Makroekonomia

Informacje wstępnePKB

Makroekonomia bada zależności między wielkościami agregatowymi (tzn. dotyczącymi całej gospodarki kraju) - takimi, jak produkcja, popyt, konsumpcja, oszczędności, zatrudnienie.

wyjaśnia

przyczyny wzrostu ogólnego poziomu cen (infkacji), bezrobocia i zależności między nimi;

czynniki rozwoju gospodarczego –dlaczego są kraje biedne i bogate;

dlaczego występują kryzysy

jak funkcjonuje pieniądz, jaką rolę pełnią deficyty i długi

Makroekonomię trzeba znad,

aby studiowad finanse,

rozumied spory ekonomistów

i polityków

funkcjonowad świadomie w demokratycznym

społeczeostwie

1. PKB jako miernik dobrobytu

2. Gospodarka realna w długim okresie

3. Pieniądz, inflacja i bezrobocie

4. Paostwo w gospodarce. Polityka budżetowa, deficyt i dług

5. Wahania koniunkturalne. Przyczyny kryzysów ekonomicznych

6. Problemy transformacji od planu do rynku i integracji europejskiej

Podstawy ekonomii, E. Kwiatkowski, R. Milewski, E. Kwiatkowski (red.),

Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2018.

N. G. Mankiw, M.P. Taylor, Makroekonomia, PWE, Warszawa2009.

PKB to wyrażona w pieniądzu wartośd wszystkich finalnych dóbr i usług wytworzonych w kraju w danym okresie, zazwyczaj w kwartale bądź roku.

Pomiar w jednostkach naturalnych bądź pieniężnych

Dobra finalne – dobra trafiające do ostatecznego użytkownika, niepodlegające dalszemu przetwarzaniu (konsumpcyjne i inwestycyjne).

Dobra pośrednie – dobra, które podlegają przetwarzaniu w kolejnych stadiach produkcji.

Unikamy wielokrotnego liczenia, gdy sumujemy tylko wartośd dóbr finalnych

Dobra pośrednie - dobra częściowo przetworzone, które stanowią nakład w procesach produkcji.

Dobra finalne to dobra nabyte przez ostatecznego użytkownika. Są to albo dobra konsumpcyjne zakupione przez gospodarstwa domowe, albo dobra kapitałowe (inwestycyjne).

2016 w Polsce

PRODUKCJA GLOBALNA 3 708 466 mln zł

ZUŻYCIE POŚREDNIE 2 063 412Źródło: Rocznik statystyczny 2017, s. 694, 696

Zużycie pośrednie obejmuje: wartośd zużytych materiałów (łącznie z paliwami) netto, surowców, energii, gazów technicznych, usług obcych, usług pośrednictwa finansowego oraz koszty podróży służbowych i inne koszty (reklamy, wynajmu itp.).

Unikamy wielokrotnego liczenia, gdy sumujemy tylko wartośd dóbr finalnych

PK

BP

NB

Produkt krajowy brutto (PKB, ang. GDP – gross domestic product jest miarą wielkości produkcji wytworzonej przez czynniki wytwórcze zlokalizowane na terytorium danego kraju niezależnie od tego, kto jest ich właścicielem.

Produkt narodowy brutto (PNB) jest miernikiem całkowitych dochodów osiąganych przez obywateli danego kraju, niezależnie od miejsca (kraju) świadczenia usług przez czynniki produkcji. Produkt narodowy brutto równy jest PKB skorygowanemu o dochody netto z własności i pracy za granicą.

2005 2010 2015 2016

PKB mln zł

990468 1 445 298 1799392 1 858 637

DNB mln zł .973184 1 393 566 1733942 1 789 001

Dochód netto z zagranicy

mln zł

.–17284 - 51732 –65450 –69636

Rocznik Statystyczny 2017, GUS, 692.

Dochód netto z zagranicy stanowi różnicę między wartością dochodów podmiotów krajowych od podmiotów

zagranicznych a zobowiązaniami jednostek krajowych wobec podmiotów zagranicznych .

For example, China's GDP is $300 billion greater than its GNP, according to Knoema, a public data platform, due to the large number of foreign companies manufacturing in the country, whereas the GNP of the U.S. is $250 billion greater than its GDP, because of the mass amounts of production that take place outside of the country's borders.

