INFORMACIJA O MEĐUNARODNOJ SARADNJI U OBLASTI … · 2.1.1. Projekti za koje je implementaciona agencija Program Ujedinjenih Nacija za razvoj - UNDP ''Nacionalna procjena kapaciteta

MINISTARSTVO TURIZMA I ZAŠTITE ŽIVOTNE SREDINE

INFORMACIJA O MEĐUNARODNOJ SARADNJI U OBLASTI ZAŠTITE ŽIVOTNE SREDINE ZA 2008. GODINU

decembar 2008. godine

Sadržaj:

1. UVODNI DIO............................................................................................................. 1

2. SARADNJA OSTVARENA SA RELEVANTNIM MEDJUNARODNIM ORGANIZACIJAMA U OBLASTI ZAŠTITE ŽIVOTNE SREDINE (UNEP, UNDP, UNIDO, UNECE, UNESCO, IAEA, UN CSD, GEF) .................................2

2.1. Saradnja sa Globalnim fondom za životnu sredinu (GEF) ................................ 2 2.1.1. Projekti za koje je implementaciona agencija Program Ujedinjenih Nacija za razvoj – UNDP ....................................................................................................... 3

2.1.2. Projekti za koje je implementaciona agencija Svjetska banka ........................ 6 2.1.3. Plan aktivnosti u 2009. godini ....................................................................... 6 2.2. Saradnja sa Komisijom Ujedinjenih Nacija za održivi razvoj (UN CSD) ......... 7 2.3. Saradnja sa Programom Ujedinjenih Nacija za životnu sredinu (UNEP)......... 8

2.3.1. Saradnja u okviru Mediteranskog Akcionog Plana, prvog u nizu pojedinačnih programa u okviru UNEP-ovog programa za zaštitu regionalnih mora (UNEP/MAP) ......................................................................................................... 9 2.3.2. Izrada Nacionalnog plana za implementaciju Stokholmske konvencije o dugotrajnim organskim zagađujućim supstancama (POPs).................................... 12

2.4. Saradnja sa Globalnim Partnerstvom za vode - Jedinica za Mediteran (GWP- Med) .......................................................................................................................... 13 2.5. Saradnja sa UNDP-om ...................................................................................... 13 2.6 . Saradnja sa Organizacijom Ujedinjenih Nacija za obrazovanje, nauku i kulturu (UNESCO)................................................................................................... 15 2.7. Saradnja sa Ekonomskom Komisijom Ujedinjenih Nacija za Evropu (UNECE)................................................................................................................... 15 2.8. Saradnja sa Organizacijom Ujedinjenih Nacija za industrijski razvoj (UNIDO) ................................................................................................................... 18 2.9. Saradnja sa Medjunarodnom agencijom za atomsku energiju (IAEA) ......... 21 2.10. Saradnja sa Svjetskom zdravstvenom organizacijom (WHO)...................... 22 2.11. Saradnja sa Svjetskom unijom za očuvanje prirode (IUCN) ........................ 23

3. AKTIVNOSTI U PROCESU PRIDRUŽIVANJA CRNE GORE EVROPSKOJ UNIJI ................................................................................................... 24

3.1. Instrument predpristupne pomoći (IPA) i drugi dostupni finansijski instrumenti za zaštitu životne sredine.................................................................... 25 3.2. Ostali projekti finansirani sredstvima EU........................................................ 27 3.3. Saradnja sa Evropskom agencijom za životnu sredinu i Savjetom Evrope .... 30

4. SARADNJA U OKVIRU REGIONANIH INICIJATIVA I/ILI SA MEDJUNARODNIM ORGANIZACIJAMA KOJE DJELUJU NA REGIONALNOM NIVOU ......................................................................................... 31

4.1. Barselonski proces: Unija za Mediteran........................................................... 31

4.2. Pregled aktivnosti realizovanih u okviru saradnje sa UNEP/MAP-om i Mediteranskom komisijom održivog razvoja.......................................................... 32 4.3. Regionalna mreža za pristupanje u oblasti zaštite životne sredine (RENA) i Regionalni program za rekonstrukciju životne sredine (REReP) .......................... 32 4.4. Aktivnosti realizovane u okviru REReP-a u prethodnom jednogodišnjem periodu ...................................................................................................................... 34 4.5. Saradnja sa Regionalnim centrom za životnu sredinu REC-om ..................... 35 4.6. Regionalna saradnja u oblasti Jadrana .......................................................... 36 4.7. Saradnja sa Savjetom za regionalnu saradnju (RCC) ..................................... 38 4.8. Inicijativa „Životna sredina i bezbjednost“ ENV SEC .................................... 39 4.9. Inicijativa „Dinarski luk“ ( DAI ) ..................................................................... 40 4.10. Centralno-evropska komisija, Savska komisija i Komisija za Dunav ........... 41

5. AKTIVNOSTI KOJE SE ODNOSE NA RATIFIKACIJU I SPROVOĐENJE MEDJUNARODNIH I REGIONALIH KONVENCIJA I SPORAZUMA ........................................................................................................... 41

5.1 Pristupanje i ratifikacija međunarodnih konvencija i ugovora ........................ 41 5.2. Implementacija međunarodnih i regionalnih konvencija i sporazuma ........... 45

6. AKTIVNOSTI U OKVIRU SARADNJE NA BILATERALNOM NIVOU 51 7. PROJEKTI KOJI SE FINANSIRAJU KREDITNIM SREDSTVIMA (PROJEKTI IZ OBLASTI KOMUNALNIH DJELATNOSTI) ....................... 57

7.1. Projekti za koje je implementaciona jedinica Svjetska banka......................... 57 7.2. Saradnja sa Evropskom bankom za obnovu i razvoj (EBRD)......................... 58 7.3. Saradnja sa KfW bankom................................................................................. 58 7.4. Saradnja sa Evropskom investicionom bankom (EIB) .................................... 59

8. PREDLOZI ZA UNAPREDJENJE MEĐUNARODNE SARADNJE U OBLASTI ZAŠTITE ŽIVOTNE SREDINE ................................................................................................................... 60

1

1. UVODNI DIO

Zaštita životne sredina predstavlja jedan od najznačajnih segmenata saradnje u medjunarodnim okvirima djelovanja brojnih subjekata na različitim nivoima. Primjenom mehanizama dostupnih u oblasti zaštite životne sredine značajno se doprinosi sprovođenju reformi nacionalnog institucionalno-zakonodavnog okvira, odnosno sprovođenju politike zaštite životne sredine i sektorskih politika definisanih u skladu sa prioritetima u okviru proceca evropskih integracija i obaveza koje proističu po osnovu članstva u pojedinim međunarodnim organizacijama.

Politika zaštite životne sredine kao dio ukupnih integracija Crne Gore u

relevantne okvire međunarodne saradnje, posebno u kontekstu evropskih integracija i prihvatanja komunitarnog prava, inicira promjene politika u oblasti održivog korišćenja i upravljanja prirodnim resursima, institucionalne reforme i prateće jačanje kapaciteta nacionalnih institucija, usklađivanje nacionalnih propisa sa evropskim i uspostavljanje mehanizama za njihovo efikasno sprovođenje. Pitanja zaštite životne sredine, posebno pitanja prepoznata kao prioritetna u globalnim okvirima, kao što su: gubitak biodiverziteta i klimatske promjene, neophodno je učiniti sastavnim dijelom platforme za djelovanje na političkom nivou i politika ekonomskog razvoja. Neophodnost ovog vida međusektorskog integrisanja prepoznata je kao prioritetno pitanje djelovanja na svim nivoima: nacionalnom, regionalnom, evropskom, globalnom.

U skladu sa tako postavljenim pravcima djelovanja nužno je uspostaviti

multidiscplinaran i koordiniran medjusektorski pristup prilikom suočavanja sa izazovima očuvanja i unaprjeđenja stanja životne sredine u uslovima ukupnih reformi kroz koje crnogorsko društvo prolazi u procesu evro-atlantskih integracija, intenziviranja ekonomskog razvoja i smanjenja regionalnih razvojni nejednakosti.

Polazeći od potrebe da se obezbijedi dugoročno održivo kreiranje politika,

strategija i planova, izrada i primjena funkcionalnih zakonskih propisa, sprovođenje reformi na svim nivoima, te unaprjeđivanje horizonatalne i vertikalne koordinacije, u periodu poslije regulisanja članstva u brojnim medjunarodnim institucionalnim okvirima djelovanja, u oblasti životne sredine tokom 2008. godine realizovane su aktivnosti koje su imale za cilj omogućavanje implementacije principa međunarodne politike u oblasti životne sredine putem implementacije međunarodnih sporazuma i konvencija uz uvažavanje nacionalnih potreba i specifičnosti. Paralelno sa naporima u pogledu integrisanja nacionalnih subjekata u relevantne medjunarodne okvire, posebna pažnja je posvećena identifikaciji i izgradnji potrebnih implementacionih kapaciteta svih segmenata sistema upravljanja životnom sredinom.

Međunarodna saradnja pokreće i oblikuje aktivnosti u oblasti životne sredine u nacionalnim okvirima. Mehanizmi i sredstva dostupna nacionalnim subjektima u medjunarodnim okvirima omogućavaju kontinuirano usklađivanje nacionalnih politika sa zahtjevima na medjunarodnom nivou. Na osnovu ovog principa i polazeći od nalaza i preporuka datih u Informaciji o medjunarodnoj saradnji oblasti zaštite životne sredine u 2007. godini, kao referentnog nivoa, u nastavku je dat pregled rezultata ostvarenih u

2

okviru pristupanja prioritetnim multilateralnim sporazumima u oblasti zaštite životne sredine i stvaranju uslova za njihovu implementaciju, saradnje sa medjunarodnim organizacijama, prije svih UN agencijama, saradnje sa institucijama Evropske Unije u procesu stabilizacije i pridruživanja, posebno u odnosu na korišćenje instrumenata predpristupne pomoći, kao i u okviru saradnje sa regionalnim inicijativama i saradnje na bilateralnom nivou.

2. SARADNJA OSTVARENA SA RELEVANTNIM MEĐUNARODNIM ORGANIZACIJAMA U OBLASTI ZAŠTITE ŽIVOTNE SREDINE (UNEP, UNDP, UNIDO, UNECE, UNESCO, IAEA, UN CSD, GEF) 2.1. Saradnja sa Globalnim fondom za životnu sredinu (GEF)

Putem saradnje sa Globalnim fondom za životnu sredinu (GEF) kao najznačajnijom finansijskom organizacijom koja obezbjeđuje bespovratna sredstva zemljama u razvoju za sprovodjenje projekata zaštite životne sredine i održivog razvoja, realizuju se najznačajniji projekti koji imaju za cilj izgradnju nacionalnih kapaciteta za sprovođenje strateških i globalnih GEF prioriteta, posebno onih od značaja za implementaciju globalnih multilateralnih sporazuma o životnoj sredini. Polazeći od činjenice da su oblasti prioritetnog djelovanja u okviru GEF-a: biodiverzitet, klimatske promjene, međunarodne vode, zaštita ozonskog omotača, degradacija zemljišta, upravljanje dugotrajnim organskim zagađivačima (POPs), kao i međusektorski ciljevi u oblastima održivog upravljanja šumama i održivog upravljanja hemikalijama, nastavljajući realizaciju aktivnosti započetih u okviru implementacionog GEF 3 perioda, tokom 2008. godine inicirana je realizacija niza projekta u okviru implementacionog GEF 4 perioda, 2008-2010. godina. Projekti se realizuju u fokalnim programskim oblastima biodiverziteta i klimatskih promjena koje podliježu primjeni novog RAF pristupa, kao i u oblastima medjunarodnih voda, upravljanja POPs supstancama, te korišćenja instrumenta izrade nacionalnih komunikacija i akcionih planova za primjenu pojedinih konvencija: UN konvencije o biološkoj raznovrsnosti, UN okvirne konvencija o klimatskim promjenama, Stokholmske konvencije o dugotrajnim organskim zagadjujućim supstancama.

Crna Gora se nalazi u grupnom alociranju sredstava što podrazumijeva mogućnost individualne realizacije malih i srednjih projekta do vrijednosi od 1,1 mil EUR. U realizaciji projekata koji prelaze ovu vrijednost može učesvovati samo ukoliko isti imaju regionalni karakter. Ovaj kriterijum kombinovan sa primjenom RAF pravila kojim se uvodi princip konkurentnosti medju državama u pojedinim grupama sa aspekta efikasnosti realizacije sredstava u okviru nacionalnih alokacija, odredio je pristup u izboru prioriteta u okviru saradnje sa GEF-om. Činjenica da je Sekretarijat GEF-a u nastojanju da doprinese što uspješnijem prilagođavanju država novim uslovima korišćenja sredstava u oblastima biodiverziteta i klimatskih promjena, donio odluku o neprimjenjivanju srednjoročne revizije za sredstva alocirana u ovim oblastima, omogućiće zadržavanje sredstava koja nijesu do sada povučena sa nacionalnih alokacija i tokom 2009. godine. Po osnovu realizacije ciljeva u oblasti biodiveziteta i klimatskih

3

promjena Crna Gora ima mogućnost povlačenja po 3,3 miliona EUR u svakoj oblasti pojedinačno u toku GEF 4 implementacionog perioda.

Važno je ukazati da su pored realizacije pojedinačnih projekata u toku aktivnosti

na uspostavljanju mehanizama za koordinaciju aktivnosti nacionalnih subjekata relevantnih za saradnju sa GEF-om kroz uspostavljanje koordinacije od strane Ministarstva turizma i zaštite životne sredine kao resora koji imenuje nacionalne kontakt osobe na političkom i operativnom nivou za saradnju sa GEF-om. Navedene aktivnosti će biti podržane od strane GEF-a kroz CSP program (Country Support Pogram), dok su takodje u toku konsultacije sa UNDP-em u cilju pokretanja izrade CPS (Country Programing Strategy) za korišćenje GEF sredstava u predstojećem implementacionom GEF 5 periodu (2010-2012). Izrada ovakve strategije ima značaj za planiranje namjene GEF sredstava u skladu sa nacionalim prioritetima u oblasti zaštite životne sredine, te sinhronizovano djelovanje nacionalnih subjekata. Ovo je posebno značajno u cilju prevazilaženja u dosadašnjem periodu u značajnoj mjeri prisutnog pristupa prema kom se sredstva povlače u skladu sa interesima pojedinih implementacinih agencija, koji se često ne poklapaju sa prioritetima nacionalne politike zaštite životne sredine.

U nastavku je dat pregled najznačajnijih projekata finansiranih GEF sredstvima,

kao i plan aktivnosti koje će biti inicirane u 2009. godini. 2.1.1. Projekti za koje je implementaciona agencija Program Ujedinjenih Nacija za razvoj - UNDP ''Nacionalna procjena kapaciteta za implementaciju konvencija iz oblasti životne

sredine'' (National Capacities Self Assessment-NCSA)

Osnovni cilj projekta odnosio se na procjenu postojećih kapaciteta i prioritetnih potreba, na osnovu čega su izrađeni akcioni planovi za primjenu tri konvencije iz Rija u oblastima: biodiverziteta, klimatskih promjena i degradacije zemljišta u skladu sa zahtjevima upravljanja u oblasti životne sredine na globalnom nivou. Budžet za realizaciju projekta iznosio je 62.664 USD. Kao krajnji rezultat projekta pripremljen je NCSA izvještaj sa Akcionim planovima za implementaciju konvencija u navedenim oblastima. Akcionim planovima predvidjene su mjere i aktivnosti koje treba država da ispuni u skladu sa obavezama iz konvencija, kao i finansijska konstrukcija aktivnosti koje su predvidjene akcionim planovima. Uradjen je i web site projekta u cilju podizanja svijesti o značaju primjene konvencija u oblasti životne sredine, koji sadrži sve informacije o projektu i dokumentima izrađenim u okviru istog. «Strategija biodiverziteta, Akcioni plan, Nacionalni izvještaj»

Izrada Strategije biodiverziteta sa akcionim planom predstavlja početni korak u

ispunjavanju obaveza iz Konvencije o biološkoj raznovrsnosti koju je Crna Gora preuzela sukcesijom. Ciljevi projekta su: Izrada studije zemlje (Country Stady), Izrada Strategije i

4

Akcionog plana i Nacionalnog izvještaja prema Sekretarijatu ove konvenciji. Ukupan budžet za izradu Strategije biodiverziteta, Akcionog plana i Nacionalnog izvještaja iznosi 116. 948 USD.

Aktivnosti realizovane tokom 2008. godine su:

- Izrada Studije zemlje zasnovana na postojećim i dostupnim informacijama kojom je indentifikovano i analiziralo stanje u oblasti biodiverziteta,

- Pripremljena radna verzija Strategije i akcionog plana čije usvajanje je prema Programu rada Vlade predviđeno za IV kvartal ove godine.

Osnovna uloga Strategije biodiverziteta odnosi se na jačanje svijesti o potrebi

očuvanja biodiverziteta, pružanje podrške razvoju mehanizama potrebnih za promovisanje očuvanja biodiverziteta, razmjenu informacija i saradnju zainteresovanih strana. Predstojeće aktivnosti podrazumjevaju pripremu Prvog nacionalnog izveštaja koji će u skladu sa dinamikom obaveza biti dostavljen Sekreterijatu Konvencije u februaru 2009. godine. Nakon usvajanja Strategije biodiverziteta stvoriće se uslovi za razvijanje budućih projekata zasnovanih na potrebama koje su identifikovane u Akcionom planu. Prva Nacionalana komunikacija u oblasti klimatskih promjena

Ministarstvo turizma i zaštite životne sredine je u saradnji sa Kancelarijom

UNDP-a u Crnoj Gori započelo implementaciju projekta „Aktivnosti na osposobljavanju za pripremu Prve nacionalne komunikacije (Initial National Communication-INC) Crne Gore sa Okvirnom konvencijom UN o klimatskim promjenama“. Projekat ima za cilj da pomogne u ispunjavanju zahtjeva izveštavanja koje proizilaze po osnovu člana 12 Konvencije, putem pripreme INC-a. U isto vreme, projekat je namijenjen jačanju tehničkih i institucionalnih kapaciteta za primjenu Konvencije, i pomoći će da se integrišu pitanja klimatskih promjena u sektorske i nacionalne prioritete. Projekat će doprinijeti izgradnji svijesti i postizanju konsenzusa o realizaciji prioritetnih aktivnosti u ovoj oblasti uz njihovu integraciju u relevantne socijalne, ekonomske i ekološke politike.

U skladu sa projektnim dokumentom koji je potpisan u aprilu 2008. godine za

njegovu realizaciju od strane GEF-a obezbijeđena su sredstva u iznosu od 385.000 USD. Do sada je izabran Projekt menadžer i tri Tim lidera iz oblasti: GHG („gasovi staklene bašte“) nacionalni inventar, mjere za smanjenje GHG-a i podložnost i prilagođavanje. U toku su aktivnosti izrade detaljnog Akcionog plana i organizovanje Inicijalne radionice na kojoj će se zainteresovanim stranama prezentovati projekat i Akcioni plan. Održavanje Inicijalne radionice planirano je za sredinu decembra 2008. godine.

U skladu sa projektnim zadatkom izradu Prve nacionalne komunikacije treba

završiti do oktobra 2010. godine.

5

Reforma politike energetskog sektora za promociju malih hidroelektrana u Crnoj Gori

Kancelarija UNDP-a u saradnji sa Ministarstvom za ekonomski razvoj

implementira projekat “Reforma politike energetskog sektora za promociju malih hidroelektrana u Crnoj Gori“. Projekat je finansiran od strane GEF-a sa ukupnim budžetom od 1.018.393 USD, a rok implementacije je od juna 2008. do maja 2011. godine.

Ovaj projekat će pomoći Vladi da razvije sektor malih hidroelektrana na sljedeći

način: uobličavanjem i pojednostavljivanjem procedura za prijavljivanje malih

nezavisnih proizvođača obnovljive energije, prikupljanjem osnovnih podataka za donošenje investicionih odluka, uspostavljanjem atraktivnih, ali konkurentnih poslovnih uslova za

investiture, i pomaganjem Jedinici za energetsku efikasnost i obnovljivu energiju u

izradi uobličenog i i transparentnog tenderskog procesa.

Kroz projekat će se direktno pomoći Vladi da realizuje cilj koji se odnosi na obezbjeđivanje od 15 do 20 MW novih malih proizvodnih kapaciteta do kraja projekta 2012. umjesto do 2015. godine, kako je najavljeno u Strategiji razvoja malih hidroelektrana, kao i da se smanji emisija od 402,360 do 536,480 CO2 eq “gasova staklene bašte” (Green House Gases (GHG)) tokom perioda od 20 godina rada novih malih hidro elektrana.

Projekat održivog korišćenja akvifera Dinarskog karsta - DIKTAS

Crna Gora je jedan od učesnika regionalnog projekta: «Održivo korišćenje

akvifera Dinarskog Karsta» (pored Bosne i Hercegovine, Hrvatske i Albanije). Priprema projekta se finansira sredstvima GEF-a, implementirajuća agencija je UNDP, a izvršna UNESCO. Sredstva predviđena za implementacionu fazu projekta su 6,380,000 USD od čega je predvidjeno GEF finansiranje od 3,080,000 USD za sve zemlje učesnice.

Cilj projekta je zaštita i dostizanje integrisanog i održivog upravljanja

prekograničnim akviferima Dinrskog Krsta na čitavoj teritoriji koju ovaj sistem obuhvata. U toku je pripremna faza projekta koja će trajati do juna 2009. godine. Ukoliko

bude odobrena od strane GEF-a implementaciona faza projekta počeće krajem 2009. godine i trajati do 2013. godine.

6

2.1.2. Projekti za koje je implementaciona agencija Svjetska banka Integralno upravljanje ekosistemom Skadarskog jezera

Projekat ukupne vrijednosti od 5.000.000 USD se realizuje u Crnoj Gori i Albaniji

obzirom da je Skadarsko jezero zajednički vodeni ekosistem izmedju dvije države. Direktni korisnici projekta su Vlade Crne Gore i Republike Albanije, odnosno resorna ministarstva zadužena za oblast zaštite životne sredine.

Projekat je započet u maju mjesecu 2005. godine. Sastoji se od dvije faze:

pripremne faze, koja je završena 30. oktobra 2007. godine, za koju su bila opredjeljena sredstva od 450.000 USD, za obje države. Najznačajnije aktivnosti koje su realizovane u toku pripremne faze projekta su: usvajanje Zajedničkog Strateškog akcionog plana za Skadarsko jezero od strane Ministarstva turizma i zaštite životne sredine Crne Gore i Ministarstva životne sredine, šumarstva i upravljanja vodama Republike Albanije, izrada Procjene uticaja projekta na životnu sredinu u skladu sa pravilima Svjetske Banke i Vodiča za implementaciju projekta. Navedeni dokumenti predstavljaju strateški okvir za realizaciju druge faze projekta-implementacione faze, koja će započeti naredne godine.

Sredstva u iznosu od 4.550.000 USD za realizaciju implementacione faze projekta

su odobrena na Zasijedanju Vijeća Globalnog fonda za životnu sredinu u maju mjesecu 2007. godine.

U periodu implementacione faze projekta koja će trajati 4 godine (novembar 2008

-oktobar 2012. godine), biće realizovane aktivnosti definisane Zajedničkim strateškim akcionim planom koje se odnose na integralnu zaštitu i održivi razvoj Skadarskog jezera izmedju dvije države, realizaciju ciljanih programa monitoringa, jačanje institucija za upravljanje zaštićenim područjima Skadarskog jezera u Crnoj Gori i u Albaniji, izgradnju uređaja za prečišćavanje otpadnih voda u odabranim naseljima na jezeru (Vranjina u Crnoj Gori) i ko-finansiranje rješavanja urgentnih ekoloških problema kao što je saniranje postojećeg odlagališta čvrstog otpada iz KAP-a (odnosno naslijedjenog opasnog otpada što je obaveza Vlade Crne Gore prema Ugovoru o privatizaciji), kako bi se poboljšao kvalitet ekosistema jezera i redukovao nivo zagadjivanja

U toku prve godine implementacione faze projekta, očekivana donacija je za Crnu

Goru je 1.500.000 USD. 2.1.3. Plan aktivnosti u 2009. godini

U okviru daljeg unaprjedjivanja saradnje sa GEF-om biće realizovane aktivnosti koje imaju za cilj unaprjedjivanje institucionalne koordinacije relevantnih nacionalnih subjekata na jednoj strani, i njihove saradnje sa medjunarodnim organizacijama i institucijama koje djeluju kao izvršne i implementacione agencije GEF-a na drugoj strani, a sve u cilju postizanja veće efiksnosti korišćenja GEF sredstava za realizaciju nacionalnih ciljeva u oblasti zaštite životne sredine. S tim u vezi biće sprovedene aktivnosti na:

7

- uspostavljanju mehanizama koordinacije učešća različitih nacionalnih subjekata i

promovosanja GEF starteških ciljeva i politika u nacionalnim okvirima, - izradi Strategije za programiranje korišćenja GEF sredstava u okviru GEF 5

implementacionog perioda (2010-2012).

