Upload
richardraqueno
View
313
Download
73
Embed Size (px)
DESCRIPTION
Ilokano AP LM (Q1-Q4)
Citation preview
1
Yunit 1: Naisangsangayanak
Pauna
Dagiti Panggep
Kalpasan ti panangadal ti Yunit 1 babaen iti
panangusar daytoy a modiul, namnamaen a
maaramidmo dagiti sumaganad:
1. maiyam-ammom ti bukodmo a bagi;
2. maawatam ti konsepto ti panagtultuloy ken
panagbalbaliw;
3. madil igmo ti istoria ti bukodmo a bagi iti istoria
ti biag ti kaeskuelaam; ken
4. maipateg ken maipannakkelmo ti bukodmo a
bagi.
2
Leksion 1: Panangam-ammo ti Bagi
Pauna
3
Leksion 1.1. Ti Bukodko a Bagi
Panunoten
Ania dagiti ammom maipapan iti
bukodmo a bagi?
Umuna nga Aramiden
Agay-ayamtayo pay.
Denggen ti pagannurotan ti manursuro. Aggu-
grupokayo nga agkakaeskuelaan kas iti kategoria
nga ibaga ti manursuro. Iti daytoy nga ay-ayam
manamnama a maibagam ti naganmo,
pannakaiyanakmo, tawenmo ken pagnaedam.
Ania dagiti impormasion nga imbagam kadagiti
kaeskuelaam kabayatan nga agay-ayamkayo?
Ania dagiti situasion a rumbeng nga ibagam ti
naganmo, nakaiyanakam, tawenmo ken
pagnaedam?
Apay a rumbeng nga ammom ti naganmo,
nakaiyanakam, tawenmo ken pagnaedam?
4
Maika-2 nga Aramiden
Aggu-grupo ti saggi-uppat. Denggen a
nasayaat ti situasion a basaen ti manursuro.
Ipakita babaen iti panangidrama no kasano nga
ibaga dagiti impormasion maipapan iti bukod a
bagi. Ikkandakayo ti naan-anay a panawen
tapno makapagsagana ken makapagsanay.
Ipakita iti klase ti insagana a drama.
Ania ti mariknam kalpasanyo a naipakita kadagiti
kaeskuelaanyo ti naisagana a drama?
Napadasam kadin daytoy impakitayo a drama iti
pudno a biagmo?
5
Maika-3 nga Aramiden
Isurat iti blangko ti kasapulan nga impormasion.
Naiyanakak idi
_____________.
Kaanoka a
naiyanak?
Kabarbaroka
kadi ditoy? Ania
ti naganmo? Ti naganko ket
______________.
6
Mano t i
tawenmon?
____________ t i
tawenkon.
Naiyaw-awanka kadi? Sadino t i
pagnaedam?
Agnaedak
sadiay _______________
____________.
7
Maika-4 nga Aramiden
Tapno naan-anay a maam-ammom ti bukodmo
a bagi, ammuem ti naggapuan ti naganmo.
Damagem kadagiti nagannakmo wenno
mangay-aywan kenka no apay a daytoy ti
intedda a naganmo.
Nanang, apay a
Jose t i innaganyo
kaniak?
Agpada kayo
ngamin ken ni Jose
Rizal t i petsa it i pannakaiyanak.
8
Isurat iti uneg ti bituen ti umuna a naganmo. Kas
pagarigan, Jose. Ipakita daytoy iti sango dagiti
kaeskuelaam ken ibagam ti gapu no apay a
daytoy ti naited a naganmo. Kas pangarigan,
agpada ti aldaw ti nakaiyanakanmi kenni Jose
Rizal, maysa a natan-ok a Pilipino.
Agpatulongka kadagiti nagannakmo wenno
kaduayo iti balayyo a mangsungbat iti daytoy.
Agpada t i
aldaw t i nakaiyannakanmi
kenni Jose Rizal, maysa a natan-
ok a Pilipino
JOSE
_____________________
____________________
_____________________
__
_____________________
__
_______________________
9
Maika-5 nga Aramiden
Ania dagiti nagan a pangaw-awag kenka dagiti
nagannakmo wenno gagayyemmo malaksid iti
umuna a naganmo? Kadagitoy a nagan, ania ti
magusgustuam nga iyawagda kenka?
Iti maysa a nadalus a papel, mangaramid ti name tag a nakaisuratan ti magusgustuam a
nagan. Marisan daytoy iti magusgustuam a maris.
Agpatulongka iti manursuro iti panangikabil ti
galut. Ikabil daytoy no oras ti klase.
Lagipen
Masapul a maammuam dagiti kangrunaan
nga impormasion maipapan iti bukodmo a
bagi kas ti naganmo,nakaiyanakam,
tawenmo ken pagnaedam.
Maaramatmo dagitoy nga impormasion a
mangiyam-ammo ti bukodmo a bagi kadagiti
baro a gayyem, kaeskuelaam wenno kaay-ayammo.
JOSE
10
Leksion 1.2. Naisangsangayanak
Panunoten
Kasanom nga iladawan ti bukodmo
a bagi? Ania dagiti pisikal a
kababalinmo a naidumduma
kadagiti tao iti aglawlawmo?
Umuna nga Aramiden
Mangala ti maysa a nadalus a papel ken
idrowing ti bukodmo a bagi.
Kalpasan nga idrowing, isurat ti naganmo iti
baba ti indrowingmo a ladawan. Iparangmo
kadagiti kaeskuelaam ti inaramidmo.
11
Kaduam dagiti kaeskuelaam, ipaskil dagiti
indrowingyo iti maysa a paset ti siled a
pagadalanyo.
Ania ti nariknam kabayatan nga
a) iladladawanmo ti bagim?
b) iparparangmo ti indrowingmo?
c) agdengdengngeg ti sarita dagiti
kaeskuelaam?
Ania ti nadlawmo iti indrowingmo? Iladawanmo
daytoy
Ania ti nadlawmo kadagiti ladawan nga
indrowingmo?
Apay a saan nga agpapada dagiti indrowingyo?
Ania ti nagdumaan ti drowingmo ken dagiti
drowing dagiti kaeskuelaam?
12
Maika - 2 nga Aramiden
Namingmingam kadin dagiti ramay ti imam?
Kitaem a nasayaat dagiti uged iti tanganmo.
Datayo amin ket adda kabukbukodanna a thumb print kas iti im-imbestigaran ti imbestigador
iti ladawan. Padasem nga idil ig ti bukodmo a thumb print kadagiti kaeskuelaam.
Mangbukel ti maysa a grupo a l ima ti kamengna.
Mangala ti maysa a nadalus a papel ken
mangsapul ti mabalin a pangmaris ti tanganyo.
Kalpasan a marisan ti tanganyo, italmegyo
dagitoy iti maysa a nadalus a papel kas ti adda
iti ladawan.
13
Amirisen a nasayaat dagiti uged manipud iti
tanganmo. Ania ti natakuatam? Agpada kadi ti thumb printmo kadagiti kaeskuelaam?
Malaksid ti thumb print, adda pay kadi sabali a
kababalinmo a pisikal a naidumduma kadagiti
kaeskuelaam? Adda kadi pay mapanunotmo?
Lagipen
Addaanka iti pisikal a kababalin a
naidumduma kadigiti kaeskuelaam kas ti thumb print, kadakkel ti bagi, sukog ti rupa,
kinatundiris ti agong, sukog ken maris ti mata,
maris ken langa ti buok. Rumbeng laeng nga
ipagpannakkelmo dagiti bukodmo a
kababalin.
Tunggal maysa kadagiti kaeskuelaam ket
naidumduma met. Rumbeng laeng a raemem
dagiti kababalinda.
Balang sinansakey ed saray kaaralan mo,
14
Naliday
Makapungtot
Nakigtot
Naragsak
Maika-3 nga Aramiden
Mingmingan dagiti adda iti ladawan.
Ipakpakita ti ladawan dagiti nadumaduma a
rikna ti tao no isu ket naragsak, naliday, nakigtot
wenno makapungtot. Sika, kaanom a marikna
dagitoy?
Agay-ayamtayo. Mangbukelkayo ti dua a grupo
nga agpada ti bilang ti kamengna. Tunggal
grupo ket mangbukel ti maysa a nagbubukel.
Tuladen ti adda iti ladawan.
15
Basaen ti manursuro ti nadumaduma a situasion.
Kalpasanna a basaen ti maysa a situasion,
agbilang isuna ti maysa aginggana sangapulo
kabayatan nga agliklikaw dagiti dua a grupo iti
agsupadi a direksion. Apaman a makabilang ti
sangapulo, ipakitayo iti kabatogyo a
kaeskuelaan ti rikna nga imbaga ti manursuro.
Ul iten nga aramiden daytoy kadagiti sumaruno
pay a situasion a basaen ti manursuro.
Ania ti mariknam kabayatan nga agay-ay-
ayamka? Agpada kadi ti rikna nga impakitam
ken iti kabatogmo a kaeskuelaam iti
nadumaduma a situasion? Apay a wen wenno
apay a saan?
16
Maika-4 nga Aramiden
Adda dagiti rupa iti uneg ti kahon a mangipakita
kadagiti nadumaduma a rikna. Marisan ti kada
maysa a rupa a mangipakita ti nadumaduma a
rikna. Idrowingmo dagiti banag a pakaigapuan ti
kinaragsak, kinaliday, pannakakigtot ken
pungtotmo iti aglawlaw ti rupa nga adda iti
kahon.
Ti Mariknak
Naragsak
Makapungtot
Nakigtot
Naliday
Lagipen
Addaanka ti bukodmo a rikna.
Addaanka met ti bukodmo a rason ti
kinaragsak, kinaliday, pannakakigtot ken
panagpungtotmo. Kas kenka, dagiti
dadduma nga ubbing ket addaan met ti
bukodda a rikna a rumbeng a raemen ken bigbigen.
17
Leksion1.3. Dagiti Kasapulak
Panunoten
Ania dagiti kasapulam nga inaldaw?
Umuna nga Aramiden
Mingmingan dagiti pasamak iti ladawan. Urnusen
dagiti ladawan babaen ti pannakapasamakda.
Ania kadakuada ti immuna a napasamak? Ania
ti simmaruno? Isurat ti numero iti uged nga adda
iti ngato ti ladawan.
Apay a daytoy ti napanunotmo a
panagsasaruno dagiti pasamak?
Timeline iti awag ti inaramidmo. Ipakpakita ti
timeline no kaano a naaramid dagiti pasamak.
Tapno makaaramidka ti timeline, panunotem ti
panagsasaruno dagiti pasamak.
18
Dagiti Inaldaw nga Aramiden
Dagiti Banag a Kasapulan
Panagriing iti
bigat
Panagdigos
Panangan it
pammigat
Panagpelles/
Pa Panagkawes
Ipapan iti
pagadalan
Maika-2 nga Aramiden
Adda ditoy ti maysa a timeline kadagiti inaldaw
nga ar-aramidem. Idrowingmo dagiti
nadumaduma a banag a kasapulam kadagiti
aramid a nakalista.
19
Dagiti Inaldaw nga
Aramiden
Agew-agew a
Gagawaen
Dagiti Banag a
Kasapulan
Panagawid
manipud iti
pagadalan
Panagsagana sakbay a
maturog iti rabii
Pannangan ti pangrabii
Adalen ti timeline ken dagiti banag nga
indrowingmo.
Kadagiti indrowingmo, ania kadagitoy a banag
ti kasapulam tapno agbiag? Ania met kadagiti
indrowingmo ti mabalinka nga agbiag uray
saanmo a maala wenno maaramat?
Mangpil ika ti maysa a kaeskuelaam ket ipakitam
kenkuana dagiti sungbatmo. Idil ig dagiti
sungbatmo kadagiti sungbatna.
