Informe do estado de saúde dos ríos galegos 2009 RIOS GALEGOS 2009.pdf · momento para pararse, reflexionar e mirar o treito de río navegado para coller folgos e reorientar o fluír

Informe do estado de saúde dos ríos galegos 2009

memoria actividades 2009 2

Memoria Actividades 2009 Coordinación e maquetación: Virginia Rodríguez Realización: Virginia Rodríguez e Francisco Bañobre Fotografía.: Ramsés Pérez

Proxecto Ríos Travesa de Basquiños, 9 Baixo 16703 Santiago de Compostela www.proxectorios.org


1.Introdución

2. Memoria de actividades

Saídas Formativas

Charlas presentación do Proxecto Ríos

Asistencia a xornadas e congresos

Roteirríos 08

Cursos de formación

Encontro de voluntariado

Xornada simultánea de limpeza de ríos

Campamento de voluntariado ambiental do río Tea

3.Nivel de participación

Participación por provincias

Respostas dos grupos

4. Informe Anual 2009

Datos xerais

Datos por concas

Especies exóticas invasoras

Conclusións

5. Rede Ibérica do Proxecto Ríos

6. Anexos

Actividades mensuais do Proxecto Ríos 2009

Aparicións en medios de comunicación

Materiais editados



1.Introdución

No ano 2005 o Proxecto Ríos,coordenado en Galicia por ADEGAcomeza a súa andaina coa firme intenciónde divulgar a situación ambiental doscursos fluviais, contribuír a incrementar aconcienciación ambiental a través daparticipación cidadá e aportar soluciónsaos problemas asociados á auga e aosríos, así como converterse nun referentenos programas de educación evoluntariado ambiental.

A finalidade é a de coñecer opapel fundamental dos ríos, e asproblemáticas ambientais a elesasociadas, fomentar prácticas ecomportamentos que permitan aos/ascidadáns o mantemento, e se cadra amellora, dos cursos fluviais, mediante asúa participación. Estes serían osobxectivos xerais do proxecto, peroademais se asumiron como obxectivosespecíficos os seguintes:

Mostrar aos participantes as súasresponsabilidades ambientais,

especialmente na contaminación dasaugas e a súa conservación.Promover o coñecemento da fauna eflora dos ecosistemas de ribeira.Interpretar o ciclo da auga a escalaglobal e local, elucidando o cidadá oseu papel nese ciclo.Facilitar as visitas e as vivencias conmaterial específico e persoalespecializado.Espertar a curiosidade sobre ainterrelación de aspectos naturais,culturais, históricos, sociais,económicos, etc., e promover unhavisión integral da cidade ou vila e oseu contorno (o río).Dispor dunha sede física e virtualonde centralizar as actividades doproxecto Ríos e os recursos deeducación ambiental, facilitando oacceso aos usuarios.Fomentar o desenvolvemento daeducación ambiental nos Concellos,ofertando programas de actividadespara diferentes grupos sociais.


Logo de cinco anos fluíndo, o proceso deimplantación e de consolidación doProxecto Ríos en Galicia non puido sermáis positivo. Durante este período ointerese dos grupos de voluntarios, basedo Proxecto Ríos, por participar e formarparte desta rede ten sido constante eprogresiva.

Nese espazo de tempo asactividades desenvolvidas foron moitasrealizadas ao logo do país arredor dos ríose as persoas, interese que se veureflectido nos medios de comunicación.Porén, o Proxecto Ríos foi máis aló dosnosos límites administrativos e participouen diferentes foros, congresos exuntanzas (Brasil, Cantabria, Málaga,Lisboa, Cabo Verde, Murcia, etc.).Igualmente é fundadora da Red Ibérica deProyecto Ríos, iniciativa impulsada pordiferentes entidades de variascomunidades autónomas que están adesenvolver o Proxecto Ríos no seuterritorio e que ten como finalidade acreación de sinerxías que redunden namellora da coordinación entre osproxectos, e na organización deactividades de forma conxunta.

Poderiamos concluír dicindo queos obxectivos plantexados hai cinco anosestán cumpridos en cantidade e cremosque poderiamos dicir en calidade,situación que non nos fai caer naautocompracencia senón que nos motivaa afrontar novos retos e a mellorar asnosas accións, así como a ser máiseficientes no desenvolvemento dasmesmas.

Pensamos pois que este é un bomomento para pararse, reflexionar emirar o treito de río navegado para collerfolgos e reorientar o fluír para ospróximos cinco anos.

Dende a Coordinación doProxecto Ríos, en colaboración coaequipa de educación ambiental deADEGA, vimos de deseñar as liñasestratéxicas que pensamos deberíanguiar o Proxecto nesta nova etapa.Evidentemente estas liñas deberán serapoiadas e enriquecidas cos aportes dosparticipantes no proxecto, tanto polovoluntariado como por aquelas entidadesque de distinta maneira contribúen aoProxecto Ríos (administracións, etc).

Liñas de actuación 2010 2014

Entendemos que a redefinición damisión, os valores e demais temas xeraisserá unha cuestión a plantexar logo dasconclusións obtidas no procesoparticipativo da elaboración do PlanEstratéxico 2010 2015 que se vai realizarde maneira aberta e coa participación dosvoluntarios e voluntarias do ProxectoRíos durante o primeiro semestre de2010. Porén, o que si podemos concretarson algunhas liñas e actuacións, que por

unha banda, son pasos lóxicos e claros daandaina do Proxecto Ríos, como aspectosque durante estes anos foron apuntadospolo voluntariado ambiental endiferentes momentos. Aquí gustaríanosapuntar que en todas, ou case todas asactividades do Proxecto Ríos, se realizanavaliacións nas que se demanda aosparticipantes sobre novas ideas oupropostas que lles gustaría se puxeran enmarcha.

Como novas liñas de traballo se plantexanas seguintes:

LIÑA 1. DIVULGACIÓN ESENSIBILIZACIÓN

Dentro desta liña englobaremosdiferentes actuacións que despois decinco anos entendemos que sonnecesarias.

Edición do libro Cinco anos do ProxectoRíos Publicación que recolla a experienciagañada neste período na que se plasme otraballo desenvolvido dende o ProxectoRíos, poñendo en valor o traballo dovoluntariado ambientalfundamentalmente.

Reedición participativa dos Manuais deInspección do Proxecto Ríos: Logo decinco anos e coincidindo co esgotamentodos Manuais de Inspección de río,poñeremos en marcha un proceso para amellora e adaptación do material(introdución das fichas de EEI, etc).

Elaboración participativa do Manual deAdopción de Ríos: Posteriormente áreedición dos manuais de inspección,cremos fundamental a posta en marchadun proceso participativo que finalice codeseño e edición do Manual de Adopciónde Ríos. O deseño deste material teráunha metodoloxía participativa e unhatemporalidade de seis meses. O materialserá elaborado pola Coordinación doProxecto Ríos en colaboración cosparticipantes, así mesmo pretendemosque a primeira adopción de 2010 sirva deexemplo e acompañe, a modo deproxecto de investigación acción, odeseño desta nova ferramenta para ovoluntariado.

Incorporación na páxina web dunsistema xeoreferecial de datos, que

permita á cidadanía poder coñecer aubicación e o estado dos diferentestreitos inspeccionados.

LIÑA 2. PROMOCIÓN DA CUSTODIAFLUVIAL

Adopción de ríos: Ao longo dosseguintes anos nos plantexamosdesenvolver proxectos de adopcións deríos, baseados na custodia fluvial. Abalanza inclinarase cara aodesenvolvemento de ao menos 5proxectos dependendo da suacomplexidade. Para ter unha visión máisampla do que significa a adopción,pódenos ilustrar que no Projecte Riusdesenvolveron 8 proxectos de adopciónen 10 anos.

Creación ou consolidación de redes debacía: Poñer en contacto aos grupos queestean realizando traballos na mesmabacía redundará beneficiosamente nodesenvolvemento do proxecto e naconsolidación dos mesmos grupos dazona. Organizar actividades por zonasfluviais supón ademais menor esforzo deasistencia para os grupos xa que estas sedesenvolven na súa área de influencia,fornecendo os vínculos que se poidancrear entre os diferentes participantes,fomentando sinerxías entres osdiferentes grupos e creando acciónsconxuntas na bacía.

Fomento da participación de concelloscomo entidades colaboradoras doproxecto, fundamentais para aconsecución desta liña prioritaria, postoque tanto nas adopcións como as redesde bacía, o papel da administración local éfundamental.


LIÑA 3. APERTURA DO PROXECTO ANOVOS ÁMBITOS E SECTORES

Impulsar actividades socialmenteresponsables por parte das empresas,que permitirá contar coa colaboracióndun dos axentes especialmenteimplicados no desenvolvementomedioambiental. As empresas podendesenvolver iniciativas deResponsabilidade Social Empresarial(RSE) (cos beneficios económicos esociais que estas iniciativas podenreportar ás empresas), fomentar a acciónvoluntaria entre os/as traballadoresdestas empresas e, o que é máisimportante, contribuír a unha efectivamellora, protección e conservación dosecosistemas fluviais.

Novo ámbito de actuación: o ProxectoRíos chega ao mar; mediante esta novainiciativa pretendemos desenvolver unprograma que traballe a chegada dos ríosao mar. Estes espazos teñen unha dobrepeculiaridade: por unha banda son unespazo de enorme importancia ambientalao ser a confluencia de dous ecosistemasnaturais: os ríos e o mar, orixinando enmoitos casos marismas, esteiros, zonashúmidas, etc, espazos que teñen unhagrande importancia económica,ambiental e social (cría de peixes,esparcimento…). Por outra banda sonlugares aos que os ríos chegan enpésimas condicións (conclusión tiradatamén das inspeccións do voluntariadodo PR) e nos que a presión urbanísticasupón un paso máis no seu deterioro enforma de destrución do hábitat,contaminación acuática, turismo, etc….Para desenvolver esta nova proposta seránecesario deseñar e elaborar unha novametodoloxía, polo que nunha primeira

fase realizarase un estudo de proxectossimilares que se estean desenvolvendo noestado.

Estas novas liñas de actuación permitenincorporar os novos obxectivos, quedende o proxecto, entendiamos que sefacían necesarios.

Involucrar as entidades locais ecidadáns na custodia do territorio.

Promover relacións e sinerxíasentre concellos e veciños, paraconsolidar unha recuperaciónintegral do ecosistema fluvial.

Fomentar a implantación daeducación ambiental a nivelempresarial, ofertandoprogramas de actividades paradiferentes grupos sociais.

Favorecer a incorporación dovoluntariado ambiental en acciónsque fomenten a defensa dopatrimonio natural, histórico eetnográfico.

Capacitar ao voluntariado paracolaborar en labores derecuperación do patrimonionatural e etnográfico.

Establecer proxectos piloto departicipación cidadá, naavaliación, toma de decisións emelloras mediante a custodia doterritorio (accións de restauracióne conservación).

A dia de hoxe o Proxecto Ríos é un dospoucos programa de voluntariadoambiental de ámbito galego quepermanece, demostrando a importanciadas iniciativas sociais


2. Memoria de actividades

En canto ás actividades desenvolvidas aolongo deste 2009 continuamos cosobxectivos iniciados no bienio 2007 2008de consolidación da participación cidadáarredor dos cursos fluviais. Como cadaano, editamos un calendario, quedistribuímos aos participantes, ondeaparecían as actividades centrais doproxecto, así como outras queintentamos levar a cabo. Dende ascampañas de inspección, pasando poloscursos de formación, as saídasformativas, o calendario fenolóxico, oencontro de voluntariado (ao que lledimos un pulo especial polo aniversario),

a limpeza simultánea de ríos, osRoteirríos, os campos de voluntariado,até a asistencia a xornadas e congresosou a realización de charlas divulgativas,fomos enchendo o ano de actividades nosnosos ríos. Este ano tamén presentamosen sociedade o Proxecto Ríos de Lingua eCultura, que comezará a se desenvolveren 2010. Tamén rematamos o ProxectoCastieixas de recuperación de charcas eanfibios.