Po osnovu namjenske upotrebe preostalih sredstava u fokalnim oblastima biodiverziteta i klimatskih promjena biće inicirani novi projekti, i to :

- u oblasti klimtaskih promjena projekat koji će se baviti identifikacijom mjera adaptacije na klimtaske promjene polazeći od uticaja istih na priobalna područja, pri čemu će biti uzeto u obzir i kumulativno dejstvo antropogenih faktora uslovljeno realizacijom ekonomskih aktivnosti u ovom području; plan je da se projekat sprovede u okviru realizacije jedne od tri prioritetne grupe GEF aktivnosti u oblasti klimatskih promjena koja se odnosi na međuzavisnost uticaja namjene zemljišta i klimatskih promjena, a isti će imati poseban značaj za definisanje mjera adaptacije na klimatske promjene.

- u oblasti biodiverziteta otpočećeće realizacija prethodno odobrenog Projekta

jačanja mreže zaštićenih područja u Crnoj Gori, čiji je početak planiran početkom 2009. godine. Takođe, biće inicirana realizacija novog projekta u oblasti biodiverziteta na bazi prioriteta koji će biti identifikovani Strategijom buodiverziteta, kao i polazeći od obaveza koje proizilaze iz UN konvencije o dezertifikaciji zemljišta.

Realizacijom ili iniciranjem realizacije navedenih projekta uz podršku UNDP-a

kao implementacione agencije bilo bi moguće povući sva sredstva dostupna u okviru nacionalnih alokacija za GEF 4 period do 2010. godine. 2.2. Saradnja sa Komisijom Ujedinjenih Nacija za održivi razvoj (UN CSD)

Polazeći od značaja implementacije Nacionalne strategije održivog razvoja i unaprjeđivanja okvira za sprovođenje ciljeva održivog razvoja sadržanih u UN Milenijumskoj deklaraciji, Planu implementacije iz Johanesburga i Agende 21, posebno je značajno dalje unaprjeđivanje saradanje sa Komisijom Ujedinjenih Nacija za održivo razvoj (UNCSD). Na 16-tom zasijedanju UN CSD-a koje je održano u periodu od 5-16. maj 2008. godine, i koje je bilo posvećeno sprovođenju ciljeva održivog razvoja u oblastima: zemljišta, te uticaja klimatskih promjena na zemljište, suše i dezertifikacije, poljoprivrede i ruralnog razvoja, vodosnabdijevanja i komunalne infrastrukture, monitoringa stanja voda, zdravlja i energije, učestvovala je Delegcija Vlade Crne Gore na čelu sa ministrom turizma i zaštite životne sredine Predragom Nenezićem.

Pored izlaganja u plenarnom zasijedanju Ministarskog segmenta Komisije po pitanju aktivnosti Vlade Crne Gore na implementaciji globalnih dokumenata održivog razvoja, prezentacije Nacionalne strategije održivog razvoja u okviru posebnog dogadjaja organizovanog pod okriljem Odjeljenja za ekonomska i socijalna pitanja–DESA, i

8

izlaganja u okviru Okruglog stola posvećenog razmatranuju međusektorskih pitanja, sa posebnim osvrtom na uticaj klimatskih promjena na vodne resurse, gubitak biodiverziteta, degradaciju zemljišta i proizvodnju hrane, ministar Nenezić je tokom učešća u radu 16. zasijedanja imao niz susreta sa predstavnicima medjunarodnih organizacija i na bilateralnom nivou. Posebno su značajni susreti sa:

- Ša Zukangom, podsekretarom UN-a za pitanja ekonomskog i društvenog razvoja,

- Achimom Steinerom, izvršnim direktorom Programa za zaštitu životne sredine UN-a (UNEP-a),

- Kori Udovički, pomoćnikom Generalnog Sekretara i direktorom UNDP-a za SEE i CIS,

- i Stivenom Heintzom, predsjednikom Rockfeller Brothers Fondacije. Tokom boravka Delegacije Vlade Crne Gore realizovan je niz značajnih aktivnosti i susreta i od strane šefa Kancelarije za održivi razvoj Ljubiše Perovića. Polazeći od osnova postavljenih tokom Šesnaestog zasijedanja, u drugoj polovini 2008. godine i činjenice da su za saradnju sa UN CSD-em na nacionalnom nivou imenovani predstavnici Ministarstva turizma i zaštite životne sredine i Kancelarije za održivi razvoj na političkom i operativnom nivou, u komunikaciji sa DESA realizovane su sljedeće aktivnosti:

- Analiziran je Prvi godišnji izvještaj o implementaciji NSOR CG, - Obavljene konsultacije u cilju definisanja smjernica saradnje sa DESA-a u

pogledu unaprjeđivanja sistema izvještavanja o implementaciji NSOR CG u predstojećem periodu, unaprjeđivanja sistema indikatora održvog razvoja i pratećeg jačanja kapaciteta za prikupljanje i obradu statističkih podataka, kao i izrade projekata održivog rzavoja kojim se doprinosi implementaciji NSOR CG.

U tom pravcu biće nastavljene i aktivnosti u 2009. godini, posebno u kontekstu izvještavnja o napretku u implementaciji NSOR CG. 2.3. Saradnja sa Programom Ujedinjenih Nacija za životnu sredinu (UNEP)

U cilju jačanja saradnje sa Programom Ujedinjenih Nacija za životnu sredinu, pored susreta sa Achimom Steinerom, izvršnim direktorom Programa za zaštitu životne sredine UN-a (UNEP), ministar turizma i zaštite životne sredine Predrag Nenezić susreo se i sa zamjenikom direktora UNEP-ove regionalne kancelarije za Evropu Gaetano Leoneom, pod okriljem Petnaestog sastanka strana ugovornica Barselonske konvencije, u januaru 2008. godine, u Španiji.

Sastanci su rezultirali dogovorom o smjernicama za uspostavljanje okvira za

saradnju Crne Gore i UNEP-a putem definisanja Platforme o saradnji, kao i upućivanjem poziva ministru Neneziću za predsjedavanje jednim od foruma u okviru redovnog UNEP-ovog Globalnog ministarskog foruma koji je krajem februara održan u Monaku.

9

U koordinaciji sa Odsjekom za medjunarodne sporazume u UNEP-ovom sjedištu u Najrobiju, u okviru realizacije projekta »Premošćavanje nedostataka (Bridging the Gaps)«, realizuje se izrada Nacionalnog plana za implementaciju multilateralnih sporazuma u oblasti biodiverziteta, hemikalija i upravljanja otpadom. Dokument je u finalnoj fazi usaglašavnja i očekuje se završetak rada na istom do kraja 2008. godine. Istim se daje analiza stanja implementacije UNEP-ovih multilateralnih sporazuma u navedenim oblastima, povezujućim regionalnim inicijativama i aktivnostima u okviru procesa stabilizacije i pridruživanja. Posebna pažnja je poklonjena analizi međuzavisnosti implementacije pojedinih sporazuma, i mjera za ostvarivanje što većeg nivoa koordinacije i harmonizacije aktivnosti.

U 2009. godini aktivnosti u okviru saradnje sa UNEP-om biće fokusirane na

identifikaciju prioriteta saradnje sa UNEP-ovom regionalnom kancelarijom za Evropu, sa sjedištem u Ženevi, posebno u kontekstu realizacije prioritetnih mjera definisanih navedenim akcionim planom, te ispunjavanju preporuka koje će na ministarskom nivou biti donijete na zasijedanju Globalnog ministarskog foruma koje će biti održano u februaru 2009. godine u Najrobiju. 2.3.1. Saradnja u okviru Mediteranskog Akcionog Plana, prvog u nizu pojedinačnih programa u okviru UNEP-ovog programa za zaštitu regionalnih mora (UNEP/MAP)

Konvencija o zaštiti morske sredine i priobalnog područja Sredozemlja

predstavlja zakonski okvir za djelovanje Mediteranskog akcionog plana u okviru Programa za životnu sredinu Ujedinjenih Nacija –UNEP/, koji je uspostavljen 1975. godine kao plan za realizaciju prvog programa za zaštitu nekog regionalnog mora u okviru UNEP-ovog Programa zaštite regionalnih mora (UNEP/RSP).

Nakon završenog postupka ratifikacije Barselonske konvencije i četiri prateća

protokola, u oktobru 2007. godine, Crna Gora je primljena u punopravno članstvo u Mediteranski akcioni plan kao strana ugvornica Barselonske knvencije i četiri prateća protokola, u januaru 2008. godine, na Petnaestom sastanku strana ugovornica u Almeriji. Programske aktivnosti u okviru implementacije Barselonske konvencije u Crnoj

Gori Polazeći od prioriteta izgradnje institucionanih i tehničkih pretpostavki za

implementaciju Barselonske konvencije defnisanih prilikom ratifikacije ove Konvecnije i četiri prateća protokola od strane Crne Gore, te obaveza u pogledu implementacije preporuka i odluka donesenih na ministarskom nivou strana ugovornica, tokom 2009 godine pored redovnih aktivnosti koje se odnose na praćenje i izvještavanje o implementaciji, realizovane su aktivnosti i projekti kako je dalje navedeno. Studija izvodljivosti za Program CAMP Crna Gora

Integrisano upravljanje priobalnim područjem je prihvaćeno kao najefikasniji instrument za zaštitu životne sredine obalnih područja kako na nivou Evropske Unije,

10

tako i na globalnom planu. Na nivou EU 2002. godine donijete su Preporuke za integrisano upravljanje obalnim područjima, a kasnije i Strategija o moru, dok je u julu 2008. godine usvojena i EU Direktiva o Strategiji o moru, kao pravno obavezujući instrument za države članice, ali i za države koje se nalaze u procesu pridruživaja EU kroz uskladjivanje nacionalnog zakonodavstva sa zahtjevima i standardima EU. Obaveza uskladjivanja nacionanog zakonodavnog okvira sa ovom direktivom definisana je Nacionalnim programom integracija Crne Gore u EU. Obaveza sprovodjnja CAMP programa u Crnoj Gori definisana je Akcionim planom Nacionalne strategije održivog razvoja, a istovremeno predstavlja obavezu po osnovu implementacije Konvencije o zaštiti morske sredine i priobalnog područja Sredozemlja-Barselonske konvencije i pratećih protokola.

Studija izvodljivosti za realizaciju CAMP Crna Gora je pripremljena u periodu

decembar 2007 - maj 2008. godine. Izrada studije se sastojala od sljedećih koraka:

Pregleda postojeće legislative, politika, planova i strategija; Analize institucionalnih aranžmana u pogledu upravljanja obalnim područjem; Pregleda tekućih inicijativa i projekata koji doprinose održivom razvoju obalnog

područja Crne Gore; Prikupljanja mišljenja širokog kruga aktera; Identifikacije potreba i nedostataka u oblasti integrisanog upravljanja obalnim

podučjem Crne Gore; Predloga područja za realizaciju CAMP-a i predloga aktivnosti koje treba

realizovati u okviru CAMP-a, uz viđenje dugoročne održivosti pojekta. Značaj CAMP-a Crna Gora je očigledan, posebno sa aspekta ublažavanja i

efikasnog upravljanja rastućim pritiscima na prirodne resurse i životnu sredinu priobalnog područja. Realizacija ovog programa je, takođe, od izuzetnog značaja obzirom da dinamika mjera koje se preduzimaju u tom kontekstu ne prati dinamiku rasta pritisaka ekonomskog razvoja.

Ukupni predloženi budžet CAMP-a Crna Gora je 456.000 eura. Od ovog iznosa, MAP doprinis će biti 177.000 eura. Nacionalni doprinos finansiranju CAMP-a biće 279.000 eura, od čega 23.000 eura kroz ne-novčana ulaganja (obezbjeđivanje prostorija, radnog vremena osoblja i podataka). Ministarstvo turizma i zaštite životne sredine će obezbijediti preovlađujući dio nacionalnih finansijskih sredstva u iznosi koji je procijenjen na 240,000 eura, dok će preostala sredstva biti obezbijeđena od ostalih relevantnih ministarstava i iz lokalnih budžeta.

U skladu sa zaključcima koje je prilikom razmatranja Informacije o izradi studije izvodljivosti donijela Vlada Crne Gore, neophodno je u prvoj polovni 2009. godine realizovati aktivnosti na potpisivanju sporazuma o realizaciji programa CAMP Crna Gora. S tim u vezi i ovom prilikom se posebno ukazuje na značaj integrisanja smjernica za upravljanje priobalnim područjem koje su definisane u Studiji izvodljivosti za realizaciju Programa integrisanog upravljanja obalnim područjem Crne Gore-CAMP-a

11

Crna Gora prilikom donošenja i sprovođenja sektorskih politika od značaja za integrisano upravljanje priobalnim podučjem.

Uspostavljanje marinskih zaštićenih područja u Crnoj Gori

Polazeći od obaveza sadržanih u Planu implementacije sa Svjetskog Samita za

održivi razvoj koje se odnose na ustanovljavanje marinskih zaštićenih područja do 2012. godine, kao i od obaveza koje proizilaze po osnovu implemenatcije Protokola Barselonske konvencije o posebno zaštićenim područjima Mediterana, Ministarstvo turizma i zaštite životne sredine i Institut za biologiju mora u saradnji sa Regionalnim centrom za posebno zaštićena područja iz Tunisa (SPA/RAC) realizuju projekat koji ima za cilj procjenu opravdanosti uspostavljanja zaštićenih marinskih područja na 3 lokacije (Platamuni, Stari Ulcinj i Ostrvo Katići) za koje je ovaj vid namjene prepoznat Prostornim planom područja posebne namjene za morsko dobro. U sljedećoj fazi na osnovu rezultata procjene opravdanosti biće realizovane i aktivnosti na uspostavljanju upravljačkih struktura za zaštićena područja u moru. U skladu sa tim ekpertski tim je istražio pomenute lokacije i do kraja godine očekuje se dostavljanje Studije o habitatima (staništima), flori i fauni na pomenutim lokacijama.

Paralelno sa aktivnostima koje se realizuju u saradnji sa SPA/RAC-om, a polazeći

od do sada dobijenih rezultata, u okviru bilateralne saradje sa italijanskim Ministrstvom zaštite životne sredine, kopna i mora, u okviru projekta koji ima za cilj pružanje podrške u implementaciji prioritetnih mjera u oblasti zaštite životne sredine identifikovanih u Nacionalnoj strategiji održivog razvoja, u toku su aktivnosti na definisanju mogućih modela za uspostavljanje upravljačkih struktura za marinska zaštićena područja u Crnoj Gori. Studija uticaja klimatskih promjena na obalni i marinski biodiverzitet

U okviru implementacije Strateškog akcionog plana za biodiverzitet Mediterana-

SAP/BIO Programa, u saradnji sa SPA/RAC centrom pripremljena je Studiju uticaja klimatskih promjena na obalni i marinski biodiverzitet Crne Gore kojom se daje analiza uticaja klimastkih promjena na obalni i marinski biodiverzit, kao i niz preporuka u ovoj oblasti.

Istovremeno očekuje se početak realizacije projekta u saradnji sa Mediteranskom

komisijom za održivi razvoj koji će imati za cilj uskladjivanje Nacionalne strategije održivog razvoja sa prioritetima u oblasti klimatskih promjena koji su prepoznati na globalnom nivou nakon usvajanja ovog strateškog nacionalnog dokumenta, posebno sa aspekta sprovođenja mjera adaptacije na klimatske promjene.

Sprovodjenje MEDPOL monitoringa u Crnoj Gori

Polazeći od obaveza koje proizilaze iz Protokola Barselonske konvencije o

redukciji zagadjenja mora iz kopnenih izvora, kao i od činjenice da se realizacijom MEDPOL monitoringa omogućava sprovođenje monotoringa priobalnog mora strana

12

ugovornica Barselonske konvencije u skladu sa zahtjevima ovog njenog protokola, te da je isti usaglašen sa zahtjevima Evropske agencije za zaštitu životne sredine, u 2008. godini je realizovan Program praćenja stanja životne sredine priobalnog mora kao dio Nacionalnog monitoringa stanja žvotne sredine Crne Gore. Za realizaciju istog Ministrastvo turizma i zaštite životne sredine opredijelilo je sredstva u iznosu od 70 000 EUR, dok je UNEP/MAP isti podržao obezbjeđivanjem sredstava u iznosu od 20 000 EUR. U realizaciju programa su uključeni: Hidrometeorološki zavod Crne Gore, koji je istovremeno fokalna tačka za realizaciju MEDPOL programa u Crnoj Gori, Javna ustanova Centar za ekotoksikološka ispitivanja i Institut za biologiju mora.

Planirane aktivnosti u okviru saradnje sa UNEP/MAP-om u 2009. godini

U skladu sa navednim prioritetima po pojedinim pitanjima, tokom 2009. godine u

Crnoj Gori će biti nastavljena realizacija aktivnosti u skladu sa obavezama koje proizilaze iz odluka donijetih na prethodnom sastanku strana ugovornica, te u skladu sa nacionalnim prioritetima i potrebama. Posebno je značajno donošenje odluke o prihvatanju predloga Sekretarijata UNEP/MAP-a da Crna Gora bude zemlja domaćin Sedamnaestog sastanka strana ugovornica Barselonske konvencije na ministarskom nivou koji će biti održan 2011. godine, i preuzimanja po tom osnovu predsjedavanja Biroom strana ugovornica ove konvencije u periodu 2011 – 2013. godina. 2.3.2. Izrada Nacionalnog plana za implementaciju Stokholmske konvencije o dugotrajnim organskim zagađujućim supstancama (POPs)

Obzirom da je SCG potpisala Stokholmsku konvenciju o dugotrajnim organskim

zagađujućim supstancama 2002. godine, GEF je podržao realizaciju projekta izrade Nacionalnog plana za implementaciju ove konvencije (NIP) sredstvima u iznosu od 500 000 USD. Podjelom sredstava između Crne Gore i Srbije, Crnoj Gori je odobren iznos od 150 000 USD. Implementaciona agencija za realizaciju ovog projekta je UNEP. Projekat ima za cilj identifikaciju prisustva dugotrajnih organskih zagađujućih supstanci-POPs supstanci (PCB, dioksini, furani, pesticidi, itd), utvrđivanje njihove količine i negativnog uticaja na životnu sredinu i zdravlje ljudi. Na osnovu tako napravljene procjene rade se akcioni planovi za svaku pojedinačnu supstancu u cilju eliminacije iste iz upotrebe ili odlaganja i skladištenja na ekološki bezbjedan način do trenutka kada bude moguće izvršiti trajno uklanjanje.

JU Centar za ekotoksikološka ispitivanja je izvršna institucija za realizaciju

projekta u Crnoj Gori. U drugoj polovini 2008. godine završena je izrada Nacionalnog plana za implementaciju Stokholmske konvencije. S tim u vezi organizovana je posjeta projektnog menadžera iz UNEP-a zaduženog za nadzor nad realizacijom projekta u Crnoj Gori. Tom prilikom konstatovano je da je dokument pripremljen veoma kvalitetno i u skladu sa zatjevima UNEP-a. Istovremeno ocijenjeno je da bi ineventarizaciju zaliha pojedinih POPs supstanci i realizaciju aktivnosti koje se odnose na izradu web portala bilo moguće unaprijediti obezbjeđivanjem dodatnih sredstava od strane GEF-a, obzirom da je Crnoj Gori u okviru SCG pripao iznos u visini 30 % iznosa koji se opredjeljuje pojedinačno državama za izradu NIP-a. Nakon dostavljanja na uvid Vladi Prvog nacrta

13

NIP-a, upućen je zahtjev GEF-u za odobravanje dodatnog iznosa u visini od 50 000-100 000 USD za finalizaciju projekta u Crnoj Gori.

Zavisno od prihvatanja ovog zahtjeva od strane GEF-a, u prvoj polovini 2009. godine biće završen rad na izradi NIP-a i inicirane aktivnosti na ratifikaciji Stokholmske konvencije o dugotrajnim organskim zagađujućim supstancama. 2.4. Saradnja sa Globalnim Partnerstvom za vode-Jedinica za Mediteran (GWP-Med)

Ministarstvo turizma i zaštite životne sredine ostvaruje kontinuiranu saradnju sa Jedinicom za Mediteran Globalnog partnerstva za vode iz Atine. U toku 2008. godine, ova institucija je realizovala veći broj trening seminara u okviru programa za prekogranična jezera u Jugoistočnoj Evropi-Skadarsko, Ohridsko, Prespansko i Dojransko, sa ciljem povezivanja relevantnih aktera i obezbjedjivanja najboljih praksi u upravljanju ovim vodenim ekosistemima. Prvi od ovih seminara je odžan u Podgorici, u aprilu mjesecu.

Takodje, ova institucija je uključena u realizaciju dva izuzetno značajna projekta koji se tiču održivog upravljanja vodenim ekosistemima u Jugoistočnoj Evropi: projektu „Održivo korišćenje prekograničnih akvifera Dinarskog Karsta“ (DIKTAS), kao i budućem projektu integralnog upravljanja ekosistemom basena Drima, koji će početi sa realizacijom u toku 2009. godine 2.5. Saradnja sa UNDP-om

Pored realizacije pojedinačnih projekata u oblasti klimatskih promjena i biodiverziteta u svojstvu implementacione agencije GEF-a, Kancelarija UNDP-a u Crnoj Gori angažovana je i na realizaciji sljedećih pojednačnih projekata u oblasti zaštite životne sredine i održivog razvoja: Geografski informacioni sistem za životnu sredinu u Crnoj Gori (GIS)

Geografski informacioni sistem (GIS) je integralni i nezamjenjivi instrument koji

se koristi za realizaciju koherentnog planiranja životne sredine i održivog upravljanja prirodnim resursima. Projekat razvoja Geografskog informacionog sistema (GIS) za životnu sredine Crne Gore finansijski je podržalo Ministarstvo spoljnih poslova Finske sa 500,000 USD, a realizovala ga je Kancelarija UNDP-a u Crnoj Gori u saradnji sa tadašnjim Ministarstvom zaštite životne sredine i uređenja prostora i Ministarstvom poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede. Implementacija Projekta započela je avgusta 2005. godine. Zbog složenosti problematike koja je definisana ovim Projektom predviđeno je da se isti realizuje u više faza.

U I fazi Projekta, realizovan je veći broj aktivnosti kao što su formiranje

Kancelarije za GIS, prikupljanje raspoloživih podataka, kartiranje šuma (mapa pokrivenosti šumama), osnovno kartiranje staništa biljnih vrsta (shodno raspoloživim podacima), mapiranje tipova zemljišta, obrada satelitskih snimaka zemljišnog prostora

14

Crne Gore – mapa korišćenja zemljišta (Land Cover mapa), izvršeno je mapiranje granica nacionalnih parkova i Emerald područja. Isto tako, ostvareno je jačanje kapaciteta relevantnih institucija i obuka (jačanje kapaciteta zaposlenih u Javnom preduzeću za nacionalne parkove, pružena podrška jednom broju vladinih institucija i relevantnih NVO. Dalje, izvršeno je mapiranje hidroloških podataka, dorada pedoloških mapa i podrška šumarima u reformi metodologije za planiranje u ovoj oblasti.

Tokom 2008. godine aktivnosti projekta bile su usmjerene na obuku kadrova u

relevantnim institucijama u Crnoj Gori. Obuka se sastojala od specijalizovanog GIS kursa u trajanju od dvije sedmice (32 časa). Kurs se odnosio na upoznavanje sa osnovim pojmovima koji su vezani za geografske informacione sisteme uopšte i obuku za korišćenje besplatnog GIS softverskog proizvoda QGIS.

