"In Forex"#28 : treyderin silahi

Treydinq

və qartopu

Azərbaycanda ilk və tək!

İn Forex 06 (28) / iyun, 2012

səh

. 9

İyun ayı üçün proqnozlar

Treyderin silahıu,x ao ğ an cy laal rın xo iı ll aa s n er tu !J

Ekspert rəyləri .............................44Dalğa analizi................................47Kompleks texanaliz......................52İşimoku analizi.............................56

səh

. 17

səh

. 36

səh

. 38

“Özümü dünyanın ən axmaq adamı hesab edirdim”

Kapital-strategiyaForexdəqlobal ipucları

səh. 33

Fraktallarıngizli tərəfləri

səh. 25

“Az gəlir məni

qane edir”

səh

. 23Gör, hamburger

nə deyir!

İn Forex 06 (28) / iyun, 2012

30MÜNDƏR İCAT2

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

5-də...............................................Baxın, öyrənin, qazanın. Azərbaycandatreyderlər üçün ilk onlayn TV-nin təqdimatı

7-də...............................................17 qızıl qayda9-da...............................................Treyderin silahı. Bazarda sağ qalmaq üçün

əslində treyderə nə lazımdır?11-də.............................................“Sehirli” sistem12-də.............................................Bazarın anomaliyaları 14-də.............................................Kəpənək, yarasa və yengəc. Harmonik

patternlərlə tanışlığımız davam edir17-də.............................................“Özümü dünyanın ən axmaq adamı hesab

edirdim”. Treyder əhvalatını danışır19-da.............................................Şaff indikatoru21-də.............................................“Az gəlir məni qane edir”. Treyderlə müsahibə23-də.............................................Gör, hamburger nə deyir... Bəs siz elə

bilirdiniz ki, o, ancaq yemək üçündür?25-də..............................................Forexdə qlobal ipucları. Labirintdən çıxmaq

istəyənlər üçün31-də..............................................Fibonaççi ilə 3 fokus33-də..............................................Kapital-strategiya. Pul qazanmaq üçün əvvəlcə

olanları düzgün idarə etməyi bacarmaq lazımdır36-da..............................................Treydinq və qartopu38-də..............................................Fraktalların gizli tərəfləri. Qazanmaq üçün

cəmi 4 formasiyanı tanımaq bəs edir44-də..............................................“Ayı”lar gedə bilər. İyun ayı üçün

ekspert proqnozları47-da..............................................Elliot Dalğalarının analizi52-də..............................................Kompleks texanaliz56-da..............................................İşimoku sistemi əsasında təhlil60-da..............................................Kitab rəfi

Oxuyacaqsınız:

Jurnalı forumda müzakirə et

http://inforex.az/forum_new/viewforum.php?f=23&sid=985eaf393f1d88c8f64b3370a69cca35

İn Forex 06 (28) / iyun, 2012

REDAKTORDAN Oxucuya

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

3


Bu sayımızda dərc olu-nan treyder əhvalatıilə tanış olanda

ağlıma kədərli bir paralelgəldi. Əvvəlcə qısaca deyim ki,oxuyacağınız məktubun müəl-lifi özünün kifayət qədər əcaibgörünən bir səhvindən peşmanolduğunu yazır: o, əvvəlcəəməliyyat açıb, bundan sonraisə trend xəttləri çəkib, qrafikəindikatorlar əlavə edib vəgörüb ki, sən demə, trend xəttikəsilməyib, indikatorlar isəsiqnal vermirlər… Davamınıözünüz oxuyarsınız, mən isəağlıma gələn paralelə qayıtmaqistəyirəm.

Bu yaxınlarda tanışlardan birihəyat yoldaşından ayrıldı. On-ların ikisi də yaxşı insanlardır,hərəsi özünə görə mehriban,xeyirxah, tərbiyəli biridir. Bəsniyə ayrıldılar?.. Sadəcə, onlarbir-birini lazımınca yaxşı tanı-madan evlənmişdilər, birgəyaşadıqca gördülər ki, xasiy-yətləri heç tutmur. Biri qatı din-dardır, o biri aqnostik; biri Hol-livuda nifrət edir, o biri həyatınıkinosuz təsəvvür etməyə qadirdeyil; biri “BigMak”la kolaiçməyi xoşlayır, o biri isə “Mak-donalds”a getməyi günah sayır;biri “yarasa”dır, o biri“torağay”… Bu cür iki insan nəqədər yaxşı olsalar da, bir-birininə qədər çox sevsələr də, xeyriyoxdur, ailə kimi yaşayabilməyəcəkdilər. Burası aydındır,amma belədirsə, niyə evlən-mişdilər? Niyə ailə qurmazdanəvvəl bir-birini yaxşı tanı-mamışdılar?

Çox səfeh bir səbəbi var

bunun: tələsik iş gördüklərindən!Onlar rastlaşanda ikisi də tənhaidi, ikisinə də ailə lazım idi, onagörə də bir-birini yaxşı tanımadanevlənmişdilər.

Nəticədə ikisi də itirdi. İnsandramı, ailə dramı yaşandı.

İndi bu situasiyanı bizim trey-derə tətbiq edək. O, pul qazan-maq istəyir. Sadə desək, ona pullazımdır. Buna görə də özünəlazım olan pulu qazanmaq üçüntələsir. O qədər tələsir ki, həttatrend xəttini belə çəkmir, indika-torların siqnallarına beləbaxmır… Pardon… Buna nə advermək olar? Ailə misalına qayıt-saq, qadın və kişi bir-birinisevsələr belə, istədiklərini verəbilməmişdilər. Bəs bazar sizisevmədiyi halda, istədiyiniziverəcəkmi?

Adətən, ailə qurmaq istəyənadama deyirlər: “yüz ölçüb, birbiçmək lazımdır”. Eyni şeyi mənəməliyyat açmağa da aidedərdim, amma təəssüf ki, buradaçoxları tərsinə iş tutur: Bir ölçüb,yüz biçirlər. Nəticədə, əməliyyat-ları treyder dramına dönür.

Əlbəttə, Forexdə əməliyyat aç-maqla ailə qurmağı birbaşamüqayisə etmək düz olmaz,çünki ikincisi daha vacibdir, hə-yati əhəmiyyətlidir… Ammanəzərə alsaq ki, bir əməliyyat dasizin gələcək həyatınıza təsirgöstərə bilər, demək, heç də azəhəmiyyətsiz sayılmamalıdır.

Zövqlü və faydalı mütaliələr!

Bir ölçüb,yüz biçənlər

İlqar Vəliyev, Layihənin rəhbəri

Adətən, ailə qur-

maq istəyən adama

deyirlər: “yüz ölçüb, bir

biçmək lazımdır”. Eyni

şeyi mən əməliyyat aç-

mağa da aid edərdim,

amma təəssüf ki, bu-

rada çoxları tərsinə iş

tutur: Bir ölçüb, yüz

biçirlər. Nəticədə,

əməliyyatları treyder

dramına dönür.

Məşhur məsəli tərsinə etməyin

axırı yaxşı qurtarmır


İn Forex 06 (28) / iyun, 2012

REK LAM4

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844 Jurnalı forumda müzakirə et

Ona görə ki, bu cür şərtlər yalnız bizdədir:

C.Cabbarlı, 44, Caspian Plaza


İn Forex 06 (28) / iyun, 2012

YEN İ L İ K Təqdimat

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

5

29may tarixində “İn-forex” şirkətininofisində Azərbay-

can dilində treyderlər üçün ilkinternet televiziya olan İNFX TV-nin açılış mərasimi keçirilib.Televiziyanın köməyi ilə Azər-baycan dilli treyderlər bazarınanalizini, mütəxəssislərin proq-nozlarını, məzənnələri, funda-mental xəbərləri, həftəlik iqtisaditəqvimi və s. öz dillərində izləyəbilərlər.

Bundan başqa, televiziyada hərkəsi maraqlandıracaq verilişlər,filmlər və s. yayımlanır.

İNFX TV-nin həmtəsisçisi vədirektoru Məzahim Əlibəyli jur-nalımıza bildirib ki, bu, Azərbay-canda yenilikdir:

- Treydinqlə məşğul olantanışlarım Azərbaycanda belə birlayihənin olmamasındanşikayətlənirdilər. Bir neçə ay bun-dan əvvəl mən layihəni hazırladımvə “İnforex” şirkətinin rəhbəriİlqar Vəliyevə təqdim etdim. La-yihəni yaratmaqda məqsədimiztəkcə gündəlik analitikanı vəxəbərləri treyderlərə çatdırmaqdeyil. Bunlardan başqa, tele-viziyamızda öyrədici dərslər dəyayımlanacaq. Bu verilişlər va-sitəsilə yeni başlayanlar treydin-qin nə olduğunu, əməliyyatların

necə açılmasını, bağlanmasını,müxtəlif indikatorların necəişlədiyini öyrənəcəklər. Bir sözlə,istənilən şəxs rahat kreslosundan

ayrılmayaraq, dünyanın istənilənyerində İNFX TV vasitəsilə trey-dinqi öyrənə biləcək.


Baxın, öyrənin,qazanın

Azərbaycanda treyderlər üçün ilk internet TV açıldı

8


İn Forex 06 (28) / iyun, 2012www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

- Azərbaycanlı treyderlərinforex TV-dən daha çox nə göz-lədiyini düşünürsünüz?

- Mənim tələbələrim vətanıdığım treyderlər hər səhər mü-vafiq gün üçün analitika, funda-mental analiz, texniki analiz vəbundan başqa, digər maraqlı veri-lişlər gözləyirlər.

- Sizcə, İNFXTV treyder-lərimizin informasiya və anali-tikaya olan ehtiyacını ödəyəbiləcəkmi?

- İNFX TV-də artıq hər səhərprofessionalların analitikasıyayımlanır. Xəbərləri hazırda birsıra texniki səbəblərə görə canlıverə bilmirik. Ancaq bu yaxınlardatreyderlər xəbərləri də titrlər va-sitəsilə İNFX TV-də hər hansı birxəbər saytından da tez izləyəbiləcəklər.

- İNFXTV-də treyderlərlə əksəlaqə, yaxud, interaktivlik göz-lənilirmi?

- Treyderlər analitik xəbərləriizləyən zaman təbii ki, suallarıyarana bilər. Bu sualları profes-sionallarımız qısa zaman ərzindəcavablandıracaqlar.

- Yaxın gələcəkdə başqa hansıyeni layihələrə ümid edə bilərik?

- İNFX TV təkcə xəbərlər vəanalitika üçün yaradılmayıb. Trey-derləri və treydinqlə məşğul ol-mayan digər şəxsləri dəmaraqlandıracaq bir çox verilişlərhazırlanır.

Biz treyderlər üçün rahat,maraqlı, faydalı bir online TVyaratmaq üçün işləyirik. Qısazaman ərzində İNFX TV tam gücüilə işə düşəcək. Xoş seyrlər! :)


8

YEN İ L İ K6 Təqdimat


İn Forex 06 (28) / iyun, 2012

B İ L , E T ! Məsləhət

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

7

Qafar İmanverdiyev

Ticarətdə bir sıra qay-

dalar var ki, onlara

əməl olunması treyderi

həmişə arzuolunmaz nəticələr-

dən qoruya bilər. Əməl olunma-

ması isə əksinə, treyderin müflis-

ləşməsinə gətirib çıxarar. Həmin

qaydaların ən vacibləri bun-

lardır:

• Ticarət əməliyyatlarıqısamüddətli tendensiyalar is-tiqamətində yerləşdirilməlidir.

• Artım tendensiyaları zamanıalış əməliyyatları qısamüddətliqiymət enişləri zamanı, eniş ten-densiyaları zamanı isə satışəməliyyatları qısamüddətli qiymətartımı vaxtı yerləşdirilməlidir.

• Zərərli ticarət əməliyyatlarıvaxtında bağlanılmaqla mənfəətliəməliyyatlar mümkün qədər uzunmüddət ərzində açıq saxlanıl-malıdır.

• Zərərin həcminin azaldılmasıüçün Stop-ticarət sərəncam-

larından istifadə edilməlidir.

• Emosiyalara istinadedilməməlidir. Bazarda fəaliyyətplanı hazırlanmalıdır. Ticarət

fəaliyyəti qabaqcadan hazırlanmışplan üzrə həyata keçirilməlidir.Kapitalın effektiv idarə edilməsiprinsiplərinə riayət olunmalıdır.

• Ticarət əməliyyatları portfelidiversifikasiya edilməli, lakinümumi istiqamət nəzərdən

qaçırılmamalıdır.

• Mümkün mənfəət və zərərnisbəti 3:1 nisbətindən az olma-maqla müəyyənləşdirilməlidir.

• Yeni ticarət əməliyyatları yer-ləşdirilərkən (piramida quru-larkən) aşağıdakı qaydalara riayətolunmalıdır:

1. Hər bir növbəti səviyyədəkiəməliyyatların həcmi daha öncəkisəviyyədəki əməliyyat həcmindənböyük olmamalıdır.

2. Yalnız mənfəətli əməliyyatüzrə ticarət həcmi artırılmalıdır.

3. Zərərli əməliyyatlar üzrəticarət həcmi heç bir təqdirdəartırılmamalıdır.


17 qızıl qayda

Zərərli əməliyyatlar üzrə

ticarət həcmi heç bir təqdirdə

artırılmamalıdır.

8



4. Stop-ticarət sərəncamlarıəməliyyatların zərərsizliksəviyyəsinə maksimum səviyyədəyaxın yeləşdirilməlidir (break-even point).

5. Zərərli ticarət əməliyyat-larının saxlanılması üçün əlavəvəsaitlər yerləşdirilməməlidir.

• Əlavə vəsaitlərin yer-ləşdirilməsi ilə bağlı tələbləüzləşməmək üçün ticarət hesabıüzrə qalıq vəsaitlərin, açıqəməliyyatların girov təminatı şək-lində saxlanılmış vəsaitməbləğinin 75%-i həcmindən azolmaması müntəzəm surətdənəzarətdə saxlanılmalıdır. Öncəzərərli əməliyyatlar, daha sonramənfəətli ticarət əməliyyatlarıbağlanmalıdır.

• Qısamüddətli ticarət taktikasıüzrə əməliyyatlar icra

edildiyi zaman qərarlar ticarətəməliyyatlarının gedişi zamanıqəbul edilməməlidir. Bu tip qərar-lar əsasən bazarın bağlı olduğu za-manlarda verilməlidir.

• Bazarın vəziyyəti uzunmüd-dətli zaman qrafiklərindən dahaqısa müddətli zaman qrafiklərinəkeçidlə analiz edilməlidir.

• Bazara daxilolma anınınmüəyyənləşdirilməsi üçün gündə-lik zaman intervallarından dahakiçik

zaman qrafik-lərindən isifadə olunmalıdır.

• Gündəlik qrafiklər üzərindəanaliz bacarığı təkmil-ləşdirildikdən sonra daha kiçikzaman qrafikləri analiz edilmə-lidir.

• Gündəlik mətbuatda adı tez-tez hallanan analitiklərin fikirləri

ticarət strategiyasının qurul-masında əsas faktor kimi nəzərəalınmamalıdır.

• Ticarət taktikasının bazarınəksər iştirakçılarının fikri ilə üst-üstə düşməməsi heç də müəyyən-ləşdirilmiş strategiyanın yanlışolduğunu sübut etmir.

• Düzgün texniki analizbacarığı tədricən formalaşır.Zaman keçdikcə ticarət təcrübəsitəhlil edilməklə təkmilləşdirilmə-lidir.

• Mürəkkəb analiz metodların-dan istifadə hər zaman effektivnəticə verməyə bilər, sadəyanaşma tərzi nəzərdən qaçırılma-malıdır.


Qərarlar ticarət əməliyyatlarının

gedişi zamanı qəbul edilməməlidir.

Bu tip qərarlar əsasən bazarın bağlı

olduğu zamanlarda verilməlidir.

8

B İ L , E T !8 Məsləhət


İn Forex 06 (28) / iyun, 2012

S İ S T E M L İ İ Ş Əsas məsələ

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

9

Çoxları belə düşünürlər

ki, treyderə lazım olan

ilk vacib şey ticarət sis-

temidir. Əslində isə treyder bi-

rinci növbədə kapitalın idarə

edilməsi qaydalarını (Money

Management, ММ) öyrənməli və

riayət etməlidir. Bu, imkan

verəcək ki, həmin şəxs Forexdə

uduzan böyük miqdarda trey-

derlərin sırasına qoşulmasın.

Treyder Money Management

prinsiplərini əzbər bilməli və hər

əməliyyatda qəti şəkildə riayət

etməlidir. Əks halda Forex onun

üçün təhlükəli məşğuliyyətə

çevrilə bilər.

Kapitalın idarə edilməsi qay-dalarını tam biləndən və onlaraəməl etməyi həyat tərzinə çe-virəndən sonra ticarət sistemininseçilməsinə və ya yaradılmasınabaşlamaq olar. Ticarət sistemi –bazarda necə işləməklə bağlı qay-daların, təlimatların, alqoritim-lərin cəmidir. Forexin 40 illiktarixi ərzində yüzlərlə ticarət sis-

temi yaradılıb. Onlarmüxtəlif faktorlara əsaslana, həttabir-birlərinə tamamilə zidd olabilərlər. Hər birinin öz müsbət vəmənfi cəhətləri var, amma heç biriideal deyil. Əlbəttə ki, müasir sis-temlər köhnə sistemlərlə müqayi-sədə daha effektivdirlər.

