masih

memerlukan kajian lebih mendalam (28). Walaubagaimanapun, potensinya

dikenalpasti untuk kegunaan rawatan di masa hadapan. Kesan khusus kepada

buah pinggang ada dilaporkan oleh penyiasatan ke atas binatang; seperti

tikus dan arnab (30,31). Penggunaannya ke atas manusia yang

berpenyakit kronik buah pinggang tidak disarankan mengikut garispanduan

sedia ada.

12

7.2.9. Minyak Zaitun

Kebaikan dan kelebihan minyak zaitun banyak dikaji didalam konteks diet

Mediterranean (32). Secara amnya laporan menyatakan kebaikannya

untuk mengelakkan penyakit tidak berjangkit (non-communicable disease)

seperti penyakit jantung, kencing manis (32). Walaubagaimanapun, ianya

bukan saranan untuk yang telah mempunyai penyakit kronik dan kesan

khusus pengambilannya masih tidak dapat dibuktikan dengan jelas (32).

Tidak ada kajian menyokong penggunaan secara rutin untuk penyakit

kronik buah pinggang.

7.2.10. Gam Arabik

Penggunaan gam arabic (acacia gum) pada permulaannya telah diterbitkan

sebagai case report sebagai rawatan efektif untuk mengurangkan paras

kreatinin (bahan toksik yang sepatutnya dikumuhkan oleh buah pinggang)

seorang pesakit pediatrik (33). Bukan hanya bacaan darah kreatinin sahaja

diperlukan untuk rawatan dan pengurusan pesakit buah pinggang; malah

banyak lagi indikator keputusan darah diperlukan. Ada beberapa kajian lain

yang dilaporkan tetapi bukti masih belum kukuh; kerana kebanyakannya

dilakukan ke atas binatang (tikus); hanya segilintir ke atas manusia dengan

bilangan subjek yang kecil, kajian jangkamasa pendek dan kesan jangkamasa

panjang tidak lagi diketahui (34).

Tidak ada kajian kukuh untuk menyarankan penggunaan makanan tambahan seperti yang

tersenarai diatas untuk diambil oleh pesakit buah pinggang. Secara kesimpulan, pemakanan

pesakit kronik buah pinggang tidak boleh disamakan dengan masyarakat umum. Seeloknya,

khidmat pegawai pemakanan sangat penting untuk memberi tunjuk ajar dan saranan yang

sesuai untuk individu. Pemakanan yang disarankan kemungkinan berlainan setiap individu.

Ianya bergantung dan berkait rapat dengan kepada tahap kerosakan, pemeriksaan fizikal dan

keputusan ujian darah. Oleh kerana itu, secara umumnya pemakanan tambahan tidak

digalakkan untuk pesakit kronik buah pinggang tanpa perbincangan dengan pasukan kesihatan

yang merawat. Setiap produk perlu diselidik akan setiap isi kandungan untuk nasihat dan

saranan tertentu dapat diberikan. Kandungan makanan tambahan yang kebanyakannya tidak

diketahui mungkin memberikan mudarat kepada pesakit buah pinggang.

13

8. Rawatan Penyakit Buah Pinggang

Rawatan penyakit buah pinggang perlu pemantauan dan nasihat dari doktor dan pengamal

kesihatan yang merawat. Jenis kerosakan (akut atau kronik) perlu dikenalpasti terlebih dahulu

dan puncanya dirawat mengikut garispanduan yang ditetapkan.

8.1. Ubat preskripsi

Pesakit buah pinggang akan disarankan mengelakkan apa-apa selain daripada ubat

preskripsi yang diberikan oleh doktor yang merawat (21). Ubat yang

kebiasaannya digunakan oleh pakar buah pinggang tertumpu kepada puncanya dan

mengurangkan risiko kerosakan yang cepat. Walaupun setiap ubat ada profil

komplikasi masing-masing, kesan ini diketahui dan boleh dipantau. Kandungan setiap

ubat yang diberi oleh doktor diketahui dosnya dan telah melalui kesemua fasa

kajian klinikal perubatan, seperti rajah 2.

8.2. Ubat over-the-counter

Ubat over-the-counter adalah ubat yang boleh didapati tanpa perlu preskripsi.

Pengambilan ubat-ubat jenis ini adalah salah satu risiko penyakit kronik kegagalan

buah pinggang (35).Bukan hanya pemakanan tambahan perlu dielakkan oleh pesakit

kronik kegagalan buah pinggang, ubat-ubatan berdaftar juga disarankan agar tidak

diambil tanpa perbincangan dengan pengamal perubatan yang merawat. Ini adalah

untuk mengelakkan risiko menurunkan lagi fungsi buah pinggang, risiko kesan

sampingan dan interaksi dengan ubat-ubatan yang sedia ada.

8.3. Penjagaan pemakanan jika mempunyai penyakit kronik buah pinggang

Pesakit-pesakit buah pinggang kronik disarankan mengurangkan kandungan garam

(termasuk garam tersembunyi didalam bahan seperti sos, kicap dan lain-lain), didalam

pemakanan seharian dan sentiasa mengikuti saranan pemakanan sihat. Penjagaan

pemakanan khusus yang lain akan bergantung kepada tahap penyakit buah pinggang

dan juga berhubung kait dengan keputusan darah individu tersebut. Penjagaan kuantiti

minuman juga mungkin perlu dikurangkan jika di tahap akhir (tahap 5) dan / atau

mengalami komplikasi bengkak badan.