Nas seguintes páxinas expoñemos polomiúdo todas as actividades realizadas e oque deu de si un ano 2009 no queestivemos sumerxidos no río.


Saídas Formativa

Estas saídas consisten en facer unhainspección do río pero co apoio da equipaeducativa do Proxecto Ríos. As saídasformativas constan de dúas partes: unhaprimeira na que se percorre o treitoescollido e se identifican especiesvexetais e animais tanto das marxescomo do leito do río, realizándose taméno esquema do treito inspeccionado. Ólongo do percorrido se aproveita paracomentar diferentes aspectosrelacionados cos ecosistemas fluviais, asícomo para contabilizar os restospatriminiais e analizar os colectores quepoidan aparecer no noso treito. O estudodos colectores nos permite coñecer atipoloxía e a posible perigosidade dosaportes que poida ter o treitoinspeccionado así como tomar asmedidas oportunas de denunciaambiental cando proceda. A presenza depatrimonio etnográfico nos ríos galegos émoi elevada, por iso dende o ProxectoRíos queremos darlle unha especialrelevancia ó estudo de ditos restosfacendo fincapé nos usos tradicionais queposúen os nosos ríos.

Na segunda parte da inspección seescolle un punto de mostraxe

representativo do treito onde faremos asanálises e medicións dos parámetrosfisicoquímicos e biolóxicos. Dentro dosparámetros físicos medimos a anchura dacanle, a profundidade, a velocidade dacorrente, as característicasorganolépticas da auga, a temperatura ea transparencia, así como o estado dobosque de ribeira (o cal calculamos através do índice de calidade de ribeiraQBR) e a porcentaxe de sombra quecubre a canle. Nos parámetros químicosmedimos o pH e a cantidade de nitratos enitritos disoltos na auga. No punto demostraxe faise tamén un estudo dosmacroinvertebrados presentes nosubstrato do río. Estes organismos sonbioindicadores, o que nos permite avaliara calidade das augas. En función dosdatos recollidos asignamos un valorrepresentativo do estado de saúde do ríoinspeccionado. A escala de valores vai do1 ao 5, sendo o primeiro un estado óptimode saúde. O último estado indícanos queo río carece das condicións axeitadas parao desenvolvemento da vida.

Este ano 2009 realizamos as seguintessaídas formativas:

Concello de Muxía. 7/03/2009. RíoCastro

Sociedade de Caza e Pesca deSilleda. 8/03/2009. Río Deza

UNED en Santiago deCompostela. 14/03/2009. RíoSarela.

IES Rosalía de Castro. 24/03/2009.Río Sarela.

IES Rosalía de Castro. 25/03/2009.Río Sarela.

CPI Viaño Pequeno de Trazo.31/03/2009. Río Chonia

UDC. 01/04/2009.

IES de Pontecaldelas. 23/04/2009.Río Verdugo.

ADEGA Vigo. 26/04/2009. RíoEifonso

IES Xelmirez II de Santiago.29/04/2009. Río Sarela.

IES de Arzúa. 07/05/2009. Río Iso.

AAVV Val de Esmelle. 08/05/2009.

Ribadeo. 09/05/2009. Río Grande.

IES de Muxía. 11/05/2009. RíoCastro.

Castro Caldelas. 12/05/2009.

Allariz. 13/05/2009.

O Barco de Valdeorras.14/05/2009.

Concello de Ordes. 16/05/2009.Río Cabrón.

CEIP de Barro. 19/05/2009.

IES A Piringalla. 26/05/2009. RíoMera.

CEIP de Cervo. 27/05/2009. RíoXunco.

IES Marqués de Sargadelos,Cervo. 28/05/2009. Río Xunco.

Asociación Arelas de Aquelar,Sanxenxo. 06/06/09. Río Pintillón.

Ortigueira, Fundación Ortegalia.08/06/2009. Río Mera.

Asociación AETNA de Fene.15/06/2009. Río Baa.

Concello de Vedra. 21/07/09. RíoUlla.

Asociación de Discapacitados deAllariz. 21/09/09. Río Arnoia.

Curso de formación CIG Ensino AMariña. 22 e 24/09/09. Río daRegueira.

IES de Monterroso. 13/10/2009.Río Ulla.

IES de Arzúa. 27/10/09. RíoCarracedo Iso.

CEIP de Cervo. 28/10/09. RíoXunco.

IES Marqués de Sargadelos(Cervo). 29/10/2009. Río Xunco.


Charlas presentación do Proxecto Ríos

As canles de difusión do Proxecto Ríos nasociedade son fundamentalmente a nosapáxina web, onde damos cumprida contadas actividades realizadas e as que se vana desenvolver. Na actualidade o proxectoestá nun nivel de consolidación aceptableque nos permite non ter que facerinversións periódicas en difusión. Ascharlas presentación do Proxecto Ríosfuncionan tamén como ferramenta dedivulgación aínda que a finalidade últimaé que se formen grupos de voluntarios/asnunha zona concreta e traballen paramellorar a calidade dos ecosistemasfluviais da súa contorna.

As charlas consisten nunha presentaciónen Powerpoint onde se amosan oscontidos do proxecto, os materiais aempregar nas inspeccións dos ríos, ospasos a seguir na realización dasinspeccións, así como pautas para ocorrecto manexo dos materiais eactitudes positivas á hora de facer a saídaao campo. Finalmente, ábrese unhaquenda de preguntas para o debate sobreaspectos que os asistentes considerenimportantes relacionados cosecosistemas fluviais.

Presentacións realizadas en 2009:

06/03/09 Presentación naSociedade de Caza e Pesca deSilleda.

27/03/09 Presentación no CPIViano Pequeno de Trazo.

28/03/09 Ponencia do ProxectoRíos, Curso de Participación,Educación e divulgación Ambiental,USC.

30/03/09 Presentación doProxecto Ríos na UDC.

02/04/09 Presentación doProxecto Ríos no Concello deOrdes.

02/04/09 Presentación doProxecto Ríos no CEIP ChansBembrive, Vigo

16/04/09 Presentación do PR nobarco de Valdeorras, na semanado ambiente.

05/05/09 Charla Proxecto Ríos noCurso da Deputación de A Coruñade Educación e VoluntariadoAmbiental, A Coruña.

11/05/09 Charla Proxecto Ríos noCurso da Deputación de A Coruñade Educación e VoluntariadoAmbiental, A Coruña.

30/05/09 Presentación PR noNúcleo de Sostibilidade deCovelo.

04/06/09 Charla Proxecto Ríos noCurso da Deputación de A Coruñade Educación e VoluntariadoAmbiental, Santiago deCompostela.

06/06/09 Charla presentación doPR coa Asociación Arelas deAquelar (Sanxenxo).

24/06/09 Presentación doProxecto Ríos na AsociaciónAETNA (Fene).


21/09/09 Presentación ProxectoRíos curso de formación da CIGEnsino en Xove.

29/09/09 Jornadas "Agua, MedioAmbiente y Participación,Abegondo, CEIDA.

12/11/09 Presentación PR naFacultade de Xeografía e Historiada USC.

13/11/09 Curso Básico devoluntariado. Universidade deSantiago de Compostela

Asistencia a xornadas e congresos

Dentro das actividades desenvolvidaspola equipa que integra o Proxecto Ríos,está a asistencia a xornadas e congresosque teñan nos seus contidos temasrelacionados cos ecosistemas fluviais, aauga, o voluntariado e a educación

ambiental. A asistencia a estes eventospode ser formativa para os asistentese/ou participativa, presentando asactividades desenvolvidas polo ProxectoRíos, participando en mesas de traballo,etc…

En 2009 asistimos a diferentesxornadas e congresos:

07/04/09 Presentación doresultado do campo devoluntariado ambiental do río tea,na presentación da convocatoria2009 de Voluntariado e E.A. enríos no MARM.

22/04/09 Participación na mesa detraballo especies invasoras,Confederación Hidrográfica doNorte.

25 27/06/09 Comunicación no VIXornadas Galegas de EA.

27,28 e 29/06/09 Asistencia aosencontros da Red Ibérica deProyecto Ríos.

18 19/07/09 Jornadas de pescasostenible, San Tirso D´Abres(Oscos).

15, 16 e 17/10/09 III SeminarioPermanente de Voluntariado enRíos: “Voluntariado para laConservación de la Biodiversidad”Valsaín (Segovia).

III Congreso nacional sobreespecies Exóticas Invasoras, 24 27de Novembro, Zaragoza, Grupode especialistas en InvasiónsBiolóxicas (GEIB)


Roteirríos 09

Roteirríos é un programa de itinerariosorganizado polo Proxecto Ríos quepretende unir ríos e persoas.Continuamos coa andaina iniciada fai douanos tentando achegar os cursos fluviaisá cidadanía nun ambiente lúdico, asícomo dar a coñecer o patrimonio natural,cultural e social asociado. Este ano 2009centrámonos no patrimonio cultural queestá presente nos nosos ríos. Visitamos

complexos etnográficos que, polo seuestado de conservación e importancia,merecen ser coñecidos e recoñecidos. Oaproveitamento que a sociedade ruralgalega fixo da auga para desenvolver assúas actividades foi moi salientable,chegando nalgúns casos a constituírsecomo unha industria.

En 2009 visitamos os seguinteslugares:

Roteiro aos Batáns de Mosquetín, río Grande (Vimianzo). 14 de marzode 2009.

Visita ao conxunto etnográfico do río arnoia en allariz. 25 de abril de2009.

Cursos de formación

Os cursos de formación son unha boaoportunidade para achegarse dun xeitoameno e didáctico ao mundo dosmacroinvertebrados, peza fundamental áhora de saír ao río e avaliar a calidade doecosistema fluvial. Por iso, as datas fansecoincidir coa campaña de primavera (15de Abril até 31 de Maio) e de outono (1 deSetembro até 15 de Outubro) facilitando otraballo aos novos grupos que comezanno Proxecto Ríos. Así mesmo na sesión damañá afóndase en novos ámbitos de

actuación. Nesta xeira as temáticasescollidas foron o recoñecemento dediversos indicadores do estado do bosquede ribeira (QBR, QRISI) e os efecto docambio climático sobre as especiespiscícolas.

Realizáronse dous curso de formacióncoincidindo co inicio das dúas campañas(primavera e outono).

IX curso de formación de coordenadores de grupo do proxecto ríos. 18 de abril de2009, estación de hidrobioloxía do encoro do con, vilagarcía de arousa

X curso de formación de coordenadores de grupo do proxecto ríos. 26 desetembro de 2009, estación de hidrobioloxía do encoro do con, vilagarcía dearousa


Encontro de voluntariado

O sábado 20 de xuño o Proxecto Ríoscelebrou en Santiago de Compostela o VEncontro de Voluntariado do ProxectoRíos.

Este ano, o Proxecto Ríos cumpre cincoanos de andaina e traballos arredor dosnosos ríos, por iso estes encontros tiñanun aire especial que quixemos poñer demanifesto cos grupos de voluntarios queasistiron e participaron.

