Iniuchadh Ar an Gcumas Datheangach

8/17/2019 Iniuchadh Ar an Gcumas Datheangach

1/319


2/319


3/319


4/319


5/319

CLÁR

Clár _____________________________

Focal buíochais __________________

1 Réamhrá _____________________

1.1 Modheolaíocht


6/319

1.3 Sociolinguistic background to t

1.3.1 Social and demographic cha

1.3.2 Weakening of acquisition of

1.3.3 Erosion in the social density

1.3.4 Educational performance in

1 3 5 Education policies in the Ga


7/319

Clár

2.4 Séimeantaic ________________

2.4.1 An réamhfhocal _________ 2.4.2 An briathar _____________

2.4.3 Cén dath? ______________

2.4.4 Slán a fhágáil ___________

2 4 5 An bhfuil cead ag ?


8/319

3.2 Deilbhíocht _________________

3.2.1 An t-ainmhfhocal: an uimhir io3.2.2 An briathar: an aimsir chaite m

3.2.3 An aidiacht _______________

3.3 Comhréir ___________________

3.3.1 An chlaoninsint _________


9/319

Clár

4.4.2 Comhchlaonadh _________

4.5 Pragmataic _________________ 4.5.1 Comparáid dhíreach _____

4.5.2 Comhchlaonadh sa Ghaeilge

4.6 Líofacht ____________________

4.6.1 Tréithe líofachta agus mílíof


10/319

6.2.1 Comparáid dhíreach _____

6.2.2 Comhchlaonadh _________ 6.2.3 Tréithe eile a bhfuil simpliú

6.3 Comhréir ___________________


6.3.2 Comhchlaonadh _________


11/319

Clár


7.5.2 Comhchlaonadh sa Ghaeilge 7.6 Líofacht ____________________

7.7 Foghraíocht ________________

7.8 Inscne _____________________

7.9 An claochlú tosaigh __________


12/319

9.2 Scóráil chumais sa dá theanga

9.2.1 Scórinnéacs dátheangach _ 9.3 Socheolaíocht an chumais dhát

9.3.1 Gnéas (agus aois) de réir an

9.3.2 Aois agus an ghnóthachtáil

9.3.3 Cóimheas Gaeilgeoirí sa sco


13/319

Clár

10.7 Moltaí ginearálta i leith an mhi

10.7.1 Moltaí do thuismitheoirí agu

10.7.2 Moltaí do mhúinteoirí ____

10.8 Feidhm á tabhairt don chóras

10.9 Moltaí maidir le taighde breise

Léitheoireacht bhreise ____________


14/319

Focal buíochaisTáimid an-bhuíoch de na daltaí a ghlac páscoile, de na hagallóirí, de na trascríobhaitTáimid go mór faoi chomaoin ag PríomhhOideachas Gaeltachta agus Gaelscolaíochta le haghaidh an staidéir seo. Gabhaimid áfoireann Acadamh na hOllscolaíochta Gaeilgan saothar seo an cúnamh ar fad a tugadh d


15/319

Réamhrá


16/319

is fearr atá le fáil d’aoisghrúpa 7–12 bliainsealbhú an Bhéarla i measc na bpáistí céann

seo sa Ghaeltacht (Catagóir A), na páistí a tgur ísle i bhfad an leibhéal gnóthachtála i leibhéal gnóthachtála a thuairiscítear i meaTá gach cosúlacht air gurb í an ghnóthachden aoisghrúpa seo sa Ghaeilge, gurb í is aisampla den líon seo i gcúinsí na Gaeltachta


17/319

1. Réamhrá

gan Coscán’ mar a tugadh air sna hagallaimheil an t-ábhar don aoisghrúpa agus go raib

na leabhar, rud a thabharfadh deis do na pleabhar. Chlúdaíomar na téacsanna clóite spáistí in ann aon téacs a léamh agus go mbleith.

Rinneamar iarracht modh aonteangach a bab héidir. Dúradh leis na páistí gur leabha

h b dh dh G il i t


18/319

Sa tionscadal seo, cloíodh le gnáthrialachmeasc páistí, go háirithe i gcás aithne na bp

neamhlochtach atá á chur i láthair sa taighdhream ar leith. Cuirtear torthaí socheolaíoagus níl aon duine aonair inaitheanta ná ní

1.1.2 Na hagallaimhCuireadh dhá agallamh ar na páistí. Bhí dhá aonarach ina raibh páiste amháin ag caint (


19/319

1. Réamhrá

teangeolaíochta inar féidir sin a dhéanamh:agus líofacht. Tugann an chomparáid dhíre

chumais atá ag na páistí sna teangacha i réimsí inar féidir comparáid indíreach a dteangeolaíochta ina bhfuil ianaise d’athruitinmheánach i gceist nó forás faoi anáil na te“míchuí” de réir chóras na Gaeilge traidisiúnchaighdeán lárnach). Cé go mbainimid leashathruithe seo, tuigimid go bhfuil suntas le


20/319

himpleachtaí don tír ar fad. Chun aghaidh cuirimid moltaí ar fáil chun treoir a thabha

sheachadadh chun na glúine óige. Cuirimid mIs é leas phobal na Gaeilge ina gcúinsí réadú

1.2 Cumas agus ceannas sa dáSa phlé ar an dátheangachas ní mór na hoc

• chomh maith leis na buntáistí pra


21/319

1. Réamhrá

3. An bhfuil rian an tsealbhaithe dháthgo háirithe i dtaobh na Gaeilge de, a

gceist?Bhí focheist taighde thábhachtach freisin thiomsú ina taobh:

• An bhfuil rian ag cúinsí sochtheanbhaintear amach sa ghnóthachtáil d


22/319

go minic, .i. ‘aontreoch’ (gá don mhmhórtheangóir an mhionteanga a s

mórtheanga, comhuaineach leis an m• i gcomhthéacs mar seo, is minic nó i

ná an mhionteanga, agus is í an msealbhú laghdaithe a bhíonn i gcei

• idir dhá theanga i gcomhthéacs dátcódmheasctha a bhíonn ann ná: an

i lú ó l h


23/319

1. Réamhrá

1.2.2 Foinsí agus litríocht Tá litríocht leathan bhorrúil ar ghnéithe go

de bhás teangacha, agus ní féidir a lua ansethuas á bhunú i dtaobh na Gaeilge ach go hÓ Giollagáin agus Ó Curnáin (2012), Mac Co2011, 2015 le teacht), Ó Giollagáin agus MSmakman (2009), agus ar Sture Ureland (1

Níos faide ó bhaile, spíon Schmidt (1985) ai bá Dh b l A t áil ( í


24/319

1.3 Cúlra sochtheangeolaíochtSa litríocht sochtheangeolaíochta is féidir

seo. I measc na dtuiscintí a saothraíodh sa tchineál an dátheangachais a chleachtann na

• Athruithe sóisialta agus déimeagrafasa Ghaeltacht

• Anailís ar an laghdú ar sheachadadhhi l ht í tá i d


25/319

1. Réamhrá

sa Ghaeltacht ina dtógtar breis is duine as bis mó Gaeilge, go mbíonn cainteoirí óga

chomhaoiseacha ina mbíonn ar a laghad ledtí go bhfoghlaimeoidh siad Gaeilge ar scoi

1.3.3 Creimeadh ar dhlús an phobaSna saothair chéanna (Mac Donnacha et al. 2go bhfuil creimeadh suntasach á dhéanamhGhaeilge á labhairt mar ghnás sóisialta i me


26/319

chóras oideachais i gceantair Ghaeltatá á dtógáil le Gaeilge.’

1.3.5 Polasaithe oideachais sa GhaDíríonn na saothair sin thuas uile aird arsoláthar a dhéanann an córas oideachais aal. 2001; Mac Donnacha et al. 2005; Mac Ní léir polasaí oideachais Gaeltachta a bheriachtanais na gcainteoirí dúchais agus na


27/319

1. Réamhrá

chothromaíocht chumais sa dátheangachas14) ar dhátheangachas na Mandairínise a

notion that perfectly balanced bilinguals m

1.4 SainmhínitheAnseo síos tá liosta sainmhínithe de théarm

• T1 agus T2: Sa saothar seo, is é an


28/319

• Buntuiseal: foirm an ainmhocaiheidhmítear go minic sa suíomh gin

• Páiste meánach nó dalta meánachi sraith faisnéise uimhriúla. Is féidimheánaigh an toradh atá ar an meá

• Z-scór (Z-score): líon na ndiall caghrúpa, féach an plé i bhFochaibidil


29/319

Introduction


30/319

Irish in the 7–12 year-old age group, in this,Irish, and we compare this Irish acquisition

There is no doubt that the quality of attainin this instance) among children whose homwho represent half the relative age cohort, iin the results of the exclusive Irish age cohthe best half of the age cohort (for Irish), ‘isexpect to ind in a sample this size in the cu


31/319

1. Introduction

accompanying the pictures was covered wso that the children would not be able to re

input would be restricted.An effort was made to undertake the intervthe two languages. The children were told tan Irish language mode would not impact oEnglish mode on the Irish mode), and the either exclusively in Irish or exclusively in E

h t id it bl b i f th


32/319

1.1.2 InterviewsThe children were interviewed twice. Each i

with a child on his or her own (in Irish anthe same school speaking together (in Irisna hOllscolaíochta Gaeilge, in An Cheathrúaspects of the recordings and their storage

Each individual interview contained two secshort general conversation between the inte

f h ll b d h


33/319

1. Introduction

children’s relative ability in each languageindirect comparison can be made betweenthose linguistic categories where there is ev(either through internal development or thrOther internal changes were categorised as(whether traditional local standard or nachanges’ to refer to these changes, it is impof such changes in the context of bilingualisbilingualism. For a minority language, it is i


34/319

to guide those who wish to transmit Irish tofor the beneit of the Department of Educahow best to support the Irish-speaking comcircumstances.

