Upload
others
View
2
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
www.euskaltzaindia.netwww.euskaltzaindia.net
Xabier Aierdi eta Erramun Osa
XIV. JAGON JARDUNALDIAK (2009-11-20)
IMMIGRAZIO BERRIA,
HIZKUNTZA ARAZO BERRIRIK?
1
www.euskaltzaindia.netwww.euskaltzaindia.net
• Immigrazio berriak hizkuntza arazo berririk ote
dakar gure artera?
• Maiz eskatzen zaie etorkinei bertakoek bete
beharrik ez duten zenbait kultur- edo gizarte-arau
betetzeko, horien artean hizkuntza ezagutzearena
• Hemen sozialki normala izateko, integratzeko,
euskara jakin behar da? Hori hala bada hemengo
pertsona asko eta asko integratu gabe daude?
2
www.euskaltzaindia.netwww.euskaltzaindia.net
0,8
3,5
7,4
9,2
10,5
0,9
1,9
4,1
6,3
8,2
0,81,3
2,7
4,2
5,8
0,71,2
2,5
4,4
5,6
0,7
1,8
3,8
5,6
7,2
0,0
2,0
4,0
6,0
8,0
10,0
12,0
1998 2001 2004 2007 2009
Nafarroa Araba Gipuzkoa Bizkaia Hegoaldea
TESTUA: 200.000 etorkin etorri dira azken hamar urteotan lau herrialdeetara, baina ez intentsitate berberarekin
herrialdeen arabera. Portzentaia hauen atzean aktibitate egitura ezberdina dago. Lau herrialdeek egitura
ekonomiko sendoa duten neurrian, seguruenik portzentaiak eta kopuruak igoten joango dira.
Iturria: IKUSPEGI, INEren datuetan oinarrituta3
www.euskaltzaindia.netwww.euskaltzaindia.net
TESTUA: Datu orokor batzuetara joz, hamar urtean aldaketa nabarmenak ikus litezke etorkinen jatorri osaeran. Horrela, duela hamar
urte nagusi ziren gaur Europar Batasuntzat kontsideratzen duguna, %47, baina, hamar urte geroago, %29 jaitsi dira. Euren tokia
Latinoamerikatik etorritakoek hartu dute, ia portzentaia antzekoetan, %45, eta, aldaketa honek, besteak beste, hizkuntz ikuspegitik
garrantzi handia du. Bestalde, logikoa da, Estatu ikuspegi batetik, immigrazio tipologia hau lehenestea.
Gainontzeko jatorrietara joz, Europar Batasunak gaur %30 suposatzen du egun, Afrikak %18 eta Asiak, gutxi gora behera, %5.
Iturria: IKUSPEGI, INEren datuetan oinarrituta
1998Txina; 2
Azpisahara; 6
Gainerako
Europa; 2Iparamerika; 3 Gainerako Asia;
3
EB 27; 47
Latinoamerika
; 23
Magreb; 13
2008
Txina; 2
Iparamerika; 1
Gainerako
Europa; 3Gainerako Asia;
2
Azpisahara; 5
EB 27; 29
Latinoamerika;
45
Magreb; 13EB 29
EB 47
23
4
www.euskaltzaindia.netwww.euskaltzaindia.netIturria: IKUSPEGI, INEren datuetan oinarrituta
45
42
39
52
41
29
31
24
24
35
18
20
27
16
13
4
2
5
5
5
3
4
4
2
4
1
1
1
1
2
0 % 2 0 % 4 0 % 6 0 % 8 0 % 1 0 0 %
Hegoaldea
N afarroa
Araba
Bizkaia
Gipuzkoa
Latinoam erika Europar Batasuna Afrika Asia Europa ez kom unitarioa Iparam erika
TESTUA: Jatorri hauek, edozelan ere, ez dira modu beretsuan banatzen lurraldeka. Latinoamerikarrak nagusi dira Bizkaian, oso
esanguratsu Nafarroan eta intentsitatea galtzen dute Gipuzkoa eta Araban. Gipuzkoan oso nabarmena da Europar Batasuneko jatorria
dutenen kopurua. Araban, Afrikatik datorren populazioa -batez ere, Magrebekoa- gainontzeko lurraldeetan baino handiagoa da.
Gainontzeko arlo guztietan ez dago ezberdintasun esanguratsurik; agian Nafarroan Asiarrek duten presentzia eskasagoa izango da.