Tamén este 2009, un dos aspectos quetraballamos no Proxecto Ríos foi o dopatrimonio etnográfico presente nos ríosgalegos. Adicamos varias actividades apoñer en valor este patrimonio, moivencellado ao natural e humano quedeterminan moita da morfoloxía dosnosos ríos. Exemplos foron o Roteirríos, oCampamento de Voluntariado do Tea,que na súa derradeira xornada visitamosun serradoiro movido pola forza da auga,o Proxecto Castieixas e, como non podíaser menos, estes V Encontros deVoluntariado tamén estiveron centradosnesa riqueza patrimonial que enche osnosos cursos fluviais.

Comezamos a xornada ás 10.30h noMuseo do Pobo Galego coa recepción dosparticipantes e asistentes. A cada persoase lle entregou o material dos encontros,unha carpeta co programa da xornada ematerial variado. Na sala destinada adesenvolver esta xornada, o ProxectoRíos colocou material diverso daorganización que desenvolve o proxecto(ADEGA), así como unha a pequenaexposición de material empregado nasinspeccións de río, tanto do Proxecto Ríos

de Galiza como doutras comunidades queestán a desenvolver o proxecto comoCantabria.

Ás 10.45h comezou a sesión inaugural acargo de Virxinia Rodríguez,Coordinadora do Proxecto Ríos e ElviraCienfuegos, Concelleira de MedioAmbiente do Concello de Santiago deCompostela. Ámbalas dúas destacaron alabor desenvolvida polo Proxecto Ríos e ovoluntariado que o integra naconservación, estudo e mellora dosecosistemas fluviais do noso país. Logodas súas intervencións démoslle paso áscomunicacións dos grupos devoluntarios/as do proxecto. A orde foi aseguinte:

CPI Viaño Pequeno: da man deAlberto e Javier, dous alumnos de 1ºda E.S.O., coñecemos un pouco máiso río Chonia, onde fan as súasinspeccións, e o patrimonioetnográfico presente nel.Pier Vieira: coordinadora do grupoque traballa no río Brexa, quediscorre polos concellos de Carral eCambre, elaborou unha montaxe confotos e música describindo asactividades que realizan no Brexa.C.E.S.: en representación doColectivo Ecoloxista do Salnés veuMarro. Traballan no río Umia eexplicounos o estado no que seatopa ao paso polo municipio deRibadumia e as actividades querealizan, arredor dos ríos, estaagrupación ambientalista do Salnés.


ALUME: Flor, monitora da asociaciónluguesa de axuda a enfermosmentais, comentounos comotraballan no río Veiga en Guitiriz coneste colectivo de persoas, osbeneficios que lles proporcionan e oentusiasmo e motivación queamosan cando fan as inspeccións.Proxecto Home Lugo: de Lugoviñeron catro persoas, Héctor, omonitor, e tres rapaces que están aseguir o programa do ProxectoHome. Comentáronnos alí como fanpara desenvolver as inspeccións norío Rato e como se responsabilizancada pequeno grupo de facer ostraballos a pe de río.Barcas do Minho: Xosé Manuel,integrante desta asociación quepretende recuperar e poñer en valoras embarcacións tradicionaisempregadas nos ríos falounos un

pouquiño sobre as actividades queestán a desenvolver. Deunos a visiónque teñen dende a asociación sobreo patrimonio fluvial, e como tentandarlle un uso ás embarcacións queconstrúen, e non só recuperar porrecuperar.Manuela e José Luís: participantes deBurela que asistimos aos Campos deVoluntariado do río Tea e nosregalaron a súa visión e valoracióndesta inicitiva, cunha presentaciónde fotos dos traballos feitos no Tea eunha carta explicando cal fora a súaexperiencia.


Como colofón ás presentacións démosllea palabra ao Vicepresidente do Museo doPobo Galego, Luciano García Alén queasistiu aos encontros e se manifestousorprendido e moi ledo de que houberatantos grupos de persoas traballandopola conservación dos nosos ríos.

Coas emotivas palabras de Luciano dimospaso ao merecido descanso en forma decafé con bolachas antes de acometer oroteiro polo río Sarela. Durante estapausa fixemos entrega dun agasallo acada poñente, consistente nunhaserigrafía dunha Garza Real obra deCalros Silvar.

Cando rematou o café e coas forzasrenovadas fixémonos unha foto de grupoe puxemos rumbo ao Sarela polo mediodo casco histórico de Compostela.Chegamos ao río arredor da unha datarde. Iniciamos a ruta nos lavadoiros enliña de Santa Isabel e continuamos ríoabaixo pola marxe dereita. Logo de variasparadas para facer algún comentariosalientable sobre o río chegamos até aponte do Sarela, debaixo da carballeira deSan Lourenzo, punto final do percorrido.Dende alí dirixímonos cara a Alamedaonde nos estaba agardando o xantardebaixo dos carballos de Santa Susana.Cando chegamos, todo estaba preparadoe como xa eran preto das tres da tarde,demos boa conta de empanadas, tortillas,queixos, pan e viño que dispuxo para noso Proxecto Ríos.

Ás cinco da tarde fomos até a FundaciónCaixa Galicia, rúa do Vilar, para asistir áconferencia marco dos encontrosimpartida por Manuel Caamaño Suárez,arquitecto e membro do Padroado do

Museo do Pobo Galego. Manuelilustrounos sobre as diferentesconstrucións pertencentes á arquitecturapopular que ateigan os nosos ríos. Foiunha charla moi enriquecedora na queaprendemos moito sobre a tipoloxíadestas construcións, dende muíños,batáns, curtidorías pasando porlavadoiros, pontes, fontes e pesqueiras.Obsequiamos tamén a Manuel Caamañocun agasallo: outra Garza Realserigrafiada por Calros Silvar.

Arredor das 18.30h clausuramos estesencontros agradecendo ás diferentesentidades a súa dispoñibilidade e axuda(Museo do Pobo Galego, Concello deSantiago e Fundación Caixa Galicia) esobre todo aos voluntarios/asparticipantes e asistentes, xa que sen oseu traballo e compromiso o ProxectoRíos non tería existido.

Xa como punto final, os que quixeron,achegámonos de volta até a Alamedapara disfrutar das actividades da Feira doSol organizada polo Concello de Santiago.

En definitiva, foi esta unha xornada ondese deron cita ríos e persoas, que unidospasamos unhas horas do sábado en boacompaña, sendo en total 45 os/asparticipantes nestes V Encontros deVoluntariado do Proxecto Ríos.

Xornada simultánea de limpeza de ríos

Continuamos este ano 2009 coaorganización da II Limpeza simultánea deríos, actividade que en 2008 tivo moitoéxito de participación e de repercusiónnos medios de comunicación.

O domingo 27 de setembro de 2009realizouse en 22. concellos de Galicia a IIlimpeza simultánea de ríos. Co nome de“Tes unhas botas na casa?”, ADEGA e oProxecto Ríos organizaron unha campañade recollida de lixo nos cursos fluviais donoso país. Neste segundo ano sumáronseá iniciativa concellos, asociacións depescadores, culturais, ecoloxistas… de 22lugares de Galicia. Algúns deles xaparticiparon na actividade do ano pasadoou están activos no Proxecto Ríos, outrossumáronse por primeira vez nestasegunda edición á retirada de materiainerte (plásticos, papeis, refugallos varios,etc.) dos cursos e dos marxes dos ríos.

Para levar a cabo a actuaciónreeditouse o protocolo de limpeza de ríosco fin de ofrecer unhas pautas sobrecómo se debe facer unha limpezaecolóxica nos ecosistemas fluviais. Nesteprotocolo explícase polo miúdo que facerantes da limpeza, durante a limpeza edespois da limpeza, así como que facercoa suposta maleza que moitas vecesestá presente nos ríos. Taménagasallouse aos/ás voluntarios/as queparticiparon con unhas camisolas co lemada limpeza.

Dende o Proxecto Ríos e ADEGAqueremos agradecer profundamente atodos os colectivos que se implicaron nacoordinación da limpeza na súa zona.Agradecer tamén aos concellos o

compromiso na conservación dos ríos queregan os seus municipios proporcionandoo material necesario para realizar alimpeza e a recollida do lixo retirado dosríos e/ou apoiando economicamente aactuación.

As limpezas realizáronse enxornada de mañá en diferentes ríos dopaís, comezando sobre as 10.00h erematando arredor das 13.30h. Nestasintensas horas de traballo foron retiradoscentos de quilos de lixo, o que indica, porunha banda, a situación de abandono noque aínda se atopan moitos dos nososríos, sobre todo aqueles que atravesannúcleos de poboación; e por outra que,en pouco tempo de traballo, un pequenogrupo de persoas pode facer un granbeneficio aos ecosistemas fluviais. Haique erradicar definitivamente a horribleidea de que os ríos, os mares ou osmontes son vertedoiros. Candopretendemos desfacernos do lixosacándoo da nosa vista tarde ou cedoaparecerá fedorento dándonos nosfociños.


De seguido aparece unha relacióndos colectivos participantes onde seespecifica en que río se actuou, o número

de persoas que foron a limpar e acantidade de lixo se retirou.

Colectivo/Concello Río Voluntarios/as Kg. LixoAsociación pola Defensa

do Val do Liñares (AEstrada)

Liñares 8 200

Adega Carballo Anllóns 8 350Adega Ourense Barbaña 12 300

ADEGA Compostela Sar 19 150Asociación O Fervedoiro

(Cuntis)Gallo 15 500

Concello de Lalín Asneiro 10 800ADEGA Lugo Rato 8 1000

Asociación de Troiteirosdo Río Furelos (Melide)

Catasol 7 300

Concello de Ordes Cabrón 14 300

Serra de Outes. IES PoetaAñón

Tines 44 100

Plataforma defendendooTea (Ponteareas)

Tea 13 600

Vai Polo Río(Pontevedra)

Rons 10 500

Concello de O PorriñoColectivo Ecoloxista doSalnés (Ribadumia)

Umia 7 600

Asociación Trezecatorze(Salceda de Caselas)

Caselas 16 200

ADEGA Vigo (Vigo) Eifonso e Lagares 17 300Adega Mariña (Xove) Rigueira 17 80

Concello de SanSadurniño

Aceiteiro 12 150

AETNA Asociaciónetnográfica (Fene)

Baa 25 200

Concello de Carral Barcés 8 100Concello de Muxía Negro 6 200

Total:Voluntarios/as: 276Kg lixo: 6.930


Campamento de voluntariado ambiental do río Tea

No mes de outubro desenvolveuse a IIIedición do campamento de voluntariadoambiental no río Tea. Continuáronse ostraballos de eliminación de especies deflora exótica invasora, iniciados o anopasado.

A divulgación do impactomedioambiental que supón a introducióndas exóticas invasoras é fundamentalpara o seu control e, sobre todo, para súaprevención, que despois da destrución dohábitat, resulta a segunda causa de perdade biodiversidade.

As persoas voluntarias que participaronneste campamento viñan de diversosámbitos e lugares de Galicia.Universitarios, gardarríos, xardineiros,mestres, etc. Todos eles estiveronaloxados no albergue Alentea, naparroquia de Barciademera en réxime de

pensión completa. Nun entornoagradable con trato familiar e boa comidacaseira.

Cada turno constou de tres xornadas; osvenres pola tarde reservouse para apresentación e a charla coloquio sobre asEspecies Exóticas Invasoras (EEI).Ofrecéuselles aos voluntarios unhacarpeta con material didáctico, oprograma do campamento, os dereitos edeberes dos voluntarios, o folleto doProxecto Tea, o caderno de PlantasExóticas invasoras do río Tea realizadopolo Proxecto Ríos, o folleto de Especiesexóticas invasoras en Galicia daConsellería de Medio Ambiente, undocumento das principais especiesexóticas do río Tea con informaciónampliada, a enquisa final de valoración,unha ficha de socio de Adega e unexemplar da revista Cerna de ADEGA.