1.2 Ability and dominance in bWhen discussing bilingualism, it is necessa


35/319

1. Introduction

3. Is there evidence of bilingual acquisespecially with regard to Irish, and i

There was also an important additional revidence was available:

• Is there evidence for sociolinguisticbilingual attainment?

Speech is the primary mode in general langu


36/319

• simultaneous, unidirectional bilin‘simultaneous’ (acquisition of majorthe minority language); ‘unidirectiomajority language, although the mminority language)

• in this type of context, the acquisitieffective, the majority language istypically characterised by incomple


37/319

1. Introduction

beag → níos lú (‘small → smaller’). A youngpart of his or her repertoire, e.g. using níosbe demonstrating incomplete acquisition. outcome due to a transgenerational changeknow (in the parental generation), and chane.g. níos lú → níos beag (in the younger gdistinguish between the two processes. The

1.2.2 Sources and literature


38/319

Noetzel (2006), Fishman (1989, 1991, 20Hagège (2009), Hill and May (2013), JonMontrul (2008). As for the linguistic analyson dialect and linguistic studies, for examphAnluain (1960) and the Oficial Standard (

1.3 Sociolinguistic backgroundThe sociolinguistic literature provides a rele


39/319

1. Introduction

1.3.2 Weakening of acquisition of IrVarious research studies focusing on the a

al. 2005, Ó Giollagáin, 2002, 2005, 2011 ato ind a Gaeltacht area where more than means that even in the areas where Irish isare participating in social networks wherespeakers who remain practically monolingu

1.3.3 Erosion in the social density o


40/319

It is also obvious that the Gaeltacht edinto active Irish speakers, those wfrom Mac Donnacha et al. (2005) anthat the opposite is happening: thsystem in Gaeltacht areas is reinfobeing reared speaking Irish.’

1.3.5 Education policies in the GaelAll of these studies, cited above, highlight dif


41/319

1. Introduction

on Mandarin and English bilingualism concthat perfectly balanced bilinguals may be m

1.4 DefinitionsBelow is a list of deinitions of basic terms u

• L1 and L2: In this study, L1 refers trefers to an additional language adTherefore in a conversation in Irish


42/319

• Average child or average pupil: ththe relevant numerical data series. Iaverage pupil corresponds to the av

• Z-score: The z-score associated witthat the result is from the group me

• P -value: the probability that a sampwhen the null hypothesis (H

0) is tru


43/319

Gaeilge


44/319

Bhunaíomar Cairt 1 ar na leamaí calabraithdáileadh na bpáistí de réir líon ardaitheaccalabraithe ar chlé go dtí an páiste is airde lpáistí rangaithe ina dtrí hoghrúpa:

• Foghrúpa A (ar thaobh na láimhecomparáideach leamaí calabraithe a

• Foghrúpa B (i lár na léaráide): tá lío


45/319

2. Gaeilge

• Leamaí T2 (Béarla) roimh na 1990í,liftáil

• Leamaí T2 (Béarla) le linn na 1990í• Leamaí T2 (Béarla) le linn na 2000t

Is ar an idirdhealú seo a bhunaíomar an ha

2.1.2 Leamaí T2 sa Ghaeilge


46/319

i bhfeidhm. Is é sin, tá breis focal Béarla ag lthaobh na láimhe deise i gCairt 4.

Rinneamar anailís ar na leamaí ar fad maidgCairt 5 líon comparáideach na leamaí T1 agIs léir, mar a bheií ag súil leis, gur ag páistí 1 ar ais X i gCairt 5). Is ag páistí indibhidiúlde na leamaí Béarla. Is léir, ar an taobh eile10 ar dheis ar ais X i gCairt 5).


47/319

2. Gaeilge

Is ainmhocail iad beagnach leath (47.6%) bhriathair agus i gcatagóir na haidiachta amíchuí ó thaobh na deilbhíochta de, agus l

ainm bhriathartha atá an ráta is airde de na

Catagóirghramadúil

% Leamaí % Míchuí(iomlán)

% M(me

Ainmhocal 47.6 9.9 1.7

Briathar 17 2 16 5 6 9


48/319


49/319

2. Gaeilge

-anna < -annaí 4 ;* -eoga ~ -óga < -eog

Chatagóiríomar na samplaí caighdeánaithe

Ginideach uathaTá laghdú suntasach ar úsáid na foirme ginsheasann i suíomh an ghinidigh go coitiant(féach 2.3.6) agus le hathruithe foghraíocht

As na 671 leama atá san uimhir uatha (sa


50/319

déanaíonn, gheobhóidh, tógaíonn;

agus samplaí míchuí de bhriathra an dara r

tosann, oibreann, imidh.

Is de réir an chéad réimnithe a réimníonnagus feidhmíonn siad an chuid eile (26.2%)

An fhoirm tháite agus an fhoirm scartha

2 G il


51/319

2. Gaeilge

Leagan Cuí Míchuí

Caite chonaic 31 1chuaigh66 43 1

Coinníollach gheobhfadh 13 1

Caite rug 6 2

Coinníollach thiocfadh 8 3

déarfadh 10 1


52/319

An briathar mírialta — foirmeacha spleácTá seachhoirmeacha sa suíomh spleách diagus ar ) agus fo-ordaitheach (i ndiaidh go)

seachhoirmeacha.

Ar an meán, i suíomh spleách an bhriathair, Tá leaganacha freisin nach bhfuil cuí de réirthraidisiúnta cheantar na bpáistí:

ní rinne (< ní dhearna); go rinne (< g

2 G il


53/319

2. Gaeilge

2.2.3 An aidiacht Is aidiachtaí iad 8% de na leamaí ar fad. Isar an meán) agus ní bhaineann aon seach

seachhoirmeacha deilbhíochta i gcás 14.3mbreischéim agus ar uimhir iolra na haidia

An bhreischéimIs iad na haidiachtaí a chuireamar i mbuna raibh ar a laghad cúig chomhartha in iom


54/319

Líon daltaí,cuí

Líon daltaí,míchuí

Iomlá

salach 3 38 41

dearg 7 31 38

bán 11 34 45

dathúil 12 31 43

mall 29 19 48

2 Gaeilge


55/319

2. Gaeilge


56/319

2. Aimsir chaite (dúirt , tharla, thug (or

a. tá siad ag dúirt hip-hip-hurray .

b. d’héadfadh rud eicínt a tharla.

c. bhí daoiní ’ tug amach tuí dho na

3. Ordaitheach, dara pearsa (abair , bai

2 Gaeilge


57/319

2. Gaeilge

simplí. Maidir le uaidh (< ó), tá uaidh mar rbpáistí. Ach mar réamhhocal simplí tá uaid

I gcás an réamhhocail thrí , tarlaíonn go gcusa Ghaeilge thraidisiúnta ag obair mar réam

Ghabh an traein ansin tríd... tríd an..

Cuireann cuid de na daltaí dobhriathar i suíi), nó istigh i gan urú8* sna samplaí seo:


58/319

de réamhhocal ar leith in úsáid ag 11 daltaa bhfuil leagan den réamhhocal seo aige/a61% uaidh an, ó an (~ ón) vs. 39% ón amh

agus leaganacha scartha ag ceathrar acu ag

An forainm réamhfhoclachI seachhoirm eile deilbhíochta scarann naréamhhoclaigh (thraidisiúnta). Mar a léirísheacht leama réamhhocail san uimhir uat

2 Gaeilge


59/319

2. Gaeilge

garraí beag on top cno- kinda... yeah

As in cé méid duine atá ar na capaill

Instead of é a chrochadh.

Cuid suntais gur réamhhocail ag a bhfuil séia shealbhaítear níos déanaí ná réamhhoca

2.2.6 Bá an ghuta sna forainmneac


60/319

Mar is léir ó Thábla 10, tá comhhocal amháieile ag buachaill eile ach tá 11 comhhocal a

Just cuireann siad e-, kinda móin-rtéiidh sé suas an traein... agus ansach kinda horn-rud atá ann... agus abíonn bíonn sibh a’(?)... bíonn sé a’ m gearstick . [C11f]

Baineann na trí chomhartha de tine-rud le ci ib í i il

2. Gaeilge


61/319

2. Gaeilge

Cuspóir ainmhoclach (cuí): Rinn

Cuspóir forainmneach (cuí): Triá

Ainm briathartha le hainmfhocal Ó thaobh chomhréir chuí na Gaeilge de, tá tainmhocal i bhfeidhm an chuspóra. Foirmeaamháin atá ag naonúr as na 50 páiste ar fadgcás an struchtúir chomhréire seo, mar sin( l h d id d ) á d l í (21)


62/319

bheadh tú in ann ringeáil é.

caithidh tú watcháil iad.