Ibaga iti sibubukel a klase dagiti nagsaritaanyo iti
kaeskuelaam.
20
Maika-3 nga Aramiden
Amirisen dagiti ladawan a mangipakpakita
kadagiti banag nga ar-aramidem nga inaldaw.
Timbukelam dagiti banag a kasapulam tapno
agtalinaed a napigsa ken nasalun-at ti pammagi
ken panagpanpanunotmo.
Lagipen
Adda dagiti kangrunaan a kasapulan
iti tunggal maysa nga ubing kas iti taraon,
kawes, pagnaedan ken aramaten iti
pagadalan.
Agduduma dagiti kasapulan iti tunggal maysa
nga ubing segun iti lugar nga naggapuanna
ken kasasaad a napadasanna.
21
Leksion 1.4. Dagiti Banbanag a
Magusgustuak
Panunoten
Ania dagiti magusgustuam a
taraon? Kawes? Ay-ayam? Lugar a
pappapanam? Ar-aramidem nga
inaldaw?
Umuna nga Aramiden
Mangkartib ti ladawan manipud kadagiti daan a
pagiwarnak, magasin, taraon, kawes, ay-ayam,
lugar ken dagiti aramid a magusgustuam a
mangipakita ti kinasiasinom. Itugot daytoy iti
klase.
Dumawat ti nadalus a papel manipud iti
manursuro. Pagdidikketen dagiti intugotmo a
ladawan dagiti banbanag a magusgustuam a
mangipakita ti kinasiasinom.
22
Ammom kadi no ania ti awag kadagitoy?
Collage (ko-lds) ti awag ti kastoy nga aramid. Ti
collage ket napagtitipon a ladawan a
mangipakita ti maysa a dakkel a kapanunotan.
Babaen kadagiti nakartib a ladawan,
nakasaganaka kadin a mangaramid ti collagemo? Ipigket dagitoy a ladawan iti maysa
a nadalus a papel. Saanmo a liplipatan nga
ikabil ti naganmo ken ti paulona a Daytoy ti Kayatko Ipakita ti nalpasmo a collage iti klase.
23
Maika-2 nga Aramiden
Idrowing dagiti magusgustuam a taraon iti uneg
ti timbukel. Kalpasanna, kartibem dagiti ladawan
agraman ti indrowingmo ket ipigket iti uneg ti
pinggan.
24
Dagiti Magusgustuak a Taraon
Marisan ti inaramid. Iparang daytoy iti klase ket
ibaga no apay a daytoy ti indrowingmo a
magusgustuam a taraon.
25
Maika-3 nga Aramiden
Mangitugot kadagiti magusgustuam a
banbanag kas ti l ibro, lupot, ken ay-ayam.
Ipakita iti klase ti intugotmo a magusgustuam a
banag.
26
Maika-4 nga Aramiden
Papugtuam kadagiti kaeskuelaam dagiti
magusgustuam nga aramiden babaen iti ay-ayam a charades. Daytoy nga ay-ayam ket
panangpugto ti maysa a banag babaen laeng iti
panangaramid ti garaw a saan nga agsarsarita.
Orasan ti manursuro ti panangpapugto ti tunggal
maysa.
Kalpasan ti ay-ayam a charades kumuyog
kadagiti kaeskuelaam a kapadam ti
magusgustuam nga aramiden. Mangplano ti
maysa a pabuya a mangipakita ti
magusgustuam nga aramiden.
Lagipen
Tunggal maysa nga ubing ket adda
magusgustuanna a banag, aramiden ken
taraon. Dagitoy ti mangiyam-ammo kenka ti panakaidumam a tao.
27
Maika-5 nga Aramiden
Nadekket nga aggayyem da Ana ken Mara.
Masansanda a makita nga agkadua.
Kanayonda met nga agtintinnulong. Adu dagiti
banag nga agpadpada a magusgustuanda nga
obraen kas iti panagay-ayam ti piko ken balay-
balay.
28
Nadekket met nga aggagayyem da Jun, Anton
ken Paco. Masansanda a makitkita a naragsak
nga agkinkinnamat, agay-ayam ti sipa ken
aglil innemmengan. Kankanayonda met nga
agsisinnublat ti ay-ayam.
29
Ket sika, siasino dagiti nadekket a
gagayyemmo? Apay a nagbalinda a
gayyemmo? Ania dagiti kababalinda a
nagustuam? Isurat ti maysa a kababalinda iti
sukog iti baba. Kalpasanna, kartibem daytoy ken
idekket iti nakapaskil a ladawan iti siled -
pagadalan nga insagana ti manursuro.
Kalpasan a naaramid daytoy, kantaen ti
Naisangsangayanak iti tono ti Are You Sleeping?
Naisangsangayanak
Naisangsangayanak
Uray sika
Uray sika
Agay-ayamta a dua
Agay-ayamta a dua
Ti inaldaw, ti inaldaw
30
Maika-6 nga Aramiden
Kitaen ken amirisen ti ladawan ni Jose.
Makitam iti ladawan nga adda nakasurat iti
kallugong ni Jose. Madlawmo a dagiti naisurat ket mangiladladawan kenni Jose. Graphic
organizer ti awag iti daytoy. Maysa daytoy a
panagibingay ken panangurnos kadagiti
kapanunotan iti nasayaat a pamuspusan.
31
Tapno naan-anay a maiyam-ammom ti
bukodmo a bagi, lagipem manen dagiti
magusgustuam a banbanag. Ipakita daytoy babaen iti ima nga adda graphic organizer.
Idrowing ti ladawan ti maysa nga ima. Ikabil
ditoy dagiti magusgustuam nga aramid, taraon
ken dagiti nadekket a gagayyemmo. Isurat met
ditoy ti nagan ken tawenmo.
Dagiti Magusgustuak a Banbanag ken Nadekket
a Gayyem
Adalen ti graphic organizer.
32
Kalpasan a maaramid ti graphic organizer,
mangbukel ti grupo nga addaan sangapulo a
kameng. Takuatem no adda kadagiti kaduam iti grupo ti kapadpadam ti insurat iti uneg ti graphic
organizer.
Apay nga awan ti eksakto a kapadam ti
sungbat?
Lagipen
Naisangsangayanka. Adda dagiti
kababalinmo a naidumduma kadagiti
kaeskuelaam. Dagitoy a kababalin ti
mangiyam-ammo kenka. Rumbeng laeng
nga ipannakkelmo dagitoy a kabukbukodam a kababalin.
33
Leksion 2: Panangisalaysay ti Bukod nga
Istoria ti Biag
Pauna
34
Leksion 2.1: Ti Panagdakkelko
Panunotem
Ania dagiti banag nga agbalbaliw?
Umuna nga Aramiden
Ania ti nadlawmo iti agila? Adda pay kadi
ammom a sabali nga ayup wenno tumatayab
nga aglabas iti kastoy a panagbalbaliw?
Kasano a maipadam iti tao dagiti panagbalbaliw
a paglablabasan dagiti tumatayab wenno ayup
a naadal iti klase?
Timeline ti Panagbalbaliw a Mangipakita ti Panagdakkel ti Agila
35
Mingmingam dagiti dua a timeline
Iladawan dagiti timeline ti panagbalbaliw ti biag
da Buboy ken ni Mimi.
Ania dagiti madlawmo a panagbalbaliw a
naipakita kadagiti dua a timeline?
Ania dagiti nadlawmo a panagbalbaliw ti
langada Mimi ken Buboy?
Ti Panagbalbaliw ti Biag ni Mimi
Ti Panagbalbaliw ti Biag ni Buboy
36
Nangrugi iti ania a tawen ti timeline? Sadino
daytoy a nagleppas?
Naipakita kadi pay da Mimi ken Buboy ti naudi a
ladawan dagiti timeline? Apay ngata a
nagbalbaliw ti langada?
Amin kadi a tattao ket makapadas iti kastoy a
panagbalbaliw?
Adalen dagiti sumaganad a ladawan. Kartiben
ken ipigket ida iti naisagana a kahon babaen iti
panagsasaruno dagiti panagbalbaliw a
mapaspasamak iti biag ti maysa a tao.
37
Dagiti Panagbalbaliw a Mapaspasamak iti Biag ti
Maysa a Tao
38
Maika-2 nga Aramiden
Dumngeg a nasayaat iti panagisalaysay ti
manursuro kadagiti panagbalbaliw a
napasamak ken napadasanna iti biag. Mingmingan ti timeline ti biag ti manursuro.
Ibaga dagiti panagbalbaliw a napasamak iti
biagna.
Lagipen
Tunggal maysa a tao ket
makapadas ti panagbalbaliw iti pisikal a
langa ken kabaelan nga aramiden.
Ti Biag ti Manursuro
39
Leksion 2.2. Dagiti Panagbalbaliw ti Bukod a
Bagi
Panunoten
Ania dagiti panagbalbaliw a
nadlawam iti bagim manipud idi
naiyanakka agingga iti agdama a
tawenmo?
Umuna nga Aramiden Ipasalaysay kadagiti nagannakmo wenno
mangay-aywan kenka no ania dagiti nadlawda
a nagbalbaliwan ti bagim manipud kaubingmo
agingga iti agdama a tawenmo.
Mangitugotka ti lupot, ay-ayam, sinelas wenno
sapatos idi sika ket maladaga wenno agtawenka
ti maysa, dua wenno tallo. Idilig dagitoy iti
agdama nga ar-aramatem.
Tatang, ania kadi
dagiti nagbalbaliw
kaniak?
Anakko, adu dagiti nagbalbaliw kenka
manipud naiyanakka
agingga iti agdama.
40
Kas ti impormasion a naammuam maipapan
kadagiti panagbalbaliw ti bagim, mangaramid ti maysa a timeline dagiti napateg a pasamak iti
biagmo manipud idi maysa ti tawenmo
aggingga iti agdama a tawenmo. Idrowing daytoy iti film strip a makita kadagiti sumaruno a
panid.
Dagiti Napateg a Pasamak iti Biagko
Isalaysay iti klase dagiti panagbalbaliw a
napasamak iti bukodmo a bagi babaen ti
inaramidmo a timeline.
41
Maika-2 nga Aramiden
Ipakita kadagiti kaeskuelaam dagiti intugot mo a
banbanag nga ar-aramatem wenno ipangegmo
kadakuada dagiti insalaysay dagiti nagannakmo
wenno agay-aywan kenka maipapan ti bukodmo a bagi. Idil ig daytoy iti timeline nga
inaramidmo iti Umuna nga Aramiden.
42
Maika-3 nga Aramiden
Ania dagiti banag a nagbalbaliw iti bukodmo a
bagi manipud idi maladagaka agingga iti
agdama? Adda kadi dagiti banag maipapan
kenka a nagtal inaed ken saan a nagbalbaliw
uray naglabas ti tawen? Isurat ti sungbatmo iti
nakasagana a kahon.
Dagiti Banag a Nagtalinaed ken Nagbalbaliw iti
Biagko
Dagiti banag a nagtalinaed
Dagiti banag a nagbalbaliw
Lagipen
Tunggal ubing ket aglablabas ken
makapadpadas ti panagbalbaliw ti langa ken
aramid.
Ti laksid dagitoy a panagbalbaliw adda dagiti
banag nga nagtalinaed kas ti nagan ken petsa ti nakaiyanakan.
43
Leksion 3. Panangipateg ti Bagi Pauna
44
Leksion 3.1 Panangipategko iti Bukodko a
Bagi
Panunoten
Kasano ti panangipategmo ti
bagim?
Umuna nga Aramiden
Kitaen dagiti ladawan nga adda iti uneg ti
kahon. Kur-itan () ti ladawan a mangipakpakita
ti umno a panangaywan ti bagi ken ikkan met ti ekis (X) ti mangipakpakita ti saan nga umno nga
galad.
Lagipen
Masapul a taripatuen ti bagi.