Os sábados foron os días destinados aotraballo de campo. As actuaciónscentráronse no treito do Tea que vaidende os Pasos de Tatín ata a PonteCernadela, coa salvedade de que este anopor motivos meteorolóxicos fixéronsetraballos trescentos metros augas arribados Pasos. O alto nivel de auga que nosegundo turno impediu cruzar os pasoscon seguridade deu pé a eliminarherbáceas na marxe esquerda augasarriba dos pasos. Nesta beira tamén seeliminaron especies no primeiro turno,nunha pequena praia fluvial. Acaciadealbata, bambú, tintureira e coniza foronas principais especies sobre as que seactuou. Puidéronse observar signosevidentes de rexeneración natural nasáreas de traballo, mostras doasentamento de especies autóctonas dasprimeiras etapas da sucesión ecolóxica.

Os domingos tocou descansar e facer aposta en común dos resultados anotadosna ficha de campo. Momento de reflexión

e suxerencias varias. Logo realizáronseroteiros lúdicos. Unha visita a reitoral eigrexa de Barciademera e polo río Alén,no que puidemos ver a Woodwardiaradicans, outro polo Tea aproveitandopara facer unha limpeza de lixo e noutraxornada fíxose un descenso en piraguapolo Tea.

Para a vindeira xeira, ano 2010,continuaranse os traballos de eliminación.Repartiranse os turnos do campamentoao longo das diferentes estacións co finde facer un bo seguimento das áreas,adecuarse as épocas de floración dasdiferentes especies e experimentar conestaquillado de especies autóctonas.

O campamento do río Tea é xa un espazoconsolidado de mellora fluvial dunecosistema rico como é o LIC río Tea.Onde a educación ambiental, aparticipación cidadá na solución deproblemas medioambientais e o desfruteda natureza danse cabida.


3. Nivel de participación

En 2009 o Proxecto Ríos cumpre cincoanos de existencia. Desde que en 2005iniciamos a andaina, téñense sumadonumerosos grupos de persoas a favor dosríos. Comezamos o primeiro ano cunhaexperiencia piloto de 24 grupos,aumentando

de ano en ano até acadar os 283 gruposna actualidade. A evolución amosase naseguinte gráfica:


Participación por provincias

A participación dos 283 grupos querealizaron as inspeccións de río

distribúese do seguinte xeito porprovincias:

A provincia de A Coruña segue a ser oterritorio que máis grupos de voluntariosten participando, seguido porPontevedra. Respecto ao ano pasado, a

provincia de Ourense tivo un pequenoaumento dos participantes e Lugomantense estable.

Resposta do grupos

No seguinte diagrama pódese apreciar aresposta dos grupos por campañas:


A participación dos grupos referida ásinspeccións de río realizadas e enviadas ásede do Proxecto Ríos é maior naprimavera que no outono. Recibíronse untotal de 101 inspeccións, 63 en primaverae 38 en outono. Isto supón unhaparticipación do 35,6% respecto do totaldos grupos, valor que vai en aumento anotras ano

En 2008 a resposta dos grupos foimoi similar. A campaña de outono seguea ser a que menor participación presenta.As causas poden ser derivadas dunhaclimatoloxía desfavorable Tamén, moitoscentros de ensino atopan dificultadespara programar as saídas en outono.

A participación por provincias dascampañas aparece reflectida na seguintegráfica:

As inspeccións recibidas porprovincia teñen unha distribución máisirregular, sobre todo na provincia de A

Coruña, na que en outono a participaciónfoi mais baixa respecto á de primavera.


4. Informe Anual 2009

Datos xerais

Neste apartado imos destacar osdatos mais relevantes das inspecciónsrealizadas polo voluntariado do ProxectoRíos (P.R.) ao longo do ano 2009. Trátasedun informe cualitativo onde se recolle ainformación do estado de saúde dos ríosgalegos aportada polo voluntariado queestá a participar no P.R.

A metodoloxía do Proxecto Ríosconsiste na inspección e valoración dascaracterísticas biolóxicas, fisicoquímicas eposíbeis alteracións dos ecosistemasfluviais para chegar a coñecer o seu

estado de saúde e/ou conservación. Os/asparticipantes do P.R. fan un seguimentodúas veces ao ano (primavera e outono)dun treito de río que eles mesmosescollen. Os datos recollidos polos/asvoluntarios/as son a fonte de informaciónque nos permite elaborar este informe, coque pretendemos coñecer o estado desaúde dos nosos ríos e a implicación queo voluntariado ambiental galego ten noámbito dos ecosistemas fluviais.

Aspecto da auga

A. Fluxo

O fluxo da auga no cauce é un parámetrofundamental para o desenvolvemento davida no ecosistema fluvial. Na totalidadedas inspeccións recibidas a auga fluía enprimavera, mentres que en outono houbotreitos de río nos que a auga estabaestancada. Isto é debido a que o réximedalgúns ríos depende directamente da

pluviosidade, sobre todo os da provinciade Ourense, e logo do verán poden sufrirun descenso importande do caudal. Osdatos dos ríos nos que a auga non fluíacorresponden a dous treitos do río Limiaao seu paso pola localidade de Xinzo, oque pode ser normal dado o seu réxime.

B. Cheiro da auga

A continuación analizamos parámetrossubxectivos que os grupos de voluntariosanalizan durante a inspección. O cheiro daauga na maioría dos treitos estudados foiinexistente, aparecendo nalgúns olores asumidoiro, sobre todo cando o río pasa porzonas urbanas.

C. Cor da auga

A cor da auga tamén corresponde a un nivelmáis superficial de análise do treito de río, eestá moi relacionado co cheiro. Así, apresenza de augas turbias, lamacentas egrises corresponde a tramos que pasan pornúcleos de poboación. Sen embargo,as augastransparentes dominan nas inspecciónsrealizadas.


D. Indicios na auga.

A presenza na auga de aceites,escumas e impurezas diversas podeprovocar alteracións no equilibrio doecosistema acuático sobre todo candoson moi frecuentes ou ocupan moitasuperficie no río. A súa orixe estárelacionada na maioría dos casos coasactividades humanas, aínda que taménpoden ter unha orixe natural.

E. Estado das marxes dos treitos

A relación entre a saúde do río e o estadodas marxes é moi estreita, dependendo enmoitos casos unha da outra. O ecosistemaacuático depende para o seu bodesenvolvemento do medio terrestreadxacente que lle aporta entre outrascousas os nutrientes necesarios aos animaise plantas do río. Marxes alteradas,erosionadas e/ou con infraestruturas sonincompatibles coa boa saúde do río.

Nos treitos estudados as marxespresentaron grados de naturalidadeaceptables, que o amosan a presenza de

bosques, prados e vexetación. Outro factor a salientar é a antropización das marxes.Moitos dos treitos analizados presentan accesos para persoas, camiños á beira do río,urbanizacións e canalizacións.

F. Usos dos solos

Os usos do solo tamén son un factor quepode determinar o estado de saúde dunrío. As actividades humanas nos ríospoden ser máis ou menos respectuosascon estes. Segundo as inspecciónsrecibidas, as actividades máis frecuentesson a agricultura, o uso residencial, asáreas de lecer, a gandería e as estradas.


G. Tipos de residuos

Os plásticos se consolidan, ano tras ano,como o residuo máis frecuente nos cursosfluviais, correspondéndolles o 26% do total.Outros tamén frecuentes son latas, vidro,ferralla, roupa e papel.

Características fisicoquímicas

A. Temperatura

A temperatura da auga é unparámetro que pode condicionaro desenvolvemento da vida, xaque dela depende directamentea cantidade de osíxeno disolto,osíxeno que precisan os animaisque viven dentro da auga.

Os valores representados na gráficanos din que se aprecia un lixeiro aumentona temperatura da auga, sen embargo osvalores son normais para a nosacomunidade, estando o rango entre os 10

20 °C. Esta tendencia pode serpreocupante de consolidarse en anosvindeiros, poñendo de manifesto aincidencia do cambio climático nosecosistemas fluviais.


B. pH

O pH é outro factor fisicoquímico queos grupos teñen que medir nas súasinspeccións. Valores extremos de pHson incompatibles co desenvolvementoda vida, sendo os valores normais entre5 e 7, como así o amosan a maioría dasinspeccións recibidas.

C. Nitratos

Os nitratos nos mostran a cantidade demateria orgánica que está disolta naauga, e polo tanto a posiblecontaminación orgánica da auga, a súaeutrofización e a calidade ecolóxica damesma para consumo humano ou para asúa potabilización. Valores maiores de100mg/l nos indican contaminaciónorgánica na auga. Nas inspecciónsrealizadas os datos mostran que a augapresentaba concentracións de NO3

baixos.

Estado de saúde dos ríos

A análise das comunidades demacroinvertebrados acuáticos é un dosmétodos máis amplamente utilizado paradeterminar o estado ecolóxico das augas,debido a súa abundancia, o seu fácilrecoñecemento e a súa sensibilidade ásperturbacións. O cálculo do estado desaúde dos ríos en base á presenza dedeterminados macroinvertebrados,

ofrece unha medida aproximada doestado das augas. A súa análise unida aosdemais parámetros, amosa unhainformación moi valiosa dos treitosestudados. A escala de valores vai do 1 ao5, sendo o primeiro un estado óptimo desaúde. O último estado indícanos que orío carece das condicións axeitadas para odesenvolvemento da vida.


En primavera, o 58% dos treitos de ríoestudados tiñan un bo estado de saúde.Se manteñen os valores dos tramos quepresentaron primeiros síntomas decontaminación, saúde deficiente e gravecon respecto a 2008, consolidándose aidea de que as masas de auga superficiaisestán amosando un deterioro lento peroinexorable. Ríos con saúde deficienteforon o río Sar ao seu paso por Santiago

de Compostela, o río Belelle en Neda, oTambre ao seu paso por San Xoán deFecha, o río Currás en Vilanova de Arousa,os ríos Saído e Migués en Ferrol e o Limiaen Xinzo. De saúde grave atopouse untreito inspeccionado do río Sar. Ningúnrío estudado polo voluntariado doProxecto Ríos amosou unhas condiciónsde saúde moi graves.

Das inspeccións recibidas en outono, un57% dos treitos analizados tiveron un boestado de saúde, un 25% primeirossíntomas de contaminación, un 15% saúdedeficiente, un 3% graves e ningún moigrave. Son uns resultados moi parecidosaos de primavera.. Se comparamos estesdatos cos do ano pasado vemos queexiste unha continuidade e incluso uncerto empeoramento no estado de saúde

dos ríos (en outono de 2008 non seinspeccionou ningún río con saúde grave)

Con saúde deficiente temos os ríosGafos, Lagares, Tambre, Loña e Limia.Amosou saúde grave o río Forxá ao seupaso por Guitiriz.

Estado do bosque de ribeira

A vexetación de ribeira, e sobre todo asárbores, cumpren funciónsimportantísimas no ecosistema fluvial. Adegradación destas estruturas provoca odeterioro da calidade ecolóxica de todo orío.

Unha das conclusións tiradas do informeanual de 2008 foi a alteración que está asufrir o bosque de ribeira nos ríos. Para

incidir neste tema e formar aovoluntariado, dende o Proxecto Ríosadicamos, este 2009, dous cursos ao usodo índice de calidade do bosque de ribeiraempregado nas inspeccións (QRISI).

Os resultados veñen reflectidos nasseguintes gráficas.

Aínda que as marxes ben conservadasseguen a ser maioritarias nasinspeccións, continúa habendo ribeirascon alteracións importantes, como é ocaso das marxes dereitas dos datos dasinspeccións de primavera, que é aporcentaxe maioritaria. Se sumamos asmarxes con alteracións importantes coasmoi degradadas, superan a aquelas benconservadas, tanto en primavera comoen outono.