Tá an cóimheas seo ag teacht leis an gcéa(10.3% ar an meán) atá ina leamaí T2. Tá(ainmní) in ionad an horainm iad (cuspóir

Bheadh mé in ann stopadh agus cur

2. Gaeilge


63/319

. Gae ge

Dúirt Dónall go raibh caoire in frontcaoire os ár gcomhair’))

Dúirt Dónall go dtabharfaidh muid Dúirt Dónall gur bhfaighidh muid c

Bhí aimsir nó modh an bhriathair míchuí ag

Dúirt sé e- go mbeidh [sé] in ann [ia


64/319

I gcás roinnt mhaith de na samplaí seo, seasad’abairtí Béarla. Dá bhrí sin, is cosúil go bhf

Clásal coibhneasta indíreach (briathar mTá díothú an chlásail choibhneasta indírighagus ar cheann de na tréithe is soiléire ar sDe na 42 dalta a bhfuarthas sampla de chsan heidhm indíreach acu bhí samplaí cuíSeachhoirmeacha atá i 92.7% de shamplaí

2. Gaeilge


65/319

g


66/319

Ar an meán chuir na páistí cúig cheist ar nana ndaltaí trí chineálacha na bhforainmnéagsúlachta seo na ceisteanna dar tús briath

gnáthbhriathar (m.sh. an ritheann). Is é anna gceisteanna a chomhaireamh do gach pástruchtúir sna ceisteanna sin. I gcás pháischineál ceisteanna agus b’ionann seo agus c

Is 53.4% ráta éagsúlachta na gceisteanna dáil dh d lt í i d i d d ith

2. Gaeilge


67/319

g

íseal, tá samplaí forleathan i measc na bpámó d’heidhm mhíchuí i measc na mbriathhochaibidil seo).


68/319

Is cás annamh nó imeallach seachas feidhmleis an mbriathar cuimhnigh ar :

Níl mé in ann cuimhniú an t-ainm Tá samplaí freisin de réamhhocal a heidhmsa Ghaeilge thraidisiúnta:

Seachain ar na caoire [...] (féach ‘wcaoire’);

2. Gaeilge


69/319

Chuir siad as cionn na clocha iad. (na clocha))

Agus bhí sé as … goil as cionn droicBhí na réamhhocail chomhshuite in aghatosaigh ar’:

tá caoire i do aghaidh. (.i. tá caoire


70/319

Tá le haghaidh sa chiall ‘ar’ ag triúr, i bhfeid

níl hios a’m an Gaeilge le haghaidh

níl really aon ainm a’inn le haghaid

An réamhfhocal comhshuite le haghaidh i Scagaimid anseo samplaí d’heidhmiú an r‘ar son’ atá imeallach sa chanúint thraidisiúbpáistí le haghaidh a úsáid in áit ‘do’ nó ‘ar

2. Gaeilge


71/319

Ní bhfuarthas sampla d’heidhmiú an bhrimbliana d’aois. Tuairiscíodh go raibh an-crochtain theoranta ar an teiliís sa teach. Se

…bhí mé ag éirí níos airde agus níos

An briathar substainteach agus an chopaFuarthas sé shampla d’úsáid an bhriathair shó chúigear páistí as an scoil chéanna. Cé go

háilí h h h h d h á h Tá


72/319

2.4.4 Slán a fhágáil Rinneadh anailís ar an leas a bhain na páisscéal ina raibh daoine sna pictiúir ag fágáil

leagan traidisiúnta den bheannacht ach ag leaganacha de ‘waveáil slán’ ag duine de na11 bliain d’aois.

2.4.5 An bhfuil cead ag ...? Is athrú i dtreo heidhm an Bhéarla atá le s

2. Gaeilge


73/319


74/319

2. Gaeilge


75/319


76/319

2.6 LíofachtCuirimid torthaí na hanailíse a rinneadh arseo. Pléimid anseo an líofacht agus an mhílí

tréithe líofachta agus mílíofachta i nóiméa2.6.1.; (2) ráitis maidir le heaspa foclóra agufocal Gaeilge, a phléimid i bhFochaibidil 2.6

2.6.1 Tréithe líofachta agus mílíofacTó dh ói é d l h d’i i t éil

2. Gaeilge


77/319


78/319

2. Gaeilge


79/319

2.7 Fogh


80/319

Tá dhá chéim horbartha le sonrú san hianaimithe as caint hormhór na bpáistí agus rpáistí atá forbartha níos faide i dtreo an Bh

Gaeilge. Fágann sin an scála impleachtúil schaol aige/aici (ach amháin B10g).

2.8 Inscne ghramadúilDírímid anseo thíos ar inscne na bhforainm

2. Gaeilge


81/319

Tá an dá hocal bó agus cearc spéisiúil sa ainmhithe atá cuibheasach coitianta faoin tníl tagairt bhaininscneach ach ag deich gcomi gceist agus níl tagairt bhaininscneach acbhaininscneach don hocal cearc ag 12 pinscneach atá leis an dá hocal seo, is léiriú Gaeilge traidisiúnta.

2 9 A l hlú t i h


82/319

gcóras na gclaochluithe tosaigh. Féach go bde leis an ainmhocal. Mar shampla, tá feidnach bhfuil i gceist san ainmhocal le bróg sa heidhmíonn cónaisc agus míreanna roim

2.9.1 An t-ainmfhocal I gcás na samplaí ina mbeií ag súil le claochbpáiste meánach. I gCairt 32 léirímid céatandálaí éagsúla seo a leanas (agus, idir lúibín

2. Gaeilge


83/319

- an t-ainmhocal faoi réir ag réamhh

An t-ainmfhocal sa bhuntuiseal Tá céatadán meánach (31.1%) na samplabhuntuiseal ná céatadán meánach na sampiad na claochluithe tosaigh atá i gceist san

• t- roimh ghuta san uatha irinscneac

• h roimh ghuta san iolra agus séimhi


84/319

2. Gaeilge


85/319

Mar sin, bíonn na claochluithe tosaigh seo iannaimhe an heidhm seo tá sí ar fáil i mea

2.9.2 An briathar I gcás na samplaí ina mbeií ag súil sa Ghabhriathair, bhí 83.1% cuí ag an bpáiste mecuí ar an mbriathar de réir na ndálaí éagsúlsna cairteanna do gach réimse, m.sh. seasansa choibhneasta indíreach):


86/319

Míreanna briathartha, an aimsir láithreacLéirítear i gCairt 37 go bhfaightear céatadána míreanna briathartha san aimsir láithre(94%) d’heidhmiú cuí i gcás an tséimhiththéann).

2. Gaeilge


87/319


88/319

2. Gaeilge


89/319

Rinneadh anailís freisin ar h roimh ghutauimhrí a (bíodh a le haireachtáil nó ná bíodcuí i 56% de na samplaí.

2.9.6 An aidiacht éiginnte agus na Léirítear i gCairt 43 céatadáin réaladh an tséiginnte aon agus chuile agus i ndiaidh na ri gcás 63.4% de na samplaí seo trí chéile.


90/319

2.10 AchoimreSa chaibidil seo rinneadh anailís ar Ghaeilga leanas: foclóir, deilbhíocht, comhréir, séim

claochlú tosaigh.1. Cuireadh staitisticí tuarascálacha i láthalaghdú ar líon meánach na leamaí i measc na bhaintear leamaí T2 (8.6%) agus leamaí eLéirítear trí ghrúpa cainteoirí ag a bhfuil lí

2. Gaeilge


91/319

forainm sa tríú pearsa agus comhhreagracan ráta éagsúlachta ag an bpáiste meánach)

4. Anailísíodh trí réimse séimeantaice: an

briathar (éirigh an-ghann mar bhriathar cú goil ); agus frásaí éagsúla.

5. Rinneadh anailís ar chúrsaí pragmataicGaeilge agus Béarla (cinn Bhéarla ceannasaag an bhfaisnéiseoir meánach); freagraí a


92/319

Léiriú agus anailís teangeolaíochta ar shea

Béarla

3. Béarla


93/319

3.1.2 Leamaí T2 sa BhéarlaNíl sa chomhrá Béarla ach 3.7% de líon iodíobh sin (Cairt 45).


94/319

3. Béarla


95/319

12% de na briathra dearfacha agus 8% de na bhí ina seachhoirmeacha. Ní bhfuarthai gcás na mbriathra come, give, have, agucomhhreagracht shoiléir idir na seachho

briathar dive sa liosta i dTábla 14 mar go ndived agus dove. Bhí an hoirm dived ag 23, adalta amháin. Bhí an timchaint did dive ag cfreisin ar thimchaint, is é sin leagan na haimna haimsire láithrí a rá tar éis an bhriatha


96/319

Léirítear i gCairt 49 gurb iad na leaganadhearfach.