14

Antara saranan yang penting jika seseorang ada kerosakan buah pinggang adalah

memberhentikan dan mengelakkan pengambilan makanan tambahan yang mungkin

boleh membebankan lagi fungsi buah pinggang tersebut (36).

9. Kesimpulan Pesakit buah pinggang kronik tergolong didalam kumpulan yang berisiko jika mengambil

makanan tambahan. Disebabkan ramai yang mengalami penyakit ini tanpa disedari dan kesan

sampingan produk makanan selain daripada rawatan yang diketahui oleh pasukan kesihatan

yang merawat, mengelakkan pengambilan makanan tambahan adalah disyorkan. Masyarakat

perlu berbincang dahulu dengan doktor merawat sebelum mengambil apa-apa selain daripada

yang disarankan. Tiada makanan tambahan yang boleh merawat penyakit buah pinggang

setakat ini. Lebih banyak kajian jangkamasa panjang dan lebih terperinci perlu dilakukan.

15

10. Rujukan 1. Yam L, Ghazali N, Goh A, Leong B, Hin W, Lee S, et al. ALL RENAL

REPLACEMENT THERAPY IN MALAYSIA CHAPTER 1 All Renal Replacement Therapy In Malaysia.

2. Ismail H, Abdul Manaf MR, Abdul Gafor AH, Mohamad Zaher ZM, Ibrahim AIN. Economic Burden of ESRD to the Malaysian Health Care System. Kidney Int Reports. 2019 May;

3. Hooi LS, Ong LM, Ahmad G, Bavanandan S, Ahmad NA, Naidu BM, et al. A population-based study measuring the prevalence of chronic kidney disease among adults in West Malaysia. Kidney Int. 2013;84(5):1034–40.

4. CPG Management of Chronic Kidney Ministry of Health, Malaysia [cited 2019 Nov 6]. Available from: http://www.moh.gov.my/moh/penerbitan/CPG/CPG Management of Chronic Kidney Disease (Second Edition).pdf

5. CKD Evaluation and Management – KDIGO. [cited 2019 Nov 7]. Available from: https://kdigo.org/guidelines/ckd-evaluation-and-management/

6. Jakimowicz-Tylicka M, Chmielewski M, Kuźmiuk-Glembin I, Skonieczny P, Dijakiewicz G, Zdrojewska G, et al. Dietary supplement use among patients with chronic kidney disease. Acta Biochim Pol. 2018;65(2):319–24.

7. Osman NA, Hassanein SM, Leil MM, NasrAllah MM. Complementary and Alternative Medicine Use Among Patients With Chronic Kidney Disease and Kidney Transplant Recipients. J Ren Nutr. 2015 Nov 1;25(6):466–71.

8. Pengpid S, Peltzer K. Utilization of traditional and complementary medicine in Indonesia: Results of a national survey in 2014-15. Complement Ther Clin Pract. 2018 Nov;33:156–63.

9. Al-Naggar RA, Al-Naggar RA, Bobryshev Y V, Abdulghani M, Rammohan S, Osman MT, et al. Complementary/alternative Medicine Use among Cancer Patients in Malaysia. World J Med Sci. 2013;8(2):157–64.

10. World Health Organization (WHO). WHO Traditional Medicine Strategy 2014-2023. World Heal Organ. 2013;1–76.

11. Cerdá J, Lameire N, Eggers P, Pannu N, Uchino S, Wang H, et al. Epidemiology of Acute Kidney Injury. Clin J Am Soc Nephrol. 2008 May;3(3):881–6.

12. Farnsworth NR, Akerele O, Bingel AS, Soejarto DD, Guo Z. Medicinal plants in therapy. Bull World Health Organ. 1985;63(6):965–81.

13. Umscheid CA, Margolis DJ, Grossman CE. Key concepts of clinical trials: A narrative review. Vol. 123, Postgraduate Medicine. 2011. p. 194–204.

14. National Pharmaceutical Regulatory Agency (NPRA) - Home. [cited 2019 Nov 9]. Available from: https://npra.gov.my/index.php/en/

15. Portal Rasmi Bahagian Perubatan Tradisional dan Komplementari - AKTA PT&K 2016 (AKTA 775). [cited 2019 Nov 11]. Available from: http://tcm.moh.gov.my/ms/index.php/akta-pt-k-2016/akta2016

16. Akta Ubat (Iklan dan Penjualan) 1956 dan Peraturan-peraturannya | Program Perkhidmatan Farmasi. [cited 2019 Nov 10]. Available from: https://www.pharmacy.gov.my/v2/ms/dokumen/akta-ubat-iklan-penjualan-1956-peraturan-peraturannya.html

17. RECOMMENDED NUTRIENT INTAKES for MALAYSIA RNI A Report of the Technical Working Group on Nutritional Guidelines National Coordinating Committee on Food and Nutrition Ministry of Health Malaysia Ministry of Health Malaysia. 2017.