PNB PKB PNB - PKB

USA 14 502 626 14 256 300 +

Japonia 4 830313 5 067 526 _

Chiny 4 778 266 4 984 731 _

Niemcy 3 484,689 3 346 702 +

Francja 2 754,606 2 649 390 _

W. Brytania 2 567 480 2 174 530 +

Brazylia 1 557 236 1 571 979 _

Indie 1 368 714 1 310 171 +

Rosja 1 329 670 1 230 726 +

Strefa euro 12 650,037 13 565 738 -

PKB jest sumą wydatków na dobra finalne

PKB jest sumą wartości dodanej wytworzonej przez przedsiębiorstwa

PKB jest sumą dochodów czynników wytwórczych

C - prywatne wydatki konsumpcyjne

I – prywatne wydatki inwestycyjne

G – wydatki rządowe

Konsumpcja (C) - wydatki gospodarstw domowych na dobra i usługi

Inwestycje (I) - wydatki na maszyny, urządzenia, budowle, które są następnie używane do produkcji innych dóbr, także dobra niesprzedane (zapasy) i zakupy nowych domów i mieszkao

Wydatki paostwa (G)– wydatki rządu i samorządów z wyjątkiem wydatków transferowych (wydatków, które nie są związane z przekazywaniem jakichkolwiek dóbr, czy usług)

PKB = C + I + G

Gospodarka zamknięta

C - prywatne wydatki konsumpcyjne

I – prywatne wydatki inwestycyjne

G – wydatki rządowe

Gospodarka otwarta

Ex netto = Export - import

PKB = C + I + G

PKB = C + I + G + Ex netto

2000 2006 2007 2008 2009

Produkt krajowy

brutto (ceny bieżące) 744 378 1 060 031 1 176 737 1 275 432 1 343 657*

Spożycie ogółem

(ceny bieżące) 607 206 856 020 922 899 1 021 218 1 068 499*

Akumulacja (ceny

bieżące) 184 976 223 162 287 657 304 848 274 149*

Eksport towarów i

usług (ceny bieżące) 201 908 427 776 479 606 508 887 530 278*

Import towarów i

usług (ceny bieżące) 249 712 446 927 513 425 559 521 529 269*

Eksport netto

* — oznacza, że dane zostały zmienione w stosunku

do już opublikowanych.

Źródło: GUS, Roczne mierniki gospodarcze,

http://www.stat.gov.pl/gus/wskazniki_makroekon_PLK_HTML.htm

Wydatki konsumpcyjne 785 115 mln zł

Wydatki inwestycyjne

246 788 mln zł

Wydatki rządowe

294 163 mln zł

Eksport netto

- 50 634 mln zł

PKB

1 275 432 mln zł

Stadium

produkcji

Wartość

produktu

Wartość

przeniesiona

Wartość

dodana

Zbieranie jagód 10 - 10

Sklep

z jagodami

15 10 5

Produkcja

konfitur

30 15 15

Suma 55 25 30

Wartość dodana jest to przyrost wartości dóbr

na danym etapie procesu produkcji .

Ex

G

I

C

PNB Dochód

narodowy

Podatki bezpośrednie

PłatnościTransferowe

Podatki

pośrednie

Amortyzacja

DD

Dochód netto z zagranicy.

P

K

B

PKB w cenach rynkowych = C + I + G + Ex-Im

PKB w cenach czynników produkcji =

PKB w cenach rynkowych - podatki pośrednie + subsydia

= ∑ dochodów czynników produkcji

Podatki pośrednie – podatki nakładane na sprzedawane produkty, VAT, akcyza

Subsydia – dopłaty dla producentów z funduszy publicznych

Amortyzacja to proces zmniejszania się wartości dóbr kapitałowych wskutek zużycia fizycznego i moralnego.

Inwestycje – zakupy nowych dóbr kapitałowych.

Inwestycje netto = inwestycje brutto – inwestycje odtworzeniowe.

Inwestycje odtworzeniowe - zastąpienie zużytego majątku nowym.