3. Béarla


97/319

Cuirimid ar fáil i dTábla 15 na cineálacha seaTá líon na ndaltaí ag a raibh seachhoirm ana ndaltaí ag a raibh an bunleagan (m.sh.spéise í an éagsúlacht maidir le seachho

Tá na leaganacha danger , more danger agdangerous i measc na leaganacha imscríofa

Seachhoirm Malairt

beautiful beautifuler (18)


98/319

3. Béarla


99/319

He said that the other train changed

Bhí an ghné hoirfe chaite ag beirt, m.sh.:

John said that the modern traindrivthe tracks on them, so that they wer

3.3.2 An clásal coibhneastaCé go bhfuil what coibhneasta réasúnta co


100/319

3.3.4 Éagsúlacht ceisteannaIarradh ar na páistí ceisteanna a chur ar na hseo cuirimid i láthair toradh na hanailíse a rChuir na páistí cúig cheist ar an meán. Rinn

a dhéanamh ar na cineálacha éagsúla forasan higiúr éagsúlachta seo chomh maith cébriathar gníomhach.

Ráta éagsúlachta ceisteanna de 62.6% a lf h dá l dh bh í d l í

3. Béarla


101/319

When now they see that eh... Dermhave to go in again... em... start again

Tá teacht ar an réamhhocal on sa chiall ‘in’

maybe the birds might go on the wa

(Cp. dul sa mbealach ar sa Ghaeilge.) Bhí an

we were going over in (ainm áite) [


102/319

if the train doesn’t have that, she w

An dá shampla ina bhfuil she ag tagairt donmbíonn an forainm baininscneach ag tagair

a bheith ina horainm nach bhfuil neodrachdo ghliú leis an bhforainm pearsanta he (sgceist). Tá sé suntasach gur cheartaigh an dadíreach ina dhiaidh sin:

I think it’s glue So he’d stop the it

3. Béarla


103/319


104/319

3. Béarla


105/319

(a) líon na bhfocal;

(b) stad gearr agus stad fada in abairt;

(c) bearna i dtáirgeadh focail, bíodh an

train is still running) .i. focal bearnai(d) fad á bhaint as an bhfuaimniú de bh

(e) intriachtaí dóbartaíola (e- agus em-)

Líon na bhfocal


106/319

3. Béarla


107/319

This is the... I can’t remember what

(b) Féintuarascáil ar dhíréir idir a gcuGhaeilge:

I only know them in Irish.

Em… I know it in Irish but don’t kno

(c) Moill nó braiteoireacht i dtáirgeadh


108/319

2. Pléadh deilbhíocht Bhéarla na ndaltaímírialta, go háirithe leis an bhfocal deer , fohoirm chuí, agus focail eile mar sheep aguseachfhoirmeacha deilbhíochta ann, an bri

de na briathra diúltacha i measc bhriathra asheachhoirm is coitianta: catched ag 17 daairde seachhoimreacha, is c. 50%–75% an na n-aidiachtaí foghrúpaithe i gcéim na code sheachhoirmeacha ag na páistí is cruin


109/319

An dá theanga


110/319

4. An dá theanga taobh le taobh


111/319

Is féidir na páistí a aicmiú ina dtrí hoghrchoibhneas na línte treochta ach go háirithan foghrúpa is mó, ar airde a leamaí BéarlaB (16 páiste) ina bhfuil líon na leamaí Béar

Foghrúpa C (13 páiste), an foghrúpa is lú, arthaobh chéatadáin na bpáistí de, i bhfoghrú

I gCairt 70, léirítear líon na leamaí T2 sa Béarla (.i. focail Ghaeilge) de réir líon na bbhf d í l ith á b i t h i b


112/319



113/319

níos leithne sa Ghaeilge sa tríú réimse, réseachhoirmeacha. Tá 27 dalta (54% d’iomlna ndaltaí) sa Bhéarla sa réimse seo. I gCairna ndaltaí don chomhrá Béarla (dearg) in u

don chomhrá Gaeilge (gorm) in íochtar ar a


114/319



115/319

Ar an meán tá 16% sa Bhéarla agus 44.9%bearna de 28.9% idir an dá theanga agus cidir an dá theanga ar leibhéal na bpáistí aonó cheathrar i gcás na n-aidiachtaí Béarla). I

theanga á léiriú sa réimse seo.


116/319

Ranna cainte Réimse deilbhío

Ainmhocal

Seachhoirmeachhathruithe foghra

Iolra le foirceannEaspa an ghinidig

Easpa an ghinidig

Iolra i ndiaidh cé



117/319

4.3.1 Comparáid dhíreachIs iad seo a leanas réimsí na comhréire ar féiorthu san anailís ar an gcorpas seo: (1) an c

An chlaoninsint San hochaibidil seo tugaimid toradh na haa chur sa chlaoninsint sa Ghaeilge agus sa Ba chur le habairt le ‘Dúirt ( duine ) go ... / ( pean cheist seo ar 36 dalta le linn na n-agallam


118/319



119/319

4.3.3 Tréithe eile a bhfuil simpliú nóLiostaithe i dTábla 20 tá réimsí a bhfuil Bhéarla iontu nach mbaineann go soiléir leorthu siúd sa leabhar faoi thagairt na focha

Catagóirí comhréire Foch

Gaeilge Comhhreagracht uimhreach é in á

Béarla Comhhreagracht uimhreach Abai


120/319

Catagóirí séimeantaice

Gaeilge

Briathar

Frása

Samplaí eile

BéarlaInscne an horainm

Forainm éiginnte many agus much

Tábla 21 Réimsí séimeantaice á n-athrú i dtreo na te



121/319


122/319

Féach i gCairt 87, mar shampla, maidir le poiréasúnta íseal acu sa dá theanga. Is é caintefaisnéise gorm (MD Gaeilge sa chomhrá Gadearg, agus tá éagsúlacht réasúnta íseal aig

Na focail yeah, yes, yepDírímid anseo ar na focail dhearbhaithe yesa Ghaeilge agus sa Bhéarla. Bhí 35.7 agusmeánach sa chomhrá Béarla agus sa chomh



123/319

heaspa foclóra agus ráitis eile mheititheanga phléimid i bhFochaibidil 4.6.2.

4.6.1 Tréithe líofachta agus mílíofac

San hochaibidil seo déanaimid torthaí na maidir le tréithe líofachta agus mílíofachchuirtear iomlán na dtáscairí le chéile ((a)bpáistí, is é an t-iomlán ná 906 táscaire míBhéarla. Is 18.1 táscaire mílíofachta a bhí ag


124/319

Líon na bhfocal Mar a léirítear i gCairt 92, ba 112.2 focal sapháiste mheánaigh sa nóiméad samplach rbearna de 99 focal sa Bhéarla idir an líon a

ndúirt na páistí níos mó focal sa Ghaeilge nba leithne sa Ghaeilge, idir an té ba mhó líoBhéarla.



125/319


126/319

de sa phointe seo, de bharr go bhfuil níos Gaeilge ná sa Bhéarla). Is spléachadh é sa chorpas seo, ach tá torthaí líon na bhfodhearfach seo ó thaobh líofacht na Gaeilge

4.6.2 Ráitis i leith cumais agus moilDírímid anseo ar ráitis na ndaltaí mmeititheangeolaíochta maidir leis an stór páiste meánach dhá shampla sa Ghaeilge a



127/319

Ar an iomlán tá 20.5%, nó ar leibhéal an pGhaeilge ná sa Bhéarla i gcás hoirmeacha anseo go bhfuil cumas níos airde ag na daltaBhéarla le hais na Gaeilge. Is mar a chéile

spleácha sa dá theanga (75.4% sa Bhéarlana mbriathra mírialta, ach tá difríochtaí suspleácha; léiríodh níos mó foirmeacha mícchéimeanna comparáide na haidiachta, ar asheachhoirmeacha comparáideacha; bearn


128/319

tá simpliú nó / agus athrú i dtreo na teangaclásal coibhneasta; agus struchtúr an ghinid

Tá léiriú ar réimsí a bhfuil athruithe suntassoiléir le córas comhréire an Bhéarla ach a i gcás chomhfhreagracht uimhreach na cop

Tá athruithe séimeantaice i dtreo na teanmbriathar, leis an bhfrása agus le samplaí aole hinscne an horainm agus leis na forainm


129/319

Aois


130/319

5. Aois


131/319


132/319

5. Aois


133/319

An t-ainmfhocal In ainneoin aimhrialtacht an chuair i gCairtlíon na leamaí iolra míchuí a bhaineann le hcaolú i bhfocal mar cnoca ~ cnocaí < cnoic. ÍLéiriú é seo ar chruinneas i ndeilbhíocht fóGhaeilge de réir mar a théann na páistí in a


134/319

Na míreanna briatharthaI gCairt 106 léirítear caidreamh dearfach briathartha níor . Léiriú é seo ar a gcumas i Ghaeilge de réir mar a théann na páistí in a

5. Aois


135/319


136/319

5. Aois


137/319


138/319

5. Aois


139/319

5.4.2 ComhchlaonadhFaightear athruithe séimeantaice i dtreo nana réimsí séimeantaice a bhfuil ár ndóthainar an athrú sa réimse teangeolaíochta seo.

