Upload
hoangminh
View
256
Download
1
Embed Size (px)
Citation preview
İLAÇ TEDAVİSİ SIRASINDA KARŞILAŞILABİLEN SENDROMLAR Prof. Dr. Aykan Canberk Dr. Sibel Akbilek
1- İmmunolojik mekanizmalara bağlı olarak gelişen sendromlar (Hipersensitivite reaksiyonları)
2- İstenmeyen etki olarak gelişen sendromlar (Advers olaylar)
3- İlaç bırakılmasına bağlı olarak gelişen sendromlar (withdrawal sendromlar)
4- Toksisiteye bağlı olarak gelişen sendromlar
Alerjik Reaksiyonlar
Kimyasal alerji, bir kimyasala, ya da yapıca benzer bir maddeye önceden duyarlı hale gelmenin sonucu olarak ortaya çıkan bir advers reaksiyondur.
Genellikle doz yanıt ilişkisi yoktur
Alerjik Reaksiyonlar Tip I
Ani IgE Kanda bazofiller ve dokuda mast hücreleri Astım, saman nezlesi, ürtiker, anaflaksi Böcek sokması
Alerjik Reaksiyonlar Tip II
IgG ve IgM Anjiten- antikor kompleksi Kompleman aracılı Kan transfüzyon reaksiyonu Yenidoğanın hemolitik hastalığı Penisilin
Alerjik Reaksiyonlar Tip III
Antijen- antikor kompleksi Doku ve damar bazal membranında birikir Kompleman aracılı Deri döküntüsü, glomerülonefrit, artrit
Alerjik Reaksiyonlar Tip IV
Gecikmiş tip aşırı duyarlılık Hücre aracılı TH1 Tüberkülin testi, kontakt dermatit
Hipersensitivite Reaksiyonları
İdiyosinkratik Reaksiyonlar
İdiyosinkrazi, bir kimyasala karşı, verildiği bireye özgü gelişen anormal bir reaksiyondur
Düşük dozda aşırı duyarlılık veya çok yüksek dozda aşırı duyarsızlık biçiminde olabilir
Bazı idiyosinkratik reaksiyonların, ilaç farmakokinetiğinde bireysel değişikliklere neden olan genetik polimorfizmin sonucu olduğu bilinmektedir
Hipersensivite Reaksiyonları
Toksik Epidermal Nekroliz
İlk kez 1956 yılında, Lyell Sendromu olarak İdiyosinkrazik Yaygın eritem ve epidermis nekrozu Epidermal eksfoliasyon, konjuktivit, mukozal
membran tutulumu ve ateş Vücudun %30undan fazlası Mortalite %30 Kesin tedavisi yok, destek tedavisi Sistemik steroidler, IVIG, immunmodulatör ajanlar
Toksik Epidermal Nekroliz (Lyell Sendromu)
Toksik Epidermal Nekroliz (Lyell Sendromu)
Sulfanomidler (kotrimoksazol,sulfasalazin, sulfonilüre grubu oral antidiyabetikler, tiyazid ve benzeri diüretikler)
Diğer antibiyotikler (aminopenisilinler [ampisilin, amoksisilin] florokinolonlar, sefalosporinler)
Antiepileptikler (fenitoin, karbamazepin, fenobarbital, valproat, lamotrijin)
Piroksikam Allopurinol
Stevens Johnson Sendromu
TEN’in hafif formu Mükoz membran erozyonları ve vesiküler lezyonlar Vücudun %3-10’u Mortalite %5 Vücudun %10-30’u SJS-TEN ara formu
Stevens Johnson Sendromu
A vitamini Asetominofen Asiklovir Allopurinol Aminofilin Amiodaron Amlodipin Amoksisilin Ampisilin Şarbon aşısı Aspirin Atorvastatin Kaptopril Karbamazepin
Karvedilol Sefazolin Sefoksitin Seftriakson Kloramfenikol Klorokin Klorotiazid Siprofloksatin Klaritromisin Klindamisin Klopidogrel Klozapin Ko-trimoksazol Diltiazem
Doksisiklin Enalapril Eritromisin Etambutol Fluoksetin Fluvastatin Furosemid Gabapentin Gansiklovir Hepatit B aşısı İndapamid İzoniazid Lansoprazol Lidokain
Stevens Johnson Sendromu
Lincomisin Lisinopril Lorazepam Lovastatin Metisilin Metildopa Metilprednizolon MMR II canlı aşısı Nifedipin Ofloksasin Oral kontraseptifler Pantoprazol