Adda dagiti nadumaduma nga aramid a
mabalinmo nga aramiden tapno mapagtalinaed a nasalun-at ti bagim.
45
Leksion 3.2 Ti Panangparang-ay ti Bukod a
Paglaingan
Panunoten
Kasano a maparang-aymo ti
bukodmo a paglaingan?
Umuna nga Aramiden
Am-ammom kadi ti
ubing nga adda iti
ladawan?
Dumngeg ti istoria ti
kabibiagna.
Ania ti mariknam
kalpasan a
naamuam ti istoria ti
kabibiag ni Roselle?
Ania dagiti
naragpatna a
balligi?
Ania ti inaramidna tapno agbalin a nalaing nga
agad-adal?
Ania ti a kababalinna ti mabalinmo a tuladen?
46
Maika-2 nga Aramiden
Padasem nga ikkan ti sungbat dagiti blangko.
Siak ni
___________________________________.
Kabaelak ti
_________________________________.
Tapno agbalinak pay a nalalaing,
siak ket
____________________________________
__.
Lagipen
Kasapulan a parang-ayen dagiti
paglaingan. Adda dagiti mabalinmo nga
aramiden tapno maparang-aymo dagiti
paglaingam.
47
Leksion 3.3 Dagiti Arapaapko
Panunoten
Ania dagit arapaapmo a kayatmo a
maragpat?
Umuna nga Aramiden
Mingmingam dagiti tattao nga adda iti ladawan
ti baba.
Kas kenka, napadasanda met ti nagubing. Iti
kinaanepda, naragpatda dagiti arapaapda. Dagiti arapaap ket banbanag a kayatmo a
maaramid, maragpat wenno matungpal iti
biagmo.
Ania dagiti arapaapmo?
Haja Amina
Appi
Lea Salonga
Soccoro
Ramos
Josette Biyo
Kenneth Cobonpue
Manny
Pacquiao Jose Rizal Tony Tan
Caktiong
48
Maika-2 nga Aramiden
Ikidemmo dagiti matam. Padasem nga usaren ti
imahinasionmo. Ania ti makitkitam nga ar-
aramidem duapulo (20) a tawen manipud ita?
Idrowingmo iti uneg ti labutab ti bukodmo a bagi
duapulo (20) a tawen manipud ita.
49
na ateng
ko.
Maika-3 nga Aramiden
Mingmingam ti ladawan ti maysa a dakkel ken
dua a babassit a bituen. Isuratmo iti tengnga ti
dakkel a bituen ti naganmo. Iti aglawlaw daytoy,
idrowingmo ti banag wenno dagiti banbanag a
mangipakita iti arapaapmo. Iti dua a babassit a
bituen, idrowingmo dagiti rumbeng nga
aramidem tapno maragpatmo dagiti
arapaapmo. Kitaem ti pagtuladam iti baba.
Abutan dagiti babassit a bituen kas iti adda iti
ladawan samonto galutan. Abutam met ti dakkel
a bituen. Iti kada abutna daytoy, igalot dagiti
babassit a bituen. Agpatulongka iti manursuro a
mangisab-it ti daytoy iti tawa, wenno bobida iti
siled - pagadalan.
LINA
50
Dagiti Arapaapko
Napateg kadi para kenka ti arapaapmo? Apay
ngata a masapul a maaddaan ti arapaap ti
maysa a tao?
Lagipen
Kada maysa nga ubing ket adda
kabukbukodanna nga arapaap. Adda dagiti
rumbeng nga aramidem tapno maragpatmo ti ar-arapaapmo.
51
Dagiti Naaramidko ken Nasursurok
Direksion. Kur-itan () ti umno a kahon ti
sungbatmo.
Naaramatko dagitoy a paglaingan:
1. Nasurotak dagiti pagannurotan.
2. Naaramatko dagiti paglaingak
iti arte (sining).
3. Naiparanudko dagiti istoria
kadagiti kaeskuelaak.
4. Dimngegak iti sarita ti
manursuro.
5. Dimngegak iti sarita ti
kaeskuelaak.
6. Nakaidiligak kadagiti
nadumaduma a banbanag.
7. Naibagak dagiti banbanag a
kayatko.
8. Naipalawagko dagiti
banbanag nga adda
kaipapananna kaniak.
9. Naipategko ti bukodko a bagi.
52
Naaramidko dagitoy a banbanag:
1. Naibagak dagiti kangrunaan
nga impormasion maipapan ti
bukodko a bagi.
2. Naibagak dagiti banag a
kayatko.
3. Naidil igko ti bukodko a langa
ken kapadasan kadagiti
kaeskuelaak.
4. Naipagpannakkelko dagiti
kabukbukodak a kababalin.
5. Nakaaramidak ti collage.
6. Nakabukelak ti timeline.
7. Nakaaramidak ti graphic
organizer.
8. Naurnosko dagiti ladawan
babaen ti umno a
panagsasaruno dagitoy.
53
Naadalko dagitoy:
1. Naadalko a siak ket
naidumduma.
2. Naadalko nga adda dagiti
banbanag a nagtalinaed
ken nagbalbaliw iti bukodko
a bagi.
3. Nasursurok nga
ipagpannakkel ken ipateg ti
bukodko a bagi.
4. Nasursurok nga raemen
dagiti langa ken kapadasan
dagiti kaeskuelaak.
Kumentario ti Manursuro:
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
____________________________________________.
54
Yunit 2: Ti Pamiliak
Pauna
55
Dagiti Panggep
Kalpasan ti panagadal ti Yunit 2 iti daytoy a
modiul, namnamaen a maaramidmo dagiti
sumaganad:
5. maawatan a ti tunggal pamil ia ket addaan
ti naisangsangayan a kababalin.
6. makatungpal kadagiti pagannurotan ti
pamil ia.
7.maipagpannakkel ti pamil ia.
1. maited ti kaipapan ti sarita a pamil ia.
2. mabigbig dagiti kameng ti pamil ia.
3. maawatan dagiti akem a tungtungpalen ti
tunggal kameng ti pamil ia.
4. maawatan ti kapanunotan ti panagbalbaliw ket panagtultuloy babaen ti istoria ti pamil ia.
8. Maipateg ti nasayaat a pannakilangen ti
sabali a pamil ia.
9. maipateg ti pannakilangen ti bukod a
pamil ia iti sabali a pamilia.
56
Ading
Leksion 1: Panangam-ammo Kadagiti
Kameng ti Pamilia
Pauna
Lelong
Lelang
Nanang
Tatang
Manang
Ate
Manong
57
Leksion 1.1. Ti Pamiliak
Panunoten
Siasino dagiti miembro ti pamil iam?
Umuna nga Aramid
Idrowingmo ti pamiliam iti uneg ti balay a makita
iti baba.
58
Maika-2 nga Aramiden
Ikkam ti sungbat dagiti blangko.
Siak ni ________________________________.
(Ania ti nagan mo?)
__________________ ti miembro ti
pamil iak. (Mano ti kameng ti pamiliam?)
Ni _________________________ ti tatangko. (Ania ti nagan ni tatang mo?)
Ni ________________________ti nanangko. (Ania ti nagan ni nanang mo?)
Ni/ Da ________________________________ (Ania ti nagan to kabsat/dagiti kakabsat mo?)
dagiti kakabsatko.
59
Maika-3 nga Aramiden
Saludsodem dagiti miembro ti pamiliam tapno
masungbatam dagiti blangko.
Ti tatangko ket ni___________________________ .
________________________________ ti tawenna.
Magusgustuanna ti ____________________________.
Ti nanangko ket ni _____________________________ .
________________________________ ti tawenna.
Magusgustanna ti ____________________________.
Ni _________________________________ti kabsatko.
________________________________ ti tawenna.
Magusgustuanna ti ____________________________.
60
Maika-4 nga Aramiden
Kitaem ti ladawan iti baba a mangipakpakita
kadagiti lugar a pinasiar ti pamilia ni Bing. Daytoy
ket maysa a pagarigan ti bar graph. Ipakpakita
daytoy ti bilang ti oras a panagtalinaed ti pamil ia ni Bing iti tunggal lugar a pinasiarda. Ti bar graph
ket maysa a klase ti graph nga agar-aramat
kadagiti bar tapno ipakita ti bilang wenno
kinaadu ti maysa a banag.
.
61
Iti panagaramat ti bar graph, rumbeng a kitaen
nga umuna ti paulo daytoy tapno maammuam no ania ti ipakpakita ti graph. Ti paulo ti bar graph
a makita iti ngato ket Bilang ti Oras a Panagtalinaed ti Pamil ia ni Bing kadagiti Lugar a Pinasiarda. Iti kababaan a paset ti graph, makita
dagiti pinasiar ti pamil ia ni Bing. Iti igid met
daytoy, makita ti bilang ti oras. Iti tunggal bar ti
graph ti mangibaga no mano nga oras ti
panagtalinaed ti pamil ia iti kada maysa a lugar. Itudom ti ramaymo iti bar para iti simbaan.
Makadanon laeng daytoy iti bilang dua (2).
Kayat na a sawen, dua nga oras ti
panagtalinaed ti pamil ia ni Bing iti simbaan.
Mano nga oras ti panagtalinaedda iti parke?
Simbaan Parke Tiendaan Balay ni Lelang
Lugar a Nagpasiaranda
Ora
s
Bilang ti Oras a Panagtalinaed ti Pamilia
ni Bing Kadagiti Lugar a Pinasiarda
62
Maika-5 nga Aramiden
Kadua dagiti kaeskuelaam, padasenyo ti mangaramid ti graph a mangipakita ti bilang
dagiti kameng ti pamiliayo. Dumawat manipud iti
manursuro ti papel a kuadrado ti sukogna. Daytoy ti aramaten a bar ti aramidenyo a graph
tapno maipakita ti bilang ti kameng ti pamil iayo.
Miembro ti Pamilia
Miko Bea
1
2
3
4 Rina
Lina Paolo Tina
5
Ben 6
9
8
7
10
Bila
ng
ti m
iem
bro
ti P
am
ilia
Ned
Lito
Aris
Nena
Pat
Bert ert
Ron
Susan
Mila
Nato
Maki
aki
Mong
Rosa
Mark
Maki
Malaya
Dan
Edna
Abbi
63
Isurat iti tunggal maysa a bar ti nagan dagiti
miembro ti pamilia ket ipigket iti graph nga ikabil
ti manursuro iti maysa a paset ti siled -
pagadalam.
Lagipen
Kamengka ti maysa a pamilia.
Adda nadumaduma a kameng a
mangbukbukel ti pamil iam.
Adda dagiti pamil ia nga adu ti
miembrona. Adda met dagiti pamilia a bassit ti miembrona.
64
Leksion 1.2. Dagiti Paset nga Aramiden
dagiti Kameng ti Pamiliak
Panunoten
Ania dagiti rebbengen nga ar-
aramiden dagiti miembro ti pamil ia?
Umuna nga Aramiden
Babaen iti ladawan ti dua nga ima, isurat ti
pangawagmo ti inam ken amam wenno
mangay-aywan kenka iti ngato ti tunggal maysa
nga ima.
Isurat wenno idrowing iti uneg ti tunggal ramay
dagiti ar-aramiden dagiti nagannakmo wenno
agay-aywan kenka iti uneg ti balay.
65
Maika-2 nga Aramiden
Basaen ti daniw a napauluan Ti Pamil iami a
naala iti internet (http://www.takdang
aralin.com/Filipino/mga-tulang-pambata/mga-
tula-tungkol-sa-pamilya/).
Iti daniwtayo,
mano ti
miembro ti
pamil ia?
Siasino
dagitoy?
Ania ti
marikrikna ti
pamil ia?
Apay a
naibagam
daytoy?
Ania dagiti
ar-
aramidenda
iti maysan
maysa?