An briathar sa GhaeilgeTá samplaí d’úsáid breathnaigh agus faigtreochta Chairt 115 thíos go dtagann treisiúcaidreamh soiléir idir úsáid an bhriathair c


140/319

5. Aois


141/319

5.5.2 Comhchlaonadh sa Ghaeilge iI gCairt 119 léirítear ardú suntasach de réiGaeilge i measc na gcineálacha freagraí a thé seo ar a gcumas maidir le freagraí de réira théann na páistí in aois.


142/319

5. Aois


143/319


144/319

5. Aois


145/319

• comhréir: leis an ainm briatharthforainmneach i bhfochlásal); struchtidir uimhir an horainm agus an ain

• pragmataic: líon agus éagsúlacht n

traidisiúnta Gaeilge (cp. yeah, yes ag

• foghraíocht nar -huaimeanna: líon mthíos);


146/319

5. Aois


147/319

Réimse Táscaire

PragmataicÉagsúlacht na marcóirí dio

yeah, yes, yep

Líofacht

Líofacht líon focal

Mílíofacht

Ráiteas cumaisTábla 24 Achoimre ar an gcomhéifeacht chomhghao


148/319

Léitheoireacht bhreiseJones, M. C. (1998) Language obsolesc

sociolinguistically contrasting Welsh co

Yip, V. agus Matthews, S. (2007) The Bilin

Cambridge: CUP.


149/319

Gnéas


150/319

Is ríbheag an difríocht a shonraítear i gcomleamaí T2 a tháinig isteach sa Ghaeilge i dtleis an tréimhse roimh na 1990í, ag na bbhaineann leis na 1990í agus na 2000te, fao

6.2 DeilbhíochtPléimid anseo an bhaint atá ag gnéas na bpleagan amach na Fochaibidle 4.2.

6. Gnéas


151/319


152/319

6. Gnéas


153/319

An réamhfhocal Ní bhaineann scaradh an réamhhocail agusleaganacha comhtháite i measc na mbuach

Forainm réamhfhoclach

I gCairt 134 léirítear go bhfuarthas 6.4réamhhoclacha i measc na mbuachaillí ná maidir leis an bhforainm réamhhoclach sa


154/319

6.3.1 Comparáid dhíreachIs gné chomhréire amháin, éagsúlacht na gcinar féidir comparáid dhíreach, bunaithe aran dá theanga.

Éagsúlacht ceisteannaI gCairt 136 léirítear nach bhfuil gaol idir amháin gur léirigh na cailíní 4.2% níos mó

6. Gnéas


155/319

An clásal coibhneasta díreachI gCairt 138 léirítear líon meánach na sammbuachaillí agus na gcailíní. Sna maidí faisncoibhneasta díreach in ionad an chásail cho


156/319

6. Gnéas


157/319

An briathar sa GhaeilgeTá samplaí d’úsáid breathnaigh agus faigh thíos go bhfuil 2.9 oiread samplaí den bhriacúnta breathnaigh i bhfeidhm i measc na gc


158/319

6. Gnéas


159/319

6.6 LíofachtDéanaimid anailís san hochaibidil seo ar aGhaeilge agus sa Bhéarla. Pléimid anseo ande réir leagan amach na Fochaibidle 4.6.

I gCairt 147 léirítear gur sa Ghaeilge ba reacaireachta a breathnaíodh. Léirigh na cadá theanga.

6.6 Líofacht / 6.7 Foghraí


160/319

6.7 FoghraíochtSan hochaibidil seo dírímid ar an mbaint atálitir r dóibh mar a réaltar iad i gcomhrá Gaeina buachaillí 2.2 oiread leas as an r leathan a

6. Gnéas


161/319

gCairt 151 léirítear a laghad difríocht sa dá le hais Z-scóranna comhtháite na gcailíní.15


162/319

Maidir le comhréir de, léirigh na cailíní níostá buntáiste ag na cailíní san ainm briatharttá buntáiste ag na buachaillí san ainm briathníos mó de leagan an ghinidigh réamhhoclaigna buachaillí sa Bhéarla; níos mó samplaí mí

an horainm agus an t-ainmní a dtagraíonn séchomhhreagracht uimhreach idir an briatha

Ó thaobh séimeantaice de, tá níos mó sailí í í ó l í d

6. Gnéas

á l í lá d á ú há G


163/319

Tá gaol níos láidre i gcás cúig tháscaire sa Ggcainteoirí agus tá gaol níos láidre eatarthu yep sa Ghaeilge an táscaire is mó a bhainea

I dTábla 27 léirítear achoimre ar an mb

comparáid dhíreach a dhéanamh orthu idiran gcóras lipéadaithe céanna atá mínithe dosa scóráil iomlán agus dath uaine ar na tátáite na mbriathra sa chéad agus dara pearsl é i t i í I l í l (‘í l’


164/319

Cumas acadúil

7. Cumas acadúil

Níl l h h iléi i i á h


165/319

Níl gaol chomh soiléir sin i gcás chumas acbpáiste.

I gCairt 154 léirítear an gaol idir cumas acapáistí i bhfeidhm sa dá theanga. Tá caidrea

sa Bhéarla i gcás chéatadáin na leamaí T2 ana daltaí atá íseal ó thaobh an chumais acadaltaí a bhfuil cumas an-ard acadúil acu. Is a bhaineann leis na grúpaí céanna cumais s


166/319

7. Cumas acadúil

á i id Bé l d lt í tá í í l


167/319

ná ina gcuid Béarla ag na daltaí atá níos ísleina gcuid Gaeilge ag na daltaí atá níos airde

I gCairt 160 léirítear go bhfuil gaol diúl


168/319

I gCairt 160 léirítear go bhfuil gaol diúlan ainmhocail i suíomh an ghinidigh uathbhuntuiseal ag an dream is ísle ó thaobh cu

7. Cumas acadúil


169/319


170/319

7. Cumas acadúil

7 3 2 Comhchlaonadh


171/319

7.3.2 ComhchlaonadhPléimid anseo réimsí comhréire sa Ghaeilgteanga eile le sonrú iontu agus a bhfuil ár nthabhairt ar an athrú.

Ainm briathartha agus cuspóir i bhfochláI líne threochta Chairt 166 léirítear ardúainmhocail atá i gcuspóir le hainm briathaTá líne threochta níos cothroime le tabhair

h ó h h l b

Clásal coibhneasta an Bhéarla


172/319

Clásal coibhneasta an BhéarlaI gCairt 168 léirítear go bhfuil baint ag úroghnach sa Bhéarla le cumas acadúil na bpdá aicme is cumasaí is mó a heidhmíonn an

7. Cumas acadúil


173/319


174/319

7. Cumas acadúil


175/319


176/319

7. Cumas acadúil


177/319

an cumas acadúil i gcás leamaí a tháinig iste


178/319

an cumas acadúil i gcás leamaí a tháinig isteleamaí na tréimhse seo atá idir Aicme 1 agu

Tá dealramh air go dtagann laghdú ar chéaiolra sa dá theanga de réir ardú ar chumaag céatadáin na bhfoirmeacha cuí de na ban cumas acadúil tionchar níos soiléire ar réimse deilbhíochta seo. Tugtar laghdú susheachhoirmeacha na n-aidiachtaí sa bhre

d lt í Ai 4

7. Cumas acadúil

Scáthaítear i dTábla 29 sna colúin ‘Gaeilge


179/319

gan luach is mó (dearfach nó diúltach). Ní sdhiúltach) idir an dá theanga.

Réimse Táscaire

FoclóirLíon leamaíLeamaí T1

Leamaí cuí

Táscaire


180/319

Táscaire

Marcóiri dioscúrsa T1

Inscne forainm

Foghraíocht r -anna

Claochluithe tosaighIolra ainmhocal

Réimniú briathair


181/319

Taithí theilifíse

theicneolaíoch

Léirítear sa chairt seo mar sin baint dhiúlta


182/319

sa chomhrá Gaeilge i gcontrárthacht le bainlíon na leamaí sa chomhrá Béarla. Is cosúilan Bhéarla de bheagán ach go mbaineann sníos suaithinsí. Ach tá aimhrialtacht shuaith

Is beag baint atá ag taithí na teiliíse le céatheanga. Is ardú de 0.9% sa dá theanga leithgo hannamh agus an grúpa a bhreathnaíon

8. Taithí theilifíse agus theicneolaíocht na faisné


183/319


184/319



185/319


186/319



187/319


188/319


Marcóirí dioscúrsa


189/319

I gCairt 191 léirítear go bhfuil baint dhearfaBéarla agus go bhfuil baint dhiúltach ag éagle taithí mhinic theiliíse na bpáistí.

8.5.2 Comhchlaonadh sa Ghaeilge i


190/319

Ní imríonn taithí na teiliíse tionchar ar chó

8.6 Líofacht

San hochaibidil seo déanaimid anailís ar anGhaeilge agus sa Bhéarla. Pléimid anseo ande réir leagan amach na Fochaibidle 4.6.