Fenobarbital Fenitoin Piroksikam Pravastatin Prednizolon Propranolol Kinin Ramipril Ranitidin Rifampin Sparfloksasin sitagliptin
Streptomisin Tetrasiklin Tiopental Trimetoprim Valproik asid Vankomisin Varisella aşısı Verapamil
Red Man Sendromu (Red Neck Sendromu)
IV vankomisin uygulaması Yüz, boyun, ense ve gövdenin üst yarısında kırmızı
eritematöz döküntüler, flushing %10’dan fazla vakada görülmüştür Histamin artışı ile ilişkili
Churg Strauss Sendromu
Alerjik granülomatöz anjiitis Eosinofilik vaskülit –küçük damar vasküliti Damar duvarında nötrofil infiltrasyonu ANCA pozitifliği Glomerülonefrit böbrek yetersizliği Astım Akciğerde kapillerit ve akciğer kanaması Deride purpurik döküntüler ve deri ülserleri Tedavi: kortikosteroid ve siklofosfamid
Churg Strauss Sendromu
Asetominofen Allopurinol Amlodipin Aspirin Azitromisin Azatioprin baklofen Kalsitonin Kaptopril Kokain Siklosporin
Östrojenler İnterferon Montelukast Zafirlukast Parasetamol Tetrasiklin Kinidin Ritanavir
El Ayak Sendromu (Palmar Plantar Eritrodizestezi) El ve ayak ayalarında dizestezi, eritem, ödem, deskuamasyon Kemoterapi ilaçları Sitarabin Doksorubisin Kapesitabin Epirubisin Florodeoksiüridin Hidroksiüre Merkaptopürin Siklofosfamid Dosetaksel Vinorelbin 5-FU
Guillain-Barré Sendromu
Akut enflamatuar demiyelinizasyon polinöropatisi Motor sinirlerin akut felci Parapleji İleri derecede halsizlik, özellikle bacaklarda sonra
kollarda kuvvetsizlik Tendon refleksleri kaybolur Serebrospinal sıvı proteinleri artar
Guillain-Barré Sendromu
Paroksetin (Paxil) Polio aşısı MMR II canlı virus aşısı (measles, mumps, rubella) Simvastatin (Litts 2007, page 502) Kaptopril (Drug information handbook 2011-
2012) Tedavi: Plazmaferezis, IVIG Kortizon tek başına etkisiz
Serotonin Sendromu (Nöroleptik Maligne Sendrom) (Ekstrapiramidal Sendrom) Paroksetin ve diğer serotonerjik ilaçlar ve nöroleptik ilaçlar ile beraber
kullanıldığında
Amantadinin ani kesilmesi ile de (drug information page 85 2011-12)
MAOinh, dolantin, imipramin, fuloksamin, fluoksetin, lityum
Serotonin önce maddesi olan L-triptofan, oksitriptan ile paroksetin ve ötesi SSRI’ların birlikte kullanımından kaçınılmalıdır
İnkoordinasyon Konfüzyon Terleme Hipertermi (hiperpireksi) Halüsinasyonlar Hiperrefleksi Miyoklonus Ürperme titreme Taşikardi
Tremor Ajitasyon İrritabilite Labil arteryel kan basıncı Rijidite Dengesizlik Delirium Koma
DRESS Sendromu (The Drug Reaction with Eosinophilia and Systemic Symptoms ) İlaç ilişkili psödolenfoma sendromu İlaca maruz kaldıktan 1-8 hafta
sonra Döküntü, eosinofili, ateş ve
sistemik semptomlar En sık karaciğer, böbrek, akciğer
ve kalp tutulumu
DRESS Sendromu İlaç ilişkili psödolenfoma sendromu
Allopurinol Amitriptilin Aspirin Atenolol Kaptopril Karbamazepin Klaritromisin Klonazepam Co-trimoksazol Desipramin Diltiazem
Fluoksetin Furosemid İbuprofen İndometazin Lityum Lorazepam Losartan Naproksen Fenitoin Ranitidin Valproik asit
ACE İnhibitörü Sendromu
Uzun süreli kullanım ile Ateş Artralji Miyalji Sedim artışı Eosinofili ANA pozitifliği İnterstisyel nefrit Döküntü Vaskülit