Para kenka, rumbeng kadi daytoy? Apay a
Ti Pamiliami
Ti pamiliami ket kanayon
a naragsak,
Naragsak kami kada
manang ken manong.
Ipatpategda kami da
tatang ken nanang,
Kastoy kadi met ti
pamil iam?
Uray no ti bagi ket
mabannog iti
panagobra,
Tulong ni tatang ket
kanayon a nakasagana
Uray parikut ni manang
masolbarna,
Gapu iti tulong ni nanang
a sisasagana.
.
66
wen wenno apay a saan? Maika-3 nga Aramiden
Mangbukel iti bunggoy nga adda l ima a
kamengna. Dumawat kayo ti stick iti
manursuroyo. Ikkan ti disenio ti tunggal maysa a stick tapno maipakita ti nadumaduma a kameng
ti pamilia. Ti binukelyo ket maysa a pagarigan iti puppet.
Babaen iti inaramidyo nga stick puppet,
isalaysayyo dagiti inaldaw nga ob-obraen ti
tunggal maysa a kameng ti pamil iayo. Ipakita
met no kasano nga agtitinnulong ti tunggal
kameng.
67
Maika-4 nga Aramiden
Aggigiddan a kantaen ti Naragsak no Agkakadua.
Naragsak no agkakadua,
Agkakadua, agkakadua.
Naragsak no agkakadua,
Ken agtitinnulong.
Nagpintas ti biag
No aggi-innayat
Naragsak no agkakadua
Ti sanga-pamil ia.
Lagipen
Napateg ti tunggal kameng ti
pamil ia. Tunggal maysa a kameng ket addaan ti rebbengenna iti pamil iayo.
68
Leksion 1.3. Dagiti Pagrebbengak iti
Pamiliak
Panunoten
Ania dagiti pagrebbengam iti
pamil iam?
Umuna nga Aramiden
Kitaem dagiti ladawan a mangipakpakita
kadagiti inaldaw-aldaw a maaramid ti pamilia ni
Ben. Padasem nga amirisen no ania dagiti ar-
aramiden ni Ben iti kada maysa a ladawan?
69
Ania ti nadlawmo nga ar-aramiden ni Ben ken
dagiti kakabsatna? Para kenka, rumbeng kadi ti
inobrada? Ania ngata ti marikrikna dagiti
nagannak ni Ben kadagiti ob-obraenda nga
agkakabsat?
Ania kadagitoy nga aramid ti ob-obraenyo iti
pagtaenganyo?
Dagiti adda iti ladawan ket mangipakpakita
kadagiti pagrebbengan iti pagtaenganda. Dagiti pagrebbengan ket banbanag a rumbengmo
nga aramiden tapno mapagtalinaed ti kinaurnos,
kinatalna, ken kinaragsak a panagdedenna ti
maysa a pamilia.
Adda kadi pay mapanunotmo a pagrebbengam
iti pamil iam? Ania dagitoy?
70
Maika-2 nga Aramiden
Amirisen dagiti ladawan nga ipapakita ti tsart.
Ibaga no ania kadagitoy ti mangipakpakita ti
panangtungpal kadagitoy a pagrebbengan.
Idrowing ti naragsak a rupa iti ladawan a mangipakpakita ti panangtungpal ti
pagrebbengan, naliday a rupa iti saan a mangipakpakita ti panangtungpal kadagiti
pagrebbengan.
Aramid wenno
71
Maika-3 nga Aramiden
Kitaem ti tsart dagiti pagrebbengam iti pamiliam.
Kur-itan () ti natungpalmo a pagrebbengam iti
tunggal aldaw.
Dagiti Pagrebbengan iti
Pamilia
Lunes
Martes
Mierkules
Huebes
Biernes
72
Dagiti
Pagrebbengan
iti Pamilia
Lunes
Martes
Mierkules
Huebes
Biernes
Lagipen
Addaanka ti nadumaduma a
pagrebbengam iti pamiliam.
Rumbeng a tungpalem dagiti
pagrebbengam tapno mapagtalinaed ti
kinaurnos, kinatalna, ken kinaragsak ti panagdedenna ti pamil iam.
73
Leksion 2. Panangisalaysay ti Istoria ti
Bukod a Pamilia
Pauna
74
Leksion 2.1. Dagiti Napateg a Pasamak iti
Kabibiag ti Pamiliami
Panunoten
Ania dagiti napateg a pasamak iti
biag ti pamiliam?
Umuna nga Aramiden
Manglagip ti 3 a napateg a napasamak kenka
idi kalman. Idrowing dagitoy iti kahon kas ti
panagsasarunoda.
Ti Tallo a Napateg a Napasamak
75
Maika-2 nga Aramiden
Dumngeg iti istoria ti manursuro maipapan
kadagiti napateg a paspasamak iti biag ti
pamil iana.
Napateg a
Napasamak iti
Biag ti Pamilia ti Manursuro
76
Maika-3 nga Aramiden
Kitaen a nasayaat ti ladawan iti baba.
Ania ti makitkita iti ladawan?
Siasino dagiti makitkita iti ladawan?
Ania a pasamak ti makitkita iti ladawan?
Ania ti marikrikna dagiti tattao iti ladawan?
Apay?
Napateg kadi daytoy a pasamak para iti pamil ia
a makitkita iti ladawan? Apay a naibagam
daytoy?
Ania pay ngata dagiti paspasamak iti biag ti
pamil iam a maibilang a napateg?
77
Maika-4 nga Aramiden
Mangpil i ti l ima a napateg a pasamak maipapan
iti kabibiag ti pamil iam. Idrowing ti tunggal
pasamak kas iti panagsasarunoda iti uneg ti
ladawan ti balay.
78
Maika-5 nga Aramiden
Isalaysay iti uneg ti klase dagiti napateg a
pasamak iti kabibiag ti pamiliam babaen iti
inaramidmo a timeline.
Ania ti nariknam kabayatan nga isalsalaysaymo ti
istoria ti kabibiag ti pamil iam?
Lagipen
Adda digiti napateg a
pasamak iti biag ti pamil iam. Paset dagitoy iti
biagmo ket makatulongda iti panangpasayaatmo iti bagim.
79
Leksion 2.2. Dagiti Banag a Nagbalbaliw
ken Agtultuloy iti Pamiliak
Panunoten
Ania dagiti banag wenno pasamak
nga agbalbaliw wenno agtultuloy iti
biag ti pamiliam?
Umuna nga Aramiden
Daytoy ti pamil ia ni Laya idi maiyanak isuna ken
idi innem ti tawenna. Padasem nga ibaga ken
marisan ti berde dagiti nagbaliw iti dua a
ladawan.
Ladawan 1: Idi Maiyanak ni Laya
A B
80
Ladawan 2: Idi Innem ti Tawen ni Laya
Adu kadi ti namarisam kadagiti ladawan 1 ken 2?
Maika-2 nga Aramiden
Isalaysaymo kadagiti kaeskuelam dagiti nakitam
kadagiti ladawan a nagbalbaliw ken agtultuloy
wenno saan a nagbalbaliw.
Agpada kadi ti bilang iti miembro iti pamil ia iti
Ladawan1 ken Ladawan 2?
Idilig ti langa ni Laya ken dagiti miembro iti
pamil ia nga adda iti Ladawan 1 ken Ladawan 2.
Ania dagiti nadlawmo a nagbalbaliw
kadakuada?
Ania ti makunam iti balayda ken iti arubayan
daytoy no idil igmo ti letra A ken Letra B iti
Ladawan 2?
A B
81
Maika-3 nga Aramiden
Mangaramid ti maysa a timeline. Mangpanunot
ti tallo a napapateg a paspasamak iti pamiliam
kalpasan iti panakaiyanakmo ken
makadennadaka. Idrowing daytoy iti uneg ti
kahon. Ipakita ti panagsasaruno dagitoy a
paspasamak.
Dagiti Napateg a Paspasamak iti
Biag ti Pamiliak
82
Maika-4 nga Aramiden
Amirisen ti inaramid a timeline. Ibaga no ania a
banag ti nagbalbaliw ken saan a nagbalbaliw
wenno agtultuloy iti biag iti pamil iam. Idrowing
wenno isurat dagiti nagbalbaliw ken agtultuloy
wenno saan a nagbalbaliw iti biag ti pamil iam iti
kahon.
Para kenka, apay nga adda dagiti banag wenno
pasamak nga agbalbaliw ken agtultuloy wenno
saan nga agbalbaliw?
Adda kadi dagiti mapanunotmo pay a
banbanag iti biag ti pamil ia a nagbaliw ken
dagiti banbanag a nagtuloy wenno saan a
nagbaliw?
Ti Biag ti Pamiliak Ania ti
nagbalbaliw?
Ania ti saan a
nagbalbaliw ?
Kameng
Pagnaedan
Paset nga Ak-
akemen
Lagipen
Adda dagiti banag nga agbalbaliw
ken agtultuloy wenno saan nga agbalbaliw iti
biag ti maysa a pamilia.
Dagiti desision dagiti miembro ti maysa a
pamil ia ti mangmangted ti panagbalbaliw
wenno panagtultuloy .
83
Leksion 2.3. Panangidilig ti Istoria ti Pamiliak
iti Pamilia ti Kaeskuelaak
Panunoten
Ania dagiti pagpapadaan ken
pagdudumaan ti pamiliayo ken ti
pamil ia ti kaeskuelaam?
Umuna nga Aramiden
Idrowing ti pamil iam iti uneg ti kahon ken marisan
daytoy.
Ikkan ti balikas wenno kadagiti balikas dagiti
blangko tapno mabukel ti sarita ti pamil iayo.
84
Ti Pamiliak
Siak ket miembro ti pamilia _____________________.
(apelyido)
___________________ ti mangbukbukel ti pamil iak.
(bilang t i kameng)
Agnanaed ti pamiliak iti
_______________________________________________.
(pagnaedan)
Ti tatangko ket maysa a/nga __________________. (t rabaho)
Ti nanangko ket maysa a/nga __________________. (t rabaho)
________________________________________________ (magusgustuan t i pamilia nga ar-aramiden)
dagiti magusgustuanmi nga ar-aramiden nga
agkakadua.
Ti pamiliami ket ______________________________. (magusgustuan a kababalin/galad t i pamilia)
85
Maika-2 nga Aramiden
Mangbukel ti grupo nga addaan l ima a
miembro. Isalaysay ti sarita ti pamiliam. Kas iti
insalaysaymo ikkan ti impormasion ti tsart a
makita iti baba.
Nagan
dagiti
kameng
ti grupo
Apelyido
Bilang ti
Kameng
Pagna-
edan
Obra
wenno
pagsa-
pulan ti
tatang
Obra
wenno
pagsa-
pulan ti
nanang
Magus-
gustuan
nga
obraen
ti
pamilia
Adda kadi nakitam a pagpapadaan ken
pagdudumaan ti pamiliam ken ti pamil ia ti
kaeskuelaam?
86
Adda kadi pay kayatmo nga ited nga
impormasion maipapan ti pamil iam? Maika-3 nga Aramiden
Mangitugot kadagiti pagmaris, kartib, kola, ken colored paper wenno daan a pagiwarnak
wenno magasin wenno nagango a bulong.
Babaen ti panangaramat ti colored paper,
pagiwarnak, magasin wenno nagango a bulong,
mangaramid ti maysa a kayo. Ipigket daytoy iti
nadalus a papel.
Idrowing iti uneg ti kahon ti rupa iti kada miembro
ti pamiliam. Kartiben dagiti kahon ken ipigket
daytoy iti inaramid a kayo.
87
Ti awag ti inaramidmo ket family tree. Ipakpakita
ti family tree ti panagkakabagyanan ken dagiti
miembro ti pamilia.