Odpisy amortyzacyjne - narzędzie tworzenia funduszy pieniężnych, przeznaczonych na finansowanie inwestycji odtworzeniowych(odtworzenie zużytych trwałych środków produkcji).

Inwestycje

netto

Inwestycje odtworzeniowe

(amortyzacja)

Inwestycje brutto

Produkt krajowy netto to produkt krajowy brutto pomniejszony o amortyzację.

PKN

Amortyzacja

PNBKPKB

Ex

G

I

C

PNB Dochód

narodowy

Podatki bezpośrednie

PłatnościTransferowe

Podatki

pośrednie

Amortyzacja

DD

Dochód netto z zagranicy.

P

K

B

Nominalny PKB obliczany jest w cenach bieżących, czyli mierzy wartośd produkcji wytworzonej w cenach obowiązujących w czasie, kiedy ta produkcja jest tworzona.

Realny PKB obliczany jest w cenach stałych, czyli w cenach z roku przyjętego za bazowy.

Deflator – wskaźnik zmian cen wszystkich dóbr wchodzących w skład PKB

Deflator PKB :

D = PKB nominalny

PKB realny

Rok Nominalnyw mln zł

(ceny bieżące)

Deflator RealnyW mln zł

(ceny z 2000 r.)

2000 744 378 100,0 744 378

2009 1 344 037 128,2 1 049 867

PKB realny = PKB nominalny--------------------

Deflator

2016

1995=100 2000=100 2005=100 2010=100

PKB 226,1 174,6 150,3 119,1

PKB per capita

Źródło: Mały rocznik statystyczny Polski 2017, GUS, Warszawa 2017, s. 393

10 krajów o największym PKB

PKB per capita (ang. GDP per capita) to jeden z najczęściej stosowanych na świecie mierników zamożności kraju. Jest to wynik podzielenia produktu krajowego brutto danego paostwa przez liczbę jego mieszkaoców.

Różnice PKB pomiędzy krajami wynikają nie tylko z różnic w wielkości produkcji towarów i usług, ale również z różnic w poziomie cen. Aby osiągnąd rzeczywiste porównanie wielkości, należy zatem stosowad czynniki konwersji (deflatory przestrzenne), które odzwierciedlą różnice w poziomie cen pomiędzy krajami.

Parytet siły nabywczej (PSN)służy przeliczaniu walut w taki sposób, aby ustalid ich rzeczywistą siłę nabywczą. Kursy wg PSN są równocześnie deflatorami cenowymi i konwerterami walut; usuwają różnice w poziomach cen między krajami w procesie konwersji.

10 największych gospodarekPKB wg PSN i nominalnego PKB

2010 2012 2014 2016

PKB per capitaceny bieżące

(ZŁ) 37 524 42 285 44 688 48 368

PKB per capitarok poprzedni =

100 103,6 101,6 103,3 102,9

PKB per capitawg PSN,

UE 28 =100 62 66 68 69

Źródło: GUS, http://stat.gov.pl/wskazniki-makroekonomiczne/

https://knoema.com/nwnfkne/world-gdp-ranking-2017-gdp-by-country-data-and-charts

https://knoema.com/nwnfkne/world-gdp-ranking-2017-gdp-by-country-data-and-charts

Kraje biedne nie są tak biedne, jakby to wynikało z porównao międzynarodowych opartych na oficjalnych kursach walut, ponieważ w krajach tych jest zazwyczaj niższy poziom cen.

Co będzie za 12 lat?????Ujęcie nominalne

Dochód narodowy brutto w 2014 r.Źródło: World Development Indicators, World Bank, 2016

DNB per capita

Wg kursów walut

(ranking)

DNB per capita

w $ wg PSN (ranking)

DNB wg kursów

walut (ranking)

Norwegia 103 360 (4) 66 330 (10) 532 227 (23)

Szwecja 61 610 (11) 46 850 (22) 596 941 (21)

USA 55 200 (14) 55 860 (16) 17 601 116 (1)

Niemcy 47 640 (24) 46 850 (21) 3 853 623 (4)

Japonia 42 000 (31) 37 920 (38) 5 339 076 (3)

Polska 13 690 (71) 23 930 (66) 520 138 (26)

Rosja 13 220 (75) 24 710 (63) 1 930 634 (10)

Chiny 7 400 (100) 13 130 (105) 10 096 966 (2)

Indie 1570 (170) 5 630 (148) 2 027 964 (9)

PKB nie uwzględnia pracy w ramach gospodarki

naturalnej,

produkcji „szarej strefy,”

wartości czasu wolnego,

negatywnych efektów zewnętrznych,

zróżnicowania dochodów,

zróżnicowania poziomów cen w różnych krajach.