ARDS Akut Respiratuar Distres Sendromu Adult Respiratuar Distres Sendromu
Nötrofil lökositlerin akciğerlerin enflamasyon bölgelerine influxu sonucu ortaya çıkan akut dispne tablosudur
Ateş, solunum zorluğu, dispne, siyanoz, interstisyel akciğer infiltratları Röntgende akciğerde infiltrasyonlar Desferoksamin enjeksiyonu Filgrastim Tiazid İndapamid İndometazin İrbesartan+tiazid (karvezide) Politiazid (renese) IVIG infüzyonu Tedavi klortalidon
Serum Sickness Sendromu
Tip III hipersensitivite, immun kompleks Ürtiker Artralji Miyalji Ateş Deri erupsiyonları Lenfadenopati Eritema multiforme Ekimoz Başta antibiyotikler olmak üzere bir çok ilaç Hepatit A ve B aşısı 5-6 gün içinde kendiliğinden kaybolur
Baboon Sendromu
Kontakt dermatit Kaşıntılı bir hipersensitivite reaksiyonudur Aksilla, gluteus ve büyük fleksuralarda Sistemik, piruritik egzantemler İntertriginöz dağılım
Baboon Sendromu
Sefadroksil Cıvalı bileşikler Nikel Heparin Aminofilin Psödoefedrin Terbutalin Amoksisilin Ampisilin Aspirin Gıda takviye ürünleri
Sweets Sendrom
Akut febril nötrofilik dermatoz Bir hipersensitivite sendromu Azasitidin, desitabin
Lupus-Like Sendrom
İlaçlara bağlı otoimmun mekanizmalar ile gelişen bir tablo
ANA (+) DNA antikorları (-)
Perikardit ve perikardiyal ve bilateral plevral efüzyonlar
Ateş, eklem ağrısı
Simvastatin
Atorvastatin
Fluvastatin
Pravastatin
Rosuvastatin
Minoksidil
İzoniazid
Prokainamid
Hidralazin
Fenitoin
Timolol
Metoprolol
Henoch Schönlein Purpurası
Henoch Schönlein Purpurası
Co-trimoksazol Paroksetin Klaritromisin Enalapril Etanercept Losartan Kakao
Statin Sendromu
Anaflaksi Anjioödem Eritema multiforme Eosinofili Hemolitik anemi İnterstisyel akciğer hastalığı SLE Fotosensitivite ANA (+) Purpura
SICCA Sendromu (Sjögren Sendromu)
Keratokonjunktivit Mukoz membranlarda kuruluk, yüzde telenjeaktezi
yada purpurik lekeler Bilateral parotis bezi büyümesi Romatoid artrit, raynaud fenomeni ve diş çürükleri
ile birlikte seyreder Enalapril Tiabendazol (mintezol) (antihelmintik)
İstenmeyen Etki
DIC Sendromu
Dissemine intravasküler koagülasyon Heparin ve diğer antikoagülanlar ile tedavi
sırasında Tıkayıcı mikrotombusler doku iskemisi Pıhtılaşma faktörlerinin ve trombositlerin harcanması
ve sekonder fibrinolizis ürünlerinin antikoagülen etkileri kanama
Tedavi: Heparin, faktör transfüzyonları, antitrombin, protein C
SIADH Sendromu (Uygunsuz ADH Sendromu) Aşırı natriürez, hipernatriüri ve hiponatremi ile karakterize Su kısıtlaması ile hiponatremi ve renal Na kaybı düzelir
Amitriptilin (laroxyl)
Aminofilin
Lisinopril
Sisplatin
Sitalopram (cipram)
Essitalopram (cipralex)
Paroksetin (seroxade)
Sertralin (lustral)
Fluoksetin (prozac)
Venlaflaksin (efexor)
İmipramin
Karbamazepin (tegretol)
Glimeperid (amaryl)
Glibenklamid (gliben)
Amiodaron
Vinkristin
Vinblastin
Oksitosin
Tiyazid
İndapamid
Klorpropamid
Valproik asid
Hemolitik Üremik Sendrom
Mikroanjiyopatik hemolitik anemi Trombositopeni Böbrek yetersizliği Kemoterapötik ilaçlar Asiklovir Sirolimus Östrojen Oral kontraseptifler
Purple Toe Sendromu
Varfarin tedavisine başladıktan 3-10 hafta sonra Ateromatöz plaklardan sistemik kolesterol