Forex bazarı – bir sistemdir.

Sistemə qarşı ancaq digər sistemləişləmək olar. Başqa sözlə,Forexdə qazanmaq üçün treyderəmütləq sistem lazımdır. AmmaForex bazarı bir sistem olaraq hələdə treyderlər, brokerlər, həttaalimlər üçün açılmamış tapmacakimi qalmaqdadır.


Treyderinsilahı

Bazarda sağ

qalmaq üçün

əslində treyderə

nə lazımdır?

8



Onillər boyunca hazırlanmışticarət sistemləri maliyyəbazarlarının mahiyyətini başadüşmək və onlardan gəlir götür-mək cəhdindən başqa bir şeydeyillər.

Bəziləri öz ticarət sistemlərinibaşqalarına aksiom kimi qəbul et-dirməyə çalışırlar. Amma faktdırki, eyni sistemlə işləyərkənmüxtəlif treyderlər müxtəlifnəticələr əldə edirlər. Ticarət sis-temi – individual, fərdi an-layışdır. O, zaman keçdikcəyaradılır. Uğurlu treyderlər özsistemlərini illər boyuncacilalayıb inkişaf etdirirlər. Sonrada onu başqa treyderlərdən gizlisaxlayırlar.

İstənilən ticarət sisteminin əsasməqsədi sistemli yanaşmadır.Ticarət sistemi – qayda, ardıcıllıq,nizam-intizam deməkdir. Ticarətsistemi treyderi impulsivhərəkətlərdən, düşünülməmiş ad-dımlardan qoruyur. Əgər ticarətsisteminin qaydaları ilə düz

gəlmirsə, hətta potensial gəlirliəməliyyatdan da imtina etməklazımdır. Gəlirin az olması itkininçox olmasından daha yaxşıdır.Bütün peşəkarlar etiraf edirlər ki,onların əsas səhvləri dayanmaqlazım olanda dayanmağı bacarma-maları olub. Yəni ağla və məntiqəyox, emosiyalara üstünlük verib-lər. Forexdə ən mürəkkəbməsələlərdən biri

özünüzün for-malaşdırdığınız qaydalara əməl et-məkdir. Bir addım da kənarasapmaq olmaz.

Bəs yeni başlayanlar hansıticarət sistemini seçməlidirlər?Cavab çox sadə bir formulaəsaslanır: təhlil edin! «Risk in themarket comes from what youdon't know» – Bazarlarda risk

sizin bilmədik-lərinizdəndoğur. Forexdəqazanmaqistəyənlər daimişləməlidirlər,fala baxmalıdeyillər.

Məsələn, biryeni başlayantreyder ümumikurslarıöyrənəndənsonra özü üçünbelə ilkin qay-dalar tərtib et-mişdi:

1. Əgər bütün

EMA-lar EMA(200)-ü kəsiblərsə,əməliyyat mütləq kəsilmənin is-tiqamətində olmalıdır.

2. Əgər qiymət ЕМА(200)-ükəsibsə, korreksiya 50-80 punkt-dan çox olmamalıdır.

3. Əgər EMA-lar dolaşıblarsa,sonuncu qabarıq əyrinin is-tiqamətində güclü hərəkət gö-zləmək lazımdır.

4. ЕМА-larıəvvəlcə iri, sonra kiçik zaman pe-riodlarında nəzərdən keçirməkgərəkdir.

5. Kiçik EMA-ların EMA(200)-ü yarması təxminən bir həftəliktrendə gətirib çıxarır.

Həmin treyder qrafikləri xeylimüddət öyrənəndən sonra, öz söz-lərinə görə, heç bir indikator ol-madan da qiymətin hansı tərəfəgedəcəyini təyin edə bilirdi.Amerikalılar çinliləri dünyanın ənyaxşı treyderləri hesab edirlər.Çinli treyderlər adətən nə xəbər-ləri izləyir, nə də indikatorlarabaxırlar, onlar sadəcə, qrafikləticarət aparırlar.

Forexdə böyük pullar qazan-maq üçün risk etmək lazımdır.Sistem bu riski azaldır. Ammaistənilən ticarət sistemini daiminkişaf etdirmək, təkmilləşdirməkgərəkdir. Çünki bazarın özü dəhəmişə dəyişir. Bu zəhmətə dəyər:çünki həmin zəhmət yaxşı gəlirəvə peşəkar treyder səviyyəsinəgətirib çıxaracaq.


Faktdır ki, eyni sistemlə işləyərkən

müxtəlif treyderlər müxtəlif nəticələr

əldə edirlər. Ticarət sistemi – individual,

fərdi anlayışdır.

8

S İ S T E M L İ İ Ş10 Əsas məsələ


İn Forex 06 (28) / iyun, 2012

ST RATEG İ YA Ticarət

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

11

Hazırda sistemdə əsasən buqeyri-standart indikatorlardan isti-fadə olunur:

- Trend Magic - BB MACD (144, 233, 21

parametrləri ilə)- StDv 1.1 (vacib deyil)

Sistem M1-dən Daily-yə qədərbütün zaman periodlarında işləyir.Adətən eur/usd cütlüyündəəməliyyat aparmaq üçün tətbiqolunur. Amma digər cütlüklərdədə işlədilə bilər.

Almaq üçün:

- BB MACD göy rəngəboyanmalıdır- TM qırmızı rəngdəngöyə keçməlidir

Satmaq üçün:

- BB MACD qırmızı rəngəboyanmalıdır- TM göy rəngdən qırmızıyakeçməlidir

Əməliyyatdan çıxmaq üçünstop-loss və trailing-stop order-lərindən istifadə olunur. Bununnecə edilməsi Şəkil 1-dəgöstərilib.

Şəkildə “А” nöqtəsində satışəməliyyatı üçün siqnal yaranıb.

“В” nöqtəsində texniki stop-lossyerləşdirilib. Qiymət aşağıyadoğru hərəkət etdikcə “stop” Dsəviyyəsinə çəkilib. Qiymət “E”nöqtəsinə çatanda “stop” Fnöqtəsinə sürüşdürülüb.

Yəni prinsip belədir ki, “stop-

loss” əmri Trend Magic indika-torunun üfiqi vəziyyət aldığıhissələrin üstündə qoyulur (1-2punkt yuxarıda). Bu minvalla,əməliyyat G nöqtəsində bağlanıb.

Sistemin əsasında açılan praktikəməliyyata nümunə şəkil 2-dəgöstərilib.

BBMACD indikatoru qırmızıolanda ТМ indikatoru da göyrəngdən qırmızıya keçib. Həminbarda satış əməliyyatı açılıb.

Sonra BBMACD göy olandaТМ qırmızıdan göyə keçərkəneyni barda satış siqnalı açılıb.

Göründüyü kimi, sistem kifayətqədər sadədir.


“Sehirli” sistem

Trend Magic System əvvəlcə iki indikatorun - BBMACD

və Trend Magic (TM) indikatorlarının birləşdirilməsi

əsasında yaradılmışdı. Onlardan birincisi trendin is-

tiqamətini müəyyən etmək, ikincisi isə stop-lossların harada qoyul-

masını müəyyənləşdirmək məqsədilə işlədirlir. Sonradan hər iki

indikator “HA_0001a” adlı bir indikator şəklində birləşdirilmişdi.

Bu indikator yaşıl bar çəkəndə almaq, qırmızı bar çəkəndə isə sat-

maq üçün işarə verir. Amma onunla işləmək rahat olmadığından,

sistem iki indikatorlu versiyasında yayıldı və məşhurlaşdı.

Şəkil 1. “Stop” əmrinin sürüşdürülməsi

Şəkil 2


İn Forex 06 (28) / iyun, 2012

FENOMEN12 Cavabsız suallar

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Stephen Simpson

Fond və maliyyə bazar-

larında heç nə səbəbsiz

baş vermir. Düzdür, baş

verənlərin bir qisminin səbəbi

qaranlıq qalsa da, digərlərinin

kifayət qədər aydın izahı var.

Bununla yanaşı, bazarda bəzi

hallar da olur ki, Uoll-Stritdə

onları “anomaliya” adlandırır-

lar.

Bu anomaliyaların öyrənilməs-

inə milyonlarla dollar xərclənib.

Hər il xeyli treyder bu anom-

aliyalardan qazanır, xeyli treyder

də itirir. Onların haqqında

məlumatlı olmaq hamı üçün fay-

dalıdır.

1. “Kiçik firma” anomaliyası

Çoxdan bəllidir ki, firmanın

bazar kapitallaşması nə qədər

azdırsa, onun səhmlərinin qəfil

sıçrayışla bahalaşmaq potensialı

bir o qədər çoxdur.

Belə səhmlər treyder üçün daha

perspektivli sayılır. Niyə? Çünki,

məsələn, “Microsoft” kimi şirkətə

$10 milyard dollar-

lıq kapital axını

onun səhmlərini cəmi bir neçə faiz

bahalaşdıracaq. Amma kiçik

dövriyyəsi olan bir firmaya $10

milyon dollarlıq kapital qoyulması

onun aksiyalarının qiymətini bir

neçə dəfə qaldıra bilər.

2. “Yanvar effekti”

Yeni iln başlaması birjalar üçün

çox simvolik olur. Dekabrda

səhmlər aktiv şəkildə satılırlar.

Çünki investorlar öz aktivlərinə

nəzər salır və onların daha az

gəlirli olanlarından canlarını qur-

tarmaq istəyirlər.

Nəticədə yanvar

aktiv alış dövrünə çevrilir.

Bu zaman yenə də kiçik kam-

paniyalar daha böyük perspektivə

malik olurlar. Bir çox hallarda

bazarın özünü yanvarda necə

aparması bütün ilə təsir edir.

Məsələn, bazar yanvarda aşağıya

hərəkət edibsə, bu meyl özünü

bütün il boyu göstərə bilər.


Bu anomaliyaların öyrənilməsinə

milyonlarla dollar xərclənib. Hər il

xeyli treyder bu anomaliyalardan

qazanır, xeyli treyder də itirir.

Bazarınanomaliyaları

8



3. “Atılmış” səhmlər

Bu anomaliya kifayət qədər

mübahisəlidir. O da dəqiq bəlli

deyil ki, bu vəziyyətdən praktik

fayda götürmək mümkündürmü?

Bəzi araşdırmaçılar bazarda

“atılmış” səhmlərin olduğunu

deyirlər – onların ticarəti son

dərəcə ləng gedir, ya da ümu-

miyyətlə, getmir. Hesab olunur ki,

investorlar onlara diqqət yetirəndə

qiymətləri kəskin şəkildə artmağa

başlayır.

Ekspertlər bu halda yaranan

trendin uzunmüddətli olacağına

zəmanət vermirlər. Amma o, hər

bir halda olacaq. Bu anomaliya

haradasa “kiçik firma” effektinə

bənzəyir. Çünki hər iki halda

diqqətdən kənarda qalmış ak-

tivlərə qəfildən iri kapitalın ayrıl-

masından söhbət gedir.

4. Əks gediş

Bəzi səhmlərin hərəkəti eyni

hesabat dövrü ərzində müxtəlif di-

namikaya malik olurlar. Əgər ilin

əvvəlində bəzi səhmlərin məzən-

nəsi sürətlə artır, digərləri azalırsa,

ilin sonunda əks tendensiya

müşahidə edilir.

Amma məsələ ondadır ki, bu

enişin və artımın nə qədər olacağı

bilinmir. Ola bilər ki, yanvarda

kurs 100 punkt qalxsın, dekabrda

10 punkt düşsün. Hər halda,

bazarda bu anomaliyadan istifadə

edən treyderlərin olduğu bəllidir.

5. Həftənin günlərinin

anomaliyası

Əksər treyderlərin bu barədə

məlumatı var. Çoxlarının bu

anomaliyadan acığı gəlir. Çünki

bu anomaliyanın heç bir məntiqi

izahı yoxdur, ona görə də son

dərəcə gözlənilməz, proqnozaya-

tımsız ola bilir.

Səhmlərin ən yüksək

artımı və enişi adətən bazar ertəsi

və cümə günləri olur. Bundan

başqa, əgər cümə günü bazar

qalxıbsa, bazar ertəsi günü böyük

ehtimalla müsbət trend davam

edir. Bunun əksi də düzdür. Yəni

cümə günü bazar enibsə, birinci

gün enişin davam etmə ehtimalı

daha yüksəkdir.

Peşəkar treyderlər xeyli müd-

dətdir ki, bu effektin sirrini aç-

mağa çalışırlar, amma hələ ki heç

kim onu izah edə bilmir. Müxtəlif

psixoloqlar bunu kütlə

psixologiyası nöqteyi-nəzərindən

izah etməyə cəhd göstəriblər. Belə

ki, həmin iki gündə investorların

emosiyalarının daha güclü olduğu

hesab edilir. Amma bu hipotez öz

təsdiqini tapmayıb.

6. Dou-Cons anomaliyası

Buna bəlkə “Dou-Cons mifi”

də demək olardı. Əsas ideya on-

dadır ki, Dou-Cons indeksinə görə

uzunmüddətli perspektivdə səhm-

lərin uğurlu olub-olmayacağını

müəyyənləşdirmək olur.

Bunun necə tətbiq edilməsinin

çoxlu yolları var. Ən geniş

yayılanı isə odur ki, ilk onluqda

və ya son beşlikdə olan bir və ya

bir neçə şirkət seçilir, onların

səhmləri alınaraq, il ərzində

saxlanılır. Sonda bu əməliyyat

bizə gəlir gətirməlidir.


Əgər cümə günü bazar qalxıbsa,

bazar ertəsi günü böyük ehtimalla müsbət

trend davam edir. Bunun əksi də düzdür.

8

FENOMEN Cavabsız suallar 13


İn Forex 06 (28) / iyun, 2012

PATTERNOLOG İYA14 Harmonik ticarət

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

(Əvvəli ötən sayımızda)

Pesavento kəpənəyi

(İdeal kəpənək modeli)

Bu modeli Brüs Gilmor vəLarri Pesavento aşkarlayıblar.Şəkil 1-də siz bu modeligörürsünüz. Onun ötən sayımızdabaxdığımız Qartli kəpənəyindənfərqi dərhal nəzərə çarpır: buradaAB=CD hərəkəti XA hərəkətininamplitudundan böyükdür. CDparçası onun ekstremumunu (Xnöqtəsini) keçir.

Modelin əsas şərtlərindən biri Anöqtəsindən sonra qiymətin78,6% korreksiya etməsidir. Cnöqtəsi əvvəlki hərəkətin 0.382,0.618, yaxud, 0.786 hissəsindəyerləşə bilər.

CD parçası BC parçasının1.618, 2.24, yaxud 2.618 misliqədər olur.

D nöqtəsi isə XA parçasının1.27 yaxud 1.618 mislisəviyyəsində yerləşməlidir.

Pesavento kəpənəyinin “buğa”variantı şəkil 2-də göstərilib.

Şəkil 3-də “buğa” kəpənəyinəmisal göstərilib. “В” nöqtəsi AXparçasının 78,6%-likhissəsindədir. Bütün model AXparçasının 224%-i qədər inkişafedib.

Şəkil 4-də isə biz “ayı”kəpənəyi görürük. Burada qiyməthərəkətinin hissələrinin bir-birinənisbətdə hansı faizlərlə proyeksiyaolunduğuna özünüz fikir verin.


Kəpənək, yarasa

və yengəcQiymət qrafiklərindəki harmonik

patternlər və onlardan istifadə qaydaları

Şəkil 1. Pesavento kəpənəyi, “ayı” variantı

Şəkil 2. Pesavento kəpənəyi, “buğa” variantı

8



Yarasa

Bu, nisbətən gənc modeldir,2001-ci ildə aşkarlanıb. Patterninəsasını D nöqtəsinin 88,6%-likkorreksiyası təşkil edir. Ümumigörünüşünə görə “yarasa”, əlbəttəki, “kəpənəy”ə bənzəyir. Fərqyalnız “qanad”ların ölçüsündədir.

Şəkil 5-də biz “ayı”, şəkil 6-daisə “buğa” yarasası görürük. Fikirverin ki, В nöqtəsi XA parçasının0.382 və 0.5 hissəsi qədər korrek-siya edir. C nöqtəsinin korrek-siyası və BC parçasınınproyeksiyası Fibonaççi ədədlərinəuyğun olur.

Modelin üstün cəhəti odur ki, Dnöqtəsi X nöqtəsinikeçmədiyindən, kiçik stop-lossqoymaq mümkündür.

Şəkil 7-də biz real bazarda“yarasa”ya misal görürük.

Yengəc

Bu model 2000-ci ildə kəşf olu-nub, əsas fərqi AB parçasınınkiçik amplituda malik olmasıdır.“Yengəc” modelində AB korrek-siyası XA hərəkətinin 61,8%-nikeçməli deyil. 38,2% və ya 50%-lik korreksiya optimal sayılır.