Regionalni program sanacije industrijskog zagadjenja na hot spot lokacijama u

regionu JugoIistočne Evrope-aktivnosti na sanaciji i rekultivaciji jalovišta Rudnika olova i cinka u Mojkovcu Prva faza sanacije i rekutivacije jalovišta u Mojkovcu je u potpunosti završena i

stvoreni su tehnološki uslovi za početak izvodjenja radova koji čine Drugu fazu. Imajući u vidu dinamiku izvodjenja radova i njihovu tehnološku povezanost,

Direkcija javnih radova Crne Gore raspisala je tender sredinom 2008 godine za odabir izvodjača radova za solidifikaciju muljevitog materijala sa nivelacijom masa stabilizovanim materijalom iz jalovišta i formiranjem nepropusne membrane od solidifikovanog muljevitog materijala iz jalovišta. Nakon sprovedenog postupka javnih nabavki, u skladu sa propisima, za izvodjača radova odabrana je Kompanija «Vodny Zdroje» a.s. iz Praga, sa kojom je Direkcija javnih radova Crne Gore, 19.09.2008. godine, potpisala Ugovor. Ugovorena vrijednost ovih radova iznosi 3.994.134,30 EUR, sa rokom izvođenja od 13 mjeseci. Izabrani izvođač će izvoditi radove do kraja ovogodišnje građevinske sezone i završti ih do kraja 2009 godine. Za realizaciju ovog posla u 2008. godini, obezbijedjena su sredstva u iznosu 1.950.000 EUR i to 1.000.000 EUR u okviru Kapitalnog budžeta Crne Gore za 2008. godinu i 950.000 EUR posredstvom UNDP Kancelarije u Podgorici, kroz Regionalni program sanacije industrijskog zagadjenja na hot spot lokacijama u regionu Jugo-istočne Evrope (donacija Kraljevine Holandije).

Navedeni radovi predstavljaju dio radova koji čine Drugu fazu Projekta, za čiju

realizaciju su procijenjena ukupna finansijska sredstva u iznosu od oko 6.950.000 EUR. Pored navedenih radova za koje je raspisan tender, ova faza, obuhvata i zatrpavanje jalovišta, izradu drenažnog sloja, izgradnju kanalizacije za atmosferske vode sa površine jalovišta i za drenažne vode kao i izradu završnog pokrivnog sloja.

15

2.6 . Saradnja sa Organizacijom Ujedinjenih Nacija za obrazovanje, nauku i kulturu (UNESCO)

Crna Gora ostvaruje kontiuiranu saradnju sa UNESCO-om, odnosno odgovarajućim tijelima ove medjunarodne institucije: Centrom za svjetsku baštinu u Parizu i UNESCO BRESCE Kancelarijom u Veneciji.

Shodno zaključku donijetom na 31. zasijedanju Komiteta za svjetsku baštinu,

održanom u Christchurch-u, Novi Zeland, u periodu od 18.02.- 21. 02. 2008. godine, zvanična misija UNESCO-ICOMOS (Medjunarodni Savjet za spomenike i područja) je boravila u Crnoj Gori i tom prilikom posjetila Kotor u vezi sa procjenom uticaja gradnje mosta „Verige“ na prirodne i kulturne vrijednosti UNESCO Svjetske kulturne i prirodne baštine Kotorsko-risanskog zaliva i starog grada Kotora.

U skladu sa Izvještajem UNESCO-ICOMOS misije koja je boravila u Crnoj Gori i saglasno Odluci sa 32. zasijedanja Komiteta za svjetsku baštinu, koji je održan u julu 2008.god. u Kvebeku, Kanada, država treba da radi na odredjivanju tampon zone za UNESCO područje Kotorsko-Risanskog zaliva, da pripremi Studiju vizuelnog uticaja projekta mosta „Verige“, pripremi i pošalje kartografske podatke za dva UNESCO zaštićena područja i dostavi kopiju menadžment plana za Nacionalni park ’’Durmitor’’.

U skladu sa ovim preporukama, Ministarstvo turizma i zaštite životne sredine će uz finansijsku i ekspertsku pomoć Njemačkog društva za tehničku saradnju-GTZ, u narednom periodu početi za izradom Studije vizulenog uticaja projekta izgradnje mosta.

U okviru Programa Participacije za urgente projekte UNESCO-a, Crna Gora je dobila finansijska sredstva od 50.000 USD za projekat ’’Sanacija i rehabilitacija opožarenih mjesta u Nacionalnom parku Durmitor'', čija će implementacija biti realizovana početkom 2009. godine.

2.7. Saradnja sa Ekonomskom Komisijom Ujedinjenih Nacija za Evropu (UNECE)

UN Ekonomska komisija za Evropu–UNECE čije su članice 56 država, uključujući i Kanadu i SAD, svojim djelovanjem pruža podršku u izradi i primjeni međunarodnih instrumenta u oblasti trgovine, saobraćaja i životne sredine, uz obezbjeđivanje statističkih podataka i analiza u oblasti ekonomije i životne sredine.

Kao odgovor na intenzivne promjene u oblasti životne sredine, izazove u oblasti ekonomskog i društvenog razvoja u UNECE regionu, uspostavljen je Komitet za politiku životne sredine (CEP), čijim angažovanjem na regionalnom i nacionalnim nivoima, posebno kroz izrade i nadzor nad sprovođenjem pregleda stanja životne sredine (Environmental Performance Reviews), se pruža suštinski doprinos procesu „Životna sredina za Evropu“. U okviru učešća Crne Gore u radu UNECE-a, Ministarstvo turizma i zaštite životne sredine uključeno je u rad CEP-a, kao i u implementaciju UNECE multilateralnih sporazuma u oblasti životne sredine. Pregled aktivnosti ostvarenih po

16

osnovu implementacije pojedinih UNECE-a multilateralnih sporazuma u 2008. godini dat je u Poglavlju 5.

Polazeći od obaveza koje proizlaze iz Deklaracije usvojene na Šestoj UNECE ministarskoj konfrenciji koja je održana 10-12. oktobra 2007. godine u Beogradu, CEP je tokom 2008. godine prioritetno bio angažovan na donošenju Plana reforme Procesa „Životna sredina za Evropu“ (Environment for Europe-EfE). S tim u vezi od izuzetnog je značaja predlog UNECE Sekretarijata da Crna Gora bude izabrana za člana Biroa CEP-a u tekućem periodu. Ovaj predlog Sekretarijata prihvaćen je na junskom zasijedanju CEP-a. Polazeći od činjenice da je Crna Gora jedina država iz regiona Jugo-Istočne Evrope koja je uključena u rad CEP-a, i polazeći od pozitivnog iskustva u vezi sa koordinacijom učešća država ovog regiona u pripremama za Šestu ministarsku konferenciju pod okriljem REC-a, Ministarstvo turizma i zaštite životne sredine sprovelo je konsultacije sa državama regiona u vezi sa predlozima koje je crnogorska strana prezentovala na sastancima CEP-a i Biroa CEP-a koji imaju za cilj da se omogući da i nakon reforme EfE procesa, UNECE ostane značajnije prisutan u regionu Jugo-Istočne Evrope, posebno u odnosu na izgradnju kapaciteta za implementaciju UNECE multilateralnih sporazuma, te integraciju politike životne sredine u sekotrske politike. Istovremeno predlozi su se odnosili i na jačanje institucionalne koordinacije medjunarodnih organizacija uključenih u saradnju sa UNECE-om u sprovodjenju politike CEP-a, posebno u odnosu na definisanje mehanizama za korišćenje postojeće institucionalne mreže medjunarodnih organzacija na regionalnom nivou u cilju pružanja efikasnije podrške nacionanim subjektima, te uspostvaljanja partnerstava kojim bi se pružila značajnija finansijska podrška zemljama u razvoju u vezi sa ispunjavanjem kriterijuma koji se pred nacionalne subjekte postavljaju u implementaciji multilateralnih sporazuma. Ovo se posebno odnosi na one koji tretiraju pitanja upravljanje industrijskim rizicima, kontrole prekograničnog zagadjenja iz industrijskih izvora, upravljanja i zaštite prekograničnih vodenih tokova i jezera, redukciju zagadjenja vazduha, te dostupnost informacija u oblasti životne sredine. Navedeni predlozi su u okviru konsultacija usaglašeni i prezentovani kao zajednički stav država regiona Jugo-Istočne Evrope. Značajno je da su isti podržani od strane Evropske komisije i tokom slovenačkog, i tekućeg francuskog predsjedavanja Evropskom Unijom.

Drugi pregled stanja životne sredine za Crnu Goru

Pregled stanja životne sredine je dokument koji na zahtjev zemlje priprema Ekonomska komisija Ujedinjenih Nacija za Evropu (UNECE) u saradnji sa predstavnicima nacionalnih institucija. Prvi takav Pregled za SCG bio je pripremljen 2002. godine. Drugi pregled stanja životne sredine (EPR- Environmental Performance Review) za Crnu Goru realizovan je u saradnji CEP-a sa nacionalnim subjektima tokom 2006 godine, i u prvoj polovini 2007. godine.

Ovaj dokument ima 3 dijela koja se odnose na politiku životne sredine,

implementaciju medjunarodnih konvencija, sistem finansiranja i integraciju životne sredine u sektore ekonomskog razvoja i promociju održivog razvoja (posebno turizam i životna sredina, i energija i životna sredina). Pregled je posebnu pažnju usmjerio na

17

kreiranje politika, planiranje i primjenu zakonske regulative, strategija i planova; razmjenu informacija, učešće javnosti, obrazovanje, primjenu međunarodnih sporazuma i preuzetih obaveza, ekonomskih instrumenata za zaštitu životne sredine, troškova za životnu sredinu i njihovog finansiranja, integraciju pitanja životne sredine u sektore privrede i promovisanje održivog razvoja: turizam i životna sredina i energetika i životna sredina i definisao preporuke koje se odnose na prioritetne aktivnosti, a koje zemlja treba da sprovede u cilju poboljšanja stanja životne sredine i stvaranja preduslova za efikasnu integraciju ciljeva održivog razvoja u sektorske politike.

Pregled o stanju životne sredine u Crnoj Gori usvojen je na 14-tom zasijedanju Komiteta za životnu sredinu koji je održan 29. maja 2007. godine u Ženevi i prezentovan na Šestoj ministarskoj konferenciji u Beogradu. Nakon razmatranja dokumenta od strane Vlade Crne Gore, isti je prezentovan na nacionalnom nivou početkom 2008. godine u prisustvu visokih predstavnika UNECE-a i Vlade Crne Gore.

U drugoj polovini 2008. godine uspostavljena je medjuresorna radna grupa pod koordinacijom Ministarstva turizma i zaštite životne sredine, koja ima zadatak da pripremi Izvještaj o napretku u implementaciji Drugog pregleda stanja životne sredine u Crnoj Gori. Na oktobarskom zasijedanju CEP-a donijeta je preporuka prema kojoj je Crna Gora obavezna da Izvještaj o napretku prezentuje na zasijedanju CEP-a koje će biti održano u septembru 2009. godine.

Regionalni projekat "Izrada Plana za ratifikaciju i implementaciju tri protokola uz Konvenciju o prekograničnom zagadjivanju vazduha na velikim udaljenostima" U okviru Sporazuma izmedju UNECE-a i Vlade Kraljevine Holandije u vezi

jačanja kapaciteta zemalja Jugoistočne Evrope za implementaciju Konvencije LRTAP, iniciran je regionalni projekat "Izrada Plana za ratifikaciju i implementaciju tri protokola uz Konvenciju o prekograničnom zagadjivanju vazduha na velikim udaljenosti". Radi se o protokolima o teškim metalima, o dugotrajnim organskim zagadjivačima i o acidifikaciji, eutrofikaciji i ozonu u vazduhu.

Cilj ratifikacije navedenih protokola odnosi se sprovodjenje nadzora i smanjenje

emisija: sumpora, azotnih oksida, amonijaka, dugotrajnih organskih zagadjivača i teških metala, kao i nadzora nad smanjenjem količine prizemnog ozona,. Ovo posebno obzirom da navedeni faktori mogu imati značajan nepovoljan uticaj na ljudsko zdravlje i životnu sredinu.

Odobrena finansijska sredstva su 135,000 USD, koja će se uplaćivati u četiri rate.

Uplata prve rate se očekuje početkom 2009. godine. Projekat će trajati do 2011.god. Za implementaciju je zadužen Hidrometeorološki zavod Crne Gore.

18

Plan aktivnosti u 2009 godini

Pored obaveza koje se odnose na izradu Izvještaja o progesu u implementaciji Drugog pregleda stanja životne sredine u Crnoj Gori, i obaveza koje proizilaze iz implementacije pojedinih UNECE konvencija kako je dato u Poglavlju 5 , tokom 2009. godine potrebno je pažnju usmjeriti na uključivanje nacionalnih subjekata u rad Radne grupe za monitotring i procjenu u životnoj sredini. S tim u vezi značajno je obezbijediti učešće po dva osnova: u pogledu postizanja sinergije sa aktivnostima koje u okviru monitoringa stanja životne sredine sprovodi Evropska agencije za životnu sredinu, i izrade Izvještaja o stanju životne sredine na pan - evropskom nivou u kontekstu priprema za sljedeću Ministarsku konferenciju koja će biti održana u Kazahstanu gdje je značajno učešće predstavnika na nivou praćenja implemntacije multilateralnih sporazuma u životnoj sredini i sprovođenja politike zaštite životne sredine.

U dijelu međusektorskih aktivnosti značajno je pratiti aktivnosti i Komiteta za trasnport, zdravlje i životnu sredinu, posebno u vezi sa pripremama Ministarske konferencije Životna sredina i zdravlje koja će biti održana 2009. godine. 2.8. Saradnja sa Organizacijom Ujedinjenih Nacija za industrijski razvoj (UNIDO)

U okviru saradnje sa Organizacijom Ujedinjenih Nacija za industrijski razvoj (UNIDO) za Crnu Goru je od posebnog značaja saradnja u oblasti energetike i zaštite životne sredine. Za oblast zaštite životne sredine značajna je saradnja sa Odjeljenjem za razvojne programe i tehničku saradnju posebno sa aspekta uvođenja programa i tehnologija čistije poizvodnje i implementacije multilateralnih sporazuma u oblasti zaštite životne sredine, prije svih implementacije Bečke konvencije o zaštiti ozonskog omotača i Montrealskog protokola o supstancama koje oštećuju ozonski omotač. Program čistije proizvodnje

Pripremni program za uspostavljanje i sprovođenje programa čistije proizvodnje u Crnoj Gori zvanično je otpočeo u maju 2006. godine i realizovan je u saradnji Ministarstva turizma i zaštite životne sredine (prethodno Ministarstvo zaštite životne sredine i uređenja prostora) i UN Programa za industrijski razvoj-UNIDO, dok je Metalurško-tehnološki fakultet Univerziteta Crne Gore bio koordinirajuća institucija na nacionalnom nivou. Sprovođenjem programa obuke i realizacije mjera za ostvarivanje ekonomičnijeg poslovanja kolektiva kroz smanjenjenje emisije zagađenja u okolinu i uštedu utroška energije izvršena je ocjena tehnoloških procesa, identifikovane slabe tačke i date preporuke za uvođenje čistije proizvodnje.

Polazeći od pozitivnih rezultata ostavarenih u pripremnoj fazi, pristupilo se izradi

trogodišnjeg Programa za uvođenje čistije proizvodnje u Crnoj Gori. Nakon sagledavanja stanja u oblasti ekonomskog razvoja, procjene potencijala za primjenu čistijih tehnologija u pojedinim sektorima, tekućeg i planiranog nivoa reformi u oblasti zaštite životne sredine i podizanja konkurentnosti domaćeg proizvoda, zaključeno je da se optimalan

19

institucionalni okvir za sprovodjenje programa čistije proizvodnje može postići uspostavljanjem Nacionalnog centra za čistiju proizvodnju.

Uzimajući u obzir i rezultate pripremne faze, predloženo je da se u Crnoj Gori Program, između ostalog, zasniva na uspostavljanju Nacionalnog centra za čistiju proizvodnju, te da se isti uspostavi pri Metalurško –tehnološkom fakultetu, kao instituciji domaćinu koja će obezbijediti prostorije za funkcionisanje centra u toku trogodišnjeg perioda trajanja projekta. U tom periodu Nacionalni centar treba da se fokusira na aktivnosti izgradnje kapaciteta nacionalnih ekperata za uvođenje čistije proizvodnje i ekološki prihvatljivih tehnologija u odabranim sektorima, kao i na sprovođenje specifičnih kurseva za: ekološki odgovorno upravljanje- EMS, procjenu životnog ciklusa proizvoda, eko-dizajn, eko-označavanje, uključivanje socijalne odgovornosti. Polazeći od procjene napravljene na osnovu rezultata pripremne faze, predloženo je da se u početnoj fazi rada Nacionalnog centra navedene aktivnosti sprovedu u sektorima: turizma i proizvodnje hrane, a da se u drugoj fazi pokušaju uključiti veliki industrijski kompleksi obojene i crne metalurgije, zavisno od stanja u vezi sa završetkom procesa privatizacije.

Nakon usaglašavanja konačnog sadržaja projekta na radnom nivou, a u okviru

pripreme za dostavljanje predloga projekta Vladi na razmatranje ustanovljeno je da je neophodno obaviti naknadne konsultacije sa Metalurško-tehnološkm fakultetom o mogućnostima realizacije projekta. Polazeći od činjenice da bi uzimanje u obzir naknadno dostavljenih uslova od straen MTF-a zahtijevalo izmjenu postojećeg predloga projekta, Ministarstvo turizma i zaštite životne sredine obavilo je dodatne konsultacije sa MTF-om i predstavnicima UNIDO-a.

U oktobru mjesecu t. g. Vlada Republike Slovenije, kao donator sredstava za

realizaciju Programa u Crnoj Gori, redukovala je planirani Budžet sa 339.000 eura na 160. 000 eura, uz obrazloženje da će razmotriti mogućnost uplate sredstava do punog iznosa nakon uspješno okončane prve faze projekta.

U predstojećem periodu, posebno polazeći od zaostatka u realizaciji programa

tokom 2008. godine neophodno je donijeti odluku o instituciji domaćinu (Metalurško-tehnološki fakultet ili Privredna komora Crne Gore), i s tim u vezi uskalditi postojeći predlog projekta, kako bi realizacija istog mogla otpočeti u 2009. godini.

Nacionalni program za eliminaciju supstanci koje oštećuju ozonski omotač i Plan

za konačnu eliminaciju hlorofluorougljovodonika (CFC-a)

Na sjednici Izvršnog komiteta koja je održana u novembru 2007. godine, odobrena su sredstva u iznosu od 270.295,00 USD dolara za implementaciju Nacionalnog programa i Akcionog plana koji predstavljaju strategiju za eliminisanje supstanci koje oštećuju ozonski omotač. Osnovni cilj odnosi se na eliminisanje supstanci koje oštećuju ozonski omotač u Crnoj Gori i postizanje smanjenja godišnje potrošnje CFC-a prema dinamici: 2007. godina - 5 tona; 2008. godina - 4 tone; 2009. godina - 2 tone i 2010. godina potpuno izbacivanje ovih supstanci. Imlementacijom Plana konačne eliminacije hloroflourougljovodonika (CFC-a) obezbijediće se blagovremeno, održivo, isplativo i

20

ubrzano eliminisanje CFC-a predviđeno Montrealskim protokolom. U tom smislu Plan predviđa: uvođenje sistema rekuperacije i recikliranja rashladnih fluida, obuke servisera i obuke carinskih službenika.

Sistem rekuperacije i recikliranja rashladnih fluida će omogućiti Crnoj Gori da i

poslije 1. januara 2010. godine održava i servisira uređaje koji sadrže CFC supstance, a koji još uvijek nijesu povučeni iz upotrebe.

Obukom servisera predviđeno je uvođenje održivog sistema obrazovanja za tehničare-servisere u srednjim stručnim školama, obučavanje tehničara-servisera za dobre poslovne običaje u servisiranju, upoznavanje sa mogućnostima korišćenja alternativnih rashladnih fluida, kao i rukovanje sa rekuperisanim rashladnim fluidima. Obuka servisera podrazumijeva: pripremu priručnika za obuku servisera; obuku za instruktore (trenere), tj. profesore srednjih škola, koji će kasnije podučavati tehničare za oblast hlađenja i klimatizacije i obuku za postojeće tehničare. Tokom pripreme Nacionalnog programa i Plana za eliminaciju CFC-a prepoznate su četiri srednje stručne škole koje u svojim obrazovnim programima imaju profile koji se bave ovom problematikom. U cilju obuke tehničara (postojećih i budućih) u školama će biti instalirani uređaji za demonstraciju (demo units). Nabavka ovih uređaja je u toku, i očekuje se da stigne tokom novembra mjeseca, nakon čega će uslijediti obuka za profesore. Isto tako u toku je priprema Priručnika za obuku servisera koji se radi u saradnji sa UNIDO-om kao implementirajućom agencijom.

Projektom je predviđena i obuka carinskih službenika, a u cilju otkrivanja

supstanci koje oštećuju ozonski omotač. Upravi Carina će biti distribuirani uređaji za identifikaciju supstanci za sve velike punktove ulaska u zemlju. U toku je priprema i Priručnika za obuku carinskih službenika. Projekat izrade Plana za eliminaciju hidrohlorofluorougljovodonika (HCFC

grupe supstanci)

Na 19. sastanaku zemalja potpisnica Montrealskog protokola, koji je održan u septembru 2007. godine, u Montrealu, Kanada, predložene su izmjene odredbi Montrealskog protokola koje se odnose na skraćenje rokova za eliminaciju supstanci Aneksa C, grupe I, (HCFC-e grupe supstanci). Ove supstance su uvedene kao alternativa supstancama iz Aneksa A Montrealskog protokola zbog manjeg negativnog uticaja na ozonski omotač. Međutim, iako imaju manji negativan uticaj na ozonski omotač, ove supstance u isto vrijeme imaju značajan potencijal u smislu globalnog zagrijevanja. U vezi sa tim, a na osnovu rezultata izvještaja zemalja članica o zabrinjavajućem povećanju korišćenja ovih supstanci predložene su i usvojene izmjene Protokola.

Imajuću u vidu navedeno, zemlje člana 5. Montrealskog protokola (zemlje u

razvoju), gdje pripada i Crna Gora, podnijele su zvaničan zahtjev za finansijsku i tehničku pomoć za pripremu ovog plana. Na 55-oj sjednici Izvršnog komiteta koja je održana u julu 2008. godine, Crnoj Gori su odobrena sredstva u iznosu 85.000 US dolara za Pripremu Plana za eliminaciju HCFC grupe supstanci. U narednom periodu u saradnji

21

sa UNIDO-om, kao implementirajućom agencijom, započeće se sa pripremom ovog plana. 2.9. Saradnja sa Međunarodnom agencijom za atomsku energiju (IAEA)

Saradnja sa Međunarodnom agencijom za atomsku energiju odvija se kroz

projekte tehničke saradnje (regionalne, subregionalne i nacionalne), što predstavlja dio saradnje koji je za Crnu Goru najznačajniji (7 subregionalnih i 35 regionalnih programa). U periodu nakon što je postala član IAEA, u junu 2006. godine, Crnoj Gori su odobrena tri programa na polju nuklearne sigurnosti, radioterapije i monitoringa životne sredine. Program tehničke saradnje za Crnu Goru, odobren u tekućem ciklusu 2007 - 2008. godina, obuhvata tri nacionalna projekta, dva iz oblasti zaštite životne sredine i jedan iz oblasti medicine (Jačanje upravljanja radioaktivnim otpadom - Javna ustanova Centar za ekotoksikološka ispitivanja Crne Gore, Unapređivanje radioterapije -Onkološko odjeljenje Kliničkog centra Crne Gore, Unapređivanje laboratorija za dijagnostiku POPs (dugotrajni organski zagađivači) supstanci u cilju akreditacije metoda za određivanje dioksina u životnoj sredin – JU Centar za ekotoksikološka ispitivanja Crne Gore.

U kontekstu usvajanja pravnih rješenja iz oblasti djelovanja Agencije, 2007.

godine Vlada Crne Gore je usvojila zaključak o potpisivanju Sporazuma o zaštitnim mjerama i Dodatnog protokola koji predstavljaju sastavni dio pravnog okvira uspostavljenog Ugovorom o neširenju nuklearnog oružja. Sporazum je potpisan u Beču, maja 2008. godine.

U periodu od 29.09 - 4.10. 2008. godine, u Beču je održano 52. redovno

zasijedanje Generalne konferencije Međunarodne agencije za atomsku energiju, na kome je učestvovala delegacija Vlade Crne. Tom prilikom od posebnog značaja bilo je istupanje Ambasadora Stalne misije Republike Albanije u Beču, Gilberta Galanxhia. Naime, prvi put u istupanju visokog zvaničnika Vlade Republike Albanije potvrđena je namjera te zemlje da razmotri mogućnost upotrebe nuklearne tehnologije za proizvodnju električne energije. Kako je potvrđeno i u bilateralnim razgovorima, Vlada Albanije priprema studiju izvodljivosti za izgradnju nuklearne elektrane, kao i Strategiju razvoja energetskog sektora koja će ukazati na eventaualnu neophodnost izgradnje nuklearne elektrane.