88
Maika-4 nga Aramiden
Ipakita iti klase ti inaramidmo a family tree. Ipaskil
iti pisara wenno iti maysa a paset ti siled -
pagadalan dagiti malpasyo a family tree dagiti
kaeskuelaam.
Mingmingan a nasayaat dagiti family tree. Ania ti
maibagam kadagiti naaramidyo a family tree?
Apay ngata nga agduduma dagiti naaramidyo
a family tree?
Lagipen
Adda dagiti pagdudumaan ken
pagpapadaan dagiti kababalin ti tunggal
pamil ia. Kadagitoy a pagdudumaan, makita
dagiti naisangsangayan a kababalin ti
maysa a pamilia.
Rumbeng laeng a raemen ti kababalin ti
tunggal pamil ia.
Manepeg labat ya igalang so ingkaduma na
kada pamilya.
89
Leksion 3. Dagiti Pagannurotan ti Pamiliak
Pauna
90
Leksion 3.1. Dagiti Pagannurotan nga
Ipatpatungpal ti Pamiliak
Panunoten Ania dagiti pagannurotan nga
ipatpatungpal ti pamiliam?
Umuna nga Aramiden
Mingmingan ken amirisen dagiti sumaganad a
ladawan. Ania kadagitoy ti ar-aramidem sadiay
balayyo? Marisan dagiti ladawan a
mangipakpakita kadagiti ar-aramidenyo iti
balay.
Apay nga ar-aramidem dagiti adda iti ladawan
a minarisam?
Dagiti ugali wenno nakairuamam nga
ipatpatungpal dagiti nagannakmo kenka wenno
91
nataengam a miembro ti pamilia ket maaw-awagan a pagannurotan.
Adda kadi pay dagiti mapanunotmo a
pagannurotan nga ipatpatungpal ti pamiliayo?
Ania dagitoy?
Maika-2 nga Aramiden
Basaen dagiti naisurat a pagannurotan iti baba
ken kur-itan () no ania kadagitoy ti
ipatpatungpal ken ar-aramiden diay balayyo.
Mangan t i
nasustansia a taraon.
A.
Ibusen t i taraon a
naisagana.
B.
Liklikan t i agbuya t i telebision kabayatan
a mangmangan.
C.
Isimpa t i nagturogan.
D.
92
Agawid it i balay it i
naikeddeng nga oras.
E.
Idalimanek t i
nanganan.
F.
Usaren t i apo
wenno wen, apo it i
nataengan.
G.
Aramiden nga umuna
t i inyawid nga obra t i
pagadalan.
H.
Idalimanek dagit i ay-ayam kalpasan nga
agay-ayam.
I.
Maturog a nasapa.
J.
93
Maika-3 nga Aramiden
Ibaga no ania a klase ti pagannurotan ti
pakairamanan dagiti sinungbatan iti Maika-2 nga
Aramiden. Isurat ti letra daytoy idiay maikadua a
linya ti tsart a makitam iti baba.
Dagiti Klase ti Pagannurotan
Panagadal
Panagturog
Kinadalus ti pagtaengan
Panagraem iti
nataengan
94
Maika-4 nga Aramiden
Mangpil i ti maysa kadagiti kaeskuelaam. Ibagayo
iti maysan maysa dagiti pagannurutan nga
ipatpatungpal ti pamiliayo. Amirisen ti
pagpapadaan ken pagdudumaan dagiti
pagannurotanyo.
Lagipen
Adda nadumaduma a
pagannurotan nga ipatpatungpal ti tunggal
pamil ia.
Rumbeng laeng a raemen dagiti
pagannurotan nga ipatpatungpal saan
laeng a ti bukodmo a pamilia no di ket agraman ti sabali a pamil ia.
95
Leksion 3.2. Panangtungpal Kadagiti
Pagannurutan iti Pamiliak
Panunoten
Apay a rumbeng a tungpalen dagiti
pagannurotan ti pamil iayo
Umuna nga Aramiden
Dumngeg iti istoria a basaen ti manursuro a
napauluan ti Ti Ubing a Simut-simot.
Ania ti imbaga ti nanang iti ubing a simut-simot?
Ania ti inaramid ti ubing a simut-simot?
Apay a saan a sinurot ti ubing a simut-simot ti
imbaga ti nanangna?
Ania ti napasamak iti ubing a simut-simot?
No sika ti ubing a simut-simot, aramidem kadi met
ti inaramidna? Wen wenno saan? Apay?
96
Maika-2 nga Aramiden
Marisan dagiti ladawan a mangipakpakita ti
panagtungpal kadagiti pagannurotan ti
pamil iam.
97
Maika-3 nga Aramiden
Agay-ayamtayo ti nabaliwan nga Snakes and Ladders.
98
Ania ti nariknam kabayatan nga ay-ay-ayamen ti
nabaliwan nga Snakes and Ladders?
Ania ti mapasamak no maibatog ti pamatom iti
ladawan a mangipakpakita ti panangsurot
kadagiti pagannurotan?
Ania met ti mapasamak no maibatog ti
pamatom iti ladawan a mangipakita ti saan a
panagsurot ti pagannurotan?
Ania ti naadalmo iti daytoy nga ay-ayam?
99
Maika-4 nga Aramiden
Kumpletuen ti surat a naglaon kadagiti karim
kadagiti nagannakmo wenno mangay-aywan
kenka.
Patpatgek a _____________________,
Ikarik a manipud iti daytoy nga aldaw
_____________________________________________ ( Isurat ti petsa ita)
Tungpalek dagiti sumaganad a pagannurotan
iti pamil iatayo:
1. _________________________________________
2. _________________________________________
3. _________________________________________
_______________________________________ Isurat t i kumpleto a nagan
______________________________________ Papirmaan it i nagannakmo wenno agay-ayawan kenka
Tandaan
Napateg dagiti pagannurotan.
Adda urnos ken talna ti pamil ia no
tungtungpalen wenno ar-aramiden dagiti kameng ti pamil ia dagitoy a pagannurotan.
100
Leksion 4. Panangipateg ti Pamilia
Pauna
101
Leksion 4.1. Ipagpanpannakkelko ti
Pamiliak
Panunoten
Ania ti maipagpannakkelmo iti
pamil iam?
Umuna nga Aramiden
Mangbukel ti grupo nga addaan ti l ima a
miembro. Ipakita babaen ti panangidrama dagiti
kababalin ti maysa a nasayaat a pamilia.
Umuna a Grupo Managayat a pamilia
Maika-2 a Grupo Pamilia nga addaan
panagbuteng iti Dios
Maika-3 a Grupo Pamil ia nga managtulong iti
pada a tao
Maika-4 a Grupo Agkaykaysa a pamil ia
Maika-5 a Grupo Mapagtalkan a pamil ia
Maika-6 a Grupo Pamilia nga addaan panangipateg iti edukasion/adal
102
Maika-2 nga Aramiden
Ania kadagiti naipakita a nasasayaat a
kababalin ti maysa a pamil ia a kababalin met ti
pamil iam? Kur-itan () ti ladawan a mangipakpakita daytoy.
Adda kadi pay dagiti mapanunotmo a
nasasayaat a kababalin ti pamil iam?
103
Maika-3 nga Aramiden
Ania dagiti aramid a makaited ti ragsak ti
pamil iam?
Idrowing ti dua kadagitoy a banag iti uneg ti
kahon iti baba. Mabalin met a mangitugot
kadagiti ladawan ti nararagsak nga aramidyo
kenti pamil iam kas iti panagkukuyog nga
agpaspasiar, agpikpiknik, makimismisa, ken
dadduma pay.
Isalaysay kadagiti kaeskuelaam ti maysa nga
istoria maipapan ti naragsak ken saan a
malipatan a padas ti pamiliam. Mabalin met a
mangitugotka kadagiti ladawan a maipapan iti
daytoy a naragsak a padas
104
Maika-4 nga Aramiden
Mangaramid ti maysa a surat a panagyaman iti
pamil iam. Ikkam kadagiti umno a balkas dagiti
blangko ti surat nga adda iti uneg ti kahon..
Lagipen
Tunggal pamil ia ket addaan nasayaat
a kababalin.
Rumbeng laeng nga ipagpannakkelmo ti
pamil iam.
Kadagiti patpatgek a ________________________,
(nagan dagiti kameng ti pamiliam)
Agyamanak iti
______________________________________________
______________________________________________
______________________________________________
_____________________________________________.
(Ania dagiti naaramid wenno naiparikna kenka dagiti kameng ti pamiliam )
Ipagpanpannakkelko ti pamil iatayo!
Toy mangipatpateg,
___________________________ (Isurat ti naganmo.)
105
Leksion 4.2. Ti Nasayaat a Pannakilangen ti
Pamiliak iti Sabali a Pamilia
Panunoten
Apay a rumbeng a pagtalinaeden ti
nasayaat a pannakilangen ti
pamil iam iti sabali a pamilia?
Umuna nga Aramiden
Mangala ti maysa a nadalus a papel ken
idrowing ditoy ti ladawan ti pamil iam.
Pagtitiponen dagiti ladawan nga indrowingyo
kadagiti kaeskuelaanyo. Padasen ti mangbukel ti letra P, ti umuna a letra ti sarita a pamilia nga
aramatem ti indrowingmo a ladawan ken
kadagiti kaeskuelaam. Ipigket daytoy iti maysa a
paset ti siled a pagadalan.
Ti inaramidyo ket maysa a kita ti arte a maaw-awagan ti mosaic. Ti mosaic ket pinagdidikket a
ladawan wenno banag tapno makaaramid ti
maysa a sukog wenno pagtuladan.
106
Maika-2 nga Aramiden
Denggen ti istoria a basaen ti manursuro a
napauluan ti Ti Pamil ia Misuot nga insurat ni
Rene O. Villanueva.
Mano ti miembro ti Pamil ia Misuot?
Ania dagiti magusgustuanda nga aramiden?
Ania ti problema iti lugar a pagnanaedan ti
Pamilia Misuot?
Apay a saanda a makitintinnulong kadagiti sabali
a pamilia iti lugarda?
Ania ti napasamak iti Pamil ia Misuot iti maysa a
rabii kabayatan ti panagturogda?
Siasino ti timmulong iti Pamilia Misuot?
No maysaka kadagiti kameng ti pamilia Misuot,
ania dagiti mariknam iti inaramid dagiti
kaarubayo iti pamiliam? Apay?
Ania a sursuro ti mabalin a maadalmo manipud
iti daytoy nga istoria?
107
Maika-3 nga Aramiden
Agay-ayam tayo ti Paint Me a Picture. Ti Paint Me a Picture ket maysa nga ay-ayam a
panagaramid ti maysa a ladawan ti maysa a
pasamak wenno banag nga aramaten mismo ti
bukod a bagi dagiti nga agay-ayam.
Nakasaganakan nga agay-ayam?
Mangbukel ti grupo nga addaan walo a
miembro. Babaen iti Paint Me a Picture mangipakita ti maysa a ladawan a
mangipakpakita ti maited ti nasayaat a
pannakilangen ti maysa a pamilia kadagiti
dadduma a pamilia. No ibaga ti manursuro ti 1, 2, 3, Paint Me a Picture ipakita ti napil iyo a
ladawan santo agsardeng nga aggaraw
agingga no ibaga ti manursuro a mabalinyo
manen ti aggaraw. Papugtuanyo kadagiti
kaeskuelaanyo no ania a ladawan ti impakita ti
grupoyo.
108
Maika-4 nga Aramiden
Mingmingam ken amirisem ti ladawan iti baba.
Ania ti ipakpakita ti ladawan?
Apay a naragsak dagiti tattao nga adda iti
ladawan?
Apay a rumbeng nga agtutunos ken
agtitinnulong ti tunggal pamil ia?
Saray Agawak tan Naaral Ko
Tuntunen: Itdan na tsek so kahon na dugan ebat.