Şəkil 8 və 9-dan göründüyükimi, bu patterndə BC parçasınınproyeksiyası ekstremal rəqəmləralır. С nöqtəsinin korreksiyasınınkonkret qiyməti yoxdur, o, 0,382 -0,886 arasında dəyişə bilər.

Qiymət D nöqtəsində 1,618səviyyəsinə çatanda ehtiyatlıolmaq lazımdır, çünki biz bumodel ilə işləyərkən trendin əley-hinə gedirik. Ona görə də, əvvəlcəqiymətin həmin səviyyədəndönüşünü gözləmək yaxşı olar.


Şəkil 3. “Buğa” kəpənəyinə misal

Şəkil 4. “Ayı” kəpənəyinə misal

Şəkil 5. “Yarasa”. Ayı modeli

PATTERNOLOG İYA Harmonik ticarət 15

8 8



İndikatorlarda divergensiya yaxşı əlavə siqnalsayıla bilər.

Şəkil 10-da patternə real bazarda misal göstərilib.Bu halda B nöqtəsi əvvəlki hərəkətin 50%-i qədərkorreksiya edib, ВС-nin proyeksiyası isə düz361,8% olub. Qiymət həmin səviyyədən kəskindönüş edib və “ayı” trendi başlayıb.

Qeyd edək ki, bu modelin xüsusi bir növü də varki, “dərində yaşayan yengəc” adlanır. Həmin modi-fikasiyada D nöqtəsi daha ekstremal qiymətlər alır.Şəkil 11-də gördüyümüz kimi.

(Ardı gələn sayımızda)


Şəkil 6. “Yarasa”. Buğa modeli

Şəkil 7. “Real bazarda “yarasa”ya misal

Şəkil 8. “Yengəc”. Ayı modeli Şəkil 9. “Yengəc”. Buğa modeli

Şəkil 10. Real bazarda “yarasa”ya misalŞəkil 11. “Dərində yaşayan yengəc”. Ayı modeli.

PATTERNOLOG İYA16 Harmonik ticarət

8


İn Forex 06 (28) / iyun, 2012

B A Ş A G Ə L Ə N L Ə R Treyder əhvalatları

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

17

Belə fikirləşdiyim üçün qiymətqalxmağa başlayanda – yəni81.50-də aldım. İndi başadüşürəm ki, bu, axmaqlıq idi.Çünki alış üçün heç bir siqnalverilməmişdi, qiymət trend xəttinikəsməmişdi... Bəs mən niyəaldım? Sadəcə, öz fikirlərimi çoxağıllı hesab eləmişdim.Düşünürdüm ki, qiymət mütləqqalxmalıdır, ayrı cür ola bilməz.Qiymətin dönüşünü tutmaqistəyirdim. Guya gəlirim çox ola-caqdı...

Əməliyyat açdım, amma bazarməni gözləyirmiş kimi, aşağıyadöndü. Mən ancaq bundan sonra

trend xətttini çəkdim və gördümki, qiymət onu kəsməyibmiş... İtkimi peşman olmuşdum: axı birxətti çəkmək nədir ki, niyə mənvaxtında

bunueləməmişəm?.. Qrafikə indikator-lar atdım və gördüm ki, heç onlarda siqnal verməyibmiş. Özümüdünyanın ən axmaq adamı hesab

edirdim. Niyə mən axı əməliyyataçmazdan qabaq bir trend xəttiçəkə, bir-iki indikatora baxabilməmişəm? Bunu eləsəm canımçıxardı?

Nə isə, qiymət haradasa 150punkta yaxın düşdü, mənimziyanım gözümün qabağındacaartırdı, amma əməliyyatı bağla-mağa əlim gəlmirdi. Çünki hələdə əmin idim ki, qiymət qalxacaq.Ona görə də, qiymət qalxmağabaşlayan kimi, ikinci alış əməliyy-atını açdım.

Haradasa80.20-də. Bu dəfə hər şeyi düz et-diyimə əmin idim.


"Özümü dünyanınən axmaq adamıhesab edirdim"

Niyə mən axı əməliyyat açmazdan

qabaq bir trend xətti çəkə, bir-iki

indikatora baxa bilməmişəm?

Bunu eləsəm canım çıxardı?

Oxucularımızın böyük marağına səbəb olan “Treyder əhvalatları” silsiləsindən növbəti məktubu sizə təqdim edirik.

Onun müəllifi elə may ayında başına gələn hadisəni danışır. Ənənəmizə sadiq qalaraq, treyderin adını açıqlamırıq.

Mən bu ay dollar/yena ilə işləyərkən ciddi

səhvə yol verdim. Əvvəlcə cütlük artım

trendində idi. Sonra aşağıya korreksiya

başladı. Yəni mən elə bilirdim ki, bu, korreksiyadır.

Düşünürdüm ki, eniş bitəndən sonra artım trendi davam

edəcək. Həm də bilirəm ki, son aylarda Yaponiya bankı

dollar/yenanın çox enməsinə mane olur. Bunun qarşısını

almaq üçün bazara müdaxilələr edir. Ona görə də

düşünürdüm ki, bu eniş almaq üçün əla fürsətdir.

8



Çünki qiymət trend xəttini kəs-mişdi... Amma yenə də işlərmənim əleyhimə getdi: qrafikaşağıya döndü...

İndi iki əməliyyatın ziyanınınnecə artmasını müşahidə etməyəməhkum idim. Amma bu dəfəiradəmi topladım və özümə söz

verdim ki, əgər qiymət əvvəlkiminimumu kəssə, hər iki əməliy-yatı bağlayacağam. Qiymət kəsdi,mən də bağladım. Ürəyim ağrısada, bağladım. Və yaxşı ki,bağladım. Çünki qiymət aşağıyahərəkətini davam etdirdi və mənəgər vaxtında bazardan çıxmasay-dım, yəqin, ziyanım daha da artıq

olacaqdı. Dollar/yena ilə əməliy-yatımda bunu ən ağıllı addımımhesab edirəm.

Dəyərli oxucular! Əgər siz də əh-

valatlarınızı digər treyderlərlə

bölüşmək istəyirsinizə, onları

redaksiyamıza göndərə bilərsiniz:

[email protected]


8

Redaksiyadan: Treyderin təsvirlərinə əsasən baş verənləri rekonstruksiya etməyə çalışmışıq

B A Ş A G Ə L Ə N L Ə R18 Treyder əhvalatları

Gəlin, birlikdə baxaq

http://inforex.az/azeri/index.php?option=com_content&view=article&id=196&Itemid=122


İn Forex 06 (28) / iyun, 2012

ALƏT İndikator

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

19

Brayan Tvomi

Şaffın Trend Tsikli İn-dikatoru (STC) astaStoxastik ilə MACD-ın

birləşdirilməsi nəticəsində yara-nıb. MACD ənənəvi olaraq trendindikatoru sayılır, amma öz siq-nal xəttinin gec reaksiyasıüzündən adətən ləngidiyi də heçkimə sirr deyil. Şaff indika-torunda bu çatışmazlıq aradanqaldırılıb.

İndikator necə işləyir

Şaff indfikatoru trendin hərəkə-tini MACD-dan daha qabaqgöstərir. Çünki onun alqoritminəvalyuta bazarlarının tsiklik dönüşxüsusiyyəti də əlavə olunub. Val-yuta bazarı müəyyən sayda günlərərzində trend əmələ gətirməyəbaşlayan kimi bu, STC indikatoru-nun formulunda nəzərə alınır.Nəticədə MACD-da olduğundandaha artıq dəqiqlik əldə edilir. Bubaxımdan, STC indikatorunuMACD-ın təkmilləşdirilmiş vari-antı kimi də nəzərdən keçirməkolar.

Bilirik ki, MACD indikatoru 12və 26 periodlu iki EMA-nın fərqikimi hesablanır. 9 periodlu EMA-dan isə siqnal xətti kimi istifadəedilir. Şaff indikatorunda isə tsiklamili nəzərə alınmaqla 23 və 50periodlu EMA-lardan, 10 periodlusiqnal xəttindən istifadə olunur.Bu, tsikl amilinin istifadə edildiyi

nadir indikatorlardan biridir.

Şaff indikatoru xüsusi olaraqsürətlə dəyişən bazarlarda, o cüm-lədən, valyuta bazarında tətbiqetmək üçün yaradılıb. Müasirbazarlar daha səliqəli, dəqiq in-dikatorlar tələb edirlər. STC beləindikatorlardandır.

Amma bu indikatorla iş zamanıbəzi problemlər də yaranır. Bu daonun ifrat alış və satış zonalarındauzun müddət qalması ilə bağlıdır.Problemlə üzləşməmək üçün in-dikatordan yalnız öz təyinatı üzrəistifadə etmək, yəni siqnal xəttiniizləməklə bazara girmək lazımdır.Siqnal xətti zirvəyə, yaxud dibəçatanda isə bazardan çıxılmalıdır.Siqnal xəttinin periodunu dəyiş-məklə bazara daha yaxşı uyğun-

laşmaq mümkündür.

Nümunə

Texniki cəhətdənSTC indikatoru belə işləyir:TS periodu – 10MA1 periodu – 23MA2 periodu - 50İndikatorda üfiqisəviyyələr: 25 və 75

Eur/usd cütlüyünün saatlıqqrafikinə nəzər salın (şəkil 1). Şaffindikatoru 25 səviyyəsindənyuxarıya qalxanda alış, 75-dənaşağıya düşəndə satış siqnalıyaranır. Şaff indikatoru MACD iləmüqayisədə daha çox siqnallarverir. Üstəlik, bu siqnallar dəqiqvə daha gəlirli olurlar.


Şaff indikatoruStoxastik ilə MACD-ın övladı

Şəkil 1. Eur/usd cütlüyünün saatlıq qrafiki.

STC və MACD indikatorları.


İn Forex 06 (28) / iyun, 2012

REK LAM

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

20



İn Forex 06 (28) / iyun, 2012

MÜSAH İ B Ə Əlirza Əlirzayev

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

21

Jurnalımızın budəfəkimüsahibi Əlirza Əlirza-yev 1990-cı ildə Qusar

rayonunun Balaqusar kəndindəanadan olub. Azərbaycan Dövlətİqtisad Universitetinin İnfor-matika və İdarəetmə fakultəsin-də menecment təhsili alıb.Hazırda bizneslə məşğuldur.Forexlə tanışlığı təxminən 2 iləvvəl olub.

- İndiyə qədər hansışirkətlərlə işləmisən? - Liderforexlə...

- Öz təcrübənə görə hansınəticəyə gəlmisən: Azərbay-canda təhsil və ticarət sahə-sində daha yaxşı xidmətəgörə hansı şirkətlərə

üstünlükverərdin?

- İndiyə qədər işlədiyim

şirkətlərin üstünlüklərini gör-mədim. Əvvəl başqa forex fir-masında real hasabım var idi.Amma indi İnforex-ə gəlmişəm.

-

Bazardan çıxardığın ilkqazancını nəyə xərcləmisən?- “İnforex”də real hesab aç-

mağa.

- Gələcəkdə Forexlə müna-sibətlərini necə qurmaqfikrindəsən?- Artıq normal munasibət qur-

muşam. Hazırda davam etdirirəm.

- Forex sənin üçün nədir:iş, əlavə iş, yoxsa hobbi? - İş. Çünki vaxtımın əksər

hissəsini burada keçirirəm.

- Peşəkar treyderi özünüçün necə təsəvvür edirsən?- Ən azı 90% düzgün proqnoz

verməlidir.


“Az gəlir məniqane edir”

Bazardan çıxardığın ilk

qazancını nəyə xərcləmisən?

- “İnforex”də real hesab açmağa.

Əlirza Əlirzayev: “Uzun müddət demo-hesabda işləmək yaxşı hal deyil”

8



- Treyder kimi inkişafetmək üçün öz üzərindənecə işləyirsən?- İnternetdə forex, treyderler

haqqında məqalələr oxuyuram.Həmçinin gündəlik xəbərləriizləyirəm.

- Ən yaxşı və ən pis əməliyyatlarını təsviredə bilərsənmi?- Xatırlaya bilmirəm.

- İtkilərinin səbəblərinitəhlil edirsənmi? - Əlbəttə.

- Əsas səbəb nədir?- Bu sahədə təcrübəmin az ol-

ması.

- Bazar səni yorurmu?- Xeyr. Bu, məlum olduğu kimi,

BAZAR-dır. Burada yuksəliş dəola bilər, eniş də.

- Əməliyyatı necə açmanıtəsvir edə bilərsənmi?Nədən başlayırsan,nələri analiz edirsən?- Hər şeydən əvvəl, xəbərləri

təhlil edirəm.

- Ənənəvi bir sual: Səncə,qazanmaq üçün treyderənə lazımdır?- Birincisi, səbr. İkincisi, bilik.

Üçüncüsü, tamahkar olmamaq.

- Hansı metodlar və yasistemlərlə işləyirsən?- Moving Average... Alligator &

Fractals… Relative Strengthİndex və s.

- Özün xüsusi strategiyayaratmağa cəhd etmisənmi?- Hələ ki, yox. İnşallah,

gələcəkdə yeni strategiya hazırla-mağı düşünürəm.

- Hansısa metodun haqqındadeyə bilərsənmi:“yoxlamışam, işləyir!”- Bəli. Moving Average, Alliga-

tor & Fractals

- Və əks sual: Hansısametodun haqqında deyəbilərsənmi: “yoxlamışam,işləmir!”- Beləsi olmayib. Yəni mənim

istifadə et-

diklərimin arasında olmayıb.

- Bazarda səni ən çoxözündən çıxaran nə olur?- Mən səbrli insanam.

- Riskləri idarə edəbilirsənmi, yoxsa onlarsəni idarə edirlər?- Risk etməyi o qədər də

xoşlamıram. Amma riskləri idarəetməyə çalışıram.

- Plan tutursanmı və ənəsası, tutduğun planaəməl edirsənmi?- Ümumiyyətlə, planlasdırıb

işləməyi xoslayan insanam.

- Özünü treyder kimi necəxarakterizə edərdin? - Səbrli treyder.

- Gəlirin artmasınıgözləməyə səbrin çatırmı?- Hələ ki, az gəlir məni qane

edir. Ümumiyyətlə isə, gözləyəbilirəm.

- Səncə, treyderə ən çoxhansı keyfiyyətlər lazımdır? - Ən əsası, səbrli olmalıdır.

- Treyder kimi təkmilləşməküçün nələr edirsən?- Seminarlarda iştirak edirəm.

Boş vaxt-

larımda forex haqqındaməlumatlar toplayıram.

- Və sonda, treyder həmkar-larına nə demək istərdin?- Birincisi, demo hesabda

əməliyyat açan treyderlərə deməkistərdim ki, uzun müddət demo-hesabla işləməyin. Çünki oradapul itirəndə heç nə hiss etmirsen.Amma REAL hesabda belə deyil.Realda pulunu itirəndə bu, insanapis təsir edir. Və bunun səbəbiniaxtarırsan.

Real hesabla işləyən treyderlərəisə demək istərdim ki, UĞUR vəUĞURSUZLUQ bir-birinitamamlayır... Sadəcə, səbrli olun...Hər şeyin öz vaxtı var.


Realda pulunu itirəndə bu,

insana pis təsir edir. Və bunun

səbəbini axtarırsan.

8

MÜSAH İ B Ə22 Əlirza Əlirzayev


İn Forex 06 (28) / iyun, 2012

İn d e k s Yeməli, belə....

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

23

Son onilliklərdə beynəlx-

alq ticarətin qloballaş-

ması xüsusilə nəzərə

çarpmaqdadır. Dünyanın az-çox

inkişaf eləmiş hər yerində IKEA

mebeli alır, Coca-Cola və Pepsi

içirlər, yerli fast-fud isə öz

mövqelərini McDonald's-a verir.

Belə qloballaşma iqtisadçıların

diqqətini cəlb etməyə bilməzdi,

çünki eyni məhsulu müxtəlif

ölkələrdə qiymətləndirməyə

imkan yaradır. McDonald's-ın

hamburgerləri 120-dən çox

ölkədə satılır, tərkibi hər yerdə

eynidir. Onun istehsalı tamamilə

standartlaşıb. Buna görə, qiyməti

də hər yerdə eyni olmalıdır.

Tutaq ki, adi insan iqtisadiməsələlərin dərinliyinə getmədənmüxtəlif ölkələrdə infliyasiyanınsəviyyəsini necə qiymətləndirəbilər? Çox sadə: gedin “Makdo-nalds”a və Azərbaycanda satılan“Biq-Mak”ın qiymətilə, məsələn,Rusiyada satılan “Biq-Mak”ınqiymətini müqayisə edin. Bununlada hansı ölkədə milli valyutanınkursunun süni şəkildə artırılıb-azaldıldığı sizə məlum olacaq.Ona görə də, “Biq-Mak indeksi”dünyada bəlkə də, sadə əhali

arasında ən məşhurindeksdir. Çünki o,xüsusi iqtisadi bilik-lərə malik olmadanayrı-ayrı ölkələrdəkiiqtisadi-sosialvəziyyətiqiymətləndirməyəimkan verir.