W PKB zawarte są

Antydobra,

skutki baniek spekulacyjnych,

praca związana z neutralizacją niszczenia środowiska naturalnego.

HDI

Długość życia

WiedzaUmiejętność pisania

czytania i współczynniki

skolaryzacji

Ekonomiczne

warunki życia

Indeks oczekiwanej

długości życiaIndeks edukacji

Indeks PKB

per capita

liczba lat edukacji otrzymanej przez mieszkaoców w wieku 25 lat i starszych,

oraz oczekiwana liczba lat edukacji dla dzieci rozpoczynających proces kształcenia,

Indeks rozwoju społecznego

http://www.nbportal.pl/prezentacje/wskazniki-makro/wskazniki-makro.html

http://en.wikipedia.org/wiki/List_of_countries_by_Human_Development_Index

http://hdrstats.undp.org/en/countries/profiles/POL.html

Inne mierniki dobrobytu

Indeks trwałego dobrobytu

ekonomicznego ISEW

(Index of Sustainable

Economic Welfare)

Indeks rzeczywistego

postępu GPI (Genuine

Progress Indicator)

HPI (Un)Happy Planet

Index

Znaczenie ochrony

środowiska

naturalnego

Idea zmniejszenia

nierówności

dochodowych

http://ccqc.pangea.org/eng/alternat/progreng.htm

Indeks trwałego dobrobytu ekonomicznego ISEW (Index of Sustainable Economic Welfare)

+ Prywatne wydatki konsumpcyjne skorygowane indeksem koncentracji dochodów

+ Publiczne wydatki na zdrowie i edukację

+ Konsumpcja i wartość usług w gospodarstwach domowych

- Koszty eksploatacji środowiska naturalnego

- Koszty reklamy

- Koszty związane z przestępczością i rozpadem rodziny

ISEW i PKB

w Niemczech

GPI i PKB w USA

w latach 1950 - 2000

Zmiany indeksu trwałego dobrobytu

Źródło:The Regional Index of Sustainable Economic Welfare for Flanders, Belgium Sustainability 2013, 5, 496-523; doi:10.3390/su5020496

Zasoby ziemi

ŚrodkiSpołeczeostwo

Technologia

Opieka zdrowotna

Gospodarka

Wartości

Rodzina i przyjaciele

Edukacja

Polityka

Zatrudnienie

Konsumpcja Czas wolny

Długie, szczęśliwe i satysfakcjonujące życie

Zachowanie zasobów Ziemi

HPI

Jeszcze dalej od tradycyjnych miar dobrobytu odeszli autorzy skonstruowanego w 2006 r. indeksu „(nie)szczęśliwej planety” HPI ((Un)Happy Planet Index). Konstrukcja tego indeksu w przeciwieostwie do tradycyjnych miar nie uwzględnia ani poziomu produkcji, ani konsumpcji, lecz opiera się na

ocenie zadowolenia z życia,

przeciętnej długości życia

i wskaźniku konsekwencji ekologicznych ludzkiej działalności produkcyjnej. O ile różnice między PKB a ISEW wynikają głównie z tego, że ISEW uwzględnia nierówności dochodowe, to szokujący ranking oparty na indeksie HPI jest przede wszystkim wynikiem uwzględnienia ekologicznych konsekwencji rosnącej konsumpcji.

HPI: kryteria oceny

Subiektywne zadowolenie z życia

Przeciętne długość życia

Zużywanie środowiska naturalnego EF

Ecological Footprint EF

Zużywanie środowiska naturalnego Ziemi autorzy indeksu HPI wyrażają w formie wskaźnika śladu ekologicznego EF (Ecological Footprint), zbudowanego w oparciu o założenia dotyczące zdolności przyrody do odtwarzania jej zasobów. EF to ilośd hektarów powierzchni Ziemi o przeciętnej wydajności niezbędna do utrzymania przez dłuższy czas obecnego poziomu konsumpcji.