Esta tendencia que xa puxemos demanifesto no informe de 2008, parececontinuar en 2009. O bosque de ribeiraé unha estrutura complexa quenecesita tempo para se recuperar. Decontinuar esta deriva atoparémonoscada vez máis con ríos máis enfermos ecunha maior complexidade na súacapacidade de recuperación.


Datos por concas

A continuación presentamos o estudo porconcas das inspeccións achegadaspolos/as voluntarios/as do Proxecto Ríos.

Entendemos que este tratamentopódenos dar unha visión máis global doestado de saúde das augas que se drenannunha mesma área xeográfica.

As concas máis estudadas son asdas Rías Baixas (49%) e Miño (23%). As tresrestantes teñen menorrepresentatividade en canto a grupos

participantes, non superando o 30%, peroestán en alza e cada ano se están a sumarnovos grupos destas concas ao proxecto.


Conca das Rías Baixas

Tanto en primavera como en outono,a temperatura da auga presentouvalores normais, tal e como sereflicte no diagrama adxunto.

O pH rexistrou na conca do Miño,nos treitos analizados, valoresnormais para as augas galegas.

As augas que se drenan nestaconca tiveron baixos valores denitróxeno disolto, o que revelaausencia de contaminaciónorgánica nos treitos estudados.


Estado de saúde 09

Na maioría das inspecciónsrealizadas nesta conca, os ríosamosaron un estado de saúdeóptimo, aínda que a presenza detreitos con primeiros síntomas decontaminación e saúde deficientetamén teñen unha presenzasalientable, tanto en primaveracomo en outono.

Estado de saúde primavera 09

San Primeiros síntomas Deficiente Grave Moi grave


Estado de saúde outono 09


O estado do bosque de ribeira dos tramosinspeccionados na conca das Rías Baixaspresentou alteracións importantes e altadegradación na maioría dos ríos. É

preocupante a tendencia de deterioro dasmarxes que están acadando os cursosfluviais, deriva que xa se puxo demanifesto no informe dos ríos de 2008.


Treitos de río inspeccionados en primavera:

Catoira; Rego ameiro; Verdugo (2 inspeccións); Deza; Sarela (2 inspeccións); Chonia;Lérez; Loira; Ulla; Valga; Brandoso; Carracedo/Iso; Umia; Coroño; Liñares; Sar (4inspeccións); Santa Susana; Da Chanca; Currás; Tambre; Lameiriña; Pego.

Treitos de río inspeccionados en outono:

Gafos; Tambre (2 inspeccións); Pintillón; Chonia; Pego; Liñares (2 inspeccións);Valga; Da Chanca; Catoira; Miñor (4 inspeccións); Ulla; Lérez; Saíñas; Umia; Lameiriña;Lagares; Eifonso.

Conca do Arco Ártabro e Fisterrá

Nas concas do Arco Ártabro eFisterrá, a temperatura da augaamosou valores normais nos treitosanalizados.

O pH tamén tivo valores normais nasconcas do arco ártabro, estando amaioría das inspeccións entre 6 e 7.


O nitróxeno disolto na auga enforma NO3 foi baixo nos tramosestudados desta conca, nonrevelando contaminación orgánicaen ningún deles.

Estado de saúde 09

Sumando os resultados das dúascampañas, o estado de saúde dostreitos estudados foron nun 37,5% sanse con primeiros síntomas. O 25%amosaron saúde deficiente, quecorresponderon aos ríos Belelle, Miguése Saído.


Estado de





En canto ao bosque de ribeira, a maioríadas marxes analizadas amosaronaltercións importantes (50%) e un 25%

correspondeu a marxes moi degradadas.O resto, presentou marxes benconservadas.

Treitos de ríos inspeccionados, primavera.

Castro; Baa; Mendo; Saído; Migués; Roxadoiro; San Xurxo; Belelle (2 inspeccións);Brexa.

Treitos de río inspeccionados, outono.

Brexa.



Conca do Limia Douro

En canto á Tª, na conca do LimiaDouro os tramos onde se mediueste parámetro amosaron valoresnormais, tendo en conta quenesta zona os ríos presentancaracterísticas mediterráneas.

Tamén o pH amosou valoresnormais, estando a media dosdatos recollidos entre 5 e 6.

En todos os treitos onde se mediu aconcentración de nitratosapareceron valores inferiores a 10mg/l, tanto en primavera como enoutono, o que revela ausencia decontaminación orgánica.


Estado de saúde 09

Un treito do río Limia ao seu paso porXinzo amosou saúde deficiente tantoen primavera como en outono.Ademais nesta época do ano a auganon fluía. O resto das inspeccións serepartiron entre aqueles treitos conboa saúde e con primeiros síntomas decontaminación.







Contemplando a calidade do bosque deribeira nas dúas épocas do ano nas que serealizan inspeccións, pódese apreciar que

as alteracións das marxes supoñen un 54%do total, mentres que as que están benconservadas son o 46%.

Treitos de río inspeccionados na primavera .

Eiroá; Limia (2 inspeccións); Cadós; Támega.

Treitos de ríos inspeccionados no outono.

Eiroá; Limia (2 inspeccións).


Conca do Cantábrico

A temperatura media da augados ríos estudados que vertenao Cantábrico é de 10 15 °C, tal ecomo aparece na figura anexa.

En canto aos valores de pH, orango medio está comprendidoentre 5 e 7 na maioría dasinspeccións achegadas polovoluntariado.

A contaminación orgánica,representada como aconcentración de NO3 disolta naauga presentou valores normaisen todos os treitos estudadosnesta conca.



O estado de saúde dos tramos deríos analizados en primavera eoutono presentaron boascondicións nun 66% e primeirossíntomas de contaminación nun34%, non aparecendo ningúntreito con saúde deficiente, graveou moi grave.

Estado de saúde primavera 2009.



Estado de saúde outono 2009.




En canto á calidade do bosque de ribeira,os resultados das inspeccións das marxesamosan que un 55% delas están ben

conservados, mentres que conalteracións importantes apareceron o45%.

Treitos de ríos inspeccionados en primavera.

Xunco (2 inspeccións); Mera; Grande (3 inspeccións).

Treitos de río inspeccionados en outono.

Xunco (2 inspeccións); Mera.

Conca do Miño

Tanto en primavera como en outono, atemperatura da auga presentouvalores normais, tal e como se reflicteno diagrama adxunto.

O pH rexistrou na conca do Miño, nostreitos analizados, valores normaispara as augas galegas.


As augas que se drenan nesta concativeron baixos valores de nitróxenodisolto, o que revela ausencia decontaminación orgánica nos treitosestudados.


A saúde dos ríos inspeccionadosna conca do Miño foi nun 68% bo.Con primeiros síntomasapareceron un 22% dos treitosestudados. É de salientar ostramos con saúde deficiente egrave, ríos Lonia e Forxárespectivamente, estudados nacampaña de outono.


Estado de saúde primavera 2009.

Estado de saúde outono 2009.





En canto ao estado de conservación dobosque de ribeira, o 60% dos treitosestudados estaban en bo estado deconservación, mentres que o 35% tiñan

alteracións importantes e o restante, 5%,moi degradados, contemplando as dúascampañas de forma conxunta.

Treitos de río inspeccionados en primavera:

Tripes; Termes (2 inspeccións); Mera; Cereixo da Briña; Veiga; Rato; Sil; Xabriña; Lonia (2 inspeccións); Deique.

Treitos de río inspeccionados en outono:

Forxá; Lonia; Veiga; Bibei; Deique; Rato; Termes (2 inspeccións); Cereixo da Briña.


A vida no río: Especies exóticas invasoras

A introducción de especies exóticasinvasoras (EEI) considérase, despois dadestrucción do hábitat, a ameaza máisimportante na perdida de biodiversidade,así como unha das principais causas deextincións de especies autóctonas.Denomínanse EEI, os animais e plantasalóctonas, introducidas, que teñen acapacidade de reproducirse eperpetuarse no novo medio, competindoe desplazando ás especies autóctonas.

As EEI aprecian un incrementocontinuado en todolos grupostaxonómicos, tanto en animais como envexetais. Tendencia que se prevé seguiráaumentando tanto en superficie ocupadacomo en novas bioinvasións, favorecidopolo cambio climático e pola continuadadegradación do territorio.

Os cursos fluviais son hábitatsespecialmente sensibles e vulnerables aoéxito das bioinvasións polas súaspeculiaridades e algunhas das EEI máisperigosas como o cangrexo americano,

mexilón cebra, curvicula, xacinto de augae tartaruga florida están precisamenteligadas aos ríos. Curiosamente e a pesarda súa gravidade, esta problemáticaapenas é traballada en programas deeducación e voluntariado ambiental.

Por este motivo o Proxecto Ríos editoudúas novas fichas de identificación deespecies exóticas invasoras, tanto defauna como de flora, co fin de que ovoluntariado estableza unha diagnose doestado de ocupación de estas especiesnos treitos elexidos.

Nos seguintes diagramas aparecen asespecies máis comúns de flora e faunaexótica invasora dos nosos ríos. Afinalidade deste estudo é facer un censocoa presenza destes organismos nos ríose dar a coñecer esta problemática aovoluntariado. Facemos este estudo porconcas xa que resulta máis visual a accióndestas especies nunha área xeográficaconcreta

Conca das Rías Baixas

Na conca das Rías Baixas foi onde máisdatos recibimos referidos ás especiesexótica invasoras.

En canto á flora as especies que con máisfrecuencia apareceron foron o eucalipto, afalsa acacia, a herba tintureira e atradescantia, seguidas moi de cerca polamimosa, tritonia, cana e acacia negra. Outrastiveron menor abundancia en canto ápresenza en diferentes ríos, pero nondesprezables por ese motivo. A peste daauga (Egeria densa) estivo presente en a lomenos dous treitos inspeccionados.


A fauna, dada a súa difícilobservación, foi a que menosrepresentación tivo nos datosaportados nas inspeccións dosgrupos. Aínda así, se localizou aameixa asiática (Corbicula fluminea)no río Tambre e tamén se avistouou se atoparon restos de visónamericano.

Conca do MiñoNa conca do Miño, os datosaportados polo voluntariado nonforon moi significativos, chegandotan só datos en tres inspecciónsrealizadas e só de flora, nonatopándose ningún exemplar ouresto de fauna exótica. Como sepode apreciar na figura adxunta, oeucalipto volve a ser a invasora máisfrecuente nos ríos, xunto, nestecaso, á herba da pampa.

Conca Artabro e Fisterra

Nas concas do arco ártabroaportáronse datos só de flora.

Xunto co omnipresente eucaliptoapareceron outras especies como afalsa acacia, a tradescantia, a cala, acana ou a mimosa e acacia negra. Atritonia tamén apareceu nas marxesdun treito estudado nesta conca.


Conca do Limia – Douro

Na conca do Limia – Douro, dadas aspoucas inspeccións recibidas, os datoscorresponden a un treito estudado dorío Limia.

Estiveron presentes no río Limia asmimosas, acacias negras, herba dapampa e o fento de auga (Azollafiliculooides), que aparece neste río afinais do verán cando queda coa augaestancada.

En canto á fauna, o caranguexo sinal foi oúnico representante. Este caranguexo seatopa nos ríos máis orientais do nosopaís e supón, xunto co caranguexovermello americano, un dos principaisfactores da desaparición do caranguexoautóctono.

Conca do Cantábrico

Nos ríos que verten ao Cantábrico, osvoluntarios e voluntarias recolleron sódatos de presenza de flora exóticainvasora.

A tradescantia (Tradescantiafluminensis) é unha herbácea tapizanteque medra en zonas húmidas e umbriasque apareceu en tres treitosinspeccionados desta conca. Oeucalipto foi a segunda especie exóticapresente.