“Biq-Mak” indeksi ilk dəfə1967-ci ildə yaranıb. O zaman birədəd “Biq-mak”ın qiymətiAmerikada 47 sent idi. İndikiqiymətilə (3,22 dollar) müqayisəedəndə bu müddət ərzində dol-ların özünün nə qədər in-fliyasiyaya uğradığını görməkçətin deyil. Bu indeks çox tezlikləpopulyarlaşdı: çünki ayrı-ayrıölkələrdə alıcılıq qabiliyyətiniolduqca sadə yolla müəyyən-ləşdirməyə imkan verirdi.

Məsələ ondadır ki, “Biq-mak”öz tərkibinə görə (çörək, ət,pendir, tərəvəz...) “ərzaqzənbili”ni əvəz edir; McDonald’sisə transmili şirkətdir və əksərölkələrdə flialları var; bundanbaşqa, McDonald’s-ın istehsalattexnologiyası hər yerdə eyni stan-dartlar əsasında qurulub. Amma

ayrı-ayrı ölkələrdə satılan “Biq-mak”ların qiymətləri bir-birindənfərqlənirlər. Niyə? Çünki onunqiymətinə müxtəlif amillər təsiredir: xammalın qiymətindən tut-muş, işçilərin əməkhaqqına qədər.

Bu gün “Biq-mak” 120 ölkədəsatılır. Demək, 120 ölkədə onunqiymətini müqayisə edərək, həminölkələrdə əhalinin həyat səviyyəsi,alıcılıq qabiliyyəti və digər iqti-sadi göstəricilər haqqındaməlumat əldə edə bilərik. Buter-brodun real dəyəri hər yerdə eyni-dir axı - “Biq-mak” Afrikada da“Biq-mak”dır, Skandinaviyadada!

1986-cı ildən başlayaraq,dünyanın ən məşhur iqtisadi nəşr-lərindən olan «The Economist»jurnalı müntəzəm olaraq “Biq-Mak” indeksini hesablayır və dərcedir.


Gör, hamburgernə deyir!BigMacın qiyməti

ölkələrin iqtisadiyyatıhaqqında maraqlıməlumat verə bilər

8



İndeksin ən son göstəriciləriləhəmişə jurnalın səhifələrində vəsaytında tanış olmaq mümkündür.Bundan başqa, indeksin göstəri-ciləri http://bigmacindex.org/saytında da daim yenilənir.

“Biq-mak” indeksinin necə“işlədiyinə” dair misala nəzərsalaq. Fərz edək ki, öz vətəni olanABŞ-da Biq-Makın qiyməti 10dollardır. Əgər Rusiyada 50 rublolarsa, 50-ni 10-a bölürük.Deməli, dollar milli valyutaolaraq rubldan 5 dəfə dahaqiymətlidir. Eyni şəkildə dünyanınbütün valyutalarının dollara nis-bətdə aşağı, yoxsa yuxarı dəyər-ləndirildiyini öyrənə bilərik.

Cədvələ baxın. Orada hansıölkədə buterbrodun qiyməti ba-hadırsa, demək, o ölkənin valyu-

tası olduğundan yuxarıqiymətləndirilib. Ucuzdursa -əksinə. Məsələn, ABŞ-da “BiqMak” 3,73 dollara, Avstraliyada3,84 dollaradır. Yəni 3 faiz ba-hadır. Bu, o deməkdir ki, Avs-traliya dolları ABŞ dollarınanisbətdə 17 faiz ucuzqiymətləndirilir.

Britaniyada “Biq Mak”3,48 dollaradır. Yəni Amerikadaolduğundan 7 faiz ucuzdur.Demək, Britanita valyutasıAmerika valyutasına nisbətən 7

faiz yuxarı qiymətləndirilib.

Bəs bu indikatorun “göstərici-sinə” nə qədər etibar etmək olar?

“Biq Mak indeksi”ni tənqidedənlər deyirlər ki, o, ölkə iqti-sadiyyatının yalnız bir seqmentiniəks etdirir. Konkret olaraq, bu vədigər ölkələrdə

ərzaq zənbilinin qiymətinimüqayisə edir. Həm də son dərəcəsadələşdirilmiş şəkildə. Buna görədə, həmin indeksi bütün ölkə iqti-sadiyyatının vəziyyətinin aynasıkimi qəbul etmək düz deyil.

Əlbəttə, bu cür tənqidlərhaqlıdırlar. Amma unutmayaq ki,“The Econimist” kifayət qədərciddi nəşrdir, onu “boş-boş işlərləməşğul olmaqda” qınamaqdüzgün çıxmaz. Fəqət “Biq-Makindeksi”ni ciddi iqtisadi indikatorkimi qəbul etmək də tam doğrudeyil. Bu, belə deyək, popul-yarlaşdırılmış, kütlənin başadüşdüyü dildə “danışan” bir in-deksdir. Dou-Cons və ya “Nas-daq” kimi indekslərin mahiyyətiniçoxları anlmaya bilərlər. Amma“Biq-Mak indeksi”ni başadüşməyən insan çətin ki, tapılsın.Ən azı ömründə bir dəfə “Mak-donalds”a gedən hər kəs onu çoxyaxşı anlayacaq və özünün həyatsəvəyyəsi ilə başqa ölkədə “Mak-donalds”a gedən digər şəxsinhəyat səviyyəsini asanlıqlamüqayisə edə biləcək.


Eyni şəkildə dünyanın bütün

valyutalarının dollara nisbətdə aşağı,

yoxsa yuxarı dəyərləndirildiyini

öyrənə bilərik.

8

İn d e k s24 Yeməli, belə....


İn Forex 06 (28) / iyun, 2012

BAX I Ş Geniş bucaq

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

25

Treyderlər forex baza-

rındakı ümumi vəziy-

yəti analiz etməklə,

ayrılıqda götürülmüş hansısa bir

valyutanın hərəkət istiqaməti

barədə çox dəyərli məlumatlar

əldə edə bilərlər. Forexdə ticarət

apararkən dünya valyuta

bazarının ümumi tenden-

siyalarından istifadə edə bilərik.

Bazara qlobal nəzər salmaqla və

hazırkı vəziyyətlə seçdiyiniz val-

yuta arasındakı əlaqəni müəy-

yənləşdirməklə ticarətinizdə çox

mühüm informasiya ilə silahlan-

mış olursunuz.

Qlobal düşünün

Forex bazarının qlobal analizi-nə ilk addım qrafikdə bir neçə val-yuta cütlüyünü paralel analiz et-məkdən ibarətdir. Biz bunu şəkil

1-də gördüyünüz xətti şkaladanistifadə etməklə həyata keçirə

bilərik. Bir halda ki, müxtəlif val-yuta cütlükləri müxtəlifsəviyyələrdədirlər, ayrıca valyutacütlükləri üçün bazardakıvəziyyətin vacib detalları nəzərəçarpmaya bilər. Nəticədə sizbazarlararası əlaqəni analiz et-məkdə çətinlik çəkəcəksiniz.

Bazarlararası əlaqənin effektivanaliz metodlarından biri şəkil 2-

də gördüyünüz kimi faiz dəyişik-likləri qrafikindən istifadədir. Beləbir qrafiki yaratmaq üçünmüəyyən zaman intervalını götür-məlisiniz.


Forexdəqlobalipucları

Şəkil 1

8



Şəkil 2-də bizim oriyentirimiz2003-cü ilin fevralıdır. Bu nöqtədəbazarın hər seqmentinin bağlan-ması 0%-ə bərabər hesab olunur.Qrafikdə gördüyümüz şkala faizləəks olunmuş 0-cı səviyyədənmənfi və müsbətə doğru valyutacütlüklərinin hərəkətini əks etdirir.Qrafik 2003-cü ilin fevralından2006-cı ilin dekabrına qədər aylıqəsasda müxtəlif valyuta cütlükləri0-cı səviyyədən faiz müqayisəniəks etdirir.

Bir sessiyada alış və satış əmr-ləri verən, aqressiv ticarət aparandeytreyder üçün aylıq qrafikinanalizi elə də maraqlı olmayabilər. Amma əslində aylıq qrafikümumi mənzərəyə çox yaxşı ay-dınlıq gətirir. Bu informasiya həmdeytreyderə, həm də uzunmüd-dətli ticarətçiyə faydalı ola bilər.Analizinizdə aylıq qrafiklərdənfaydalanmaqla sizə mane olabiləcək qısamüddətli volatilhərəkətləri çıxdaş edə bilərsiniz.

Məqaləni oxumağa davam et-məmişdən əvvəl şəkil 2-ə bir dənəzər yetirin. Hər valyuta üçünhansı ümumi hərəkəti görürsünüz?

Valyutalar bir-birlərilə necə əlaqə-lidirlər? Siz qrafikdə müxtəlif val-yutalar üçün ümumi trend və yareync görürsünüzmü? Güclütrendlərdən və ya reynclərdənəvvəl bazarların hərəkəti necə idi?Məqaləmizdə bu suallara cavab-ları gözdən keçirəcəyik. Həmincavablar trendin davam etməsini,dəyişməsini və ya reyncin başla-masını qabaqcadan müəyyən et-məyimizə mühüm köməkçi olabilər. Bu da təbii ki, uğurluticarətdə əvəzsiz rol oynayır.

Faiz qrafiki – bazarlararasıəlaqələrin analizində çox güclüalətdir. Həmin əlaqələr bunlardır:

1) Forekslə ABŞ Dolları ara-

sında ümumi qarşılıqlı əlaqə

Qiymət şkalasından, həmçininqrafikin xətti və ya faiz olmasın-dan asılı olmayaraq valyutabazarını analiz edərkən yaddasaxlayın ki, bu, spred qrafikidir.Treyder bir valyutanı alır vədigərini satır. Spred qrafiki ikivalyuta bazarı arasındakı fərqi əksetdirir. Birinci hissə spredin“uzun” tərəfidir, ikinci hissə“qısa” tərəfi. Növbəti nü-

munələrdə valyuta spredləriAmerika dollarına qarşı göstərilib.

Məsələn, nümunə üçün Çikaqoəmtəə birjasında ticarəti aparılanAvstraliya Dollarına kontraklarıgötürək. O, Avstraliya DollarınınAmerika Dollarına qarşı spredinigöstərir. Xətti qrafikdə AvstraliyaDollarının CME kontraktı yuxarıqalxırsa, bu, o deməkdir ki, Avs-traliya Dolları ABŞ Dollarınaqarşı qalxır. Əgər Avstraliya Dol-larının CME kontraktı aşağıdüşürsə, deməli, Avstraliya Dol-ları ABŞ Dollarına qarşı zəifləyir.Təbii ki, bu nümunəyə ABŞ Dol-ları nöqteyi-nəzərindən baxsaq,Avstraliya Dollarının CME kon-traktı qalxanda ABŞ Dolları zəif-ləyir və əksinə, ucuzlaşanda Dol-lar güclənir.

2-ci şəkildəki qrafikdəgördüyümüz kimi, “A” zaman in-tervalında Avstraliya Dollarının,Avronun, Kanada Dollarının, Bri-taniya Funtunun və YaponYenassının CME kontraktları2004-cü ilin iyulundan noyabrınakimi bir istiqamətdə yuxarıqalxırdı. Belə bir hərəkətin bütünqrafiklərdə də müşahidə olunduğusöyləmək olarmı? Yəni bazarlarhəmişə bir istiqamətdə hərəkətedir? Əlbəttə ki, bu, belə deyil.Faiz qrafikinə baxanda cavabaydın olur. Valyutalar və AmerikaDolları arasındakı qarşılıqlı əlaqəfaiz qrafikində çox yaxşı görünür.Bu qrafikin analizi qiymət setap-larını və gözünüzdən yan keçəbiləcək imkanları müəyyən-ləşdirməyə kömək edəcək.

Bir neçə bazarın şəkil 2-dəkinə

bənzər faiz qrafiki ayrıca valyu-tanın digər valyutalarla qarşılıqlıəlaqəsini analiz etməklə də trey-derin köməyinə gələ bilər.


Şəkil 2 8 8

BAX I Ş26 Geniş bucaq



Əgər treyder bir neçə valyutailə ticarət aparırsa, qrafik bizəhəmin valyutanın portfelinizdəkidigər valyutalarla necə əlaqəyəgirməsi, hansı əməliyyatlar açmaqvə ya pozisiyaların həcmini dəyiş-mək barədə təsəvvürlər yaradabilər.

2) Valyutalar arasında

pozitiv korrellyasiya

Şəkil 2-dəki dövrə müvafiqolaraq Avro və Funtun CME kon-traktlarının faiz dəyişikliyi Şəkil3-də ayrıca göstərilib. Qrafikəsağdan sola diqqətlə baxın. Gör-mək çətin deyil ki, bu valyutalaradətən bir-birini izləyir və onlarınarasında müsbət korrellyasiya var.

Bir bazarda, amma bir istiqa-mətdə bir neçə pozisiya saxla-mağa üstünlük verən treyderlərdaha güclü korrellyasiyalar təyinetməlidirlər.

3) Bazarın tayminqi,

ləngiməsi, tələsməsi

Bir valyutanın dəyişikliyi digərvalyutadan ya geri qala, ya daqabaqlaya bilər. Əgər biz belə birqarşılıqlı əlaqəni müəyyənləşdirəbilsək, onda bu, gecikən valyutailə işləyərkən çox faydalı olacaq.Məsələn, “qabaqlayıcı” valyutanınqrafikində trendin dəyişdiyinigördüyümüzdə “gecikən” valyu-tada əməliyyat aça bilərik.

Gecikmə və qabaqlama para-metrləri bir qayda olaraq, bu və yadigər ölkənin iqtisadiyyatının hərvalyutanın qiymət hərəkətinimüəyyənləşdirən fundamental in-formasiyanı necə həzm etməsiləbağlıdır. Əgər hər hansı mühümiqtisadiyyata malik ölkənin ixrac

və idxalı göstəricisi dəyişirsə, bu,o deməkdir ki, həmin ölkəyə malsatan və o ölkədən mal alandövlətlərin də valyutalarına tələbdəyişir. Biz bunu şəkil 3-dəki

qrafikdə görə bilərik. Avro vəFuntun CME kontraktlarının faizqrafikləri gecikmə və qabaqlamakonsepsiyasını təsvir edir. Hər va-lyutanın maksimum və minimum-larına baxın, onların həmişəüst-üstə düşmədiyinə diqqət ye-tirin.

Məsələn, 2003-cü ilin mayındaAvro kontraktı Funt kontraktınıqabaqlayıb, bununla belə, Avroeniş trendini tamamlayıb və artımtrendinə Funtdan 1 ay əvvəlbaşlayıb. Analoji vəziyyət 2003-cü ilin iyununda təkrarlanıb.2003-cü ilin

dekabrında Avro yenə dəFuntu qabaqlayıb. Avro artımtrendini başa vurub enişəbaşladıqdan 2 ay sonra 2004-cüilin fevralında Funt bu mənzərəniəks etdirib.

2004-c ilin iyulunda Avro dibformalaşdıraraq artıma başladıq-dan 1 ay sonra avqustda Funthərəkətə keçib. 2005-ci ilin iyu-nunda Avro dib yaradaraq artmağabaşlayandan sonra Funt 2005-iniyulunda trendi dəyişib. 2005-ciilin noyabrında da bu qanuna-uyğunluq təkrarlanıb.

Biz həmçinin qiymət hərəkətinibu və ya digər iqtisadiyyatın əsasfond indeksilə müqayisə edəbilərik. Onların arasındakı əlaqə

də bazarlardakı vəziyyətin təhlili-nə köməkçi ola bilər, belə ki, va-lyutalar və fond indeksləri bir-bir-lərini qabaqlama və gecikmətendensiyasına malikdirlər. Birbazarın digər bazarla müqayisədəgecikmə və ya qabaqlamasınımüəyyən etmək trendin dəyişik-liyinə yaxşı siqnal verə bilər.Məsələn, “qabaqlayıcı” bazardatrend dəyişdikdən sonra “gecikən”bazarda əməliyyat aça bilərsiniz.

4) Valyutalar arasında

neqativ korrellyasiya

Əsas qlobal trendin əksinəhərəkət edən valyutalar var.Məsələn, qeyd ol-

unmuş “B” zaman intervalında2005-ci ilin sentyabrından bəri 5aylıq dövr Kanada Dollarının art-dığını, Avstraliya Dollarınındüşdüyünü göstərir. May-iyun ay-larında belə bir hərəkətinmüəyyənləşdirilməsi bu valyuta-ların krosslarında ticarət aparmaqüçün yaxşı şərait yaradırdı.Hazırkı vəziyyətdə treyderKanada Dollarını ala və AvstraliyaDollarını sata bilər.

Şəkil 2-dəki “C” zaman inter-valında 2005-ci ildə Meksika pe-sosunun qalxdığını, Yaponyenasının düşdüyünü görürük.Müvafiq olaraq burda da treydervəziyyətdən yararlana bilərdi.Pesonu almaq və yenanı satmaqla.


8 8

“Qabaqlayıcı” valyutanın qrafikin-

də trendin dəyişdiyini gördüyümüzdə

“gecikən” valyutada əməliyyat aça bilərik.