embolizasyonuna bağlı Ayak parmaklarında morarma, dayanılmaz ağrı Sıkça akut böbrek yetersizliği, akut nekrotizan
pankreatit, ve dalak enfarktüsü Bazen gangren veya ölüm Varfarin mutlaka kesilmeli
Flu-Like Sendrom
Aspirin Atorvastatin Klopidogrel Doksazosin Eplerenon Essitolopram Östrojenler Fluvastatin Fosinopril Hidroklorotiazid İpratropium İrbesartan
Olmesartan Pantoprazol Sildenafil Pravastatin Rosuvastatin Hidroklorotiyazid İndapamid Paroksetin Moeksipril Telmisartan Niasin
“First doses” Fenomeni
İlaç ilk kez alındığında gelişen istenmeyen etki reaksiyonudur
Baş dönmesi, ortostatik hipotansiyon, taşikardi, senkop
ACE inhibitörleri Ziprasidon
Tourette Sendromu
Metilfenidat (ritalin) tedavisi sırasında görülen istenmeyen etki
Oflofloksasin Çok sayıda tikler Dikkat eksikliği, hiperaktivite OKB Patlayıcı tarzda havlama sesi, müstechen sözler ve
jestler, homurtular
Fat Redistrubition Syndrome (Yağ Redistribüsyonu Sendromu) Fat Accumulation Syndrome Antiretroviral tedavi gören hastalarda Mekanizması bilinmiyor Santral obezite Dorsoservikal yağ kitleleri (buffalo hörgücü) Periferik zayıflama Yüzde erime Memelerde büyüme Ender olarak cushingoid görünüm
Budd-Chiari Sendromu
Portal ven tıkanması sonucu portal hipertansiyon Östrojenler Oral kontraseptifler
İmmün Rekonstitüsyon Sendromu
HIV tedavisi sırasında antiviral ajanlar olan zidovudin + lamuvidin gibi antiretroviral kombinasyon tedavisi gören hastalarda
Ritonavir+ zidonavir Ritonavir+ sakuinavir Bu kişilerde mycobacterium avium, cytomegalovirus,
pneumosistis jiroveci ya da tüberküloz gibi fırsatçı enfeksiyonlara karşı enflamatuar bir reaksiyondur
Huzursuz Bacak Sendromu Restless Legs Syndrome (Ekbom Sendromu) Lityum Patofizyolojisi bilinmemekle beraber dopaminerjik
sistemin etkilendiği düşünülmektedir
Reversible Posterior Lökoensefalopati Sendromu
Prograsif multifokal lökoensefalopati sendromu İlaç istenmeyen etkisi/toksik etki Siklosporin ve sirolimus tedavisi sırasında
Toksisite
Gri Bebek Sendromu
Kloramfenikol Prematüre ve yenidoğanlarda biyotransformasyon
enzim eksikliğine bağlı Akut dolaşım ve solunum depresyonu
Raynaud Sendromu
Enalapril Metoprolol İnterferon alfa Asebutolol Nebivolol Pindolol Propranolol Sotalol Timolol
Long QT Sendromu ve Torsade de Pointes (Twisting of the Points) (Uzun QT Sendromu)
EKG’de uzamış QT mesafesi ve artmış U dalgası sayısı. QRS kompleksleri bir ya da daha fazla prematüre vuruların nöbetleşe gelmesi ile karakterize
Ventriküler aritmiye predispozan Ventriküler taşikardi ve ani ölüm ile sonuçlanabilir Sitokrom P450 CYP3A4 inhibisyonu ile
Long QT Sendromu ve Torsade de Pointes
QT aralığını uzatan ilaçlar
Antiaritmik ilaçlar
Sınıf IA
Kinidin, disopiramid, prokainamid
Sınıf III
Sotalol, amiodaron, butilid, almokalant, defotilid
Sınıf IV
Bepridil
Antibiyotikler
Eritromisin, klaritromisin, klindamisin, trimetoprim-sülfametoksazol, grepafloksasin, sparfloksasin, moksifloksasin, gatifloksasin, levofloksasin, amantadin, pentamidin, flukonazol, ketokonazol, klorokin, kinin, halofantrin
QT aralığını uzatan ilaçlar
Antiviral
Foskarnet, premavir Antineoplastik
Tamoksifen, arsenik trioksid Antimigren