Lagipen
Rumbeng a pagtalinaeden ti
nasayaat a pannakilangen ti pamil iam iti sabali
a pamilia. Babaen iti daytoy, mapagtalinaed a
naragsak ken natalna ti lugar a pagnanaedan.
Dagiti nadumaduma a pamil ia ket
agtitinnulong iti oras iti panagrigat.
109
Dagiti Naaramid ken Naadalko
Direksion. Kur-itan (/) ti kahon ti umno a sungbat
Naaramatko dagitoy a Paglaingan:
1. natungpalko dagiti
pagannurotan.
2. naaramatko ti laingko iti arte
3. insalaysayko ti istoriak kadagiti
kaeskuelaak.
4. dimngegak ti istoria ti
manursuro.
5. dimngegak ti istoria ti
kaeskuelaak.
6. naamirisko dagiti
nadumaduma a ladawan.
7. nakaidil igak ti nadumaduma a
banbanag.
8. naibagak dagiti banag a
nagbalbaliw ken agtultuloy iti
pamil iak.
9. naipategko dagiti
pagpapadaan ken
pagdudumaan dagiti pamil ia.
10. naipalawagko dagiti
nadumaduma a banag
maipapan iti pamil iak.
110
Naaramidko dagitoy a banag:
1. naibagak dagiti kangrunaan
nga impormasion maipapan iti
pamil iak .
2. nakadrowingak ti
nadumaduma a ladawan.
3. nakaaramidak ti stick puppet.
4. naipakitak ti nasayaat a
kababalin ti pamiliak.
5. naidil igko ti istoria ti pamil iak iti
istoria ti pamilia ti kaeskuelak.
6. naipagpannakkelko ti
pamil iak.
7. nakaaramidak ti bar graph.
8. nakaaramidak ti timeline.
9. nakaaramidak ti graphic
organizer .
10. nakaaramidak ti mosaic.
11. nakaaramidak ti surat a
panagyaman kadagiti
nagannak kaniak.
12. nakaaramidak ti family tree.
13. nakabalikasak ti daniw.
14. nakakansionak.
111
Nasursurok dagitoy:
1. naadalko a ti pamilia ket
buklen ti nadumaduma a
kameng.
2. naadalko nga adda
nadumaduma nga akem iti
tunggal maysa a kameng ti
pamil ia.
3. naadalko nga adda dagiti
banag nga agtalinaed ken
agbalbaliw ti maysa a pamilia.
4. naadalko nga adda dagiti
nadumaduma a pagannurotan
nga ipatpatungpal ti tunggal
pamil ia.
5. naadalko a napateg ti
nasayaat a pannakilangen ti
tunggal pamil ia iti komunidad.
6. naadalko nga ipannakkel
ken ipateg ti bukodko a pamil ia.
7. naadalko nga raemen dagiti
kababalin ken pammati ti sabali
a pamilia.
Komento ti manursuro:
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
.
112
Yunit 3: TI PAGADALAK
Pauna
Dagiti Panggep:
Kalpasan ti panangadal ti Yunit 3 babaen iti
daytoy a modiul, manamnama a maaramidmo
dagiti sumaganad:
1. maiyam-ammom ti pagadalam;
2. mailadawan ti pisikal nga aglawlaw ti
pagadala;
3. maibaga ti nasayaat a maited ti pagadalan;
4. maibaga ti konsepto ti panagbalbaliw ken
panagtultuloy ken panagdur-as ti
pagadalan;
5. masaggaysa dagiti rumbeng nga akmen ti
agad-adal;
6. matungpalmo dagiti pagannurotan iti siled-
pagadalan; ken
7. maipakita ti panangipateg ti pagadalan.
113
Leksion 1. Panangam-ammo iti Pagadalan a
Pakaibilangan
Pauna
114
Leksion 1.1 Panangam-ammo iti Pagadalak
Panunoten
Ania dagiti napateg nga impormasion
a maibagam maipapan iti
pagadalam?
Umuna nga Aramiden
Saludsoden ti prinsipal dagiti sumaganad:
1. Ania ti nagan ti pagadalantayo?
2. Apay a daytoy ti nagan ti pagadalan?
3. Kaano a naipatakder ti pagadalantayo?
4. Sadino ti pakasarakan iti daytoy?
5. Siasino dagiti tattao a mangbukbukel ti
pagadalantayo?
115
Maika-2 nga Aramiden
Idrowingmo ti pagadalam iti uneg ti kahon.
Aramidem a namaris ti indrowingmo.
116
Lagipen:
Rumbeng a maamuam ti
pagadalan a sumsumrekam. Daytoy ti
agserserbi a maikadua a pagtaengam.
Maika-3 nga Aramiden
Adalen ti graphic organizer iti baba tapno
maipakita dagiti kangrunaan nga impormasion
maipapan iti pagadalam.
Tawen a
Nakaiyana-kan
Lokasion ti Pagadalan
Paaralan
Dagiti Mangbukbukel ti
Pagadalan
Nagan ti
Pagada-lan
117
Leksion 1.2. Ti Papel nga Ak-akmen ti Pagadalan
iti Biagko
Panunoten
Ania ti papel nga ak-akmen ti
pagadalan iti biagmo?
Umuna nga Aramiden
Denggen ti sarita a basaen ti manursuro a
napauluan ti Ni Celia a Managbasa ken ni Conrad a Pusa nga insurat ni Regina S. Fernandez.
Iti inaldaw, sadino a mapmapan ni Celia?
Ania dagiti ar-aramiden ni Conrad tapno
maallukoyna ni Celia a saanen a sumrek iti
pagadalan?
118
Apay a saan a naallukoy ni Conrad ni Celia a
mangliwat iti pagadalan?
Ania ti natakuatan ni Conrad iti pagadalan ni
Celia?
Ania dagiti nararagsak a kapadasan ni Celia iti
pagadalanna?
Ania ti narikna ni Conrad idi simmurot isuna iti
pagadalan ni Celia? Apay a kastoy ti nariknana?
No sika ni Conrad, sumurotka kadi idiay
pagadalan ni Celia? Apay?
119
Maika-2 nga Aramiden
Ania dagiti nararagsak a padasmo iti
pagadalan? Mangilanad ti tallo a nararagsak a
padasmo iti pagadalan ket idrowingmo dagitoy
iti uneg ti nagtimbukel.
Dagiti Nararagsak a Padasko iti
Pagadalan
120
Maika-3 nga Aramiden
Naidrowing ditoy dagiti ar-aramiden ken naadal
ni Celia iti pagadalan. Padasem met nga
idrowing iti bangir a kahon dagiti ar-aramidem
ken naadalmo iti pagadalan.
Dagiti ar-aramiden ken naadal ni Celia iti pagadalan
Dagiti ar-aramidek ken naadalko iti pagadalan
121
Lagipen:
Ti pagadalan ket maysa a
lugar nga adu ti maam-
ammom a kabarbaro a
gagayyem a makaay-
ayammo, makaduam nga
agbasa, agsurat,
agdrowing ken dadduma
pay nga aramiden a
pakaadalam.
Napateg ti papel nga ak-
akmen ti pagadalan iti
biagmo.
122
Leksion 2: Ti Sarita ti Pagadalak
Pauna
123
Leksion 2.1: Dagiti Banbanag nga
Agbalbaliw ken Agtultuloy iti
Pagadalak
Panunotem
Ania dagiti banbanag nga
agbalbaliw ken agtultuloy iti
pagadalak? Umuna nga Aramiden
Saludsudem iti sangail i nga inawis ti manursuro
maipapan iti nangrugian ti pagadalanyo.
Adda ditoy dagiti saludsod a mabalinmo a
damagen iti sangail i:
Ania ti langa ti pagadalanmi idi maipatakder
daytoy?
Nagbalbaliw kadi ti kadakkel daytoy?
Ad-adu kadi ti bilang dagiti agad-adal nga
immun-una a simrek iti pagadalanmi idi ngem ti
bilang dagiti agad-adal ita?
Adda kadi unipormeda?
Ania dagiti isursuro dagiti manursuro?
Ania dagiti nagbalbaliw ditoy?
124
Maika-2 nga Aramiden
Mangbukel ti grupo nga addaan l ima a kameng.
Padasenyo kadagiti kagrupom nga ikkan ti
impormasion ti tsart a makita iti baba.
Ita Idi
Nagan ti
Pagadalam
Lokasion ti
Pagadalam
Kadakkel ti
pagadalam
Dagiti kameng
ti pagadalam
Bilang dagiti
agad-adal
Uniporme ng
dagiti agad-
adal a
sumsumrek iti
pagadalan
Dagiti
maisursuro iti
pagadalan
Babaen kadagiti impormasion a naalam ken
mailistam, ania dagiti banag a nagbalbaliw ken
saan a nagbalbaliw iti pagadalanyo?
125
Maika-3 nga Aramiden
Idrowingmo ti pagadalam idi ken ita kadagiti
kahon iti baba.
Ti Pagadalak Idi Ti Pagadalak Ita
Lagipen:
Adda dagiti banag a
nagbalbaliw ken adda met
dagiti saan a nagbalbaliw iti
pagadalan.
Dagiti desision dagiti kameng ti maysa a
pagadalan ti makaited ti panagbalbaliw
wenno panagdur-as.
126
Leksion 3: Dagit Pagrebbengak iti
Pagadalan
Pauna
127
Leksion 3.1: Dagiti Aramidek iti Pagadalak
Panunoten
Ania dagiti ar-aramidem iti
pagadalan?
Umuna nga Aramiden
Pagsasarunuen dagiti ladawan dagiti ar-
aramiden dagiti agad-adal iti pagadalan. Isurat ti
bilang 1 iti uneg ti nagtimbukel para iti umun-una
nga aramid ken 5 met iti kaudian nga aramid.
128
Maika-2 nga Aramiden
Mangaramid ti maysa a timeline a mangipakita
kadagiti ar-aramidem iti agmalmalem iti
pagadalan. Idrowing dagitoy iti uneg ti kahon.
Marisan dagiti inaramidmo.
Dagiti Aramid iti Pagadalan iti Uneg ti Maysa nga Aldaw
Sakbay a
Mangrugi ti Klase
Bayat nga Agisursuro
ti
Manursuro
Oras ti
Pannangan
wenno
Rises
Sakbay nga
Agawid
129
Maika-3 nga Aramiden
Kitaem dagiti ladawan iti baba. Marisan dagiti
ladawan a mangipakpakita kadagiti itudtudo ti
manursuro ken dagiti naadalmo iti pagadalam.
Mabalin a
makiay-
ayamak intono
madamdama,
Laya?
130
Leksion 3.2: Dagiti Pagrebbengak iti
Pagadalan
Panunoten
Ania dagiti rumbeng nga aramidem
iti pagadalan a kas maysa nga
agad-adal?
Umuna nga Aramiden
Ni Len ket maysa nga agad-adal iti umuna a
tukad. Ania ngata dagiti rumbeng nga aramiden
ni Len iti pagadalan a sumsumrekanna?
Amirisen dagiti ladawan ken timbukelan dagiti
mangipakpakita kadagiti pagrebbengan wenno
rumbeng nga aramiden ni Len a kas maysa nga
agad-adal.
131
Apay a dagitoy a ladawan ti tinimbukelam?
Ania ti mapasamak no tinungpal ni Len dagiti
aramid a nabukelan?
Ania met ti mapasamak no inaramid ni Len
dagiti aramid a saan a natimbukelan?
Naimbag a bigatmo, Miss
Pablo.
132
Maika-2 nga Aramiden
Makitam iti tsart ti nadumaduma a
pagrebbengan ti agad-adal iti pagadalan. Ania
kadagitoy ti ar-aramidem nga inaldaw? Ikkam ti
kur-it (/).