BAX I Ş Geniş bucaq 27



5) Zamanla dəyişikliyin gücü

Xətti qrafikdə xəttin əyriliyivalyutanın qiymətinin tədricəndəyişdiyini göstərir. Dəyişikliyingücü nə qədər böyükdürsə, qiymətxəttinin əyriliyi bir o qədər itidir,Amerika Dolları ilə nisbətdəhəmin valyutaya tələb bir o qədərçoxdur.

Şəkil 2-yə diqqət yetirərəkvalyutaların bir istiqamətdəhərəkət etdiyi periodu tapın, indiisə həmin periodda həmin bir is-tiqamətdə hərəkət edən, lakinmüxtəlif sürətə malik valyutalarımüəyyən edin. Məsələn, şəkil 2-

dəki “D” aralığında Meksika pe-sosu demək olar ki, üfüqi hərəkətedir. Bu, valyutaya olan tələbinzəif olduğunu bildirir. 2003-cü iliniyulundan 2006-cı ilin dekabrınaqədər olan diapazonda bu valyu-tanın faiz dəyişikliyi +5% /-5%təşkil edib. Amma digər valyuta-ların qrafiklərində yuxarıda qeydolunan dövr üçün həmin valyuta-lara tələbin dəyişdiyini görürük.Məsələn, Avstraliya Dolları üçünfaiz dəyişikliyi 30% təşkil edib.

Ümumilikdə əyriliyin cəld də-yişməsi valyutanın yüksək həssas-lığına işarə edir. Bazarda güclüüfüqi hərəkət baş verdiyi zamantez-tez korreksiya da dramatikolur. Bu, Avstraliya Dolları kon-traktında aydın görünür. 2003-cüilin fevralından 2004-cü ilinfevralına qədər olan dövrdə xətt0%-dən 37%-ə qalxıb, sonra eynikəskinliklə 13.7%-ə düşüb.

6) Bir valyutanın digər

valyuta ilə müqayisəsində

faiz dəyişikliyi

Faiz dəyişikliyinin müqayisəsibazarın elastikliyini müəyyən-ləşdirməyə kömək edəcək.Elastiklik trendlərin güclü, korrek-siyaların zəif olduğu bazarlarımüəyyən etməyə yardımçı olur.Məsələn, alıcı yuxarıya doğrudaha güclü qalxan və aşağıyadoğru daha az korreksiya edənbazarı axtaracaq.

Şəkil 2-də görürük ki, KanadaDolları kontraktı 2004-cü ilinaprelində 8%-dir, noyabra kimi25%-ə qədər qalxıb. Həmin vaxtapreldən dekabra qədər Avro kon-traktı 11%-dən 26.5%-ə yüksəlib.Hərçənd, 2005-ci ilin noyabrında9%-ə düşüb. Artım trendi davametməmişdən əvvəl korreksiya17.5% təşkil edib. Cari nümunədəKanada Dolları Avro ilə müqay-isədə daha elastikidir. Bu, odeməkdir ki, həmin kontrakt“buğa” portfeli üçün daha məqbulsayılardı.

7) Mövsümi ritmlər.

Dövrü və fəsli xüsusiyyətlər

tez-tez kənd təsərrüfatı bazarlarınaşamil edilir. Amma dövrühərəkətlər maliyyə bazarlarında(fond indeksləri, valyutalar, faizdərəcələri bazarları) da müşahidəoluna bilər. Bu dövrü hərəkət çoxvaxt fundamental xəbərlərlə bağlıolur.

Məsələn, şəkil 2-də biz görürükki, iyul ayında yenaya bir qədərritmik hərəkət xarakterikdir. 2003,2004 və 2005-ci illərin iyul-avqust aylarında cütlük həmişəmüsbət tərəfə hərəkət edib. BizYapon yenasını iyulun əvvəlindəala bilərik ki, trendin aşağıyadoğru dəyişməsi ilə bağlaya bilək.

Qlobal bazarlararası analizuzunmüddətli treyderə vaciblazım olduğu kimi, deytreyderə dəlazımdır. Uzunmüddətli perspek-tivdə valyutanı və ya valyutabazarını analiz etməklə, digər va-lyutalarla tutuşdurmaqla treyder-lər gəlirli ticarət strategiyalarıyaratmaq üçün çox mühüm infor-masiyalara sahib ola bilərlər.


8

Şəkil 3

BAX I Ş28 Geniş bucaq


İn Forex 06 (28) / iyun, 2012

AK S İ YA Xeyriyyə

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

29

May ayının 19-da “İnForex” şirkətinin təşəbbüsüilə növbəti xeyriyyə aksiyası keçirilib. Şirkətinmeneceri Qafar İmanverdiyev Peşəkar kursuntələbələrilə birlikdə “Günəş” uşaq evinə baş çəkiblər.

Uşaqlar şirkətin əməkdaşlarını görəndə çoxseviniblər. “Günəş” uşaq evinin müdirəsi Məhbubəxanım da öz dərin minnətdarlığını bildirib.

“Həqiqətən, uşaqlar hədiyyələri görəndə onların

sevincinin həddi-hüdudu yox idi. Fikrimcə, beləgözəl uşaqları sevindinrmək bizim hər birimizin bor-cudur. Biz onlara daim maddi və mənəvi dəstək ol-malıyıq”,- deyə Qafar İmanverdiyev görüşlə bağlıjurnalımıza verdiyi açıqlamada bildirib.

“İnforex”dən verilən məlumata görə, şirkətinxeyriyyə tədbirləri davam edəcək.


“İnforex” uşaqlarısevindirdi


İn Forex 06 (28) / iyun, 2012

REK LAM

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

30


http://inforex.az/forum_new/viewtopic.php?f=1&t=1524&p=104448#p104448


İn Forex 06 (28) / iyun, 2012

ALƏT Praktika

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

31

Fibonaççi nisbətləri trey-

derlər arasında kifayət

qədər geniş yayılıb.

Çoxları ondan korreksiyanın

çata biləcəyi səviyyələri hesabla-

maq üçün istifadə edirlər. Amma

bəzi xırda “bicliklər”lə bu işin ef-

fektini daha da artırmaq olar.

Əvvəla, fibo-nisbətləri boş

qrafikdə, “vakuumda” tətbiq et-

məyin. Başqa alətlərlə, indikator-

larla birgə işlədin. Qrafik

modellərlə fibo-nisbətlərin üst-

üstə düşməsi daha yaxşı effekt

verir və uğurlu ticarət imkanlarına

işarə edə bilər. Qrafik modellərlə

nisbətlərin arasında ziddiyyət

varsa, tələsməmək və hadisələrin

inkişafını gözləmək məsləhətdir.

Çox vaxt qiymət 0%-38% və

62%-100% Fibonaççi səviyyələri

arasında “parabolik hərəkət”

adlanan trayek-

toriya ilə hərəkət edir. Ona görə

də həmin səviyyələrin arasında

qiymətin “sıxılmasını”

izləmək lazımdır.

Daha sonra qiymət bu diapazon-

dan çıxanda bazara girə bilərik

(şəkil 1). Bu çıxış çox vaxt impul-

siv olur və yaxşı gəlir götürməyə

imkan yaradır.

Fibonaççi ilə işləməyin başqa

bir maraqlı üsulu budur: qrafikdə

gap yarananda fibo-nisbətləri

trendin ekstremumundan elə

çəkirik ki, 50% səviyyəsi gap-in

ortasına düşsün. Bundan sonra

qiymətin 100% səviyyəsinə qədər

hərəkət edəcəyini gözləyə bilərik

(şəkil 2).


Fibonaççi ilə3 “fokus”

Qrafik modellərlə

fibo-nisbətlərin üst-üstə düşməsi

daha yaxşı effekt verir və uğurlu

ticarət imkanlarına işarə edə bilər.

Şəkil 1

8



Fibonaççi ilə işləməyin başqa bir maraqlı üsulu

budur: qrafikdə gap yarananda fibo-nisbətləri trendin

ekstremumundan elə çəkirik ki, 50% səviyyəsi gap-

in ortasına düşsün. Bundan sonra qiymətin 100%

səviyyəsinə qədər hərəkət edəcəyini gözləyə bilərik

(şəkil 2).

Bir çox treyderlər fibo-səviyyələri məhz haradan

çəkməklə bağlı tərəddüd keçirirlər. Belə bir metodu

sınayın. Mütləq maksimum/minimumlar heç də

həmişə fibo-nisbəti qurmaq üçün ən yaxşı nöqtələr

deyillər. Onların əvəzinə, trendin başladığı zonada

ikiqat dib/ikiqat zirvə axtarın. Və aləti ikinci eks-

tremumdan qurun (şəkil 3). Bu, korreksiya dalğasını

tutmağa daha yaxşı imkan verəcək.


Şəkil 2

Şəkil 3

8

Facebook-da bizə qoşulun

ALƏT32 Praktika

http://www.facebook.com/pages/Inforexaz/103717423006873?ref=ts

http://www.facebook.com/pages/Inforexaz/103717423006873?ref=ts


İn Forex 06 (28) / iyun, 2012

R İ S K L Ə İ Ş Money-management

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

33

Qafar İmanverdiyev

Vəsaitlərin effektiv yer-ləşdirilməsi proqramıtərtib olunmadan

maliyyə bazarlarında uğurlufəaliyyət göstərmək mümkündeyil. Kapitalın effektiv idarəedilməsi treyderə marjinalticarət sistemi üzrə işləyənmaliyyə bazarlarında zərərsizfəaliyyət göstərməyə imkanyaradır. Həyata keçirilən hər birticarət əməliyyatı üzrə qabaq-cadan hesablanmış müvafiq nis-bətdə mənfəət və zərərhəcmlərinin müəyyənləşdirilməsibazar iştirakçısının pul və-saitlərinin idarə edilməsibacarığına yiyələnməsinə imkanyaradır ki, bu da əməliyyatlaraoyun kimi yanaşmanı aradanqaldırır.

Kapitalın idarə edilməsinin

ümumi prinsip və qaydalarına

nəzər salaq:

1. Əməliyyatlar üzrə yer-

ləşdirilmiş vəsaitlərin həcmi

ümumi kapitalın 50% -dən çox ol-

mamalıdır.

Bu prinsip ticarət əməliyyatları

açılarkən marjanın nəzərə alın-

ması qaydalarını müəyyən edir:

bazarda gözlənilməz situasiyaların

yaranacağı təqdirdə normal

fəaliyyətin həyata keçirilməsi

üçün saxlanılan rezerv ehtiyatların

həcmi ümumi kapitalın 50%-dən

az olmamalıdır. 50% həddi Mörfi

tərəfindən müəyyənləşdirilib.

Lakin əksər analitiklərin fikirincə,

əməliyyatlar üzrə yerləşdirilmiş

vəsaitlərin həcmi ümumi kapi-

talın 5-30% intervalın-

dan çox olmalı deyil.

2. Hər bir ticarət əməliyyyatı

üzrə yerləşdirilmiş vəsaitlərin

həcmi ümumi kapitalın 10-15%-

dən çox olmamalıdır.

Bu prinsipə riayət edilməsi

bazar iştirakçısının müflisləşmə-

sinə səbəb ola biləcək bir

əməliyyatda həddindən artıq və-

saitlərin yerləşdirilməsindən

sığortalayır.

3. Treyderin vəsaitlərini yer-

ləşdiridiyi ticarət əməliy-

yatları üzrə risk norması yer-

ləşdirilmiş ümumi kapitalın 5%-

dən çox olmamalıdır.

Bu halda ticarət əməliyyatları

üğursuz olduğu təqdirdə bazar

iştirakçısı ümumi vəsaitinin

sadəcə 5%-i həcmində zərərə

uğraya bilər. 5% həddi Mörfi

tərəfindən müəyyənləşdirilib.


Kapital-strategiya

Bazarda qiymətlər tez-tez dəyişdiyi

halda stop-sərəncamlar mövcud qiymət

səviyyəsindən kənarda yerləşdirilməlidir.

Pulu qazanmaq üçün əvvəlcə əlində

olanları düzgün idarə etməyi bacarmaq lazımdır

8



Elder isə bu həddi 1.5%-2%-dək azaltmağı tövsiyyə edir.

4. Eniş istiqamətli ticarətəməliyyatları üzrə girov şəklindəödənişlərin ümumi həcmi ümumikapitalın 20-25%-dən çox olma-malıdır.

Bazarda eyni isitiqamətli ten-densiyalar tamamilə oxşar şəkildətəzahür etmir. Hər bir tendensiyaüzrə böyük həcmdə əməliyyatlarınyerləşdirilməsi müvafiq əməliy-yatların diversifikasiya prinsiplə-rini pozur. Vəsaitlərin optimalşəkildə yerləşdirilməsi prinsipiheç zaman nəzərdən qaçırılma-malıdır.

Ticarət əməliyyatları yer-ləşdirilərkən hər hansı əməliyyatnəticəsində yarana biləcək zərər-ləri mümkün qədər digər əməliy-yatlar vasitəsilə kompensasiya et-məyə çalışmaq lazımdır. Forexdəvalyuta kurslarının dəyişmə di-namikasının demək olar ki, oxşarolduğu 4 zonanı fərqləndiriməkmümkündür: dollar zonası, ster-ling zonası, yien zonası və avrozona.

5. Ticarət portfelinin diversi-fikasiya səviyyəsinin müəyyən-ləşdirilməsi.

Diversifikasiya - kapitalınınmühafizə edilməsi üsullarındanbiridir. Ticarət portfeliyaradılarkən əməliyyatların diver-sifikasiya və konsentrasiyasəviyyələri arasında optimal nis-bət müəyyənləşdirilməlidir.Yuxarıda qeyd edilmiş zonalarınhər birində eyni zamandaəməliyyatlar yerləşdirilməklə ka-pitalın daha etibarlı şəkildə idarəedilməsi mümkündür. Mövcudbazarlar üzrə mənfi korreksiyahəddi böyük olduqca yerləş-

dirilmiş əməliyyatların diversi-fikasiya səviyyəsi də yüksək ol-malıdır.

6. Stop-loss orderlərin yer-ləşdirilməsi səviyyələrininmüəyyənləşdirilməsi.

Stop - ticarət sərancamları birqayda olaraq bazar iştirakçısınınmüvafiq əməliyyatlara nəzarətimkanının olmadığı zamanlardazərər həcminin limitləndirilməsi

(stop-loss) və ya əlavə mənfəətintəmin edilməsi (take profit)məqsədilə yerləşdirilir.

Stop-loss səviyyəsininseçilməsi ilk növbədə bazar işti-rakçısının bir əməliyyat üzrəmüəyyənləşdirdiyi zərər ehti-malından, digər tərəfdən isəbazarda mövcud situasiyanıngələcək inkişaf istiqamətininqiymətləndirilməsindən asılıdır.

Bazar iştirakçısının ümumi de-pozit həcmini S, ticarət əməliyyat-larını yerləşdiridiyi zamanmüəyyənləşdirdiyi zərər həcminiL ilə işarə edək. Fərz edək ki, buiştirakçı ABŞ dollarının İsveçrəfrankı (USD/CHF) qarşılığındaalışı üzrə 100.000 həcmində, p1qiyməti üzrə əməliyyat açmışdı.

Buy USD 100.000

Sell CHF p1 x 100.000Hansı p2 səviyyəsində bazar

iştirakçısı mümkün zərərməbləğını (SxL) azaltmaq üçünsatış əməliyyatı yerləşdirməlidri?

P2 səviyyəsində yerləşdirilmişorder icra olunduğu təqdirdənəməliyyat üzrə zərər həcmi aşağı-dakı kimi olacaq:

Loss = CHF (p1-p2)x100.000

Digər tərəfdən qabaqcadan

müəyyənləşdirildiyi kimi, zərərhəcmi ABŞ dolları ilə ifadədə SxLhəddini və ya İsveçrə frankı iləifadədə SxLxp2 həddini aşmalıdeyil. Bu halda düstur aşağıdakıkimi alacaq:

(p1-p2)x100.000 = SxLxp2buradan stop orderlərin yer-

ləşdirilməsi səviyyəsi üçün aşağı-dakı bərabərliyi alarıq:

p2=p1-p1 x S x L / (S x L +100.000)

Qeyd etmək lazımdır ki, stop-sərəncamların yerləşdirilməsisəviyyəsini müəyyənləşdirərkənbazar iştirakçısı qiymət qrafikləriüzrə texniki indikator göstəri-cilərini nəzərə almalı, vəsaitlərinmühafizəsi metodlarını müəyyən-ləşdirməlidir.


8 8

R İ S K L Ə İ Ş34 Money-management



Bazarda qiymətlər daha tez-tezdəyişdiyi halda stop-sərəncamlarmövcud qiymət səviyyəsindəndaha kənarda yerləşdirilməlidir.Stop-sərəncamların hazırkıqiymətə hansı dərəcədə yaxın yer-ləşdirilməsi bazar iştirakçısınınmaddi marağından asılıdır.