Tokom 52. redovnog zasijedanja IAEA, potpisan je i Okvirni program za zemlju (CPF), između Vlade Crne Gore i Međunarodne agencije za atomsku energiju. Okvirni program za zemlju predstavlja ključni dokument kojim se definišu prioriteti u tehničkoj saradnji Crne Gore sa IAEA, kao i razvojni projekti u oblasti zaštite životne sredine, medicine - oblast onkologije (radioterapija) i nedozvoljenog prekograničnog prometa nuklearnog i ostalog radioaktivnog materijala. S tim u vezi odobreni su sljedeći nacionalni projekti: „Unapređenje sistema u cilju uspostavljanja efikasnog sistema monitoringa nedozvoljenih sastojaka u hrani i sistema kontrole vazduha“ (JU Centar za ekotoksikološka ispitivanja Crne Gore, 667.390,00 US dolara), „Podrška razvoju regulatorne infrastrukture u Crnoj Gori“ (Ministarstvo turizma i zaštite životne sredine, 248.550,00 US dolra i „Unapređenje usluga u oblasti radioterapije Kliničkog centra Crne Gore “ (Klinički centar Crne Gore – Klinika za onkologiju, 156.000,00 US dolara).

22

Regionalni projekti za ciklus 2009–2011. godina definisani su na osnovu

dokumenta „Regionalni profil 2009 – 2013. godina“. Značaj regionalnih projekta se ogleda u činjenici da oni predstavljaju strateški interes više zemalja istovremeno i igraju značajnu ulogu u uspostavljanju adekvatnog umrežavanja i razmjene informacija između zemalja koje su uključene u njih. Broj projekata u koje su uključene relevantne institucije Crne Gore za period 2009 – 201. godina je 26. Ministarstvo turizma i zaštite životne sredine je uključeno u sljedeće regionalne projekte: “Obezbjeđivanje tehničke podrške za implementaciju savremenih pristupa i instrumenata za procjenu uticaja zračenja na akvatično (svježa voda) i kopneno okruženje” (396.400,00 US dolra, 2009-2011.godina), ”Jačanje nacionalne infrastrukrture za kontrolu radioaktivnih izvora” (1.195.096,00 US dolara; 2007-2008.), “Jačanje i podrška infrastrukturi zaštite od zračenja kroz edukaciju i trening” (968.800,00 US dolara, 2009-2011.godina), ”Unapređivanje tehničkih kapaciteta nuklearnih regulatornih tijela u zemljama Zapadnog Balkana kroz subregionalnu podršku” (2.000.000,00 eura; 2009-2011. godina), i projekat “Podrška infratsrukturi zaštite od zračenja kroz edukaciju i trening.

U okviru bilateralnog susreta Delegacije Vlade Crne Gore sa Delegacijom

Republike Albanije na marginama 52. zasijedanja dogovoreno je da u vezi daljih aktivnosti po pitanju potencijalne upotrebe nuklearne tehnologije za proizvodnju električne energije, albanska strana pravovremeno i u potpunosti informiše Ministarstvo inostranih poslova Crne Gore i Stalnu misiju Crne Gore pri OEBS-u i drugim međunarodnim organizacijama .

2.10. Saradnja sa Svjetskom zdravstvenom organizacijom (WHO)

U organizaciji Svjetske zdravstvene organizacije (WHO) i Evropskog Komiteta za životnu sredinu i zdravlje (EEHC), odnosno Regionalne kancelarije za Evropu, organizovana su dva pripremna sastanka za Ministarsku Konferenciju ''Životna sredina i zdravlje'' koja će se naredne godine održati u Italiji. Na sastancima se diskutovalo o implementaciji regionalnih prioritetnih ciljeva koji su usvojeni na posljednjoj ministarskoj konferenciji koja je održana u Budimpešti 2004. godine, a koji se odnose na prevenciju zagadjenja vazduha, bezbjedan pristup vodi, upravljanje hemikalijama i smanjenju zdravstvenih posljedica od saobraćajnih nesreća i povreda.

U okviru ministarske konferencije predloženo je održavanje posebne sesije koja

će biti posvećena zemljama Jugoistočne Evrope pod nazivom ''Specifične potrebe zemalja Jugoistočne Evrope''. Takodje održan je i posebni sastanak zemalja Jugoistočne Evrope sa Regionalnim koordinatorom Svjetske zdravstvene organizacije na kojem je dogovoreno da zemlje Jugoistočne Evrope formiraju Radnu grupu i održe sastanke u cilju definisanja regionalnih prioriteta. S tim u vezi, u periodu od 25-28. novembra 2008. godine održan je sastanak članica Zdravstvene mreže za Jugoistočnu Evropu kojom prilikom su razmatrane i obaveze zemalja Jugoistočne Evrope u odnosu na implementaciju regionalnih ciljeva i analizu stanja u oblasti životna sredina i zdravlje.

23

2.11. Saradnja sa Svjetskom unijom za očuvanje prirode (IUCN) Medjunarodna unija za očuvanje prirode (IUCN) je najveća i najznačajnija

globalna mreža za zaštitu prirode. U radu Unije učestvuju 82 države, 111 vladinih agencija (ministarstva i stručne organizacije), više od 800 nevladinih organizacija i preko 10.000 eksperata iz 181 države svijeta.

Misija IUCN je da utiče, jača i pruža podršku društvenim zajednicama u svijetu u

cilju očuvanja integriteta i raznovrsnosti prirode, kao i osigurava korišćenje prirodnih resursa u skladu sa EU standardima. IUCN Svjetski kongres za zaštitu prirode

Svjetski kongres za zaštitu prirode, koga organizuje Međunarodna unija za zaštitu

prirode-IUCN, predstavlja najznačajniji dogadjaj posvećen očuvanju prirode u globalnim okvirima. Kongres se održava svake četvrte godine i predstavlja jedinstvenu priliku da se pod okriljem IUCN-a, kao najveće globalne ekološke mreže, susretne veliki boj učesnika, predstvanika vlada i nevladinog sektora, stručnih i naučnih institucija. Tokom deset dana trajanja Kongresa oko 8.000 delegata učestvovovalo je u radu Foruma i Generalne skupštine IUCN- a.

U radu Kongresa učestvovala je i Delegacija Vlade Crne Gore na čelu sa

ministrom turizma i zaštite životne sredine Predragom Nenezićem. U toku trajanja Kongresa Delegacija Vlade Crne Gore imala je više bilateralnih i susreta sa predstavnicima medjunarodnih organizacija koje djeluju u oblasti zaštite prirode i očuvanja biodiverziteta. Poseban značaj imaju susreti sa zvaničnicima IUCN-a, kao i direktorima regionalnih kancelarija partnera Inicijative zemalja Dinarskog luka –DAI: IUCN-a, WWF, UNESCO-a, UNEP-a. U okviru Kongresa obilježena je 75-ta godišnjica broda ’’Jadran’’. Dogadjaju su prisustvovali visoki zvaničnici IUCN, brojnih medjunarodnih organizacija, i predstavnici Vlada, učesnica Kongresa. Okrugli sto posvećen prezentaciji prirodnih vrijednosti i biološke raznovrsnosti Crne Gore održan je 6. oktobra. Tom prilikom ministar Nenezić je prezentovao Akcioni plan kojim se definišu mjere i aktivnosti u pogledu implementacije odluka donijetih na ministarskom nivou pod okriljem Konferencije strana ugovonica Konvencije o biološkoj raznovrsnosti, a koje se odnose na dostizanje ciljeva očuvanja biodiverziteta do 2010. godine i posebno implementaciju Programa o posebno zaštićenim poodručjima.

Inicijativa „Jedrimo do Barselone“

U okviru priprema Svjetskog Kongresa za očuvanje prirode pokrenuta je Inicijativa ''Jedrimo do Barselone''. Ova medjunarodna inicijativa imala je za cilj obezbjedjivanje donošenja zajedničke platforme za očuvanje marinskog i obalnog biodiverziteta. Poseban doprinos Incijativi dale su zemlje Jugo-Istočne Evrope. Mornarica Crne Gore sa brodom „Jadran“ predvodila je Jadransku flotu ispred regiona na putu ka Barseloni.

24

Tokom plovidbe na brodu Jadran predstavnici IUCN-a i UNESCO-a održali su brojne prezentacije o zaštiti prirodnih vrijednosti koje su imale za cilj podizanje svijesti javnosti o značaju pitanja očuvanja biodiverziteta i izgradnju kapaciteta medija za izvještavanje u ovoj oblasti. Takođe, značajno je navesti da je paradu koju je činilo više od 100 brodova iz čitavog svijeta, organizovanu povodom godišnjice IUCN-a, predvodio brod Jadran. 3. AKTIVNOSTI U PROCESU PRIDRUŽIVANJA CRNE GORE EVROPSKOJ

UNIJI

Grupe za evropske integracije predstavljaju osnovna koordinaciona tijela zadužena za usklađivanje nacionalnog zakonodavstva sa Acquis Communaitaire.Sedma grupa za evropske integracije zadužena je za sljedeća poglavlja evropskog zakonodavstva: transportna politika, energetika, regionalna politika i koordinacija strukturnih instrumenata, životna sredina i transevropske mreže.

5. juna 2008. godine Vlada Crne Gore je usvojila Nacionalni program za

integraciju (NPI) Crne Gore u Evropsku Uniju, za period 2008.-2012. godina. Nacionalni program sadrži i detaljan plan aktivnosti neophodnih da bi Crna Gora bila spremna da preuzme obaveze koje proizilaze iz članstva u EU do kraja 2012. godine..

Poglavlje „životne sredine“ u okviru NPI obuhvata: horizontalnu legislativu,

kvalitet vazduha i klimatske promjene, upravljanje otpadom, upravljanje vodama, zaštitu prirode, industrijsko zagađivanje, genetički modifikovane organizme, hemikalije, zaštitu od buke, šumarstvo i more i obalno područje.

Pitanja iz oblasti životne sredine definisana su u Sporazumu o stabilizaciji i

asocijaciji između Evropske Unije i Crne Gore u Glavi VIII–Politika saradnje, odnosno u članu 111, koji se odnosi na životnu sredinu i članu 97 za šumarstvo.

U okviru priprema za primjenu Sporazuma o stabilizaciji i pridruživanju i procjenjivanja napretka u aktivnostima usklađivanja, primjene i sprovođenja Privremenog sporazuma i Evropskog partnerstva, u junu mjesecu t.g. u Briselu je održan sastanak Delegacije Vlade Crne Gore i Evropske komisije. Na zajedničkom sastanku Pododbora za tranzitni saobraćaj i sektorskih sastanaka o saobraćaju, energetici, životnoj sredini i regionalnoj politici razgovarano je o pitanjima koja se odnose na usklađivanje i primjenu zakonodavstva tokom proteklih mjeseci u Crnoj Gori, kao i o izmjenama i dopunama postojećih i propisima koji su u tom periodu donijeti ili će biti donijeti do kraja godine u okviru pravnog sistema Evropske unije. U dijelu sastanka koji se odnosio na oblast životne sredine predstavnici Evropske komisije i Generalnog direktorata za životnu sredinu su upoznati sa napretkom koji je ostvaren u Crnoj Gori u oblastima ostvarivanja politike i zakonodavstva u ovoj oblasti. Takođe, razgovarano je o aktivnostima koje se vode u Crnoj Gori na donošenju novih i primjeni postojećih zakona, o aktivnostima Ekološke inspekcije, trenutnoj situaciji u

25

oblasti jačanja institucionalnih kapaciteta, kao i o stanju u oblastima upravljanja otpadom, otpadnim vodama, kvaliteta vazduha, kontroli industrijskog zagađenja i upravljanja rizicima, zaštiti prirode i oblasti međunarodne saradnje. U okviru zaključaka koji su donijeti nakon razgovora o temama iz oblasti životne sredine ocijenjeno je da je Crna Gora ostvarila napredak u ovoj oblasti.

Polazeći od obaveza i dinamike u pogledu uskladjivanja nacionalnog institucionalno-zakonodavnog okvira definsanih u NIP-u, tokom 2008. godine pažnja je usmjerena na usklađivanje sa prioritetima datim u NPI-u, te na programiranje sredstava dostupnih u okviru korišćenja instrumenata predpristupne pomoći. 3.1. Instrument predpristupne pomoći (IPA) i drugi dostupni finansijski

instrumenti za zaštitu životne sredine

Instrument predpristupne pomoći (IPA) je finansijski instrument Evropske unije za period 2007-2013. godine koji je zamjenio prethodne programe podrške državama kandidatima i potencijalnim kandidatima (CARDS, Phare, ISPA, SAPARD) sa ciljem postizanja bolje koordinacije u korišćenju pomoći i postizanja značajnijih rezultata u okviru realizacije raspoloživih sredstava. Program pomoći za sve države korisnice usmjeren je na: jačanje demokratskih institucija i vladavine prava; reformu državne uprave, uključujući ustanovljavanje sistema za decentralizovano upravljanje sredstvima; ekonomsku reformu; zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda; razvoj civilnog društva, zaštitu životne sredine; obnovu i mjere za jačanje povjerenja i pomirenja; regionalnu i prekograničnu saradnju.

Pomoć se implementira kroz pet komponenti:

Podrška tranziciji i jačanju institucija; Regionalna i prekogranična saradnja; Regionalni razvoj; Razvoj ljudskih resursa i Ruralni razvoj.

Države potencijalni kandidati, medju kojima je Crna Gora, koriste sredstva iz prve dvije komponente, dok države kandidati učestvuju u realizaciji svih pet komponenti. Nacionalna i Višekorisnička IPA

Ministarstvu turizma i zaštite životne sredine za aktivnosti u Sektoru zaštite životne sredine u 2008. godini odbrena su sredstva iz IPA programa za dva projekata ’’Izgradnja postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda u Nikšiću’’ u vrijednosti od 3,5 mil. eura i ’’Jačanje kapaciteta za upravljanje životnom sredinom’’ u vrijednosti od 1 mil. eura

U okviru Programa pomoći za infrastrukturu (IPF) koji podržava izradu studija

izvodljivosti i studiju procjene uticaja na životne sredinu, odbrena su sredstva za izradu

26

studije izvodljivosti i elaborata procjene uticaja na životnu sredinu postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda u opštini Kolašin i novog postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda u Podgorici.

Realiazcijom Višekorisničkog IPA programa kojim se podržavaju regionalni

projekti, za Crnu Goru odobren je projekat »Razvoj, jačanje i podrška nacionalnim kapacitetima u oblasti regulatorne infrastrukture u oblasti nuklearne sigurnosti i zaštite od zračenja« u iznosu od 300.000 EUR, čiji se početak implementacije očekuje u prvoj polovini 2009. godine.

U koordinaciji sa Sekreterijatom za evropske integracije, uz ekpertsku pomoć,

Ministarstvo turizma i zaštite životne sredine pripremilo je predlog projekta iz djelokruga aktivnosti Sektora zaštite životne sredine u okviru korišćenja sredstava IPA programa za 2009. godinu. Projekat se sastoji od dvije komponente:

- Poboljšanje upravljanja čvrstim otpadom u sjevernom dijelu Crne Gore (izgradnja regionalne deponije Bijelo Polje, Mojkovac i Kolašin),

- Jačanje kapaciteta u oblasti zaštite prirode.

Projekat podrazumjeva unapredjenje upravljanja čvrstim otpadom u sjevernom dijelu Crne Gore, izgradnju regionalne deponije sa reciklažnim centrom u Bijelom Polju, Mojkovcu i Kolašinu, jačanje kapaciteta i podizanje svijesti o novom načinu sakupljanja i odlaganja otpada. Druga komponenta projekta fokusiraće se na jačanje kapaciteta na centralnom i lokalnom nivou polazeći od obaveza koje proizilaze iz implementacije novog Zakona o zaštiti prirode. Ukupna vrijednost projekta je 4,8 mil. eura

Prekogranična i Jadranska IPA

U okviru priprema za realizaciju prekogranične komponente IPA instrumenta, pripremljeni su Prekogranični programi saradnje sa Albanijom, Bosnom i Hercegovinom, Hrvatskom i Srbijom. Ciljevi u oblasti zaštite životne sredine i turizma definisani su kao prioriteni tokom izrade sva četiri programa saradnje. Tokom 2008. godine, nakon odobravanja programa od strane Evropske komisije, uspostavljene su strukture za koordinaciju realizacije planiranih programskih aktivnosti. Učešće crnogorske strane je koordinirano od strane Sekretarijata za Evropske integracije, dok Ministarstvo turizma i zaštite životne sredine učestvuje u radu zajedničkih odbora za praćenje implementacije pojedinih prekograničnih programa saradnje. Prvi pozivi za realizaciju projekta u okviru navedenih programa očekuje se u januaru mjesecu 2009. godine.

Tokom godine pored definisanja programa saradnje, pažnja je poklonjena

planiranju realiazcije prioriteta u okviru korišćenja IPA instrumenta, posebno u dijelu korišćenja sredstava dostupnih u okviru prekogranične IPA komponente, Jadranske IPA komponente i Mediteranskog programa (pozivi za projekte u okviru istih očekuju se početkom 2009. godine). Ovo posebno u pogledu obezbjedjivanja koordiniranog učešća nacionalnih subjekata u apliciranju za navedene programe u skladu sa nacionalnim prioritetima, kao i u odnosu na aktivnosti koje će biti realizovane u okviru Barselonskog

27

procesa: Unija za Mediteran, posebno korišćenja IPA sredstava za realizaciju HORIZON 2020 inicijative za depoluciju Mediterana u novim članicama procesa: Bosni i Hercegovini, Crnoj Gori i Hrvatskoj , i UNEP/MAP-GEF Strateškog partnerstva za veliki ekosistem Mediterana.

U 2009. godini posebnu pažnju biće neophodno pokloniti obezbjeđivanju

dostupnosti pravovremenih informacija relevantnim nacionalnim subjektima na svim nivoima u pogledu uslova i motedologije izrade projektne dokumentacije i dostavljanja aplikacija, kako bi se omogućila uskalđenost predloga sa perthodno defnisanim prioritetima, posebno onim u okviru regionalne saradnje u Mediteranu, i sub-regionalne u Jadranu. 3.2. Ostali projekti finansirani sredstvima EU

Monitoring napretka za Crnu Goru u sektoru životne sredine (II godina)

U toku je druga godina realizacije Projekta «Monitoring napretka u sektoru

životne sredine u Crnoj Gori» koji je iniciran i finansiran od strane Generalnog direktorata za životnu sredinu Evropske Komisije (DG Environment). Projekat obuhvata analizu stepena usaglašenosti nacionalnog zakonodavstva sa 70 EU direktiva iz oblasti životne sredine. Za pružanje ekspertske pomoći u realizaciji Projekta od strane DG Environment angažovan je Regionalni centar za životnu sredinu (REC).

Osnovni cilj Projekta je obezbjeđivanje pomoći u planiranju, upravljanju i

koordinaciji procesa harmonizacije zakonodavstva u oblasti zaštite životne sredine u svakoj zemlji i baze informacija Komisiji za izradu budućih ocjena i izvještaja za Savjet Evrope u vezi sa spremnošću Crne Gore za uključivanje u Evropsku Uniju.

U drugoj godini realizacije ovog Projekta, definisana je obaveza pregleda napretka

u sektorima evropskog zakonodavstva iz oblasti zaštite životne sredine, koji su bili predmet procjene u prethodnoj godini i to: horizontalno zakonodavstvo, kvalitet vazduha, upravljanje otpadom, kvalitet voda, zaštita prirode, kontrola industrijskog zagađivanja i hemikalije.

Napredak u implementaciji kratkoročnih i srednjoročnih prioriteta utvrđenih u Evropskom partnerstvu prati se putem mehanizama utvrđenih u okviru procesa stabilizacije i asocijacije, odnosno putem godišnjih izvještaja koje prezentuje Evropska Komisija. Kao osnova za izradu Izvještaja koriste se Tabele upoređivanja i Upitnik implementacije. Tabele su instrument korišćenja od strane mnogih zemalja članica i kandidata za izvještavanje Evropske Komisije o stepenu transpozicije odredbe neke EU direktive u nacionalno zakonodavstvo. To je transparentan način prikazivanja transponovanja obaveza iz Direktiva, uporedo sa prikazom posebnih odredbi iz nacionalnog zakonodavstva kojim se isto omogućava. Upitnik implementacije koristi se za prikaz stepena implementacije navedenih direktiva u praksi.

28

Projekat se uglavnom bazirao na ulaznim podacima iz Ministarstva turizma i zaštite životne sredine i drugih ministarstava koja su nadležna za EU direktive koje pokriva ovaj Projekat. Kao krajnji rezultat urađen je Izvještaj od strane REC-a koji je podnešen Generalnom direktoratu za životnu sredinu Evropske Komisije. Prema Programu rada Vlade, usvajanje Informacije o implementaciji Projekta predviđeno je za IV kvartal ove godine.

Podrška Evropske agencije za rekonstrukciju - EAR

Uz finansijsku podršku Evropske agencije za rekonstrukciju (EAR), krajem 2005.

godine počeo je da se realizuje Projekat „Podrška razvoju sektora životne sredine Crne Gore“ (EuropeAid 123230/D/SER/YU) koji je imao za cilj da se Crnoj Gori pruži podrška u osnivanju Agencije za zaštitu životne sredine i osnivanju Jedinice za implementaciju projekata u oblasti komunalnih djelatnosti. EAR je za ovu namjenu opredijelila sredstva u iznosu od 1,2 mili EUR. Projekat je implementirala konsultantska kuća Eptisa, a završava se u februaru 2009. godine. Tokom 2008. godine Agencija i DOO „Project-consulting“ (Jedinica za implementaciju projekata) su počele sa radom.

Opšti cilj projekta odnosio se na jačanje institucionalnih kapaciteta dijela administracije koji se bavi životnom sredinom, doprinoseći tako održivom ekonomskom razvoju. Projektne aktivnosti su sprovedene kroz četiri komponente kojima je pružena podrška Ministarstvu turizma i zaštite životne sredine, javnim komunalnim preduzećima i novo-osnovanim institucijama - Agenciji za zaštitu životne sredine i Jedinici za implementaciju projekata. Te komponenete su:

- podrška osnivanju i izgradnji kapaciteta Agencije za zaštitu životne sredine, - podrška Jedinici za implementaciju projekata, - pomoć davaocima komunalnih usluga na opštinskom nivou, i - podrška u kreiranju politika životne sredine.

U okviru treće komponente tokom 2008. godine realizuju se aktivnosti (sada su u

završnoj fazi) na rehabilitaciji objekata komunalne infrastrukture u opštinama Herceg Novi i Bar (donacija EAR u iznosu od 500 000 eura), i Budvi i Ulcinju (vrijednost projekta 620 000 eura).

U okviru poslednje komponente, konsultantska kuća Eptisa je pružila pomoć

Ministarstvu u izradi nacrta okvirne Nacionalne politike životne sredine, pripremila je Plan razvoja politika kao dokument koji treba da pomogne rad Ministrastva na pripremi i donošenju politka za pojedine oblasti i pod-oblasti životne sredine u narednih nekoliko godina i održala je kratku obuku za zaposlene u Ministarstvu na temu kreiranja politka.

29

Osnivanje Agencije za zaštitu životne sredine Crne Gore Donоšenjem Odluke o obrazovanju Odbora za osnivanje Agencije za zaštitu

životne sredine na sjednici Vlade Crne Gore 06.12.2007.godine, počele su pripremne radnje za osnivanje i početak rada Agencije za zaštitu životne sredine. Skupština Crne Gore donijela je krajem jula mjeseca 2008. godine Zakon o životnoj sredini (SL.list broj 48/08 od 11. 08. 2008) koji je predvidio osnivanje Agencije. Struktura usvojenog modela jeste rezultat aktivnosti na realizaciji Projekta osnivanja koji je za Vladu Crne Gore, tj. Ministartvo turizma i zaštite životne sredine, radila španska konsultantska kuća EPTISA Internacional angažovana od strane Evropske Agencije za rekonstrukciju. Osnovni cilj formiranja ove institucije je zaokruživanje institucionalnog mehanizma u oblasti zaštite životne sredine, jačanje izvršnih, kontrolnih i stručnih kapaciteta u ovoj oblasti, praćenje EU standarda i njima prilagođeno izvještavanje prema Evropskoj komisiji za životnu sredinu u Kopenhagenu. Precizne i definisane nadležnosti Agencije regulisala je Uredba o izmjenama i dopunama Uredbe o organizaciji i načinu rada državne uprave i utvrdila djelokrug poslova koji iz drugih Ministarstava treba da pređu u poslove Agencije. Utvrđen je Akt o sistematizaciji i organizaciji radnih mjesta u Agenciji i njegovo usvajanje se uskoro očekuje na sjednici Vlade. Na taj način stvoriće se pretpostavke za zapošljavanje službenika. U odnosu na resorno ministarstvo tako će biti podijeljeni poslovi utvrđivanja politike u ovom sektoru što je nadležnost ministarstva i izvršni poslovi što će biti posao Agencije.