Dagiti
Pagrebbe-
ngan ti Agad-
adal
Dagiti Aldaw nga adda Serrek Lunes Mar
tes Mier-kules
Hue-bes
Bier-nes
Sumsumrek iti
pagadalan iti
umno nga
oras.
Dumdum-
ngeg iti
manursuro
bayat nga
agisursuro.
133
Ileppas dagiti
ipaaramid ti
manursuro. Dagiti
Pagrebbengan
ti Agad-adal
Dagiti Aldaw nga adda Serrek
Lunes Mar
tes
Mier-
kules
Hue
bes Bier-
nes
Idalimanek
dagiti
nanganan
kalpasan it rises.
Ibelleng ti
basura iti
umno a
pagibelle-
ngan.
Aramiden
dagiti inyawid a maaramid.
134
Adu kadi ti naikabilmo a kur-it (/) iti tsart?
Ania ti nariknam kalpasan nga maikkam ti kur-it
dagiti pagrebbengan a tinungpalmo kas agad-
adal?
Para kenka, apay a rumbeng a tungpalem dagiti
pagrebbengam iti pagadalan?
Maika-3 nga Aramiden
Kitaen ken amirisen ti Ladawan A ken Ladawan B.
Padasem nga idrowing iti uneg ti kahon no ania ti
mabalin a mapasamak iti maudi a paset ti
maipakpakita a kasasaad. A
1 2
3 4
Nagtugaw isuna
a siuulimek iti ken
dimngeg iti
manursurona
bayat nga
agisursuro.
Nangited ti
bagsubok ti
manursurona.
Simrek ni Jun iti
siled-
pagadalanda.
135
B.
1 2
3 4
Oras ti rises iti
klase ni Mimay.
Naragsak a
nangan ni
Mimay ken
dagiti
gagayyemna.
Mangrugi
manen ti klase,
imbelleng da
Mimay iti suelo ti
nangananda.
136
Ania kadagiti dua a ladawan ti mangipakpakita
ti panangtungpal ti pagrebbengan ti maysa nga
agad-adal?
Apay a ti indrowingmo ti napil im a naudi a
pasamak ti situasion?
Apay a rumbeng a tungpalen dagiti agad-adal
dagiti pagrebbenganda?
Lagipen:
Addaanka ti nadumaduma a
pagrebbengan iti pagadalan. Rumbeng a
tungpalem dagiti pagrebbengam a kas
agad-adal tapno mapagtalinaed ti urnos iti
pagadalam. Makatulong met daytoy tapno mapasayaat ti panagadalmo.
137
Leksion 4: Ti Panangtungpal kadagiti
Pagannurotan
Pauna
138
Leksion 4.1: Dagiti Pagannurotan iti Siled -
Pagadalan
Panunoten
Ania dagiti ipatpatungpal a
pagannurotan iti siled -
pagadalanyo? Umuna nga Aramiden
Kas maysa a klase, mangbukel ti graphic
organizer a mangpakpakita ti nadumaduma nga
pagannurotan nga ipatpatungpal iti uneg ti siled
- pagadalanyo.
Sakbay a
mangrugi ti
klase
Kabayatan
nga
agkasklase
Kada rises Sakbay
nga agga-
awid
Maika-2 nga Aramiden
Basaen dagiti sumaganad a kasasaad. Ania
ngata ti mapasamak wenno agbalin a bunga no
inaramidmo dagitoy? Isurat ti naisagana a paset ti graphic organizer ti sungbatmo iti tunggal
kasasaad.
139
B.Makipatang iti
kaabaymo
kabayatan nga
agisurusuro ti
manursuro
C. Ipukkawmo ti
sungbatmo uray no
saan ka pay a
naawagan ti
manursuro
D. Makipila a
nasayaat
E. Saan nga agipasa
ti inyawid nga obra
iti nagtutulagan nga
aldaw ti panagipasa
F. Ileppas ti amin
nga impaaramid ti
manursuro iti
napagnunumuan
nga oras
A.Naulimek a
mangur-uray iti
manursuro sakbay a
mangrugi ti klase
140
Maika-3 nga Aramiden
Sublian ti inaramidyo a graphic organizer. Para
kenka, ania kadagitoy ti mangipakpakita ti
panangtungpal kadagiti pagannurotan iti siled a
pagadalanyo? Ania met kadagitoy ti
mangipakpakita ti saan a panagtungpal kadagiti
pagannurotan? Isurat daytoy iti uneg ti kahon.
Ania ti bunga ti panagtungpal kadagiti
pagannurotan?
Ania met ti bunga ti saan a panagtungpal ti
pagannurotan?
Para kenka, apay a rumbeng a tungpalen dagiti
pagannurotan?
Panagtungpal Saan a Panagtungpal
141
Adda kadi pay sabali a mapanunotmo a
pagannurotan a rumbeng a maipatungpal para
iti pagsayaatan ti siled a pagadalan?
Lagipen:
Adda dagiti nadumaduma
a pagannurotan a
maipatungpal para iti
pagsayaatan ti siled a
pagadalanyo.
Rumbeng a tungpalen dagiti
pagannurotan tapno
mapagtalinaed ti urnos ken
talna ti pagadalan.
Nasayaat met dagitoy a
mangpatalinaed ti nasayaat
a panagkakaduayo kadagiti
kaeskuelaam ken
manursuro.
142
Leksion 5: Ti Panangipategko ti
Pagadalak
Pauna
143
Leksion 5.1: Ti Kinapateg ti Pagadalak
Panunoten
Apay a napateg ti pagadalam?
Umuna nga Aramiden
Aggigiddankayo a mangkansion wenno
mangbalikas kadagiti kaeskuelaam ti sinurat ni
Julia Abueva a napauluan ti Ubingak Pay.
Ubingak Pay
Saanka kadi a masmasdaawan
Siak ket adda iti daldalan
Ket sika nakasakay ti lugan
A mapan iti pagadalan
Makaturposak ngata
Uray no l ibrok ket naggapu kenka
Arapaap laeng ngata
Gapu ta nakurapayak laeng a parsua
Mabalinak kadi makiay-ayam kadakayo
Kampay idi agad-adalak kas kadakayo
Inted kadi ti gasat nga agdumata
Sapay koma ta agbalinakto a kas kenka
144
Ania ti nariknam kabayatan a kankantaen
wenno balbaliksenyo kadagiti kaeskuelaam ti
naguneg ti Ubingak Pay?
Para kenka, ania ti napadasan ti ubing iti
kinantayo wenno binasayo? Agad-adal ngata
isuna? Ania ngata dagiti adda kenka nga awan
kenkuana?
Ania ngata ti maaramidmo itatta a kayatmo met
nga aramiden wenno mapadasan?
Kasano kadi ti agsurat, agbasa a kas
kenka
Ubing ammom kadi nga ubingak met a
kas kenka
Ubingak pay laeng
Saan laeng a madlaw
Nagannak ken kakabsat
Mangnamnama kaniak
Ubing siasino kadi
Ti mangisursuro, mangtartarabay kenka
Adda kadi pay namnama
A masuruannak met kas kenka
Iti amin a tartarigagayko
Maysa laeng ti kayatko
Sapay koma iti panagdakelko
Awanen ti ubing a kapadpadakto Mula sa : http://www.elyrics.net/read/j/julia-abueva-lyrics/bata-pa-ako-lyrics.html
145
Maika-2 nga Aramiden
Ania ngata ti mapasamak iti ubing iti
panagdakkelna no saan isuna a makaadal iti
pagadalan?
Ania kadagiti ladawan iti baba ti mangipakita ti
mabalin a mapasamak kadagiti tao a nakaadal
ken saan a nakaadal?
Ikkan ti pana nga agturong iti ladawan ti
pagadalan dagiti l mangipakita ti mabalin a
mapasamak kadagit tattao a nakaadal.
Kitaen ti pagiyarigan. Naikkan ti pana ti ladawan
ti manursuro a mapan iti ladawan ti pagadalan.
146
Maika-3 nga Aramiden
Iti uneg ti kahon, mangdrowing ti ladawan a
mangipakita ti kinapateg ti pagadalan.
147
Iti tulong ti manursurom wenno nagannakmo
wenno mangay-aywan kenka, kumpletuen ti
blangko a mangibaga no apay a napateg
kenka ti pagadalan.
Napateg ti pagadalak gapu ta _________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
Lagipen:
Napateg ti pagadalan iti biag ti
ubing a kas kenka. Iti tulong ti
pagadalam, mapasayaatmo ti
kabukbukodam a kabaelan ken
pagsiriban.
Dakkel ti namnamam a mapasayaat ti
biagmo no sumsumrekka ken agad-adalka a
nasayaat iti maysa a pagadalan.
148
Dagiti Naaramid ken Naadalko
Pagannurotan. Dumngeg iti manursuro. Ikkan ti
kur-it (/) ti umno a kahon ti sungbatmo. Naaramatko dagiti sumaganad
a kabaelan:
1. nasurotko dagiti
pagannurotan
2. naaramatko dagiti kabaelak
iti arte
3. nailanadko ti saritak kadagiti
kaeskuelaak
4. dimngegak iti sarita ti
manursuro
5. dimngegak iti sarita ti
kaeskuelaak
6. naamirisko dagiti
nadumaduma a banbanag
7. naidil igko dagiti
nadumaduma a banbanag
8. naibagak dagiti banag a
nagtalinaed ken nagbaliw iti
pagadalak
9. napugtuak ti mabalin a
mapasamak iti maysa a
situasion
10. naipakitak ti panangipategko
iti pagadalak
149
Naaramidko dagiti sumaganad
a banag:
1. naibagak dagiti kangrunaan
nga impormasion maipapan
iti pagadalak
2. naibagak dagiti naduma-
duma a kameng ti
pagadalan
3. nakaaramidak ti maysa nga
interview
4. nakadrowingak ti
nadumaduma a ladawan
5. nakabukelak ti timeline
6. nakaaramidak ti graphic
organizer
7. nakakantaak
8. nakabalikasak ti maysa a
daniw
9. nakaamirisak ti maysa a
kanta wenno daniw
10. naipagpannakkelko ti
pagadalak
150
Naadalko dagitoy:
1. naadalko dagiti kangrunaan nga
impormasion maipapan iti
pagadalak
2. naadalko nga adda dagiti
nadumaduma a kameng a
mangbukbukel ti pagadalak
3. naadalko nga adda dagiti
banag nga agtaltalinaed ken
agbalbaliw iti pagadalak
4. naadalko nga adda dagiti
banbanag a nagtalinaed ken
nagbaliw iti pagadalak
5. naadalko ti kinapateg dagiti
pagalagadan nga ipatpatungpal
ti pagadalak
6. naadalko nga ipateg ti
panangipatungpal kadagiti
pagrebbengan kas agad-adal
7. naadalko nga ipateg ti
panagadalko ken ti pagadalan
Komentario ti manursuro
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________.
151
Yunit 4: SIAK KEN TI
PANNAKILANGEN-LANGEN
TI PAMILIAK KEN
PAGADALAK
Pauna
Dagiti Panggep:
Kalpasan ti panagadal ti Yunit 4 babaen iti
daytoy a modiul, manamnama a maaramidmo
dagiti sumaganad:
1. maibaga ti distansia ti asideg ken adayo;
2. maitudo ti direksion kas ti kanawan ken
kanigid, likod ken sango, ken dadduma pay;
3. maibaga dagiti pudno a pannakilangen ken
panagtitinnulong ti pamil ia ken pagadalan
para iti pagsayaatan ti anak/agad-adal; ken
4. maipateg ti pannakilangen ken
pannakitinnulong ti pamilia ken ti pagadalan
152
Leksion 1: Ti Pisikal nga Aglawlaw
ti Pagtaengan ken Pagadalan
Pauna
153
Aralin 1.1: Ti Pannakaawatko ti Konsepto ti
Distansia
Panunoten
Ania ti distansia?