Conclusións

Participación

En 2009 os grupos que sesumaron ao proxecto foron 32, acadandoun total de 283. Da totalidade destesgrupos enviaron os resultados das súasinspeccións de río o 35,6%, porcentaxeque está en incremento ano tras ano (en2008 responderon o 32%).

A participación no proxecto éfundamental para acadar unha rede decidadáns eficaz que traballe naconservación e mellora dos nosos ríos.Dende o Proxecto Ríos canalizamos osnosos esforzos para proporcionar aosparticipantes as ferramentas necesariasque lles permita realizar as súas análisesnos treitos de río escollidos.

As actividades organizadas dendeo proxecto durante as campañas e fora

delas teñen ademais unha elevadaparticipación, completándose as prazasen todas elas: roteirríos, cursos deformación, encontro de voluntariado,campos de voluntariado, limpeza de ríos,etc…

En canto á participación porprovincias, os datos amosan que atendencia se mantén durante ossucesivos anos, sendo a provincia de ACoruña a que máis grupos aglutina e naque máis participación se rexistra (51%),seguida pola de Pontevedra (30%). Nasprovincias do interior, Lugo e Ourenseapréciase un incremento moderado tantoen grupos participantes como na súaresposta cunhas porcentaxes de 12% e 7%respectivamente.

Parámetros físico químicos

Como parámetros físico químicosda auga consideramos a temperatura, opH, os nitratos e a transparencia.

Na maioría das inspecciónsrealizadas os rango de temperatura daauga oscilou entre os 10 e 20 °C, valoresnormais para as nosas augas.

En canto á acidez e basicidade daauga os valores manexados nasinspeccións recibidas amosan que o rangomedio se estableceu entre pH de 5 a 8,valores tamén normais para as augas dosríos galegos.

A concentración de materiaorgánica disolta na auga mídese coapresenza de nitratos. En todas asinspeccións recibidas a concentración deNO3 foi maioritariamente entre 0 e 10mg/l.

En canto á transparencia da auga,que limita a incidencia dos raios solaresna columna de auga, en case todos ostreitos estudados as augas erantransparentes, atopándose nalgúns casoscerta turbidez debida fundamentalmenteás enchentes.


Parámetros biolóxicos

Os índices biolóxicos son a pezafundamental para establecer o estado desaúde dun treito de río, xa que cando orío sufre algún impacto, estes indicadoresson máis fiables, que outro tipo deparámetros.

No estado de saúde dos ríosempregamos a análise demacroinvertebrados, larvas e ninfas deinsectos, moluscos, crustáceos e outrosgrupos de invertebrados, para establecercomo é ese estado.

En primavera o 58% dos ríosamosaron bo estado de saúde, o 27%primeiros síntomas de contaminación, o13% saúde deficiente e o 12% grave, nonaparecendo ningún treito con síntomasde saúde moi grave. Chama a atención,respecto a 2008, o aumento de treitos deríos con saúde grave, que o ano pasadofoi do 2%.

En outono os treitos estudadosamosaron nun 57% boa saúde, nun 25%con primeiros síntomas, un 15% con saúdedeficiente en un 3% grave, nonaparecendo tampouco ningún treito consaúde moi grave.

Estes datos amosan que ano trasano os nosos ríos están a sufrir un

deterioro que pode chegar a serpreocupante, en vez de ir cara unhamelloría como así o establece a DirectivaMarco da Auga da Comunidade Europea.Esperamos que estes resultados, obtidospolo voluntariado, sirva de acicate para asadministracións e para que se poñan atraballar en serio na conservación emellora dos nosos ríos.

En canto á calidade das marxesdos ríos, empregamos índices queanalizan a estrutura do bosque de ribeira,a conectividade coas zonas adxacentes ea continuidade da vexetación ao longo dorío. No informe de 2008, unha dasconclusións sacadas foi a tendencia ádegradación que estaban presentando asmarxes dos nosos ríos. Esta tendencia seconsolida neste informe, poñendo demanifesto as agresións que sofren asmarxes dos ecosistemas fluviais. Tanto enprimavera como en outono as marxes conalteracións importantes e as moidegradadas superan a aquelas en boestado de conservación. A destrución dohábitat é o primeiro factor responsable naperda de biodiversidade, e polo tantocondiciona directamente o estado desaúde dos ecosistemas fluviais.


Estudo por concas

O estudo das concas hidrográficasnas que se dividen os diferentes ríosgalegos está reflectida nas seguintes

táboas, unha para o estado de saúde eoutra para a conservación do bosque deribeira.


Sa Primeiros

síntomas

Deficiente Grave Moi grave

Rías Baixas 60% 26% 12% 2% 0%

Miño 68% 22% 5% 5% 0%

Arco Ártabro

e Fisterrá

37,5% 37,5% 25% 0% 0%

Limia Douro 62,5% 12,5% 25% 0% 0%

Cantábrica 66% 34% 0% 0% 0%

Na conca das Rías Baixas os datosmáis negativos relacionados co estado desaúde corresponden aos ríos Sar, Currás,Gafos e Tambre con saúde deficiente e untreito do Sar con saúde grave. Na concado Miño o río Lonia tiña saúde deficientee o Forxá, ao seu paso por Guitiriz, consaúde grave. No Arco Ártabro e Fisterráos ríos con saúde deficiente foron oBelelle, Migués e Saído. Na conca doLimia – Douro o río Limia tiña saúde

deficiente tanto en primavera como enoutono. No Cantábrico os ríosinspeccionados tiveron como peorresultado primeiros síntomas decontaminación.

Comparando estes datos cos de2008, apréciase un moderado aumentodo deterioro das condicións de saúde nostreitos inspeccionados. En 2008 nonapareceu ningún treito con saúde grave.


Calidade do bosque de ribeira.

Ben conservado Alteracións

Importantes

Moi degradado

Rías Baixas 45% 44% 11%

Miño 60% 35% 5%

Arco Ártabro e

Fisterrá

25% 50% 25%

Limia Douro 46% 54% 0%

Cantábrica 55% 45% 0%

Os treitos con algunha das súas marxesmoi degradadas corresponderon aos ríos:Umia, Catoira, Currás,Da Chanca e Sarelanas Rías Baixas; Loira, Sil e Forxá no Miñoe Migués, Roxadoiro e San Xurxo no ArcoÁrtabro e Fisterrá. Treitos de río conalteracións importantes nalgunha dassúas marxes houbo bastantes como sepode ver na táboa. Algúns exemplos son:o Tambre, Sar, Verdugo, Limia, Xunco,Brexa, Belelle, Lonia e Termes. No restodas inspeccións o bosque de ribeira foiconsiderado como ben conservado.

O aumento da degradación das marxesdos río é un feito que se pon de manifestonas inspeccións achegadas polovoluntariado ambiental do Proxecto Ríos.Esta tendencia ven xa dende o informe de2008. Outro factor que repercute nadegradación da vexetación de ribeira é apresenza de especies exóticas invasoras,que compiten polo espazo e os recursoscoas especies autóctonas.



5. Rede Ibérica de Proyecto Ríos

O Proxecto Ríos é unha iniciativa quexorde en Cataluña en 1997 da man daAsossociació Hábitats. Logo de 11 anos deimplantación, actualmente converteusenunha iniciativa conxunta que sedesenvolve de forma paralela en cincoterritorios máis: a Rede Hidrográfica doJúcar, a Comunidade Autónoma deMadrid, Cantabria, Galiza e, fóra doEstado, en Portugal. Isto fai que hoxe día,o Proxecto Ríos conte con máis de 1.400grupos de voluntarios en toda a penínsulaibérica.

A pesar de que todos compartimos unhafilosofía e unha metodoloxía común, encada un deses lugares diferentesentidades fanse cargo de aplicar eadaptar a metodoloxía. Isto fai posible aaplicación dunha iniciativa pioneira cunamplo ámbito xeográfico de actuación,que recoñece en todos os lugares nos que

opera a capacidade da sociedade,organizada ou non, de idade adulta ouescolar, de decidir e actuar en defensados ríos desde territorios concretos, perocon conciencia global e co fin común demellorar a nosa contorna natural,xerando o legado das xeracións vindeiras,beneficiarias do esforzo que realiza ogroso do noso voluntariado.

As iniciativas levadas a cabo nos distintosterritorios están adquirindo cada vez máispresencia no campo do voluntariadoambiental e a participación cidadá e son,sen dúbida, un referente no campo daeducación e a intervención ambiental enrelación á conservación, o coñecemento ea mellora dos espazos fluviais.

Neste contexto, a necesidade deaglutinar experiencias, compartilas e darsaída a inquietudes ou problemas comúns


ou locais foi o xerme que empezou aexpor a necesidade de tecer unha Redede traballo común.

Hoxe en día, a Rede Proxecto Ríosdefínese como unha rede de entidadesque desenvolven a iniciativa ProxectoRíos en distintos territorios da PenínsulaIbérica. O principal obxectivo desta RedeProxecto Ríos é pór en común asactividades e metodoloxías dos distintosProxecto Ríos (Catalunya, ComunitatValenciana, Galiza, Cantabria, Madrid ePortugal) para lograr unha mellorcoordinación xeral e divulgación das súasiniciativas.

A creación dunha rede permanente será amellor ferramenta para asegurar amellora continua do proxecto, a través daposta en común de metodoloxíasconcretas e innovacións que poidan

xurdir e a creación de espazos deintercambio comúns para aprender doserros detectados, así como a realizaciónde talleres prácticos e actividadesformativas conxuntas para mellorar acapacidade de traballo dos distintosequipos técnicos. Á súa vez, permitiráunha mellor e máis eficaz coordinación dovoluntariado ambiental e a participacióncidadá nos diferentes territorios. Xa quelogo, as funcións da rede poderíanresumirse en:

Encontros semestrais entreos coordinadores dosdiferentes territorios.Tradución e adaptación demateriais.Intercambio demetodoloxías ecoñecementos.Intercambio deexperiencias e voluntarios.


6. Anexos


Materiais Editados

Todos os anos, no Proxecto Ríos,editamos diferentes tipos de materiaisque complementan e reforzan asactividades que dende a organizaciónpropoñemos. A maioría destes materiaisson divulgativos, pero outroscorresponden a novos proxectos quenacen do proxecto principal, ou a novosmateriais que empregarán os grupos devoluntarios/as nas súas inspeccións de río.

CALENDA RÍO 2009: Co inicio do ano noProxecto Ríos editamos un calendario,que achegamos a todos/as participantesco obxectivo de informar das actividadesprevistas para ese ano.

PROGRAMA RÍOS DE LÍNGUA ECULTURA: Levamos traballando ano emedio no deseño deste programa quepretende recuperar os nomes de flora efauna asociada aos ríos mediante a súarecollida, realizando entrevistas a aquelaspersoas que máis de cerca viven nos ríos.No mes de febreiro presentamos oproxecto en sociedade coa edición dosmateriais divulgativos: un cartaz e unhatarxeta. Durante este ano 2009 estivemostraballando no deseño da metodoloxíapara editar un manual para a recollida denomes, e nos materiais propios darecollida: follas de resultados, fichas deidentificación mudas, etc. que editaremosen 2010 para comezar odesenvolvemento do programa.

ROTEIRRÍOS 09: Para divulgar estaactividade editamos un tarxetón coaprogramación dos roteiros que sedesenvolveron durante a primavera de2009. Logo, para a realización de cada undos roteiros, fixemos materiais impresos

que explicaban as súas características eque foron entregados aos participantes.