18. Jha V. Herbal medicines and chronic kidney disease. In: Nephrology. 2010. p. 10–7.

16

19. Meyer MM, Chen TP, Bennett WM. Chinese herb nephropathy. Proc (Bayl Univ Med Cent). 2000 Oct;13(4):334–7.

20. Zhong Y, Deng Y, Chen Y, Chuang PY, Cijiang He J. Therapeutic use of traditional Chinese herbal medications for chronic kidney diseases. Vol. 84, Kidney International. Nature Publishing Group; 2013. p. 1108–18.

21. Brown AC. An overview of herb and dietary supplement efficacy, safety and government regulations in the United States with suggested improvements. Part 1 of 5 series. Food Chem Toxicol. 2017;107:449–71.

22. Supplements: Who needs them? A special report - NHS. [cited 2019 Nov 11]. Available from: https://www.nhs.uk/news/food-and-diet/supplements-who-needs-them-a-special-report/

23. Makanan Sunnah - PORTAL MyHEALTH. [cited 2019 Oct 29]. Available from: http://www.myhealth.gov.my/makanan-sunnah/

24. Al-Shahib W, Marshall RJ. The fruit of the date palm: Its possible use as the best food for the future? Int J Food Sci Nutr. 2003 Jul;54(4):247–59.

25. Miguel MG, Antunes MD, Faleiro ML. Honey as a complementary medicine. Vol. 12, Integrative Medicine Insights. SAGE Publications Ltd; 2017. p. 1–15.

26. Francis A, Cho Y, Johnson DW. Honey in the Prevention and Treatment of Infection in the CKD Population: A Narrative Review. Vol. 2015, Evidence-based Complementary and Alternative Medicine. Hindawi Limited; 2015.

27. Zeng Y, Pu X, Yang J, Du J, Yang X, Li X, et al. Preventive and therapeutic role of functional ingredients of barley grass for chronic diseases in human beings. Vol. 2018, Oxidative Medicine and Cellular Longevity. Hindawi Limited; 2018.

28. Ahmad A, Husain A, Mujeeb M, Khan SA, Najmi AK, Siddique NA, et al. A review on therapeutic potential of Nigella sativa: A miracle herb. Asian Pac J Trop Biomed. 2013 May;3(5):337–52.

29. Ping NC, Hashim NH, Hasan Adli DS. Effects of Nigella sativa (Habbatus sauda) oil and nicotine chronic treatments on sperm parameters and testis histological features of rats. Evidence-based Complement Altern Med. 2014;2014.

30. Cascella M, Palma G, Barbieri A, Bimonte S, Amruthraj NJ, Muzio MR, et al. Role of nigella sativa and its constituent thymoquinone on chemotherapy-induced nephrotoxicity: Evidences from experimental animal studies. Vol. 9, Nutrients. MDPI AG; 2017.

31. Saleem U, Ahmad B, Rehman K, Mahmood S, Alam M, Erum A. Nephro-protective effect of vitamin C and Nigella sativa oil on gentamicin associated nephrotoxicity in rabbits. Pak J Pharm Sci. 2012 Oct;25(4):727–30.

32. Foscolou A, Critselis E, Panagiotakos D. Olive oil consumption and human health: A narrative review. Vol. 118, Maturitas. Elsevier Ireland Ltd; 2018. p. 60–6.

33. Al Mosawi AJ. “The use of acacia gum in end stage renal failure.” J Trop Pediatr. 2007 Oct 1;53(5):362–5.

34. Elamin S, Alkhawaja MJ, Bukhamsin AY, Idris MAS, Abdelrahman MM, Abutaleb NK, et al. Gum Arabic Reduces C-Reactive Protein in Chronic Kidney Disease Patients without Affecting Urea or Indoxyl Sulfate Levels. Int J Nephrol. 2017;2017.

35. Luyckx VA, Tuttle KR, Garcia-Garcia G, Gharbi MB, Heerspink HJL, Johnson DW, et al. Reducing major risk factors for chronic kidney disease. Vol. 7, Kidney International Supplements. Elsevier B.V.; 2017. p. 71–87.

36. Saini T. Comparative pilot study of symptoms and quality of life in cancer patients and patients with end stage renal disease. Palliat Med. 2006;20:631–6.

17

11. Lampiran A Senarai 20 penyakit yang tidak boleh diiklankan

Senarai ini dipetik dari Akta Ubat (Iklan dan Penjualan) tahun 1956 (16).

1. Diseases or defects of the kidney.

2. Diseases or defects of the heart.

3. Diabetes

4. Epilepsy or fits.

5. Paralysis.

6. Tuberculosis.

7. Asthma.

8. Leprosy.

9. Cancer.

10. Deafness.

11. Drug addiction.

12. Hernia or rupture.

13. Diseases of the eye.

14. Hypertension.

15. Mental disorder.

16. Infertility.

17. Frigidity

18. Impairment of sexual function or impotency.

19. Venereal disease.

20. Nervous debility, or other complaint or infirmity, arising from or relating to sexual

intercourse.