7. Mümkün mənfəət və zərərhəcmləri arasında nisbətinmüəyyənləşdirilməsi.

Hər bir ticarət əməliyyatı za-manı mənfəət norması müəyyənedilməlidir. Bu mənfəət normasısonradan bazarda qiymətlərinarzuolunmaz istiqamətdə dəyişə-cəyi təqdirdə itkiləri azaltmaqməqsədilə zərər normasınınmüəyyənləşdirilməsi ilə balans-laşdırılmalıdır. Bir qayda olaraqmənfəət və zərər normalarıarasında nisbət 3:1 şəklindəmüəyyənləşdirilir. Əks təqdirdəbazarda yeni əməliyyatların yer-ləşdirilməsindən imtina edilmə-lidir. Misal üçün: bazar iştirakçısıpotensial zərər məbləğını 100$həcmində müəyyənləşdirdiyizaman gözlənilən mənfəət nor-ması 300$ təşkil etməlidir.

İl ərzində yalnız məhdud saydaəməliyyatlar kifayət dərəcədəböyük mənfəətlə nəticələn-diyindən, hər bir uğurlu ticarətəməliyyatını mümkün dərəcədəuzun müddət ərzində açıq saxla-maqla mənfəəti maksimumsəviyyəyə qaldırmaq, digərtərəfdən isə uğursuz əməliyyatlarüzrə zərər həcmini minimumaendirmək lazımdır.

8. Bir neçə əməliyyatlarınicrası ilə həyata keçirilən ticarət.

Bir neçə əməliyyatın eyni za-manda həyata keçirilməsi iləticarət zamanı müvafiq əməliyyat-

lar iki qrupa bölünür: trendəməliyyatları və qısamüddətliticarət əməliyyatları. Trendəməliyyatları üzrə stop-sərəncam-lar kifayət qədər böyük intervaldayerləşdirilir ki, bu da qiymətlərinəks istiqamətdə korreksiyası za-manı müvafiq əməliyyatları açıqsaxlamağa imkan yaradır. Təcrübəgöstərir ki, məhz bu tip əməliyyat-lar ticarət fəaliyyəti zamanı dahaböyük mənfəət qazandırır.

Qısamüddətli ticarət xarakterliəməliyyatlar üzrə isə daha sərt(mövcud qiymət səviyyəsinə dahayaxın məsafədə) stop-sərəncamlarqoyulur. Nəticədə bazardaqiymətlər müəyyən səviyyəyə çat-dığı zaman bu əməliyyatlarbağlanır və müvafiq qaydada yeniticarət sərəncamları yerləşdirilir.

9. Ticarət strategiyasınınyaradılmasında konservativyananşma

Tevels, Harlou və Stoun müəl-lifləri olduğu “Əmtəə Fyuçersləri

Bazarında Ticarət“ adlı kitabdayazırlar: “Mənfəət əldə etməkehtimalı daha az, lakin konserva-tiv ticarət metodu üzrə fəaliyyətgöstərən bazar iştirakçısı mənfəətəldə etmək ehtimalı daha çox,lakin aqressiv ticarət metodu üzrəfəaliyyət göstərən bazar işti-rakçısına nisbətən yekun nəticədədaha çox qazanc götürəcək”.

Bu cür mövqe Mörfinin dəəsərlərində əksin tapıb: “Bazarın

konservativ iştirakçıları yekunnəticədə həqiqətən də uğurqazanırlar. Qısa zamanda dahaçox qazanmaq istəyən bazar işti-rakçıları aqressiv ticarət strate-giyasından istifadə edirlər.Həqiqətən də bazarın bu işti-rakçılarının mənfəəti hiss olu-nacaq səviyyədə böyükdür. Lakinbu hal bazarda qiymətlərin arzuolunan istiqamətdə dəyişməsi za-manı müsbət nəticələr verir.Qiymətlərin əks istiqamətdə dəy-işməsi isə bu tip iştirakçılarınmüflisləşməsi ilə nəticələnir”.


8

R İ S K L Ə İ Ş Money-management 35


İn Forex 06 (28) / iyun, 2012

MÜQAY İ SƏ Paralellər

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

36

Van K.Tarp

Siz heç düşünmüsünüz-mü ki, qartopu oyunuilə ticarət arasında nə

qədər oxşarlıqlar var? Qartopuoyunun mahiyyəti rəqibin giz-ləndiyi qar divarı dağırtmaq-dır. Öz növbəsində siz də qar-dan divar quraraq, özünüzüqartopu yağışından qoyursunuz.Qarşınızdakı divar uçduqdansonra siz uduzursunuz. Əgərxırda divar qursanız, təhlükəliolar, amma böyük divar siziyaxşı müdafiə edəcək.

Bundan başqa, iki növ qartopu

var – ağ və qara. Bilirik ki, realhəyatda qara qartopu olmur,amma gəlin metafora üçün beləqəbul edək. Qara qartopular di-vara dəydikdə təxminən özüboyda dəlik yaradır. Ağ qartopularisə divara yapışaraq, onu daha damöhkəmləndirir. Mən bilirəm, bu,təbii səslənmir, amma mənə qaraqartopu lazımdır ki, metaforaişləsin. Bəs treydinqdə bu qara vəağ qartopu rolunu nə oynayır?

Qartopular divara dəydiklərinəgörə bir qədər dağıdıcı xarakterdaşıyırlar. Buna görə də qara qar-topular həcmlərindən daha böyükhissəyə zərər vururlar. Ağlar di-vara əlavə olunurlar. Onda nədiraxı bu dağıdıcı qüvvə?

Hamı istəyərdi ki, divarına ağqartopuları gəlsin, çünki onlar di-varı böyüdür. Amma biz heç cürqaralarından qaça bilmərik. Sizcətreydinqdə ağ və qara qartopularhansı terminlə ifadə olunub?

Tutaq ki sizin kifayət qədərböyük divarınız var və divaradəyən hər 20 ağ qartopuna birqarası düşür. Sevinəcəksiniz?Yoxsa siz daha nəyisə bilməli-siniz?

Elə də çox sevinməyin, çünkisiz hələ qartopuların nisbi həcminibilməlisiniz. Məsələn, siz 1000ədəd xırda muncuq boyda qartopuəldə edə bilərsiniz, amma onlar 1dənə 2 metrlik ölçüdə qara qartop-unun zərbəsini kompensasiya edəbilməz. Belə çıxır ki, qara qartop-uların ağlara qarşı həcmi dahavacib xarakter daşıyır. Necə fikir-ləşirsiniz, treydinqdə bunu nə əksetdirir?

Digər vacib amil sizə divarın nəqədər davam edəcəyini və nədərəcədə tez-tez qartopularıngələcəyini bilməkdir. Hərsaniyəyə bir qartopu daha böyüktəsir edəcək, nəinki hər saata birqartopu.


Treydinq

və

qartopu

8



Bəs treydinq terminində qartop-uların tezliyi nədir?Treydinq are-nasında bir çox insanlar yuxarıdaqeyd olunan amillərdən yalnız bir-inə diqqət yetirirlər - ağ qartopu-ların qaralara nisbəti, digərləriniisə inkar edirlər.

Bütün bunları necə izah edək?

Qartopu oyunu metaforunda ilkamil qartopu divarı idi. Əgər divaruçdusa, onda qartopulardanqorunmağa heç bir müdafiənizqalmır. Ümidvaram, siz anladınızki, bu, sizin hesabın vəziyyətidir.Ümumiyyətlə, hesabınız nə qədərböyükdürsə, fəlakətlərdən bir oqədər etibarlı qorunmusunuz.

Növbəti amil iki növ - ağ vəqara qartopulardır. Qara qartopu-lar itki, ağlar gəlir deməkdir.Bütün qartopuların malik oldugudağıdıcı qüvvə - əməliyyatındəyəridir. Hamı istəyərdi ki, di-vara ağ qartopular dəysin, çünkionlar divarı möhkəmləndirir.Amma heç vaxt qaralardan siğor-talanmamışıq. Ağ qartopuların

ümumi faizi isə gəlirlik faizinəbərabərdir. Bütün insanlar böyükvaxt sərf edirlər ki, əməliyyatlardadüz olsunlar.

Hamımız istərdik ki, 90% ağqartopu (gəlir), 10% qaraqartopu(itki) əldə edək. Əgər ağ qartopu-lar muncuq boyda, qaralar 2 metr-lik ölçüdə olsa, necə? Onda

ağların 10 dəfəçox olmasına baxmayaraq, nəticəaydındır. Bəlkə indi sizə treydin-qin qızıl qaydası aydın olacaq –tez bir zamanda itkinin qarşısınıalmaq və gəlirin artmasına şəraityaratmaq.

Bilməli olduğunuz ən vacibməsələ ağ qartopuların qaralaranəzərən nisbətidir. Başqa sözlədesək, “divara dəyən orta qartopu-nun nisbi təsiri”. Bu ilkin risk (R)və ya R əmsalı nöqteyi-nəzərindən bütün əməliyyat-

larınıza aiddir. Bütün əməliyyat-larınızın ortaq R-i sisteminizin gö-zlədiyi nəticədir. O, divara dəyənqartopunun orta təsirinəbərabərdir. Ola bilsin ki, indi sizticarət sisteminizdə gözləməninvacibliyi fərqinə varacaqsınız.

Tutaq ki, siz bir qartopunun

orta təsiriniqiymətləndirdiniz və nəticələryaxşı oldu. Amma siz yenə nə isəbilməlisiniz. Əlbəttə, bu, qartopu-ların nə dərəcə tez-tez gəlməsidir.

Bəs xatırlatmadığımız ən vacibamil hansıdır? Pozisiyanın həcmi.Bu, istənilən anda divara nə qədərqartopunun çatmasına bərabərdir.Əgər divara 1000 qartopu çatırsa,bu, bir qartopudan dahaəhəmiyyətlidir. Əgər 1000 qaraqartopu meydana çıxırsa, onlar di-varınızı uçura bilər. Onda orta qar-topunun müsbət və ya mənfiolmasının mənası yoxdur. Bu,bütün hesabın bir əməliyyatdariskinə ekvivalentdir. Əgər səhvetsəniz, müflis olacaqsınız. Sis-teminizin böyük müsbət gö-zləməyə malik olmasının belədəəhəmiyyəti yoxdur, çox böyükrisk təhlükəli ola bilər.

Bu amillər barədə düşünün.Ticarətinizdə nəyə diqqətinizicəmləşdirirsiniz? Bəlkə nə isəvacib bir şeyə əhəmiyyət ver-məmisiniz?


Bilməli olduğunuz ən vacib

məsələ ağ qartopuların qaralara

nəzərən nisbətidir.

8

MÜQAY İ SƏ 37Paralellər


İn Forex 06 (28) / iyun, 2012

TƏTB İQ38 Praktika

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

“Fraktal” termini bir çox

treyderlərin leksikasında

möhkəm yer tutur. Buna

Bill Vilyamsın “Ticarət xaosu”

kitabı xüsusi təsir göstərib.

Həmin kitabda bəzi özünəməx-

sus qrafik formasiyalar “fraktal”

adlandırılır. Düzdür, Vilyamsın

treydinqdə “Fraktal” ter-

minindən riyazi baxımdan

düzgün istifadə etməməsilə bağlı

mübahisələr var. Amma terminin

özü gözəldir və dövriyyədə qala-

caq.

Bu məqalənin məqsədi “frak-tal” adlandırılan formasiyalardanistifadəyə yeni alqoritm tətbiq et-məkdir.

Ümumi tərifə görə, istənilənzaman periodlu qiymət qrafikindəfraktal modeli minimum 5 ardıcılbardan ibarətdir. Belə fraktallardaorta bar özündən əvvəlki və son-rakı 2 bardan ən hündür (və ya ənaşağı) səviyyəyə malik olmalıdır.Diqqət yetirsəniz, fraktal bir sırabarların ardıcıllığından və onlar-dan birinin ekstremum yaratmasıilə meydana gəlir: Qiymətqrafikin bu nöqtəsində hərəkət is-tiqamətini dəyişir.

Oxşar yanaşmanı T. Demark“Texniki analiz – yeni elm” adlıkitabında da göstərmişdi. O,dönüş nöqtələrini “dayaqnöqtələri” adlandırdı və onlarınömrələdi. Birinci dayaq nöqtəsi 3bardan, ikinci dayaq nöqtəsi 5 bar-dan ibarətdir. 1 nömrəli şəkildə“A” formasiyası ikinci dayaqnöqtəsinə uyğun gəlir, amma əgəryan barları götürsək, onda birincidayaq nöqtəsidir.

Hər iki müəllif nəzərə alıb ki,əgər növbəti bar özündənəvvəlkinin kölgəsindədirsə, ondaəvvəlkilər tərərfindən udulur vəanalizdə istifadə olunmur. “B” və“D” formasiyaları (şəkil 1) bu cürudulan barları əks etdirir.

Aydındır ki, belə qrafik fraq-menti necə adlandırsaq da,istənilən halda qiymətin hərəkətiistiqamətində dönüşü göstərir.

B.Vilyamsın təklif olunanmetodunu başa düşmək üçün frak-talların qarşılıqlı əlaqəsini izləməklazımdır. Hər şeydən əvvəl, ikinöv fraktal var: ilkin və siqnalfraktalları (şəkil 2). Biz görürükki, “siqnal” aşağıya doğruhərəkətə işarə edir: satış əməliy-yatı verməyə hazırlaşmaq

lazımdır. Şəkil 3-də satış əməliyy-atı açılacaq səviyyə və Stop-Lossgöstərilib. Asanlıqla görmək olarki, satış səviyyəsi satışa siqnalverən fraktalla üst-üstə düşür.


Fraktallarıngizli tərəfləri

Şəkil 1. “Ticarət xaosu” və “Birjaticarətində yeni ölçü” adlı kitabların

müəllifi Bill Vilyams belə formasiyaları“fraktal” adlandırmağı təklif edib

(“Ticarət Xaosu” kitabından)

Şəkil 2. İlkin və siqnal fraktalları(“Ticarət Xaosu” kitabından)

Start

Siqnal

8



Stop-Loss isə asan bir qayda ilətəyin olunur: iki yaxın bir-birinəəks fraktaldan ən uzaq pik nöqtəgötürülür.

Fraktallara yeni baxış

Ənənəvi olaraq “fraktal” ad-landıracağımız yeni formasiyatəklif etməzdən əvvəl terminlərbarədə razılaşaq. Bazarlardaistənilən qiymət hərəkəti iki

istiqamətdə baş verir: trend vəkorreksiya. Trend istiqamətindəhərəkəti “impuls” adlandıraq, kor-reksiya isə elə “korreksiya” olaraq

qalsın. Hər bir treyder arzulayırki, impuls mümkün qədər güclüolsun, korreksiya isə əksinə. İm-pulsdakı qiymət artımı ilə korrek-siya zamanı onun enişi arasındakıfərqi “rıçaq” adlandıraq. O, nəqədər böyükdürsə, treyderin gəliridə bir o qədər çoxdur. “0”-abərabər “rıçaq”da qiymətlərəvvəlki vəziyyətinə, mənfi“rıçaq”da isə itki vəziyyətinəgəlmiş hesab olunur.

Şəkil 4-də “fraktal” adlandıra-cağımız 4 formasiya göstərilib.Qrafikdəki bütün hərəkətləri on-ların köməyilə təsvir edəcəyik. Aformasiyasını “həqiqi buğa frak-

talı” adlandıraq. Müvafiq olaraq“B” – “yanlış buğa fraktalı”, “C”və “D” formasiyaları “həqiqi ayıfraktalı” və “yalnış ayı fraktalı”adlanır.

“A” formasiyası müsbət rıçaqamalikdir: impuls korreksiyadanböyükdür – gəlir götürülür. “B”formasiyası isə mənfi rıçaqa işarəedir. Artım hərəkəti enişdən, im-puls korreksiyadan zəifdir və trey-der itki verir.

“C” və “D” formasiyaları ilə dəeyni məntiqlə işləyirik.

Qrafikdə fraktalları avtomatikəks etdirmək üçün Zig-Zag in-dikatorundan istifadə edin. İndika-torun parametrlərində 5% sapmaseçin. Nəticəni şəkil 5-də izləməkolar.

Fraktalı 3 qiymət ardıcıllığı iləqeyd edək. Məsələn, 1-2-3 –həqiqi buğa fraktalı, 10-11-12 –həqiqi ayı fraktalı olsun.

Diqqət yetirin ki, eyni qrafikimüxtəlif fraktalların köməyiləgöstərmək olar. Artım hərəkətinəfikir verək. Onu həqiqi buğa frak-tallarının köməyilə 1-2-3, 3-4-5,5-6-7, 7-8-9 kimi göstərmək olar.Yalnış ayı fraktallarının köməyiilə 2-3-4, 4-5-6, 6-7-8 kimi təsviretmək mümkündür. Müvafiqolaraq, hər bir konkret qiymət barıeyni vaxtda müxtəlif fraktallaraaid ola bilər.


Şəkil 3. Əməliyyatın açılacağı səviyyənin və stop-lossun müəyyənedilməsi üçün fraktallardan istifadə (“Ticarət Xaosu” kitabından)

Şəkil 4. Fraktallara yeni baxış.Qiymət hərəkətinin quruluşunu

tam təşkil edən 4 formasiya.