191/319

na teiliíse i measc na bpáistí ach nach dtagBhé l


192/319

sa Bhéarla.

Léiríodh go dtagann ardú ar chéatadáin bhfochlásal sa Ghaeilge de réir mar a thagaseo ag teacht salach ar thorthaí ginearálta n

comhthreomhar le roinnt torthaí eile i réimgo hannamh ar an teiliís a haightear an líodíreach.


Taithí Theiliíse i dTábla 32 san ord inar plh h h il b ith héif


193/319

an chomhghaoil bunaithe ar an gcomhéifeasa tábla thíos sna colúin ‘Gaeilge le Teiliís’ mó (dearfach nó diúltach). Ní scáthaítear boan dá theanga.

Réimse Táscaire

Lí l í

Táscaire


194/319

Táscaire

Marcóiri dioscúrsa T1

Inscne forainm

Foghraíocht r -anna

Claochluithe tosaigh

Iolra ainmhocal


Léitheoireacht bhreise


195/319

Ferguson, C. agus Donnellan, B. M. (2014) ‘Isand poor language development robust(2007)’, Developmental Psychology 50, 1

d’Ydewalle, G., agus Pavakanun, U. (1995) ‘television program’, i Winterhoff-Spurk, art — perspectives for the future. Oplade

S i i i h h


196/319

Staitistic shochtáscairí teangascórinnéacs dáói h G il

9. Staitistic shochtheangeolaíochta: táscairí teang

Gaeilgeoirí sa scoil

Táscaire Gaeilge Tá


197/319

Aidiacht bhreischéime Le

Foghraíocht r -anna Ai

Leamaí T1 Lí

Foghraíocht r -anna LeÉagsúlacht Marcóirí dioscúrsa T1 Le

Claochluithe tosaigh Le

Táscaire Béarla Táscaire G


198/319

Leamaí cuí Ainm iolra

Leamaí cuí Claochluit

Líofacht líon focal Líofacht lí

Leamaí cuí Aidiacht bRéamhhocal Ráiteas cu

Ainm iolra Ainm iolra



Réimse Táscaire


199/319

Réimse Táscaire

Foclóir

Líon leamaí

Leamaí T1

Leamaí cuí

Deilbhíocht

Ainm iolra

Briathar mírialta

9.2 S

9.2 Scóráil chumais sa dá thea


200/319

Bunaithe ar thrascríbhinní na n-agallamteangeolaíochta na bpáistí sa Ghaeilge aguinchomparáide sa Ghaeilge agus sa Bhéarla sna réimsí sin. I measúnú il-réimseach m

páiste a bheith ceannasach i réimse ar leithceannasach i réimse eile. Le toradh na hadon dá theanga faoi seach, is féidir cumas ghochaibidil seo dírímid i dtosach ar an scó



• Marcóirí dioscúrsa: An dalta ab airdsin ina bhonn don scála céatadána


201/319

sin ina bhonn don scála céatadánabhrí sin, tá 100% ag an dalta is aird(sa chás seo 10 cineál éagsúla marccéatadánach, bunaithe ar líon na mdalta a bhfuil dhá mharcóir dioscúr

(beag beann ar líon na marcóirí dios• Marcóirí dioscúrsa T1: Céatadán na


202/319



Is féidir scóráil bhreise a thabhairt don Ghae40) nach bhfuil inchomparáide leis an mBéa


203/319

40) nach bhfuil inchomparáide leis an mBéa

9.2 S

Ó thaobh cothroime de, léiríonn an Scórinn


204/319

• luach dearfach, rud a léireodh buntá

• cumas cothrom (±1 sigme, .i. ó –4.9

Sa Scórinnéacs Dátheangach iomlán tá léir

leith na Gaeilge traidisiúnta. Léiríonn an Sc

• cumas cothrom (±1 sigme, .i. ó -6.03



Maidir le hualú na scórálacha don Ghaeilge ana ndaltaí ar an scórinnéacs dátheangach in


205/319

gmar a léirítear i gcás an scórinnéacs dhátheacuar neamhualaithe ag freagairt go dlúth dáphonc) an P-luach a eascraíonn as an anailís san choibhnis seo. I gCairt 200 tugtar cuar na

agus ina dhiaidh sin cuar na gcailíní ar thaob

Is spéisiúil le lua é go bhfuil a oiread sin táscadátheangach (ar dheis i gCairt 201). Is é sin


206/319

g ( g )

sna táscairí áirithe seo, de réir mar a thaganIs toradh nó leid é seo ar choimhlint nó míaghaidh (gnóthachtáil sa Ghaeilge agus dá b

Faightear léiriú eile i gCairt 202 ar an míbi gcomparáid leis an scóráil Bhéarla. I gCaiiomlán i gcomparáid leis na 25 dalta is ísle s



cumas acadúil meánach; taithí theiliíse mGhaeilge. Nó i gColún V, mar shampla, sa ts


207/319

g g , p ,na mbuachaillí; aois mheánach; cumas acaan deichniúr is ísle sa scóráil Bhéarla. Ní h(‘Scórinnéacs’, ‘Gaeilge’, ‘Béarla’) ná in aon c

I

ScórinnéacsBuachaillí 7

Aois 9 8

Is iad seo a leanas na pointí is suaithinsí atáde réir na gceithre ho-léaráid):


208/319

g )

1. Líon na mbuachaillí: Is mó líon nascórála dátheangaí de agus a mhalaísle ó thaobh na scórála céanna de

airde sa scórinnéacs dátheangach i dátheangach faightear an cóimheas IV–V), .i. 19 : 7. Is é sin le rá, is buachaI III) i b h illí 35% d d




209/319


210/319



D’honn achoimre thomhaiste a thabhairt ateangeolaíochta gach dalta i ngach táscaire


211/319

Z-scóranna do gach dalta i ngach táscaire agus diall caighdeánach 1. Do gach dalta fauile le scór meánach i ngach teanga. Beidhdalta i dteanga ar leith, beidh meán a cuid n

meán i bhfad faoi 0 má tá scór iomlán an datá scór meánach ard ag dalta i dteanga ar ledíol suime féachaint cé mar a athraíonn scó

Is léir ó líne threochta Chairt 208 go dtaganna páistí in aois. Feabhsaíonn a gcuid Béarla


212/319

arís eile ó thaobh na staitistice de (P-luach =is féidir a mhaíomh go bhfuil ianaise láidirde réir ardú ar aois na bpáistí.

9.3.3 Cóimheas Gaeilgeoirí sa dátheangach



Tá coibhneas á léiriú anseo idir sóisialú scoicumas dátheangach. Cé go dtuairiscítear lei


213/319

chéile i gcás theaghlach na ndaltaí a taifeadníos fearr le seachadadh na Gaeilge i gcomhanseo, de réir chóimheas na nGaeilgeoirí) asa chomhthéacs coibhneasta ard sóisialaith

scóráil Ghaeilge.23*

Tugtar faoi deara nach bhfuil aon choibhnil Bhé l A

Léitheoireacht bhreiseGathercole, V. M. (eag.) (2013) Solutions f


214/319

Gathercole, V. M. (eag.) (2013) Solutions fMatters.

Gathercole, V. M. agus Thomas, E. M. (200language takeover, threatened mino

Cognition 12, 2: 213–37.Koven, M. (2007) Selves in Two Languages:

Portuguese Amstardam: John Benjami

Sociolinguistic


215/319

Sociolinguisticlinguistic variascoring, biling

d ti f I i

Irish Variable IrishInitial mutations Appr


216/319

ppComparative adjective L1 lemPlural noun NumbAppropriate lemmata Numb

Variety Discourse markers CompComparative adjective ApprPhonetics of r Plura

9. Sociolinguistic statistics: linguistic variables, speakers in school

English Variable Irish VariAppropriate lemmata Plural nou


217/319

pp pAppropriate lemmata Initial muWord count luency Word counAppropriate lemmata Comparat

Pronoun ProiciencPlural noun Plural nouIrregular verb Comparat

Category Variable


218/319

g y

FluencyWord count luencyDisluency

Proiciency statement Pragmatics Variety L1 discourse markTable 38 Mean score and their related correlations b


The full linguistic results in both languages wby subgroup, for instance, by age and by ge

b d ib d b i l ti l b l


219/319

can be described as being relatively balanceare not similar can, on the other hand, be depupils whose scores are notably higher in Enthat English is dominant in their bilingual a

scale of bilingualism, i.e. a Bilingual Score position of dominance of one language abilit

To obtain a full ability score for each langua

• Phonetics of r : Percentage of the praccording to the following weightretrolex r * 0 33)) *100


220/319

retrolex r * –0.33)) *100.

• Copular pronoun gender: Percentag

• Initial mutations: Percentage based

verbal, adjectival, following the popreix.