5
www.euskaltzaindia.netwww.euskaltzaindia.net
TESTUA: Adinari erreparatuta, oso ezberdinak dira biztanleria osoa eta etorkinen adin egiturak. Etorkinen bi heren
hain gazte izateak bi ondorio dakartza behinik behin: lan proiektu batekin datoz eta oso gutxi dira eskolara hurbildu
ahalko direnak, beraz euskara hurbiletik biziko dutenak, beti ere gune euskaldunetan instalatzen ez badira. Hau da,
zailtasun objektiboak saihestezinak dirudite arlo honetan.
Iturria: IKUSPEGI, INEren datuetan oinarrituta
13,4
14,5
4,2
5,9
37,0
64,7
26,9
13,3
18,5
1,6
0% 20% 40% 60% 80% 100%
Biztanleria
Atzerrikoak
0-14 15-19 20-44 45-64 65-
6
www.euskaltzaindia.netwww.euskaltzaindia.net
TESTUA: Ereduka, A ereduan %40 dago eta %30 bana B eta D ereduetan. Datu hauek asko aldatzen dira herrialdeka, baina lehenengo eta
behin, kontuan hartu behar da banaketa honetan, etorkinen nahi zehatzak baino gehiago, lurralde bakoitzeko eredu-egiturak
baldintzatzen duela. Horrela, Gipuzkoan ia A eredurik ez dagoen bitartean eta horrek B eta D ereduetan presentzia handiagoa edukitzera
behartu, Bizkaia eta Araban, batik bat, erdal ereduak nagusitzen dira eta D ia desagertu.
Iturria: IKUSPEGI, INEren datuetan oinarrituta
6144
7
39
30
26
41
30
9
30
51
31
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
Araba Bizkaia Gipuzkoa EAE
A B D
7
www.euskaltzaindia.netwww.euskaltzaindia.net
HH+LH+DBH. EAE, 2006/07-2009/10*
2006 - 2007 2007 - 2008 2008 - 2009 2009 - 2010
IKASTURTEAK
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100%
EreduakA+XBD
* aurre-matrikulazioa
8
www.euskaltzaindia.netwww.euskaltzaindia.netIturria: IKUSPEGI, INEren datuetan oinarrituta
2.512
6.926
2.282
11.720
3.318
1.907
6.178
953
0
2.000
4.000
6.000
8.000
10.000
12.000
14.000
16.000
18.000
20.000
Araba Bizkaia Gipuzkoa EAE
publikoa Itunpekoa
TESTUA: Eskolan matrikulatuta daudenengan erreparatuz, lehenengo eta behin, oso kontuan hartzeko datua da gehienak
matrikulazio epez kanpo etortzen direla. Horretaz gain, gehienak, bi heren sare publikoan matrikulatzen dira eta %35 inguru
itunpekoan. Banaketa hau orekatuagoa da Gipuzkoan eta Bizkaian, eta Araban Autonomi Erkidegoko egitura jarraitzen du.
Ez dugu Nafarroako daturik eskuratzerik izan.
9
www.euskaltzaindia.netwww.euskaltzaindia.netIturria: IKUSPEGI, INEren datuetan oinarrituta
Bi lbo ha ndi a ; 44.879
Bi lbo ha ndi a ; 207.659
Iruñerria ; 35.873
Iruñerria ; 25.148
Ara ba ko La uta da ; 19.936
Ara ba ko La uta da ; 58.733
Donos ti a ldea ; 16.264
Donos ti a ldea ; 133.389
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
Immigra zi oa
Eus ka ra
Ara ba ka nta uri a rra Gorbei a l dea Ara ba ko La uta da Ara ba ko mendi a l dea Errioxa Ara b. Ara ba ko Iba rra k
Donos ti a ldea Goierri Tol os a l dea Urola Kos ta Deba Goi ena Bida s oa Beherea
Deba Beherea Arra ti a -Nerbioi Dura nga l dea Enka rterri a k Gernika -Bermeo Bi l bo ha ndia
Ma rki na -Onda rroa Plentzi a -Mungia Ipa r mendeba l dea Piri ni oa ldea Iruñerri a Es tel l eri a
Erdia l deko Eki l a ldea Erribera ga ra i a Tutera ldea
TESTUA: Euskara eta immigrazioa harremanetan hasita, datu oso deigarriak aurkituko ditugu aurrerantzean, batik bat, batera
erreduzitu dezakeguna: euskara eta immigrazioaren kokapen ekologikoak ia paraleloak dira. Hau da, etorkinak bizitza sozialeko egitura
arruntetan euskararekin topo egiteko zailtasun objektiboak ditu. Immigrazio handia dagoen tokietan euskara gutxi dago eta
alderantziz. Euskara gehien Gipuzkoan dago, baina metaforikoki ia etorkin gutxien ere. Bestalde, Nafarroako kasua daukagu, non
euskaldun oso gutxi dagoen eta etorkin ugari. Beraz, egoera honek eskolatze ezinari gainezarrita zer pentsa eman behar digu.