Agencija će funkcionisati kroz 5 sektora: sektor za monitoring, analizu i izvještavanje, sektor za izdavanje dozvola, sektor za inspekcijske poslove, sektor za komunikaciju, služba za opšte, pravne i finansijske poslove.

Osnivanje Jedinicije za implementaciju projekata - Project Consulting

(ProCon) Jedinica za implementaciju projekata osnovana je Odlukom Vlade Crne Gore o

osnivanju d.o.o. „Project-Consulting“-Podgorica ("Sl. list CG", br. 7/2008 od 01.02.2008. godine). Ova institucija djeluje kao nacionalna jedinica za implementaciju projekata iz oblasti komunalnih djelatnosti i zaštite životne sredine od značaja za Crnu Goru i lokalnu samoupravu.

Djelatnost ProCon-a je pružanje stručne pomoći na realizaciji programa Vlade,

odnosno lokalne samouprave, u oblasti komunalnih djelatnosti i zaštite životne sredine, u dijelu koji se odnosi na ugovore Vlade sa međunarodnim finansijskim institucijama i odgovarajućim fondovima Evropske unije o finansiranju projekata iz tih oblasti, a naročito:

- poslove kandidovanja projekata i pružanja stručne pomoći u izradi neophodne

dokumentacije za realizaciju tih projekata, analiza projekata sa stanovišta izvodljivosti, održivosti i usklađenosti sa strateškim planskim dokumentima;

- priprema projektnih zadataka za izradu studija izvodljivosti, studija procjena uticaja na životnu sredinu, potrebne projektne dokumentacije, itd.;

30

- obavljanje poslova koji se odnose na organizovanje, odnosno sprovođenje tenderske procedure, organizovanje odnosno vođenje evaluacije tendera i druge aktivnosti predviđene ugovorom o finansiranju projekata iz oblasti komunalnih djelatnosti i zaštite životne sredine;

- stručna pomoć u pripremi ugovorne dokumentacije; - pripremanje izvještaja o realizaciji projekata koji su finansirani od strane

međunarodnih finansijskih institucija za potrebe Osnivača, lokalne samouprave i tih međunarodnih finansijskih institucija. U skladu sa obavezama koje proizilaze iz finansijskog ugovora između Crne Gore

i Evropske investicione banke, potpisanog 30.09.2008. godine, u toku je priprema dokumentacije za potrebe realizacije projekta „Rekonstrukcija sistema za upravljanje otpadnim vodama grada Nikšića“. U skladu sa navedenim finansijskim ugovorom ProCon će biti odgovoran za koordinaciju aktivnosi na realizaciji samog projekta, i imaće svojstvo partnera Evropske investicione banke u svim tehničkim i administrativnim pitanjima. 3.3. Saradnja sa Evropskom agencijom za životnu sredinu i Savjetom Evrope

Saradnja sa Evropskom agencijom za životnu sredinu U toku 2008. godine, saradnja Ministarstva turizma i zaštite životne sredine sa

Evropskom agencijom za životnu sredinu nije bila intezivna, u pogledu izvještavanja i primjene indikatora stanja u pojedinim segmentima životne sredine. Formiranjem Agencije za zaštitu životne sredine Crne Gore poslovi medjunarodne saradnje sa Evropskom agencijom za životnu sredinu od naredne godine će biti u nadležnosti ove institucije, odnosno odgovarajućih sektora za izvještavanje i komunikaciju.

Saradnja sa Savjetom Evrope na uspostavljanju EMERALD mreže u Crnoj

Gori

Emerald mreža je ekološka mreža koju čine područja od posebne važnosti zazaštitu prirode, odnosno područja od izuzetnog ekološkog značaja za ugrožene vrste i tipove staništa koji su zaštićeni prema Bernskoj konvenciji o zaštiti evropskih divljih vrsta i prirodnih staništa. Ovaj projekat je pokrenuo Savjet Evrope u cilju pripreme nacionalnih kapaciteta za pristupanje Bernskoj konvenciji. Projektom je izradjen popis vrsta i tipova staništa po biogeografskim regionima u Crnoj Gori, identifikovana su područja od značaja za zaštitu (Emerald područja) u Crnoj Gori, popunjena Emerald baza za predložena područja od značaja za zaštitu i izradjena mapa u GIS-u za sva odabrana područja od značaja za zaštitu. U završnoj fazi projekta ažurirana je nacionalna baza podataka o predloženim područjima i formulisana konačna lista od 32 područja od značaja za zaštitu u Crnoj Gori. Ukupna sredstva za ovu fazu projekta su 7.000 eura.

Uspostavljanjem EMERALD mreže, zasnovane na implementaciji Bernske konvencije, omogućava se uspostavljanje zajedničkog pristupa država koje nijesu članice EU sa državama članicama u proglašenju i upravljanju zaštićenim područjima.

31

Uspostavljanje ove mreže može se smatrati pripremom za uspostavljanje mreže NATURA 2000 u okviru procesa integracija EU u skladu sa transponovanjem EU Direktive o pticama i EU Direktive o habitatima (staništima). 4. SARADNJA U OKVIRU REGIONANIH INICIJATIVA I/ILI SA

MEDJUNARODNIM ORGANIZACIJAMA KOJE DJELUJU NA REGIONALNOM NIVOU

Za ostavrivanje globalno prepozantih prioriteta u oblasti zaštite životne sredine,

od posebno je značaja uspostavljanje koordiniranog djelovanja država regiona, prije svega u kontekstu realizacije ciljeva koji su u zajedničkom interesu.

U kotekstu saradnje na regionalnom i subregionalnom nivou od značaja je

saradnja sa sljedećim organizacijama:

- Sekretarijatom Mediteranskog akcionog plana u okviru UNEP-a (UNEP/MAP), i regioanlnih centara koji djeluju pod okriljem UNEP/MAP-a,

Mediteranskom komisijom za održivi razvoj (MCSD), Regionalnim centrom za životnu sredinu (REC),

kao i u kontekstu brojnih regionalnih inicijativa:

Barselonskog procesa: Unije za Mediteran, Savjeta za regionalnu saradnju (RCC), Jadransko-jonske inicijative (JJI), Centralno-evropske inicijative (CEI), Inicijative za zaštitu životne sredine i bezbjednost (ENV SEC inicijativa),

- Trilateralne komisije za zaštitu Jadrana, - Komisije za zaštitu rijeke Save (Savska komisija), - Međunarodne komisje za zaštitu rijeke Dunav.

4.1. Barselonski proces: Unija za Mediteran

U Barseloni je 27. i 28. novembra 1995. godine održana regionalna konferencija na kojoj je učestvovalo svih tadašnjih 15 država članica Evropske unije i 12 zemalja Sredozemlja (Alžir, Egipat, Izrael, Jordan, Kipar, Liban, Malta, Maroko, Sirija, Tunis, Turska i Palestinska nacionalna samouprava). Zvaničan naziv konferencije bio je „Evro-mediteranska konferencija“. Međutim, ista je poznatija pod nazivom „Barselonska konferencija“. Cilj konferencije bilo je stvaranje partnerstva između EU i pomenutih zemalja koje imaju izlaz na Sredozemno more. Osnivački dokument tog partnerstva je Barselonska deklaracija, a partnerstvo je nazvano „Evro-mediteransko partnerstvo« (EMP), za koje se odomaćio naziv „Barselonski proces“, odnosno EuroMed. Crna Gora, Hrvatska, BiH i Monako primljene su u članstvo „Barselonskog procesa: Unije za Mediteran“ na nedavno održanom Samitu procesa (Pariz, 13. jul 2008. godine).

32

EuroMed predstavlja sadržajnu inicijativu koju karakterišu tri osnovne dimenzije saradnje: politička i bezbjednosna, privredna i finansijska, društvena i kulturna. U okviru Barselonskog procesa: Unija za Mediteran (BP: UzM) značajno mjesto pridaje se pitanjima zaštite životne sredine i dostizanja ciljeva održivog razvoja defiisanih u Agendi 21, Johanesburškom planu implementacije i Milenijumskoj deklaraciji. Ista se tretiraju kroz implementaciju inicijative »HORIZONT 2020 « o zaštiti Sredozemnog mora od zagađenja, koja se realizuje kroz partnerstvo Evropske komisije sa UNEP/MAP-om. U tom kontekstu posebno je značajno sprovodjenja odluka donesenih na sastancima ministara zaduženih za pitanja zaštite životne sredine i upravljama vodama.

Nakon perioda slovenačkog predsjedavanja EU, kada su kao prioriteti djelovanja u oblasti zaštite životne sredine i upravljanja vodama razmatrana pitanja implementacije Inicijative „Horizont 2020“ u okviru sastanaka relevantnih stručnih tijela, sa posebnim osvrtom na integraciju klimatskih promjena u sektorske politike i međuzavisnost obezbjedjivanja energije i uticaja klimatskih promjena, u okviru francuskog predsjedavanja posebna pažnja se posvećuje pitanju zaštite vodenih ekosistema i održive valorizacije vodnih resursa. Paralelno sa aktivnostima koje imaju za cilj unapređivanje buduće strukture Partnerstva kroz osnivanje Skretarijata i uvodjenje Samita i sistema kopredsjedavanja, značajne su aktivnosti na omogućavanju projektno-orjentisane saradnje za realizaciju prioriteta djelovanja (u oblastima zaštite životne sredine, energetike, infrastukture, spoljne trgovine, univerzitetske saradnje, tehnologije, migracija, i sl.). U tom kontekstu posebno je značajno donošenje Višekorisničkog programa u okviru IPA instrumenta za: Albaniju, Bosnu i Hercegovinu, Hrvatsku, Crnu Goru i Tursku. Krajem decembra mjeseca t.g. u okviru predsjedavanja Francuske EU-om biće održana Konferencija o vodama na ministarskom nivou sa ciljem donošenja odluka i smjernica na visokom nivou za izradu i donošenje dugoročne Mediteranske strategije o vodama u predstojećem dvogodišnjem periodu polazeći od osnova sadržanih u Mediteranskoj strategiji održivog razvoja. 4.2. Pregled aktivnosti realizovanih u okviru saradnje sa UNEP/MAP-om i

Mediteranskom komisijom održivog razvoja dat je u tačci 2.3.1. 4.3. Regionalna mreža za pristupanje u oblasti zaštite životne sredine (RENA) i

Regionalni program za rekonstrukciju životne sredine (REReP)

Značajan mehanizam regionalne sradnje u periodu stabilizacije i rekonstrukcije u regionu Jugo-Istočne Evrope bio je Regionalni program za rekonstrukciju životne sredine (REReP). Od 1999. godine kada je uspostavljen REReP kao prvi mehanizam regionalne saradnje značajno je doprinio uspostavljanju povjerenja i izgradnji regionalne saradnje, posebno u oblastima planiranja investicija u životnu sredinu, unaprjeđivanja legislative u oblasti životne sredine i jačanju mehanizama za njihovo sprovođenje, zaštitu i upravljanje prirodnim resursima.

33

Na temelju značajnih rezultata ostvarenih pod okriljem REReP-a, u periodu

značajno izmijenjenog i unaprijeđenog okvira regionalnog djelovanja u procesu integracija država Jugo-Istočne Evrope u Evropsku Uniju bilo je neophodno uspostaviti instrument kojim se omogućava kontinuitet djelovanja u tom pravcu. Novi mehanizam regionalne saradnje: Regionalna mreža za pristupanje u oblasti zaštite životne sredine (Regional Environmental Network for Acession – RENA) uspostavljen je polazeći od zaljučaka donesenih na sastanku Evropske komisije sa ministrima zaštite životne sredine država kandidata i potencijalnih kandidata, te Bugarske i Rumunije, na sastanku održanom u junu 2007. godine, odnosno tom prilikom iskazane spremnosti učesnika da djeluju u pravcu jačanja regionalne sardanje u oblasti životne sredine.

Ovaj novi mehanizam regionalne saradnje u skladu sa predlogom Evropske

komisije pepoznat je kao prioritet u okviru Višegodišnjeg planskog dokumenta za period 2008-2011. godina, i biće finansijski podržan instrumentom predpristupne pomoći IPA.

RENA je usmjerena u pravcu olakšavanja izmjene iskustava i prakse između

država članica i regiona Jugoistočne Evrope na jednoj, i država regiona na drugoj strani, kako bi se obezbijedio forum za ostvarivanje uspješne komunikacije Evropske komisije sa regionom u vezi sa prioritetnim pitanjima, posebno sa aspekta praćenja i transponovanja politike Evropske Unije u oblasti zaštite životne sredine i proširenja.

Saradnja pod okriljem RENA mreže sprovodiće se na političkom nivou u formi ministarskih sastanaka i na radnom, ekspertskom nivou, u formi Radnih grupa koje će biti uspostavljene u okviru ove mreže. Ista će se fokusirati na sljedeće prioritete:

Strateško planiranje predpristupnog perioda uključujući identifikaciju potreba

za izgradnjom kapaciteta; Učešće javnosti (procjena uticaja na životnu sredinu (EIA), strateška procjena

uticaja na životnu sredinu (SEA), Espoo konvencija i Arhuska konvencija, itd);

Klimatske promjene (tehnička podrška uspostavljanju inventara gasova sa efektom staklene bašte – GHG inventar, aktivnosti u oblasti energetske efikasnosti, izrada strategija ublažavanja i adaptacije uticaja klimatskih promjena, izgradnja kapaciteta administartivnih struktura, itd);

Prekogranična saradnja u oblasti životne sredine ( pripreme za uspostavljanje mreže Natura 2000, sprovođenje Okvirne direktive o vodama, Direktive o startegiji o moru, itd).

Priprema investicionih projekata u oblasti životne sredine (prioritizacija projekata, saradnja sa medjunarodnim finansijskim institucijama, privatno-javna partnerstva).

34

Polazeći od značaja implementacije i jačanja mehanizama kontrole sprovođenja zakonodavstva u oblasti životne sredine, ECENA mreža će nastaviti da funkcioniše pod okrljem RENA mreže.

RENA mreža je otvorena za učešće država regiona Jugo-Istočne Evrope: Albanije, Bosne i Hercegovine, Hrvatske, Makedonije, Kosova, Srbije i Turske, dok su države članice EU koje su susjedne državama regiona pozvane da učestvuju u radu mreže kao obzerveri, posebo u cilju razmjene iskustava iz njihovog predpristupnog perioda i jačanja elemenata za saradnju između država regiona u predpristupnom periodu. Ostale države članice EU biće pozvane da izraze interes za učešće u aktivnostima mreže putem učešća u radu radnih grupa koje će biti uspostavljene u okviru iste.

. Pozivi za tendere i zaključivanje ugovora za aktivnosti pod okriljem mreže biće

realizovani u dvije faze: prvi tender biće raspisan za sredstva iz IPA-e 2009 za sredstva u iznosu od 2,9 mil. eura, i drugi za sredstva iz IPA 2010 u iznosu od 3 mil. eura

U novembru 2008 godine, u okviru crnogorskog ko-predsjedavanja Task Force grupom

REReP-a, održan je sastanak gdje je u prisutvu država učesnica u REReP-u, Evropske komisije, REC-a i brojnih relevantnih medjunarodnih organizacija, zaključen rad ovog tijela i razmotren dokument za diskusiju o Programu djelovanja (Road Map) RENA mreže koji će biti dostavljen ministrima životne sredine država kandidata i potencijalnih kandidata na usvajanje na sastanku koji će biti održan u junu 2009. godine. 4.4 Aktivnosti realizovane u okviru REReP-a u prethodnom jednogodišnjem

periodu Izvjestaj o progresu u okviru REReP-a u periodu od 10. do 11. sastanka Task

Force grupe REReP-a pokazuje da su uspješno implementirana 24 projekta, a da je 16 u toku, i 14 novih je započeto zahvaljujući snažnoj finansijskoj podršci donatora. Glavna područja djelovanja pomenutih projekata su:

- Izgradnja institucionalnih kapaciteta; - Osnaživanje civilnog drustva; - Jačanje prekogranične i regionalne saradnje i - Smanjenje zagadjenja životne sredine i gubitak biodiverziteta;

U skladu sa zaključcima sa 10. sastanka REReP Task Force grupe Regionalni

sastanak o klimatskim promjenama i energiji odrzan je u Briselu 22-23. maja 2008. godine. Zaključci ovog sastanka su pokazali da su glavne potrebe regiona Jugo-Istočne Evrope uovoj oblasti sljedeće:

- Acquis Communautaire, koji pokriva komunikaciju sa UNFCCC|KP i SAP

proces; - bolja saradnja s postojećim inicijativama vezanim za klimatske promjene i

energetiku: Energy Community Treaty, Balkanska okvirna konvencija za

35

održivu energiju, Okvirna direktiva o vodama, Proces saradnje za rijeku Dunav, Beogradska inicijativa, itd.

- Jačanje institucija, - Obnovljivi izvori energje, - Energetska efikasnost, - Prekogranična saradnja u oblasti transporta.

Program za prioritetne investicije u životnoj sredini (PEIP)

Projekat se zasniva na pružanju podrške nadležnim subjektima u razvoju i

implementaciji infrastrukturnih projekata u oblasti životne sredine i usmjeravanju finansijskih tokova za realizaciju prioritetnih projekata, kao i pružanje podrške nacionalnom investicionom planiranju u zemljama Jugo-Istočne Evrope kroz institucionalno jačanje i izgradnju kapaciteta. Tokom 2008 godine, u okviru ovog projekta organizovane su dvije nacionalne radionice po pitanju upravljanja otpadom i otpadnim vodama, i održana dva regionalna sastanka.

Cilj PEIP projekta je formiranje liste prioritetnih projekata u zemljama regiona,

pri čmu svi projekti koji su predloženi ili se nalaze u fazi implementacije imaju popunjenu Projektnu identifikacionu formu (PIF) kojom se definise status projekta i finansijska struktura. PIF predstavlja osnovu za prioritizaciju i rangiranje projekata. Tako formirana lista prioriteta biće dostavljena Evropskoj Komisiji na razmatranje i odredjivanje odgovarajućeg programa za opredjeljivanje sredstava za realizaciju projekata.

Pomoć u izradi propisa u oblasti zaštite životne sredine u zemljama Jugoistočne

Evrope

U toku 2008. godine implementirana je II faza Projekta „Pomoć u izradi propisa u oblasti zaštite životne sredine u zemljama Jugoistočne Evrope“. Osnovni cilj projekta je pružanje tehničke pomoći u harmonizaciji nacionalnih propisa sa EU legislativom u oblasti zaštite životne sredine. Isto tako, projekat podržava rad ELAN mreže (Environmental Law Approximation Network) kojom se omogućava razmjena iskustava i saradnja u ovoj oblasti.

U okviru projekta je organizovana Regionalna konferencije na temu:

Ustanovljavanje mreže zaštićenih područja u zemljama Jugoistočne Evrope. Projektom je predviđeno organizovanje dva studijska putovanja vezana za industrijsko zagađivanje i primjenu SEVESO direktive, odnosno normi iz oblasti zagađivanja vazduha

4.5. Saradnja sa Regionalnim centrom za životnu sredinu REC-om

REC pruža značajnu podršku subjektima na nacionalnom nivou u oblasti zaštite životne sredine kroz promociju i jačanje saradnje najznačajnijih zainteresovanih strana/učesnika u zemlji, kao što su Vlada, biznis sektor, nevladine organizacije i ostale institucije koje se bave zaštitom životne sredine, zatim kroz podršku učešća javnosti u

36

donošenju odluka vezanih za zaštitu životne sredine, kao i slobodnu razmjenu informacija.

U sprovođenju REC aktivnosti u Crnoj Gori značajnu podršku obezbjeđuje REC

kancelarija za Crnu Goru. 4.6. Regionalna saradnja u oblasti Jadrana

Uspostavljanjem Jadranskso-jonske inicijative 2000. godine, regionalna saradnja među državama jadranskog regiona značajno je unaprijeđena. Aktivnosti realizovane u okviru šest okruglih stolova Jadransko-jonske inicijative pružile su izuzetan doprinos u prepoznavanju prioriteta i potreba regiona u cjelosti, kao i jačanju političke stabilnosti i povjerenja u regionu. Pod okriljem ove inicijatve zemlje južnog dijela regiona dobile su mogućnost za integrisanje nacionalnih prioriteta u sub-regionalne i regionalne okvire, odnosno pružen je značajan doprinos jačanju nacionalnih kapaciteta kroz njihovo usklađivanje sa relevantnim zahtjevima na medjunarodnom nivou.

U 2008. godini u periodu predsjedavanja Republike Hvatske Jadransko-jonskom inicijativom, donijete su odluke o reformi iste. S tim u vezi uspostavljen je Sekretarijat inicijative sa sjedištem u Ankoni, i izvršena reorganizacija rada smanjivanjem broja Okruglih stolova na četiri. Aktivnosti u oblasti zaštite životne sredine i dalje će se sprovoditi u okviru Okruglog stola za zaštitu životne sredine. Takođe predviđene su i aktivnosti koje imaju za cilj prerastanje Okruglih stolova u Radne grupe, kao i uspostavljanje mehanizama za kontinuirano i koordinirano djelovanje na realizcaiji prioritetnih projekata saradnje.

Ipak, tekuća reforma Jadransko-jonske inicijative ukazala je na nedostatak mehanizama čijom primjenom bi se omogućila efikasna implementacija prepoznatih prioriteta. Na osnovu konsultacija na nacionalnom nivou sprovedenih tokom 2008. godine, ocijenjeno je da Jadransko-jonska inicijativa omogućava subjektima relevatnim za pitanja zaštite životne sredine i održivog razvoja usaglašavanje stavova na političkom nivou, jačanje saradnje i političke stabilnosti u regionu. Međutim za dostizanje značajnijih benefita za životnu sredinu, neophodno je uspostaviti ekspertsko-stručni organizacioni nivo ukupnog djelovanja. Prepoznajući značaj rezultata ostavrenih u okviru Trilateralne stalne komisije Slovenije, Hrvatske i Italije za zaštitu Jadrana (Trilateralna komisija za Jadran), takođe je ocijenjeno značajnim proširenje ove komisije kroz uključivanje država južnog dijela jadranskog regiona.

Uključivanje Crne Gore u rad Trilateralne komisije značajno je sa aspekta prioritetih mjera koje treba preduzeti u cilju zaštite životne sredine i održivog razvoja obalnog područja, posebno u odnosu na rastući nivo zagadjenja morskog ekosistema usljed nekontrolisanog ispuštanja balastnih voda, širenja invazivnih vrsta, emisije zagadjenja iz kopenih izvora, kao i narušavanja prirodne ravnoteže usljed rastućeg nivoa urbanizacije. Članstvo u Trilateralnoj komisiji značajno je ne samo za oblast zaštite životne sredine, već i za razvoj turizma i pomorstva. Istovremeno uključivanje u rad ovog regionalnog tijela značajno je za realizaciju seta mjera definisanih u Nacionalnom

37

programu za integraciju Crne Gore u EU, kao i u kontekstu dostupnosti sredstava u okviru komponente za Jadran IPA instrumenta, kao i sredstava koja će postati dostupna u okviru implementacije EU strategije o moru.

Postizanje dogovora o regionalnom pristupu u rješavanju ovih pitanja bio je predmet sastanka Podkomisije za balastne vode, održanog u novembru 2007. godine, u Portorožu, i Pripremnog sastanka za održavanje Devetog sastanka Trilateralne komisije, održanog u aprilu 2008. godine, u Portorožu, u okviru predsjedavanja Republike Slovenije Trilateralnom komisijom.

Tom prilikom sagledani su pravni aspekti proširenja Tilateralne komisije, i ocijenjeno da, polazeći od činjenice da je Uredba o ratifikaciji Jugoslovensko-italijanskog sporazuma o saradnji na zaštiti Jadranskog mora i obalnih područja od zagađivanja preuzeta sukcesijom u nacionalnim zakonadavstvima Crne Gore i Bosne i Hercegovine, nema prepreka da ove države pristupe komisiji uz saglasnost tri države članice. Međutim, za pristupanje Albanije, morao bi se primijeniti različit model od ovog.