9.2.1 Bilingual score index The bilingual score index is composed from

h h F l if il i


221/319

each other. For example, if a pupil receivebilingual score index z is obtained using the

Pupil’s score in Irish: 66.7

Pupil’s score in English: 82.5

66.7 – 82.5 = –15.8 pupil’s bilingual sco


222/319


With regard to bilingual balance, the compa

• a positive value, showing advantage


223/319

a positive value, showing advantage

• balanced ability (±1 sigma, i.e. from

The total bilingual score index gives a clear

traditional Irish. This total bilingual score i• balanced ability (±1 sigma, i.e. from

As for the weighting of the language scoresscores either for the comparable bilingualis shown for the total bilingual score index


224/319

is shown for the total bilingual score indexcorrespond closely to each other in the iguof the statistical signiicance for this relatio200 the results for boys is plotted from th

centre to the right, with both genders in or


It is interesting to note the number of Engliswith the total bilingual score index (to the rdecreases in these variables as the achievem


225/319

decreases in these variables as the achieveman indication of bilingual conlict or bilinguachievement and therefore against) bilingu

Figure 202 gives another perspective on thcomparison with the English-language scoscoring pupils on the total Irish index with thi d (th t 25 i f il t i

exposure to television for the ten pupils whpupils (Columns I–V) is the same in any ofgiven column


226/319

given column.

I

Total

bilingualscore index

Boys 7

Age 9.8Academic ability 3.7Exposure to TV 3.0


of boys is observed: (subgroup I–IIwords, boys make up 63% of the higmake up 35% of the lower-achievin


227/319

make up 35% of the lower achievin

2. Age: The largest gap between groufeature occurs often with positive cthis report.

3. Academic ability: There is a positachievement i e the three highest-s


228/319



229/319

In order to give a summary measure of achpupil on each variable was transformed intolinguistic variable for a given language wil


230/319

linguistic variable for a given language wildeviation 1. For each pupil the z-scores obtthen averaged across all the linguistic varieach language. These averages will also beaverage of his or her z-scores across the linwill be far below 0 if the student’s overall scaverage score for a pupil in a given languag



231/319

Information was obtained from teachers aregarding the number of active speakers oclasses from which the subjects recorded


232/319

jsampled classes, for each school was obttogether, and the data bars in Figure 209 the sampled classes in each school. For theindex, the proportion of Irish speakers isresults on the bilingual score index. The avwith the highest results on the index is 86%



233/319

Conclúidí agus


234/319

Conclúidí agus

10. Conclúidí agus moltaí

Is féidir an buntáiste Gaeilge atá acu ina gcu

• líon focal agus siollaí dóbartaíola in


235/319

Go hachomair, is mó an líofacht atá ag na dagus an acmhainneacht atá acu sa Bhéarla n

Mar a phléamar i bhFochaibidil 1.2 maidir seo go sonrach go bhfuil cumas éagothrodteanga. An dátheangachas éagothrom nó

Sealbhú dátheangach

‘... longitudinal studies show that pre-sch

risk of developing incomplete procienc


236/319


the majority language and reduced expo

language-speaking children do not reach

raises the question of whether incompl

aspects of syntax and its interfaces with

‘Although balanced prociency (with nat


daily discourse, prociency improves. H

number of familial contexts lose Spanish


237/319

‘The ndings suggest that the change an

migrant populations may be determined

all may experience some degree of ‘atrop

where L1 and L2 are used frequently a

themselves sharing in a language with a

171).

10.1.2 Práinn maidir le cur i bhfeidhI dtorthaí an staidéir seo, agus i bhfoilseachsa ghlúin óg reatha. Tá an léiriú ar leibhéal n


238/319

g gleis an léiriú ar éigeandáil teanga, ó thaobhSCT (2007).

Fiú sna ceantair ina bhfaightear an léiriú is

níl an acmhainn choiteann ag an bpobal, ango mbainfeadh an t-aos óg sealbhú iomlán l hd h dál í l h


agus deireadh leis an nGaeltacht mar eiseaman córas athshealbhaithe i gcórais oideachago dtí an tríú leibhéal. Mar shampla praitic


239/319

ar ábhair oidí gan taithí shóisialta sa Ghaelar an gcóras reatha.

10.2 An córas Stáit, an pobal aMaíonn Ó Curnáin (2007, 2009, 2012) go bh

Ní féidir an múnla oideachais a bheadh le bag tús na scolaíochta, ní féidir sin a chur i bha chuireann na páistí i gcrích faoi réir na gc

10.2 An córas Stáit, an pobal agus n


240/319

oileadh na múinteoirí i gcomhthéacs ina bhar mhúinteoirí).

Dá mbeadh múnla sainithe oideachais sa ché

Gaeilge, is cinnte go n-aithneofaí laigí sealbhasa ghnóthachtáil oideachais teanga ach go h

h hl i i í G il h h i


an bhearna idir an cumas teangeolaíochta mhionteanga, an Ghaeilge, gur mó an heidacmhainn teangeolaíochta le hais heidhdh l h h d bhí


241/319

dhealaithigh iad seo mar a bhíonn i gceist2001: 255).26* Deir Cummins:

‘The major educational implication of the

variables with educational treatments) is cognitive and academic potential is a goaf f bili li i l i li i

sochtheangeolaíochta agus féiniúlachta, anamach sa phobal. Gan pobal feidhmeach mcleachtas beag de rath nó cur i gcéill. Is é sinh idh h b idh h i h

10.4 Córas nua oideachais á thógáil


242/319

heidhmeach na teanga beidh acmhainn sh

10.5 Múnlaí oideachaisGo stairiúil sa Ghaeltacht roghnaíodh an scoa bhí nósmhaireacht na Gaeilge á hídiú sa p


Dúshláin: Bheadh cuid de na laincisí a bhaTheastódh oiliúint bhreise a chur ar ábhaithabhairt don mhúnla seo.


243/319

Múnla 4: Oideachas céad teanga sa GhaMúnla uaillmhianach a bheadh san oideachar an tumoideachas mionteangach sa mhéi

don sprioctheanga. Ní hamháin go n-éilíonar mhúinteoirí, ar dhaltaí agus ar lucht ria

10.7 Moltaí ginearálta i leith aÓs rud é gur deacra do pháistí mionteangfeidhm chomh haonteangach agus ab héidi

10.6 Moltaí don Stát nó do phátrúnacht scol


244/319

g gluathshaoil na bpáistí ina bhfuil an bunsecriticiúla sealbhaithe ach go háirithe (féachag feidhmiú mar a bheadh mórtheanga ana tugadh ar an gcur chuige seo i Lenoachmhionteanga ag feidhmiú mar a bheadh móna mionteanga i dtosach, rud a chuimsítear


3. An dátheangachas éagothrom: Ó go ginearálta, i sochaí nach féidir feidní féidir, ar an mórgóir, an mhiontea

Bhé l i bhF h ibidil 9 3 3


245/319

an Bhéarla i bhFochaibidil 9.3.3.

4. Easpa feidhmiúlachta: Tá leithead(ag an gcainteoir iomlán) agus an c

mar a léirítear go sonrach i dtorthadhíth leis an gcumas laghdaithe a th

Ní féidir teanga a shealbhú ach ó dhaoine erannpháirtíocht amach ina chultúr. Baineachultúr na teanga sin. Is acmhainní sóisialtaféiniúlachta a haightear i bhforbairt idirph


246/319

féiniúlachta a haightear i bhforbairt idirphsan héiniúlacht Ghaelach, i gcur chuige an

10.7.1 Moltaí do thuismitheoirí aguEascraíonn na moltaí a thugaimid anseo asphléamar thuas Moltar:


• Curaclam nua a bheadh oiriúnach (curaclam a chumfadh an státchóraagus ar mhionsonraí an taighde seo


247/319

• Ábhar teagaisc a chur i bhfeidhm i éagsúla den teanga (fuaimeanna, foc

• Cleachtais teagaisc a hréamhú san

• Taighde ar cheist na litearthachta, lencumas teangeolaíochta agus caighde

• Taighde ar an gcleachtas baile, mar

10.81


248/319

Taighde ar an gcleachtas baile, mar na meán nuatheicneolaíochta.

Léitheoireacht bhreiseBourgeois, D. (2004) Vers la pleine gestion ti l d il l i f

Conclusions an


249/319

recommendatio

Irish advantage in pupils’ bilingual ability c

• number of words and syllables of he


250/319

In sum, pupils have greater luency in Irish bthan in Irish.25*

As discussed in Section 1.2 with regard to b

the majority of bilingual pupils are unbalanor dominant bilingualism is the norm. Engl

10. Conclusions and recommendations

Bilingual acquisition

‘... longitudinal studies show that pre-sch



251/319

the majority language and reduced expo

language-speaking children do not reach

raises the question of whether incompl

aspects of syntax and its interfaces with

‘Although balanced prociency (with nat

Societal circumstances

‘Thus, though the children learned to spea

they are now reaching the point in the lif

i h h b d i d


252/319

in the home seems to be determined p

is important for the social transmission

determines whether or not it will be spok

‘... three major factors that contribute tothe heritage language, (2) the size and c


• the continuing erosion of the social areas

• changes in the nature of the linguist


253/319

g g

• changes in the nature of spoken Iris

• a contraction of the domains and fu

• changes in the opportunities for communicative outputs in (function

or for those who interact with young peopEach new generation is more affected by reprogresses, and for this reason, the most ryoung With regard to the youngest generat


254/319

young. With regard to the youngest generaton the continuum of decay, or on the contfrom a process, therefore, which began in tmixing and mono-stylistic speech, for insta

the middle-aged generation. This has a sigcompetence and functionality.


at learners rather than native speakers of Irsystem. Note that nationally, second-level pin English in the Junior Certiicate, and hiNevertheless, Harris et al. (2006) showed t


255/319

Nevertheless, Harris et al. (2006) showed tB and C in the CLS) school pupils in literacyresults for primary-level Mathematics and possible that the results of Harris et al. pro

literacy in the Gaeltacht.