CALENDARIO FENOLÓXICO: Por segundoano consecutivo, os/as participantes noProxecto Ríos realizaron esta actividadede seguimento da floración de diferentesespecies de árbores de ribeira e plantasacuáticas que medran nos nosos ríos.Para esta actividade editouse unha fichade inspección que foi enviada a todos osgrupos participantes no proxecto.

FICHAS DE IDENTIFICACIÓN DE ESPECIESEXÓTICAS INVASORAS: Co inicio dacampaña de primavera de 2009engadimos novo material de inspecciónao proxecto. Editamos dúas novas fichassobre fauna e flora exótica invasora quepode estar presente nos cursos fluviais,para que os grupos realicen un inventariodos organismos presentes nos seustreitos de río. Estas fichas foron enviadasa todos os participantes. Tamén semodificaron as follas de resultados e afolla resumo que deben cubrir os/asvoluntarios/as nas súas inspeccións.

CURSO DE FORMACIÓN PRIMAVERA2009: Nesta xornada de formación, quese desenvolve durante a campaña deprimavera, editouse un cartaz divulgativoco programa do curso.

CAMPO DE VOLUNTARIADO AMBIENTALNO RÍO TEA: Continuando co campo devoluntariado de 2008, desenvolveuse nomes de maio, un campo de seguimentodos traballos realizados. Para tal efecto,editouse material divulgativo dasxornadas de traballo de eliminación deflora exótica invasora que tamén foidifundido pola rede.


ENCONTRO DE VOLUNTARIADO:Celebrado en Santiago de Compostela, osquintos encontros de voluntariado doProxecto Ríos foron unhas xornadas ondeos grupos participantes foron osprotagonistas. Para o seudesenvolvemento e para garantir aparticipación, editáronse cartacesdivulgativos coa programación e atemática dos encontros. Tamén seelaborou unha enquisa específica paravalorar estas xornadas e así podermellorar en futuras edicións.

III CAMPO DE VOLUNTARIADOAMBIENTAL DO RÍO TEA: No mes desetembro editamos os cartaces e trípticosdivulgativos do campo de voluntariado dorío Tea que se desenvolveron en outubro.Este material foi enviado a todos osparticipantes do Proxecto Ríos e aosconcellos limítrofes da bacía do Tea. Paradivulgar as actividades que se están a

desenvolver no Tea, editouse un trípticoco título de “Proxecto Tea” onde secomenta de xeito resumido as actividadesrealizadas ao longo de tres anos arredordo río Tea.

CURSO DE FORMACIÓN OUTONO 2009:Igual que en primavera, en outonorealizouse o curso de formación decoordinadores do Proxecto Ríos, para oque se editou un cartaz divulgativo coaprogramación do mesmo.

II LIMPEZA SIMULTÁNEA DE RÍOS:Continuamos en 2009 coa segundaedición da limpeza simultánea de ríos endiferentes concellos de Galiza. Parapromocionar a actividade editouse uncartaz divulgativo que foi repartido portodos os lugares onde se desenvolveronas limpezas. Ademais, reeditamos oprotocolo de actuación sobre a limpezaecolóxica dun río e camisolas que se lleentregaron a todos os participantes.


algúns dos materiais editados


Actividades mensuais do Proxecto Ríos

XANEIRO

15/01/09 Entrevista Radio ECA Informe Anual 2009

16/01/09 Programa natureza TVG Informe Anual 2009

19/01/09 Radio Voz Informe Anual 2009

19/01/09 Periódico La opinión A calidade das augas do 40% dos ríos do arco ártabro e fisterráé deficiente

FEBREIRO

04/02/09 Rolda de Prensa para a Presentación do Calendario 09 e Roteirríos 09

05/02/09 Periódico Galicia Hoxe Descubrindo o lado humano dos ríos

06/02/09 Periódico La Voz de Galicia Santiago El Proxecto Ríos pondrá en valor elpatrimonio etnográfico fluvial de Galicia

06/02/09 Periódico La Voz de Galicia Carballo EL Proxecto Ríos de ADEGA incluirá este añorutas por los batáns de Mosquetín.

07/02/09 Entrevista Radio Cadena Ser

10/02/09 Entrevista Radio Fusión, programa os Viraventos Os pozos de Castieixas.

11/02/09 Rolda de Prensa para a Presentación do Ríos de Lingua e Cultura

11/02/09 Entrevista Radio Galega, programa O tren do serán Ríos de Lingua e Cultura

11/02/09 Páxina web Cultturagalega.org Preséntase ríos de lingua e cultura

12/02/09 Entrevista Radio Cerna, Ríos de Lingua e Cultura

13/02/09 Entrevista Radio Cerna, Presentación do Calendario 09 e Roteirríos 09

13/02/09 Periódico dixital Vieiros Proxecto Ríos presentou hoxe Ríos de Lingua e Cultura

14/02/09 III Xornadas Voluntariado Ambiental Pozos de Castieixas

15/02/09 III Xornadas Voluntariado Ambiental Pozos de Castieixas


MARZO

06/03/09 Presentación na Sociedade de Caza e Pesca de Silleda

05/03/09 Entrevista Radio Voz, EA e Proxecto Ríos

07/03/09 Saída Formativa no Concello de Muxía

08/03/09 Saída Formativa coa Sociedade de Caza e Pesca de Silleda

11/03/09 Periódico La Voz de Galicia Ed. Carballo Adega extiende a los batáns do mosquetínsu programa de itinerarios roteirríos

14/03/09 Saída Formativa coa UNED

14/03/09 Roteirríos 09. Batáns de Mosquetín. Vimianzo

15/03/09 Periódico La voz de Galicia Ed carballo De marcha por el río grande

24/03/09 Saída PR IES Rosalía de Castro

25/03/09 Saída PR IES Rosalía de Castro

27/03/09 Presentación e saída formativa no CPI Viaño Pequeno de Trazo

28/03/09 Ponencia do Proxecto Ríos, Curso Participación, Educación e divulgación Ambiental,26,27 e 28 de Marzo. Universidade de Santiago de Compostela

30/03/09 Presentación do Proxecto Ríos na UDC.

30/03/09 Reunión co Concello de Oroso

31/03/09 Saída PR CPI Viaño Pequeno Trazo.

ABRIL

01/04/09 Saída formativa na UDC

02/04/09 Saída formativa no CEIP Chans Bembrive de Vigo

02/04/09 Presentación do proxecto Ríos no Concello de Ordes

07/04/09 Presentación do resultado do campo de voluntariado ambiental do río tea, napresentación da convocatoria 2009 de Voluntariado e EA en ríos no MARM

08/04/09 Periódico Galicia Hoxe O proxecto Ríos exemplo no estado

14/04/09 Presentación da Campaña de primavera, Club de prensa 12.00h

14/04/09 Prensa dixital Vieiros. Adega reforzará a busca de especies invasoras nos cursosfluviais na campaña de primavera do Proxecto Ríos


14/04/09 radio Galega O tren do serán

14/04/09 radio Cope.

15/04/09 Periódico Galicia hoxe A degradación dos bosques de ribeira centra a nova edicióndo Proxecto Ríos.

15/04/09 periódico la Voz de Galicia Ourense Adega y Proxecto Ríos incluye una actividad enAllariz dentro de su programa de rutas anuales Adega y Proxecto Ríos incluye una actividad enAllariz dentro de su programa de rutas anuales.

15/04/09 periódico La voz de Galicia La campaña primaveral del Proxecto Ríos se centrará enla evaluación del bosque de ribera.

16/04/09 Presentación do PR no barco de Valdeorras, na semana do ambiente.

17/04/09 saída formativa no barco dentro da Semana do ambiente.

18/04/09 IX Xornadas de Formación de coordinadores de grupo do PR, EHEC, Vilagarcía deArousa.

23/04/09 saída formativa IES Pontecaldelas.

22/04/09 mesa de traballo especies invasoras, CHN.

25/04/09 Roteirríos 09 Allariz.

26/04/09 saída formativa Concello de Vigo, río Eifonso.

29/04/09 saída Formativa IES Xelmirez II, río Sarela.

MAIO

07/05/09 Saída Formativa IES Arzúa.

08/05/09 Saída Formativa Val de Esmelle Ferrol.

09/05/09 Saída formativa Ribadeo.

11/05/09 Saída Formativa no IES de Muxía.

12/05/09 Saída Formativa CPI Castro Caldelas.

14/05/09 Saída Formativa Concello do Barco de Valdeorras.

16/05/09 Saída Formativa Asociación Cultural O Castro e O Rabo do Galo (Miño).

16/05/09 Saída Formativa Concello de Ordes.

19/05/09 Saída Formativa CEIP de Barro.


22/05/09 Saída Formativa Barco de Valdeorras.

22/05/09 Saída Formativa CEIP Otero Pedraio Barco de Valdeorras.

26/05/09 Saída Formativa co IES A Piringalla de Lugo.

27/05/09 Saída Formativa co CEIP de Cervo.

28/05/09 Saída Formativa co IES Marqués de Sargadelos (Cervo).

XUÑO

01/06/09 Saída Formativa coa Fundación Ortegalia (Ortigueira).

06/06/09 Charla e Saída Formativa coa Asociación Arelas de Aquelar (Sanxenxo).

15/06/09 Saída Formativa coa asociación AETNA (Fene).

20/06/09 V Encontros de Voluntariado do Proxecto Ríos (Museo do Pobo Galego).

24/06/09 Presentación Proxecto Ríos na Asociación AETNA (Fene).

25 27/06/09 VI Xornadas galegas de EA.

27,28 e 29/06/09 Asistencia aos encontros da Red Ibérica de Proyecto Ríos.

XULLO

18 19/07/09 Jornadas de pesca sostenible, San Tirso D´Abres.

21/07/09 Saída Formativa Concello de Vedra.

AGOSTO

26/08/09 Actividade no río Sarela no programa do Concello de Santiago: “Vive o Verán”.

SETEMBRO

03/09/09 Asesoramento adopción de ríos Concello de Muxía.

15/09/09 inicio da campaña de outono do PR.

17/09/09 Entrevista con Miguel Piñeiro no programa Ríos e Montes da Radio Galega.

21/09/09 Saída Formativa coa Asociación de Discapacitados de Allariz.


21 24 de setembro Curso de formación na mariña CIG.

23/09/09 Rolda de Prensa Limpeza simultánea de ríos.

23/09/09 Entrevista radio galega Limpeza simultánea de ríos

26/09/09 X Curso de formación de PR.

27/09/09 Limpeza simultánea de ríos.

29/09/09 Charla PR no CEIDA.

OUTUBRO

01/10/09 Entrevista Radio Cerna. Campo de Voluntariado do Río Tea.

05/10/09 Rolda de prensa presentación do Campo de Voluntariado do Río Tea.

13/10/09 Saída Formativa co IES de Monterroso.

14/10/09 Entrevista PR Cadena Ser El Bierzo.

27/10/09 Saída Formativa co IES de Arzúa.

28/10/09 Saída Formativa co CEIP de Cervo.

29/10/2009 Saída Formativa co IES Marqués de Sargadelos (Cervo).

29/10/09 Jornadas "Agua, Medio Ambiente y Participación, Abegondo, CEIDA.

NOVEMBRO

5/11/2009 Entrevista Proxecto Ríos en Radio Culleredo.

12/11/2009 Presentación do Proxecto Ríos na Facultade de Xeografía e Historia da USC.

13/11/2009 Saída formativa Facultade de Xeografía e Historia da USC. Río Sarela.

13/11/2009 Conferencia sobre o Proxecto Ríos no Curso Básico de Voluntariado da USC.Facultade de matemáticas.

24 27/11/2009 III Congreso nacional sobre especies Exóticas Invasoras, 24 27 de Novembro,Zaragoza, Grupo de especialistas en Invasións Biolóxicas (GEIB).