Umuna nga Aramiden
Mangbukel ti grupo nga addaan tallo a kameng.
Ikkan ti letra ti kada maysa a kameng. Kas
pagarigan , ti umuna a kameng ket Letra A, ti
maikadua ket Letra B ken ti maikatlo ket Letra C.
Ipaiggemyo ti Kameng A ti dua a galut nga inted
ti manursuro. Ti Kameng B ken C met ti
mangiggem ti ungto dagiti agsumbangir a galut.
Ibaga ti kameng ti B ken C nga umadayo iti
Kameng A agingga iti mabennat daytoy.
Kameng A Ania ti
madlawmo a
nagdumaan ti dua a
galut?
Ania a galut ti iggem
ti kameng nga
adayo?
Ania a galut ti iggem
ti kameng nga
asideg?
Kameng B Kameng C
154
Ti kaasideg wenno kaadayo ti nagbaetan ti dua
a banag ti
mangibaga iti
distansia.
Maika-2 nga Aramiden
Kitaen ken amirisen dagiti ladawan nga adda iti
baba. Marisan ti ladawan a mangipakita ti
distansia nga asideg.
A. Manipud iti pisara, ania a banag ti as-
asideg?
155
B. Manipud iti bag, ania a banag ti as-asideg?
C. Manipud iti bola, ania a banag ti as-
asideg?
D. Manipud ti t-shirt, ania a banag ti as-
asideg?
156
Maika-3 nga Aramiden
Padasem a rukoden ti distansia dagiti banag a
nakasurat iti baba. Isurat no mano nga addang ti
kaadayo ti nagbaetan dagiti dua a banag.
Dagiti Banbanag
Mano nga addang
ti kaadayo
ti
nagbaetan
dagiti dua
a banag?
A. A. Pisara ken
lamisaan ti
manursuro
B. B. Pisara ken tugaw
ti manursuro
C. Pisara ken
ruangan
D. Pisara ken
tugawmo
Manipud iti pisara, ania kadagiti aruaten ti
mangipakpakita ti distansia nga adayo?
Lagipen:
Ti distansia ket mangipakita ti
kaadayo wenno kaasideg ti nagbaetan dagiti dua a banag.
157
Leksion 1.2: Ti Pannakaawatko ti
Konsepto ti Direksion
Panunoten
Ayanna ti kanawan, kanigid, likod ken
sangom?
Umuna nga Aramiden
Patuggotan ti kanigid nga imam iti kahon nga
addaan ti bituen ( ) ken patuggotan ti
kanawan nga ima ti kahon nga addaan init( ).
158
159
Maika-2 nga Aramiden
Matmatan dagiti ladawan iti baba. Adda dagiti
ladawan nga adda iti kanigid, adda dagiti
ladawan nga adda iti kanawan. Mangdrowing ti
bituen ( ) iti baba ti ladawan a nakasango iti
kanigid. Mangdrowing met ti init ( )
iti baba dagiti ladawan a nakasango iti
kanawan.
160
Maika-3 nga Aramiden
Kansionen ti kanta a napauluan ti Kumustaka? ken suroten ti garaw nga aramiden ti manursuro.
Kumustaka?
Kumustaka?
Umaykan , agragsakka
Agpalakpak, agpalakpak
Itudo ti saka
Ibaddek ti kanawan
Ibaddek ti kannigid
Agrikos nga agrikos
Ken agsapul ti kadua.
161
Maika-4 nga Aramiden
Amirisen ti ladawan. Timbukelan dagiti banag nga adda iti sango ti ubing ken kahonan
dagiti banag nga adda iti likodanna.
162
Maika-5 nga Aramiden
Agay-ayamtayo.
Mangbukel ti dua a grupo. Mangpil i ti maysa nga
ubing a mangitakder ti kada maysa a bunggoy.
Apputen ti manursuro ti mata ti ubing a
mangitakder ti kada grupo.
Ti ranta ti ay-ayam ket maala ti ubing a
mangitakder ti panio nga inkabil ti manursuro iti
maysa a paset ti siled-pagadalanyo. Dagiti
nabati a kameng ti mangted ti direksion---
kanawan, kanigid, sango, ken likod--- tapno
makadanon ti ubing a mangitakder iti ayan ti
panio. Ti grupo a kapartakan a makaala ti panio
ti mangabak.
Lagipen:
Adda dagiti nadumaduma a
direksion kas ti kanawan, kanigid,
sango ken likod a maaramat iti
panangibaga ti ayan dagiti
banbanag.
163
Leksion 1.3: Ti Mapa ti Balaymi
Panunoten
Ania ti mapa?
Umuna nga Aramiden
Mangbukel ti grupo nga addaan ti lima a
kameng. Kabayatan a nakatugaw, ikabil dagiti
gargariit kas ti maysa a lapis, maysa a libro,
maysa a pangmaris ken maysa a pedaso a
papel a naiparabaw iti lamisaan wenno suelo.
Tumakderkayo ket matmatan a nasayaat dagiti
banag nga inkabilyo iti lamisaan wenno suelo.
Ania dagiti makitam?
Adalen ti nakaikabilan ti tunggal maysa a banag.
Padasem nga iladawan iti maysa a papel ti
namatmatam ken naadalmo a nakaikabilan
dagiti banag kabayatan a nakatakderkayo.
Imbes nga idrowing ti eksakto a langa dagiti
banbanag, mangaramat ti nadumaduma a
sukog a mangitakder kadagitoy.
164
Kas pagarigan:
Ania ti indrowing ti grupoyo? Ti indrowingyo ket maysa a pagiyarigan ti mapa.
Ti mapa ket ladawan a mangitakder ti ayan
dagit banbanag wenno luglugar. Ipakpakita
daytoy ti langa ti banag wenno lugar no kitaen
daytoy manipud iti ngato.
Ipigket ti inaramidyo iti maysa a paset ti siled-
pagadalan.
165
Maika-2 nga Aramiden
Subliam ti naipakita a pagiyarigan ti mapa iti
Umuna nga Aramiden. Impakita daytoy ti
nadumaduma a banbanag a kas ti papel, lapis,
libro, ken pagmaris.
Ti bassit a kahon nga adda iti kanawan ti mapa
nga addaan kadagiti sukog a mangitakder ti
papel, lapis, libro ken pangmaris ket isu ti makunkuna a pagilasinan.
Ti pagilasinan ti mangibagbaga no ania ti
itaktakderda a banag wenno lugar ti kada
maysa a sukog wenno maris nga inaramat iti
mapa.
Subliam ti mapa nga inaramid ti grupom.
Padasenyo ti agaramid ti pagilasinan dagiti
inaramidyo a mapa.
Pagilasinan: libro
pagburar
lapis bag
166
Maika-3 nga Aramiden
Ania a paset ti pagtaengan ti kaykayatmo?
Idrowingmo daytoy iti uneg ti kahon ket ipakita
dagiti sumaganad:
1. Ti sukog ti paset ti balay a kaykayatmo
2. Ti ridaw wenno tawa (no adda)
3. Dagiti ramramit a makita ditoy
4. Dadduma pay a detalye
Babaen ti tulong ti manursuro, nagannak wenno
agay-aywan kenka, kumpletuen ti blangko iti
baba.
Magusgustuak daytoy a paset ti balaymi gapu
ta______________________________________________
________________________________________________
_______________________________.
167
Maika-4 nga Aramiden
Ipakpakita iti baba ti mapa ti uneg ti maysa a
balay.
Ania dagiti makitam? Padasem ti mangaramid ti
mapa ti uneg ti balayyo. Siguraduem nga ikkan
daytoy ti pagilasinan.
Lagipen:
Maaramatmo ti mapa iti
panagbirok ti ayan ti maysa a
banag wenno lugar. Makitam
met ditoy ti langa ti banag wenno lugar.
168
Leksion 1.4: Ti Pagdalanak Manipud iti
Balay nga Agturong iti Pagadalan
Panunoten
Ania dagiti makita manipud iti
balayyo nga agturong iti pagadalan?
Umuna nga Aramiden
Tuman-awka iti tawa ket makitam idiay baba iti
aglawlaw iti balayyo. Idrowing ken marisan dagiti
inaramidmo.
169
Maika-2 nga Aramiden
Adayo kadi ti balayyo iti pagadalan?
Kasanoka a makadanon iti pagadalanyo?
Marisan dagiti ladawan a mangipakpakita
kadagiti wagas tapno makagtengka iti
pagadalan.
170
Gawain 3
Ania dagiti makitam iti dalan nga agturong iti
pagadalam?
Marisan dagiti ladawan a malablabsam tunggal
mapanka wenno aggapuka manipud idiay
pagadalam.
kaykayo piskaria
ospital simbaan
tiendaan kamposanto
171
Sabali a pagadalan Dagiti pasdek
Bantay Karayan
Istasion ti bumbero
Bumbero
Istasion ti Pulis
Balbalay
172
Maika-4 nga Aramiden
Iladawam ti pagadalam. Ania a paset ti
pagadalam ti magustuam? Idrowingmo daytoy
iti uneg ti picture frame nga adda iti baba.
173
Maika-5 nga Aramiden
Mangbukel ti grupo a l ima ti miembrona. Adalen
ti langa ti siled a pagadalam ken mangdrowing ti
mapa daytoy. Ikkan daytoy ti pagilasinan.
Ipakita iti klase ti inaramidyo a mapa. Agpapada
kadi ti inaramidyo a mapa? Apay a wen wenno
saan?
174
Maika-6 nga Aramiden
Mingmingam ti mapa a mangipakita ti ayan ti
balay ni Mimi ken ti pagadalanna. Ania dagiti
nalabsanna a mapan sadiay pagadalan?
Pagilasinan:
Balay ni Mimi
Pagadalan ni Mimi
Simbaan
Kayo
175
Maikat-7 nga Aramiden
Mangaramid ti mapa iti uneg ti kahon a
mangipakpakita ti ayan ti balayyo ken
pagadalam. Siguraduem nga idrowing met
dagiti makitkita iti pagdaldalanam a mapan iti
pagadalan. Mangikabil ti pagilasinan. Marisan
dagiti inaramidmo.
176
Masarakam kadi ti pagadalam iti kanigid wenno
kanawan ti balayyo?
Ania ti adda iti sango ken likodan ti pagadalam?
Adayo kadi ti balayyo iti pagadalam?
Alisto kadi ti mapan iti pagadalam?
Lagipen
Makatulong ti mapa tapno
maammuam ti dalan a mapan
kadagiti papanam. Adda dagiti
nadumaduma a pamuspusan
tapno makapan iti nadumaduma a lugar.
177
Leksion 2: Ti Pannakilangen ken
Pannakitinnunos ti Pamiliak iti Pagadalan
Pauna
178
______________________________________________________
__________________
_______________
_____________________________________________
_________________________
Leksion 2.1: Ti Panaglinnangen ti
Pamiliak ken Pagadalak Panunoten
Apay a napateg ti pannakilangen ti
pamil ia ken pagadalan?
Umuna nga Aramiden
Ania ngata ti mabalin a pagpapatangan dagiti
nagannakmo ken dadduma a kameng ti
pagadalam a kas ti manursuro, prinsipal,
dadduma pay a nagannak ken dagiti
kaeskuelaam?
Basaen dagiti sumaganad a situasion ket ikkan
dagiti blangko kadagiti mabalin a
pagpapatangan dagiti tattao iti ladawan.
A. Al-alaen ti nagannakmo ti report cardmo.
179
___________________________
_________________________________________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________
____________________________________________
__________________________________________________________________
____________________________________________
B. Agtataripnong dagiti nagannak ken ti
prinsipal ti pagadalam.
C. Ag-field trip ti klaseyo.
Para kenka, apay a napateg nga agpapatang
dagit nagannak ken dagiti kameng ti
p