10
www.euskaltzaindia.netwww.euskaltzaindia.netIturria: IKUSPEGI, INEren datuetan oinarrituta
Euskaldunak/Immigrariak
17,815,8
14,912,9
12,412,4
10,810,49,8
9,48,6
8,28,2
7,26,6
5,95,9
4,64,5
3,83,8
3,33,02,92,8
1,11,0
0,80,50,10,1
0,0 2,0 4,0 6,0 8,0 10,0 12,0 14,0 16,0 18,0 20,0
Tolosaldea
Deba Goiena
Urola KostaMarkina-Ondarroa
Gernika-Bermeo
Deba Beherea
Arratia-Nerbioi
Plentzia-MungiaGipuzkoa
Durangaldea
Goierri
Donostialdea
Gorbeialdea
Araba Kantauriarra
EAE
Bizkaia
Bidasosa Beherea
Bilbao Handia
Enkarterriak
Ipar mendeabaldea
Arabako BailarakAraba
Arabako Mendialdea
Arabako Lautada
Errioxa Arabarra
TuteraldeaIruña
Pirinioaldea
Estelleria
Erdialdeko ekialdea
Erribera garaiaTESTUA: Grafiko honetan
aurretik esandakoa
azpimarratu gura dugu.
Hemen erakusten da,
eskualdeka, zenbat
euskaldun dagoen
immigrari bakoitzeko.
Esan bezala, ratiorik
handiena Gipuzkoako
eskualde batzuetan
gertatzen da, baina neurri
batean euskaldun asko
dagoelako eta etorkin
gutxi. Esaterako,
Tolosaldea, Deba Goiena
eta Urola Kostan.
Kasu bitxi bat Markina-
Ondarroa da, non
euskaldun portzentairik
handienak etorkinen
kopuru esanguratsu
batekin topo egiten duen.
Nafarroako eskualdeak,
berriz, beste muturrean
daude. Egoera
kezkagarria erakusten
dute, ez etorkinak
euskarara hurbiltzerik
izango ez dutelako, baizik
eta euskara bera arrisku
larrian dagoelako.
11
www.euskaltzaindia.netwww.euskaltzaindia.netIturria: IKUSPEGI, INEren datuetan oinarrituta
TESTUA: Hurrengo grafikoak gauza bera erakusten digu, baina intentsitateak kontuan hartuta. Horretarako, alde batetik, etorkin edo
euskaldun guztietatik eskualde bakoitzean ia zenbat bizi den kontuan hartu da. Bestalde eskualde bakoitzean etorkin eta euskaldun
tasa hartu dugu. Bi datuak gurutzatuz grafiko hau daukagu, non immigrazioa dagoeneko eskualdeak eta euskaradunak bat ez datozen
ikus litekeen.
-15,0
-10,0
-5,0
0,0
5,0
10,0
15,0Ir
uñ
a
Bil
bo
Han
dia
Tute
rald
ea
Ara
bak
o L
auta
da
Erri
be
ra g
arai
a
Do
no
stia
lde
a
Erd
iald
eko
eki
ald
ea
Bid
aso
a B
eh
ere
a
Este
lle
ria
Go
ierr
i
Erri
oxa
Ara
bar
ra
Du
ran
gald
ea
Ipar
me
nd
eab
ald
ea
Mar
kin
a-O
nd
arro
a
Ge
rnik
a-B
erm
eo
Uro
la-K
ost
ald
ea
Ara
bak
o M
en
dia
lde
a
De
ba
Be
he
rea
Ple
ntz
ia-M
un
gia
Arr
atia
-Ne
rbio
i
De
ba
Gar
aia
Enka
rtaz
ioak
Go
rbe
ia In
guru
ak
Ara
bak
o Ib
arra
k
Tolo
sald
ea
Pir
inio
ald
ea
Kan
tau
ri A
rab
arra
Euskara Immigrazioa
12
www.euskaltzaindia.netwww.euskaltzaindia.netIturria: IKUSPEGI, INEren datuetan oinarrituta
MAPAK: Euskararen geografia eskualdeka 2006ko datuak
13
www.euskaltzaindia.netwww.euskaltzaindia.net
MAPAK: Immigrazioaren geografia eskualdeka 2008ko datuak
Iturria: IKUSPEGI, INEren datuetan oinarrituta
14
www.euskaltzaindia.netwww.euskaltzaindia.net
MAPAK: Euskararen geografi erabakiorra udalerrika 2006ko datuak
Iturria: IKUSPEGI, INEren datuetan oinarrituta
15
www.euskaltzaindia.netwww.euskaltzaindia.net
MAPAK: Immigrazioaren presentzia udalerrika. 2008ko datuak:
Iturria: IKUSPEGI, INEren datuetan oinarrituta
16
www.euskaltzaindia.netwww.euskaltzaindia.net
Egoera eta erronkak
1. Euskara egitura ahuletan garatu da historikoki eta badirudi halaxe jarraituko duela.
2. Hainbat jendek pentsa lezake, agian, etorkinen etorrerak euskararen egoera gehiago
okertzen duela, baina seguruenik intentsitate eta kopuru kontua baino ez da.