Th b i f th t d l d i

10.4 A new system of education

variables with educational treatments) is cognitive and academic potential is a goaform of bilingualism involving literacy in


256/319

Concerning children’s early school years, itlanguage situation begin their education iprimary language of young Irish-mother-t

home language (even in Category A areasof Gaelic heritage to one side, one might efunctional language From a perspective of


1. A majority-language (i.e. English) edand the medium of education of oneby the 20-Year Strategy for the IrishGaeltacht systems.


257/319

y

2. An Irish-medium model of second-lare native speakers of English and a

3. A irst-language (reduced) or seconof pupils are native speakers of Eng

10.7

Challenges: Although many teachers undwith a model such as this, and indeed implehave to be speciied aims and a new approaassessment of achievement of objectives. T


258/319

jshift towards the majority language which

Model 4 is the model which most closely res

to those recommendations was a Gaeltachtefforts to implement that model were unt d i thi t f th b i i l f


type of language acquisition which occurreIrish was prevalent there; until early bilingoccurred simultaneous with (i) the beginnintraditional levels of ability and (iii) a strong


259/319

y ( ) g

The evidence in the conclusions of this reseaattending schools with the highest levels of

additive minority language model is moreBecause the ability of a bilingual speaker if li l k d b th

10.7

5. Second language learning: In geneto reach a comparable level to that o

6. Complete acquisition of the langd d k ld b i d


260/319

reduced speaker would be requiredamount of linguistic features.

7. Education: Policy intervention gro

condition has not yet been undertak


• Interactive functional socialisation: in be as highly functional in Irish cu

• Functional communication: to use Iribl i h hild


261/319

as possible with children

• Monolingual communication: to avacquisition

• Interactive reading:

10.8 Imple

• Management structure

• Policy development and structures 2007, Mac Donnacha et al. 2005 and


262/319

• Financial and capitation system

• A new, reformed curriculum, of high

• Systems for inspection, assessment In this instance there would be more ad


Ó Flatharta, P. (2007) Struchtúr OideachaGaeltachta agus Gaelscolaíochta.

CLS - Ó Giollagáin, C., Mac Donnacha, S.,(2007) Staidéar Cuimsitheach Teange


263/319

(2007) Staidéar Cuimsitheach TeangeChríochnaitheach. BÁC: Oiig an tSoláth

Ó Giollagáin, C. agus Charlton, M. (2014,

Teangeolaíoch ar Úsáid na Gaeilge sa GhaIrish Government [Irish Free State] (1926

Tagairtí


264/319

Tagairtí

Castelló, X.; Eguíluz, V. M. agus Miguel, M. options: Bilingualism in language comorg/abs/physics/0609079). Ceadaith

Cummins J (2001) An Introductory Rea


265/319

Cummins, J. (2001) An Introductory ReaHornberger, N. (eag.í). Clevedon: Mul

Daller, M. H., Yildiz, C., de Jong, N. H., Ka

Turkish-German bilinguals: Methoddifferent languages’, International Jou

Garrett, P. (2012) ‘Language SocializatiSchieffelin, B. (eag.í) The Handbook515–35.

Gathercole V M (eag ) (2013) Solutions


266/319

Gathercole, V. M. (eag.) (2013) SolutionsMatters.

Gathercole, V. M. agus Thomas, E. M. (20

language takeover, threatened minoCognition 12, 2: 213–37.

Tagairtí

Mac Con Raoi, C. (2011) ‘Mo Scéal Féin i magus Féiniúlacht i Reacaireacht Dáneamhhoilsithe MA, Ollscoil na hÉire

Mac Donnacha S (2005) Staid Reatha n


267/319

Mac Donnacha, S. (2005) Staid Reatha nMúinteoirí agus na Tuismitheoirí. BGaelscolaíochta.

Mac Donnacha, S., Ní Chualáin, F., Ní ShéaScoileanna Gaeltachta. BÁC: An Chom

Ó Domagáin, G. (2013) ‘Cineál agus feidGaeltachta: Cás-staidéar ar cheantar

Ó Flatharta, P. (2007) Struchtúr OideachGaeltachta agus Gaelscolaíochta


268/319

Gaeltachta agus Gaelscolaíochta.

Ó Giollagáin, C. (2002) ‘Scagadh ar rad’antraipeolaíocht teangeolaíochta p

25–56. Maigh Nuad: Ollscoil na hÉireÓ Giollagáin C (2005) ‘Gnéithe d’antra

Tagairtí

Sheng, L., Lu, Y. agus Gollan, T. H. (2013)bilinguals: Convergence and divergBilingualism: Language and Cognitionorg. Ceadaithe Samhain 2013.


269/319

Sherkina-Lieber, M., Perez-Leroux, A. agusThe case of Labrador Inuttitut heritCognition 14, 3: 301–17.

Smith-Christmas, C. agus Smakman, D. (20

Aguisín A: Strull h (G


270/319

n-agallamh (Ga

Sceideal comhairleach d

Aguisín A: Struchtúr na n-agallamh (Gaeilge)

(B) AN CHÉAD INSEAN AonairDia dhuit a ...

Dia is Muire dhuit


271/319

Treoir Anois. Seod é an ‘Rása go CeanSeán a chúntóir. Breathnóidhinseoidh tú an scéal dom agus i

tú sna pictiúir.Déanfaidh tú neart cainte faoi

(C) AN DARNA hINSEANNá dearmad torann soiléir tobann a dhéann-ainmniú.


272/319

Anois gabhfaidh muid thríd arí

beag eile.

1


Mar shumpla, sínidh mise an p

‘Seod é an ... fear’. Sea. Nó ‘Seod

Gráinneog

Fuinneog Bhriste


273/319

Fuinneog Bhriste

An-mhaith. Anois déanfaidh mu

Seod iad na ...([Iolr] Buidéal, Dris, Fia, Dealg

An Ceann a bhFuil an Drioball

Cé mhéad ainmhí atá sa gcúinn

Dhá chaora / Péire


274/319

17-18 Géagán / Craobh, Súileogaí, M

Faoilleán, Feamainn, Pota GlioRonnach, Crosóg, Smugairle R

ád h ád l


AGUISÍNInnis dom faoi ...

Oíche Shamhna


275/319

Lá an Amadáin, An Chéad Lá d’Aibreán

Scéal na Nollag

An Nollaig seo Caite

An Chéad Chomaoineach

Aguisín B: Strun agallamh (Bé


276/319

n-agallamh (Bé

Sceideal comhairleach d

Aguisín B: Struchtúr na n-agallamh (Béarla)

Instruc

Now. I want you to look at the the story and to tell me everyth plenty of talking, will you?

G d i l / b


277/319

Good girl / boy.

NÁ Cover

20

NÁ 21-24

W ll d Th t d


278/319

Well done. That was very good.

(C) Second TellingDon’t forget to make a noise just when you


Water, Fish, Boat

Very good. Now we’ll do lots. Yo‘These are the ...’

Cows Fish Ducks


279/319

Cows, Fish, Ducks

What would you do if you w

running away from you like tha

13-14

Now. I want you to try and tellthe picture. If I point to a boy w


280/319

the picture. If I point to a boy wdidn’t jump.

13Came Didn’t come down, Didn

Told The girl didn’t tell them tSaw Didn’t see


Now we’re going to do a little wbeginning and you have to in

‘That’s Big’ and you’ll say ‘But tthe other is Bigger’.


281/319

‘That’s Big’ ‘But the other is ... B

2 Happy, Happier / More Happy

Small, Smaller

Aguisín C: Samtrí Ghaeilge


282/319

trí Ghaeilge

Aguisín C: Samplaí d’agallaimh trí Ghaeilge

Dalta ag a bhfuil scórinnéacs d

Scórinnéacs dátheangach -15.4

Scórinnéacs iomlán Gaeilge 69.9

Scórinnéacs Béarla 85 3


283/319

Scórinnéacs Béarla 85.3

Agallóir: Agus cá bhfuil, céard a tha

Dalta (05:30): Agus em... bh-, bhí... chuah i h bhí é i id

Dalta ag a bhfuil scórinnéacs d

Scórinnéacs dátheangach -2.7

Scórinnéacs iomlán Gaeilge 83.6

Scórinnéacs Béarla 86 3


284/319

Scórinnéacs Béarla 86.3

Dalta (00:02): E-… Rith sé amach ag an thosaigh sé

Documents

Iniuchadh Ar an Gcumas Datheangach