Aparición en medios de comunicación

A continuación expoñemos a repercusión das actividades do Proxecto Ríos na prensaescrita durante este ano 2009. Aparecen os xornais máis relevantes da nosa comunidade.

La Voz de Galicia.

“El Proxecto Ríos pondrá en valor el patrimonio etnográfico fluvial de Galicia”(06/02/09). Edición Santiago.

“El Proxecto Ríos de Adega incluirá este año rutas hasta los Batáns do Mosquetín”Roteirríos 09 (06/02/09). Edición Carballo.

“Adega y Proxecto Ríos incluye una actividad en Allariz dentro de su programa derutas anuales” Roteirríos 09 (13/03/09) Edición Ourense.

“Búsqueda de más voluntarios que se sumen al Proxecto Ríos, surgido para cuidar lanaturaleza” (06/03/09). Edición Lemos.

“De marcha por el río Grande” Roteirríos 09 (15/03/09). Edición Carballo.

“Ordes promueve el voluntariado verde para que los vecinos defiendan el medioambiente” (03/04/09). Edición Santiago.

“La campaña primaveral del Proxecto Ríos se centrará en la evaluación del bosquede ribera” (15/04/09) Edicións: Santiago, Deza e Barbanza

“Temos dous grupos de traballo inspeccionando o estado do río Umia”. Entrevista aVirginia Rodríguez (Coordinadora do Proxecto Ríos) na sección “A Pie de Calle”17/04/09. Edición Arousa.

“Los voluntarios verdes ordenses se estrenan chequeando la «boa saúde» de lasaguas del río Cabrón” Saídas formativas (19/05/09). Edición Santiago.

“Escolares de Trazo divulgan en un blog los ríos de su municipio” Encontros deVoluntariado (17/06/09). Edición Santiago.

“La estación Encoro do Con acoge unas jornadas formativas para coordinadores delProxecto Ríos” (15/09/09). Edición Arousa.

“Limpieza del río Caselas este domingo” Limpeza de ríos 2009 (22/09/09) EdiciónVigo.


“Lalín mantiene abierta la inscripción para la limpieza del río Asneiro el domingo”Limpeza de ríos 2009 (24/09/09) Edición Deza.

“Adega y voluntarios de la zona limpiarán el Barbaña a su paso por Seixalbo”(25/09/09) Edición Ourense.

“Vecinos de Cuntis retirarán basura del cauce del Gallo” Limpeza de ríos (25/09/09)

“Reclutan voluntarios para la limpieza del río Liñares a su paso por Lagartóns”Limpeza de ríos (25/09/09).

“En el Sar se encontró hasta el chasis de una moto”. Limpeza de ríos 2009(28/09/09). Edición Galicia.

“Basura a toneladas en los ríos gallegos” Limpeza de ríos 2009 (28/09/09). EdiciónGalicia.

“Un río sembrado de colchones” Limpeza de ríos 2009 (28/09/09) EdiciónPontevedra.

“Los voluntarios recuperan 350 kilos de basura del río Anllóns” Limpeza de ríos2009 (28/09/09) Edición Carballo.

“Lo que esconden nuestros ríos” Limpeza de ríos 2009 (28/09/09) Edición Ourense.

El Correo Gallego

“Proxecto Ríos de Adega, exemplo de ámbito estatal” Campo de Voluntariado doTea (08/04/09) Portada.

“A degradación dos bosques de ribeira centra a nova edición do Proxecto Ríos”(15/04/09) Santiago.

“O Proxecto Ríos reúne os seus participantes” Encontro de Voluntariado (18/06/09)Portada.

“Comeza a campaña de outono do Proxecto Ríos” (15/09/09) Portada.

“Comeza o Proxecto Ríos cunha limpeza integral o domingo” Limpeza de ríos(24/09/09) Portada.

Xornal de Galicia“Retiran seis toneladas de basura de ríos gallegos” Limpeza de ríos (29/09/09)


Faro de Vigo

“El Centro de Hidrobioloxía de O Con acoge el inicio del Proxecto Ríos” (17/04/09).Edición Arousa.

“Lalín participa el 27 de septiembre en la limpieza simultánea del Proxecto Ríos”Limpeza de ríos (28/07/09) Edición Deza Tabeirós Montes.

“Mil kilos de basura a orillas del río” Limpeza de ríos (28/09/09). Edición DezaTabeirós Montes.

“El Umia se beneficia de la campaña de limpieza de los ríos de Galicia” Curso deformación e limpeza de ríos (18/09/09).

“Los ecologistas retiran dos contenedores de plásticos en sólo 500 metros delUmia” Limpeza de ríos (28/09/09)

“¿El Lagares? Bajo la basura” Limpeza de ríos (28/09/09)

La Opinión (A Coruña)

“La calidad de las aguas del 40% de los ríos del Arco Ártabro y Fisterra es deficiente”Informe Anual (19/01/09).

Galicia Hoxe

“Descubrindo o lado humano dos ríos” (05/02/09).

“Proxecto Ríos de Adega, exemplo de ámbito estatal” Campo de Voluntariado doTea. (08/04/09).

“Adega reforzará a busca de especies invasoras nos cursos fluviais na campaña deprimavera do Proxecto Ríos” (14/04/09).

Vieiros

“O Proxecto Ríos presentou aos medios de comunicación a programación para oano 2009” (10/02/2009).


“ADEGA Proxecto ríos organiza a III xornadas de Voluntariado ambiental”. Pozos deCastieixas (13/02/09).

“Proxecto Ríos presentou hoxe o Programa Ríos de Lingua e Cultura” (14/02/09).

Periódico dixital culturagalega.org

“Preséntase Ríos de Lingua e Cultura” (11/02/09).

A Nosa Terra

“Domingo con botas” Limpeza de ríos (28/09/09).

El Progreso

“Adega saca del Rato en una mañana mil kilos de basura y material contaminante”(28/09/09).

ABC

“ADEGA organiza este domingo a limpeza simultánea de 22 ríos” Limpeza de ríos(28/09/09) Edición Galicia.

De seguido enumeramos as entrevistas e intervencións sobre as actividades desenvolvidaspolo Proxecto Ríos en radio e televisión, así como as roldas de prensa realizadas:

XANEIRO

15/01/09 Entrevista Radio ECA Informe Anual 2009

16/01/09 Programa natureza TVG Informe Anual 2009

19/01/09 Radio Voz Informe Anual 2009


FEBREIRO

04/02/09 Rolda de Prensa para a Presentación do Calendario 09 e Roteirríos 09

07/02/09 Entrevista Radio Cadena Ser

10/02/09 Entrevista Radio Fusión, programa os Viraventos Os pozos de Castieixas.

11/02/09 Rolda de Prensa para a Presentación do Ríos de Lingua e Cultura

11/02/09 Entrevista Radio Galega, programa O tren do serán Ríos de Lingua e Cultura

11/02/09 Páxina web Cultturagalega.org Preséntase ríos de lingua e cultura

12/02/09 Entrevista Radio Cerna, Ríos de Lingua e Cultura

13/02/09 Entrevista Radio Cerna, Presentación do Calendario 09 e Roteirríos 09

MARZO

05/03/09 Entrevista Radio Voz, EA e Proxecto Ríos

ABRIL

14/04/09 Presentación da Campaña de primavera, Club de prensa 12.00h

14/04/09 radio Galega O tren do serán

14/04/09 radio Cope.

SETEMBRO

17/09/09 Entrevista con Miguel Piñeiro no programa Ríos e Montes da Radio Galega.

23/09/09 Rolda de Prensa Limpeza simultánea de ríos.

23/09/09 Entrevista radio galega Limpeza simultánea de ríos

OUTUBRO

01/10/09 Entrevista Radio Cerna. Campo de Voluntariado do Río Tea.

01/10/09 Revista Quercus. Convocatoria Campo de Voluntariado río Tea.

05/10/09 Rolda de prensa presentación do Campo de Voluntariado do Río Tea.


14/10/09 Entrevista PR Cadena Ser El Bierzo.

NOVEMBRO

5/11/2009 Entrevista Proxecto Ríos en Radio Culleredo.


Equipa educativa

A equipa educativa do Proxecto Ríos está formada polos seguintes Educadores

Ambientais de ADEGA:

Virginia Rodríguez. Licenciada en Química. Coordinadora do Proxecto Ríos. ADEGA.

Ramsés Pérez. Pedagogo e Educador Ambiental. Vocal de Educación Ambiental de

ADEGA.

Francisco Bañobre. Licenciado en Bioloxía., responsable de grupos do Proxecto

Ríos.

Maria Xose Castro, Licenciada en Bioloxía, Educadora Ambiental, responsable da

limpeza de ríos e das actividades complementarias do proxecto (roteirríos, cursos

de formación, …).


Agradecemos a todos aqueles

grupos de voluntarios/as que están a

participar no Proxecto Ríos a súa

colaboración na elaboración do Informe

Anual de Estado de Saúde dos Ríos

Galegos 2007. Proxecto Ríos ADEGA.

Grupo Scout Alhoia

Diana Vazquez e NelsonBarbeitos

IES A Piringalla, Lugo

IES Tomiño

Ecovixias Divina Pastora

Asociación ALUME

Proxecto Home Lugo

IES Martaguisela, O Barco deValdeorras

Susana Lamosa, Miriam Soliño eMaria Estévez

Xabier García , Adrián Novoa,Verónica Pérez, Angel Prada

IES Miguel Angel GonzalezEstevez, Vilagarcía de Arousa

Familia López Fernandez

IES Pontecaldelas

Asociación Caza e pesca Silleda

IES Rosalía de Castro, Santiago deCompostela

IES Chano Piñeiro, Forcarei

IES Chan do Monte

IES Valga

IES Arzua

CPI Alfonso VIII, Obradoiro RíoUmia, Caldas de Reis

IES Espiñeira, Boiro

Asociación pola defensa do Val deLiñares

Gentalha do Pichel

IES Pontepedriña, Santiago deCompostela

CEIP Amor Ruibal, Barro

IES Sar, Santiago de Compostela

IES de Meaño

IES A Basella, Vilanova de Arousa

ADEGA Vigo

Colectivo Ecoloxista do Salnés

IES Rodeira, Cangas

Enxeñeiros sen fronteiras

IES Monterroso

Asociación A Groba

IES Manuel García Barros

Laura Fernandez López

CPI Viaño Pequeño

Carmela, Esteban, Remedios, Evae Diana

Juan Ramón López Domínguez

Asociación Deportiva Venados

4x4

IES 12 de outubro alunos/as 4ªESO,

Ourense


Luis Dieguez Gonzalez e Teresa

Codrás Robles

Paula Dominguez

Emilio Sánchez

Aetna

Fernando Bandín

Asoc. Veciños Val de Esmelle

Pier, Martina; Sergio e Quique

Xosé Calleja López

IES Lagoa de Antela 4º de ESO

IES Castro de Baroncelli

CEIP de Cervo

IES Marques de sargadelos

Fundación Ortegalia (EmmA

Sandá; Elisa Gonzalez e Paulo

Lago)

Tamén agradecer aos voluntario/as

que non puideron enviar, por diferentes

motivos, as súas inspeccións pero que

están a contribuir coas súas aportacións

ao Proxecto Ríos.


Iniciativa de:

Co financiamento de:

CONSELLERÍA DE MEDIO AMBIENTE TERRITORIO E INFRAESTRUTURAS Dirección Xeral de Sostibilidade e Paisaxe

Documents

Informe do estado de saúde dos ríos galegos 2009 RIOS GALEGOS 2009.pdf · momento para pararse, reflexionar e mirar o treito de río navegado para coller folgos e reorientar o fluír