3. Egoera demokratiko batek, bere nahi diren eskasi guztiak aintzat hartuta ere,
errutinizatu egiten ditu konpromisoak. Teoria berri batek, zailtasun objektiboak
aztertuz, euskararen garatze bideak berrausnartu behar ditu. Zalantza handiak daude
orain arteko eskemen balioari buruz.
4. Horrela, etorkinen etorrerak azeleratu baino ez du egiten aspalditik beharrezko
ikusten zen hausnarketa beharra. Berriro, beti lez, immigrazioak ispilu bat ipintzen
digu, geure erronken kontzientzia hartzeko, zeren euskarak etorkinekin arazo bat
badauka, batez ere, eta gauza guztien gainetik, bere gizarte propioarekin du erronka.
17
www.euskaltzaindia.netwww.euskaltzaindia.net
Egoera eta erronkak
5. Aurrekoaren haritik, berriro bi faktore gogoratzea ezinbestekoa da: bat, gehienak,
lehen fasean behintzat, ez direla eskolaratuko; beraz bide formaletatik ez dira
euskarara hurbilduko. Bide informaletatik, berriz, kokatzen diren gune linguistikoen
arabera. Bi, oso giro euskaldunetan kokatu direnak gutxi dira, eta hiriburuetan
euskaldunen presentziarik handienarekin ere, fragmentazioak ez du laguntzen ez
etorkinen erakarpenerako ezta euskaldunen gune propioak konpaktatzeko ere.
6. Gainera, datozenen erdiak ez dute kode linguistikoz zertan aldatu nahi ez badute eta
gainontzeko ugari –esaterako, afrikarrak, asiarrak eta hainbat europear— oso urrun
daude euskaratik.
7. Soziolinguistika berritu batek berriro berrikusi behar du faktore anbiental hau edo
kolektibitate hauen banaketa espaziala.
8. Faktore ekologiko hauei muga sozialak gainezarri behar zaizkie eta, ondorioz,
parametro berrietatik aurre egin erronka honi. Oso interesgarria dirudi, eta askozaz
errealistagoa, Euskara XXI ponentziak aitatu duen “diglosia sosteniblea”.
18
www.euskaltzaindia.netwww.euskaltzaindia.net
Egoera eta erronkak
9. Euskarari dagokionez, edozelan ere, eta immigrazioaren kudeaketa helburutzat
hartuta, oso garrantzitsuak lirateke:
– Euskara modu eraginkorrean erakutsiko duten eredu pedagogikoak eta hezkuntz sistema berri baten
diseinua. Helburu honek zeharo gainditzen du immigrazioaren erronka, baina immigrazio etorri berriak
azkartu egin behar du prozesu hau, non eta kultura beti politikaren mende jartzen den gizarte batean,
eta ustez konponbide politikoak berez eta trabarik gabe erronka kulturalaren oztopoak eta muga
sozialak ezabatuko dituela gauetik goizera. Politikazentrismoa alboratuz eta berandu baino lehenago
kulturari eta batez ere euskarari ekiteko garaia heldu da.
– Horretarako, ezinbestekotzat jotzen da gurea bezalako errealitate nazional batean, immigrazio eta
integrazio politika propioak garatzeko eskuduntza; bestela oso erraza da joko estatala. Behin eta berriz
gogoratu behar da, hala ekonomian nola kulturan, liberalismo garaileen gramatika dela.
– Barrura begira, euskararen inguruan diharduten sektoreei ere euren oinarri teorikoak berrikusteko
eskatu behar zaie baina, era berean, euskaratik oso urrun sentitu eta sentitzen diren sektoreei
errespetu intelektuala eta jarrera displizentea abandonatu beharra eskatu behar zaie.
10. Nolabait, konfiantza giroa sortu, helburuak berdefinitu, lortuko ez den estatu logika
unibersalizantea mugatu eta bide berriak asmatu. Hori da erronka. Hor sartuko dira
etorkinak, eta baita gure gizarteko sektore zabalak ere.
19
www.euskaltzaindia.netwww.euskaltzaindia.net
ESKERRIK ASKO
20