Na Devetom sastanku Trilateralne stalne komisija koji je održan u periodu od 15-17. juna 2008. godine u Portorožu u skladu sa Zaključcima donijetim na prethodnom sastanku Trilateralne komisije, učestvovale su i delegacije ostalih država jadranskog regiona: Albanije, Bosne i Hercegovine i Crne Gore. Delegaciju Crne Gore predvodio je Ambasador Crne Gore u Republici Sloveniji, a u sastavu Delegacije nalazili su se predstavnici Ministarstva turizma i zaštite životne sredine i Ministarstva saobaćaja, pomorstva i telekomunikacija.

Na sastanku je razmotren niz pitanja od značaja za zaštitu morskog ekosistema i održivi razvoj obalnih područja, kao što je primjena EU Direktive o strategiji o moru u kontekstu budućih aktivnosti u regionu Jadrana, proglašenje Jadrana posebno osjetljivim morskim područjem - PSSA, razvoj regionalnih projekata za korišćenje sredstava u okviru IPA instrumenta, itd.

Polazeći od zakjučaka donijetih na Osmom sastanku Trilateralne komisije, u

okviru priprema Devetog sastanka Tilateralne komisije Ministarstvo zaštite životne sredine i prostornog planiranja Republike Slovenije, u svojstvu predsjedavajućeg, u periodu jun 2007- jul 2008. godine, izradilo je i dostavilo nacrt Deklaracije o zaštiti životne sredine Jadranskog mora svim državama regiona. Vlada Crne Gore je upoznata sa sardržajem Deklaracije u okviru Platforme o učešću Delegacije Vlade Crne Gore na Devetom sastanku Trilateralne komisije.

Hrvatska i Slovenija pružile su podršku proširenju Trilateralne komisije na čitav jadranski region, obzirom da se na taj način stvara operativan institucionalni okvir za djelovanje u oblasti zaštite životne sredine obalnih područja Jadrana. I pored prethodno iznijetog pozitivnog stava o proširenju Trilateralne komisije za Jadran, na Devetom sasatnku iste Delegacija Italije nije podržala potpisivanje Deklaracije o zaštiti Jadranskog mora kojom se otvara mogućnost za pristupanje ostalim državama regiona. Iznijet je stav da Italija podržava učešće ostalih jadranskh država u radu Trilateralne komisije u svojstvu posmatrača. Ukazano je da bi uspostavljanje novog institucionalno-zakonodavnog okvira

38

trajalo suviše dugo, te da vjeruju da je pragmatičan onaj pristup koji omogućava korišćenje postojećih kapaciteta, posebno mogućnosti koje pruža Sekretarijat Jadransko-Jonske Inicijative sa sjedištem u Ankoni. Stoga je Deklaracija preimenovana u Izjavu o namjerama koju su potpisali ovlašćeni predstavnici šest država. Istovremeno je konstatovano da diskusiju po osnovu proširenja Trilateralne komisije treba nastaviti u okviru tekućeg predsjedavanja Republike Hrvatske.

Povodom razmtaranja Izvještaja o učešću Delegacije Vlade Crne Gore na Devetom sasatnku ove komisije donijet je zaključak kojim se nadležni resori polazeći od prava na sukcesiju Uredbe o ratifikaciji Jugoslovensko-italijanskog sporazuma o saradnji na zaštiti Jadranskog mora i obalnih područja od zagađivanja (Sl. List SFRJ, br. 2/77) zadužuju da sprovedu potrebne mjere za regulisanje punopravnog članstva Crne Gore u ovoj komisiji. 4.7. Saradnja sa Savjetom za regionalnu saradnju (RCC)

Savjet za regionalnu saradnju zvanično je osnovan kao sljedbenik Pakta stabilnosti za Jugoistočnu Evropu na sastanku u Sofiji 27. februara 2008. godine. Predstavnici zemalja učesnica Procesa saradnje u Jugoistočnoj Evropi (SEECP), Privremene uprave Ujedinjenih nacija na Kosovu (UNMIK), Evropska unija, koju je predstavljala Trojka sastavljena od Predsjedavajućeg EU, Evropske komisije i Sekretarijata Savjeta, kao i zemalja donatora, međunarodnih organizacija i finansijskih institucija koje su suštinski i aktivno angažovane u pružanju podrške regionalnoj saradnji u Jugo-Istočnoj Evropi na sastanku u Sofiji su prepoznali da je regionalna saradnja važno oruđe za promociju stabilnosti, bezbjednosti i socijalnog i ekonomskog razvoja u Jugo-Istočnoj Evropi i da procese regionalne saradnje treba nastaviti i razvijati na dobrobit regiona. U skladu sa odlukama Regionalnih stolova Pakta stabilonosti u Beogradu (maj 2006. godine) i Bukureštu (novembar 2006. godine), Samita SEECP i Regionalnog stola u Zagrebu (maj 2007. godine) o transformaciji Pakta stabilnosti u okvir saradnje u većem regionalnom vlasništvu i pod regionalnim vođstvom pozdravile su potpisivanje Sporazuma o aranžmanima zemlje domaćina u Plovdivu, 14. septembra 2007. godine, koji obezbjeđuje pravnu osnovu za Sekretarijat Savjeta za regionanu saradnju.

Uloga RCC-a je da se fokusira na regionalnu saradnju u Jugo-Istočnoj Evropi kroz okvir koji je u skladu sa evropskim i evro-atlanskim integracijama. U skladu sa Strateškim radnim programom Sekretarijata RCC-a, djelovanje je usredsređeno na šest prioritetnih oblasti: ekonomski i socijalni razvoj, energetika i infrastruktura, pravda i unutrašnji poslovi, bezbjedonosna saradnja, izgradnja ljudskih resursa i paralamentarna saradnja. U okviru Savjeta za regionalnu saradnju pitanja životne sredine će se tretirati kao međusektorska pitanja, obzirom na njihov višestruk značaj, kako za ekonomski i društveni razvoj, tako i za pitanja bezbjednosti i sigurnosti.

RCC tijesno sarađuje se svim relevantnim akterima iz pomenutih oblasti, kao što su vlade, međunarodne organizacije, međunarodne finansijske institucije, regionalne organizacije, civilno društvo i privatni sektor. RCC kao glavna kontaktna tačka za realizaciju regionalne saradnje u Jugo-Istočnoj Evropi će funkcionisati kao forum za kontinuirano djelovanje nacionalnih subjeklata i uključivanje članova međunarodne

39

donatorske zajednice u regionalne projekte i aktivnosti. RCC će takođe obezbijediti političke smjernice za dobijanje nezavisnih doprinosa od relevantnih regionalnih operativnih grupa i inicijativa koje djeluju u posebnim temetskim oblastima regionalne saradnje.

Polazeći od značaja uticaja klimatskih promjena na sve segmente životne sredine i ekonomski razvoj, pod okriljem RCC-a održana je Prva ministarska tematska konferencija na temu suzbijanja klimatskih promjena u Jugo-Istočnoj Evropi, 14. novembra 2008. godine, u Sarajevu.

Konferenciju su zajednički oraganizovali RCC i Regionalni centar za životnu sredinu Centralne i Istočne Evrope (REC). Na istoj su razmotreni modaliteti saradnje u regionu Jugo-Istočne Evrope, kao i izazovi i mogućnosti za regionalnu saradnju u oblasti životne sredine, sa posebnim osvrtom na mogućnosti saradnje u oblasti klimatskih promjena. Posebno je značajno usvajanje Akcionog plana zemalja Jugo-Istočne Evrope za mjere adapatacije na klimatske promjene i Izjave na ministaskom nivou o usvajanju istog.

Delegaciju Vlade Crne Gore na ovoj konferenciji predvodio je ministar turizma i zaštite životne sredine Predrag Nenezić. Tom prilikom podržani su predlozi crnogorske strane u skladu sa kojim će Crna Gora kao doprinos realizaciji regionalnih aktivnosti preuzeti vodeću ulogu u koordinaciji implementacije sub-regionalnih projekata i aktivnosti u oblasti realizacije mjera za adaptaciju u oblastima turizma i obalnih područja u skladu sa usvojenim Akcionim planom i podržati uspostavljanje Regionalnog Foruma za klimatske promjene za region Balkana (BR CCF) kao foruma za sprovođenje dijaloga na političkom nivou u oblasti klimatskih promjena. Regioanlni forum će posebno obezbijedi političku podršku učešću reaktivirane Otvorene grupe za Balkan u procesu pregovaranja pod okriljem UNFCCC-a i Kjoto Protokola.

4.8. Inicijativa „Životna sredina i bezbjednost“ ENV SEC

Nacionalne konsultacije o inicijativi Životna sredina i bezbjednost (ENVSEC)

pod nazivom: ,, Životna sredina i bezbjednost- izazovi i odgovornosti”, održana je u junu mjesecu t.g, u Podgoici. Obzirom na rezultate dosadašnje saradnje, i brojne mogućnosti u okviru saradnje sa organizacijama koje na principima partnerstva djeluju u okviru ove inicijative: OEBS, UNDP, UNEP, UNECE, REC i NATO, na sastanku je ukazano na potrebu što jasnijeg percipiranja uloge ENV SEC-a i prepoznavanja dodatne vrijednosti koju u postojeći nacionalni sistem zaštite životne sredine ista može da unese. U tom smislu pored učešća Ministarstva inostranih poslova i Ministarstva turizma i zaštite životne sredine kao fokalnih tačaka na nacionalnom nivou, potrebno je obezbijediti značajno učešće nacionalnih subjekata, kako bi se doprinijelo afirmaciji inicijative i omogućilo efikasnije sprovođenje pojedinačnih projekata.

Inicijativa bezbjednost i sigurnost predstavlja primjer uspješne regionalne saradnje zasnovane na partnerstvu najznačajnijih međunarodnih organizacija u oblasti zaštite životne sredine i jačanja političke stabilnosti i bezbjednosti, uz bilateralnu podršku razvijenih zemalja. Zato je ENV SEC inicijativa dobro pozicionirana i struktuirana da

40

djeluje ne samo kao povezujući element u medjunarodnim okvirima, već i kao spona za unaprjedjivanje medju-sektorske saradnje na nacionalnom nivou.

Kao prioritetna pitanja za Crnu Goru u okviru ove inicijative prepoznata su sljedeća:

- saradnja u prekograničnim područjima prirode, u planinskim i morskim ekosistemima;

- remedijacija i otklanjanje rizika po životnu sredinu i zdravlje čovjeka usljed korišćenja tehnologija koje ne ispunjavaju potrebne standarde ili koji su posljedica prethodnih industrijskih zagadjenja, posebno po pitanju sanacije i rekultivacije jalovišta Rudnika olova i cinka u Mojkovcu;

- doprinos efikasnijem korišćenju i usmjeravanju stranih investicija i donacija za rješavanje ključnih problema;

- uspostavljanje mehanizama koordinacije relevantnih subjekata u nacionalnim okvirima.

4.9. Inicijativa „Dinarski luk“ ( DAI )

U rad Inicijative Dinarskog luka uključene su medjunarodne organizacije (WWF, UNESCO, UNDP, IUCN i Savjet Evrope) koje su aktivne u regionu u kontekstu realizacije različitih projekata i inicijativa koje imaju za cilj osiguravanje dugoročnog očuvanja prirodnih vrijednosti i obezbjeđivanje održivog razvoja ovog dijela Evrope.

Saradnja u okviru DAI-a zasnovana je na širokom spektru prioriteta:

- zaštita prirodnih vrijednosti i integriteta Dinarskog luka kroz uspostavljanje mreže zaštićenih područja i podršku očuvanju biološkog diverziteta i obezbjeđivanju održivog upravljanja resursima,

- zaštita i valorizacija kulturnog diverziteta i kulturne baštine Dinarskog luka,

- promocija interkulturalnog dijaloga, prekogranične saradnje i naučnog istraživanja izmedju zemalja,

- integracija politika životne sredine u sve medjusektorske inicijative. U organizaciji Svjetskog fonda za divlji svijet (WWF), i ostalih DAI partnera

(UNESCO, IUCN, UNDP, FAO, UNEP, SNV, Savjet Evrope i Euronatur), a u okviru Konfrencije Strana potpisnica Konvencije o biološkoj raznovrsnosti (COP 9, u Bonu, u maju 2008. godine), održan je poseban dogadjaj u okviru kojeg su ministri zemalja koje pokriva inicijativa „Dinarskog luka” (Albanija, Bosna i Hercegovina, Hrvatska, Crna Gora, Srbija i Slovenija) predstavili nacionalne priroritete u oblasti zaštite prirode u skladu sa Programom rada za zaštićena područja Konvencije o biološkoj raznovrsnosti. Potpisana je Zajednička Izjava zemalja Dinarskog luka kojom su se ministri obavezali da rade na implementaciji postavljenjih ciljeva, sa posebnim osvrtom na uspostavljanje mreža prekograničnih zaštićenih područja.

41

Saradnja sa Svjetskim fondom za divljinu (WWF) Projekat ''Dinarska eko regija'' zasniva se na odredbama Konvencije o biološkoj

raznovrsnosti koje se odnose na uspostavljanje reprezentativne nacionalne mreže zaštićenih područja i razvijanje i primjenu mehanizama za održivo finansiranje zaštićenih područja. Svrha projekta je da se pomogne zemljama Dinarske ekoregije da ispune ove obaveze i to kroz sljedeće aktivnosti:

prikupljanje i organizovanje podatka o biodiverzitetu i zaštićenim područjima,

utvrdjivanje praznina i jačanje kapaciteta struktura koje su odgovorne za implementaciju Konvencije o biodiverzitetu,

razvijanje po jednog menadžement plana za zaštićeno područje u svakoj državi regiona.

Projekat traje četiri godine i za njegovu realizaciju zaduženi su Ministarstvo

turizma i zaštite životne sredine i Zavod za zaštitu prirode. Ukupna vrijednost projekta je 78.032 CH franaka.

4.10. Centralno-evropska komisija, Savska komisija i Komisija za Dunav

U toku 2008. godine nije bilo aktivnog učešća Ministarstva turizma i zaštite životne sredine u okviru Centralno-evropske inicijative. Aktivnosti u okviru uključivanja Crne Gore u rad Komisije za zaštitu rijeke Save (Savska komisija) i Međunarodne komisje za zaštitu rijeke Dunav koordinira Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede.

5. AKTIVNOSTI KOJE SE ODNOSE NA RATIFIKACIJU I SPROVOĐENJE MEDJUNARODNIH I REGIONALIH KONVENCIJA I SPORAZUMA

5.1 Pristupanje i ratifikacija međunarodnih konvencija i ugovora

Konvencija o očuvanju evropskih divljih vrsta i staništa (Bernska konvencija)

Cilj Konvencije je očuvanje divlje flore i faune i njihovih prirodnih staništa, a naročito obezbjeđivanje zaštite onih vrsta i staništa čije očuvanje i zaštita zahtijevaju saradnju više zemalja. Poseban naglasak se stavlja na ugrožene, prorijeđene vrste, uključujući ugrožene i prorijeđene migratorne vrste životinja. Pristupanje Konvenciji za Crnu Goru je značajno u pogledu sprovođenja rigoroznijih mjera zaštite i očuvanja divlje flore i faune i njihovih staništa i uključivanja u međunarodnu saradnju (programe, regionalne projekte i sl), unapređivanja saradnje među državama i omogućavanja efikasnijeg koordiniranog planskog rada na očuvanju najznačajnijih i najugroženijih vrsta divlje flore i faune i njihovih prirodnih staništa. Zakon o ratifikaciji Konvencije o očuvanju evropskih divljih vrsta i staništa usvojila je Skupština Crne Gore u novembru 2008. godine.

42

Konvencija o očuvanju migratornih vrsta divljih životinja (Bonska konvencija)

Konvencija o zaštiti migratornih vrsta divljih životinja, poznata kao Bonska konvencija, propisuje saradnju pograničnih država koje su domaćini migratornim vrstama koje se kontinuirano sele preko državnih granica. Skupština Crne Gore je ratifikovala Konvenciju u oktobru mjesecu o. g. Prema Konvenciji, države se obavezuju da preduzmu mjere za očuvanje i obnavljanje staništa vrsta koje su identifikovane kao ugrožene, i kao takve su navedene u Aneksu I, i da zabrane hvatanje tih životinja. U vezi sa drugim vrstama koje imaju nepovoljniji status zaštite i koje su nabrojane u Aneksu II, pogranične države nastojaće da sklope sporazume o zaštiti i gazdovanju istim. Sporazumi sklopljeni na osnovu Konvencije kao cilj treba da imaju obezbjeđivanje da vrste koje su predmet interesovanja budu očuvane ili obnovljene u poželjnom statusu očuvanja. Konvencija je značajna za izradu nacionalnih listi trajno i povremeno zaštićenih vrsta i njihov tretman.

Zakon o ratifikaciji Konvencije o predjelima usvojila je Skupština Crne Gore u oktobru 2008. godine.

Konvencija o predjelima

Glavni ciljevi Konvencije odnose se na promovisanje zaštite, upravljanja i planiranja predjela na principima održivog razvoja, te organizaciju saradnje o pitanjima predjela na evropskom nivou. Raznovrsnost predjela predstavlja vrijednost i bogastvo države. Crna Gora se odlikuje izuzetno bogatom predionom raznolikošću koja je posljedica uzajamnog djelovanja prirodnih vrijednosti i lokalnih tradicija korišćenja prostora. Stoga je neophodno preduzimanje mjera za suočavanje sa ozbiljnim prijetnjama koje sve izraženiji pritisci inetnziviranja ekonomskog razvoja, praćeni urbanizacijom i uticajem erozije imaju na predjelno bogatstvo Crne Gore.

Prihvatanjem Konvencije o predjelima, Crna Gora se obavezuju da, između ostalog:

zakonski prepozna predio kao važan element čovjekovog okruženja, raznolikosti kulturne i prirodne baštine,

sprovodi predjelnu politiku koja ima za cilj zaštitu predjela, upravljanje i planiranje, i da

integriše predjele u politike regionalnog planiranja i planiranja na lokalnom nivou.

Zakon o ratifikaciji Konvencije o predjelima usvojila je Skupština Crne Gore u oktobru 2008. godine.

43

Konvencija o procjeni uticaja na životnu sredinu u prekograničnom kontekstu (Espoo konvencija)

Espoo konvencijom se uvodi interdisciplinaran pristup koji pokriva široko

područje procjene djelovanja na sve segmente životne sredine. Procjena uticaja na životnu sredinu je instrument identifikacije, procjene i objavljivanja mogućih uticaja na životnu sredinu predloženog projekta, kao i za određivanje mjera sprječavanja, smanjivanja i uklanjanja negativnih posljedica istog. Obzirom na stanje u razvijenim zemljama i potrebu razmjene informacija o preduzimanju aktivnosti koje podležu procjeni uticaja na životnu sredinu u prekograničnom kontekstu, ratifikacijom Espoo konvencije omogućava se uskladjivanje nacionalnog okvira sa zahtjevima iste.

Potreba potvrđivanja Konvencije uslovljena je činjenicom da su često interesi nosilaca projekta suprotstavljeni društvenom interesu u pogledu zaštite i unapređivanja životne sredine. Da bi se uskladili suprotstavljeni interesi u oblasti zaštite i unapređivanja životne sredine neophodno je dosljedno sprovoditi postupak procjene, način njene verifikacije i osigurati učešće javnosti u datom procesu, naročito u kontekstu prekograničog zagađenja.

Pristupanje Crne Gore ovoj Konvenciji značajno doprinosi i procesu usvajanja EU

standarda u oblasti zaštiti životne sredine. Zakon o ratifikaciji Espoo konvencije je u proceduri u Skupštini Crne Gore. Protokol o strateškoj procjeni uticaja na životnu sredinu u prekograničnom

kontekstu

Konvencija o procjeni uticaja na životnu sredinu u prekograničnom kontekstu – Espoo konvencija dopunjena je Protokolom o strateškoj procjeni uticaja na životnu sredinu u prekograničnom kontekstu (SEA Protokol). Protokol o strateškoj procjeni uticaja na životnu sredinu u prekograničnom kontekstu prepoznaje značaj integrisanja pitanja vezanih za zaštitu životne sredine, uključujući i zdravlje, u pripremu i usvajanje planova, programa i, u onoj mjeri u kojoj je to primjereno, politika i zakona.

Cilj ovog protokola je da pruži visok nivo zaštite životne sredine, uključujući

zdravlje, na sljedeći način: obezbjeđivanjem da pitanja vezana za životnu sredinu, uključujući zdravlje, budu potpuno uzeta u obzir prilikom razvoja planova i programa; doprinosom razmatranju pitanja vezanih za životnu sredinu, uključujući zdravlje, prilikom kreiranja politika i zakona; ustanovljenjem jasnih, transparentnih i efikasnih procedura za stratešku procjenu uticaja na životnu sredinu; obezbjeđivanjem učešća javnosti u postupku strateške procjene uticaja na životnu sredinu; i integrisanjem pomoću ovih sredstava pitanja vezanih za životnu sredinu, uključujući zdravlje, u mjere i instrumente kreirane da podstiču održivi razvoj. Protokolom o strateškoj procjeni uticaja (SEA Protokol) Strane se obavezuju da sprovedu stratešku procjenu uticaja na životnu sredinu svih planova i programa (i njihovih izmjena i dopuna) koji se obavezno donose u skladu sa nacionalnim propisima i koje priprema ili donosi organ javne vlasti ili koje takav organ priprema, a donese ih u formalnom postupku Parlament ili Vlada. Starateška

44

procjena uticaja obuhvata procjenu posljedica po životnu sredinu i po zdravlje ljudi planova i programa koji se donose u sljedećim sektorima: poljoprivreda, šumarstvo, ribarstvo, energetika, industrija i rudarstvo, transport, regionalni razvoj, upravljanje otpadom, telekomunikacije, turizam, urbanističko i ruralno planiranje i planiranje i korišćenje zemljišta.

Zakon o potvrđivanju Protokola o strateškoj procjeni uticaja na životnu sredinu u

prekograničnom kontekstu je u proceduri.

Konvencija o dostupnosti informacija, učešću javnosti u donošenju odluka i pravu na pravnu zaštitu u pitanjima životne sredine (Arhuska konvencija)

Arhuska konvencija je međunarodni ugovor u oblasti životne sredine koji povezuje ljudska prava sa procedurama i instrumentima savremene politike i prava u oblasti životne sredine. Cilj Konvencije je pružanje doprinosa zaštiti prava svakog pojedinca sadašnjih i budućih generacija na život u životnoj sredini adekvatnoj njegovom zdravlju i blagostanju. Konvencija utvrđuje posebne obaveze država članica u pogledu tri grupe pitanja: dostupnosti informacija o životnoj sredini; učešća javnosti u donošenju odluka koje se tiču životne sredine i prava na pravnu zaštitu u oblasti životne sredine (tri stuba Arhuske konvencije).

Pitanja dostupnosti informacija, učešća javnosti u donošenju odluka i prava na

pravnu zaštitu u pitanjima životne sredine smatraju se opštim kriterijumom za procjenu stanja demokratizacije društva. Otuda i univerzalni značaj principa i pravila Arhuske konvencije koji znatno prevazilaze usko stručna pitanja koja se najčešće tiču samo oblasti životne sredine, u užem smislu riječi, i zalaze u temeljna pitanja poštovanja ljudskih prava. Na taj način primjena pravila Arhuske konvencije dotiče poštovanje svih značajnijih međunarodnih pravnih instrumenata u oblasti ljudskih prava i predstavlja njihov sastavni dio. Potvrđivanjem Arhuske konvencije Crna Gora će pokazati spremnost na poštovanje vrijednosti koje su definisane kao cilj i osnova ovog i drugih međunarodnih ugovora.

Zakon o potvrđivanju Arhuske konvencije je u proceduri.

Multilateralni sporazum zemalja Jugoistočne Evrope o primjeni Konvencije o proceni uticaja na životnu sredinu u prekograničnom kontekstu

U periodu od 19-21. maja 2008. godine u Bukureštu, u Rumuniji, održat je

Četvrti sastanak strana ugovornica Konvencije o procjeni uticaja na životnu sredinu u prekograničnom kontekstu. Tom prilikom potpisan je Multilateralni sporazum zemalja Jugo-Istočne Evrope o primjeni Konvencije o procjeni uticaja na životnu sredinu u prekograničnom kontekstu. Ovim sporazumom se utvrđuju obaveze strana potpisnica o preduzimanju svih potrebnih pravnih, upravnih i drugih mjera radi sprovođenja odredbi Konvencije, kao i obaveza usvajanja kriterijuma za identifikovanje štetnog prekograničnog uticaja i načini djelovanja u postupku pripreme određenih strateških, planskih i razvojnih dokumenta.