Qrafikdəki bütün

hərəkətləri 4 formasiyanın

köməyilə göstərə bilərik

8 8

TƏTB İQ Praktika 39

Start İki fraktal arxaya

Stop

Bir fraktal arxaya

Qısa pozisiyaya girmək

Bir fraktal arxaya

Stop

İki fraktal arxaya

Satış üçün signal



Fraktal analizini tətbiq edərkəntreyder qiymətin xaotik hərəkətinəmüəyyən quruluş verməyə çalışır.Tez-tez eyni qiymət formasiyasınamüxtəlif treyderlər ya “buğa”, yada “ayı” kimi baxırlar. Adətən bu,treyderin şəxsi inamından irəligələrək, əməliyyatın açılması ilətəsdiqlənir.

Amma gəlin qrafikin analizinəqayıdaq. “8-9” hissəsinə diqqətyetirək. Alış əməliyyatınısaxlayan treyder 7-8-9 fraktalınıəsl “buğa” kimi qəbul edir. 7-8hissəsində impuls müşahidə olu-nur, 8-9 hissəsi korreksiya kimiqəbul edilir.

İstənilən halda treyder ümidedir ki, qiymət 7-dən aşağıdüşməyəcək, nəticədə həqiqi buğafraktalı formalaşır, deməli, rıçaqmüsbət olacaq. Amma çox böyükehtimalla, 8-9 intervalında satışəməliyyatları

açılmışdı. “Ayı” əhvallı treyder busahəni həqiqi ayı fraktalı impulsukimi qəbul edir və gözləyir ki,korreksiya zamanı 8-i keçməyə-cək. Nəticədə elə belə də oldu –10-cu nöqtə 8-ci nöqtədən aşağıoldu, 8-9-10 həqiqi ayı fraktalıyarandı.

Mübahisə üzdədir: 8-9 inter-valında bir treyder həqiqi buğafraktalının korreksiyasında uzunəməliyyat, digəri isə həqiqi ayıfraktalının impulsuna görə qısa

əməliyyat açıb. İndi onlardanhansı düzdür?

İşə gəldikdə, burada ziddiyyətyoxdur. Bunu anlamaq üçün frak-tal analiz nəzəriyyəsini qəbuletmək kifayətdir: fraktal – bazarıncari vəziyyətini müəyyən edən vəbazarda üstünlük təşkil edən işti-rakçıların əhvalını göstərən for-masiyadır. Amma

bu əhvalıyalnız fraktalın tam formalaş-masından sonra müəyyən etməkolar. Gələcəyi görmək mümkündeyil, ona görə də fraktallarqiymət hərəkətini qabaqcadanbildirmir.

Bir qayda olaraq peşəkarlarqrafikin ən aşağı və ya yuxarınöqtəsini tutmağa çalışmırlar.Onlar üstünlük təşkil edən is-tiqamətdə əməliyyat verirlər.Bununla belə, treyder hesab edirki, impulsdadır və gələcək korrek-siya rıçaqı müsbətdə saxlayacaq.

Onun düz və ya səhv olduğunumüəyyənləşdirmək üçün fraktalınformalaşmağını gözləmək kifayət-dir. Əgər treyder düz tapıbsa, çoxgüman, pozisiyanı saxlayacaq vəgələcəkdə yeni fraktalın formalaş-masını izləyəcək. Yox, əgər o səhvolsa, pozisiyanı bağlamağa çalışa-caq.

Cari əməliyyatı idarə etməküçün iki yanaşı fraktalın bir-birinəqarşı vəziyyətini izləmək kifayət-dir. Yenə qrafikə qayıdaq (şəkil5). Alış əməliyyatı verən treyderüçün 8-9 hissəsi korreksiyadır. O,ehtimal olunan həqiqi buğa frak-talının formalaşmasını gözləyir.Həqiqətən də 9-cu nöqtə 7-cinöqtədən yuxarıdır, treyderin göz-lədiyi öz təsdiqini tapdı, rıçaqmüsbətdir və pozisiyanı saxla-mağına dəyər. Satış əməliyyatıverən treyder yalnız 10-cunöqtədə nəticə əldə edəcək.Həmin ana qədər o, bazarınvəziyyətini birmənalı dərk edəbilmir. 10-cu nöqtədə buğa əhvallıtreyder hansı informasiyanı əldəedir? Onun üçün informasiya yox-dur. O güman edir ki, 9-10 hissəsiyeni buğa fraktalı impulsudur.


Şəkil 5. Fraktallardan praktik istifadə.

Gələcəyi görmək mümkün

deyil, ona görə də fraktallar qiymət

hərəkətini qabaqcadan bildirmir.

8 8




Satış əməliyyatı verən treyderbu hissəni korreksiya kimi qəbuledir: rıçaq müsbətdir vəpozisiyanı saxlayırlar. Alışəməliyyatı verən treyder üçünyeni informasiya qiymət 9-cunöqtədən aşağı düşəndən sonraəldə olunacaq. Aydındır ki, buvəziyyətdə 11-ci nöqtə yanlışbuğa fraktalı formalaşdırır. Trey-der üçün pozisiyanı bağlamaqhaqda düşünmək daha yaxşıolardı. 10-11-ci hissəni 9-cusəviyyənin kəsilməsindən sonrahəqiqi ayı fraktalı impulsu kimiqəbul etmək və satış pozisiyasınısaxlamaq lazımdır.

Fraktalların köməyilə qrafik-lərin analizi alqoritmi çox aydıntəsvir olunub. İndi isə onun prak-tik tətbiqi ilə bağlı nüanslara nəzərsalaq. Hər şeydən əvvəl, fraktallaröz həcmlərinə görə fərqlənir.Həcmi tam impulsa görə müəyyənetmək olar, onun faydalılığını isərıçaqın uzunluğuna görəqiymətləndirmək mümkündür.Həqiqətən qiymət kifayət qədəruzağa gedə bilər, korreksiya za-

manı isə demək olar, həminsəviyyəyə qayıdacaq. Ona görədə, fraktalları ölçmək və müvafiqolaraq müqayisə aparmaq üçün ikikəmiyyəti götürək: impuls vərıçaqların böyüklüyü.

Treyder üçün böyük impulsa vərıçaqa malik fraktal yaxşıdır.Adətən belə də olur. Əgər qiyməttrend üzrə kifayət qədər uzağagedə bilibsə, onda korreksiya

bir qayda olaraq, əhəmiyyətsizdir.Yeni başlayan treyderlər tez-tezhər şeyi başqa cür təsəvvüredirlər. Bazarın vəziyyətinidüzgün qiymətləndirə bilmədənonlar qiyməti çox uzaqlara bu-raxırlar. Ümid edirlər ki, böyükkorreksiya olacaq. Və bunu belə“əsaslandırırlar” ki, klassiktexniki analizə görə qiymət mü-

vafiq səviyyəni kəsdikdən sonraona qayıdır. Bu, heç də belə deyil,istənilən halda, fraktala aid deyil.

Qiymət qrafikində 5-6-cıhissəyə diqqət yetirək (şəkil5).

Təsəvvür edək ki, 4-5-ci hissədətreyder satış pozisiyası açdı.Qiymət 4-cü səviyyədən yuxarıqalxdı, amma treyder busəviyyənin yuxarıdan test olu-nacağı ümidilə pozisiyanı

saxladı. Amma möcüzə baş ver-mədi: korreksiyanı başa vurduq-dan sonra qiymət yuxarıya getdi.Gələcəkdə 4 ay sonra qiyməthəmin qısa pozisiya səviyyəsinəqayıdacaq, amma vaxt itkisi vədepozitdə vəsait çatışmazlığı iləbağlı bildiriş uğursuz əməliyyat-ların vaxtında bağlanmasının vaci-bliyini təsdiqləyir. Bazarın praktikanalizi iki yanaşı fraktalın analiz-inə görə uyğunlaşdırılmalıdır:əvvəlki tam formalaşmış vəhazırda formalaşan. Qalan qiyməttarixi böyük bir əhəmiyyətə malikdeyil.

Hər dəfə bazarın hərəkəti müx-təlif şəkildə formalaşır, ona görəki, fraktalların ardıcıllığı müx-təlifdir. Tez-tez qiymət hərəkətinintəkrarlanması ilə bağlı klassikanaliz postulatından istifadə et-məklə treyder əvvəlki bazardönüşünü analiz edir və ümid edirki, qiymət bu dəfə də əvvəlki kimihərəkət edəcək: bütün impuls vəkorreksiyaları eynən təkrarla-yaraq.


Yeni başlayan treyderlər

tez-tez hər şeyi başqa cür

təsəvvür edirlər.

8 8

TƏTB İQ Praktika 41



Əslində formalaşmış fraktalagörə bazarın vəziyyətiniqiymətləndirmək, pozisiyalarındüzgün istiqamətdə verildiyinəəmin olmaq və tendensiyanın sax-landığına ümid etməklə cari frak-talın formalaşmasını diqqətləizləmək kifayətdir. Yanlış fraktal –pozisiyanı bağlamağa siqnaldır,çünki bazarda əhval dəyişib.

Uzunmüddətli tendensiyanıqiymətləndirmək üçün iki zamanintervalından istifadə etməklazımdır, məsələn, Daily vəWeekly şamlarından. Uzunmüd-dətli tendensiyanı müəyyən etməküçün fraktalları seçmək və Weeklyqrafikdə iki yanaşı olanını analizetmək lazımdır. Müxtəlif şamlarkimi farktallar da kölgəli olabilər. Beləliklə, əgər fraktal tamolaraq əvvəlki fraktalın impulsuhüdudlarında yerləşirsə, onu köl-gəli hesab etmək lazımdır. Analizedərkən belə fiquru konsolidasiyakimi izah etmək olar. Ola bilsinki, bazar fasilə edib, amma ümumiəhval dəyişməyib.

Vacib praktik suallardan biriəməliyyatın nə vaxt açılması iləbağlıdır. Pozisiyanı impulsda da,korreksiyada da açmaq olar. Əgərtreyder cari fraktalda impulsgörürsə, pozisiyanı qısa stop-lossla açmaq lazımdır. Korreksiyamütləq olacaq və əsas məsələhazırkı gəliri qoruyub saxla-maqdır. Əgər “yüklənmə” korrek-siyada baş verirsə, “itkiyə doğrupiramida” yaxşı nəticə verir. Bəli,köhnə qaydaya görə bunu eləməkolmaz. Əslində isə olar, ammafraktalın hüdudlarında.

Əgər fraktal yanlış oldusa vəbu, korreksiya yox, impulsdursa,açıq pozisiyanı bağlamaq məs-

ləhətdir. Bundan əlavə, impulsdatədricən əməliyyatın həcminiartıra-artıra piramida qurmaqyaxşıdır. Beləliklə, məsələn, artımhərəkətinin korreksiyası zamanıtəxminən korreksiya diapazonunuqiymətləndirmək və bu diapazonubir neçə səviyyəyə bölməklazımdır. Nəticə çox yaxşı olacaq:sizin alışlarınızın orta qiyməti budiapazonun orta qiymətindənaşağı olacaq.

Fraktallardan kapitalın idarəsizamanı da istifadə etmək olar.Qeyri-müəyyənlik zonası fraktalıniçində baş verir. Prinsip etibariləriski qiymətləndirmək üçün im-pulsun böyüklüyü kimi, rıçaqdanda istifadə etmək lazımdır.

Qiymətinfaiz dəyişməsinə görə “stop”səviyyələri yerləşdirməyin klassikqaydası orta dəyişən göstəricilərvə digər vasitələr baxımındanfraktal analizə elə də uyğungəlmir. Belə səviyyələri müəyyənedərkən formalaşan fraktalın siq-nal verməyini gözləmək lazımdır:həqiqidir, yoxsa yanlış. Ona görədə, “stop” səviyyələr fraktallardankənarda yerləşdirilməlidir. Buqaydaya riayət etməmək stop-lossların yanlış işə düşməsinəsəbəb olacaq. Pozisiyanın həcminibu qaydaya görə təyin etməklazımdır.

Beləliklə, adi fraktallardan nəilə faydalanmaq olar? Qiymətqrafiki 4 formasiyadan ibarət

ciddi strukturlardan əmələ gəlir.Əgər siz satışdan uzaqsınızsa,həmişə alırsınızsa, fraktallarınsayını ikiyə azaltmaq olar: həqiqivə yanlış buğa. Qrafikin analiziniəlavə indikatorlar olmadanaparmaq mümkündür– yalnız ikiyanaşı fraktal bəs edər. Bu, texnikianalizlə bağlı güclü bilikləri ol-mayanlar üçün xüsusi aktualdır.Çoxlu tarixi məlumatları bilməkvacib deyil. Əsas odur ki, onlar ikifraktalı qurmaq üçün kifayət etsin.

Qrafikdə fraktalları ZigZag-danbaşqa alətlərlə də göstərmək olar.Bu, ən sadə üsuldur. İndikatorlar-dan və ya Kagi ya da Renko for-malı qiymət qrafiklərindən də

istifadə etməkolar. Bu, çox individual yanaş-madır. Qabacaq qiymət hərəkətiniproqnozlaşdırmağa çalışmaqlazım deyil, bu, faydasız işdir.Diqqəti yalnız kapitalın idarəsindəcəmləmək olar. Pozisiyanıistənilən istiqamətdə açırıq vəbazarın əhvalını başa düşməküçün fraktalın axıra kimi for-malaşmasını gözləyirik. Əgərtreyder haqlıdırsa, onda pozisiyanısaxlayır və növbəti fraktalınyaranmasını izləyir. Əgər fraktalyanlışdırsa, pozisiyanı bağlamaqlazımdır. Risk fraktalın həcmiləölçülür. Bu material xüsusən yenibaşlayan treyderlər üçün nəzərdətutulub. Fraktallar – ticarət siqnal-ları deyil, onlar sanki Elliotdalğalarıdır – bazarın xaotikhərəkətinə müəyyən yanaşmadır.


Fraktallar – ticarət siqnalları

deyil, onlar sanki Elliot

alğalarıdır – bazarın xaotik

hərəkətinə müəyyən yanaşmadır.

8



İn Forex 06 (28) / iyun, 2012 www.inforex.az(012) 4375323, 4367844 Jurnalı forumda müzakirə et

“İn Forex”intəhlil və

proqnozlarbürosu

“İn Forex”intəhlil və

proqnozlarbürosu

43


İn Forex 06 (28) / iyun, 2012

TƏHL İ L Proqnoz

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

44

Səbinə Məmmədqızı

1) Avro/dollar cütlüyündəartımın davam etməsi üçün qırıl-malı olan əsas müqavimət 1.2650səviyyəsidir. Bu səviyyəninkeçilməsi növbəti müqavimət olan1.2880 səviyyəsinə qədər qalxışasəbəb olacaq.

Eniş üçün dəstəklər 1.2500,1.2430 ərazisindədir.

Bilirik ki, hazırda diqqət prob-lemli ölkələrə, əsasən də Yunanıs-

tan və İspaniyaya yönəlib. Yu-nanıstanda hökumətin formalaş-masındakı, İspaniyada isə banksektorundakı problemlər diqqətmərkəzindədir. Fikrimcə, Yunanıs-tanda seçkilər keçirilənə qədərnisbi sakitlik və qalxış cəhdləriaktual olacaq. Sonrakı dinamikanıisə bu seçkilərin nəticələri, AMB-nin böhranı aradan qaldırmaqüçün atacağı addımlar müəyyənedəcək.

2) Usd/chf cütlüyünə nəzərsalmaq maraqlı olar. 0.9534dəstəyinin qırılması cütlüyünenişinə yol açacaq ki, bu haldanövbəti dəstəklər 0.9469, 0.9390səviyyələridir.


“Ayı”lar gedə bilər...İyun ayı üçün ekspert proqnozları

Yay fəsli adətən treyderlər üçün birqədər “təhlükəli” dövr sayılır. Çünkibazar iştirakçılarının çoxu istirahətə

getdiyindən, bazarlar həssas olur, asanlıqlamüxtəlif istiqamətlərdə dalğalanır, göz-lənilmədən hərəkətə gəlir... Üstəlik, majorcütlüklərin vəziyyəti də hazırda mübahisə üçünəsas yaradır: “Ayı”lar bazardakı işlərini görübqurtarıblarmı? Biz ekspertlərimizə yenə də ikiənənəvi sualla müraciət etmişik:

1) İyun ayında eur/usd cütlüyündənnə gözləmək olar?2) Başqa hansı cütlüklərə diqqət yetirməyi məsləhət görürsünüz?

Bir cümlə ilə

Səbinə Məmmədqızı- Yunanıstanda seçkilərkeçirilənə qədər nisbi sakit-lik və qalxış cəhdləri aktualolacaq. Sonrakı dinamikanıisə AMB-nin böhranıaradan qaldırmaq üçün ata-cağı addımlar müəyyənedəcək.

Mavlet Baqiyev- Avropada fundamentalfaktorların qeyri-müəyyənolmasını nəzərə alaraq, YeniZelandiya dollarına diqqətyetirməyi məsləhətgörərdim.

Fərid Hüseynov - Aud/usd “ikiqat təpə” for-malaşdırıb. Bu cütlükdə dəmüvafiq istiqamətdə ralliyəhazırlaşır.

Qafar İmanverdiyev:- Qızıl ve neftə diqqət ye-tirməyi tövsiyə edərdim.