Indeks ten podawany jest w ujęciu globalnym i per capita. W 2001 r. globalny wskaźnik EF wynosił 13,5 mld gha, czyli 2,2 gha per capita [Living Planet Report 2004, s. 10]. Oznacza to, że odtworzenie zasobów naturalnych zużytych przez człowieka na Ziemi wymaga 13,5 mld ha, a przeciętnie na jednego mieszkaoca Ziemi 2,2 hektara powierzchni o przeciętnej wydajności. Natomiast rzeczywistą biologiczną produkcyjnośd naszej planety oceniono na 11,3 mld ha, czyli 1,8 gha na mieszkaoca ziemi.

Oznacza to, że eksploatacja zasobów naszej planety przewyższyła w 2001r. o 23% jej potencjalne możliwości. Innymi słowy, potrzeba roku i dwu miesięcy, aby odtworzyd zasoby zużyte przez człowieka w ciągu roku.

HPI ranking

http://www.happyplanetindex.org/

Mierzenie zmian cen

Deflator PKB

Wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych, CPI (ang. Consumer Price Index)

Stopa inflacji

Nominalny strumieo produktu zwiększa się nie tylko pod wpływem wzrostu ilości wytwarzanych dóbr i świadczonych usług, lecz również ze względu na zmiany ich cen. Wzrost wartości towarów na rynku może zatem oznaczad wyłącznie wzrost cen, po których towary są sprzedawane, co wcale nie musi odzwierciedlad zwiększenia wolumenu obrotu samych towarów.

Deflator PKB definiuje się jako stosunek nominalnego i realnego PKB. Informuje on, jaka częśd przyrostu strumienia dóbr i usług w gospodarce wynika wyłącznie z efektów cenowych.

CPI mierzy zmiany cen produktów lub usług wchodzących w skład tzw. koszyka konsumpcyjnego.

Towary i usługi stanowiące komponenty tego koszyka ustalane są na podstawie badao budżetów gospodarstw domowych, które starają się ustalid, na co przeciętny konsument wydaje zarobione pieniądze. Zawartośd koszyka stanowi około 2000 różnych towarów i usług, a poszczególne kategorie są ważone w ten sposób, aby odzwierciedlad ich rzeczywisty udział w wydatkach statystycznego gospodarstwa domowego.

Wskaźniki (indeksy) inflacji

Okres bazowy: wartośd wskaźnika 100

Okres badany: wartośd wskaźnika 103

Stopa inflacji w okresie badanym

3%

http://www.michalstopka.pl/historia-1992-2013-analiza-inflacji-w-polsce-i-jej-perspektywy-na-lata-2014-2016/

Źródło: Raport NBP

Wybór okresu bazowego i koszyka konsumpcyjnego

Wyliczenie wzrostu cen poszczególnych dóbr i usług

Wyliczenie średniej ważonej zmiany cen w koszyku

Skład koszyka jest następujący:

wydatki na żywnośd 50% (0,5)

wydatki na mieszkanie 40 % (0,4)

wydatki związane z czasem wolnym 10% (0,1)

Ceny

żywności wzrosły o 5%,

ceny związane z mieszkaniem o 10%,

ceny usług związanych z czasem wolnym o 20%.

Liczymy średnią ważoną zmian cen; wagami są udziały wydatków na poszczególne grupy dóbr i usług

Stopa inflacji = 5% x 0,5 + 10% x 0,4 + 20% x 0,1 = 2,5% + 4% + 2% = 8,5%

Największa inflacja w historii miała miejsce na Węgrzech w latach 1945-1946

Miesięczna skala inflacji wynosiła 41,9 biliarda procent (odpowiadało to podwajaniu się cen co 15 godzin).

U szczytu inflacji jeden znaczek pocztowy kosztował 20 000 000 000 000 000 000 000 000(20 kwadrylionów) pengö.

Podczas wprowadzania forintów w sierpniu 1946 przelicznik z pengö wynosił 1 do 400 000 000 000 000 000 000 000 000 000(400 kwadryliardów) pengö.