45

Potpisivanjem ovog sporazuma Crna Gora, takođe, iskazuje spremnost za učešće u međunarodnim akcijama usmjerenim na bolju usklađenost pravnih i regulatornih okvira zemalja članica Konvencije, ostvarivanju većeg nivoa razmjene iskustva koji bi vodio boljoj primjeni Konvencije, pomoći da se dodatno definiše primjena Konvencije u konkretnim uslovima (prirodnim, ekonomskim, socijalnim, itd). Potpisivanjem Multilateralnog sporazuma zemalja Jugoistočne Evrope o primjeni Konvencije o procjeni uticaja na životnu sredinu u prekograničnom kontekstu stvaraju se pretpostavke za unaprijeđenje saradnje u oblasti procjene uticaja na životnu sredinu u prekograničnom kontekstu i razvoju saradnje sa susjednim i zemljama regiona.

Sporazum o zaštiti kitova i delfiina Sredozenog mora, Crnog mora i dijela Atlanskog okeana (ACCOBAMS)

Sporazum ima za cilj smanjenje ugroženosti delfina i kitova u predmetnom

području. Između ostalog, strane ugovornice se obavezuju da zaštitite delfine i kitove, uspostave mrežu zaštićenih područja koja su važna za njihovu preživljavanje, razmnožavanje i podizanje mladih primjeraka vrsta. Države se obavezuju da sprovode istraživanja i praćenja, uspostave programe za prikupljanje i razmjenu informacija, sprovedu obuku i relevantne obrazovne programme, kao i da uspostave mjere za intervencije u hitnim slučajevima. Zakon o ratifikaciji Sporazuma je u usvojen u novembru mjesecu 2008. godine u Skupštini Crne Gore.

5.2. Implementacija međunarodnih i regionalnih konvencija i sporazuma UN okvirma konvencija o klimatskim promjenama

Uz Konvenciju o biološkoj raznovrsnosti, Okvirna konvencija o klimatskim

promjenama predstavlja najznačajniju globalnu konvenciju. Sprovođenje ovih konvencija od ključnog je značaja za oblikovanje nacionalnih politika u oblasti zaštite životne sredine, kao i politike Evropske komisije u ovoj oblasti. U cilju stvaranja uslova za njihovu efikasniju implementaciju neophdno je omogućiti integraciju relevantnih prioriteta u sektorske politike, posebno politike u oblasti transporta, energetike, i korišćenja i valorizacije prirodnih resursa.

Nakon preuzimanja Okvirne konvencije o klimatskim promjenama sukcesijom i ratifikacije Kjoto protokola, u Crnoj Gori je realizovan niz projektnih aktivnosti koje imaju za cilj omogućavanje implementacije obaveza koje proizilaze iz istih, kao i pozicioniranje Crne Gore u regionalnim i širim okvirima obzirom da je pitanje klimatskih promjena prepoznato kao političko i bezbjedonosno pitanje. Pregled pojedinačnih mjera realizovanih na nacionalnom nivou dat je u tačci 2.1.1 (saradnja sa GEF-om), 4.6 (aktivnosti u okviru RCC-a), i tačci 6 (bilateralna saradnja sa Italijom).

UN Konvencija o biološkoj raznovrsnosti

Deveta Konferencija strana potpisnica Konvencije o biodiverzitetu, održana je od u maju mjesecu 2008. godine u Bonu. Na konferenciji je učestvovalo 140 zemalja, strana

46

potpisnica konvencije, predstavnici medjunarodnih organizacija, poslovnog sektora, nevladinih organizacija i civilnog sektora. Delegaciju Vlade Crne Gore predvodio je ministar turizma i zaštite životne sredine Predrag Nenezić.

U okviru Konferencije, Crna Gora kao nova strana potpisnica Konvencije,

organizovala je poseban događaj posvećen prezentaciji Studije o biodiverzitetu, osnovnog dokumenta za izradu Nacionalne strategije biodiverziteta, kao i u širem kontekstu politiku Vlade u oblasti zaštite prirode i očuvanja biodiverziteta.

U okviru ministarskog segmenta konferencije ministri strana potpisnica

Konvencije polazeći od stanja implementacije konvencije na nacionalnim nivoima, učestvovali su u pregovorima o priorioritetnim mjerama koje treba preduzeti kako bi se omogućilo prevazilaženje postojećih problema u ispunjavanju prethodno definisanih ciljeva u oblasti bodiverziteta do 2010. godine. U tom kontekstu, ministar Predrag Nenezić je prezentovao nacionalnu politiku u oblasti zaštite prirode i očuvanja biodiverziteta, i podržao inicijative Njemačke, kao zemlje domaćina, regionalne i inicijative na nivou EU koje imaju za cilj zaustavljanje gubitka biodiverziteta, sa posebnim osvrtom na uticaj klimatskih promjena na trajnu degradaciju prirode. Posebno su značajne odluke donijete na visokom nivou koje se odnose na proširenje i efikasno upravljanje mrežom zaštićenih područja, upotrebu bio-goriva na način koji ne ugrožava biodiverzitet, kao i mjere za očuvanje i zaštitu šuma i marinskog biodiverziteta.

Posebno značajne aktivnosti na izgradnji nacionalnih kapaciteta za implementaciju ove konvencije odnose se na izradu Strategije biodiverziteta. Pregled istih dat je u tačci 2.1.1.

Konvencija o zaštiti morske sredine i priobalnog područja Sedozemlja (Barselonska konvencija)

Konvencija o zaštiti morske sredine i priobalnog područja Sredozemlja predstavlja zakonski okvir za djelovanje Mediteranskog akcionog plana u okviru Programa za životnu sredinu Ujedinjenih Nacija –UNEP, koji je uspostavljen 1975. godine kao plan za realizaciju prvog programa za zaštitu nekog regionalnog mora u okviru UNEP-ovog Programa zaštite regionalnih mora (UNEP/RSP).

Od 2003. godine Crna Gora je učestvovala u aktivnostima Mediteranskog

akcionog plana ispred državne zajednice Srbije i Crne Gore. Skupština Crne Gore početkom oktobra 2007. godine usvojila je Zakon o ratifikaciji:

Konvencije o zaštiti morske sredine i priobalnog područja Sredozemlja-

Barselonske konvencije, Protokola o saradnji u sprječavanju zagađivanja Sredozemnog mora sa brodova i

borbi protiv zagađivanja u slučaju udesa, Protokola o zaštiti Sredozemnog mora od zagađivanja iz kopnenih izvora i

kopnenih aktivnosti, Protokola o područjima pod posebnom zaštitom i biodiverzitetu Sredozemlja,

47

Protokola o prevenciji zagađivanja Sredozemnog mora putem prekograničnih kretanja opasnog otpada i njegovog odlaganja.


protokola, u oktobru 2007. godine, Crna Gora je primljena u punopravno članstvo u Mediteranski akcioni plan kao strana ugvornica Barselonske knvencije i četiri prateća protokola, u januaru 2008. godine, na Petnaestom sastanku strana ugovornica u Almeriji.

Regulisanje članstva Crne Gore u UNEP/MAP-u na osnovu ratifikacije konvencije iz 1995 godine, formalno su ispunjene pretpostavke za nastavak saradnje koja je u prethodom periodu spovođena od 2003. godine po osnovu članstva SCG u ovom programu kao strane ugovornice Barselonske konvencije iz 1976. godine. Petnaesti redovni sastanak strana ugovorniaca Barselonska konvencija

Petnaesti redovni sastanak strana ugovornica Konvencije o zaštiti morske sredine i priobalnog područja Sredozemlja - Barselonske konvencije održan je u periodu od 15-18. januara 2008. godine u Almeriji u Španiji. Nakon uspješnog dvogodišnjeg predsjedavanja Slovenije Biroom strana ugovornica, Španija je preuzela predsjedavanje u periodu 2008-2009. godina.


protokola, u oktobru 2007. godine, Crna Gora je primljena u punopravno članstvo u Mediteranski akcioni plan kao strana ugovornica Barselonske konvencije i četiri prateća protokola na 15. sastanku strana ugovornica u Almeriji. U radu ovog sastanka učestvovala je Delegacija Vlade Crne Gore predvodjena ministrom turizma i zaštite životne sredine Predragom Nenezićem.

Na sastanku je donijet set Odluka od značaja za funkcionisanje UNEP/MAP-a u

predstojećem dvogodišnjem periodu, medju kojima su i odluke o: - proceduri i mehanizmima za ispunjavanju obaveza koje proističu iz Barselonske

konvencije i pratećih protokola, - novim formatima za implementaciju Barselonske konvencije i pratećih protokola; - o reformi sistema upravljanja u MAP-u, - o primjeni ekosistemskog pristupa za upravljanje aktivnostima koje mogu uticati

na morsku sredinu i obalno područje Sredozemnog mora, itd, kao i posebno značajne odluke o: - Protokolu o integrisanom upravljanu priobalnim područjem Sredozemlja; i - implementaciji Mediteranske strategije održivog razvoja.

Na kraju sastanka donijeta je Deklaracija iz Almerije kojom se zemlje Mediterana

obavezuju na realizaciju niza aktivnosti koje treba da omoguće punu integraciju pitanja klimatskih promjena u program rada MAP-a u predstojećem bijenijumu.

48

U okviru ministarskog segmenta 15. sastanka ministri i šefovi delegacija strana

ugovornica imali su izlaganja na temu klimatskih promjena u Sredozemlju. U okviru ovog dijela sastanka razmotren je Izvještaj Koordinatora UNEP/MAP-a o najvažnijim rezultatima u periodu 2005-2007. godina, i prezentovan propratni dokument „Klimatske promjene u Sredozemlju”.

Crna Gora kao nova članica UNEP/MAP-a dobila je mogućnost da prva ima

izalaganje u ministarskom segmentu. Tom prilikom Ministar Nenezić je prezentovao aktivnosti koje Vlada Crne Gore preduzima u oblasti zaštite i održivog upravljanja priobalnim područjem Crne Gore, posebno ukazujući na značaj uključivanja Crne Gore u HORIZON 2020 inicijativu, kao i na sinergiju ove inicijative sa Strateškim partnerstvom za veliki ekosistem Mediterana-LME partnerstvom. Predloženo je da se ostvari koordinacija u realizaciji projekata sadržanih u Programu rada MAP-a sa korišćenjem Adaptacionog fonda za klimatske promjene. Tom prilikom organizovan je poseban dogadjaj posvećen prijemu Crne Gore u članstvo u UNEP/MAP-u i prezentovana Nacionalna strategija održivog razvoja Crne Gore, kao prva strategija održivog razvoja pripremljena u nekoj od država u razvoju članica UNEP/MAP-a, pod okriljem rada Mediteranske komisije za održivi razvoj. Takodje, tokom ovog sastanka realizovan je i niz susreta sa predstavnicima medjunarodnih organizacija u oblasti životne sredine, kao i na bilateralnom nivou.

Posebno je značajan susret sa Delegacijom Vlade Španije kada je dogovoreno

potpisivanje sporazma o bilateralnoj saradnji u oblasti životne sredine izmedju resornih ministarstava dvije države.

Takođe, realizovan je i susret sa Delegacijom Vlade Slovenije koji je rezultirao

dogovorom o organizovanju bilateralnog susreta na ministraskom nivou sa ciljem potpisivanja sporazuma o saradnji u oblasti životne sredine izmedju resornih ministarstava dvije države.Tokom susreta, posebno je ukazano na značaj koordiniranog učešća država Jugoistočne Evrope na Sastanku strana ugovornica UN Konvencije o biološkoj raznovrsnosti koji je održan u drugoj polovini mjeseca maja 2008. godine u Bonnu, te na značaj izjašnjavanja Crne Gore o statusu u Savskoj komisiji. Učešće Crne Gore na Diplomatskoj konferenciji za potpisivanje Protokola o

integisanom upravljanju priobalnim područjem Sredozemlja

Nakon usvajanja Odluke o Protokolu o integrisanom upravljanu priobalnim područjem Sredozemlja na ministarskom nivou na sastanku strana ugovornica Barselonske konvencije, stekli su se uslovi za održavanje Diplomatske konferencije za potpisivanje istog.

Diplomatska konferencija održana je od 20-21. januara 2008. godine u Madridu.

Konferencijom je predsjedavao predstavnik Vlade Španije. U radu Konferencije učestvovala je Delegacija Vlade Crne Gore predvodjena Vladimirom Radulovićem, političkim direktorom u Ministarstvu inostranih poslova.

49

Nakon usvajanja Završnog dokumenta Konferencije sa prateće tri Rezolucije,

kada je pored Crne Gore još šesnaest država regiona Sredozemlja (Albanija, Alžir, Bosna i Hercegovina, Kipar, Hrvatska, Francuska, Grčka, Izrael, Italija, Malta, Monako, Maroko, Slovenija, Španija, Sirija i Tunis) izrazilo spremnost da pristupi Protokolu, organizovano je potpisivanje Protokola. Sastankom je predsjedavala Kristina Narbona, ministar zaštite životne sredine Španije. Tom prilikom šesnaest država strana ugovornica Barselonske konvencije i EU kao strana ugovornica Barselonske konvencije potpisali su Završni dokument Konferencije. Akt o pristupanju Protokolu u toku Konferenciji potpisalo je trinaest država, dok će preostale četiri (Albanija, Bosna i Hercegovina, Kipar i Izrael) i EU isti potpisati nakon završetka procedure na nacionalnom nivou, odnosno u članicama EU, obzirom da je Protokol otvoren za potpisivanje od 20. januara 2008. do 21 januara 2009. godine u Ministarstvu inostranih poslova Španije. Četiri države nijesu iskazale spremnost da pristupe Protokolu: Egipat, Liban, Libija i Turska.

U skladu sa mišljenjima nacionalnih predstavnika iznijetih na Konferenciji,

očekuje se brzo stupanje Protokola na snagu na medjunarodnom nivou. Potrebno je obezbijediti da šest država koje su Protokol propisale isti ratifikuju kroz nacionalno zakonodavstvo.

I u Crnoj Gori, kao i u državama koje su potpisale Protokol na Diplomatskoj

konferenciji, u toku su aktivnosti na ratifikaciji istog. Drugi okrugli sto o implemntaciji Barselonske konvencije

Drugi okrugli sto o implementaciji Barselonske konvencije održan je u februaru

2008. godine i imao je za cilj prezentaciju ostvarenih rezultata i konsultacije o prioritetnim aktivnostima u predstojećem periodu. Tom prilikom gostovali su direktori Regionalnog centra za hitne intervencije u slučaju zagađenja mora sa plovila-REMPEC centar sa Malte, koordinator Programa za sprječavanje zagađenja mora iz kopnenih izvora-MEDPOL program, zamjenik direktora Regionalnog centra za Program prioritetnih akcija iz Splita, predstavnici Republike Slovenije koji u okviru Komiteta za zaštitu životne sredine Međunarodne pomorske organzacije (IMO) prate pitanja od značaja za upravljanje balastnim vodama, te predstavnici Svjetske unije za očuvanje prirode u vezi sa pitanjima uspostavljanja upravljačkih struktura za zaštićena područja u moru i na obali.

Pored usvajanja preporuka o hitnim mjerama koje je potrebno realizovati po pitanju zaštite životne sredine priobalnog područja Crne Gore i organizaciji institucionalne mreže u nacionalnim okvirima za realizaciju saradnje sa UNEP/MAP-om, obavljene su konsultacije sa nacionalnim subjektima, uz učešće predstavnika navedenih institucija koje djeluju u okviru MAP-a, koje su rezultirale dogovorom o modalitetima realizacije Nacionalnog programa praćenja stanja životne sredine obalnog mora, kao sastavnog dijela Nacionalnog monitoringa stanja životne sredine, koji je uskladjen sa zahtjevima MEDPOL programa, kao i u vezi sa realizacijom izrade Studije izvodljivosti za Program integrisanog upravljanja priobalnim područjem Crne Gore–CAMP

50

Montenegro, te učešća Crne Gore u GLO BALLAST projektu koji ima za cilj regulisanje upravljanja balastnim vodama posebno sa aspekta kontrolisanja širenja invazinih vrsta.

Na ovom okruglom stolu posebna pažnja posvećena je razmatranju nedostatka efikasnosti u saradnji institucija: Javno preduzeće za upravljanje morskim dobrom, Institut za biologiju mora, Hidrometeorološki zavod Crne Gore, Javna ustanova Centar za ekotoksikološka ispitivanja Crne Gore, Uprava pomorske sigunosti, koje su na operatinom nivou uključene u realizaciju saradnje sa UNEP/MAP-om pod koordinacijom Ministarstva turizma i zaštite životne sredine, polazeći od prethodno donijetih zaključaka Vlade Crne Gore po tom osnovu. S tim u vezi održana je niz konsultacija sa institucijama koje će biti reimenovane za saradnju na operativnom nivou sa UNEP/MAP-om u predstojećem periodu polazeći od nacionalnih prioriteta i Odluke o reformi sistema upravljanja u MAP-u koja je donijeta na Sastanku strana ugovornica u Almeriji. U toku su aktivnosti na reimenovanju nacionalnih institucija i njihovih predstavnika koji će u skladu sa navednim u predstojećem periodu u saradnji sa Ministarstvom turizma i zaštite životne sredine biti angažovani na implementaciji Barselonske konvencije i pratećih protokola, odnosno saradnje sa UNEP/MAP-om.

Ratifikacija Protokola Barselonske kovencije o integrisanom upravljanju

priobalnim područjem Sredozemlja

U skladu sa Programom rada Vlade Crne Gore za 2008. godinu, u okviru izrade Zakona o ratifikaciji Protokola o integrisanom upravljanju priobalnim područjem Sredozemlja pripremljena je Analiza uticaja ratifikacije Protokola o integrisanom upravljanju priobalnim područjem Sredozemlja na nacionalni zakonodavno-institucionalni okvir. Analiza je pripremljena uz tehničku podršku PAP/RAC centra. Istom se daje predlog mjera za uskladjivanje nacionalnog zakonodavstva sa zahtjevima koji proizilaze iz Protokola, kao i predlog reforme postojećeg i dalje izgradnje nacionalnog institucionalnog okvira za integrisano upravljanje cjelokupnim priobalnim područjem, te predlog dinamike implementacije Protokola i projekcija sredstava za sprovodjenje tako definisanih mjera. Predlog Zakona o ratifikaciji ovog protokola, uključujući i navedenu Analizu kao sastavni dio Obrazloženja uz Zakon, biće dostavljen u predstojećem periodu na razmatranje i utvrdjivanje Vladi Crne Gore.

Pregled aktivnosti koje su realizovane u 2008. godini u okviru implementacije Barselonske konvencije dat je u tačci 2.3.1.

Konvencija o zaštiti svjetske prirodne i kulturne baštine

U okviru uspostavljanja institucionalnog okvira za implementaciju Konvencija o

zaštiti svjetske prirodne i kulturne baštine, u 2008. godini na nacionalnom nivou formirana je Komisija za saradnju sa UNESCO-om, koju čine predstavnici Ministarstva kulture, sporta i medija (predsjedavajući), Ministarstva prosvjete i nauke (zamjenik predsjedavajućeg), Ministarstva turizma i zaštite životne sredine i stručnih istitucija. Komisija je zadužena za stalnu komunikaciju sa odgovarajućim strukturama UNESCO-a, posredstvom Stalne delegacije Crne Gore pri UNESCO-u koja djeluje pri Ambasadi Crne

51

Gore u Francuskoj. U okviru Komisije formiraće se Odbor za nauku, Odbor za kulturu, Odbor za obrazovanje, Odbor za komuikacije i informisanje i Odbor za područje prirodne i kulturne svjetske baštine. Crna Gora redovno prisustvuje sastancima Komiteta za svjetsku baštinu, kao i obukama i treninzima vezanim za obaveze u cilju implementacije konvencije.

Pregled realizovanih i planiranih aktivnosti u okviru implementacije ove

konvencije dat je u tačci 2.6.

Konvencija o vlažnim staništima (Ramsarska konvencija)

U novembru mjesecu 2008. godine u Changwonu, Republika Koreja, održana je 10. Konferencija zemalja potpisnica Ramsarske Konvencije, pod sloganom "Zdrave močvare, zdravi ljudi". U okviru Konferencije održano je i više regionalnih sastanaka (evropski regionalni sastanci i sastanak MedWet-a). Tom prilikom glavni savjetnik za Evropu i koordinator MedWet-a su upoznati sa planovima i pripremama za proglašenje Tivatskih solila za novo Ramsar područje u Crnoj Gori. Na evropskom regionalnom sastanku, od strane glavnog savjetnika za Evropu istaknuto je da je Skadarsko jezero (za sada jedino ramsarsko područje u Crnoj Gori), prioritet za implementaciju u okviru regionalnih inicijativa Konvencije.

6. AKTIVNOSTI U OKVIRU SARADNJE NA BILATERALNOM NIVOU

Saradnja sa Kraljevinom Holandije

U okviru saradnje sa Kraljevinom Holandije u oblasti zaštite životne sredine značajne su aktivnosti koje se posredstvom REC-a realizuju u oblasti izgradnje kapaciteta za sprovođenje strateške procjene uticaja na životnu sredinu, dostupnosti informacija u oblasti životne sredine javnosti, kao i planirane aktivnosti u vezi sa realizacijom ciljeva obrazovanje za životnu sredinu.

Pored navedenih aktivnosti, bilateralna podrška Kraljevine Holandije u životnoj

sredini posebno je značajna u vezi sa pružanjem podrške u realizaciji projekta Sanacije i rekultivacije jalovišta olova i cinka u Mojkovcu. U okviru Regionalnog projekta za sanaciju industrijskog zagađenja u zemljama Jugo-Istočne Evrope koji implementira UNDP kancelarija u Crnoj Gori, Vlada Kraljevine Holandije je za podršku projektu Sanacije i rekultivacije jalovišta olova i cinka u Mojkovcu opredijelila sredstva u iznosu od 950.000 EUR.

U toku 2008. godine, nakon sprovedenog postupka javne nabavke za dio radova

predviđenih fazom II ovog projekta. Ugovorena vrijednost iznosi oko 3,9 miliona eura, sa rokom realizacije od 13 mjeseci. Vlada Crne Gore je za finansiranje realizacije projekta opredijelila sredstva u iznosu od 2,9 mil EUR (više informacija je sadržano u tačci 2.5).

52

Saradnja sa Sjedinjenim Američkim Državama Saradnja sa Sjedinjenim Američkim Državama u oblsti zaštite životne sredine

sprovodi se u okviru aktivnosti USAID-a, uz čiju podršku je u 2007. godini urađen Plan reforme sektora vodosnabdijevanja i upravljanja otpadnim vodama, a krajem marta 2008. godine je završena i Studija izvodljivosti za formiranje Eko-revolving fonda u Crnoj Gori. Kao nastavak aktivnosti vezanih za Plan reforme sektora vodosnabdijevanja i upravljanja otpadnim vodama, pripremljen je Nacrt zakona o organizovanju i pružanju usluga vodosnabdijevanja i upravljanja otpadnim vodama.

Saradnja sa Republikom Slovenijom

U julu mjesecu t.g. organizovana je posjeta Crnoj Gori Janeza Podobnika,

ministra zaštite životne sredine i uređenja prostora Repulike Slovenije. Tom prilikom održani su susreti sa prof. dr Gordanom Đurović, potpredsjednicom Vlade Crne Gore i Predragom Nenezićem, ministrom turizma i zaštite životne sredine Crne Gore. U okviru bilateralnog susreta ministara Nenezića i Podobnika potpisan je Memorandum o saradnji u oblasti zaštite životne sredine. Istovremeno održan je niz radnih sastanaka sa nacionalnim institucijama u cilju definisanja prioriteta i modaliteta saradnje dvije države u oblasti zaštite životne sredine.

Saradnju dvije države karakteriše i uspješna saradnja u regionalnim okvirima, posebno u okviru UNEP/MAP-a i saradnje na Jadranu, kao i u kontekstu razmjene iskustava i izgradnje kapaciteta u procesu evropskih integracija.

Saradnja sa Republikom Hrvatskom

U oblasti zaštite životne sredine sa Republikom Hrvatskom uspostavljena je intenzivana saradnja u okviru regionalnih inicijativa (tačka 4.5), kao i koz prekogranični program saradnje u kontekstu korišćenja IPA sredstava (tačka 3.1). Posebno je značajan dio saradnje u ovoj oblasti po pitanju regulisanja upravljanja vodama u skladu sa međunarodnim konvencijama.