İlqar Vəliyev:- Funt/dollarda maraqlıvəziyyət var. Aylıq və həftə-lik qrafiklərdə yarılmışüçbucaq fiquru görünür.

8



Mavlet Baqiyev

1) Cütlük tədricən 1.2624-əyaxınlaşmaqdadır. Onun keçilməsi1.2805-1,2855 aralığındakı əsaszonanın sınaqdan çıxarılmasınasəbəb olacaq. Artım 1.2930-50ərazisinə qədər qalxacaq, ammabu, aldadıcı xarakter daşıya bilər.

Nə qədər ki, cütlük 1.2600-1.2800-dan aşağıda hərəkət edir,eniş riskləri qüvvədə qalıb. Əgəreniş trendi bərpa olunarsa,cütlüyün 1.2250-yə qədər düşməsimümkündür.

2) Avropada fundamental fak-torların qeyri-müəyyən olmasınınəzərə alaraq, Yeni Zelandiya dol-larına diqqət yetirməyi məsləhətgörərdim.

Fərid Hüseynov

1) May ayı statistikaya görəgözlənilən nəticəni təkrarladı.Yəni investorlar satmağa üstünlükverdilər. Ümumiyyətlə, yay aylarıbir qədər fiksasiya ayları olur.Düşünürəm, eur/usd bir qədər kor-reksiyadan sonra yenidən aşağıyaistiqamətlənəcək. Hazırda 1.2800ətrafındakı müqaviməti test et-məyə doğru yönəlib. Enişin bunöqtədən sonra yenidən bərpa olu-nacağını düşünürəm.

2) Usd/jpy artım üçün çoxgözəl potensiala malikdir. Bundanyararlanmaq olar.

Aud/usd “ikiqattəpə” formalaşdırıb. Bu cütlük dəmüvafiq istiqamətdə ralliyə hazır-laşır.

Gbp/jpy, düşünürəm, reyncinyuxarı sərhədini - 133-ü test edəbilər.

Qafar İmanverdiyev

1) Qrafikə nəzər salsaq, aydın

müşahidə edərik ki, eur/usdcütlüyü son bir ay ərzində 998punkt aşağıya enib.Təbii ki, ayınəvvəlində bir çox internetsəhifələrində dərc etdiyim kimi,cütlüyün bu ay ərzində əks is-tiqamətdə qayıtması gözləniləndir.Eyni zamanda, qiymət bu ayınəvvəlində kiçik bir uptrendyaradıb və bunun ardını davam et-dirmek üçün artım trendinimöhkəmləndirməlidir. Əks haldayuxarıya qalxan tendensiyanınömrü az ola bilər.

Hədəflər (müqav-

imət): 1.2517-1.2665-1.2784-1.2902-1.3084.

Alternativ ssenarı: əks is-tiqamətdə 1.2169 və 1.1875-1.1640.

2) Qızıl və neftə diqqət yetir-məyi tövsiyə edərdim.

İlqar Vəliyev

1) Eniş hərəkətinin başa çat-dığını düşünürəm. Həftəlik qrafik-lərdə konvergensiya bunutəsdiqləyə bilər. Artımın hədəfikimi yaxın aylarda 1,28-1,30səviyyələrini görürəm.

2) Funt/dollarda maraqlıvəziyyət var. Aylıq və həftəlikqrafiklərdə yarılmış üçbucaqfiquru görünür.


Funt/dollarda maraqlı

vəziyyət var. Aylıq və həftəlik

qrafiklərdə yarılmış üçbucaq

fiquru görünür.

8

TƏHL İ L 45Proqnoz


İn Forex 06 (28) / iyun, 2012

TE XANAL İ Z46 Texniki mənzərə


İndikatorlar əsasında analiz07 iyun 2012

07 iyun 2012

07 iyun 2012

07 iyun 2012


İn Forex 06 (28) / iyun, 2012

T E X A N A L İ Z Dalğa analizi

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

47

Eur/usdweekly

Avro/dollar cütlüyü dalğa analizi nöqteyi-nəzərindən bir qədər mürəkkəb mərhələdədir. Bizim hazırkı sse-nariyə görə cütlük (B) İntermediate korreksiyasında hərəkət edir. Korreksiya W-X-Y Minor ikiqat ziqzaqstrukturuna malikdir. Onun sonuncu Y Minor dalğası yekunlaşandan sonra yuxarıya doğru (C) İntermediatedalğası gözlənilir. Hazırki vəziyyətdə ssenarinin təsdiqlənməsini bir qədər gözləmək daha düzgün mövqeolardı.


Elliot Dalğalarının AnaliziŞərti işarələr:

>A - «A» dalğası hələ davamedir

…A - “A” dalğasının başlaya-

cağı gözlənilir

- Müqavimət səviyyəsiyarılsa, qiymət yuxarıya hərəkətedəcək

- Dəstək səviyyəsi yarılsa,

qiymət aşağıya hərəkət edəcək

Conformative - Bu səviyyəkeçiləndə ssenari təsdiqlənəcək

Critical - Bu səviyyə keçiləndəssenari qüvvədən düşəcək

Vüsal Məmmədovun təqdimatında

8



Eur/usddaily

Hazırda qrafikdə gördüyümüz eniş hərəkəti, bizim varianta görə, [c] minute korreksiya dalğasıdır. O,böyük ehtimalla, hələ bitməyib. Aşağıya doğru daha bir neçə minuette dalğa yarana bilər. Detallar qrafikdəgöstərilib.

h4

Bu taymfreymdə klassik impulsun (i-ii-iii-iv...) yarandığını və inkişafda olduğunu müşahidə edirik.Aşağıya doğru daha bir dalğa gözlənilir. Qiymətin kanalda qalması buna əlavə arqumentdir.


T E X A N A L İ Z48 Dalğa analizi



Gbp/usdweekly

Qrafikdə A-B-C-D-E minor üçbucağının yarıldığını müşahidə edirik. Daha doğrusu, hələ üçbucağınsərhədi pozulmayıb. Qiymət ücbucaqdan çıxandan sonra satış əməliyyatları üçün fürsət axtarmaq olar.

daily

Aşağıya doğru hərəkət böyük ehtimalla, [i] minute dalğasıdır. Dalğa klassik impuls anatomiyasına ma-likdir. Bu, uzunmüddətli eniş trendinin ilk qaranquşu ola bilər. Korreksiyanı - [ii] minute dalğasını gözləyib,“ayı”lara qoşulmaq mümkündür.


T E X A N A L İ Z Dalğa analizi 49



Usd/chfweekly

Dollar/frank eyni səviyyələrdə “ilişib qalıb”. Əvvəlki ayla müqaysədə praktik olaraq heç nə dəyişməyib.Yenə də korreksiyanın bitməsini və yuxarıya hərəkətin bərpasını gözləyirik. Daha doğrusu, ola bilər ki, kor-reksiya bitib, amma aşağı zaman periodundakı dalğanın strukturu şübhəyə əsas yaradır.

daily

Bu zaman periodundakı vəziyyətə baxsaq, ola bilər ki, 2 or B minor dalğası hələ bitməyib, hazırkı artımkorreksiyadır. Daha dəqiq desək, [a]-[b]-[c] minute ziqzaqının [b] dalğasıdır. Onun başa çatmasını vəaşağıya doğru [c] minute dalğasını gözləyirik. Enişin impulsiv olacağı istisna deyil. Detallar qrafikdəgöstərilib.


T E X A N A L İ Z50 Dalğa analizi



Usd/jpyweekly

Dollar/yena B minor dalğasında hərəkət edir. Dalğa mənzərəsi aydınlaşıb. Bütün detallar qrafikdə aydıngörünür. Güman ki, cütlük beş kəsişən dalğadan ibarət “Leading Diagonal” modelini formalaşdırmaqdadır.

daily

Bu qrafikdə (iv) minuette korreksiyasını müşahidə edirik. Onun başa çatmasından sonra artım trendinindavam edəcəyini gözləyirik. Trend xəttinin kəsilməsi korreksiyanın başa çatmasına aid siqnal sayıla bilər.


T E X A N A L İ Z Dalğa analizi 51


İn Forex 06 (28) / iyun, 2012

P R O Q N O Z52 Kompleks baxış

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Eur/usd

Avro may ayına olan ssenarisini doğrultdu. “Sat və qaç” prinsipi bazara hakim oldu. İyun ayı məndeyərdim, bu prinsipin bir qədər zəif davamı olacaq. Belə ki, əgər qiymət 1.2500-dən yuxarıda qala bilsə,1.2800-ə kimi korreksiya ola bilər. Əgər 1.2400-dən aşağı düşsə, onda eniş daha da dərinləşərək, 1.2000-əqədər güclənə bilər.

Hazırda bazardakı vəziyyəti qızılla paralel analiz etsək, əgər qızıla meyllik artsa, eur/usd və digər risklivalyutalara tələb azalacaq.


Kompleks texanaliz Fərid Hüseynov təqdim edir:

Xülasə:

Əgər qızıla meyllik artsa, eur/usd və digər riskli valyutalara

tələb azalacaq.

8



Gbp/usd

Gbp/usd eniş trendində qalmaqda davam edir. Hazırda korreksiya müşahidə olunur. Müqavimət 1.5600,dəstək 1.5400 ətrafındadır. 1.5600 ətrafında satışlar yerləşdirməklə mövcud “ayı” trendinə qoşulmaq dahaəlverişli olar.

Qiymət Daily-də 1.5400-dən aşağıda bağlansa və ya bu səviyyədən aşağıda lokal minimum yaratsa, enişindaha da güclənəcəyini söyləmək mümkündür.


Xülasə:

Mövcud “ayı” trendinəqoşulmaq daha əlverişli olar.

P R O Q N O Z Kompleks baxış 53

8 8



Usd/chf

Avropada borc böhranı Dollara olan tələbata güc verir. Usd/chf artım trendində hərəkətini davam etdirir.Hazırda sonuncu müqavimət səviyyəsini qırdıqdan sonra 0.9500-0.9550 ətrafında onu dəstək kimi möhkəm-liyini yoxlayır. Cütlüyün ümumiyyətlə, enişə yenidən qayıtması üçün 0.9320-0.9380 dəstək səviyyələrindənaşağıda möhkəmlənməsi lazımdır.


Xülasə:

Cütlük enişə qayıtmaq üçün0.9320-0.9380 dəstək səviyyələrindən

aşağıda möhkəmlənməlidir

P R O Q N O Z54 Kompleks baxış

8 8



Usd/jpy

Dollar/yena bu ay çox qəti addımlarla artıma meyylik göstərirdi. Amma qarşıda onu 79.60 ətrafındamüqavimət səviyyəsi gözləyir. Əgər qiymət bu səviyyədən yuxarı qalxa bilməsə, eniş yenidən davam edəbilər. Əgər müqavimət səviyyəsi qırılsa, növbəti hədəf ilk olaraq 83 ola bilər.


Xülasə:

Əgər müqavimət qırılsa, növbətihədəf 83.00 ola bilər.

P R O Q N O Z Kompleks baxış 55

8


İn Forex 06 (28) / iyun, 2012

T E X A N A L İ Z56 Made in Japan

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

EURUSD

WEEKLY

Bütün xəttlər aşağıya yönəlsə

də, şamların analizi “buğa

hücumu” fiqurunun yarandığını

göstərir. Həftəlik şamı izləyin və

əgər açıq satış əməliyyatlarınız

varsa, bağlayın. Artım potensialı

Tenkan-Sen xətti ilə məhdudlaşır

(1,2780).

EURUSD

DAILY

Tenkan-Sen yarılıb və test olunub. Kijun xəttinin də sınaqdan keçirilməsini gözləməyə dəyər (1,2730)

“Stop” əmrləri 1,2430-dan – Tenkan xəttindən aşağıda qoyulmalıdır.


“İşimoku” Qrafik Sistemi əsasında təhlil

Kəpənəyin uçuşuSakit çəməni oyadırGünəşin şüalarında

Matsuo Base

8



GBPUSD

WEEKLY

Son həftələrin kəskin enişi xəttlərin nizamını pozub. 1,5760 zonasında konsolidasiya gözləmək olar: orada

bütün xəttlər görüşüblər. “Stop”lar həftənin minimumundan (1,5260) aşağıda qoyulmalıdırlar.

DAILY

Qiymət Tenkan-Sen xəttini sınaqdan keçirir. Sınaqdan sonra qiymətin hansı istiqaməti seçəcəyi bəlli

olacaq. Artım şansları daha çoxdur. Gözləyək, görək...


8 8

T E X A N A L İ Z Made in Japan 57



USDCHF

WEEKLY

Bütün xəttlər yuxarıya baxsa da, həftəlik qrafikdə şamlar “ayıların hücumu” kombinasiyasını yarada

bilərlər. Bundan sonra 0,9410 bölgəsində Tenkan-Sen xəttinin sınaqdan keçirilməsi mümkündür.

DAILY

Tenkan xətti yarılıb və sınaqdan keçirilib. Növbədə Kijun-Sendir - 0,9443. “Stop”ları keçilmiş Tenkan

xəttinin arxasında (0,9660) gizlədirik.


8 8

T E X A N A L İ Z58 Made in Japan



USDJPY

WEEKLY

Qiymət hələ də “bulud”un daxilindədir. Tenkan və Kijun xəttləri “ölü xaç” göstərirlər. Amma qiymət

“bulud”dan çıxana qədər nəsə etmək ağıllı hərəkət olmazdı. Gözləyirik.

DAILY

Qiymət Tenkan və Kijun xəttlərini birnəfəsə keçib. Hətta xəttlər dönməyə də macal tapmayıblar. Yarılmış

xəttlərin test olunmasını və 79,00 bölgəsində konsolidasiya gözləyirik.


8

T E X A N A L İ Z Made in Japan 59


İn Forex 06 (28) / iyun, 2012

K İ TA B R Ə F İ60 Nə oxumalı


“Klassik” məktəbin, yəni Prek-

terin davam etdirdiyi xəttin tərəf-

darları bu metodu az qala küfr

hesab edirlər. Çünki Nili vaxtilə

Elliotun formalaşdırdığı ehkamlar-

dan xeyli uzaqlaşıb. Hətta demək

olar ki, onun metodunda Elliotun

ancaq adı və bir neçə əsas model

qalıb. Vəssalam. Nəticədə bu gün

ortada faktik olaraq iki “Elliot

Dalğası” metodu var: klassik və

yeni dalğa məktəbləri. Nilinin

metodonu çox vaxt elə “neodalğa”

da adlandırırlar.

Amma buna baxmayaraq, yeni-

liklər heç də klassik nəzəriyyənin

ziyanına deyil. Əksinə, ilkin

ehkamlardan xeyli kənarlaşılsa da,

yeniliklər praktik ticarətdə kifayət

qədər faydalı olacaqlar. Ralf Nel-

son Elliot öz nəzəriyyəsini 40-cı il-

lərdə, səhm qrafiklərinin üzərində

yaradıb. Nili isə 80-cil illərdə,

daha dinamik və çevik qrafikləri

müşahidə edərək onu təkmil-

ləşdirib. Ona görə də, Nilinin

nəzəriyyəsi müasir bazarlara daha

çox uyğun gəlir, daha çevikdir,

alətləri daha çoxdur.

Dalğa nəzəriyyəsinə görə,

qiymətin hərəkətini formalaşdıran

kütlənin psixologiyasıdır. “Neo-

dalğa” yanaşması bura bir əlavə

edir: insanlar da, bazarlar da daim

dəyişir, inkişaf edirlər. Ona görə

də, eyni metod bütün dövrlərdə

işləyə bilməz. Bu səbəbdən, anali-

tik daim bazarın xarakterinin necə

dəyişməsini izləməlidir.

Nili yeni dalğa analizinin demək

olar ki, bütün tərəflərinə toxunur,

onun texniki analizlə üst-üstə

düşən cəhətlərini izah edir, bütün

klassik və yeni modelləri, onların

necə qruplaşmasını, birləşməsini

ətraflı təsvir edir. Kitabda qiymətin

hərəkət variantlarını izah etmək

üçün bir sıra diaqramlardan, sxem-

lərdən də istifadə olunur.

Qeyd edək ki, Nilinin dalğaları

işarələməsi Prekterdən kəskin

fərqlənir. Bu, tamam ayrı yanaş-

madır və klassik məktəbin tərəf-

darlarını çox vaxt çaşqınlığa salır.

Belə ki, “:c3”, “x:c3”, “:F3” və

sair bu kimi dalğa adları klassik

dalğa analizini bilənlərə heç nə

demir. Nilinin dalğa işarələməsini

mənimsəyənə qədər doğrudan da,

treyderlər müəyyən çətinliklərlə

üzləşə bilərlər. Amma son nəticədə

bu, daha praktikdir və faydalıdır.

Bütün hallarda, Nilinin bu

kitabını oxumaq, öyrənmək, onun

metodunu mənimsəmək və yeri

gələndə tətbiq etmək hər bir trey-

der üçün vacibdir.

Qlenn Nili

Elliot Dalğalarının

analizi məharəti

“İn Forex”in qiyməti:1 2 3 4 5 6 7 8 9 10


Documents

"In Forex"#28 : treyderin silahi