Sumatriptan, zolmitriptan, naratriptan
Antihipertansif
İsradipin, nikardipin Antihistaminikler
Terfenadin, astemizol
QT aralığını uzatan ilaçlar
Antidepresanlar
Desimipramin, nortriptilin, amitriptilin, doksepin, fluoksetin, pimozid,
imipramin, sertralin
Nöroleptikler
Klorpromazin, haloperidol, droperidol, pimozid, tioridazin, sertindo,
risperidon, ziprasidon, ketapin
Kolinerjikler
Sisaprid
Oral Antidiyabetikler
Sülfonilüreler (Diamicron, amaryl, gliben, glucotrol)
Diğer ilaçlar
Sildenafil, karbamazepin, probukol, oktreotid, amrinon, milrinon
Lityum
Hipervitaminoz A Sendromu
Letarji
Malazi
Abdominal rahatsızlık hissi
Kusma
Anoreksi
Büyümede yavaşlama
Radius ve tibia kemiğinde ağrılı kortikal kalınlaşma
Migratuar artralji
İrritabilite
Psödotümor serebri
Baş ağrısı
Egzoftalmus
KİBAS
Alopesi
HSM
İkter
Lökopeni
6-15 ay süre ile günde 4000Ü/kg alınması ile gelişen kronik toksisite
Brugada Sendromu
Ailevi, OD, yapısal olarak normal kalpte görülen bir Na kanal bozukluğudur
Perikardiyal derivasyonlarda 2mm’den fazla ST yükselmeleri, sağ dal bloku ve ventriküler taşikardi eğilimi ile karakterize bir aritmi tablosudur
Ani ölüm
Kokain
Flekainid
Prokainamid gibi Na kanal blokerleri
Vagotonik ajanlar
Alfa adrenerjik agonistler
Beta blokerler
Trisiklik antidepresanlar
Hipereozinofilik Kardiyak Toksisite Sendromu
Kardiyak tutulumu olan hipereosinofilik sendrom Kronik eosinofilik lösemi hastalarında imatinib (gleevec)
tedavisine başlama ile birlikte kardiyojenik şok ya da sol ventrikül yetersizliğinin gelişmesidir
Bu tablonun sistemik kortikosteroid tedavisi, dolaşım desteği ve imatinibin kesilmesi ile reversibl olduğu bildirilmiştir
Bu nedenle tüm antineoplastik tedavi gören hastaların EKO tetkiki ve serum troponin tayinleri yapılmalıdır
Antikolinerjik Sendrom
İlaç aşırı dozuna bağlı (Akineton)
Ateş
Flushing
Deride kuruluk
Kserostomi
Taşikardi
İdrar retansiyonu
Paralizi
Uyuklama
Sedasyon
Koma
Kardiyak arrest
Solunum arresti
Ve nöropsikiatrik semptomlar
Rabbit Sendromu
Perioral tremor
Nöroleptikler ile gelişir
Parkinsonizmin geç tablosu olabilir, mekanizmasi bilinmiyor
Antiparkinson ilaçlardan yararlanırlar
Lityum
Haloperidol
Klorpromazin
Ziprosidon
Risperidon
Ketiapin
Olanzapin
Klozapin
Aripiprazol
Leigh Sendromu
Mitokondrial ensefalomiyopati sendromu Canlı, aktif influenza H1N1 aşısı
İlaç Bırakılması
Antidepresan Kesilme Sendromu
Grip benzeri semptomlar Gastrointestinal etkiler Aritmiler Anksiyete Uyku bozuklukları Hareket bozuklukları Mani veya hipomani Panik atak Delirium
Paroksetin Kesilme Sendromu
Paroksetin ile tedavi edilen hastaların %30’unda tedavinin ani kesilmesi ile birkaç gün sonra ortaya çıkar
Çok ender olarak yanlışlıkla bir dozu kaçıran hastalarda bildirilmiştir
Genellikle iki hafta içinde kendiliğinden kaybolur
Sersemlik
Başdönmesi
Parestezi
Elektriklenme
Uyku bozuklukları
Anormal rüyalar
Ajitasyon
Anksiyete
Bulantı
Tremor
Başağrısı
Konfüzyon
Terleme
Diyare
Skopolamin Kesilme Sendromu
Baş dönmesi Bulantı Hipersalivasyon Diyare
Beta Bloker Kesilme Sendromu
Sinirlilik, taşikardi, angina, kan basıncı artışı
Uzun süreli kullanım Yüksek doz kullanım
Teşekkürler =)