U ciju uspostavljanja saradnje između Crne Gore i Republike Hrvatske po tom osnovu, potpisan je Ugovor između Vlade Crne Gore i Vlade Republike Hrvatske o međusobnim odnosima u oblasti upravljanja vodama koji je ratifikovan u Skupštini Crne Gore, 26. decembra 2007. godine. Ugovorom su obuhvaćena pitanja koja se odnose na sve površinske i podzemne vode koje čine ili presijecaju granicu Republike Crne Gore i Republike Hrvatske, ili koje su, zbog svog nizvodnog uticaja, od značaja za obje države, vode mora, vodno dobro i vodne sisteme, odnosno vodne objekte. Formirana je Stalna crnogorsko-hrvatska komisija za upravljanje vodama od zajedničkog interesa i dvije podkomisije: Podkomisija za cjevovod Plat-Herceg Novi (čiji je zadatak da predloži način uredjenja odnosa između Opštine Konavle i Opštine Herceg Novi, odnosno nadležnih javnih komunalnih preduzeća, u dijelu pitanja korišćenja cjevovoda Plat–Herceg Novi) i Podkomisija za uređenje međusobnih odnosa koji se odnose na pitanje korišćenja potencijala sliva rijeke Trebišnjice.

53

Saradnja sa Republikom Austrijom Uz podršku koju Vlada Austrije pruža Crnoj Gori, preko Austrijske agencije za

razvoj u opštini Kotor je tokom 2008. godine realizovan projekat „Kanalizacija za opštinu Kotor“, vrijedan 1,5 mil EUR.

Koordinacioni biro za tehničku saradnju Ambasade Austrije u Crnoj Gori izrazio je interesovanje za podršku finansiranju jednog infrastrukturnog projekta u oblasti upravljanja otpadnim vodama na sjeveru Crne Gore. Kako je Vlada Crne Gore rješavanje pitanja otpadnih voda u opštini Pljevlja svrstala u grupu prioritetnih projekata u 2009. godini, Ministarstvo turizma i zaštite životne sredine je predložilo tri projekta iz opštine Pljevlja, od kojih jedan može biti predmet zajedničkih ulaganja. Očekuje se donacija u iznosu od 1 do 2 mil EUR. Saradnja sa Kraljevinom Norveškom

Uz podršku Vlade Kraljevine Norveške u opštini Herceg Novi je realizovan projekat „Proširenje i poboljšanje filterskog postrojenja Mojdež“ u vrijednosti od 2,0 mil EUR.

Saradnja sa Njemačkom

U saradnji sa Njemačkim društvom za tehničku saradnju-GTZ realizuje se Projekat „ Prekogranični razvojni koncept za Skadarsko jezero“. Najvažnije aktivnosti koje su realizovane u proteklom periodu odnosile su se na: izradu strateškog dokumenta koji definiše planske pretpostavke za održivi razvoj regiona Skadarskog jezera u obje države (sa naglaskom na razvoj lokalnih zajednica i gradova), kao i izradu prostorno-planske dokumentacije (studija lokacija) za turistički najatraktivnije lokalitete u oblasti NP Skadarsko jezero.

U toku 2008. godine realizovane su aktivnosti u okviru izrade Menadžment plana

za NP Skadarsko jezero, kao i promovisanja održivog razvoja na lokalnom nivou (Golubovci i Tuzi u Crnoj Gori i Koplik i Bajza u Albaniji).

Saradnja Crne Gore i Njemačke u oblasti komunanih djelatnosti zasniva se na podršci koju njemačka vlada, preko svoje razvojne KfW banke (Kreditanstalt für Wiederaufbau), pruža Crnoj Gori u realizaciji projekata koji se, uglavnom, odnose na poboljšanje stanja u oblasti vodosnabdijevanja i upravljanja otpadnim vodama u opštinama na Crnogorskom primorju.

Saradnja sa Kraljevinom Španijom

Ambasada Kraljevine Španije obezbjedila je sredstava i tehničku pomoć za izradu Studije izvodljivosti i Elaborata o procjeni uticaja na životnu sredinu za izgradnju regionalne sanitarne deponije za opštine Nikšić, Plužine i Šavnik u Nikšiću (199 000 EUR).

54

Između Glavnog grada Podgorice i Vlade Kraljevine Španije potpisan je bilateralni sporazum o kreditiranju izgradnje regionalnog reciklažnog centra u Podgorici. Iz ovog kredita finansirala bi se izrada glavnog projekta i izrada i isporuka opreme za reciklažni centar. Vrijednost investicije je 5 mil EUR, a rok za izgradnju kompletnog reciklažnog centra je 10 mjeseci od dana zaključenja Ugovora sa najpovoljnijim ponuđačem.

Polazeći od zaključaka tokom bilateralnog susreta ministara zaduženih za pitanja

životne sredine Crne Gore i Španije održanog na marginama Petanestog sastanka strana ugovornica Barselonske konvencije u januaru mjesecu 2008. godine, inicirane su aktivnosti na usaglašavanju Memoranduma o razumijevanju o saradnji u oblasti životne sredine. Postupak potpisivanja istog je u toku.

Saradnja sa Republikom Albanijom

Najzančajnija aktivnost u okviru sprovođenja saradnje u oblasti zaštite životne

sredine sa Republikom Albanijom odvija se kroz realizaciju Projekta „Integralno upravljanje ekosistemom Skadarskog jezera“. Takođe, u okviru korišćenja Prekograničnog IPA instrumenta definisan je Program prekogranične saradnje gdje posebno mjesto pripada pitanjima u oblasti zaštite životne sredine. Poziv za projekte u okviru ovog programa biće objavljen početkom 2009. godine.

Saradnja sa Republikom Italijom

Bilateralna saradnja u oblasti zaštite životne sredine između Crne Gore i Italije

sprovodi se po osnovu Memoranduma o razumevanju o saradnji u oblasti zaštite životne sredine između italijanskog Ministarstva za zaštitu životne sredine, kopna i mora i crnogorskog Ministarstva turizma i zaštite životne sredine koji je potpisan u novembra 2004. godine. Memorandumom se definiše realizacija zajedničkih projekata u oblasti zaštite životne sredine, promovisanja racionalnog korišćenja prirodnih resursa, prevencije i smanjenja zagađenja životne sredine, i unapređenja održivog razvoja. Uz Memorandum potpisana su i tri prateća Aneksa.

Aktivnosti vođenja i nadzora nad sprovođenjem programa saradnje povjerene su “Upravnom odboru” koga čine predstavnici italijanske i crnogorske strane. Upravnim odborom predsjedavaju Predrag Nenezić, ministar turizma i zaštite životne sredine i Korado Klini, generalni direktor u italijanskom Ministarstvu zaštite životne sredine, kopna i mora. Do sada je održano devet sastanaka Upravnog odbora.

U toku 2008. godine sprovedene su sljedeće aktivnosti:

- Uspostavljanje Nacionalnog ovlašćenog tijela (DNA) za projekte mehanizama čistog razvoja (CDM), uz definisanje smjernica i procedura i izgradnju kapaciteta za funkcionisanje istog. Takođe, realizuje se određeni broj pilot CDM projekata za: male hidro elektrane Slano i Krupac, dobijanje energije iz biomase-Berane, iskorišćavanje metana sa gradske deponije Podgorica, a u pripremi je značajan broj novih CDM projekata

55

(drvna biomasa za energiju u opštini Pljevlja, AWMS projekat za sanaciju metana za farmu "Spuž", proizvodnja energije u čeličani Nikšić, proizvodnja energije u Sportskom Centeru "Morača", itd).

- Tehnička podrška za realizaciju Programa praćenja stanja životne sredine

obalnog mora, odnosno sprovođenje MEDPOL programa u skladu sa odredbama Barselonske konvencije.

- Realizacija projekta ADRICOSM STAR kojim se omogućava integrisano

upravljanje obalnim morem i priobalnim rječnim basenima, uključujući uspostavljanje sistema za hidrološka, meteorološka i okeanografska modeliranja. U okviru ovog projekta pored izrade modeling sistema za praćenje i progonoziranje, obezbjeđuje se i značajna tehnička podrška (opremanje automatskih monitoring stanica za monitoring fizičko-hemijskih i hidroloških parametara, organizacija treninga za zaposlene u nacionalnim institucijama, itd ).

- Putem saradnje dvije stane sa UNEP-om, u toku su aktivnosti na

omogućvanju realizacije programa korišćenja solarnih sistema za zagrijevanje (UNEP).

- Izrađen je Master plan za razvoj održivog turizma u Opštini Kolašin.

- U toku su aktivnosi za pripremu Konferencije o klimatskim promjenama i

održivom razvoju za region Mediterana koja će biti održana u Crnoj Gori, na proljeće 2009. godine. Dekalaracija sa ove konferencije biće prezentovana na sastaku G8 tokom italijanskog predsjedavanja.

- Poseban vid saradnje predstavlja realizacija projekata u oblasti održvog

razvoja u okviru implementacije mjera iz oblasti životne sredine sadržanih u Nacionalnoj strategiji održivog razvoja, sa posebnim osvrtom na uspostavljanje i upravljanje zaštićenim marinskim područjima i integrisano upravljanje obalnim područjem. Projekti se realizuju kroz angažman italijanskih stručnjaka i finansijsku podršku italijanskog ministarstva.

- U oblasti usklađivanja nacionalnog sa zahtjevima evropskog

zakonodavstva, posebno su značajne aktivnosti u oblasti kvaliteta vazduha. U toj oblasti realizovan je niz projekata tehničke podrške i izgradnje institucionalnih kapaciteta, između ostalih: izrada Izvještaja pravnog tima Univerziteta u Sijeni: “Pregled evropskog zakonodavstva u oblasti kvaliteta i zagađivanja vazduha”, Izvještaj pravnog tima Univerziteta u Sijeni: “Saobraćaj i zaštita životne sredine – evropsko zakonodavstvo vezano za zagađivanje vazduha iz mobilnih izvora”, pružanje pravne i tehničke pomoći u izradi podzakonskih akata vezanih za ozon u troposferi i granične vrijednosti zagađujućih materija u vazduhu,

56

odnosno Uredbe o utvrđivanju vrsta zagađujućih materija, graničnih vrijednosti i drugih standarda kvaliteta vazduha, ispitivanje pravnih mehanizama vezanih za oporezivanje “karbon kredita” t.j. sertifikovanog smanjenja emisija (CERs) koje će nastati kao rezultat sprovođenja projekata mehanizma čistog razvoja u Crnoj Gori, itd.

Aktivnosti na daljem usaglašavanju zakonodavstva u ovoj oblasti će se nastaviti i u 2009. godini. Nakon izrade detaljne studije o neophodnim prilagođavanjima crnogorskih propisa sa novom okvirnom direktivom EU o kvalitetu vazduha i realizacije planova o utvrđivanju nadležnosti u ovoj oblasti, naročito sa novoformiranim institucijama (Zavod za standardizaciju, Institut za metrologiju, Agencija za zaštitu životne sredine), italijanska strana će pružiti pomoć pri izradi izmjena i dopuna postojećeg Zakona o kvalitetu vazduha i odgovarajućih podzakonskih akata kojima će se uspostaviti nacionalna mreža za praćenje kvaliteta vazduha i utvrditi ostali standardi praćenja i kontrole kvaliteta vazduha.

Takođe, planira se pružanje pravne pomoći pri izradi zakonodavstva u oblasti

industrijskog zagađenja i zagađenja vazduha iz drugih izvora u drugoj polovini naredne godine, kada se očekuje da EU usvoji predlog za novu direktivu o industrijskom zagađenju. Ovaj paket evropskih propisa smatra se jednim od “zahtjevnijih” u smislu usklađivanja, jer pored zakonodavnih i institucionalnih napora iziskuje i značajna finansijska sredstva.

EMIF

Veoma značajan aspekt saradnje predstavlja uspostavljanje italijansko-crnogorskog povjerilačkog fonda- EMIF iz koga se finansira izgradnja Eko-zgrade za potrebe Ministrastva tuizma i zaštite životne sredine i Master plan za razvoj održivog turizma u Opštini Kolašin. Ovaj fond je osnovan posebnim ugovorom potpisanim između dva Ministrastva.

Realizacijom Projekta „Izgradnja Eko-efikasne zgrade“ daće se doprinos održivom urbanom razvoju u Crnoj Gori koji je zasnovan na očuvanju životne sredine, minimalnoj potrošnji energije, smanjenju emisije gasova sa efektom staklene bašte i usvajanju "zelenih" tehnologija.

U junu t.g. Ministarstvo turizma i zaštite životne sredine Crne Gore, Univerzitet

Crne Gore, Glavni grad Podgorica i Generalni direktorat Ministarsva za zaštitu životne sredine, kopna i mora Republike Italije potpisali su Pismo o namjerama, kojim se utvrđuje doprinos navedenih subjekata u realizaciji ovog projekta. Pored izgradnje Eko-efikasne zgrade isti će obuhvatiti i projektovanje i uređenje zelenih površina kao i izradu Eko-master plana za područje Univerziteta. Kao prvi korak u ovoj saradnji prepoznato je stvaranje prostorno–planskih pretpostavki kroz izmjene i dopune DUP-a „Univerzitetski centar“.

57

U oktobru mjesecu t.g. Ministarstvo turizma i zaštite životne sredine potpisalo je Ugovor o projektovanju Eko-efikasne zgrade sa italijanskom firmom Favero Milan SPA. Projektna dokumentacija treba da se uradi u roku od šest mjeseci. Očekuje se da gradnja objekta započne u drugoj polovini 2009. godine.

Značajno je ukazati na uspješno funkcionisanje kancelarije italijanskog Ministarstva zaštite životne sredine, kopna i mora u Podgorici, putem koje se uspostavlja neposredna komunikacija sa učesnicima i zainteresovanim stranama u Crnoj Gori, i na taj način doprinosi uspješnosti navedenih aktivnosti.

Po osnovu realizacije bilateralne saradnje sa Italijom u oblasti zaštite životne sredine do sada su uplaćena sredstva u iznosu od 4 150 000 EUR, od čega su realizovana sredstva u iznosu od oko 500 000 EUR. 7. PROJEKTI KOJI SE FINANSIRAJU KREDITNIM SREDSTVIMA (PROJEKTI IZ OBLASTI KOMUNALNIH DJELATNOSTI) 7.1. Projekti za koje je implementaciona jedinica Svjetska banka

Projekat “Ekološki osjetljiva turistička područja u Crnoj Gori” (MESTAP)

Projekat MESTAP se realizuje iz kredita Svjetske Banke pod tzv. IDA uslovima. Ukupna vrijednost kredita je 5 miliona specijalnih prava vučenja (7 miliona USD). Ugovor o zajmu za realizaciju Projekta potpisan je u oktobru 2003. godine, a sredstva su postala efektivna u aprilu 2004. godine. Planirani rok za implementaciju Projekta bio je do 31. marta 2008. godine, ali je on prolongiran za godinu dana. Dio sredstava realizovan je kroz izgradnju privremene sanitarne deponije “Lovanja”, nabavku opreme za rad komunalnih preduzeća na Crnogorskom primorju i instalisanje postrojenja za primarnu reciklažu. Preostala sredstva u iznosu od oko 3,6 miliona eura namijenjena su za izgradnju regionalne sanitarne deponije za opštine Bar i Ulcinj. Do kraja godine biće raspisan tender za izradu glavnog projekta i izgradnju deponije.

Projekat održivog razvoja turizma u Crnoj Gori (MSTDP)

Ovim projektom su predviđene investicije u opštinama Crnogorskog primorja

koje se odnose na izgradnju regionalnog vodovoda, tretman otpadnih voda, kao i na oblast zaštite životne sredine. U toku je realizacija faze projekta - MSTDP 1, koji je fokusiran na izgradnju regionalnog sistema vodosnabdijevanja i realizaciju prioritetnih aktivnosti u oblasti zaštite životne sredine. Sredstva Svjetske banke, u iznosu od oko 10 miliona eura, su opredijeljena za izgradnju južnog obalnog kraka i objekata na kontinentalnom dijelu regionalnog vodovoda.

Druga faza projekta održivog razvoja turizma u Crnoj Gori- MSTDP 2 se bavi pitanjima zaštite životne sredine i razvoja infrastrukture na prostorima delte rijeke Bojane

58

i Velike plaže, kao područjima sa biodiverzitetom od posebnog značaja. U okviru ovog projekta, BRL konsultanti su pripremili Nacrt studije za „Uspostavljanje zaštićenog područja u Delti Bojane – Bune”, po kojem je status zaštite ovog područja prepoznat na nivou regionalnog parka. Studija za uspostavljanje zaštićenog područja je finansirana iz kredita WB i njena izrada je koštala 40.000,00. Drugu komponentu projekta koja se odnosi na uspostavljanje eko-infrastrukture finansiraće WB. Prema potpisanom ugovoru ukupna vrijednost projekta je 128 146,59 eura, od čega će Regionalni vodovod crnogorsko primorje platiti Konsultantu (Fideco, Srbija) iznos od 18 619,59 eura.

Finalna verzija Studije je osnova za „Izradu Glavnog projekta za eko-

infrastrukturu u području delte Bojane, uključujući javne rasprave”. Ovaj projekat je iniciran u martu 2008. godine, a finansira ga, takođe, Svjetska Banka na osnovu ugovora potpisanog 25. februara 2008. godine između Urban Institut iz Vašingtona, Sjedinjenih Američkih Država i JP Regionalni vodovod «Crnogorsko primorje» iz Budve, Crna Gora, ovlašćenim predstavnikom klijenta - Opštine Ulcinj i Ministarstva turizma i zaštite životne sredine u ime Vlade Crne Gore. Projekat realizuje Urban Institut (Vašington, SAD), u saradnji sa Institutom za hidrotehniku građevinskog fakulteta Univerziteta u Sarajevu (HEIS) i FIDECO-m (Beograd). Ovaj projekat je jedan od prvih zadataka u okviru Projekta održivog razvoja turizma Crne Gore (MSTDP) koji će trasirati put ka realizaciji kasnijih zadataka. Projektni zadatak uključuje izradu glavnog projekta za definisane segmente planirane eko-infrastrukture u području delte Bojane.

7.2 Saradnja sa Evropskom bankom za obnovu i razvoj (EBRD)

Ova banka je odobrila 15 mil EUR za izgradnju sjevernog obalnog kraka regionanog vodovoda za Crnogorsko primorje, od čega 8 mil EUR u prvoj tranši 2007. godine, i 7 mil EUR 2008. godine, u drugoj tranši. 7.3. Saradnja sa KfW bankom

U okviru saradnje sa KfW bankom, nastavljena je realizacija projekta Interventne mjere II (za koji su bila obezbijeđena kreditna sredstva u iznosu od 10 miliona eura), namijenjena za rekonstrukciju vodovodne mreže u Herceg Novom, Kotoru i Baru, kao i projekat rješavanja pitanja otpadnih voda u opštini Tivat, za koji je KfW banka opredijelila bespovratna sredstva u visini od 2,5 mil EUR. Najveći dio planiranih aktivnosti je realizovan. Predviđeno je da se projekat završi u prvom kvartalu 2009. godine.

Tokom 2008. godine nastavljena je podrška KfW banke sektoru vodosnabdijevanja i upravljanja otpadnim vodama kojom su obuhvaćene aktivnosti predviđene projektom „Odvođenje otpadnih voda na Crnogorskom primorju” (interventne mjere III). Ugovor na 32,5 mil EUR je potpisan krajem 2007. godine, od čega 4,5 mil EUR predstavlja donaciju namijenjenu izradi projektne dokumentacije. Naknadno je potpisan i dodatni ugovor o grantu na 1,55 mil EUR za konsultantske usluge. Faza III obuhvata sanaciju postojećih kanalizacionih mreža, izgradnju nove kanalizacione mreže u opštinama Crnogorskog primorja (osim opštine Ulcinj) i izgradnju

59

postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda u Herceg Novom, Budvi i Baru. Ukupna vrijednost radova za III fazu projekta iznosi 68 mil EUR, i pored sredstava kredita KfW banke, finansiraće se iz sredstava koje obezbeđuje Vlada Crne Gore i jedinice lokalne samouprave. 7.4. Saradnja sa Evropskom investicionom bankom (EIB) Sa Evropskom investicionom bankom zaključen je ugovor o kreditu za realizaciju projekata koji su definisani strateškim planskim dokumentima u oblasti upravljanja otpadnim vodama. Za realizaciju projekata u ukupnoj vrijednosti od oko 114 mil EUR, EIB je obezbijedila 57 mil EUR kredita. Prva tranša kredita u iznosu od 5 mil EUR, opredijeljena je za sanaciju i revitalizaciju uređaja za prečišćavanje otpadnih voda Nikšića. Ukupna vrijednost izgradnje uređaja je oko 12,5 mil EUR. Očekuje se da sredstva budu povučena do kraja 2008. godine, a EIB je izrazila spremnost da za izgradnju ovog posrojenja opredijeli još 2 mil EUR.

EIB je, takođe, izrazila interesovanje za finansiranje projekata iz oblasti upravljanja otpadom. U toku su pregovori sa predstavnicima ove banke oko finansiranja izgradnje regionalnih sanitarnih deponija.

60

8. PREDLOZI ZA UNAPREĐENJE MEDJUNARODNE SARADNJE U OBLASTI ZAŠTITE ŽIVOTNE SREDINE

Zaštita životne sredina predstavlja jedan od najznačajnih segmenata ukupne međunarodne saradnje. Stoga je potrebno kroz nacionalnu politiku zaštite životne sredine i pojedine sektorske politike omogućiti punu afirmaciju održivog razvoja Crne Gore i stvoriti uslove za realizaciju ustvanog određenja o Crnoj Gori ekološkoj državi.

Međunarodnu saradnju realizovanu u oblasti zaštite životne sredine tokom 2008. godine karakterišu intenzivne aktivnosti na svim nivoima usmjerene na jačanju kapaciteta za efikasnu saradnju u bilateralnom, regionalnom, evropskom i globalnom kontekstu. Paralelno sa naporima u pogledu integrisanja nacionalnih subjekata u relevantne medjunarodne okvire, posebna pažnja je poklonjena izgradnji potrebnih implementacionih kapaciteta u oblasti upravljanja životnom sredinom.

Obzirom na obaveze koje proizilaze iz procesa integracija Crne Gore u EU i implementacije medjunarodnih ugovora i konvencija koje su ratifikovane u dosadašnjem periodu, posebno konvencija Ujedinjenih Nacija, neophodno je nastaviti kontinuirani rad na unaprjeđivanju postojećeg zakonodavnog okvira i izgradnji institucionalnih kapaciteta. Posebnu pažnju treba posvetiti ispunjavanju zahtjeva koji proizilaze iz globalnih konvencija u oblasti biodiverziteta i klimatskih promjena, obzirom da multilateralni sporazumi u ovoj oblasti u značajnoj mjeri determinišu međunarodne odnose na različitim nivoima. Istovremeno primaran značaj sa aspekta izgradnje nacionalnih kapaciteta potrebno je dati multilateralnim sporazumima koji imaju za cilj obezbjeđivanje održive valorizacije prirodnih resursa.

Ocjenjuje se da je potrebno uložiti napore u pogledu efikasne primjene instrumenata za integrisanje životne sredine u sektorske politike, uključujuči i instrumente finansiranja u životnoj sredini, i obezbijediti integrisani pristup u pogledu učešća relevantnih subjekata na različitim nivoima koji su od značaja za zaštitu životne sredine i sprovođenje ciljeva i zadataka politike održivog razvoja Crne Gore. Usklađivanje nadležnosti i mehanizama međusektorske koordinacije sa principima i zahtjevima iz međunarodnog okvira predstavlja osnovu za izgradnju efikasnijeg nacionalnog sistema sa zadovoljavajućim kapacitetima za transponovanje odredbi evropskih i međunarodnih propisa, i efikasnu koordinaciju realizacije namjenskih sredstava dostupnih iz različitih izvora za realizaciju ciljeva i mjera zaštite životne sredine.

O značaju medjunarodne saradnje za oblast zaštite životne sredine govori visina sredstava koja su obezbjedjena po osnovu donacija, odnosno kredita, za realizaciju projekata u ovoj oblasti. Naime, Ministarstvo turizma i zaštite životne sredine sprovodi i koordinira projekte medjunarodne saradnje ukupne vrijednosti od oko 90 miliona eura, od kojih su donatorski projekti vrijednosti skoro 30 miliona eura. Najznačajniji donatori su Globalni fond za životnu sredinu (GEF), države EU i SAD u projektima bilateralne saradnje, kao i IPA fond Evropske unije. Najznačajniji kreditori, u oblasti upravljanja otpadom i regionalnog vodosnabdijevanja su: Svjetska Banka, Evropska Banka za obnovu i razvoj, Evropska investiciona banka i njemačka KfW banka.

Documents

INFORMACIJA O MEĐUNARODNOJ SARADNJI U OBLASTI … · 2.1.1. Projekti za koje je implementaciona agencija Program Ujedinjenih Nacija za razvoj - UNDP ''Nacionalna procjena kapaciteta